ปท ๒๓ ฉบบท ๘8 กรกฎาคม – กนยายน ๒๕๖2 ISSN ๑๕๑๓ – ๐๒๑๕

ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน สวนการใชน าชลประทาน สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา

เรองในฉบบ

หนา

บทบรรณาธการ บทความ

ผกหวาน พชพนบาน เปนทงอาหารและยา 2 วชาการ

สมประสทธการใชนาของกาแฟโรบสตาในชวงการเจรญเตบโต

กอนใหผลผลต 6

ในวงงาน การประชมการชลประทานแบบจลภาคนานาชาต ครงท 9

ณ เมองเอารงคาบาด สาธารณรฐอนเดย 15

ปกณกะ พะยอม 30 สาระเพอชวต

ทมาทไปของการสงเสรมการทานาแบบเปยกสลบแหง โดยกรมชลประทาน

34

ทานถามเราตอบ ฝนหลวงสะอาดจรงหรอไม 38

บทบรรณาธการ

วารสารขาวเกษตรชลประทานฉบบท 88 ปท 23 ทเปนฉบบท 3 ของป 2562 ฉบบนไดน าเสนอเรองราวหลากหลายททานผอานน าไปประดบความร น าไปใชตอยอดความคดในการท างาน หรอแมแตน าไปใชในชวตประจ าวน ทงในดานพชทเราน าเสนอเรองผกหวาน พชพนบานทนยมส าหรบการบรโภค และพะยอม ไมยนตนทนบวนจะพบเจอไดยากขนเรอยๆ ในดานวชาการเราน าเสนอเรองการหาคา Kc ของกาแฟโรบสตา จากผลงานวจยของคณเสกสม พฒนพชย นกวชาการเกษตรช านาญการ จากสถานทดลองการใชน าชลประทานท 7 (ปตตาน) และการแลกเปลยนประสบการณจากการประชมการชลประทานแบบจลภาค (Micro Irrigation) นานาชาตทประเทศอนเดย ทเราไดรบโอกาสใหเขารวมประชมเมอเดอนมกราคมทผานมา รวมถงบทความอนๆ ทอดมดวยสาระและเกรดความรทเราคดสรรมาใหกบทานผอานโดยเฉพาะ

เนอหาสาระทงหมดในวารสารขาวเกษตรชลประทานฉบบน กองบรรณาธการวารสารขาวเกษตรชลประทานหวงวาผอานจะไดรบความบนเทง สาระ และประโยชนอยางเตมท หากมขอแนะน าหรออยากใหเราตพมพเรองราวทนาสนใจอะไร เรายนดทจะรบฟงและสรรหามาใหกบทานผอานทกทาน แลวพบกนใหมในฉบบหนาครบ

กองบรรณาธการ

วารสารขาวเกษตรชลประทาน

2

ผกหวาน...พชพนบาน เปนทงอาหารและยา

ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน

ข นชอวาผก ผคนมกสนใจไขวควาเสาะหา เพาะทกคนตางรดวาเปนของดมประโยชน ตอรางกาย เปนท งอาหารการกน เปนท งสมนไพร ยารกษาปองกนโรค เปนยาบารงรางกาย มคณคาประโยชนสารพด สงสาคญของผกท งหลาย คอคณคาทางอาหาร ทรจกกนมานานคอ ผกมเสนใยอาหารทเปนประโยชนตอระบบการยอยอาหาร การขบถาย รางกายคนเราถาระบบยอยอาหารด ระบบขบถายไมมปญหา คนน นมกมสขภาพดมผลท งทางอารมณและจตใจกดตามมาดวย

บทความ

ผกหวานบาน ปลกคร งเดยว

เกบกนไดหลายป

3

ผกหวานบาน... เปนผกอกชนดหนงทมอยมากในทกภมภาคของไทย พบมากในปาผสมผลดใบ ปาทง ปาแดง รมทงนา นยมนามาปลกรมร ว หลายคนนยมชมชอบในรสชาต หลายคนพงพอใจ ในความสมบรณตามธรรมชาต เพราะเปนพชทมปญหาจากการรบกวนของโรคและแมลงนอยมาก จงเปนพชผกทใชสารสารเคมฉดพนนอย ทาให ไมมสารพษตกคางในผกหวานบาน แตกยงมหลายคนทยงไมอยากล มลองเพราะไมชอบกลนทออกจะเหมนเขยวเอยน ผกหวาน หรอชอสามญคอ Star Goose Berry เปนพชในวงศ EUPHORBIACEAE มชอวทยาศาสตร Sauroqus androgynus Merr. มชอในถนตางๆ เชน ภาคเหนอ เรยกจาวาผกหวาน ผกกานตง ใตใบใหญ ภาคใตเรยก ผกหวานใตใบ จงหวดประจวบครขนธ เรยก มะยมปา สตลและมลาย เรยก นานาเซยม เปนไมพม ตนแขง สง 0.5-2 เมตร กงกานคอนขางเลก ทรงต งตรง เปลอกตนขรขระสน าตาล กงออนสเขยวปนเทา ผวเปลอกเรยบ ใบเปนใบประกอบแบบขนนก มใบยอยแตกเปนคสลบ ใบยอยกลมขอบหนา หรอคอนขางเปนสเหลยมขนมเปยกปน กวาง 2 -3 เซนตเมตร ยาว 3-5 เซนตเมตร ปลายใบแหลม โคนใบมน ขอบใบเรยบ มหใบเปนแผนเลกๆทโคนกานใบ กานใบส น ดอกสเขยวอมเหลอง และน าตาลแดง หรอมวงแดง หรอแดงเขม เปนกลม 2-4 ดอก ดอกเปนดอกเดยว ออกซอกใบ ตดผลกลมมพ คลายผลมะยมแตมแค 3 พ ผลสขาวนวล ออกสชมพเรอๆ เสนผาศนยกลาง 1-1.5 เซนตเมตร ฐานผลสแดงหรอสชมพเขมตดผลใตใบสวยงามมาก มเมลดเปนรปสามเหลยมสดามนเลอม

การขยายพนธ…

การขยายพนธดวยเมลด ผกหวานบานเปนพชทปลกขยายพนธงายไมยงยากเหมอนพชอน ถาจะใชการขยายพนธดวยเมลดกสามารถทาไดโดยใชผลทแกจด สงเกตไดจากผลเรมแตกตามรอย รองพ เมลดสดา นาไปผงลมใหแหง แชน า แลวนาไปเพาะในกระบะเพาะทผสมดน ทราย แกลบ เมองอก และเจรญเตบโตผลใบ 2-3 ใบ ควรยายไปปลกหรอเพาะเล ยงในถงใหมขนาดใหญพอเหมาะ เมอมอายประมาณ 6 เดอน กสามารถนาไปปลกในแปลงแปลงได

4

การขยายพนธดวยการปกช า ทาไดโดยตดกงกงออนกงแก จากตนแม ยาวทอนละ 3 ขอ หรอประมาณ 20 เซนตเมตร ปกชาในกระบะทราย ผสมแกลบและดน นาไปไวในทแสงแดดราไร ประมาณ 45-60 วน กสามารถยายลงแปลงปลกได หรอปกชาในถงดน เพอสะดวกในการเคลอนยาย ผกหวานบานเปนพชทเจรญเตบโตงายกบทกสภาพอากาศ ทกสภาพดน เพยงแตมปรมาณหรอความชมช นมาก ดนด น าด มปยบารงด จะเจรญเตบโตไดดกวาพ นทแลง ผกหวานบานน นเมอปลกเพยงคร งเดยวกสามารถมอายยนยาวหลายป

การปลกผกหวานบาน โดยการเตรยมดนข นแปลง ระยะปลก 1×1 เมตร รองกนหลมดวยปยคอก หรอปยหมกทยอยสลายดแลวหลมละ 1-2 กโลกรม ผสมดนกนหลม หรออาจใสปยเคมสตร 15-15-15 อตรา 10-20 กรม ตอ หลม ควรปลกผกหวานหลมละ 1 ตน เมออาย 90 วน ควรใสปยเสรมแตงดวยปยสตร 21-0-0 อตรา 10-20 กรม ตอหลม เรงการออกยอดโดยใสปยปละ 3 คร ง หลงจากยายลงปลก 60 วน กสามารถเกบเกยวโดยเดดยอดออนไปบรโภค หรอจาหนายได และทก 15 วน ยอดชดใหมกจะแตกออกมาใหเกบไดตลอดท งป ผกหวานจะใหผลผลตเฉลย 3,500 กโลกรม ตอไร ท งน ข นอยกบการดรกษา สวนปญหาเรองโรคและแมลงผกหวานมปญหานอยมาก อาจมบางประปราย เชน เพล ยออน เพล ยแปง แตกจะมศตรธรรมชาตชวยควบคม เชน มดงาม มดแดง เปนตน

ผกหวานบานเปนพชอาหารทชาวบานนยมบรโภคกนมากชนดหนง ใบออนยอดออนนามาปรงอาหารเปนแกงเลยง แกงแค ผกหวานไฟแดง ลวก ผกตมกะท ผดฉาบน ามน จ มน าพรก รสชาตหวานกรอบอรอย

5

คณคาทางโภชนาการ ผกหวานมคณคาทางอาหารมากมาย โดยเฉพาะวตามนเอทชวยบารงสายตา มมากถง 8,500-16,500 iu ปรมาณใบยอดออน 100 กรม ใหพลงงาน 30 กโลแคคอร มสวนประกอบของน า 87% เปนเถา 1.8 กรม เสนใยอาหาร 2.1 กรม โปรตน 0.1 กรม ไขมน 0.6 กรม คารโบไฮเดรต 8.3 กรม แคลเซยม 24 มลลกรม ฟอสฟอรส 68 มลลกรม เหลก 1.3 มลลกรม วตามนบ1 0.12 กรม วตามนบ2 1.65 มลลกรม วตามนบ3 3.6 มลลกรม และสงทสาคญและพบไดนอยมากในพชอนคอม วตามนเค ทมผลเกยวกบการบารงตบ และทาใหเลอดแขงตวเรวเวลาถกของ มคมบาด อกท งยงสามารถทางานรวมกบวตามนดเพอควบคมแคลเซยมในรางกายให เปนปกต สงทตองระวงในการบรโภคผกหวานบาน คอ ไมควรรบประทานเปนผกสดปรมาณมากๆ เพราะมสาร papaverine ทเปนพษ ในดานสมนไพรเพอรกษาโรค . ...หมอพ นบานใชผกหวานประกอบเปนยารกษาโรค ไดมากกวา 30 ชนด ท งสวนราก ตน ใบ สามารถใชรกษาโรคเลอด แกปสสาวะขด เปนยาขาง โรคทมอาการเสยดขาง เสยดทอง ไอ เจบคอ ปากเหมน คอพอก ทาเปนน ายาหยอดตาแกตาเจบ แผลในจมก แผลในปาก ฝาขาวทารก โรคคางทม ฝหนอง สวนประกอบของยาเขยว ใชรกษากระทงพษไข และอกหลายโรคทผกหวานรกษาได ในเมอผกหวานบานมประโยชนมากมาย ปลกงาย ตายชา เปนผกประจ าบานได

เปนไมประดบได ปลกเปนรวบานกได ดงนน เราจงควรหนมาปลกผกหวานไวในบาน

กนดกวา ////....

ทมา : นตยสารเกษตร เทคโนโลยชาวบาน ประจ าเดอน เมษายน 2562

ขอแนะน า !!!! ไมควรรบประทานเปนผกสดปรมาณมากๆ

เพราะมสาร papaverine ทเปนพษตอปอด ท าใหเวยนหว และทองผกได

6

สมประสทธการใชน าของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต

Crop Coefficients on Growth Stage of Coffee (Coffea canephora var. Robusta)

เสกสม พฒนพชย1,ฐตนนท หงสโชตธนวด2, อดมเกยรต เกดสม1, วราลกษณ งามสมจตร2 และณฐพชร วงษศภลกษณ2

Seksom Patanapichai1, Thitanont Hongchotitanawadi2, Udomkiat Kerdsom1, Waraluk Ngamsomchit2 and Natthapat Wongsupaluk2

บทคดยอ

การศกษาสมประสทธการใชน าของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโต ทสถานทดลองการใชน าชลประทานท 7 (ปตตาน) อ.เมอง จ.ยะลา ต งแตวนท 1 ธนวาคม 2559 ถงวนท 30 พฤศจกายน 2560 วดปรมาณการใชน าของตนกาแฟ ทปลกในถงวดการใชน าของพชแบบระบาย (Percolation type Lysimeter) จานวน 4 ถง รวบรวมขอมลภมอากาศ ปรมาณการใหน าชลประทาน และปรมาณน าระบาย เพอคานวณปรมาณการใชน าของพช (Crop Evapotranspiration: ET) คาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจ (Overall Pan Coefficient: ET/E, K'p) ปรมาณการใชน าของพชอางอง (Reference Crop Evapotranspiration : ETo) และคาสมประสทธการใชน าของพช (Crop Coefficient: Kc) ของกาแฟโรบสตา โดยใชสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman, และ Penman Monteith ผลการศกษาพบวา กาแฟโรบสตา อาย 12 เดอนหลงยายปลก มคา ET เฉลยเทากบ 3.84 มม./วน มคา K'p เฉลยเทากบ 0.91 มคา Kc เฉลยจากสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman, และ Penman Monteith เทากบ 0.91, 1.08, 0.79, 1.01, 1.08, 0.90 และ 1.05 ตามลาดบ โดยมคา ETo ในชวงทาการศกษาเฉลยแตละสมการเทากบ 3.61, 4.82, 3.87, 3.55, 4.34 และ 3.69 มม./วน ตามลาดบ คาสาคญ : การใหน าชลประทาน, สมประสทธการใชน าของพช,กาแฟโรบสตา ________________________________________________________________________________

1 สถานทดลองการใชน าชลประทานท 7 (ปตตาน) กรมชลประทานยะลา 95000 Irrigation Water Management Experiment Station 7 (Pattani), Royal Irrigation Department, Yala, 95000 2 สวนการใชน าชลประทาน สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน กรงเทพฯ 10300 Irrigation Water Management Division, Bureau of Water Management and Hydrology, Royal Irrigation

Department, Bangkok, 10300

วชาการ

7

Abstract

Crop Coefficients on Growth Stage of Coffee (Coffea canephora var. Robusta)

Study of crop coefficients on growth stage of Robusta coffee was carried out at Irrigation Water Management Experiment Station 7 (Pattani), Muang district, Yala province from December 1, 2016 to November 30, 2017 in order to develop consumptive use of Robusta coffee. Percolation type lysimeter was used as planting containers thereby crop evapotranspiration by 4 lysimeters. Weather data, quantity of irrigation water input and percolation water output were collected during study period. Crop Evapotranspiration (ET), Overall Pan Coefficient (K'p), Reference Crop Evapotranspiration (ETo) and Crop Coefficient (Kc) of Robusta coffee were calculated between planting. The result showed that Robusta coffee for12 months after planting. ET was 3.84 mm/day, K'p was 0.91.The average Kc was derived by Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman and Penman Monteith methods were 0.91, 1.08, 0.79, 1.01, 1.08, 0.90 and 1.05 respectively. In addition, The average ETo was derived by Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman and Penman Monteith equation were 3.61, 4.82, 3.87, 3.55, 4.34 and 3.69 mm/day respectively. Key words: Water Irrigation, Crop Coefficient, Robusta Coffee ________________________________________________________________________________

8

คานา

ในชวงทผานมาประเทศไทยตองเผชญกบ สถานการณทางสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และสงผลกระทบคอนขางรนแรง ซงการเปลยนแปลงทสาคญ เชน การเปลยนแปลงภมอากาศโลกทสงผลใหอณหภมโลกสงข น สภาพภมอากาศแปรปรวน โดยเฉพาะปรมาณฝนและการกระจายตวของฝนทเปลยนแปลงไป ลวนแตสรางความเสยหายแกผลผลตทางการเกษตร การจดการน าอยางเปนระบบ เนองจากทรพยากรน า ทเคยมมากเกนพอ มแนวโนมจากด โดยการการเรงรดใหมการใชน าอยางมประสทธภาพเพอใหเกดความยงยน รกษาสมดลของระบบนเวศและเปนฐานทมนคงในการพฒนาประเทศ จงเปนแนวทางในการแกไขปญหา อยางยงยน

United Nations (2011) รายงานวาการเพาะปลกพชจาเปนตองใชน ามากโดยรอยละ 70 ของน า ในแมน า และช นอมน าในโลกถกนาไปใชในภาคการเกษตร และ คาดการณวาความตองการใชน าจะสงข น แตปรมาณน าทใชสาหรบการเจรญเตบโตของพชลดลงถงรอยละ 50 ซงเปนผลเนองมาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศปญหาดงกลาวไดเกดข นแลวในหลายพ นท โดยมการสบน าจากช นหนไปใชในการเกษตร จนไมสามารถใชประโยชนจากแหลงน าน นได และนบวนจะทวความรนแรงเพมข น Hoekstra (2011) เสนอแนวคดเกยวกบการบรหารจดการน าและการกระตนหรอการสงเสรมใหผใชน าใหตระหนกถงการเพมประสทธภาพการใชน าในภาคเกษตรกรรม

กาแฟ เปนพชเครองดมหลกทสาคญของโลก ในป พ.ศ. 2546 โลกมผลผลตกาแฟรวม 8.78 ลานตน พ นทการผลตอยในประเทศแถบเสนศนยสตร โดยผผลตหลก ไดแก ประเทศบราซล และเวยดนาม สาหรบประเทศไทยแหลงผลตกาแฟโรบสตาอยในภาคใต โดยผลผลตกาแฟโรบสตามปรมาณลดลง ในขณะท ความตองการวตถดบในภาคอตสาหกรรมเพมมากข น โดยประเทศไทยเคยมผลผลตกาแฟ 78,020 ตน ในป พ.ศ. 2539 และลดลงลงเหลอ 26,489 ตน ในป พ.ศ. 2558 สาเหตหลกเนองจากพ นทเพาะปลกลดลง ตนกาแฟทใหผลผลตสวนใหญมอายมาก ขาดการดแล ประกอบกบในป พ.ศ. 2557 ประสบปญหาสภาพภมอากาศแหงแลงตดตอกนยาวนาน ทาใหป พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมการนาเขาเมลดกาแฟเพมข นกวาป พ.ศ. 2557 ถง 10 เทา ประเทศไทยมศกยภาพสาหรบอตสาหกรรมกาแฟท งทางดานการผลต การแปรรป แตปญหาจากความผนผวนของปรมาณและคณภาพของผลผลต อนเนองมาจากสภาพภมอากาศ ซงสามารถปองกนและแกไขไดจากการใชเทคโนโลยการผลตทเหมาะสม ในการทจะพฒนากาแฟใหเปนไปตามเปาหมายของยทธศาสตร โดยการวจยพฒนาเทคโนโลยการผลต และการศกษาการใชน าชลประทานในการปลกกาแฟเพอใหเกดประสทธภาพสงสดจงเปนเรองสาคญ ซงหากทราบคาปรมาณการใชน า จากการศกษาคาสมประสทธการใชน าของกาแฟโรบสตา จะเปนขอมลพ นฐานในการจดการใหน าแกตนกาแฟ อยางเหมาะสมตามชวงของการเจรญเตบโตอยางมประสทธภาพ และเปนขอมลสวนหนงในการนาไปคานวณ คาวอเตอรฟตพร นทของการผลตกาแฟในประเทศ ตามความตนตวเรองผลกระทบทเกดจากการผลตและการคาตอการใชทรพยากรน า เพอพฒนาคณภาพสมาตรฐานสากล เพอใหกาแฟเปนพชเศรษฐกจอกชนดหนงท สรางความมนคงและความ มงคงแกประเทศในอนาคต ตอไป

9

อปกรณและวธการ

การศกษาสมประสทธ การใชน าของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต ต งแตวนท 1 ธนวาคม 2559 ถง วนท 30 พฤศจกายน 2560 ณ แปลงทดลองสถานทดลองการใชน าชลประทานท 7 (ปตตาน) อาเภอเมอง จงหวดยะลา ต งอยทระยะเสนรง (Latitude) 6o4/ 00// เหนอ ระยะเสนแวง (Longitude) 101o17/ 41// ตะวนออก สงกวาระดบน าทะเล 11.00 เมตรจากระดบน าทะเลปานกลาง ดนชดยะลา มความช นชลประทาน (Field Capacity: FC) และจดเหยวถาวร (Permanent Wilting Point: PWP) เทากบ 25.7 และ 9.5% ตามลาดบ และ ความถวงจาเพาะปรากฏของดนในถงวดปรมาณการใชน าของพชถง A, B, C และ D เทากบ 1.11, 1.22, 1.18 และ 1.21 ตามลาดบทาการศกษาโดยใชถงวดปรมาณการใชน า ของพชแบบระบาย ซงวดการใชน าดวยความแตกตางระหวางปรมาณน าทเตมเขาไป และปรมาณน าทระบายออกกนถง ประกอบดวยถงปลกพช 4 ถง แตละถงจะมทอระบายน าไปยงถงวดน าระบายเพอหาปรมาณน า ทเหลอจากความสามารถในการกกเกบของดนในถง ทาการใหน าแกพชจนถงจดความช นชลประทาน เมอความช นทพชสามารถนาไปใชประโยชนไดในดนตากวา 75% โดยทาการตรวจวดความช นดนทกๆ 7 วนบนทกขอมลความช นดนกอนทาการใหน า ปรมาณการใหน าชลประทาน ปรมาณน า ระบาย และขอมล ทางอตนยมวทยา (Meteorological data) ปรมาณและจานวนวนทฝนตก อณหภมอากาศปรมาณการระเหยของน าจากถาดระเหย ชนด Class - A pan กระแสลมผวดน จานวนชวโมงแสงแดด และความช นสมพทธอากาศ บนทกขอมลการเจรญเตบโตของตนกาแฟโรบสตาทกๆ 1 เดอน ประกอบดวย ความสง ขนาดทรงพม และขนาดเสนผ าศนยกลางล าตนเหนอผ วดน 10 เซนต เมตร ทาการคานวณคา การคายระเหย (Evapotranspiration: ET) คาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจ (Overall Pan Coefficient: K'p) ของกาแฟโรบสตา คานวณปรมาณการใชน าของพชอางอง (Reference Crop Evapotranspiration: ETo) จากสตรตางๆ ไดแกPan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman และ Penman Montieth โดยใชโปรแกรมคานวณ MRQuick และ คานวณคาสมประสทธการใชน าของพช (Crop Coefficient: Kc) ของกาแฟจากสตรตางๆ

ผลการศกษา ผลการศกษาสมประสทธการใชน าของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต อาย 1-12 เดอนหลงยายปลก จากตนกลากาแฟโรบสตาเพาะเล ยงเน อเยอชาถงอาย 2 ป ไดผลการศกษา ดงน

การเจรญเตบโตของตนกาแฟโรบสตา มความสงตนเฉลยเพมข น 50.40 เซนตเมตร ความกวางทรงพมตนเฉลยเพมข น 83.38 เซนตเมตร เสนผานศนยกลางลาตนเฉลยเพมข น 22.31 มลลเมตรคาการคายระเหยของกาแฟโรบสตา เฉลยตอวนรายเดอนเทากบ 2.56, 2.61, 2.97, 4.39, 4.04, 4.62, 4.30, 3.66, 3.96, 5.14, 4.03 และ 3.78 มลลเมตรตอวน ตามลาดบ เฉลยเทากบ 3.84 มลลเมตรตอวน และคาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจของกาแฟโรบสตา ซงคานวณจากสดสวนของคาการคายระเหยของกาแฟโรบสตา กบคาการระเหยของน าจากถาดวดการระเหย มคาเฉลยรายเดอนเทากบ 0.74, 0.79, 0.59, 0.80, 0.80, 1.15, 0.99, 0.84, 0.94, 1.29, 1.01 และ 1.04 ตามลาดบเฉลยเทากบ 0.91 (ตารางท 1)

10

ตารางท 1 คาการคายระเหย และคาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจ ของกาแฟโรบสตา

วน/เดอน/ป น าชลประทาน น าฝน น าระบาย ET E Overall Pan coefficient

(มม.) (มม.) (มม.) (มม./วน) (มม./วน) (ET/E)

1-31 ธ.ค. 59 0.00 882.40 802.92 2.56 3.45 0.74

1-31 ม.ค. 60 0.00 719.00 637.98 2.61 3.32 0.79

1-28 ก.พ. 60 65.56 23.90 6.27 2.97 5.02 0.59

1-31 ม.ค. 60 90.00 48.20 2.15 4.39 5.46 0.80

1-30 เม.ย. 60 23.33 233.60 135.88 4.04 5.06 0.80

1-31 พ.ค. 60 0.00 300.00 156.83 4.62 4.02 1.15

1-30 ม.ย. 60 0.00 236.50 107.55 4.30 4.34 0.99

1-31 ก.ค. 60 24.44 196.40 107.40 3.66 4.36 0.84

1-31 ส.ค. 60 0.00 236.70 113.97 3.96 4.23 0.94

1-30 ก.ย. 60 0.00 231.90 77.73 5.14 3.99 1.29

1-31 ต.ค. 60 0.00 172.10 47.03 4.03 4.00 1.01

1-30 พ.ย. 60 5.00 855.30 746.88 3.78 3.65 1.04

เฉลย - - - 3.84 4.24 0.91

รวม 208.33 4136.00 2942.59 - - -

ภาพเสดงความสมพนธระหวางคาการคายระเหยและคาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจ

กบอายหลงปลกของกาแฟโรบสตา

11

ปรมาณการใชน าของพชอางอง ทคานวณโดยใชสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman และ Penman Monteith มคาเฉลยเทากบ 3.61, 4.82, 3.87, 3.55, 4.34, และ 3.69 ตามลาดบ(ตารางท 2)และเมอคานวณคาสมประสทธการใชน าของพช ของกาแฟโรบสตา ซงคานวณจากสดสวนของ คาการคายระเหยของกาแฟโรบสตา กบคาปรมาณการใชน าของพชอางอง ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต จากสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman และ Penman Monteith มคาเฉลยเทากบ 0.91, 1.08, 0.79, 1.01, 1.08, 0.90 และ 1.05 ตามลาดบ (ตารางท 3)

ตารางท 2 ปรมาณการใชน าของพชอางองจากสมการตางๆ ในชวงทาการศกษา

วน/เดอน/ป Reference Crop Evapotranspiration (ETo) จากสมการตางๆ (มม./วน)

Pan Method Hargreaves Radiation Blaney Criddle

Modified Penman

Penman Monteith

1-31 ธ.ค. 59 2.93 3.75 2.49 3.23 2.94 2.58 1-31 ม.ค. 60 2.82 4.00 2.97 3.23 3.33 2.93 1-28 ก.พ. 60 4.27 4.80 4.75 3.37 5.25 4.24 1-31 ม.ค. 60 4.64 5.59 5.08 3.49 5.64 4.62 1-30 เม.ย. 60 4.30 5.32 4.68 3.73 5.15 4.37 1-31 พ.ค. 60 3.42 5.21 3.97 3.80 4.45 3.86

1-30 ม.ย. 60 3.69 5.05 3.87 3.79 4.34 3.75

1-31 ก.ค. 60 3.71 5.08 4.02 3.81 4.51 3.84

1-31 ส.ค. 60 3.60 5.15 4.09 3.72 4.61 3.92

1-30 ก.ย. 60 3.39 5.08 3.82 3.70 4.35 3.74

1-31 ต.ค. 60 3.40 4.86 3.85 3.49 4.29 3.67

1-30 พ.ย. 60 3.10 3.96 2.79 3.27 3.17 2.81

เฉลย 3.61 4.82 3.87 3.55 4.34 3.69

12

ตารางท 3 คาสมประสทธการใชน าเฉลย ของกาแฟโรบสตาจากสมการตางๆรายเดอน (Kc)

อาย (เดอน) ET/E Crop Coefficient (Kc) ของกาแฟโรบสตา

Pan Method Hargreaves Radiation Blaney Modified Penman Criddle Penman Monteith

1 0.74 0.88 0.68 1.03 0.79 0.87 0.99 2 0.79 0.93 0.65 0.88 0.81 0.78 0.89 3 0.59 0.7 0.62 0.63 0.88 0.57 0.7 4 0.8 0.95 0.79 0.86 1.26 0.78 0.95 5 0.8 0.94 0.76 0.86 1.08 0.78 0.92 6 1.15 1.35 0.89 1.16 1.22 1.04 1.2 7 0.99 1.16 0.85 1.11 1.13 0.99 1.15 8 0.84 0.99 0.72 0.91 0.96 0.81 0.95 9 0.94 1.1 0.77 0.97 1.06 0.86 1.01 10 1.29 1.52 1.01 1.34 1.39 1.18 1.37 11 1.01 1.19 0.83 1.05 1.16 0.94 1.1 12 1.04 1.22 0.96 1.36 1.16 1.19 1.35

เฉลย 0.91 1.08 0.79 1.01 1.08 0.9 1.05

วจารณผลการศกษา

การหาคาการใชน าของกาแฟโรบสตา (ET) ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต พบวา คาการคายระเหยของกาแฟโรบสตาในชวงอายดงกลาวมคาเฉลยเทากบ 3.84 มลลเมตรตอวน คาสมประสทธของถาดวดการระเหยแบบเบดเสรจมคาเฉลยเทากบ 0.91 ซงปรมาณการใชน าของกาแฟโรบสตาในชวงดงกลาว สอดคลองกบรายงานของ Antonioet al. (2011) ทรายงานปรมาณการใชน าของกาแฟอาราบกา ทปลก ทเมอง Piracicaba ประเทศบราซลชวงอาย 35 เดอน มคาเทากบ 3.68 มลลเมตรตอวนสวนคาสมประสทธการใชน าของพช (Kc) จะมความสมพนธโดยตรงกบ ปรมาณน าฝน จานวนวนทฝนตก และคาการระเหยของน า การคานวณคาปรมาณการใชน าของพชอางอง (ETo) จากสมการตางๆ โดยใชขอมลทางอตนยมวทยาและคาการระเหยจากถาดวดการระเหย จะมความสมพนธคงทกบการคายระเหยของพช ดงน นในพ นทตางๆ เมอสภาพภมอากาศเปลยนไป เมอนาขอมลสภาพภมอากาศมาคานวณคา ETo แลวคณดวยคา Kc กจะทาใหทราบคา ET ของพชน นๆ ตามสภาพภมอากาศของพ นทได ตางจากการวดโดยตรงในแปลงปลกจะไมสามารถนาคา ทวดไดไปใชกบพ นทอนๆ ซงมสภาพภมอากาศแตกตางไปจากสภาพขณะททาการวดได (วบลย, 2526)

13

จากคาสมประสทธการใชน าซงเปนคาคงท ทไดจากความสมพนธระหวางปรมาณการใชน าของพช ททาการทดลองและตรวจวดจากถงวดการใชน าของพช กบผลการคานวณปรมาณการใชน าของพชอางองจากสตรใดสตรหนง ในกาแฟโรบสตาททาการศกษา พบวาคา Kc ชวงอาย 1-12 เดอน ในทกสมการมคาอยในชวงระหวาง 0.79-1.08 โดยเมอพจารณาคา Kc จากสมการPenman Monteith ซงเปนสมการทนยมใชกนอยางแพรหลาย เนองจากเปนวธการทใชองคประกอบตางๆทมผลกระทบตอการใชน าของพชมารวบรวมไดอยางครบถวน ท งสภาพภมอากาศ สภาพภมประเทศ และต งอยบนพ นฐานของทฤษฎทเปนทยอมรบกนมากกวาวธการอน (โอสถ และธระพล, 2543) มาใชในการคานวณคา ETo พบวา คา Kc ของกาแฟโรบสตา จากสมการดงกลาว ในชวงเดอน เรยงลาดบจากนอยไปมาก มคาเทากบ 0.70, 0.89, 0.92, 0.95, 0.99, 1.01, 1.10, 1.15, 1.20, 1.35 และ 1.37 โดยมคาเฉลยเทากบ 1.05 ซงคา Kc รายเดอนทเปลยนแปลงข นลงน น เกดจากคาสภาวะภมอากาศในชวงเดอนน นๆ ทเปลยนแปลง เชน ปรมาณน าฝน อณหภมอากาศ ความช นสมพทธอากาศ ความเรวลมผวดน และจานวนชวโมงแสงแดด คาเหลาน จะมผลตอการใชน าของพช และคา ETo ทจะนามาคานวณคา Kc ดงน น การศกษาท งคา ET, ETo และ Kc เปนประโยชนตอการนาไปใชในงานชลประทาน และการเกษตร ในกรณทปลกพชในทองทอนทยงไมมการทาการทดลองพชชนดน นมากอน และการนาคา Kc ไปใชงานตองทราบวาคาทไดมาเปนคาทคานวณจากสมการใด เพอจะนาคา ETo ของสมการน นมาใช เพอไดคา ET ทถกตอง โดยคา Kc จะแตกตางกนตาม ชนดของพช ชวงการเจรญเตบโต และสมการทใชในการคานวณคา ETo เปนสาคญ (โอสถ และธระพล, 2543)

สรปผลการศกษา

การศกษาสมประสทธการใชน าของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต สามารถสรปผลการศกษาได ดงน

1. ปรมาณการใชน า (ET) ของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต มคาเฉลยเทากบ 3.84 มลลเมตรตอวน 2. คาสมประสทธของถาดวดการระเหยเบดเสรจ (K'p) ของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต มคาเฉลยเทากบ 0.91 3. ปรมาณการใชน าของพชอางอง (ETo) ทคานวณโดยใชขอมลภมอากาศในชวงทาการศกษา จากสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, Blaney Criddle, Modified Penman และ Penman Monteith มคาเฉลยเทากบ 3.61, 4.82, 3.87, 3.55, 4.34, และ 3.69 ตามลาดบ 4. คาสมประสทธการใชน าของพช (Kc) ของกาแฟโรบสตา ในชวงการเจรญเตบโตกอนใหผลผลต ทคานวณโดยใชสมการ Pan Method, Hargreaves, Radiation, BlaneyCriddle, Modified Penman และ Penman Monteithมคาเฉลยเทากบ 1.08, 0.79, 1.01, 1.08, 0.90 และ 1.05 ตามลาดบ

14

เอกสารอางอง

วบลย บญยธโรกล. 2526. หลกการชลประทาน. ห.จ.ก. โรงพมพเอเชย. กรงเทพฯ. 274 หนา. โอสถชาญเวชช และธระพล ตงสมบญ. 2543. เอกสารวชาการปรมาณการใชน าชลประทานของพช ปรมาณการใชน าของพชอางอง และคาสมประสทธพช. สวนการใชน าชลประทาน สานกอทกวทยาและบรหารน า กรมชลประทาน.กรงเทพฯ. 109 หนา. Antonio, R.P., B.P.C. Marcelo and A.V.N. Nilson. 2011. Coffee crop coefficient for precision irrigation based on leaf area index. Agrometeorology Article Bragantia, Campinas, v. 70, n. 4, p.946-951. Hoekstra, A.Y., Chapagain, A.K., Aldaya, M.M. and M.M. Mekonnen. 2011. The water footprint assessment manual: setting the global standard. Water footprint Network, The Netherlands. United Nations. 2011. UN-Water Statistics: Graphs & Maps. (ระบบออนไลน) www.unwater.org/ statistics_res.html (14 สงหาคม 2559)

15

ในวงงานฉบบน ขอน าเสนอเรอง การเขาประชม 9th International Micro Irrigation

Conference ของหวหนาฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน เมอเดอนมกราคมทผานมา ซงหวงวา จะเปนการถายทอดความรและแลกเปลยนประสบการณกนครบ

การประชมการชลประทานแบบจลภาคนานาชาต ครงท 9 ระหวางวนท 16 - 18 มกราคม 2562

ณ เมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดย

นายถระศกด ทองศร ผทรงคณวฒดานวศวกรรมโยธา (ดานส ารวจหรอออกแบบ) กรมชลประทาน

นายคณต โชตกะ นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ

ส านกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน นายรส สบสหการ

วศวกรชลประทานช านาญการ สถาบนพฒนาการชลประทาน กรมชลประทาน

รองศาสตราจารย ดร.สมบต ชนชกลน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ในวงงาน

16

รายงานสรปผลการเขารวมประชม 9th International Micro Irrigation Conference

ระหวางวนท 16 - 18 มกราคม 2562 ณ เมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดย

1. บทน า

การชลประทานแบบจลภาค (Micro Irrigation: MI) ซงหมายรวมถง ระบบน าหยด หรอ ระบบชลประทานทองถน เปนท ร จก ในเชงพาณชยแพรหลายท ว โลกต งแตประมาณยค 70 ท ผ านมา การชลประทานแบบจลภาคเปนวธการใหน าแกพชทมประสทธภาพสงสด อยางไรกตาม เทคนคตางๆ เชน การออกแบบ การควบคมและการบ ารงรกษา ตลอดจนการน าไปใชงานในทางปฏบตยงเปนไปไดชา ดงน น เพอเปนการสงเสรมใหมการใชระบบชลประทานแบบจลภาคใหกวางขวางข น สเกลใหญมากข น โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทก าลงพฒนาจงไดมการจดประชมคณะกรรมาธการการชลประทานแบบจลภาคนานาชาต (International Micro Irrigation Congress) คร งแรกเมอป 1971 ซงตอมาICID ไดรบอาสาทจะเปนผด าเนนการตอในการประชมคร งท 5 ททวปอาฟรกาใต ในป 2000 โดยมวตถประสงคใหประเทศสมาชก ไดตระหนกถงการพฒนาการชลประทานแบบจลภาคเพอเพมผลผลตของพชหลงจากน นในป 2012 ไดเปลยนชอการประชมใหมเปน การประชมวชาการการชลประทานแบบจลภาคนานาชาต (International Micro Irrigation Symposium) จนถงปจจบน

การประชมการชลประทานแบบจลภาคนานาชาต คร งท 9 (9thInternational Micro Irrigation Conference; 9th IMIC) จดข นโดย ICID รวมกบ Government of India, Ministry of Water Resources, River Development and Ganga Rejuvenation ในระหวางวนท 16-18 มกราคม 2562 ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอร อาชนตา เมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดยหวขอหลก คอ Micro Irrigation in Modern Agriculture โดยแบงเปน 4 หวขอยอย ไดแก (1) Micro Irrigation Design, Innovations, and New Techniques for increased Crop Productivity, (2) Micro Irrigation Funding and Government Support through Micro Irrigation, (3) Micro Irrigation for Cluster Level Farming and Small Farm Holders, (4) Operation and Maintenance Services and Capacity Development for the Micro Irrigation Systems

คณะอนกรรมการวชาการ ของคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย (THAICID) มมตใหสงขาราชการกรมชลประทานเขารวมประชมรวมท งยนดสนบสนนคาใชจายใหกบคณะกรรมการ THAICID ทไดรบการตอบรบจากผจดการประชมใหน าเสนอบทความดวย ดงน น คณะอนกรรมการวชาการไดเหนชอบให ขาราชการกรมชลประทาน จ านวน 3 รายเดนทางเขารวมประชม ไดแก นายถระศกด ทองศร ต าแหนง ผทรงคณวฒดานวศวกรรมโยธา (ดานส ารวจหรอออกแบบ) เปนหวหนาคณะเดนทาง พรอมดวย นายคณต โชตกะ ต าแหนง นกวชาการเกษตรช านาญการพเศษ ส านกบรหารจดการน าและอทกวทยา และนายรส สบสหการ ต าแหนง วศวกรชลประทานช านาญการ สถาบนพฒนาการ

17

ชลประทาน รวมท งสนบสนนคาใชจายใหแก รองศาสตราจารย ดร.สมบต ชนชกลนคณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร ซงเปนผน าเสนอบทความวชาการ เรอง Comparative Study of Traditional and Smart-Farm Irrigation Systems for Melon Farms in Chai Nat Province, Thailand รวมผเดนทางท งส น 4 ราย

ภาพท 1 ผเขารวมการประชมท ง 4 ราย

ดงน น รายงานฉบบน จงเปนการรวบรวมสรปผลทไดรบจากการเขารวมประชมดงกลาว ประกอบดวย ลกณะทวไปของเมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดย สรปบทเรยนและความรทไดรบจากการประชม 9th IMIC บทบาทของผแทนไทยในเวทประชม และขอเสนอแนะ

2. ลกษณะทวไปของเมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดย รฐมหาราษฏระ คอหนงในรฐของประเทศอนเดย ต งอยทางตะวนตกของประเทศ ตดตอกบกบ

ทะเลอาหรบทางทศตะวนตก มเมองหลวงชอ มมไบ ผลตผลส าคญ ไดแก ขาวเจา ขาวสาล ฝาย และแรแมงกานส มอตสาหกรรมสงทอ และวศวกรรมไฟฟาโดยเมองอารงคาบดต งอยในรฐมหาราษฏระและอยทางทศตะวนออกของเมองมมไบ

พ นทของรฐมจ านวน 30.7 ลาน ha แบงตามลมน าได 5 ลมน า ดงภาพท 2 และตาราง ท 1 ไดแก Godavari,Tapi, Narmada,Krishnaและ West Flowing มพ นททสามารถท าการเกษตรได 22.5 ลาน ha ซงในจ านวนน มพ นทแหงแลง รอยละ 40 และพ นทน าทวมรอยละ 7 ปรมาณน าฝน400-6000 มม. ตอป ซงมระยะเวลาฝนตกเพยง 4 เดอนเทาน น คอ มถนายน - ตลาคม จ านวนวนของฝนตก 40 – 100 วน ตอป น าทาเฉลยรายป 164 ลาน ลบ.กม. และ น าบาดาลเฉลยรายป20.5 ลาน ลบ.กม. ซงรอยละ 58 ของน าทาเฉลยรายปมาจาก 4 ลมน าหลก คอ Godavari,Tapi, Narmada,Krishna โดยท ง 4 ลมน าน มพ นทการเกษตรรอยละ 92 และประชากรรอยละ 75 มถนฐานในเขตชนบทเขตเมองทขยายตวอยางรวดเรวและพ นทอตสาหกรรม ในขณะทพ นทรอยละ 49 ของท ง 4 ลมน าดงกลาวมประชากรรอยละ 43 ขาดแคลนน าและขาดแคลนน าอยางมาก ซงการขาดแคลนน าดงกลาวเกดจากการเพมข นของประชากรอยางตอเนองและเนองจากการเตบโตทางเศรษฐกจ

18

ปญหาการแยงน าในระดบลมน าและลมน ายอยทวความรนแรงมากข น อยางไรกตาม ปรมาณน าทาเฉลยรายปทเหลออกรอยละ 42 มาจากลมน า West Flowing ซงมพ นทการเกษตรเพยงรอยละ 8 ซงน าทาสวนน จะไหลลงทะเลอาระเบยน ไมสามารถน ามาใชไดเตมศกยภาพ ส าหรบเมองเอารงคาบาด ต งอยในลมน า Godavari

ตารางท 1 ขอมลทวไปของลมน า

ลมน า พ นท

(ลาน ha)

พ นทการเกษตร (ลาน ha)

ปรมาณน าทาเฉลย รายป

(ลาน ลบ.ม.)

ปรมาณน าทสามารถใชได ตามค าช ขาดของอนญาโตตลาการ

(ลาน ลบ.ม.) Godavari 15.2 11.256 50,880 34,185 Tapi 5.1 3.731 9,118 5,415 Narmada 0.2 0.064 580 308 Krishna 6.9 5.627 34,032 16,818 West Flowing 3.3 1.864 69,210 69,210 รฐมหาราษฏระ 30.7 22.542 163,820 125,936

ภาพท 2 การแบงลมน าของรฐมหาราษฏระ

รฐมหาราษฏระ ด าเนนการพฒนาแหลงน าตามพ นททมศกยภาพแลวจ านวน 3,903 โครงการ แบงเปน โครงการขนาดใหญ 87 โครงการ โครงการขนาดกลาง 297 โครงการ โครงการขนาดเลก 3,184 โครงการ และโครงการสบน า 335 โครงการ รวมพ นทชลประทานท งหมด 5.036 ลาน ha ส าหรบการชลประทานแบบจลภาค (Micro Irrigation) ของรฐมหาราษฏระ มพ นทท งหมด 2.268 ลาน ha (ขอมล ณ เดอนมนาคม 2561) แบงเปนพ นทการชลประทานแบบน าหยด 1.626 ลาน ha และแบบฉดฝอย 0.642 ลาน ha หรอคดเปนรอยละ 11 ของพ นทการเกษตรท งหมดของรฐ ดงแสดงในตารางท 2 ส าหรบพชทใหน าดวยระบบน ประกอบดวย ออย ฝาย กลวย องน ทบทม มะนาว มะนาวหวาน สม เปนตน

19

ตารางท 2 พ นทการชลประทานแบบจลภาค (Micro Irrigation) ของรฐมหาราษฏระ เมอง พ นทการชลประทาน

แบบน าหยด (ลาน ha)

พ นทการชลประทานแบบฉดฝอย (ลาน ha)

พ นทท งหมด (ลาน ha)

รอยละของพ นทเมองตอพ นทท งหมด

Nashik 0.610737 0.060347 0.671084 29.59 Pune 0.372184 0.050179 0.422363 18.62 Aurangabad 0.413889 0.182703 0.596592 26.30 Amravat 0.184940 0.281246 0.466186 20.56 Nagpur 0.030866 0.067172 0.098038 4.32 Kokan 0.013568 0.000300 0.013868 0.61 รวม 1.626184 0.641947 2.268131 100.00

สถานททองเทยวทางวฒนธรรมทส าคญ ไดแก ถ าอชนตาซงไดชอวาเปนวดถ าในพระพทธศาสนาทงดงามและเกาแกทสดในโลก สรางเมอ พ.ศ. 350 โดยพระภกษในสมยน นไดคนพบสถานทแหงน และเหนวาเปนสถานทเหมาะส าหรบการปฏบตธรรมกรรมฐานเปนอยางยง จงไดเจาะภเขาเพอสรางเปนกฏ โบสถ วหาร ฯลฯ เพออาศยอยอยางสนโดษ เนองจากเปนสถานทหางไกลผคน ภายในเตมไปดวยงานแกะสลกหน เปนองคเจดย เปนพระพทธรป และภาพจตรกรรมฝาผนงถ า เลาเรองราวตางๆ ในพทธประวตและชาดก ตอมาในป พ.ศ. 2362 ขาราชการทหารของสหราชอาณาจกร จอหน สมธ ไดคนพบถ าน โดยบงเอญ โดยถ าหมายเลข 1 เปน ถ าพทธมหายาน ทไดรบการกลาวขวญไปทวโลกวา มภาพเขยนสทงดงามมากทสด แมเวลาจะผานมานานถงกวา 1,500 ป ภาพกยงคงสสนและลายเสนทอยในสภาพสมบรณ ท าใหในป พ.ศ. 2527 ไดรบการข นทะเบยนเปนมรดกโลกโดย องคการยเนสโก

ภาพท 3 ถ าอชนตา

20

3. สรปบทเรยนและความรทไดรบจากการประชม ความตอนหนงของ Eng. Felix Reinders, President of International Commission on

Irrigation & Drainage (ICID) กลาวา ไดมการคาดการณวาประชากรโลกจะเพมข นเปน 8.5 พนลานคนภายในป 2030 และอาจจะถง 10 พนลานในป 2050 การเพมข นของประชากรดงกลาวจะน าไปสความตองการอาหารทเพมข นอยางมนยส าคญจากการคาดการณแสดงใหเหนวาการผลตอาหารโดยรวมจะเพมข นอกประมาณ 70% ในขณะทการผลตในประเทศก าลงพฒนาจะตองเพมข นอกเปนสองเทา ในขณะทความตองการน าทวโลกในปจจบนคาดวาจะมความตองการเพมข น 55% จากการแขงขนทสงข นในภาคสวนตางๆ ดงน นความทาทายทส าคญคอการผลตมากข น และตองใชน านอยลงอยางยงยนโดยค านงถงผลกระทบของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและความแปรปรวน ดงน นจงมความจ าเปนตองคนหาวธการใหสามารถใชน า ตอหยดใหมประสทธภาพมากข น เพอตอบสนองความตองการอาหารของเรา ค าตอบแรกคอระบบการชลประทานแบบจลภาคทสามารถสงน าตรงไปยงรากของพชในปรมาณทเหมาะสม สามารถเพมก าลงการผลตน าไดสองหรอสามเทา เพมผลผลตตอการหยดหนงคร ง ดงน นในชวง 30 ปทผานมาพ นทภายใตวธการชลประทานขนาดเลกไดเพมข นมากกวา 1,000% เปน 16.5 ลาน เฮกเตอรในปจจบน

การประชม 9thInternational Micro Irrigation Conference หรอ9th IMICจดข นโดย ICID รวมกบ Government of India, Ministry of Water Resources, River Development and Ganga Rejuvenation ในระหวางวนท 16-18 มกราคม 2562 ณ โรงแรมแอมบาสซาเดอร อาชนตา เมองเอารงคาบาด รฐมหาราษฏระ สาธารณรฐอนเดย หวขอหลก คอ Micro Irrigation in Modern Agriculture โดยแบงเปน 4 หวขอยอย ไดแก

(1) Micro Irrigation Design, Innovations, and New Techniques for increased Crop Productivity

ประกอบดวยการน าเสนอผลงานวชาการทเกยวของกบการออกแบบ นวตกรรม และเทคโนโลยสมยใหมเพอเพมผลตทางการเกษตร โดยหลกการทวไปทจะท าใหระบบชลประทานแบบจลภาคมความยงยน ไดแก พชแตละชนดมความตองการน าไมเทากนในแตละชวงอายและชนดของพช ดงน นการใหน ารอยละ 50 ของความช นในเขตรากพชจะใหผลดทสดส าหรบพชผก การบ ารงรกษาระบบกอนถงฤดกาลเพาะปลกมความจ าเปนอยางยง การลางและท าความสะอาดภายในทอ เครองสบน า วาวลตางๆ เชครอยรว เพราะการไมหมนบ ารงรกษาระบบจะน ามาซงความลมเหลวในการสงน าแกพช

ในประเทศอนเดยมการผลกดนใหมการใชพลงงานแสงอาทตยส าหรบการใหน าใน ระบบชลประทานแบบจลภาคอยางเปนรปธรรม เพราะกวา 25% ของพลงงานไฟฟาถกใชไปส าหรบการปมน าดวยไฟฟาเพอการชลประทาน และยงมการศกษาแลววาจะประหยดการใชน ามนดเซลไปถง 9.4 ลานลานลตรหากมการใชพลงงานแสงอาทตยแทนปมน าทใชน ามนดเซลเปนเช อเพลงตลอดอายการใชงานของปมและในขณะน อนเดยเปนผน าของโลกในดานการใชปมน าจากพลงงานแสงอาทตย จากป 2014 -2015 มการใชไปแลวกวา 100,000 ตว และคาดวาในป 2020-2021 จะมการใชถง 1,000,000 ตว แนวทางการตดต งแผงพลงงานแสงอาทตยกเปนหวขอในการศกษา ซงมการตดต งแบบ บนผวดน (Surface Pump) ใตดน (Submersible

21

Pump) และลอยบนผวน า (Floating Pump) ซงเปนแนวทางทกรมชลประทานจะน ามาศกษาและพฒนาเพอเปนตนแบบการชลประทานในระบบชลประทานแบบจลภาคโดยใชพลงงานแสงอาทตย

นอกจากน นแลว เดมพ นทโครงการบางแหงในประเทศอนเดยใชน าชลประทานโดยสบน าจากบอแลวสงตามคลองสงน า ซงคณภาพน ามความเคมเนองจากเกลอในช นน าใตดน นอกจากน นแลว คลองไมไดมการดาดคอนกรตและเปนดนทราย ท าใหประสทธภาพการสงน าต า แตเมอเปลยนมาเปนชลประทานระบบทอพรอมตดต งระบบโชลาเซลลท าใหสามารถลดการใชไฟฟาในการสบน า รวมท งสามารถเพมประสทธภาพการสงน าจากเดมรอยละ 54.21 เปนรอยละ 150.03

Asian Development Bank ช ใหเหนวา ระบบชลประทานแบบจลภาคถอเปนวธการทท าใหระบบชลประทานมความยงยน จากการศกษาพบวาความเสยหายและสญเสยในภาคเกษตรจากภยพบต ทเกยวของกบภมอากาศ รอยละ 83 เกดจากภยแลง รอยละ 30 จากการระเบดของภเขาไฟ และรอยละ 23 จากพาย ในขณะท เมอประเทศอนเดยมการใชระบบชลประทานแบบฉดฝอย และระบบน าหยด เมอเปรยบเทยบกบระบบชลประทานแบบผวดนท าใหประสทธภาพการสงน าเพมข นอยางเหนไดชด ประสทธภาพการสงน าผวดนรอยละ 60-70 เพมข นเปนรอยละ 60-80 เมอใชระบบฉดฝอย และเพมข นเปนรอยละ 90 เมอใชระบบน าหยด การระเหยจากการสงน าผวดน รอยละ 30-40 มคาใกลเคยงกบระบบฉดฝอย แตระบบน าหยดมคาการเหยนอยทสด คอรอยละ 20-25 เปนตน

ภาพท 4 (ซาย) ความเสยหายและความสญเสยในภาคเกษตรจากภยพบตทเกยวของกบภมอากาศ

(ขวา) ประสทธภาพการใชน าของระบบชลประทานในประเทศอนเดย

นอกจากน นแลว มงานวจยในดานการใหปยและสารเคมรวมกบการใหน าในระบบชลประทานแบบจลภาคซงมการน าเสนอผลการวจยไปในทศทางเดยวกนวาการใหปยและสารเคมรวมกบการใหน าในระบบชลประทานแบบจลภาคมประสทธภาพมากกวาการใหน าดวยวธเดม เชน ในการใหปยรวมกบการใหน าระบบชลประทานแบบจลภาคพชจะมประสทธภาพการใชธาตไนโตรเจน 90-95% ฟอสฟอรส มากกวา 50% และโปแตสเชยม 80-90% ในขณะทการใหน าแบบเดม พชจะมประสทธภาพการใชธาตไนโตรเจน 50 -60% ฟอสฟอรส มากทสด 30% และโปแตสเชยม 40-50% และในออยสามารถเพมผลผลตไดถง 300%

22

(2) Micro Irrigation Funding and Government Support through Micro rrigation

ประกอบดวยการน าเสนอผลงานวชาการทเกยวของกบการสนบสนนของรฐบาลและการสนบสนนทนตางๆ เพอสงเสรมการใชระบบชลประทานแบบจลภาค เชน

กรณศกษาในประเทศตรกวา ประเทศตรกเปนประเทศหนงทไดรบผลกระทบจากภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากทสด รวมท งปรมาณน าทมอยถกน าใชไปเพอการชลประทานส าหรบภาคเกษตร ในการศกษาคร งน เปนการประเมนโดยสรางแบบจ าลองทางการเงนทมผลตอการลงทนในการเพมระบบชลประทานระบบทอ พบวามเงนสนบสนนรอยละ 50มอบใหเกษตรกรรายบคคลเพอท าระบบชลประทานระบบทอต งแตป 2006 และมเงนสนบสนนรอยละ 75 ส าหรบการรวมกลมท าระบบชลประทานระบบทอในป 2006-2007 จนกระทงถงป 2018 มการสนบสนนการท าระบบชลประทานระบบทอ แลวประมาณ 217,383 ha ใชเงนสนบสนนไปกวา 553.96 ลานลราตรก (TL) โดยระบบชลประทานแบบ น าหยด สามารถประหยดน าไดรอยละ 60 และระบบฉดฝอยประหยดน าไดรอยละ 40 และสามารถเพมผลผลตไดเฉลยรอยละ 30

กรณศกษาในประเทศอนเดย อตราการขยายตวของระบบชลประทานแบบจลภาคเปนไปคอนขางชา เนองจากขาดการสนบสนนทางการเงนและความสามารถในการเขาใจเทคโนโลยสมยใหม ดงน นรฐบาลตองมการอดหนนเงนเพมข น นอกจากน นแลวในฤดฝน สถานการณทปรมาณน าฝนผดปกตและมความแหงแลงเปนเวลานานน าไปสผลผลตทลดลงและความเสยหายของการเพาะปลก ดงน นเพ อลดปญหา ของเกษตรกรทมความสามารถทางการเงนจ ากด การใชเทคโนโลยและนวตกรรมทางธรกจส าหรบระบบชลประทานแบบจลภาค เรยกวา “ชลประทานคองานบรการ (IaaS)” จะชวยลดความขดแยง จายตามทใช เคลอนยายได ราคาสมเหตสมผล และตรงตามความตองการ โดยใช Hosereel ซงเปนระบบทเคลอนยายไดแบบ raingun รวมเขากบปมดเซลและทอ HDPE สามารถตอเขากบแหลงน าในฟารมถงเกบน าทะเลสาบ มทอยาว 200 เมตรชวยใหสปรงเกอรสามารถเคลอนไหวไดอยางอสระ สามารถค านวณการใหน าทมความแมนย าผานแอพ Android "Jal Suvidha" โดยแอพน จะแนะน าวาจะตองใหน าเมอไหรและปรมาณเทาไหรทเหมาะสม ซงหากลงทนแบบน จะมระยะเวลาคนทน 3 ป

(3) Micro Irrigation for Cluster Level Farming and Small Farm Holders

ประกอบดวยการน าเสนอผลงานวชาการทเกยวของกบระบบชลประทานแบบจลภาคส าหรบกลมเกษตรกรและเกษตรรายยอย

ทศทางแนวโนมของการวจยดานระบบชลประทานแบบจลภาคของโลกจะท าในพชผกและพชหวกวารอยละ 50 (ผก รอยละ 30, พชหว รอยละ 20) เนองจากเปนพชทมลคาสงและมปรมาณการใชน ามาก และประเทศทมงานวจยดานระบบชลประทานแบบจลภาคมากทสดในโลกกคอ อนเดย (กวารอยละ60) แนวโนมของงานวจยสวนใหญจะเปนดานปรมาณน าและผลตอบแทน (รอยละ 66จากงานวจยระบบชลประทานแบบจลภาค) ซงสวนใหญจะรายงานผลการวจยไปในทศทางเดยวกนวา ระบบชลประทานแบบจลภาคสามารถประหยดน าไดเฉลย รอยละ 34จากวธการชลประทานแบบเดม และจะมผลผลตเพมข นเฉลย

23

รอยละ 19 เมอเทยบกบวธการชลประทานแบบเดม ซงขอมลเหลาน เราสามารถน ามาใชในการวางแผนการพฒนาระบบชลประทานแบบจลภาคในเมองไทยถงแนวโนมและทศทางวาควรจะไปในทศทางใดและน าขอมลมาใชในการวางแผน และ อางองส าหรบการท าการวจยดานระบบชลประทานแบบจลภาคของกรมชลประทาน

(4) Operation and Maintenance Services and Capacity Development for the Micro Irrigation Systems

ประกอบดวยการน าเสนอผลงานวชาการทเกยวของกบการสงน าและบ ารงรกษาระบบชลประทานแบบจลภาคและการฝกอบรมใหความรตางๆ

จากงานวจยพบวา ในประเทศอนเดยอณหภมคณภาพทางเคมของน าชลประทานและรปลกษณะของหวน าหยด มอทธพลอยางมนยส าคญในการอดตนของหวน าหยดได สาเหตการอดตนทรจายน าของหว น าหยด สวนใหญเกดจากน าทรอนข นจากการสมผสโดยตรงกบแสงแดด แตอณหภมโดยรอบเปนตวการส าคญในการเรงใหเกดการอดตน รวมท งคณภาพทางเคมของน าโดยเฉพาะอยางยงระดบของ Total Hardness (TH) ดงน น เมอเกดการอดตนของหวน าหยด เกษตรกรจะท าการร อระบบทกๆ ระยะเวลา 3-4 ป ซงจะเหนไดวา การอดตนจะสงผลใหระบบมอายการใชงานส นลงและกอใหเกดความสญเสยทางเศรษฐกจแกเกษตรกร

โดยสรปแลวระบบชลประทานแบบจลภาคจะมความส าคญมากข นในอนาคต จากเหตผล หลายประการ ซงจะมนยส าคญตอระบบทางการเงน ระบบสงคม และระบบเศรษฐกจ เนองจาก

1) ท าใหการใชน ามประสทธภาพ (ประหยดน าไดถงรอยละ 30-70) 2) เพมคณภาพผลผลตทางการเกษตรท งในแงปรมาณและคณภาพ 3) ปรบปรงระบบสงแวดลอมพ นฐาน 4) ควบคมศตรพช โรคพช และวชพชไดดกวา 5) ใหผลตอบแทนในแงเศรษฐศาสตรทด และลดการใชแรงงาน

แตกมอปสรรคและสงททาทายส าหรบการพฒนาระบบชลประทานแบบจลภาค ดงน 1) การลงทน และคาบ ารงรกษาทราคาสง 2) การด าเนนงาน และการบ ารงรกษา ในหวขอการอดตนของระบบ 3) คณภาพน า ในหวขอ ความขน และการน าน ากลบมาใช 4) ความเหมาะสมของดน การใหปย ความเคม การชะลาง/การระบายน า 5) โครงสรางของนโยบายและรฐบาล 6) ความเปนไปไดของแหลงพลงงานทจะมาสนบสนน 7) ความเสอมโทรมของทดน และรายไดของเกษตรกร 8) การสนบสนนดานการเงนจากรฐบาล

ดงน น หากตองมการพฒนาระบบชลประทานแบบจลภาคในประเทศไทย จงตองมการศกษา และวางแผนการด าเนนงานใหเปนระบบ โดยศกษาจากตนแบบเพอใหการด าเนนการพบกบปญหา และอปสรรคนอยทสด

24

4. บทบาทของผแทนไทยในเวทการประชม รองศาสตราจารย ดร.สมบต ชนชกลน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร น าเสนอ

บทความวชาการ เรอง Comparative Study of Traditional and Smart-Farm Irrigation Systems for Melon Farms in Chai Nat Province, Thailand ในวนท 18 มกราคม 2562

ภาพท 5 บรรยากาศการน าเสนอบทความของรองศาสตราจารย ดร.สมบต ชนชกลน

5. ขอเสนอแนะ 1) การตอยอดงานวจยและพฒนา

I. กรมชลประทานควรพฒนาฐานขอมลเกษตรกรผใชระบบชลประทานแบบจลภาค โดยควรเรมเกบบนทกในเขตเกษตรชลประทานกอน ทอาจรวมถงระบบจายน าแบบสปรงเกอร ฉดฝอย น าหยด ฯลฯ ท งเกษตรกรรายใหญและรายยอย บนทกขอมล ประกอบดวย ชอทอยของเกษตรกรแตละราย ขนาดแปลง พนธพชทปลก ชวงเวลา ชนดแปลง (แปลงเปด หรอ โรงเรอน) แหลงน า (คลองชลประทานสายท.... แฉกสงน าท ..... คลองระบายท...หนองน าบงหรอ คลองธรรมชาต) ระบบจายน าแบบใด แรงดนทจายน า มาจากไหน (หอถงสง แรงโนมถวงของโลก) แหลงพลงงานทใชสบ-จายน า(เครองยนต-แสงอาทตย) เปนตน ซงเมอทราบขอมลปจจบนแลวจงสามารถวางแผนหาทางเพมประสทธภาพระบบ ก าหนดมาตรฐานระบบ แตละแบบ แตละแฉกสงน า รวมท งรวมกลมเกษตรกรใหเปนพ นทแปลงใหญข นในระดบแฉก/โซน จงด าเนนการน าความรและเทคโนโลยไปประยกตใชตามขอ 2) ตอไป

II. การด าเนนการและบ ารงรกษาระบบชลประทานแบบจลภาคตองมการใหความร ในดานการบ ารงรกษาระบบควบคกบการน าระบบชลประทานแบบจลภาคไปเผยแพรใหกบเกษตรกร

25

โดยเฉพาะในสวนทส าคญคอ การท าความสะอาดตวกรอง (Filter Cleaning) การบ ารงรกษาระบบอปกรณ ใหปย (Maintenance of Fertigation Equipment) การท าความสะอาดระบบทอยอย (Sub-main and Lateral/Bi-wall Flushing) และการใชสารเคม (กรด/คลอรน) ในการท าความสะอาดระบบ (Chemical Treatment) โดยจะตองมการสนบสนนทางดานเทคนคใน 3 ดานน (1) การออกแบบระบบทเหมาะสม (2) ชวงเวลาของการด าเนนการปองกน (3) การดแลรกษาระบบเบ องตนและการน างานวจยดาน Water Footprint มาใชเพอหาคาประสทธภาพการใชน าในการสรางผลผลต (Ky) ซงจะใชเปนเครองมอในการบรหารจดการน า โดยการเลอกพชทเหมาะสม ซงกคอ พชทมมลคาสง พชทตองการใชน านอย พชทตองใชแรงงาน ในการดแลในพ นททมคาจางแรงงานสง และในทางออมใชเปนดชนในการวดประสทธภาพของระบบการชลประทาน

2) การน าความรและเทคโนโลยไปประยกตใช I. กรมชลประทานควรออกแบบมาตรฐานระบบชลประทานแบบจลภาคในเขตพ นท

ชลประทานเพอเพมประสทธภาพการใชน าใหสงข น รวมถงระบบชลประทานน จะสามารถสงเสรม การปลกพชใชน านอยทใหรายไดดกวาทดแทนการปลกพชเศรษฐกจหลก

II. จากกรณประเทศอนเดยผลกดนใหมการใชพลงงานแสงอาทตยส าหรบการใหน าในระบบชลประทานแบบจลภาคอยางเปนรปธรรม ส าหรบกรมชลประทานเอง มสถานทดลองการใชน าชลประทานท ง 9 แหงทกระจายอยทวประเทศ อย ในสงกดส านกบรหารจดการน าและอทกวทยา ไดท าการตดต งระบบปมน าพลงงานแสงอาทตยเรยบรอยแลว ควรมการวางแผนด าเนนการใหเปนแปลงตนแบบเพอใหกรมชลประทาน สามารถใชประโยชนในการเผยแพรและกระจายความรไปสเกษตรกร เพอเพมประสทธภาพการใชน าและประสทธภาพการชลประทานเพอการพฒนาตอไป

III. จากงานวจยในดานการใหปยและสารเคมรวมกบการใหน าในระบบชลประทานแบบจลภาคขางตน เปนผลงานวจยทนาสนใจและน ามาพฒนาตอยอดในเมองไทย

3) ขอเสนอแนะอนๆ I. แหลงขอมลทนาจะน ามาสนบสนนการพฒนาระบบชลประทานแบบจลภาคท งในและนอก

เขตชลประทานไดมาจากเวบไซดสวนราชการสอ และองคกรเอกชน เชน http://kasetthammachart.com/, https://www.forfarm.co/, https://www.kasetkaoklai.com/ , https://www.technologychaoban.com/

II. ปจจบนน เทคโนโลยในการออกแบบและกอสรางระบบชลประทานทเปลยนแปลงจากคลองเปดเปนระบบทอปดกอนจายไปยงระบบชลประทานแบบจลภาคน นไมใชเรองยากและซบซอนดงเชนทเมองปเน รฐมหาราษฏระ ประเทศอนเดย มการสรางแลวเสรจและไดน าเสนอมาในทประชมพรอมกบจดใหคณะผเขารวมประชมไปดงานสนามฟรในระหวางวนท 19-20 มกราคม 2562 ทผานมาดวย แตเนองจากขอจ ากดของระเบยบการเดนทางไปราชการ จงไมสามารถอยตอเพอไปดงานดงกลาวได ดงน น THAICID อาจสามารถพจารณาจดทศนศกษาดงานไดในอนาคต หรออาจน าไปสโครงการความรวมมอดานระบบชลประทานแบบจลภาคกบประเทศอนเดย

----------------------------------------------------------

26

ส ำหรบเอกสำรประกอบกำรประชมตำงๆ สำมำรถดำวโหลดโดยกำรแสกน QR code

27

ประมวลภาพบรรยากาศระหวางการประชม

28

29

30

พะยอม

ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน

พะยอมเปนไมไทยๆ ทปลกกนมาแตด งเดม เปนจาพวกเดยวกบยางนา พบเหนไดทวไปตามสวน สาธารณะ หรอตามถนนสายหลก แตตนใหญๆ อายเปนรอยๆ ป จะหาดยากเพราะคนสมยกอน...นยมตด เอามาทาบาน ทาหมอนรางรถไฟ จนหมดปา ดวยความทเน อไมแขงพอ ๆ กบไมเตง

ดวยความหอม..ดอกพะยอมจงมกเปนตวแทนของหญงสาวชาวบานปา ทนกแตงเพลงหลายคนไดนามาใสไวในบทเพลง เชน เพลง “หอมหนอย” ของ ชายเมองสงห เน อหาของเพลงน นบรรยายใหเราเหนภาพวา ฝายชายพยายามวงวอนขอหอมแกมสาวคนรกเสยใหได คนรนพอรนแมคงรจกเพลงน กนด

ปกณกะ

“...แมดอกพะยอม หอมเอยหอมหนอย อยาทาใจนอย เสยแรงเฝาคอย คอยหลงตดตาม

พขอหอมหนอย ละพขอหอมหนอย ไดไหมนงราม...”

31

กลนหอมทจรงใจนแหละคนสมยกอนนยมเกบดอกไปประดบผม หรอถอตดมอไปไหนมาไหนดวยเสมอ และคนโบราณเชอวา บานใครปลกตนพะยอมไวประจาบานจะเปนมงคล เพราะพะยอมคอการยนยอม ตกลง ผอนผน ประนประนอม

พะยอมจดเปนไมยนตนขนาดใหญ สง 15-30 เมตร มขนาดรอบลาตนสงสดไดถง 1-3 เมตร ลาตนแตกกงแขนงมาก เปนทรงพมหนา เปลอกตนแตกเปนแนวต งของลาตน สน าตาลอมดา เน อไมมสเหลองออน หรออมน าตาล ข นอยกบอาย และหากท งไวนานจะเปลยนเปนสน าตาล มกมเสนสดาหรอสน าตาลเขมพาดผาน

ยะยอมจะข นตามปาเบญจพรรณแลงและช น ตลอดจนปาดบแลงทวไป ทสงจากระดบน าทะเล 60 -1,200 เมตร มถนกาเนดในอนเดย พมา มาเลเซย ชอบดนรวนปนทราย ทมอนทรยวตถสมบรณ ทนตอความแหงแลง และแสงแดดจด พะยอมถอเปนไมเบกนาชนดหนงทข นและปรบตวไดด

ใบพะยอม

ใบ เปนใบเดยว ออกเรยงสลบตามกงแขนง ยาว 8-15 เซนตเมตร กวาง 3.5-6.5 เซนตเมตร โคนใบสอบมน ขอบใบเรยบ และเปนคลน สวนปลายใบแหลม แผนปลายใบเกล ยง สเขยวและเปนมน มเสนใบ เปนรองเหนเดนชด สวนดานหลงใบจะเหนเปนเสนนนอยางชดเจน

32

ดอกพะยอม

ดอก เปนชอขนาดใหญ แทงออกทปลายกงแขนง ประกอบดวยชอยอยหลายชอ ชอยอยประกอบดวยกลมดอกทออกตามแขนงดอก ดอกมขนาดเลก กานดอก สเหลอง ยาว 1-2 เซนตเมตร ถดมาเปนกรวยดอกสเหลองเชนกน และถดมาเปนกลบดอก 3 กลบ มสเหลองออนหรอสครม แตละกลบมลกษณะเรยวยาว และบดตว ยาว 1.5-2 เซนตเมตร ภายในดอกมเกสรตวผ 16 อน เมอถงฤดออกดอก ชอดอกจะบานพรอมกน สงกลนหอมอบอวนและสงกลนหอมไดไกล การออกดอกจะพบไดในชวงเดอนธนวาคม – กมภาพนธ ของทกป ท งน ชวงออกดอกจะพบเปนกลมชอดอกปกคลมท งตน สวนใบจะรวงหมดกอนหนาน นในชวงพลดใบ

ผลพะยอม

33

ผล เปนผลแหง และมปกทพฒนามาจากกลบเล ยง ผลมลกษณะเดยวกนกบผลยางนา มกานผลเลกยาว 1 เซนตเมตร ตวผลมลกษณะกลมร ผลดบมสเขยว ปกมสเหลอง ปกมท งหมด 3 อน ปก 2 อน จะส น สวนอกอนยาว ประมาณ 6-8 เซนตเมตร กวาง 1 เซนตเมตร ปลายปกมล ผลแกจะแหงไปพรอมกบปก มสน าตาลแดง เมอแหงจด ผลจะรวงออกจากชอ เวลารวงปกจะหมนตว และชวยพยงผลใหตกไดไกลจากตน ตดผลในชวงเดอนมนาคม-พฤษภาคม

เปลอกพะยอม สาคญไมแพกน สาหรบคนทเคยรบประทานน าตาลสด อาจจะคนหวา เขาใชเปลอกพะยอมเปนสารกนบดธรรมชาต มงานวจยรายงานวา สารสกดจากพะยอมมฤทธทาลายแบคทเรย เนองจากเปลอกมรสฝาด ประกอบดวยสาร “แทนนล” การใสเปลอกพะยอมลงไปจะชวยยบย งการเจรญเตบโตของแบคทเรย ทาใหน าตาลไมบดเสยงาย อยางไรกตาม พะยอม ไมไดยบย งเช อจลนทรยไดทกชนด เพราะมงานวจยอกช นหนงกลาวถง การนาไมพะยอมและมะเกลอ มาพฒนาการผลตสรา วากนวาพะยอมชวยปองกนการบดของน าตาลสดระหวางการรองตาลแตไมไดยบย งการเจรญเตบโตของยสต สวนมะเกลอชวยเปลยนน าตาลใหเปนแอลกอฮอล และสงผลตอการเจรญเตบโตของเช อยสต นอกจากน กงกานของพะยอมน นยงเปนทเพาะเล ยงครง (Lac) ไดอกดวย แตโดยทวไปนยมใชตนกามป สะแกนา พทรา และปนแก ครง เปนเพล ยชนดหนงเปนแมลงเบยนของตนไม ครงตวเมยตวเลกๆ สชมพแดงๆ จะสรางรงเปนยางเรซนแขงหมเปลอกไมไว เรานาครงเหลาน มายอมผาได สมยโบราณใชการประทบครงบนเอกสารราชการ และเชลแลคทาไม (chellac) ทไวทาไมใหแวววาวกทาจากครง การใชประโยชนทางสมนไพร เชน ดอก ใชเปนสวนผสมของยาหอม แกอาการวงเวยนศรษะ ตมน าดมบารงหวใจ ชวยลดไข และชวยขบปสสาวะ ทสาคญดอกนามาลวก หรอรบประทานสดเปนผกไดอกดวย ปจจบน นาจะมคนนาไปทาเปนชาดอกพะยอม หรอสกดน าหอม สวนยางหรอชนจากตนพะยอม ใชเปนน ามนทาไมหรอชนยาเรอ

ทมา : นตยสารเกษตร เทคโนโลยชาวบาน พ.ศ. 2562

หากคดจะปลกไมสกตนเพอความรมรน หรออนรกษไวใหคนรนหลง หรอผเฒาเคยวแทนหมากรวมกบพล พะยอมนแหละทจะเปนค าตอบ

เพราะสรรพคณมลนเหลอจรงๆ

34

ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน

ทมาทไปของการสงเสรมการท านาแบบเปยกสลบแหงโดยกรมชลประทาน

ประเทศไทยเขารวมเปนสมาชกเครอขายนานาชาตดานน าและระบบนเวศในนาขาว (International Network for Water and Ecosystem in Paddy Fields, INWEPF) ทจดต งข นเพอเปนเวท ในการแลกเปลยนขอมลและประสบการณ ทเกยวกบการบรหารจดการน าและระบบนเวศทเหมาะสม สาหรบนาขาว ประเทศญปนเปนผรเรมในการจดต งเครอขายน เมอป พ.ศ. 2547 ปจจบนมสมาชกท งหมด 17 ประเทศ ประกอบดวย กมพชา บงกลาเทศ จน เนปาล อนโดนเซย ลาว มาเลเซย เมยนมาร ฟลปปนส เกาหลใต ศรลงกา เวยดนาม อยปต ปากสถาน อนเดย และไทย

หลงจากการเขารวมเปนสมาชก ญปนไดผสานผานกรมชลประทาน ใหพจารณาจดต งคณะอนกรรมการดานน าและระบบนเวศของนาขาว (INWEPF Thai committee) ข นภายใตคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย (THAICID) เมอวนท 5 เมษายน 2548 ซงมองคประกอบผแทนจากหนวยงานภาครฐ และสถาบนการศกษาเขารวมเปนอนกรรมการ เพอดาเนนการดานขอมลและวชาการในเรองการพฒนาการใชน าและระบบนเวศของนาขาว เพอประโยชนในการเพมประสทธภาพดานการใชน า การเพมผลผลตขาว ตลอดจนความสาคญของระบบนเวศเพอใหเกดประโยชนอยางยงยน ฯลฯ

สาระเพอชวต

35

ดานการสงเสรมการทานาแบบเปยกสลบแหง INWEPF Thai ไดดาเนนการตามลาดบเหตการณดงน

5 สงหาคม 2555 จดงานสมมนาทางวชาการของ INWEPF Thai รวมกบกรมชลประทาน, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร และ บรษท สยามคโบตาคอรปอเรชนจากด นาเสนองาน Best Practice การทานาเปยกสลบแหง ประเดนนาสนใจเกยวกบการทานาใชน านอย ลดตนทนเรองการใชยา ปย น ามนสบน า โดยผลผลตทไดสงกวาการปลกดวยวธปกต ทสาคญคอการดงเอาลกหลานชาวนากลบมาสนใจ ผนนาของบรรพบรษและพรอมรบชวงตอในรปแบบชาวนาวนหยด

ธนวาคม 2555 – มนาคม 2556 ดาเนนการศกษาเพอหาตวเลขการประหยดน าในพ นทสถานทดลองการบรหารจดการน าดวยเทคโนโลยสมยใหมของสถาบนพฒนาการชลประทาน สานกวจยและพฒนา โดยรวมกบ สวนการใชน าชลประทาน สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา บรษท สยามคโบตาคอรปอเรชน จากด และชาวนามออาชพจากจงหวดปทมธาน โดยมวตถประสงค เพอเปรยบเทยบปรมาณการใชน าระหวางการปลกขาวแบบทวไปและการปลกขาวแบบเปยกสลบแหง ซงผลจากการศกษาพบวาในการทานาแบบเปยกสลบแหงน นสามารถประหยดน าได 28 เปอรเซนต (จาก 1,200 ลกบาศกเมตรตอไร เหลอ 860 ลกบาศกเมตรตอไร)

กมภาพนธ – พฤษภาคม 2556 ดาเนนการวจยการทานาเปยกสลบแหง โดยสานกบรหารจดการน าและอทกวทยา สานกวจยและพฒนา และ INWEPF Thai เพอศกษาวธการใหน าและการใชน า ของขาวพนธสนปาตอง 1 ไดผลการประหยดน าเฉลยท 20 – 33 เปอรเซนต

36

ป 2556 – 2557 เปนการขยายผลองคความรดานการทานาเปยกสลบแหง ผานการฝกอบรมเสวนาตางๆ อาท หลกสตรผอานวยการโครงการ, การพฒนาฝายสงน า, ขาราชการบรรจใหมขาราชการสายงานสนบสนน, กลมเกษตรกรจากจงหวดตางๆ, จดเสวนา“การทานาใชน านอย”ในกจกรรมใหญเนองในวนครบรอบวนเกดกรมชลประทาน 111 ป,รวมถงการจดกจกรรมดงานภาคสนามของกลมประเทศสมาชก INWEPF ณ แปลงสาธตการทานาเปยกสลบแหง จ. นครนายก และเชยงใหม ในการประชมสมมนาคร งทผานมา เปนตน การดาเนนงานในป 2558 มแผนขยายผลในพ นทนารองโดยรวมกบสานกบรหารจดการน า และอทกวทยา และหนวยงานตางๆ เชนเดมโดยเพมกลมเกษตรกรและยวชลกร เขารวมกจกรรม โดยเลอกพ นทนารอง 4 พ นท คอ โครงการชลประทานเชยงใหม โครงการสงน าและบารงรกษาแมแตง จงหวดเชยงใหม โครงการชลประทานอบลราชธาน โครงการสงน าและบารงรกษาโดมนอย จงหวดอบลราชธาน และจดทาคมอ การทานาเปยกสลบแหง ใหแลวเสรจในปงบประมาณ พ.ศ. 2558 เพอใชเปนคมอนาไปขยายผลสการปฏบตทเปนรปธรรมในพ นทชลประทานตอไปในอนาคต

เทคนคการทานาแบบเปยกสลบแหงแกลงขาว หรอ AWD (Alternative Wetting and Drying) เปนหนงในวธการประหยดน าในการทานาทหลายๆ ประเทศนาไปเปนแบบอยางในการปฏบต สาหรบประเทศไทย บรษท สยามคโบตาคอรปอเรชน จากด เปนหนงในผนาทรวมสงเสรมใหกบเกษตรกรทมอาชพทานานาไปปฏบตอยางไดผลจนเปนทแพรหลายและทกภาคสวนใหการยอมรบ สาหรบกรมชลประทาน การทานาเปยกสลบแหงแกลงขาวน น ไดมการศกษาวจยและพบวาสามารถลดปรมาณการใชน ามนการทานาไดถง 28% ของปรมาณน าทใชในการทานาแบบทวไป ซงโดยปกตจะใชน าปรมาณ 1,200 ลกบาศกเมตรตอไร แตการทานาแบบแกลงขาวจะใชน าเพยง 860 ลกบาศกเมตรตอไรเทาน น นอกจากจะลดปรมาณการใชน าแลว ยงชวยลดตนทนการใชปยการใชสารเคมและน ามนเช อเพลง ทาใหตนทนการผลตขาวลดลงจากไรละประมาณ 5,600 บาท เหลอประมาณ 3,400 บาท หรอราว 40% รวมท งยงทาใหคณภาพของขาวดข น เพมผลผลตสงกวาไรละ 1,200 กโลกรม เกษตรกรมกาไรเพมข นและทสาคญทาใหคณภาพชวตของชาวนาดข น เยาวชนรนหลงๆ หนมาสนใจการทานา ซงจะเปนการรกษาพ นทชลประทานใหคงท เกดความสามคคในชมชนทไมตองแยงน ากนตอไป

ทมา : คมอการท านาเปยกสลบแหงแกลงขาว

37

... ฝนหลวง ...

ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน

ถาม : ฝนหลวงสะอาดจรงหรอไม ???.....

เราจะรไดอยางไรวาเขอนปลอดภย...

ตารางท 1 คณภาพน าฝนตวอยางจากสถานอตนยมวทยา อ. เมอง จ. ลพบร

ทานถาม - เราตอบ

ส านกฝนหลวงและการบนเกษตร ไดรวมมอกบคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร ดาเนนการศกษาวจยคณภาพน าฝนจากการปฏบตการฝนหลวงในเขตล มน าภาคกลางของประเทศไทย โดยสารวจพ นทศกษาและกาหนดจดเกบตวอยางน าฝน จานวน 3 สถาน ประกอบดวย สถานอตนยมวทยา อาเภอเมอง จงหวดลพบร, สถานอตนยมวทยาเกษตร อาเภอตากฟา จงหวดนครสวรรค และสถานอตอทกวทยาเขอนปาสกชลสทธ ระหวางวนท 8 สงหาคม 2548 - 24 มถนายน 2549 รวมท งส น จานวน 318 ตวอยาง เปนตวอยางน าฝนธรรมชาต จานวน 114 ตวอยาง และน าฝนจากวนทมการปฏบตการฝนหลวง จานวน 204 ตวอยาง แลวนามาวเคราะหคณภาพน าฝน 19 ดชน โดยการวเคราะหสมบตทางเคมของตวอยางน าฝนในวนทมการปฏบตการฝนหลวง และวนทไมไดปฏบตการฝนหลวง (ฝนธรรมชาต) เปรยบเทยบกบเกณฑมาตรฐานคณภาพน าดมขององคการอนามยโลก (WHO) ดงสรปไดในตารางท 1, 2 และ 3

ตอบ :

38

39

ตารางท 2 คณภาพน าฝนตวอยางจากสถานอตนยมวทยาเกษตร อ. ตากฟา จ.นครสวรรค

40

ตารางท 3 คณภาพน าฝนตวอยางจากสถานอตอทกวทยา เขอนปาสกชลสทธ

41

เราจงมนใจในความปลอดภยเขอน

ทมา : กรมฝนหลวงและการบนเกษตร กรงเทพฯ

จากผลการวเคราะหคณภาพน าฝน ในพ นทปฏบตการฝนหลวงในลมน าภาคกลางของประเทศไทย พบวา โดยสวนใหญน าฝนในวนทมการปฏบตการฝนหลวง (ฝนหลวง) และวนทไมไดปฏบตการฝนหลวง (ฝนธรรมชาต) มองคประกอบของสารเจอปนตากวาระดบคามาตรฐานน าดมขององคการอนามยโลก (WHO) และเมอเปรยบเทยบระหวางน าฝนธรรมชาตกบน าฝนจากการปฏบตการฝนหลวง พบวา ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต อยางไรกตาม รายงานผลการศกษาคร งน พบวา น าฝนท ง 2 ประเภท คอ น าฝนจากการปฏบตการฝนหลวง และน าฝนธรรมชาต ท ง 3 สถาน มการปนเปอนของแคดเมยมเกนเกณฑมาตรฐานในทกสถาน ซงไมเหมาะสมสาหรบการบรโภค แตไมมความเกยวของกบการปฏบตการฝนหลวง เนองจาก แคดเมยมไมไดเปนองคประกอบหนงของสารฝนหลวงทใชในการปฏบตการฝนหลวง ซงการปนเปอนสารดงกลาวเปนผลมาจากการใชสารเคมในรปแบบตาง ๆ จากกจกรรมทเกดจากการกระทาของมนษย

42

วตถประสงค

เพอเผยแพรความรดานการใชน าชลประทานทางการเกษตรและเปนสอกลางในการแลกเปลยนความรความคดเหน และ ประสบการณซงกนและกนระหวางเจาหนาทชลประทาน เจาหนาทการเกษตร นกอทกวทยา และผสนใจทวไป

ทปรกษา : อธบดกรมชลประทาน รองอธบดกรมชลประทาน ผอานวยการสานกบรหารจดการน าและอทกวทยา ผอานวยการสวนการใชน าชลประทาน หวหนาฝายวจยการใชน าชลประทาน หวหนาฝายสถตการใชน าชลประทาน

บรรณาธการ : นายคณต โชตกะ

กองบรรณาธการ : นายสถาพร นาคคนง

หนวยงาน : ฝายเผยแพรการใชน าชลประทาน (ตกอานวยการช น4 หอง 04-06) สวนการใชน าชลประทาน สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน สามเสน เขตดสต กทม. 10300 http://water.rid.go.th/hwm/cropwater/iwmd/db/default.htm โทร. (02) 241-0741-9 ตอ 2395 Fax: (02) 241-4794

พมพสาเนาโดย ฝายการพมพ สานกเลขานการกรม กรมชลประทาน