1

ชดกจกรรมการเรยนรวทยาศาสต

ร

เร อง ระบบตางๆ

ในรางกายมนษยและสตว ส าหรบนกเรยนช นมธยมศกษาปท 2

ชดท 1 เร อง

ระบบยอยอาหาร

นางสาวล าไพ เสนามาตย

ต าแหนง คร

วทยฐานะครช านาญการ

โรงเรยนบานโคกสง อ าเภอโคกสง

จงหวดสระแกว

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถม

ศกษา สระแกว เขต 2

2

สาระและมาตรฐานการเรยนร / ตวชวด

สาระและมาตรฐานการเรยนร สาระท 1 สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต

มาตรฐานท ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสรางและหนาทของ

ระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความรส อสารสงทเรยนรและน า ความรไปใชในการด ารงชวตของตนเองและดแลสงมชวต

ตวชวด

ว 1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธของมนษยและสตวรวมทงระบบ ประสาทของมนษย

ว 1.1 ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของมนษยและน าความรไปใชประโยชน

สาระท 8 ธรรมชาตของวทยาศาสตรและเทคโนโลย มาตรฐาน ว 8.1

ใช กระบวนการทางวทยาศาสตร และจตวทยาศาสตร ในการสบเสาะหา ความร การแก ป ญหาร ว าปรากฏการณ ทางธรรมชาตทเกดขนส วนใหญ มรปแบบทแนนอน

สามารถอธบายและตรวจสอบได ภายใต ข อมลและเครองมอทมอย ในช วงเวลานนๆ เข าใจว า วทยาศาสตร เทคโนโลย สงคม และสงแวดล อมมความเกยวข องสมพนธ กน

ตวชวด ว 8.1 ม.2/1 ตงค าถามทก าหนดประเดนหรอตวแปรทส าคญในการส ารวจตรวจสอบ หรอศกษาค นคว าเรองทสนใจได อย างครอบคลมและเชอถอได ว 8.1 ม.2/2 สร างสมมตฐาน

ทสามารถตรวจสอบได และวางแผนการส ารวจตรวจสอบ หลายๆ วธ ว 8.1 ม.2/8 อธบายผลการ สงเกตการ ส ารวจ ตรวจสอบ ค นคว าเพมเตม

3

จดประสงคการเรยนร

ดานความร (K) 1. อธบายขนตอนการท างาน และอวยวะทใชในการยอยอาหารได 2. อธบายขนตอนการยอยอาหารในกระเพาะอาหารและในล าไสเลกได 3. อธบายอวยวะ และล าดบขนตอนการท างานของการยอยอาหารของปลา แมลง

และไฮดราได ดานทกษะกระบวนการ (P)

1. ทดลองการยอยอาหารในปากได ดานคณลกษณะอนพงประสงค (A)

1. นกเรยนมความสนใจและใหความรวมมอในการด าเนนกจกรรมตาง ๆ 2. นกเรยนมความรบผดชอบตองานทไดรบมอบหมาย 3. นกเรยนมความสามคคและชวยเหลอกน

4

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมายกากบาท (x) ทบลงในกระดาษค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว ในกระดาษค าตอบทครแจกให

1. ความหมายของการยอยอาหารในขอใดชดเจนและถกตองทสด

ก. การแปรสภาพอาหารโดยใชเอนไซมในอวยวะตาง ๆ ข. การแปรสภาพอาหารโดยใชฟนบดเคยวอาหารใหมขนาดเลกลง ค. การเปลยนสารอาหารทมขนาดใหญใหเปนสารอาหารทมขนาดเลกลง ง. การเปลยนสารอาหารใหมขนาดอนภาคเลกลงจนสามารถแพรผานเยอหมเซลลได

2. เมอเรารบประทานขนมปง จะถกยอยทใดบาง

ก. ปาก ล าไสเลก ข. ล าไสเลก ล าไสใหญ ค. ปาก กระเพาะอาหาร ง. กระเพาะอาหาร ล าไสเลก

3. อาหารทถกยอยเปนอนภาคทเลกทสดจะดดซมเขาสหลอดเลอดทบรเวณใดของทางเดนอาหาร เพอสงไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

ก. ปาก ข. ล าไสเลก ค. หลอดอาหาร ง. กระเพาะอาหาร

4. เมอเรารบประทานขาวเอนไซมอะไมเลสในน าลายจะยอยขาวใหเปนสารใด

ก. น าแปง ข. น าตาลกลโคส ค. น าตาลซโคส ง. น าตาลมอลโทส

แบบทดสอบกอนเรยน ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร

ชนมธยมศกษาปท 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ว22102 ใชเวลา 10 นาท

5

5. น าด มหนาทอยางไร

ก. ยอยไขมนในล าไสเลก ข. ท าใหไขมนแตกตวเปนเมดเลก ๆ ค. เปนฮอรโมนทเกยวกบการยอยไขมน ง. ยอยโปรตนทยอยในกระเพาะไมหมด

6. ถาไมมกระเพาะอาหาร

อาหารประเภทใดทไดรบความกระทบกระเทอนตอกระบวนการยอยมากทสด ก. คารโบไฮเดรต ข. ไขมน ค. โปรตน ง. อาหารทกประเภท

7. ขอใดไมใชการยอยเชงกล

ก. การเคยว ข. การกดอาหาร ค. การบบตวของทางเดนอาหาร ง. ขาวปนกบน าลาย

8. ขอใดเรยงล าดบระบบยอยอาหารของคนจากเรมตนถงสดทายไดถกตองตามล าดบ

ก. ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสใหญ ล าไสเลก ทวารหนก ข. ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ล าไสใหญ ทวารหนก ค. ปาก หลอดอาหาร ล าไสเลก คอหอย กระเพาะอาหาร ล าไสใหญ ทวารหนก ง. ปาก ล าไสเลก หลอดอาหาร คอหอย ล าไสใหญ กระเพาะอาหาร ทวารหนก

9. ขอใดไมใชอวยวะทใชในการยอยอาหารของปลา

ก. ตบ ข. ปาก ค. ล าไส ง. กระเพาะอาหาร

10. ขอใดเรยงล าดบโครงสรางของระบบยอยอาหารของแมลงจากสวนตนไปถงสวนทายไดถกตอง

ก. ปาก ตอมสรางน ายอย ตอมน าลาย ไสตรง ทวารหนก ข. ปาก ตอมน าลาย ไสตรง ตอมสรางน ายอย ทวารหนก ค. ปาก ตอมน าลาย ตอมสรางน ายอย ไสตรง ทวารหนก ง. ปาก ตอมสรางน ายอย ไสตรง ตอมน าลาย ทวารหนก

6

ขอ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ก ข ค ง

คะแนน

เตม 10 ได

กระดาษค าตอบแบบทดสอบกอนเรยน

ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร ชนมธยมศกษาปท 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ว22102 ใชเวลา 10

นาท

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

!!!!!.....เสรจแลว…

ไปท ากจกรรมกนเถอะ

7

ใบความรท 1.1 เรอง ระบบยอยอาหารของมนษย

อาหารตางๆ ทบรโภคเขาสรางกาย ลวนแลวแตมโมเลกลขนาดใหญเกนกวาทจะล าเลยงเขาสเซลลของรางกายได จงตองผานกระบวนการทท าใหมโมเลกลขนาดเลกลงสามารถล าเลยงเขาสเซลลไดเรยกวา การยอย

การยอยอาหาร หมายถง การท าใหอาหารทมโมเลกลขนาดใหญกลายเปนสารอาหารทมโมเลกลขนาดเลกลงจนสามารถผานเยอหมเซลลและรางกายน าไปใชได การยอยอาหารในรางกาย ม 2 วธ คอ 1. การยอยเชงกล (Mechanical digestion) คอ การท าใหอาหารมขนาดเลกลงโดยใช วธการทางกล เชน ฟนบดเคยว กลามเนอบบรด แตยงไมสามารถแปรสภาพอาหารทมโมเลกลใหญใหมโมเลกลเลกลง 2. การยอยทางเคม (Chemical digestion) คอ การท าใหอาหารมขนาดเลกลง โดยมเอนไซม เปนตวท าปฏกรยากบอาหารใหมโมเลกลเลกลง

อาหารทเรากนเขาไปประกอบดวยสารอาหารโมเลกลใหญหลายชนด เชน ไขมน คารโบไฮเดรต โปรตน รางกายยงดดซมไปใชประโยชนไมได จะตองผานกระบวนการทท าใหสารอาหารมโมเลกลขนาดเลกจนสามารถผานเยอหมเซลลได โดยมเอนไซมเขามาเกยวของดวย

8

ภาพท 1.1 ระบบยอยอาหารของมนษย ทมา : http://www.samakkhi.ac.th:81/Education_Online/Data

ระบบยอยอาหารของมนษยประกอบดวย ทางเดนอาหาร มลกษณะเปนทอกลวงยาวตดตอกนโดยตลอด ตงแต ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ล าไสใหญ จนถงทวารหนก ตามล าดบ และอวยวะอนๆ ทชวยในการยอยอาหาร เชน ตอมน าลาย ตบ ตบออน ถงน าด ดงภาพ 1.1

9

ค าสง ใหนกเรยนแบงกลม 4-5 คนมอบหมายหนาทและจดเตรยมวสดอปกรณปฏบตกจกรรม ตอไปน หลกการ แปงเปนสารทมอนภาคขนาดใหญสามารถเปลยนเปนน าตาลซงมอนภาคขนาดเลกได

โดยเอนไซมในน าลาย

จดประสงคของกจกรรม

1. เพอตรวจสอบสมบตของน าลาย 2. เพอตรวจสอบวาในน าลายมเอนไซมทเปลยนแปงใหเปนน าตาล วสดอปกรณและสารเคม

รายการ จ านวน/กลม 1. หลอดทดลองขนาดกลาง 2. ชอนตกสาร 3. ชดตะเกยงแอลกอฮอลพรอมทกนลม 4. หลอดหยด 5. กระบอกตวง ขนาด 10 cm3 6. ขาวสก 7. สารละลายเบเนดกซ 8. น ากลน

2 หลอด 1 คน 1 ชด 1 อน 1อน

1 ชอนโตะ 2 cm3 1 cm3

วธการทดลอง

1. น าขาวสกประมาณ 1 ชอนโตะมาแบงออกเปน 2 สวน แลวปฏบตดงน - ขาวสกสวนท 1 บดเลกนอยแลวใสลงในหลอดทดลองหลอดท 1 เตมน าลงไปประมาณ 1 cm3 - ขาวสกสวนท 2 เคยวใหละเอยดนานประมาณ 30 วนาท แลวใสลงในหลอดทดลองหลอดท 2 2. หยดสารละลายเบเนดกซประมาณ 7 หยด ลงในหลอดทดลองทงสองหลอด น าไปตมในน าเดอด ประมาณ 2 นาท สงเกตและบนทกผล

กจกรรมท 1.1 การยอยแปง

10

1. ตารางบนทกผล (2 คะแนน)

หลอดทดลอง

ผลการเปลยนแปลงทเกดขน กอนตม หลงตม

หลอดท 1 ขาวสกบด + น า+ สารละลายเบเนดกซ หลอดท 2 ขาวสกทเคยวละเอยด + สารละลายเบเนดกซ

.................................... ..................................

................................

................................

2. ค าถามหลงท ากจกรรม (2 คะแนน)

2.1 สทสงเกตไดจากหลอดทดลองท 1 และ 2 กอนตมคอสอะไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2.2 เมอตมหลอดทดลองท 1 จะมการเปลยนแปลงเกดขนหรอไม ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2.3 หลอดทดลองทง 2 หลอด มการเปลยนแปลงเหมอนหรอแตกตางกนในลกษณะใด ………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2.4 สารสเหลองทพบในหลอดทดลองคออะไร เกดขนไดอยางไร ……………………………………………………………………………………….………………………………………………………

3. สรปกจกรรม (1 คะแนน)

...................................................................................................................................................

..........

...................................................................................................................................................

.........

...................................................................................................................................................

..........

ใบบนทกกจกรรมท 1.1 เรอง การยอยแปง

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

11

ค าชแจง จากภาพระบบยอยอาหารของมนษย ใหนกเรยนเตมชออวยวะลงในชองวาง

ใหถกตอง (10 คะแนน)

ใบงาน ท 1.1 เรอง ระบบยอยอาหารของมนษย

2…………………………

..

3……………………………

1…………………………

..

5…………………………

.

6…………………………

7…………………………

…

4…………………………

.

8…………………………

..

9…………………………

10……………………….

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

12

ภาพท 1.2 ปากและฟน ทมา : http://legacy.owensboro.kctcs.edu/gcaplan/anat2

ใบความรท 1.2 เรอง อวยวะในระบบยอยอาหารของมนษย

1. ปาก (Mouth) ปาก (Mouth)เปนอวยวะแรกของระบบยอยอาหาร

ประกอบดวย ฟน ลน และตอมน าลาย เมอรบประทานอาหารเขาปาก ฟนจะท าหนาทบดเคยวอาหารทมลกษณะเปนกอนหรอชนโต ๆ ใหมขนาดเลกลงดวยวธการยอยเชงกล ลนจะชวยคลกเคลาอาหารใหผสมกบน าลายเพอใหอาหารออนนม ตอมน าลายสรางน าลาย โดยในน าลายจะมเอนไซมทมชอวา อะไมเลส ซงชวยในการยอยอาหารจ าพวกแปงใหเปน น าตาลมอลโทส ซงเปนการยอยเชงเคม การยอยอาหารในปากมเฉพาะการยอยแปงเทานน

13

ภาพท 1.3 คอหอย

ทมา : http://www.doctorcaruana.org/c_pharynx.php.

ภาพท 1.4 การท างานของกลองเสยงและฝากลองเสยง ซายมอ ขณะหายใจเขา ขวามอ ขณะกลนอาหาร

ทมา : หนงสอเรยนวทยาศาสตรพนฐาน ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 4 . สสวท.หนาท 38

2. คอหอย (Pharynx) คอหอย (Pharynx) เปนทอทมชองเปดตดตอกบอวยวะหลายแหง เชน จมก ปาก หลอดลม หลอดอาหาร และชองหตอนกลาง อาหารจากปากจะลงสหลอดอาหารโดยการกลน ไปยงหลอดอาหาร ขณะทกลนอาหาร กลองเสยงซงอยสวนตนของทอลมจะเลอนขนไปชนกบฝากลองเสยง เพอปดกนไมใหอาหารตกลงสทอลม และเปนการเปดทางใหอาหารเคลอนลงสหลอดอาหาร ดงภาพท 1.3 และ ภาพท 1.4 ถาหากวาอาหารตกลงสทอลม อาจท าใหส าลก หรอ หายใจไมออก อาจเปนอนตรายได

อากาศ

กลองเสยง

อาหาร

ฝากลองเสยง

กลองเสยง

หลอดอาหาร

ทอลม

ฝากลองเสยง

หลอดอาหาร

อาหาร

ทอลม

14

ภาพท 1.5 หลอดอาหาร ทมา : http://www.bwc.ac.th/e-learning/virachai02/yoiarhan.htm.

ภาพท 1.6 การหดตวและคลายตวของหลอดอาหาร

ทมา : http://f.ptcdn.info/052/020/000/1402636263-page3clipi-o.jpg

3. หลอดอาหาร (Esophagus) เปนหลอดทตอจากคอหอย เปนทางผานของอาหารเขาสกระเพาะอาหาร ยาวประมาณ 25 เซนตเมตร ผนงหนา มตอมขบน าเมอก ชวยหลอลนใหอาหารเคลอนท งายขน ผนงของหลอดอาหารสามารถยดและหดตวได ชวยบบตวเปนเปนชวงๆ ตดตอกน เปนระลอก เรยกวา เพอรสทลซส (Peristalsis)

15

ภาพท 1.7 กระเพาะอาหาร https://toey999.files.wordpress.com/2012/01/stomach.jpg?w=700&h

4. กระเพาะอาหาร(stomach) กระเพาะอาหาร (Stomach) เปนอวยวะในระบบทางเดนอาหารทใหญทสด

มกลามเนอหนา และแขงแรงมาก มความยดหยนด ภาวะปกตมขนาด 50 ลกบาศกเซนตเมตร เมอมอาหารจะขยายความจไดถง 1,000 – 1,200 ลกบาศกเซนตเมตร อาหารจะเคลอนจากหลอดอาหารลงสกระเพาะอาหาร และจะถกคลกเคลาโดยการหด และคลายตวของกลามเนอกระเพาะอาหาร เซลลภายในกระเพาะอาหารจะสรางน าเมอก กรดไฮโดรคลอรก และเอนไซมเพปซน ซงอยในสภาพไมพรอมท างาน เรยกวา เพปซโนเจน น าเมอกในกระเพาะอาหารชวยในการหลอลน และเคลอบผนงชนในของกระเพาะอาหารไมใหถกยอย กรดไฮโดรคลอรกท าใหเอนไซมเพปซโนเจนเปลยนเปนเอนไซมเพปซนทพรอมท างานได เอนไซมเพปซนจะท าหนาท ยอยโปรตนจนมขนาดโมเลกลเลกลงเปนโปรตนสายสนๆ ทเรยกวา เพปไทป และไมมการยอยไขมน

โปรตน โปรตนโมเลกล (เพปไทด)

เพปซน

16

เพอนๆ รไหมวา โรคทเกดกบระบบยอยอาหาร คอ โรคแผลในกระเพาะอาหาร เกดจากภาวะมกรดในกระเพาะอาหารมากเกนไป เชน การรบประทานอาหารไมตรงเวลา การรบประทานยาแกปวดจ าพวกแอสไพรนขณะทองวาง การดมสรา การสบบหร หรอการตดเชอแบคทเรยบางชนด

นอกจากนยงมโรคกรดไหลยอนกลบ เกดจากกลามเนอหรดสวนทตดตอกบหลอดอาหารมการคลายตวอยางผดปกต ท าใหกรดไฮโดรคลอรกในกระเพาะอาหาร ไหลยอนกลบไปยงหลอดอาหาร จงท าใหเกดอาการบางอยาง เชน แนนหนาอก หรอลนป เจบแสบคอ รสกมกอนอยในคอ หรอรสกมรสขมหรอ รสเปรยวของกรดในปากหรอคอ

มารจก ยาลดกรด กนเถอะ ยาลดกรดเปนยาทชวยบรรเทาอาการทเกดจากโรคกรดไหลยอนกลบ ยาลดกรดส วนใหญ มสมบตเป นเบส เมอท าปฏกรยากบกรดในกระเพาะอาหาร จะไดสารทมสมบตเปนกลางจงเปนการชวยบรรเทาอาการทเกดจากโรคกรดไหลยอนกลบได

17

5. ล าไสเลก (small intestine) ล าไสเลกมลกษณะเปนทอยาวประมาณ 7 เมตร ขดอยในชองทอง

ล าไสเลกสวนตนตอจากกระเพาะอาหารยาวประมาณ 0.30 เมตร เรยก ดโอดนม (Duodenum) ล าไสเลกสวนกลางยาวประมาณ 2.5 เมตร เรยก เจจนม (Jejunum) และสวนของล าไสเลก สวนสดทายยาวประมาณ 4 เมตร เรยกวา ไอเลยม (ileum) ล าไสเลกเปนบรเวณทม การยอยและการดดซมเกดขนมากทสด ผนงดานในของล าไสเลกมลกษณะเปนป ม ไมเรยบยนออกไปคลายนวมอ เรยกวา วลลส (villus) ชวยเพมพนทในการดดซมอาหาร

การยอยอาหารในล าไสเลกเกดจากการท างานของอวยวะ 3 ชนด คอ ตบ ตบออน และผนงล าไสเลก

มารจก หนาทและความส าคญของตบ และตบออน

ทมตอระบบยอยอาหารกนเถอะ

ตบ (Liver) ท าหนาทสรางน าดเกบไวทถงน าด จากถงน าดมทอเปดเขาสล าไสเลกสวนดโอดนม น าดจะชวยกระจายไขมนใหแตกตวออกเปนเมดเลกๆ แลวเอนไซมไลเพสจะท าการยอยตอไปจนไดกรดไขมน และกลเซอรอล

ตบออน (pancraes) ท าหนาทสรางเอนไซมหลายชนด เชน เอนไซมอะไมเลส เอนไซมไลเพส เอนไซมทรปซน นอกจากนตบออนยงสรางสารโซเดยมไฮโดรเจนคารบอเนต ซงมฤทธเปนเบสปลอยออกมา เพอลดความเปนกรดของอาหารทมาจา กระเพาะอาหาร

18

เอนไซมในล าไสเลกจะท างานไดดในสภาวะทเปนเบส เอนไซมทล าไสเลกสรางขน ไดแก

1. มอลเทส (maltase) เปนเอนไซมทยอยน าตาลมอลโทสใหเปนกลโคส 2. ซเครส (sucrase) เปนเอนไซมทยอยน าตาลทรายหรอน าตาลซโครสใหเปนกลโคส

และฟรกโทส 3. แลกเทส (lactase) เปนเอนไซมทยอยน าตาลแลกโทสใหเปนกลโคสกบกาแลกโทส การยอยในล าไสเลก ตองอาศยเอนไซมจากตบออน ซงประกอบดวยเอนไซม ดงน 1. ทรปซน (trypsin) เปนเอนไซมทยอยโปรตนหรอเพปไทดใหเปนกรดอะมโน 2. อะไมเลส (amylase) เปนเอนไซมทยอยคารโบไฮเดรตใหเปนน าตาลกลโคส 3. ไลเพส (lipase) เปนเอนไซมทยอยไขมนใหเปนกรดไขมนและกลเซอรอล

การยอยสารอาหารประเภทตางๆ ในล าไสเลก

แปง กลโคส

มอลโทส กลโคส + กลโคส

ซโครส กลโคส + ฟรกโทส

แลกโทส กลโคส + กาแลกโทส

การยอยคารโบไฮเดรต

อะไมเลส

มอลเทส

ซเครส

แลกเทส

19

การยอยสารอาหารประเภทตางๆ ในล าไสเลก (ตอ)

โปรตนหรอเพปไทด กรดอะมโน

โปรตน

ทรปซน

ไขมน ไขมนขนาดเลก กรดไขมน + กลเซอรอล

ไขมน

ไลเพส น าด

เอนไซม คอ สารประกอบโปรตนทเซลลสรางขนมาท าหนาทกระตนใหเกดปฏกรยา การท างานของเอนไซมนอกจากจะขนอยกบอณหภม ความเปนกรด-เบส ทเหมาะสมแลว ยงขนอยกบพนท ทเอนไซมเขาไปสมผส ดงนนการเคยวอาหารใหละเอยด มขนาดทเลกลง จงเปนการเพมพนทผวของอาหารใหสมผสกบเอนไซมไดมากขน เอนไซมจงท างานไดดขน

มารจกกบ เอนไซม กนดกวา

20

โปรตน คารโบไฮเดรตและไขมน จะถกยอยในล าไสเลกจนเปนโมเลกลทเลกทสดทแพรผานผนงล าไสเลกเขาสหลอดเลอด แลวจงถกสงไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย สวนวตามน แรธาตและน ารางกายไมตองยอยอก เพราะวตามน แรธาตและน ามโมเลกลเลกมากพอทจะสามารถแพรผานผนงล าไสเลกเขาสหลอดเลอดไดเลย สวนกากอาหารทเหลอจะถกบบไปยงล าไสใหญตอไป

บรเวณผนงล าไสใหญมการดดน าและเกลอแรออกจาก กากอาหาร กากอาหารจงเหนยวและแขง ถาไมไดถายหลายวน กากอาหารจะยงแขงมากขน กากอาหารเคลอนลงไปสล าไสใหญ สวนทเรยกวา ล าไสตรง ซงอยกอนถงทวารหนก แลวถายออกมาเปนอจจาระ

1. อวยวะทเกยวของกบการยอยอาหาร ไดแก ปาก ลน ฟน ตอมน าลาย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ตบ ถงน าด ล าไสใหญ 2. การยอยอาหารในปาก กระเพาะอาหาร และล าไสเลก เกดไดดเมอความเปน กรด-เบส และอณหภม มความเหมาะสม 3. สารอาหารทใหพลงานทงสามชนด คอ คารโบไฮเดรต ไขมน และโปรตน จะถกยอย จนเปนโมเลกลทเลกทสดในล าไสเลก จากนนจงแพรผานเขาสหลอดเลอดฝอยไดโดย ไมตองผานการยอย

สรปการยอยอาหาร

21

ตอนท 1 แบบกาเครองหมายถกผด

ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตองและกาเครองหมาย หนาขอความทผด 10 ขอ 5 คะแนน

............. 1. เอนไซมอะไมเลสชวยในการยอยไขมน

............. 2. การยอยเชงกลเกดขนภายในชองปากและล าไสเลกเทานน

..............3. อาหารทถกยอยเปนอนภาคทเลกทสดจะถกดดซมเขาสหลอดเลอดทบรเวณล าไสเลก

..............4. เอนไซมทรปซนจะยอยขาวไดเปนน าตาลมอลโทส

............. 5. น าดมความส าคญคอชวยใหไขมนแตกตวเปนเมดเลกๆ กอนถกยอยตอโดยเอนไซมไลเพส

............. 6. บรเวณกระเพาะอาหารมการยอยอาหารประเภท โปรตนและไขมน เกดขน

............. 7. การยอยเชงกลเปนการท าใหอาหารมขนาดเลกลงโดยการเคยว การกดและการบบตว

ของทางเดนอาหาร

............. 8. การบบตวและคลายตวของทางเดนอาหารเปนระลอกคลน เรยกวา เพอรสทลซส (peristalsis)

............. 9. วลลส (villus) ทบรเวณผนงดานในของล าไสเลกมความส าคญคอ ชวยเพมพนทผว

ในการดดซมอาหาร

............. 10. ไลเพส (lipase) เปนเอนไซมทยอยโปรตนใหเปนกรดอะมโน

ใบงานท 1.2 เรอง การยอยอาหารของมนษย

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

22

ตอนท 2 แบบเขยนตอบ/อธบาย ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตอง ( 5 คะแนน) 1. เพราะเหตใด เมอเคยวอาหารจ าพวกแปง จงมรสหวาน ตอบ........................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

2. เพราะเหตใดวตามน แรธาต และน า จงแพรเขาสเซลลบผนงล าไสไดเลยโดยไมมการยอย ตอบ........................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

3. ถาผนงล าไสเลกมลกษณะเรยบไมมสวนยนคลายนวมอ การดดซมอาหารจะเปนอยางไร ตอบ........................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................

4. เพราะเหตใดกระเพาะอาหารจงไมถกยอยโดยเอนไซมในกระเพาะอาหาร ตอบ........................................................................................................................................................ .................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

ใบงานท 1.2 เรอง การยอยอาหารของมนษย

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

23

สตวทมทางเดนอาหารสมบรณ ทางเดนอาหารสมบรณ หมายถง ทางเดนอาหารทมชองเปดสองทาง ไดแก

มปากใหอาหารเขา และมทวารหนกเปนทางออกของกากอาหาร ดงภาพ

ภาพท 1.8 ทางเดนอาหารทมทางเปด 2 ชองทาง ทมา : https://sites.google.com/site/chiwwithya1/hawci-khxng-khn

ใบความรท 1.3 เรอง ระบบทางเดนอาหารของสตว

ระบบทางเดนอาหารของสตว

24

แมลงมทางเดนอาหารสมบรณ มตอมน าลาย ตอมสรางน ายอยส าหรบยอยอาหาร ท าใหมประสทธภาพในการยอยอาหารด โดยอาหารเขาทางปาก แลวเคลอนทไปยงกระเพาะอาหาร ล าไสเลกและล าไสใหญ ตามล าดบ กากอาหารผานไสตรงแลวออกจากรางกายทางทวารหนก ตวอยางทางเดนอาหารของตกแตน ดงภาพ

ภาพท 1.9 ระบบยอยอาหารของตกแตน ทมา : http://stu.rbru.ac.th/~s5415262039/auchara/imeges/9_%E5%89%AF%E6%9C%AC.jpg

แมลง

ทางเดนอาหารของตกแตน

ปาก ทางเดนอาหารสวนตน ทางเดนอาหารสวนกลาง ทวารหนก ทางเดนอาหารสวนทาย

25

ปลาเปนสตวมกระดกสนหลงทมทางเดนอาหารสมบรณ มปาก คอหอย กระเพาะอาหาร ถงน าด ล าไส มาม ทวารหนก นอกจากนยงมอวยวะชวยในการยอยอาหาร ไดแก ตบและตบออน ปลาทกนพช มทางเดนอาหารทยาวกวาปลาทกนสตวหรอปลาทกนเนอ แตในปลาฉลามมล าไส เปนเกลยวเพอเพมพนทในการดดซมอาหารทยอยแลว

ภาพท 1.10 ระบบยอยอาหารของปลา ทมา : http://stu.rbru.ac.th/~s5415262039/auchara/imeges/8_%E5%89%AF%E6%9C%AC.jpg

ปลา

ทางเดนอาหารของปลา

ปาก → คอหอย → กระเพาะอาหาร → ล าไส → ทวารหนก

26

ไฮดรา

สตวทมทางเดนอาหารไมสมบรณ

สตวน าขนาดเลก เชน ไฮดรา มทางเดนอาหารไมสมบรณ กลาวคอ มทางเขาและทางออก ของอาหารอยทางเดยวกน คอเปนทงปากและทงทวารหนก

ไฮดราจบอาหารโดยใชหนวด (tentacle) ขนาดเลกจบเหยอ ทบรเวณปลายหนวดมเขมพษ ใชยงเหยอ เมออาหารเขาไปในชองวางภายในล าตวไฮดราแลวเซลลทบชองวางล าตวจะปลอยเอนไซมออกมายอยอาหารใหมขนาดเลกลง แลวจงถกเซลลอกชนดหนงจบอาหารเขาไปยอยภายในเซลล จนเปนกากอาหารแลวถกปลอยออกมานอกเซลล ถกขบออกนอกล าตวทางปาก ไฮดราจงมการยอยอาหารทงภายนอกเซลลและภายในเซลล

ภาพท 1.11 การกนอาหารของไฮดรา ทมา : http://biology.ipst.ac.th/?p=716

ไฮดรา

ทางเดนอาหารของไฮดรา

ปาก ชองวางล าตว

27

ค าชแจง จงเตมอวยวะใหตรงกบล าดบขนตอนในระบบยอยอาหารของสตวทก าหนดให (10 คะแนน)

ใบงานท 1.3 เรอง ระบบทางเดนอาหารของสตว

ปลา

แมลง

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

.............................

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

28

ค าชแจง ใหนกเรยนท าเครองหมายกากบาท (x) ทบลงในกระดาษค าตอบทถกทสดเพยงค าตอบเดยว ในกระดาษค าตอบทครแจกให

1. ความหมายของการยอยอาหารในขอใดชดเจนและถกตองทสด

ก. การแปรสภาพอาหารโดยใชเอนไซมในอวยวะตาง ๆ ข. การแปรสภาพอาหารโดยใชฟนบดเคยวอาหารใหมขนาดเลกลง ค. การเปลยนสารอาหารทมขนาดใหญใหเปนสารอาหารทมขนาดเลกลง ง. การเปลยนสารอาหารใหมขนาดอนภาคเลกลงจนสามารถแพรผานเยอหมเซลลได

2. เมอเรารบประทานขนมปง จะถกยอยทใด

ก. ปาก ล าไสเลก ข. ล าไสเลก ล าไสใหญ ค. ปาก กระเพาะอาหาร ง. กระเพาะอาหาร ล าไสเลก

3. เมอเรารบประทานขาวเอนไซมอะไมเลสในน าลายจะยอยขาวใหเปนสารใด

ก. น าแปง ข. น าตาลกลโคส ค. น าตาลซโคส ง. น าตาลมอลโทส

4. อาหารทถกยอยเปนอนภาคทเลกทสดจะดดซมเขาสหลอดเลอดทบรเวณใดของทางเดนอาหาร เพอสงไปเลยงสวนตางๆ ของรางกาย

ก. ปาก ข. ล าไสเลก ค. หลอดอาหาร ง. กระเพาะอาหาร

แบบทดสอบหลงเรยน ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร

ชนมธยมศกษาปท 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ว22102 ใชเวลา 10 นาท

29

5. ถาไมมกระเพาะอาหาร อาหารประเภทใดทไดรบความกระทบกระเทอนตอ กระบวนการยอยมากทสด

ก. คารโบไฮเดรต ข. ไขมน ค. โปรตน ง. อาหารทกประเภท

6. น าด มหนาทอยางไร ก. ยอยไขมนในล าไสเลก ข. ท าใหไขมนแตกตวเปนเมดเลก ๆ ค. เปนฮอรโมนทเกยวกบการยอยไขมน ง. ยอยโปรตนทยอยในกระเพาะไมหมด

7. ขอใดเรยงล าดบระบบยอยอาหารของคนจากเรมตนถงสดทายไดถกตองตามล าดบ

ก. ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสใหญ ล าไสเลก ทวารหนก ข. ปาก คอหอย หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร ล าไสเลก ล าไสใหญ ทวารหนก ค. ปาก หลอดอาหาร ล าไสเลก คอหอย กระเพาะอาหาร ล าไสใหญ ทวารหนก ง. ปาก ล าไสเลก หลอดอาหาร คอหอย ล าไสใหญ กระเพาะอาหาร ทวารหนก

8. ขอใดไมใชการยอยเชงกล ก. การเคยว ข. การกดอาหาร ค. การบบตวของทางเดนอาหาร ง. ขาวปนกบน าลาย

9. ขอใดไมใชอวยวะทใชในการยอยอาหารของปลา

ก. ตบ ข. ปาก ค. ล าไส ง. กระเพาะอาหาร

10. ขอใดเรยงล าดบโครงสรางของระบบยอยอาหารของแมลงจากสวนตนไปถงสวนทายไดถกตอง

ก. ปาก ตอมสรางน ายอย ตอมน าลาย ไสตรง ทวารหนก ข. ปาก ตอมน าลาย ไสตรง ตอมสรางน ายอย ทวารหนก ค. ปาก ตอมน าลาย ตอมสรางน ายอย ไสตรง ทวารหนก ง. ปาก ตอมสรางน ายอย ไสตรง ตอมน าลาย ทวารหนก

30

ขอ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ก ข ค ง

คะแนน เตม 10 ได

กระดาษค าตอบแบบทดสอบหลงเรยน

ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร ชนมธยมศกษาปท 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ว22102 ใชเวลา 10

นาท

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

31

กจกรรมการเรยนร คะแนน แบบทดสอบ

เตม ได กอนเรยน

10 หลงเรยน

10 กจกรรมท 1 การยอยแปง 5

ใบงานท 1 ระบบยอยอาหารของมนษย 10

ใบงานท 2 การยอยอาหารของมนษย 10

ใบงานท .3 ระบบทางเดนอาหารของสตว

10

รวม 35

คดเปนรอยละ

ผลการท าชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 ผาน ไมผาน

ลงชอ............................ผประเมน (นางสาวล าไพ เสนามาตย)

ครช านาญการ

เกณฑการผานชดกจกรรม ไดคะแนนตงแตรอยละ 80 ขนไป (28 คะแนนขนไป)

เกณฑการประเมนแบบทดสอบกอนเรยนและแบบทดสอบหลงเรยน ไดคะแนน 8 คะแนนขนไป หรอรอยละ 80 ถอวา ผาน

หมายเหต หากนกเรยนมผลการประเมนไมผานใหกลบไปทบทวนและท าชดกจกรรมนอกครง

แบบบนทกผลการประเมน

ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร

ชอ – สกล.............................................................................ชน.........เลขท........

32

กรมวชาการ. หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551. กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ, ครสภาลาดพราว, 2551. นงลกษณ สวรรณพนจ. เกง วทยาศาสตร ม.1-2-3. กรงเทฯ : ไฮเอดพบลชชง จ ากด, 2557. บญชา แสนทว และคณะ. หนงสอเรยนรายวชาพนฐาน ชนมธยมศกษาปท 2 วทยาศาสตร เลม 1. กรงเทพฯ : ส านกพมพวฒนาพานช จ ากด, 2556. พมพนธ และคณะ. หนงสอเรยน รายวชาพนฐานวทยาศาสตร. กรงเทพฯ : บรษทพฒนาคณภาพวชาการ (พว.) จ ากด, 2554. เสยง เชษฐศรพงศ. คมอวทยาศาสตร ม. 1-2-3 และ O – net ม.3. กรงเทพฯ : ส านกพมพ พ.ศ. พฒนา จ ากด, 2553. สงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ, สถาบน. คมอครรายวชา วทยาศาสตรพนฐาน วทยาศาสตร 4 ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 2. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2553. . หนงสอเรยนรายวชาพนฐานวทยาศาสตร วทยาศาสตร 4 ชนมธยมศกษาปท 2 เลม 2. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2553.

แหลงอางองออนไลน ภาพระบบยอยอาหารของมนษย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

http://www.samakkhi.ac.th:81/Education_Online/Data ภาพปากและฟน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

http://legacy.owensboro.kctcs.edu/gcaplan/anat2 ภาพคอหอย. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

http://www.doctorcaruana.org/c_pharynx.php. ภาพหลอดอาหาร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://www.bwc.ac.th/e-learning/virachai02/yoiarhan.htm

ภาพการหดตวและคลายตวของหลอดอาหาร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://f.ptcdn.info/052/020/000/1402636263-page3clipi-o.jpg ภาพกระเพาะอาหาร. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

https://toey999.files.wordpress.com/2012/01/stomach.jpg?w=700&h

บรรณานกรม

33

แหลงอางองออนไลน ภาพทางเดนอาหารทมทางเปด 2 ชองทาง. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

https://sites.google.com/site/chiwwithya1/hawci-khxng-khn ภาพระบบยอยอาหารของตกแตน. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://stu.rbru.ac.th/~s5415262039/auchara/imeges/9_%E5%89%AF%E ภาพระบบยอยอาหารของปลา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก

http://stu.rbru.ac.th/~s5415262039/auchara/imeges/8_%E5%89%AF%E ภาพการกนอาหารของไฮดรา. [ออนไลน]. เขาถงไดจาก http://biology.ipst.ac.th/?p=716

บรรณานกรม (ตอ)

34

ภาคผนวก

35

เฉลยแบบทดสอบ กอนเรยน – หลงเรยน

ชดกจกรรมการเรยนร ชดท 1 เรอง ระบบยอยอาหาร ชนมธยมศกษาปท 2 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ว22102

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน 1. ง 2. ก 3. ข 4. ง 5. ข 6. ค 7. ง 8. ข 9. ก 10. ค

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน 1. ง 2. ก 3. ง 4. ข 5. ค 6. ข 7. ข 8. ง 9. ก 10. ค

36

1. ตารางบนทกผล (2 คะแนน)

หลอดทดลอง

ผลการเปลยนแปลงทเกดขน กอนตม หลงตม

หลอดท 1 ขาวสกบด + น า+ สารละลายเบเนดกซ หลอดท 2 ขาวสกทเคยวละเอยด + สารละลายเบเนดกซ

............สฟา.......... .............สฟา..........

...ไมเปลยนแปลง….

.....สเหลอง.....

2. ค าถามหลงท ากจกรรม (2 คะแนน)

2.1 สทสงเกตไดจากหลอดทดลองท 1 และ 2 กอนตมคอสอะไร แนวค าตอบ หลอดท 1 และหลอดท 2 มสฟา เหมอนกน 2.2 เมอตมหลอดทดลองท 1 จะมการเปลยนแปลงเกดขนหรอไม แนวค าตอบ ไมมการเปลยนแปลง จะยงมสฟาเหมอนเดม 2.3 หลอดทดลองทง 2 หลอด มการเปลยนแปลงเหมอนหรอแตกตางกนในลกษณะใด แนวค าตอบ ต างกน หลงจากต มสาร ในหลอดท 1 ปรากฏว าสารละลายมสฟ าเหมอนเดม ส วนใน หลอดท 2 สารละลายเปลยนจากสฟ าเป นเหลอง 2.4 สารสเหลองทพบในหลอดทดลองคออะไร เกดขนไดอยางไร

แนวค าตอบ สารทเกดขน คอ น าตาลทเกดจากการย อยแป ง ซงเป นคาร โบไฮเดรตโมเลกลใหญ

ให เป นน าตาลทมโมเลกลเลกลง ในน าลายจงนาจะมสารทสามารถย อยแป งได

3. สรปกจกรรม (1 คะแนน) แนวค าตอบ ในน าลายมเอนไซมทเปลยนแปงใหเปนน าตาล

เฉลยใบบนทกกจกรรมท 1.1 เรอง การยอยแปง

37

ค าชแจง จากภาพระบบยอยอาหารของมนษย ใหนกเรยนเตมชออวยวะลงในชองวาง ใหถกตอง (10 คะแนน)

เฉลยใบงาน ท 1.1 เรอง ระบบยอยอาหารของมนษย

2..ตอมน าลาย...

3…คอหอย……

1…ปาก…..

5…ตบ….

6…ถงน าด…

7……ตบออน……

4…หลอดอาหาร….

8…กระเพาะอาหาร…..

9…ล าไสเลก……

10…ล าไสใหญ….

38

ตอนท 1 แบบกาเครองหมายถกผด

ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย หนาขอความทถกตองและกาเครองหมาย หนาขอความทผด 10 ขอ 5 คะแนน

......... 1. เอนไซมอะไมเลสชวยในการยอยไขมน

......... 2. การยอยเชงกลเกดขนภายในชองปากและล าไสเลกเทานน

.........3. อาหารทถกยอยเปนอนภาคทเลกทสดจะถกดดซมเขาสหลอดเลอดทบรเวณล าไสเลก

..........4. เอนไซมทรปซนจะยอยขาวไดเปนน าตาลมอลโทส

.........5. น าดมความส าคญคอชวยใหไขมนแตกตวเปนเมดเลกๆ กอนถกยอยตอโดยเอนไซมไลเพส

......... 6. บรเวณกระเพาะอาหารมการยอยอาหารประเภท โปรตนและไขมน เกดขน

.........7. การยอยเชงกลเปนการท าใหอาหารมขนาดเลกลงโดยการเคยว การกดและการบบตว ของทางเดนอาหาร

.........8. การบบตวและคลายตวของทางเดนอาหารเปนระลอกคลน เรยกวา เพอรสทลซส (peristalsis)

.........9. วลลส (villus) ทบรเวณผนงดานในของล าไสเลกมความส าคญคอ ชวยเพมพนทผว ในการดดซมอาหาร

......... 10. ไลเพส (lipase) เปนเอนไซมทยอยโปรตนใหเปนกรดอะมโน

เฉลยใบงานท 1.2 เรอง การยอยอาหารของมนษย

39

ตอนท 2 แบบเขยนตอบ/อธบาย ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปนใหถกตอง ( 5 คะแนน) 1. เพราะเหตใด เมอเคยวอาหารจ าพวกแปง จงมรสหวาน แนวค าตอบ เนองจากน าลายมเอนไซม อะไมเลส ช วยย อยแป งให เป นน าตาล ดงนนเราจง ได รบร ถงรสหวานจากน าตาล ทเกดจากการทแป งถกย อย

2. เพราะเหตใดวตามน แรธาต และน า จงแพรเขาสเซลลบผนงล าไสไดเลยโดยไมมการยอย แนวค าตอบ เพราะโมเลกลมขนาดเลกพอทจะแพร เข าส เซลล ของผนงล าไส ได เลย

3. ถาผนงล าไสเลกมลกษณะเรยบไมมสวนยนคลายนวมอ การดดซมอาหารจะเปนอยางไร แนวค าตอบ ถ าผนงล าไส เลกมลกษณะเรยบ จะท าให การดดซมอาหารลดลง เพราะมพนทผว

ในการดดซมอาหารลดลง

4. เพราะเหตใดกระเพาะอาหารจงไมถกยอยโดยเอนไซมในกระเพาะอาหาร แนวค าตอบ เพราะภายในกระเพาะอาหารสร างน าเมอก ช วยเคลอบผนงชนในของ

กระเพาะอาหาร กระเพาะอาหารจงไม ถกย อย อย างไรกตามเซลล ในกระเพาะอาหารกถกท าลายได

แต จะมการสร าง เซลลใหมขนมาทดแทน ในกรณท ไมสามารถสรางเซลลใหมทดแทนไดทนเนองจาก

เซลลถกท าลายมากกว าปกต หรอในขณะทมการหลงเพปซนและกรดไฮโดรคลอรก แต ไม มอาหาร

อย ในกระเพาะอาหาร ผนงกระเพาะอาหารจะถกท าลายจนเป นแผลในกระเพาะอาหารได

5. นกเรยนควรปฏบตตวอยางไรเพอปองกนไมใหเกดอาการทองผก แนวค าตอบ ควรดมน ามากๆ รบประทานอาหารทมเส นใยอาหารมากๆ พกผ อนอย างเพยงพอ

ออกก าลงกาย เพราะจะท าให ล าไส ใหญ บบตวเพมขนและถ ายอจจาระออกมา

เฉลยใบงานท 1.2 เรอง การยอยอาหารของมนษย

40

ค าชแจง จงเตมอวยวะใหตรงกบล าดบขนตอนในระบบยอยอาหารของสตวทก าหนดให (10

คะแนน)

เฉลยใบงานท 1.3 เรอง ระบบทางเดนอาหารของสตว

ปลา

ปาก

คอหอย

กระเพาะอาหาร

ล าไส

ทวารหนก

แมลง

ปาก

ทางเดนอาหารสวนตน

ทางเดนอาหารสวนกลาง

ทางเดนอาหารสวนทายสวนกลาง

ทวารหนก