การยอยอาหารในปาก ชดท 4

1

ช ด ท 4

การยอยอาหารในปาก

ค าน า ชดกจกรรมการเรยนรวชาชววทยา 1 รหสวชา ว31241 เรอง ระบบยอยอาหารและการ

สลายสารอาหารระดบเซลล ระดบชนมธยมศกษาปท 4 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรจดท าขนเพอใชประกอบในการจดการเรยนร ปรบปรงและพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน ในหนวยการเรยนรเรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 4 เปนชดกจกรรมทเนนใหผเรยนไดลงมอปฏบตจรงมสวนรวมในการจดกจกรรมการเรยนร โดยจดใหมความยากงายเหมาะสมกบวยและความสามารถของผเรยน เหมาะสมกบตวชวดและสาระการเรยนร ใหผเรยนสามารถน าความรทไดไปปรบใชในชวตประจ าวนได

ชดกจกรรมการเรยนรวชาชววทยา 1 รหสวชา ว31241 เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ระดบชนมธยมศกษาปท 4 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร มจ านวน 8 ชด ไดแก ชดท 1 เรอง การยอยอาหารของจลนทรยและโพรโทซว ชดท 2 เรอง การยอยอาหารของสตวไมมกระดกสนหลง ชดท 3 เรอง การยอยอาหารของสตวมกระดกสนหลง ชดท 4 เรอง การยอยอาหารในปาก ชดท 5 เรอง การยอยอาหารในกระเพาะอาหาร ชดท 6 เรอง การยอยอาหารในล าไสเลกและการดดซม ชดท 7 เรอง การสลายโมเลกลของสารอาหารแบบใชออกซเจน ชดท 8 เรอง การสลายโมเลกลของสารอาหารแบบไมใชออกซเจน ขอขอบพระคณทานผทรงคณวฒทไดใหค าปรกษาและใหขอเสนอแนะอยางดยงในการจดท าชดกจกรรม ผจดท าหวงวา ชดกจกรรมการเรยนรนจะชวยใหผเรยนสามารถเขาใจเนอหาไดอยางชดเจน มการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยน และมประโยชนตอผสนใจศกษา ทจะน าเปนแนวทางในการพฒนาการเรยนการสอนตอไป

โสภต ทวาพฒน

2

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

สารบญ

หนา ค าน า .............................................................................................. ..................................... ก สารบญ .......................................................................................................................... ...... ข ค าชแจง ............................................................................................................................. .. 1 ค าแนะน าการใชชดกจกรรมส าหรบนกเรยน …………………………………………………………… 3 มาตรฐานการเรยนร ผลการเรยนรทคาดหวง จดประสงคการเรยนร…………………………… 4 แบบทดสอบกอนเรยน ชดท 4 การยอยอาหารในปาก …………………………………………….. 5 กจกรรมท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน ……………………………………………………………. 7 เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง โครงสรางและชดของฟน …………………. 9 แบบฝกหดท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน ………………………………………………………. 11 เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ตอมน าลายและการยอยในปาก …………. 12 กจกรรมท 2 เรอง การยอยแปงในปาก ……………………………………………………………….. 14 แบบฝกหดท 2 เรอง ตอมน าลายและการยอยอาหารในปาก ………………………………….. 16 เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร …………… 17 กจกรรมท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร ……………………………………………………… 19 แบบฝกหดท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร ……………………………………………….… 20 แบบทดสอบหลงเรยน เรองการยอยอาหารในปาก …………………………………………….…… 22 แบบบนทกคะแนน ชดท 4 การยอยอาหารในปาก ………………………………………………… 24 บรรณาณกรม ..…………………………………………………………………………………………………… 25

3

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ค าชแจง

ชดกจกรรมการเรยนร รายวชาชววทยา 1 รหสวชา ว31241 เรอง ระบบยอยอาหารและการสลายสารอาหารระดบเซลล ระดบชนมธยมศกษาปท 4 กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ประกอบดวยชดกจกรรมทงหมด 8 ชด ใชเวลาในการเรยนรทงหมด 19 ชวโมง โดยจดเรยงตามล าดบ ดงน ชดท 1 เรอง การยอยอาหารของ จลนทรยและโพรโทซว ชดท 2 เรอง การยอยอาหารของ สตวไมมกระดกสนหลง ชดท 3 เรอง การยอยอาหารของ สตวมกระดกสนหลง ชดท 4 เรอง การยอยอาหารในปาก ชดท 5 เรอง การยอยอาหารในกระเพาะอาหาร ชดท 6 เรอง การยอยอาหารในล าไสเลกและการดดซม ชดท 7 เรอง การสลายโมเลกลของสารอาหารแบบใชออกซเจน ชดท 8 เรอง การสลายโมเลกลของสารอาหารแบบไมใชออกซเจน ชดกจกรรมการเรยนรนเปนชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง การยอยอาหารในปาก ซงภายในชดกจกรรมมองคประกอบ ดงน

- ค าชแจง ชแจงลกษณะของชดกจกรรมการเรยนร - ค าแนะน าการใชชดกจกรรมการเรยนรส าหรบผเรยน แนะน าผเรยนในการใชชดกจกรรม

การเรยนร กอนการใช ระหวางการใช และหลงการใชชดกจกรรมการเรยนร - ขอมลชดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย ชอชดกจกรรม เวลาทใช มาตรฐานการเรยนร

ผลการเรยนรทคาดหวง จดประสงคการเรยนร - แบบทดสอบกอนเรยน ชดท 4 การยอยอาหารในปาก - กจกรรมท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน - เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง โครงสรางและชดของฟน - แบบฝกหดท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน - เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ตอมน าลายและการยอยในปาก - กจกรรมท 2 เรอง การยอยแปงในปาก - แบบฝกหดท 2 เรอง ตอมน าลายและการยอยอาหารในปาก - เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร - กจกรรมท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร - แบบฝกหดท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร

4

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

- แบบทดสอบหลงเรยน เรองการยอยอาหารในปาก - แบบบนทกคะแนน เปนแบบฟอรมส าหรบผเรยนบนทกคะแนนจากการเรยนรดวยชด

กจกรรมการเรยนร - บรรณาณกรม

ชดกจกรรมทง 8 ชด เปนชดกจกรรมทเนนใหผเรยนไดสบคนและลงมอปฏบตจรง ม

สวนรวมในกจกรรมการเรยนร โดยจดใหมความยาก งาย เหมาะสมกบวยและความสามารถของผเรยน เหมาะสมกบตวชวดและสาระการเรยนร ใหผเรยนสามารถน าความรทไดไปปรบใชในชวตประจ าวน

5

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ค าแนะน าการใชชดกจกรรมส าหรบนกเรยน

กอนใชชดกจกรรม จดเตรยมอปกรณการเรยนใหพรอม

ระหวางการใชชดกจกรรม

ท ากจกรรมตามล าดบขนตอน ในชดกจกรรมการเรยนรดวยความกระตอรอรน ใหความรวมมอ และใหความชวยเหลอซงกนและกนในการท ากจกรรมการเรยนรอยางเตมท อภปราย ซกถาม แลกเปลยนความคดเหนกน และโตแยงกนอยางสรางสรรค หากมขอสงสยในการท ากจกรรมใหปรกษากนในกลม และ/หรอ ปรกษาครผสอน โดยขนตอนของชดกจกรรมการเรยนรเปนดงน

1. ท าแบบทดสอบกอนเรยนเรอง การยอยอาหารในปาก 2. ปฏบตกจกรรมท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน 3. ศกษาเนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง โครงสรางและชดของฟน 4. ท าแบบฝกหดท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน 5. ศกษาเนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ตอมน าลายและการยอยในปาก 6. ปฏบตกจกรรมท 2 เรอง การยอยแปงในปาก 7. ท าแบบฝกหดท 2 เรอง ตอมน าลายและการยอยอาหารในปาก 8. ศกษาเนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง ลนและกลไกการกลน

อาหาร 9. ปฏบตกจกรรมท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร 10. ท าแบบฝกหดท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร 11. ท าแบบทดสอบหลงเรยน เรองการยอยอาหารในปาก

หลงการใชชดกจกรรม

เมอสนสดกจกรรมการเรยนรควรรวมกนรบผดชอบท าความสะอาด ตรวจสอบ ความครบถวนของอปกรณ และจดเกบอปกรณใหเรยบรอย เพอความสะดวกในการใชงานครงตอไป จดโตะ เกาอ ใหเปนระเบยบ ปดไฟ พดลม และถอดปลกอปกรณเครองใชไฟฟาในหองเรยนกอนออกจากหองเรยน หากตองการทบทวนเนอหาในเวลาวางทโรงเรยน หรอทบาน สามารถยมแผนซดบนทกขอมลชดกจกรรมการเรยนรจากครผสอน

6

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

มาตรฐานการเรยนร ว 1.1 เขาใจหนวยพนฐานของสงมชวต ความสมพนธของโครงสรางและหนาทของระบบตางๆของสงมชวตทท างานสมพนธกน มกระบวนการสบเสาะหาความร สอสารสงทเรยนรและน าความรไปใชในการด ารงชวตตนเองและดแลสงมชวต ผลการเรยนรทคาดหวง

สบคนขอมล ทดลอง อภปรายและสรป โครงสรางและหนาทของอวยวะทเกยวของกบการยอยอาหารในปาก จดประสงคการเรยนร

1. สงเกต สบคนขอมล และอธบายโครงสรางและชนดของฟน 2. สบคนขอมล และอธบายเกยวกบตอมน าลายและสมบตของน าลายในการยอยอาหารใน

ชองปาก 3. สงเกต สบคนขอมล และอธบายการท างานนของลนและกลไกการกลนอาหาร

เวลาทใช 2 ชวโมง

7

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง การยอยอาหารในปาก

ค าชแจง

1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ คะแนน 5 คะแนนใชเวลา 10 นาท

2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดแลวท าเครองหมาย X ลงในกระดาษค าตอบ

1. สวนของฟนทเรามองเหนในชองปากคอสวนใดของฟน ก. enamel

ข. cementum ค. root ง. dentine

2. ในขณะทเคยวขาวจะรสกวามรสหวานเกดขน เพราะเหตใด ก. มน าตาลปนอยในขาว

ข. ขาวมรสหวานอยแลว ค.เอนไซมในปากมรสหวาน

ง. แปงในขาวถกเปลยนเปนน าตาล 3. ลน นอกจากท าหนาทรบรสแลวยงท าหนาทอะไรบางเกยวกบการยอยอาหาร ก. ท าใหอาหารแตกตว

ข. ท าใหอาหารรวมกนเปนกอน ค. ชวยดนอาหารท าใหกลนสะดวก

ง. กลบอาหารใหคลกเคลาเอนไซมไดทว ๆ 4. เมอน าขาวสกมาทดสอบกบสารละลายไอโอดนไดสมวงน าเงน แตเมอหยดน าลายลงไปประมาณ 5 cm3 ทงไวประมาณ 10 นาท สมวงน าเงนคอย ๆ หายไป แสดงวาน าลายมบทบาทอยางไรตอการเปลยนแปลง ก. น าลายท าลายสมวงน าเงน

ข. น าลายละลายสน าเงนใหจางลง ค. เอนไซมในน าลายยอยแปงในขาวสกใหเปลยนเปนสารชนดอน

ง. น าลายยบยงการท าปฏกรยาระหวางแปงกบสารละลายไอโอดน

5. น ายอยทอยในน าลายคออะไมเลสท าหนาทยอยอาหารประเภทใด

8

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ก. แปง ข. เนอสตว ค. ไขมนสตว ง. ผกผลไม

6. ตอมน าลายทอยภายในปากของคนมจ านวนกค ท าหนาทส าคญอยางไร ก. 1 ค สรางสารเมอก

ข. 2 ค หลอลนอาหาร ค. 3 ค สรางน ายอย ง. 4 ค รบรสอาหาร

7. ในคนปกตจะผลตน าลายประมาณเทาไหรตอวน ก. 0.5-1.0 ลตรตอวน ข. 1.0-1.5 ลตรตอวน ค. 1.5-2.0 ลตรตอวน ง. 2.0-2.5 ลตรตอวน

8 .คารโบไฮเดรตเมออยในปากแลวจะถกยอยใหอยในรปของโมเลกลทมขนาดเลกลงและสวนใหญ จะอยในรปของสารประกอบใด ก. มอลโทส

ข. กลโคส ค. เดกซทรน ง. ซโครส

9. ขอใดคอสตรของฟนแท เฉพาะ 1/4 ของปาก ก. 2-1-2-2

ข. 1-2-2-3 ค. 2-1-2-3 ง. 2-1-3-2

10. ในขณะทกลนอาหาร กลองเสยงจะมลกษณะอยางไร ก. กลองเสยงลดต าลง รเปดของชองคอขยายขน

ข. กลองเสยงลดตวลง รเปดของชองคอเลกลง ค. กลองเสยงถกยกไป รเปดของชองคอเลกลง

ง. กลองเสยงถกยกขน รเปดของชองคอขยายใหญขน

9

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

กจกรรมท 1 เรอง โครงสรางและชดฟน

จดประสงคของกจกรรม สงเกต สบคนขอมล และอธบายโครงสรางและชดฟนของคน สอ

1. เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง โครงสรางและชดฟนของ คน

2. หนงสอเรยน รายวชาเพมเตมชววทยา เลม 1 ของ สสวท. 3. กลองถายรป โทรศพทเคลอนท (smart phone) หรอ เครองคอมพวเตอร

เคลอนท (tablet computer)

ค าชแจง 1. ใหนกเรยนนงจบคกบเพอน พดคย ตกลงกนเพอศกษาฟนภายในปากของกนและกน 2. สงเกตรปราง ต าแหนง จ านวนของฟนภายในชองปากของเพอน (นกเรยนสามารถ

ใชกลองถายรป โทรศพทเคลอนท(smart phone) หรอ เครองคอมพวเตอรเคลอนท(tablet computer) ชวยบนทกภาพเพอความสะดวกในการศกษา)

3. วาดภาพลงในแบบบนทกกจกรรมท 1 เรอง โครงสรางและชดฟนของคน พรอมตงชอภาพ

4. น าภาพวาดในขอ 4 มาเปรยบเทยบกบภาพฟน พรอมวเคราะหรปราง ต าแหนงของฟน ปรกษาหารอถงสาเหตของความแตกตาง แลกเปลยนผลการศกษา พรอมรวมกนอภปรายเกยวกบลกษณะรปราง ทสอดคลองกบหนาทของฟนทกประเภท พรอมเกบขอมลผลจากการอภปรายและลงขอสรป

5. นกเรยนสบคนขอมลจากเนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง โครงสรางและชดฟนของคน อนเตอรเนตหรอหนงสอ ทเตรยมไว พรอมตรวจสอบความถกตองของรปราง ประเภท และหนาท จากการลงขอสรป

10

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบบนทกกจกรรม นกเรยนวาดภาพฟนทไดจากการสบคน พรอมระบชอและหนาทของฟนแตละประเภท

ชอภาพ.......................................................................... วาดโดย.................................................................วนท................................

11

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง โครงสรางและชดของฟน

ทางเดนอาหารของคนจะเรมตงแตปาก ในบรเวณชองปากมฟนท าหนาทบดเคยวอาหารใหละเอยดมลนชวยคลกเคลาอาหาร ชวยในการกลนและรบรสอาหาร ฟน (teeth) มหนาทในการตด ฉกและบดอาหาร ซงฟนแทแบงออกเปน 4 ชนดตามลกษณะรปรางและหนาท คอ ฟนตด(Incisor) ฟนฉก(Canine) ฟนกรามหนา(Premolar) ฟนกรามหลง(Molar)

ภาพท 1 แสดงต าแหนงฟนทง 4 ชนด( Incisor ,Canine ,Premolar และ Molar) (ทมา : www.remedypost.com/site-images/teeth.jpg, 2556)

ฟนของคนเราม 2 ชด คอ 1. ฟนน านม (temporary teeth ) เปนฟนชดแรก ม 20 ซ บน 10 ลาง 10 ฟนน านมจะงอกตงแต 6 เดอน - 12 ป ฟนน านมจะเรมหลดตงแตอายประมาณ 2 ปครง ถง 12 ป สตรฟนน านมของคนเฉพาะ 1/4 ของปาก คอ I : C : PM : M คอ 2 : 1 : 0 : 2 2. ฟนแท (permanent teeth) เปนฟนชดท 2 มจ านวน 32 ซ จะงอกครบเมออาย ประมาณ 13 ป สตรฟนแทของคนเฉพาะ1/4 ของปาก คอ I : C : PM : M คอ 2 : 1 : 2 : 3

12

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ภาพท 2 เปรยบเทยบชดฟนน านม (Temporary teeth ) กบฟนแท (Permanent teeth) (ทมา : http://www.hpc4.go.th/director/dspm/index_dent.php?module=!&file= dentKnowledge.php, 2556) ขอแตกตางระหวางฟนแทกบฟนน านม 1. ขนาด ฟนแทมรปรางขนาดใหญกวา 2. ส ฟนน านมขาว ฟนแทสนวลขน 3. สวนของคอฟน ฟนน านมคอคอดมากสน ฟนแทคอดนอยยาว 4. รากฟน ฟนน านมหาง ฟนแทจะถ ฟนแตละซจะแบงออกเปน 2 สวนคอ ตวฟน (crown) และรากฟน (root) สวนนอกสดของตวฟน คอ สารเคลอบฟน (enamel) ถดเขามาเปนชนเนอฟน (dentine)และโพรงฟน(pulp cavity) ซงภายในมหลอดเลอดและเสนประสาท สวนรากฟนจะอยในเบากระดกขากรรไกร ชนนอกสดของรากฟน คอ สารเคลอบรากฟน (cementum) ดงภาพ

ภาพท 3 สวนประกอบตางๆ ของรากฟน (ทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1083, 2556)

13

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบฝกหดท 1 เรอง โครงสรางและชดของฟน

ค าชแจง ใหนกเรยนระบชอชนดของฟนตามหมายเลขทก าหนดใหถกตอง (2 คะแนน)

2

4

1 1)………………………………………… 2)………………………………………… 3)………………………………………… 4)………………………………………………

1

2

3

4

5

1)……………………………………………… 2)……………………………………………… 3)……………………………………………… 4)……………………………………………… 5)………………………………………………

3

14

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ตอมน าลายและการยอยในปาก

ตอมน าลาย เปนตอมขบออกชนดหนงในมหนาทสราง น าลาย, น ายอยอาหารประเภทแปงทเปนเอนไซมชนดหนง เรยกวา Amylase, และเมอกเพอการหลอลน ในชองปากมตอมน าลาย 3 ค อยทขางกกห ใตลน และใตขากรรไกร ดงภาพท

ภาพท 4 ตอมน าลาย (ทมา : http://www.scimath.org/socialnetwork/groups/viewbulletin, 2556) 1. ตอมน าลาย ใตกกห (parotid gland) เปนทมขนาดใหญทสดอยทางดานลางของหทง 2 ขาง ประกอบดวยเซลลทท าหนาทสรางน าลายชนดใส (serous)ถาตอมนตดเชอไวรสจะท าใหอกเสบ บวม เรยกวาโรคคางทม ในเพศชายเชออาจรกลามไปถงลกอณฑะท าใหเปนหมนในทสด 2. ตอมน าลาย ใตขากรรไกร (submandibular gland) มลกษณะคลายรปไข เปดสเพดานลางของปากทางดนขางของฟนตดดานลาง ประกอบดวยเซลลทท าหนาทสรางน าลายชนดใส และชนดขนเลกนอย 3. ตอมน าลายใตลน (sublingual gland) อยตรงกลางระหวางขากรรไกรลางบรเวณใตลนประกอบดวยเซลลทท าหนาทสรางน าลายชนดขน (mucous) ตอมเหลานท าหนาทผลตน าลายออกมาวนละประมาณ 1-1.5 ลตร น าลายมน าเปนองคประกอบอยถงรอยละ 99.5 มคา pH อยระหวาง 6.2 - 7.4 มสวนประกอบทเปนเมอกท าหนาทหลอลนอาหารท าใหอาหารเคลอนสหลอดอาหารไดงาย และมเอนไซมอะไมเลส ท าหนาทยอยแปง

15

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ใหมโมเลกลเลกลง เชน เดกซทรน หรอเปนไดเซกคาไรค คอ มอลโทส และอาจเปนมอโนเซกคาไรด คอ กลโคส ดงภาพท 3 ขนอยกบวาเอนไซมอะไมเลสจะไปยอยโมเลกลของแปงทบรเวณใด เนองจากอาหารอยในปากชวงเวลาสน การยอยคารโบไฮเดรตจงยอยไดนอยมาก

ภาพท 5 การยอยแปงในปาก ทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1083, 2556

นอกจากนในน าลายยงมสารท าความสะอาดใหกบชองปากมสารตอตานแบคทเรยและไวรส และมสารยบยงการเจรญของแบคทเรย การหลงของน าลายถกควบคมโดยระบบประสาทอตโนมต

16

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

กจกรรมท 2 เรอง การยอยแปงในปาก

จดประสงคของกจกรรม สบคนขอมล และอธบายเกยวกบตอมน าลายและสมบตของน าลายในการยอยอาหารในชองปาก กจกรรมท 2.1 จดประสงคการทดลอง เมอเรยนจบหวขอนแลว นกเรยนควรจะสามารถ

1. ท ากจกรรมเพอตรวจสอบสมบตของน าลาย 2. สรปไดวาในน าลายมเอนไซมทเปลยนแปงใหเปนน าตาล

วสดอปกรณและสารเคม

1. หลอดทดลองขนาดกลาง 2 หลอด 2. ชอนตกสาร 1 คน

3. ชดตะเกยงแอลกอฮอลลพรอมทกนลม 1 ชด 4. หลอดหยด 1 อน 5. กระบอกตวง ขนาด 10 cm3 1 อน 6. ขาวสก 1 ชอนโตะ 7. สารละลายเบเนดกต 2 cm3 8. นา กลน 1 cm 3

วธทดลอง

1. น าขาวสกประมาณ 1 ชอนโตะ มาบดใหละเอยดแลวแบงเปน 2 สวน ใสในหลอดทดลอง พรอมท าเครองหมายหลอดท 1 และหลอดท 2 ตามล าดบ

2. หลอดท 1 เตมน าลงไป 5 cm3 3. หลอดท 2 เตมน าลาย 5 cm3 ใชแทงแกวคนนาน 30 วนาท 4. หยดสารละลายเบเนดกต จ านวน 5 หยด ลงในหลอดทดลองทงสอง น าไปตมในน าเดอด

ประมาณ 2 นาท สงเกตและบนทกผล

17

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ตารางบนทกผลการทดลอง

หลอดทดลองท ผลการสงเกต

กอนหยดสารละลายเบเนดกต หลงหยดสารละลายเบเนดกสเมอผานการตมในน าเดอด

1

2

สรปผลการทดลอง..................................................................................................... ........................................................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................................................

ค าถามทายกจกรรม

1. การเปลยนแปลงในหลอดทงสองเหมอนหรอแตกตางกนอยางไร

........................................................ .................................................................................................

............................................................................................................................. ............................

......................................................................................................................... ...............................

2. สารทตรวจพบในหลอดทดลองท 2 คออะไร เกดขนไดอยางไร

.........................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ............................

............................................................................................................................. ............................

3. แปงในหลอดทดลองใดเกดการยอย สงเกตไดอยางไร

................................................................................................................................................................

............................................................................................................................. ...................................

............................................................................................................................. ...................................

18

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบฝกหดท 2 เรอง ตอมน าลายและการยอยอาหารในปาก

ค าชแจง 1. ใหนกเรยนเลอกหมายเลข (1, 2 หรอ 3 ) และพยญชนะ (ก ข หรอ ค) เขยนลงในภาพทมความหมายตรงกน (3 คะแนน)

1. parotid gland 2. submandibular gland 3. sublingual gland ก. ท าหนาทสรางน าลายชนดใส (serous) ข. ทท าหนาทสรางน าลายชนดใส และชนดขนเลกนอย ค. ทท าหนาทสรางน าลายชนดขน (mucous)

2. เอนไซมทมสมบตยอยโมเลกลของแปงในปากคอเอนไซมชนดใดและถกผลตจากแหลงใด (1 คะแนน) ............................................................................................................. ................................................ ............................................................................................................................. ................................ .............................................................................................................................................................

………. และ…………

………. และ…………

………. และ…………

19

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรท 4 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร

ลน (tongue) เปนกลามเนอโครงราง มเยอปกคลม ลนท าหนาทบอกต าแหนงอาหาร กลนอาหารและเปลงเสยง และมหนวยรบรสารเคม (chemoreceptor)ในการรบรสอาหาร และคลกเคลาอาหารใหเปนกอน (bolus) แลวชวยสงอาหารเขาสทางเดนอาหารสวนถดไป

ภาพท 6 ลนและต าแหนงของตอมรบรสชนดตาง ๆ (ทมา : http://www.pw.ac.th/main/website/sci/3_data.files/image031.jpg, 2556) ลน (tongue) ประกอบดวยกลามเนอเรยบ ผนงของลนเปนตมนนขนมาซงประกอบดวยเซลลประสาทมากมาย ลนชวยในการคลกเคลาอาหารและใหน าลายคลกเคลาอาหารไดทวถง และชวยในการกลน นอกจากนยงชวยในการใหเกดเสยงและชวยรบรสอกดวย อาหารทถกยอยในชองปากจะถกลนคลกเคลา แลวเคลอนทไปยงหลอดอาหาร (esophagus) โดยการกลน ซงเปนกระบวนการทท างานรวมกนของคอหอย(pharynx) ฝาปดกลองเสยง(epiglottis) และเพดานออน (soft palate) เพดานออนและลนไกท าหนาทปดกนอาหารไมใหอาหารผานเขาไปในโพรงจมกขณะกลนอาหาร ขณะกลนอาหาร ลนจะดนอาหารไปดานหลงของชองปากอาหารจะดนลนไกและเพดานออนขนดานบนปดกนทางเดนของลมหายใจเพอปองกนอาหารไมใหเขาสโพรงจมก จากนนอาหารจะเคลอนทเขาสหลอดอาหาร โดยอาศยการบบตวของกลามเนอทผนงของคอหอย และอาหารจะไมเขาหลอดลม โดยการทกลองเสยง(larynx) ถกยกตวขนไปชนฝาปดกลองเสยงซงเปนกระดกออนปดชองเปดของกลองเสยงไวดงภาพ ตามล าดบ

20

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

ภาพท 7 การกลนอาหาร (ทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1083, 2556) หลอดอาหารมความยาวประมาณ 25 เซนตเมตร ท าหนาทน าอาหารจากปากลงสกระเพาะอาหาร การเคลอนทของอาหารเกดจากการหดตวและคลายตวของกลามเน อทอยรอบๆ หลอดอาหารเรยกกระบวนการนวา เพอรสตสซล (peristalsis) ซงเกดขนตงแตอาหารยงอยทบรเวณคอหอยและจะเกดตดตอไปจนสดระยะของหลอดอาหาร เมออาหารถงกระเพาะอาหารแลวจะมกลามเนอหรดของกระเพาะอาหารผดกนไมใหอาหารยอนกลบขนสหลอดอาหาร

ภาพท 8 การเกดเพอรสตสซสของหลอดอาหาร (ทมา : http://www.vcharkarn.com/lesson/1083, 2556)

21

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

กจกรรมท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร

จดประสงคของกจกรรม สงเกต สบคนขอมล และอธบายการท างานของลนและกลไกการกลนอาหาร สอ

เนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท 4 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร วสด / อปกรณ

เครองคอมพวเตอร โทรศพทเคลอนท (smart phone) หรอ เครองคอมพวเตอร เคลอนท (tablet computer) ทสามารถสบคนขอมลจากอนเทอรเนต แหลงเรยนรจากเวบไซตในระบบอนเทอรเนต

http://www.shutterstock.com/th/video/clip-4610585-stock-footage-swallowing-process.html

https://twitter.com/ajklui/status/560666230080552960 http://study.com/academy/lesson/pharynx-anatomy-definition-quiz.html https://www.youtube.com/watch?v=zr4onA2k_LY https://www.youtube.com/watch?v=b20VRR9C37Q

ค าชแจง

ศกษาเนอหาประกอบชดกจกรรมการเรยนรชดท4 เรองลนและกลไกการกลนอาหารจากนนแตละกลมสบคนขอมล จากแหลงเรยนรในระบบอนเทอรเนตเกยวกบการท างานของลนและกลไกการกลนอาหาร เสรจแลวใหตอบต าถามตอไปน

22

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบฝกหดท 3 เรอง ลนและกลไกการกลนอาหาร

1. ใหนกเรยนเตมหมายเลขลงใน ใหสอดคลองกบอวยวะทเกยวของกบการกลน อาหาร (2 คะแนน)

1. เพดานออน soft palate 2. ฝาปดชองจมก 3. ฝาปดกลองเสยง 4. หลอดลม 1. คอหอย 6. หลอดอาหาร

2. การเกด peristalsis มลกษณะอยางไร และเกดขนบรเวณใด (1 คะแนน) ............................................................................. ................................................................................ ............................................................................................................................. ................................ .......................................................................................................................................... ...................

23

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

3. ใหนกเรยนอานขอความทก าหนดให แลวเขยนหมายเลขหนาขอความลงในชอง เรยงตามล าดบการกลนอาหาร ใหถกตอง (1 คะแนน)

1. กลองเสยง (larynx) ถกยกขนท าใหรเปดชองคอมขนาดใหญขน 2. เสนเสยง(vocal cord) ถกดงใหมาชดกน และฝาปดกลองเสยง (epiglottis)

จะเคลอนมาทางขางหลงปดหลอดลมเอาไวปองกนไมใหอาหารตกเขาสหลอดลม 3. เพดานออน (solf palate) ถกดนยกขนไปปดชองจมกเพอไมใหเกดการส าลกและไมใหอาหารเขาไปในชองจมก 4. กลามเนอบรเวณคอหอยหดตวใหกอนอาหาร (bolus) เคลอนลงไปในหลอดอาหารไดโดยไมพลดตกลงไปในหลอดลมหรอเคลอนขนไปในชองจมก

24

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง การยอยอาหารในปาก

ค าชแจง 1. แบบทดสอบเปนแบบเลอกตอบ 4 ตวเลอก จ านวน 10 ขอ คะแนน 5 คะแนนใชเวลา

10 นาท 2. ใหนกเรยนเลอกค าตอบทถกตองทสดแลวท าเครองหมาย X ลงในกระดาษค าตอบ

1. สวนของฟนทเรามองเหนในชองปากคอสวนใดของฟน ก. enamel

ข. cementum ค. root ง. dentine

2. ตอมน าลายทอยภายในปากของคนมจ านวนกค ท าหนาทส าคญอยางไร ก. 1 ค สรางสารเมอก

ข. 2 ค หลอลนอาหาร ค. 3 ค สรางน ายอย ง. 4 ค รบรสอาหาร

3. ในขณะทเคยวขาวจะรสกวามรสหวานเกดขน เพราะเหตใด ก. มน าตาลปนอยในขาว

ข. ขาวมรสหวานอยแลว ค.เอนไซมในปากมรสหวาน

ง. แปงในขาวถกเปลยนเปนน าตาล 4. ในคนปกตจะผลตน าลายประมาณเทาไหรตอวน

ก. 0.5-1.0 ลตรตอวน ข. 1.0-1.5 ลตรตอวน ค. 1.5-2.0 ลตรตอวน ง. 2.0-2.5 ลตรตอวน

5. ลนนอกจากท าหนาทรบรสแลวยงท าหนาทอะไรบางเกยวกบการยอยอาหาร ก. ท าใหอาหารแตกตว

ข. ท าใหอาหารรวมกนเปนกอน ค. ชวยดนอาหารท าใหกลนสะดวก

ง. กลบอาหารใหคลกเคลาเอนไซมไดทว ๆ

25

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

6 .คารโบไฮเดรตเมออยในปากแลวจะถกยอยใหอยในรปของโมเลกลทมขนาดเลกลงและสวนใหญ จะอยในรปของสารประกอบใด ก. มอลโทส

ข. กลโคส ค. เดกซทรน ง. ซโครส

7. เมอน าขาวสกมาทดสอบกบสารละลายไอโอดนไดสมวงน าเงน แตเมอหยดน าลายลงไปประมาณ 5 cm3 ทงไวประมาณ 10 นาท สมวงน าเงนคอย ๆ หายไป แสดงวาน าลายมบทบาทอยางไรตอการเปลยนแปลง ก. น าลายท าลายสมวงน าเงน

ข. น าลายละลายสน าเงนใหจางลง ค. เอนไซมในน าลายยอยแปงในขาวสกใหเปลยนเปนสารชนดอน

ง. น าลายยบยงการท าปฏกรยาระหวางแปงกบสารละลายไอโอดน 8. ขอใดคอสตรของฟนแท เฉพาะ 1/4 ของปาก ก. 2-1-2-2

ข. 1-2-2-3 ค. 2-1-2-3 ง. 2-1-3-2

9. น ายอยทอยในน าลายคอ อะไมเลส ท าหนาทยอยอาหารประเภทใด ก. แปง

ข. เนอสตว ค. ไขมนสตว ง. ผกผลไม

10. ในขณะทกลนอาหาร กลองเสยงจะมลกษณะอยางไร ก. กลองเสยงลดต าลง รเปดของชองคอขยายขน

ข. กลองเสยงลดตวลง รเปดของชองคอเลกลง ค. กลองเสยงถกยกไป รเปดของชองคอเลกลง

ง. กลองเสยงถกยกขน รเปดของชองคอขยายใหญขน

26

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

แบบบนทกคะแนน ชดท 4 การยอยอาหารในปาก

คะแนนแบบทดสอบ คะแนนเตม คะแนนทได กอนเรยน 5 หลงเรยน 5

คะแนนแบบฝกหด คะแนนเตม คะแนนทได

แบบฝกหดท 1: ความร 2 แบบฝกหดท 2 ขอท 1: ทกษะ ขอท 2: ความร

3 1

แบบฝกหดท 3 ขอท 1: ความร ขอท 2: ความร ขอท 3 : ทกษะ

2 1 1

รวม

27

ช ด ท 4 การยอยอาหารในปาก

เอกสารอางอง

สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงศกษาธการ. (2555). หนงสอสาระการ เรยนรเพมเตม ชววทยาเลม 1 (พมพครงท 3). กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว.

สวนประกอบตางๆ ของรากฟน. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.vcharkarn .com/ lesson/1083

การกลนอาหาร. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.vcharkarn.com/ lesson/1083

การเกดเพอรสตสซสของหลอดอาหาร. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.vcharkarn.com/lesson/1083

การยอยแปงในปาก. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.vcharkarn.com/ lesson/1083

ตอมน าลาย. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.scimath.org/socialnetwork /groups/ viewbulletin

เปรยบเทยบชดฟนน านม(Temporary teeth ) กบฟนแท (Permanent teeth). สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.hpc4.go.th/director/dspm/index_dent.php? module = !&file =dentKnowledge.php

ลนและต าแหนงของตอมรบรสชนดตางๆ. สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก http://www.pw.ac.th/main/website/sci/3_data.files/image031.jpg

แสดงต าแหนงฟนทง 4 ชนด( Incisor ,Canine ,Premolar และ Molar). สบคนเมอ 19 พฤษภาคม 2556, จาก www.remedypost.com/site-images/teeth.jpg

Cecie starr. 2551. Biology I Concepts and Applications. ทมคณาจารยภาควชาชววทยามหาวทยาลยของแกน, ผแปล. กรงเทพฯ: เซนเกจ เลนนง (ประเทศไทย) จ ากด. 2555.