Embed Size (px)
Citation preview
๑
บทเรยนพระอภธรรมทางไปรษณย ชดท ๘ ตอนท ๒
สมจจยสงคหะ
หมวดท ๒ มสสกสงคหะ ********
การศกษาพระอภธรรมทางไปรษณย ชดท ๘ ตอนท ๒ น คอนขางยาก เพราะเปนหลกวชาการลวน ๆ ใน ชดท ๘ ตอนท ๑ ทผานมา ศกษาเกยวกบการรวบรวมอกศลธรรมตาง ๆ เปนหมวดท ๑ เรยกวา อกศลสงคหะ
ส าหรบในชดน จะไดศกษาในหมวดท ๒ ชอวา มสสกสงคหะ ซงเปนการรวบรวมธรรมทคละปนกนทงกศล อกศล และอพยากฤต เชน เหต ๖ มทงเหตทท าใหบคคลท าบญ และท าบาป ซงจะไดศกษารายละเอยดกนตอไป
หมวดท ๒ มสสกสงคหะ จ าแนกเปน ๗ คอ ๑. เหต เปนธรรมทท าใหผลเกดขน ๒. ฌานงคะ เปนธรรมทกระท าใหจตจดจอตออารมณ หรอการเพงอารมณ ๓. มคคงคะ เปนหนทางทน าไปสทหมาย คอ สคตภม ทคตภม และนพพาน ๔. อนทรย ธรรมทเปนใหญเปนผปกครองธรรมอน ๆ ทท าหนาทรวมกนกบตน ๕. พละ ธรรมทท าใหไมหวนไหวตอปฏปกษธรรม ๖. อธบด ธรรมทเปนใหญเปนผน าใหส าเรจ ๗. อาหาร ธรรมทเปนเหตธรรมทอดหนนใหผลเกดขนและชวยใหธรรมอนเกดขน
เหต ๖
ฌานงคะ ๗ มคคงคะ ๑๒ ๑๒๑๒
อนทรย ๒๒ พละ ๕ อธบด ๔
หมวดท ๒
มสสกสงคหะ ๗ ๗
อาหาร ๔
๒
เหต เปนธรรมทท าใหผลเกดขน ธรรมทงหลายทไดอปการะจากเหต คอมเหตอยางใดอยางหนงเปนปจจยแลว ยอมท าใหมสภาพมนคงในอารมณ เชนมนคงในความอยากไดในรปารมณ เปนตน เหมอนตนไมทมรากงอกงามแผขยายกวางขวางออกไป
เหต ม ๖ ประการ ไดแก ๑) โลภเหต ธรรมชาตทปรงแตงจตใจใหเกดความอยากได ในรป เสยง กลน รส สมผสทางกาย
ตลอดจนความคดนกตดใจในเรองราวตาง ๆ จะเหนไดวาเมอมความอยากเกดขนคราวใด กจะเกดความรอนใจเพอทจะใหไดมาซงสงทตองการ และจะกระท าไปตามความอยากทเกดขนนน เมอไดสงนนมาแลวกเปนทกขกบการดแลรกษา หวงแหน หรอถาไมไดอยางทตองการกเปนทกขอก องคธรรมไดแก โลภเจตสก ทในโลภมลจต ๘
๒) โทสเหต ธรรมชาตทปรงแตงจตใจท าใหเกดความไมพอใจ ไมปรารถนาทจะไดพบเรองราวตาง ๆ เหมอนกบการเหนศตรหรออสรพษ ยอมเกดความไมพอใจ หรอหวาดกลวขนมาทนท องคธรรมไดแก โทสเจตสก ทในโทสมลจต ๒
๓) โมหเหต ธรรมชาตทปรงแตงจตใจให โง หลง งมงาย ไมรในสจจะตามทเปนจรง เมอรป เสยง กลน รส สมผส หรอความคดนกในเรองราวตาง ๆ ปรากฏขนทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกาย และทางใจ กไมเขาใจสภาวะความเปนจรง วาเปนเพยงนาม เปนเพยงรป แตกลบไปคดยดตดวาเปนตวเปนตน เปนเขาเปนเรา องคธรรมไดแก โมหเจตสก ทในอกศลจต ๑๒
๔) อโลภเหต มความหมายตรงกนขามกบโลภเหต คอความไมอยากไดใน รป เสยง กลน รส สงทมาสมผสทางกาย และความคดนกเรองราวตาง ๆ ทางใจ องคธรรมไดแก อโลภเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
๕) อโทสเหต มความหมายตรงกนขามกบโทสเหต คอเมอไดประสบกบอารมณทพอใจ (อฏฐารมณ) หรออารมณทไมพอใจ (อนฏฐารมณ) จตใจกจะไมเกดความโกรธ หรอความไมพอใจในอารมณนน ๆ องคธรรมไดแก อโทสเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
๖) อโมหเหต มความหมายตรงกนขามกบโมหเหต คอมความรความเขาใจในสงทก าลงปรากฏ ทางตา ทางห ทางจมก ทางลน ทางกาย และ ทางใจ วาเปนแตเพยงรปธรรมนามธรรมเทานน มใชเปนสตวบคคลตวตน เราเขา เปนเพยงสภาวะทปรากฏเกดขนแลวกดบไปเทานนเอง องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในญาณสมปยตตจต ๔๗ หรอ ๗๙
สรปความไดวา ** โลภเจตสก โทสเจตสก และ โมหเจตสก เมอเกดขนกบจตใจของบคคลใดแลว กเปนเหตใหบคคลนนท าบาปอกศล เจตสกทง ๓ น เรยกวา เหตบาป ๓ คอเปนตนเหตใหบคคลท าอกศล
เหต ๖
๓
** อโลภเจตสก, อโทสเจตสก และ อโมหเจตสก เมอเกดขนกบจตใจของบคคลใดแลว กเปนเหตใหบคคลนนท าบญกศล เจตสกทง ๓ น เรยกวา เหตบญ ๓ คอ เปนตนเหตใหบคคลท ากศล โดยทกศลขนกามาวจรนน เมอตายลงบญจะน าไปสสคตภม คอ มนษยภมและเทวภม ถาเปนกศลขนรปาวจรและอรปาวจร เมอตายลงบญจะน าไปสรปภมและอรปภม แตถาเปนมรรคกศล กจะสงผลใหส าเรจเปนพระอรยบคคล หมดสนจากกเลสทงปวง และพนจากวฏฏทกขไดในทสด
ฌานงคะ เปนธรรมชาตทท าใหจตจดจอตออารมณ หรอเพงอารมณ มกสณ เปนตน ในฌานงคะมองคฌาน ๗ ไดแก วตก วจาร ปต เอกคคตา โสมนส โทมนส และอเบกขา แตเรามกคนเคยกบองคฌาน ๕ คอ วตก วจาร ปต สข และเอกคคตา ทงนเพราะเนอหาทศกษาในหมวดมสสกะน มงแสดงธรรมทคละเคลากนไปทงทเปนอกศล กศล และอพยากฤต จงนบเอาเวทนา ๓ คอ โสมนส โทมนส และ อเบกขา รวมเขากบ สข นนเอง
แผนผงขององคฌาน ๗ ม ดงน
** ในฌานงคะทง ๗ น โทมนส* เกดไดเฉพาะในอกศลจตอยางเดยว ท าหนาทเผาหทยวตถใหเหอดแหงไป
สวนทเหลออก ๖ นนเกดไดทงในจตทเปนอกศล กศล และอพยากฤต
ค าวา ฌาน หมายถง การเพงอารมณทงหลาย (มรปารมณเปนตน) อยางแนวแน โดยมวตก วจาร ปต เวทนา และเอกคคตา เปนหวหนา ชกจงใหจตและเจตสกท าหนาทเพงอารมณนน ๆ ตามไปดวย ทเรยกวา ฌาน นนกไดแก วตก วจาร ปต เวทนา เอกคคตา ซงทง ๕ อยางนเปนองคธรรมของฌานนนเอง
๒. วจาร
ฌานงคะ ๗
๖. โทมนส * ๗. อเบกขา ๕. โสมนส
๓. ปต ๔. เอกคคตา
ฌานงคะ ๗
๑. วตก
๔
องคฌานทง ๕ น กระท าหนาทตางกน แตเปนไปในกจการงานอนเดยวกน คอการเพงจบจองอยในอารมณอนเดยวกนนนเอง วาโดยเปนองคธรรม กไดแกองคฌานทง ๕ ดงกลาวมาน แตหากจ าแนกออกไปโดยประเภทแลว
มดวยกน ๗ ประการ เรยกวา ฌานงคะ ๗ คอ วตก วจาร ปต เอกคคตา โสมนส โทมนส อเบกขา
ค าวา ฌาน หมายถงการเขาไปเพงซงอารมณนน มดวยกน ๒ อยาง คอ
- การเขาไปเพงอารมณทเปนการเจรญสมถภาวนา มการเพงกสณเปนตน เรยกวา อารมมณปนชฌาน
- การเขาไปเพงอารมณทเปนการเจรญวปสสนา คอ เพงอารมณทเปนไตรลกษณ เรยกวา ลกขณปนชฌาน
การทฌานจตจะเกดขนได ตองก าจดธรรมทเปนปฏปกษตอตน ซงเปนเครองขวางกนการท าความด ทเรยกวา นวรณธรรม โดยท าหนาทก าจดนวรณทง ๕ ดงน คอ (ดจากแผนภาพ)
** ในการเจรญสมถกรรมฐาน หรอการท าสมาธ องคฌานจะเกดขนเพอก าจดนวรณธรรม ๕ เชนในขณะท
เพง กสณ อยนน
- ถางวงเหงาหาวนอน (ถนมทธะ) เกดขน สมาธกเกดไมได ตองยกจต (วตก) ขนสการเพง กสณ อยเรอย ๆ - ถาเกดความลงเลสงสย (วจกจฉา) ,, ,, ตองพนจพจารณาค าสอนของพระพทธเจา ( วจาร) - ถามโทสะ พยาบาท (พยาปาทะ) ,, ,, ตองแผเมตตาท าจตใจใหอมเอบอยในอารมณ ( ปต) - ถาจตฟงซาน (อทธจจกกกจจะ) ,, ,, ตองท าจตใหยดเหนยวอยในอารมณทดงาม ( สข) - ถาจตปรารถนากามคณ (กามฉนทะ),, ,, ตองท าจตใหตงมนอยเฉพาะในกสณ ( เอกคคตา) โดย
ไมสงจตไปในเรองอน ๆ
๑. วตก ถนมทธะ
๒. วจาร
กามฉนทะ
อทธจจกกกจจะ
วจกจฉา
๕. เอกคคตา
๓. ปต พยาบาทพยาบาทพ
วตก ๔. สข ภสข
ธรรมทเปนปฏปกษตอ องคฌาน ๕ คอ นวรณ ๕
๕
มคคงคะ (มรรค) แปลวา ทาง หมายถงเครองน าไปสทหมาย อนไดแก กศลและอกศล ซงเปนทางน าไปส ทคตภม สคตภม และนพพาน
ธรรมทเรยกวา ทาง หรอ องคมรรค ม ๑๒ ประการ คอ
มรรค หรอ ทาง แบงออกเปน ๒ สาย คอ ๑.) สมมามรรค คอ หนทางทประกอบดวยองคมรรค ๘ ประการ ม สมมาทฏฐ เปนตน ๒.) มจฉามรรค คอ หนทางทประกอบดวยองคมรรคทเหลออก ๔ ประการ ม มจฉาทฏฐ เปนตน
๑.) สมมามรรค ม ๘ ประการ คอ
๑. สมมาทฏฐ คอ ความเหนถก อนประกอบดวยความรทถกตองในอรยสจจ ๔ การมความรทถกตองในเรองของกศลและอกศล หรอมความรทถกตองเกยวกบการท าดท าชว วายอมมผล เปนทางใหเขาถงสคต และนพพาน องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในตเหตกจต ๔๗ หรอ ๗๙
ในเรองการท าดท าชวน มบคคลเปนจ านวนมากอาจเขาใจคลาดเคลอนจากความเปนจรงไปวา ท า
ดไดดม ทไหน ท าชวไดดมถมไป ทงนเปนเพราะวายงไมเขาใจความหมายของค าวา ท าด ไดด จงพากนตความในเรองการท าดไปในรปของการไดมาซงวตถ ถาหากท าสงใดแลว ไดผลมาก กเรยกการกระท านน
มคคงคะ
๑๒
๔. สมมากมมนตะสมมากมมนตะ
มคคงคะ ๑๒
๑. สมมาทฏฐ
๒. สมมาสงกปปะ
๓. สมมาวาจา
๕. สมมาอาชวะ
๖. สมมาวายามะ
๗. สมมาสต
๘. สมมาสมาธ
๙. มจฉาทฏฐ
๑๐. มจฉาสงกปปะ
๑๑. มจฉาวายามะ
๑๒. มจฉาสมาธ
๖
วา ไดด อนเปนความหมายททางโลก (โลกยธรรม) เขาใจกนเอาเอง แตแทจรงแลว ท าด ไดด ในความหมายทถกทางธรรมะ คอ การไดมาซงความสงบเยนภายในจตใจ จากการกระท าทมไดหวงผลใด ๆ ตอบแทน โดยกระท าไปเพราะเปนสงทถกตองอนควร และเปนประโยชนตอผอน ถอเปนหนาททมนษยจะพงปฏบตตอกน เชน การใหทาน การใหความสงเคราะหชวยเหลอผอนตามก าลงสามารถ โดยมไดมจตมงหวงผลตอบแทนทงในทางวตถและทางจตใจ
ดงทกลาวมาน ผทไดรบการอบรมจนมความเขาใจถกตองในเรองการท าดท าชวตามทเปนจรง จงไมปรารถนาท าความชวใด ๆ เลย เพราะละอายตอการท าบาปทงปวง และจะกระท าความดอยางบรสทธ โดยไมมงหวงผลตอบแทน นอกจากความรทถกตองดงทกลาวมานแลว ยงรวมถงการมความรทถกตองหรอเหนแจงในหลกไตรลกษณและปฏจจสมปบาทดวย
โดยสรปแลว ความคดทถกตองกคอการเหนทตรงตามสภาวะ เหนสงทงหลายทงปวงตามความ เปนจรง ผลทเกดขนกคอ ท าใหเราเปนผมความคดเปนระเบยบระบบ ไมมองสงตาง ๆ อยางผวเผน แตจะมองอยางวเคราะหแยกแยะ ตลอดจนสนใจในการคนหาตนเคาของเหตปจจยของสงหรอเรองนน ๆ ท าใหไมถกหลอกลวงหรอถกปลกปนไดโดยงาย เพราะเปนผมอสระในการคดทเปนตวของตวเอง มสตสมปชญญะในการตดสนใจ ทงนโดยมสมมาทฏฐ หรอการมความคดถกตองเปนรากฐาน สมมาทฎฐจงเปนองคประกอบส าคญของมรรคในฐานะเปนจดเรมตนของการปฏบตธรรม และเปนธรรมะทตองพฒนาใหบรสทธ เปนอสระมากขนตามล าดบจนถงการตรสรไดในทสด
๒. สมมาสงกปปะ คอ ความด ารถก หรอความนกคดในทางทถกตอง เปนทางใหเขาถงสคต และนพพาน องคธรรมไดแก วตกเจตสก ทในกามาวจรโสภณจต ๒๔ และปฐมฌานจต ๑๑
โดยทวไปแลว บคคลทงหลายกมความด ารทเปนไปตามกามกเลสเปนปกต กลาวคอเมอปถชนรบรอารมณอยางใดอยางหนง จะโดยการเหน ไดยน ไดสมผส เปนตน ยอมจะเกดความรสกอยางใดอยางหนงใน ๒ อยาง คอ ถาถกใจในอารมณนนกชอบ ตดใจ อยากได พวพน คลอยตาม แตถาไมถกใจกไมชอบ ขดเคองใจ เกลยดชง ผลกออก เปนปฏปกษ จากนนความด ารคดนกตาง ๆ กจะด าเนนไปตามแนวทางหรอแรงผลกดนของความชอบและไมชอบทเกดขนนน
ดวยเหตน ความนกคดของปถชนโดยปกต จงมกเอนเอยงไปขางใดขางหนงเสมอ โดยมความพอใจและไมพอใจของตนเขาไปเคลอบแฝงและคอยชกจงใหเปนไป ท าใหไมเขาใจถงสภาวะของสงทงหลายตามทเปนจรง เพราะถกความชอบใจ จนเกดความตดใคร พวพน จงเอยงเขาหาความนกคดนน ซงเปนทศนคต (หรอเจตคต) ตอสงตาง ๆ อยางไมถกตอง
ความด ารหรอความนกคดทเอนเอยง ทศนคตทบดเบอนและถกเคลอบแฝงเชนน เกดขนกเพราะการขาดโยนโสมนสการ คอการมอง พจารณาสงตาง ๆ โดยแยบคาย จงมองสงตาง ๆ อยางผวเผน รบรอารมณเขามาทงดนโดยขาดสตสมปชญญะ แลวปลอยใจใหนกคดใหแลนไปตามความรสก หรอตามเหตผลทม
๗
ความชอบใจ ไมชอบใจเปนตวน า ไมไดใชความคดวเคราะหแยกแยะสวนประกอบและความคดสบสาวสอบคนเหตปจจย ตามหลกโยนโสมนสการ
ในทางตรงขาม การทจะมองเหนสงทงหลายถกตองตามทมนเปนของมนเองได โยนโสมนสการเปนธรรมะทขาดไมไดเลย การมโยนโสมนสการ ท าใหผนนมสมมาทฏฐ คอมองเหนและเขาใจสงตาง ๆ ตามความเปนจรง เมอมองเหนสงตาง ๆ ตามความเปนจรง จงมสมมาสงกปปะ คอด าร นกคด และตงทศนคตตอสงเหลานนอยางถกตอง ไมเอนเอยง ยดตด ขดเคอง ผลกใส หรอเปนปฏปกษ เมอมความด ารนกคดทเปนอสระจากความชอบใจ ไมชอบใจ จงท าใหมองเหนสงตาง ๆ ตามความเปนจรง เสรมสรางสมมาทฏฐใหเพมพนยงขน จากนนองคประกอบทงสองกสนบสนนซงกนและกนหมนเวยนตอไป
๓. สมมาวาจา คอ การกลาววาจาถก หมายถง การมค าพดทถกตอง เวนจากวจทจรต ๔ คอ มสาวาท การกลาวค าเทจ, ปสณาวาจา การสอเสยดนนทาผอน, ผรสวาจา การพดค าหยาบ และ สมผปปลาปะ การพดเพอเจอเหลวไหล ตลอดจนการพดทไมกอใหเกดการปรงแตงกามกเลสขนมาดวย องคธรรมไดแก สมมาวาจาเจตสก ทในมหากศลจต ๘ โลกตตรกศลจต ๘ หรอ ๔๐
สมมาวาจา หรอค าพดทดนนตองมประโยชน พดถกกาลเทศะ ไมท ารายจตใจผอน ไมท าใหผอนเขาใจผด และพดในสงทถกตองดงาม
๔. สมมากมมนตะ คอ การงานถก หมายถง การกระท าในดานรางกายทถกตอง ซงในทนหมายถง การเวนจากกายทจรต ๓ คอ ปาณาตปาต การฆาสตว, อทนนาทาน การขโมย ฉอฉลของผอน หรอท าลายของสาธารณประโยชน และ กาเมสมจฉาจาร การประพฤตผดในกาม องคธรรมไดแก สมมากมมนตเจตสก ทในมหากศลจต ๘ โลกตตรกศลจต ๘ หรอ ๔๐
๕. สมมาอาชวะ คอ การเลยงชพถก หมายถง การมสมมาอาชวะหรอการเลยงชพทถกตอง ไมเบยดเบยนผใดจนท าใหเขาไดรบความเดอดรอนหรอเสยประโยชน องคธรรมไดแก สมมาอาชวเจตสก ทในมหากศลจต ๘ โลกตตรจต ๘ หรอ ๔๐
การประกอบ อาชพทไมควรประกอบทเรยกวามจฉาวณชชา ๕ มดงน คอ ๑) คาขายอาวธ ๒) คาขายมนษย ๓) คาขายเนอสตว ๔) คาขายน าเมา ๕) คาขายยาพษ
๖. สมมาวายามะ คอ ความเพยรถก หมายถง ความพยายามในทางทถกตอง เพอใหเกดความเหนแจงชดในความจรง และจะไดพบกบความสงบเยนภายในจตใจอนเปนเปาหมายสดทายของชวตทสมบรณ เชน ความเพยรพยายามในการฝกฝนอบรมทางกาย วาจา และเพยรอบรมจตใหตงมนแนวแน ไมหวนไหวไปกบความยวยวนของกเลสและความอยาก องคธรรมไดแก วรยเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
๗. สมมาสต คอ การระลกถก หมายถง ความร าลกประจ าใจทถกตอง คอ มการตนตวอยเสมอ เราตองรตวในทก ๆ อรยาบถอยเสมอ มความตนตวตอหนาท พรอมเสมอทจะรบรสงตาง ๆ ทมาเกยวของ เมอดใจ
๘
เสยใจ หรอเฉย ๆ กใหรตววาก าลงดใจ เสยใจ หรอเฉย ๆ การระลกแตในเรองการท าบญท ากศล ระลกถงทาน ศล ภาวนา ทเคยไดท ามาแลวหรอตงใจวาจะท าอก องคธรรมไดแก สตเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
สต นอกจากจะหมายถง ระลกได จ าไดแลว ยงหมายถง ความไมเผลอ ไมประมาทเลนเลอ ไมฟนเฟอนเลอนลอยดวย สตจงเปนธรรมส าคญ เพราะเปนตว ควบคม เรา เตอน การปฏบตหนาท และคอยปองกนยบยงตนเองทจะไมใหหลงเพลนไปตามความชว หรอไมใหความชวเลดลอดเขามาในจตใจได เตอนตนเองในการท าความด และไมเปดโอกาสแกความชว หรอเรยกในทางธรรมวาเปน อปปมาทธรรม
อปปมาทธรรม เปนหลกธรรมส าคญยง ส าหรบความกาวหนา การเปนอยโดยไมขาดสต ซงขยายความไดวา การระมดระวงอยเสมอ ไมยอมถล าลงไปในทางเสอม และไมยอมพลาดโอกาสส าหรบความเจรญกาวหนา ตระหนกดถงสงทจะตองท า และตองไมท า ใสใจส านกอยเสมอในหนาท ไมปลอยปละละเลย กระท าการดวยความจรงจง และพยายามกาวรดหนาอยตลอดเวลา มค าเปรยบเทยบวา สต เหมอนเสาหลก เพราะปกแนนในอารมณ หรอเหมอนนายประต เพราะเฝาอายตนะตาง ๆ ทเปนทางรบอารมณ ตรวจดอารมณทผานเขามา เพอพจารณาจดการอยางใดอยางหนงตอไป
๘. สมมาสมาธ คอ การตงมนถก หมายถง การตงมนแหงจต ภาวะทจตแนวแนตออารมณ หรอสงทก าหนดซงปราศจากโทษ เพอใหจตไดยดไว องคธรรมไดแก เอกคคตาเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
ค าจ ากดความของสมาธทพบอยเสมอ คอ ค าวา เอกคคตา ซงแปลวา ภาวะทจตมอารมณเปนหนง คอ การทจตก าหนดแนวแนอยกบสงใดสงหนง ไมฟงซานหรอสายไป
สมาธ แบงไดเปน ๓ ระดบ คอ ๑. ขณกสมาธ สมาธชวขณะ ซงบคคลทวไปสามารถน ามาใชประโยชน ในการปฏบตหนาทกจการงาน ในชวตประจ าวน ใหไดผลด ๒. อปจารสมาธ สมาธเฉยด ๆ หรอจวนจะแนวแน
๓. อปปนาสมาธ สมาธทแนวแน แนบสนท เปนการเจรญสมาธในขนฌาน (ทงทมรปและไมมรป) ถอวาเปนความส าเรจสงสดของการเจรญสมาธ
ผปฏบตธรรมสามารถเจรญวปสสนาไดโดยใชสมาธเพยงขนตน ๆ ทเรยกวา วปสสนาสมาธ ซงเปนสมาธในระดบเดยวกบขณกสมาธ และอปจารสมาธ
ประโยชนของสมาธ ๑. ท าใหจตเหมาะแกการงาน เพอเปนฐานใหปญญาปฏบตการอยางไดผลดทสด สมาธทใชเพอการนไมจ าเปนตองถงขนสงสด ในทางตรงขาม ล าพงสมาธอยางเดยว แมจะเจรญถงขนฌานสงสด แตหากไมกาวไปสขนการใชปญญาแลว ยอมไมสามารถท าใหถงจดหมายของสงสด คอบรรลมรรคผลนพพานได
๙
๒. ภาวะของการไดฌาน เปนการหลดพนเพยงชวคราว เพราะกเลสทงหลายไมไดถกท าลายอยางราบคาบ เปนเพยงระงบไวไดดวยก าลงของฌาน เปรยบเหมอนเอาแผนหนทบหญา ยกแผนหนออกเมอใด หญายอมกลบงอกงามขนไดใหม
๓. ประโยชนทแทของสมาธกคอ การใชสมาธเพอประโยชนทางปญญา หรอเปนบาทฐานของวปสสนาโดยตรง เพอบรรลจดหมายสงสด คอความหลดพนสนอาสวะ
สมมามรรคทง ๘ ประการน ยงสามารถน ามาจดเปนระบบได ๓ อยาง เรยกวา ไตรสกขา คอ ศล สมาธ
ปญญา โดยเทยบไดดงน คอ
๑. สมมาทฏฐ ๒. สมมาสงกปปะ
๓. สมมาวาจา ๔. สมมากมมนตะ ๕. สมมาอาชวะ
๖. สมมาวายามะ ๗. สมมาสต ๘. สมมาสมาธ
* ศล (อธศลสกขา) คอความปกต เปนการตงใจรกษาความปกตของตนนนเอง ศลนนเปนหลกแหงการประพฤตดทไมท าใหตนเองและผอนเดอดรอน จ าแนกไวเปนศล ๕ ศล ๘ และศล ๑๐ เปนตน เพอความสงบเรยบรอยปราศจากโทษชนตน ๆ ทางกายและวาจา หรอเกยวกบสงของตาง ๆ ทจ าเปนแกการเปนอยของตนและทเกยวกบสงคม ศล จงจดอยในระดบศลธรรมอนเปนมลฐานทจะน าไปสความสงบของจตใจ
* สมาธ (อธจตตสกขา) เปนการฝกอบรมทางดานจตหรอกระบวนการท าสมาธ จตทเกดจากสมมาสมาธจะเปนจตทน าไปสความไมเศราหมอง ไมฟงซาน และอยในสภาพทจะปฏบตหนาทของมนจนฝกฝนจตไดถงทสด มผลเกดขนเปนความตงมนของจตทเรยกวา สมาธ
* ปญญา (อธปญญาสกขา) เปนการฝกฝนอบรมท าใหเกดความรความเขาใจอนถกตองและสมบรณถงทสดในบรรดาสงทงปวงตามทมนเปนจรง ปญญาสกขานมความเกยวเนองกบสมาธสกขา เพราะเมอจตเปนสมาธแลวกมลกษณะพรอมทจะปฏบตหนาท สามารถนอมจตไปสการพจารณาสงทงหลายใหรตามทมนเปนจรงจนมความ เหนแจง มผลใหเกดความรสกเบอหนายสลดสงเวช ถอนตนออกจากสงทงปวงทตนเคยรกเคยยดถอ เกดความบรสทธสะอาด สวาง และสงบเยน ดงนนค าวา ปญญา ในทางพทธศาสนาจงหมายถง การถอนตนออกมาจากสง ทงปวงโดยท าลายความยดมน ถอมน ใหหมดสนไป อนเปนการปลดเปลองจตใจใหพนจากความเปนทาสหรอไมอย ใตอ านาจของสงใด ๆ
ปญญา (อธปญญาสกขา)
ศล (อธศลสกขา) สกขา)
สมาธ (อธจตตสกขา)สกขา)
๑๐
๒.) มจฉามรรค ม ๔ ประการ คอ
๙. มจฉาทฏฐ คอ ความเหนผด ซงเปนความเหนผดทเกยวกบสขทกขและความเปนไปในชวตของมนษย องคธรรมไดแก ทฏฐเจตสก ทในทฏฐคตสมปยตตจต ๔ อาจสรปได ๓ ประเภทใหญ ๆ ดงน คอ
๑.) ปพเพกเหตวาท การถอวาสขทกขทงปวงในปจจบนเปนเพราะกรรมเกาเทานน จะยอมรบเฉพาะการไดรบสขหรอทกขอยนเพราะเกดจากวปาก(คอผลของกรรมในอดตภพอยางเดยว) เชน พระผมพระภาคเจาตรสโรคไว ๘ อยางเหลาน คออาพาธมน าด(ก าเรบ) เปนสมฏฐาน ๑ อาพาธมเสมหะเปนสมฏฐาน ๑ อาพาธมลมเปนสมฏฐาน ๑ อาพาธทเกดจากโรคด โรคเสมหะ โรคลม มาประชมกน ๑ อาพาธทเกดจากเปลยนฤด ๑ อาพาธทเกดจากการบรหาร(รางกาย)ไมถกตอง ๑ อาพาธทเกดจากการพยายาม (ท าใหเกดขน) ๑ อาพาธทเกดจากวบากกรรม ๑. ในโรคทง ๘ อยางนน. มจฉาทฏฐกบคคลปฏเสธโรค ๗ อยางขางตนแลวยอมรบแตเฉพาะโรคชนดท ๘ เทานน.
๒.) อสสรนมมานเหตวาท การถอวาสขทกขทงปวงเปนเพราะการบนดาลของเทพผเปนใหญเทานน เชนเหตแหงการเกดโรค ๘ อยางทพระพทธองคทรงกลาวไวแลว บคคลผมมจฉาทฏฐนจะปฏเสธทงหมดและเชอวาโรคทเกดขนเปนเพราะการบนดาลของเทพเจาเทานน
๓.) อเหตกปจจยวาท การถอวาสขทกขทงปวงนนไมไดเกดขนอยาง ๒ ขอขางตน แตสขทกขเกดขนเอง
๑๐. มจฉาสงกปปะ คอ ความด ารผด องคธรรม ไดแก วตกเจตสก ทในอกศลจต ๑๒ ทเรยกวา มจฉาสงกปปะ เพราะมความด ารไปใน ๓ ประการ คอ
๑. กามสงกปปะ หรอ กามวตก คอ ความด ารทเกยวของกบกาม ความนกคดในทางทจะแสวงหาสงเสพ ความคดอยากไดหรอหมกมนพวพน ตดของอยกบสงสนองความตองการทางประสาททง ๕ หรอสงสนองตณหา อปาทานตาง ๆ ความคดในทางเหนแกตวนนจงเปนความนกคดในฝายราคะ หรอโลภะ
๒. พยาบาทสงกปปะ หรอ พยาบาทวตก คอ ความด ารทประกอบดวยความขดเคอง ไมพอใจ เคยดแคน ชงชง คดเหนในแงรายตาง ๆ ความขาดเมตตา เปนความนกคดในฝายโทสะแงถกกระทบ
๓. วหงสาสงกปปะ หรอ วหงสาวตก คอ ความด ารในทางทจะเบยดเบยนท าราย การคดทจะขมเหง รงแก ตองการกอทกข ท าใหคนและสตวทงหลายเดอดรอน ขาดความกรณา เปนความนกคดในฝายโทสะ
๑๑
ความโดยละเอยดในแงของความด ารผดไดอธบายโดยรวมไวแลวในหวขอสมมาสงกปปะ ในทนจงแสดงใหทราบถงหวขอทเกยวของกบมจฉาสงกปปะเทานน
๑๑. มจฉาวายามะ คอ ความเพยรผด เปนความเพยรในขอปฏบตทผดทาง เชน เพยรปฏบตตน เยยงโค เยยงสนข ปฏบตแบบไมนงผา นงหรอนอนบนของมคมเพอทรมานตน เปนตน องคธรรม ไดแก วรยเจตสก ทในอกศลจต ๑๒
๑๒. มจฉาสมาธ คอ ความตงมนผด มความตงมนในอารมณทผด ซงอารมณนนไมน าไปสการเจรญทงสมถและวปสสนา มนยตรงกนขามกบสมมาสมาธดงทไดกลาวมาแลว องคธรรม ไดแก เอกคคตาเจตสก ทในอกศลจต ๑๑ (เวนวจกจฉาสมปยตตจต ๑)
อนทรย หมายถง ความเปนใหญ เปนผปกครอง ธรรมใดทเกดขนพรอมกบตน ตองเปนไปตามอ านาจปกครองของตน
ในการเหน การไดยน การไดกลน การรรส และการรถกตองสมผสนน มธรรมทเปน อนทรย อยหลายประการ
เชน การเหน ม จกขปสาทรปเปนอนทรย เรยกวา จกขนทรย เพราะเปนใหญเปนผปกครองในการรบรปารมณ ถาไมมจกขปสาทรปแลว รปอน ๆ จะไมสามารถรบรปารมณไดเลย นอกจากจกขนทรยแลว รปชวตนทรย ยงเปนผปกครองรกษา กมมชรป รวมทงจกขปสาทรปทเกดพรอมกบตนดวย แลว มนนทรย คอ จกขวญญาณ เปนผปกครองในการเหนรปารมณ ดงนเปนตน นคอตวอยางในการเหน โดยมธรรมทเปนอนทรยเกดขนพรอม ๆ กนไดหลายอนทรย ทเปนเชนนเพราะมแบงหนาท โดยมหวหนาเปนผปกครองนนเอง
ในการไดยน ไดกลน รรส รถกตองสมผส นกคดอารมณ กลวนแตมอนทรยเกดขนในท านองเดยวกนน ซงทก ๆ อนทรยกมหนาปกครอง หรอกระท าสภาวธรรมทเกยวเนองกบตนใหเปนไปตามอ านาจของตนดวย
อนทรย ๒๒
๑๒
๑) จกขนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรบ รปารมณ องคธรรมไดแก จกขปสาทรป
๒) โสตนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรบ สททารมณ ,, โสตปสาทรป
๓) ฆานนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรบ คนธารมณ ,, ฆานปสาทรป
๔) ชวหนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรบ รสารมณ ,, ชวหาปสาทรป
๕) กายนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรบ โผฏฐพพารมณ ,, กายปสาทรป
๖) อตถนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน ความเปนหญง ,, อตถภาวรป
๗) ปรสนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน ความเปนชาย ,, ปรสภาวรป
๘) ชวตนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การรกษารป-นาม ,, ชวตรป และ
ชวตนทรยเจตสก
๙) มนนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การรอารมณ ,, จตทงหมด
๑๐) สขนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การเสวยความสขกาย องคธรรมไดแก เวทนาเจตสก ทในสขสหคตกายวญญาณจต ๑
๑๑) ทกขนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การเสวยความทกขกาย องคธรรมไดแก เวทนาเจตสก ทในทกขสหคตกายวญญาณจต ๑
๑๒) โสมนสสนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การเสวยความสขใจ องคธรรมไดแก เวทนาเจตสก ทในโสมนสสหคตจต ๖๒
๑๓) โทมนสสนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การเสวยความทกขใจ องคธรรมไดแก เวทนาเจตสก ทในโทมนสสหคตจต ๒
๑๔) อเปกขนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การเสวยอารมณเปนกลาง องคธรรมไดแก เวทนาเจตสก ทในอเบกขาสหคตจต ๕๕
๑๕) สทธนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน ความเชอตอสงทควรเชอ องคธรรมไดแก สทธาเจตสก
อนทรย ๒๒
๑๓
๑๖) วรยนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน ความเพยรตออารมณ องคธรรมไดแก วรยเจตสก ทในวรยสมปยตตจต ๑๐๕
๑๗) สตนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การระลกชอบ องคธรรมไดแก สตเจตสก ทในโสภณจต ๙๑
๑๘) สมาธนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การตงใจมนในอารมณ องคธรรมไดแก เอกคคตาเจตสก ทในจต ๗๒ (เวนอวรยจต ๑๖)
๑๙) ปญญนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การรสภาวธรรมตามความเปนจรง องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในญาณสมปยตตจต ๔๗ หรอ ๗๙
๒๐) อนญญาตญญสสามตนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การรแจงในอรยสจ ๔ ทตนยงไมเคยร องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในโสดาปตตมคคจต ๑
๒๑) อญญนทรย ธรรมชาตทเปนใหญในการรแจงในอรยสจ ๔ ทตนเคยร องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในมรรคจตเบองบน ๓ และผลจตเบองต า ๓
๒๒) อญญาตาวนทรย ธรรมชาตทเปนใหญใน การรแจงในอรยสจ ๔ สนสดแลว องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในอรหตตผลจต ๑
พละ คอ ก าลง หมายถง ธรรมทมก าลง ไมหวนไหวตอปฏปกษธรรม ธรรมทเปนอกศลยอมเปนปฏปกษกบธรรมทเปนกศล ฉะนน เมอกศลธรรมเกดขน ยอมไมหวนไหวในการทจะท าหนาทท าลายอกศลธรรม เชน เมอ สทธาพละ เกดขน กจะท าลาย อสทธยะ ใหหายสนไป เมอ หรกพละ คอความละอายตอบาปทจรตกรรม เกดขน กจะท าลาย อหรกะพละ คอ ความไมละอายตอบาปอกศลกรรมใหหมดสนไปเชนกน
พละ ม ๙ ประการ ดงหวขอตามแผนภมดงน
พละ ๙
๑๔
๑) สทธาพละ ความเชอความเลอมใสตอสงทควรเชอ หมายถง เชอในการท ากศลความด เลอมใสในคณของพระพทธเจา เลอมใสในขอประพฤตปฏบตทเปนหนทางสความดบทกข องคธรรมไดแก สทธาเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
๒) วรยพละ ความเพยรพยายามเปนก าลง หมายถง ความเพยรกระท าการงานตาง ๆ เพยรในการเจรญวปสสนา องคธรรมไดแก วรยเจตสก ทในวรยสมปยตตจต ๑๐๕
๓) สตพละ ความระลกไดในอารมณทเปนฝายดเปนก าลง หมายถงการมสตระลกในอารมณทเปนทตงแหงกศลทงปวง องคธรรมไดแก สตเจตสก ทในโสภณจต ๕๙ หรอ ๙๑
๔) สมาธพละ ความตงใจมนในอารมณเดยวเปนก าลง องคธรรมไดแก เอกคคตาเจตสก ทในจต๑๐๔(เวนอวรยจต ๑๖ และวจกจฉาสมปยตตจต๑)
๕) ปญญาพละ ความรทถกตองตามสภาวธรรมเปนก าลง องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในญาณสมปยตตจต ๗๙
๖) หรพละ ความละอายตอบาปเปนก าลง องคธรรมไดแก หรเจตสก ทในโสภณจต ๙๑
๗) โอตตปปพละ ความสะดงกลวตอทจรตเปนก าลง องคธรรมไดแก โอตตปปเจตสก ทในโสภณจต ๙๑
๘) อหรกพละ ความไมละอายตอทจรตเปนก าลง องคธรรมไดแก อหรกเจตสก ทในอกศลจต ๑๒
๙) อโนตตปปพละ ความไมสะดงกลวตอทจรตเปนก าลง องคธรรมไดแก อโนตตปปเจตสก ทในอกศลจต ๑๒
๑. สทธาพละ (ความเชอ)
๒. วรยพละ (ความเพยร)
๓. สตพละ (ความระลกได)
๔. สมาธพละ (ความตงใจมน)
๕. ปญญาพละ (ความรอบร)
๖. หรพละ (ความละอาย)
๗. โอตตปปพละ (ความเกรงกลว)
๘. อหรกพละ (ความไมละอายตอบาป)
๙. อโนตตปปพละ (ความไมเกรงกลวตอบาป)
พละ
๑๕
อธบด คอ ธรรมทเปนใหญเปนผน าทท าใหเกดความส าเรจ หมายถง ธรรมทเปนใหญกวาธรรมทรวมกนกบตน
ธรรมทเปนใหญทท าใหเกดความส าเรจ ม ๒ อยาง คอ ความเปนใหญโดยความเปนอนทรย กบ ความเปน
ใหญโดยความเปนอธบด
ความเปนใหญทง ๒ นมความตางกน กลาวคอ ความเปนใหญโดยความเปนอนทรย นน ในขณะเกดขนยอมเกดพรอม ๆ กนไดหลายอนทรย โดยไมขดกน เพราะธรรมชาตของอนทรยยอมเปนใหญ ปกครองเฉพาะในหนาท ของตน ไมกาวกายขดแยงกบอนทรยอนใด สวน ความเปนใหญโดยความเปนอธบด มสภาพเปนใหญยงกวาธรรมทเกดพรอมกบตน ฉะนนเมอเกดขน ยอมเกดเปนอธบดไดเพยงอยางเดยว เชน ในขณะท ฉนทะ เปนอธบด คอมความพอใจอยางแรงกลาเกดขนแลว วรยะ จต และปญญา กตองคลอยตาม ฉนทะ ไปในอารมณเดยวกนดวย
ดงนน ความเปนใหญโดยความเปน อนทรย เกดขนในคราวเดยวกนไดหลาย ๆ อนทรยอยางไมขดกน สวน ความเปนใหญโดยความเปน อธบด นน ในคราวหนง ๆ เปนอธบดไดอยางเดยว อยางอนเปนอธบดไมได
ม ๔ อยาง คอ
๑) ฉนทาธปต หมายถง ธรรมชาตทเปนใหญใน ความพอใจ คอ ความพอใจเพอท าสงใดสงหนงใหส าเรจ เชน พอใจในการอานหนงสอ พอใจในการเลนกฬา พอใจในการท าบญใสบาตร พอใจในการเจรญวปสสนา เปนตน
องคธรรมไดแก ฉนทเจตสก ทในทวเหตกชวนะ ๑๘ และ ตเหตกชวนะ ๓๔ รวมเรยกวา สาธปตชวนจต ๕๒
๒) วรยาธปต หมายถง ธรรมชาตทเปนใหญใน ความเพยร คอ ความเพยรมงเพอท าสงใดสงหนงใหส าเรจตามทตงใจ เชน มความเพยรในการเรยน มความเพยรในการเจรญวปสสนา เปนตน องคธรรมไดแก วรยเจตสก
ทในทวเหตกชวนะ ๑๘ และ ตเหตกชวนะ ๓๔ รวมเรยกวา สาธปตชวนจต ๕๒
๒. วรยาธปต
๑. ฉนทาธปต
๓. จตตาธปต
๔. วมงสาธปต
อธบด ๔
อธบด
๑๖
๓) จตตาธปต หมายถง ธรรมชาตทเปนใหญใน การรบอารมณ เปนการจดจอตออารมณใดอารมณหนงทสนใจ ท าใหไมหวนไหวไปในอารมณอน ๆ เชน มความสนใจทจะฟงเสยงเพลง มความสนใจทจะฟงเสยงธรรมะ เปน
ตน องคธรรมไดแก ทวเหตกชวนจต ๑๘ และ ตเหตกชวนจต ๓๔ รวมเรยกวา สาธปตชวนจต ๕๒
๔) วมงสาธปต หมายถง ธรรมชาตทเปนใหญใน การรแจงตามความเปนจรง เปนสภาพของปญญาทเกดขนเพอการรสภาวธรรมตามความเปนจรง องคธรรมไดแก ปญญาเจตสก ทในตเหตกชวนจต ๓๔
** ธรรมทเปนอธบดนนตอง เปน ชวนจต* ซงเปนเฉพาะชวนจตทมเหต ๒ กบชวนจตทมเหต ๓ รวม
เรยกวา สาธปตชวนจต (ชวนจตมทงหมด ๕๕ เวนอเหตกชวนจต และ เอกชวนจต ไมเปนอธบด) มรายละเอยดดงน
* อเหตกชวนจต ๑ ไดแก หสตปปาทจต ๑
* เอกชวนจต ๒ ,, โมหมลจต ๒
โลภมลจต ๘ * ทวเหตกชวนจต ๑๘ ,, โทสมลจต ๒ มหากศลญาณวปปยตตจต ๔ มหากรยาญาณวปปยตตจต ๔
มหากศลญาณสมปยตตจต ๔ มหากรยาญาณสมปยตตจต ๔ * ตเหตกชวนจต ๓๔ ,, มหคคตกศลจต ๙ มหคคตกรยาจต ๙ โลกตตรจต ๘
จากองคธรรมของ สาธปตชวนะ ท าใหทราบไดวาความเปนอธบดนน เปนไดทงใน กศลและอกศล ฉะนน
บางครงบคคลอาจมอกศลเปนธรรมชาตใหเปนอธบด ท าใหเกด ฉนทะ ในการกระท าอกศลใหส าเรจอยางดกเปนได
สาธปตชวนจต ๕๒
ชวนจต ๕๕ *
๑๗
อาหาร เปนเหตธรรมทอดหนนใหผลเกดขนและชวยใหธรรมอนเกดขน ค าวา อาหาร มความหมายกวางขวางออกไปหลายนย ในพระบาลใหความหมายของค าวา อาหาร ไววา “ธรรมใด น ามาซงรปอนเกดจากโอชา น ามาซงเวทนา น ามาซงปฏสนธวญญาณ และน ามาซงเจตสกกบกมมชรป ธรรมนนชอวา อาหาร”
ม ๔ อยาง น ามาซง
๑) กพฬการาหาร (น ามาซงรปทเกดจากโอชา) กพฬการาหาร (อานวา กะ-พะ-ล-กา-รา-หาน ) ไดแก โอชา สารอาหารหรอวตามน ทไดจาก ขาว น า พชผก
ตาง ๆ ตลอดจนทกสงทเรากลนกนเขาไป สารอาหารนจะเขาไปหลอเลยงรางกายใหด ารงอยได องคธรรมไดแก โอชาทอยในอาหารตาง ๆ
๒) ผสสาหาร (น ามาซงเวทนา) ผสสาหาร น ามาซงเวทนา คอการเสวยอารมณทกขบางสขบาง หรอไมทกขไมสขใหเกดขน เวทนาทงหลาย
น ถาไมมผสสะแลว กจะเกดไมไดเลย เพราะผสสะนเปนเหตใหเกดเวทนา จงชอวาผสสะเปนอาหารของเวทนา (หรอผสสะน ามาซงการเกดเวทนา) องคธรรมไดแก ผสสเจตสก ทในจตทงหมด
๓) มโนสญเจตนาหาร (น ามาซงวปาก) มโนสญเจตนาหาร กคอเจตนาในการท ากศล อกศล เจตนานเปนเหตน ามาใหเกดผล คอกศลวบากจต
และอกศลวบากจต ทงในขณะปฏสนธกาลและปวตตกาล ในขณะปฏสนธกาลกน ามาซงปฏสนธวญญาณ คอการเกดเปนมนษย เทวดา พรหม หรออบายสตว ในขณะปวตตกาลกน ามาซงวบากตาง ๆ เชน ท าใหเหนรปารมณ ทด ไดยนเสยงทด เปนตน องคธรรมไดแก เจตนาเจตสก ทในจตทงหมด
๑. รปทเกดจากโอชา
๒. เวทนา
๓. ปฏสนธวญญาณ
๔. เจตสกและกมมชรป
อาหาร ๔
อาหาร
๑๘
๔) วญญาณาหาร (น ามาซงเจตสกและกมมชรป) วญญาณาหาร น ามาซงเจตสกและกมมชรป ในปฏสนธกาล ปฏสนธวญญาณยอมเปนผน าใหเจตสก
และกมมชรปเกดขนได ในปวตตกาล จตยอมน าใหเจตสกเกดขนอยางเดยว ไมไดน าใหกมมชรปเกดขนดวย เพราะกมมชรปไมใชรปทเกดจากสมฏฐานของจต แตเปนรปทเกดจากสมฏฐานของกรรม แตอยางไรกตาม กมมชรปกอาศยเกดมาจากอดตกรรม ทเรยกวา กมมวญญาณ คออกศลจตและโลกยกศลจตในภพกอน ๆ ซงกชอวาวญญาณเหมอนกน ดวยเหตน จตทงหมดจงชอวา วญญาณาหาร องคธรรมไดแก จตทงหมด
เนอหาสาระบทเรยนชดท ๘ ตอนท ๒ น เปนความรททานนกศกษาตองพยายามอาน ท าความเขาใจใหเปนอยางด และควรอานทบทวนหลาย ๆ ครง ทงนเพอเปนประโยชนในการศกษาบทเรยนชดท ๙-๑๐ ซงเปนเรองเกยวกบสมถะและวปสสนาตอไป
************************************* จบ ชดท ๘ ตอนท ๒ หมวดท ๒ ชอวา มสสกสงคหะ รวบรวมและเรยบเรยงโดย ทองสข ทองกระจาง
************************************* สาระบทเรยนตอไปคอชดท ๘ ตอนท ๓ หมวดท ๓ ชอวา โพธปกขยสงคหะ
เอกสารอางอง
พระสทธมมโชตกะ. หนงสอหลกสตรจฬอาภธรรมกะโท ปรจเฉทท ๓ และปรจเฉทท ๗. พมพครงท ๖.กรงเทพฯ : โรงพมพทพยวสทธ, ๒๕๔๔.
พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). พทธธรรม(ฉบบเดม). พมพครงท ๑๑. กรงเทพฯ : โรงพมพ บรษท สหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๔.
วรรณสทธ ไวทยะเสว. คมอการศกษาพระอภธมมตถสงคหะ ปรจเฉทท ๗. พมพครงท ๖. กรงเทพฯ : โรงพมพทพยวสทธ, ๒๕๔๔.
๑๙
อภธรรมโชตกะวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย
ค าถามพระอภธรรมทางไปรษณย ชดท ๘ ตอนท ๒ เรองมสสกสงคหะ
ใหนกศกษาอานเอกสารประกอบการศกษาพระอภธรรมทางไปรษณย ชดท ๘ ตอนท ๒ ใหเขาใจอยางด (นกศกษาควรใช
เวลาศกษา ๑ เดอน) แลวตอบค าถามดวยการพมพ หรอเขยนดวยลายมอบรรจงเทานน ใหใชกระดาษของทาน โดยเขยนรหส -ชอ-สกล-ฉายา-โทรศพท หมายเลขบทเรยน (คอชดท ๘ ตอนท ๒ ) พรอมทงโจทยลงในกระดาษททานตอบดวย และเยบกระดาษค าตอบทงหมด รวมใหเปนชดเดยวกนกอนจดสง ถากระดาษค าตอบมตงแต ๖ แผนขนไป ตองตดแสตมปมากกวา ๓ บาท
จงตอบค าถามตอไปน
๑.) โดยปกตบคคลกท าทงกศล และ อกศล ควบคกนไป ในฐานะททานไดศกษาพระอภธรรมมาแลว ขอใหทานอธบายถง เหตทง ๖ ประการ วามสวนเกยวของอยางไรกบการท ากศลและอกศล ?
๒.) ฌานงคะ ม ๗ ประการ แตถากลาวโดยความเปนองคธรรมแลว ฌานมเทาไร คออะไรบาง ?
๓.) ค าวา ฌาน หมายความวาอยางไร และการเพงอารมณนนมการเพงอารมณไดกอยาง อะไรบาง ?
๔.) จงแสดง ธรรมทเปนปฏปกษตอองคฌาน วามเทาไร อะไรบาง ?
๕.) ทานนกศกษาคงเคยก าจด นวรณธรรม ทเกดขนกบทานบาง ขอใหทานแสดงการก าจดนวรณมาใหทราบดวย ?
๖.) มคคงคะ มเทาไร คออะไรบาง ?
๗.) จงแสดงความเขาใจในขอ สมมาทฏฐและสมมาสงกปปะ วาเมอทานศกษาแลวมความเขาใจโดยสรปอยางไรบาง และธรรมทง ๒ ประการนเกยวของกนอยางไร ? จงอธบาย
ขอมลส าคญ (ถายายทอยกรณาแจงใหทราบทกครง)
รหสนกศกษา : ........................................................... ชอ-สกล-ฉายา : ....................................................... .. ทอย :......................................................................... ………………………………………………………..… โทรศพท : ..................................................................
๒๐
๘.) ใน สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ เปนธรรมทชวยช าระตนใหบรสทธไดอยางไร ? จงอธบายโดยสรปเปนความรททานไดรบจากการศกษาแลว
๙.) จากการททานไดศกษาเรองศล ทานเขาใจอยางไรบางในเรองศลส าหรบเปนบาทฐานของการเจรญวปสสนา ?
๑๐.) มจฉามรรค แบงไดกประเภท อะไรบาง ?
๑๑.) ความเปนใหญ (อนทรย) กบความยงใหญ (อธบด) เหมอนกนหรอตางกนอยางไร ? จงอธบาย
๑๒.) ในสาธปตชวนจต ๕๒ ประกอบดวยอะไรบาง ?
๑๓.) ยกตวอยางวา ถานางสาว ก. มความเพยรเปนอยางมากทจะเลนกฬาเพอใหไดเหรยญทองโอลมปก ถามวาในฐานะททานศกษาเรองอธบด ๔ แลว จงอธบายโดยละเอยดวานางสาว ก. นนมธรรมหมวดใดบางในอธบด ๔ ?
๑๔.) จงสรปความรททานไดศกษาเรอง อาหาร ๔ มาพอสงเขป ?
๑๕.) ทานนกศกษาไดศกษาบทเรยนชดนแลวมความเขาใจมากนอยเพยงใด และไดน าความรนไปปฏบตแลว หรอมความตงใจวาจะปฏบตอยางไรบาง ?
****************************************
