เพลงประจ ำจงหวดในเขตภำคเหนอตอนลำง: วฒนธรรมดำนควำมเชอ

The Provinces’s Songs in The Lower Northern Part of Thailand : Cultural beliefs

เมศณ ภทรมทธา1

Mesinee Pataramutha

พชรนทร อนนตศรวฒน2

Patcharin Anansiriwat

บทคดยอ บทความนเปนสวนหนงของวทยานพนธเรอง เพลงประจ ำจงหวดในเขตภำคเหนอตอนลำง มวตถประสงคเพอวเคราะหวฒนธรรมดานความเชอทปรากฏในเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลางทง 9 จงหวด จ านวน 194 เพลง ผ วจยพบวาเนอหาในเพลงประจ าจงหวดไดสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมดานความเชอ 3 ประการ ไดแก ความเชอเรองบญ ความเชอเรองสงศกดสทธ และความเชอเรองโชคลาง ผลการวจยพบวาประชาชนในจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางมแนวคดทเกยวกบความเชอเรองบญมากทสด รองลงมาคอ แนวคดทเกยวกบความเชอเรองสงศกดสทธ และแนวคดทเกยวกบความเชอเรองโชคลาง ตามล าดบ ค ำส ำคญ: เพลงประจ าจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลาง Abstract This article was a part of the research on “The Provinces’ s Songs in The Lower Northern Part of Thailand”. The purpose of this study is analysis the cultural beliefs in The Provinces’ s Songs in the Lower Northern Part of Thailand from 9 provinces, 194 songs.Researcher found the Provinces’ s Songs in The Lower Northern Part of Thailand reflects cultural beliefs in 3 aspects; the beliefs of merits, the beliefs of sacred objects and the beliefs of superstitions. The result of the study found that lower northern people’s concept the most is the beliefs of merits and follow by the beliefs of sacred objects and the beliefs of superstitions respectively.

Keyword: The Provinces’ s Songs in The Lower Northern Part of Thailand

1นสตระดบปรญญาโท หลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาภาษาไทย ชนปท 2 คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร 2รองศาสตราจารย ดร., คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ควำมเปนมำของปญหำ เพลงเปนผลงานวรรณกรรมประเภทหนงทมมาตงแตสมยโบราณจนถงปจจบน ไมวาจะเปนเพลงประเภทใด ลกษณะใด ใชดนตรประเภทใดประกอบค ารองกตาม กเปนสงทใหความเพลดเพลนแกมนษยดวยทวงท านองเพลงและเนอเพลง ดงท จนตนา ด ารงคเลศ (2533, หนา 1) กลาววา “บทเพลงถอก าเนดขนมาพรอมๆ กบสงคมมนษย มทมาจากชวตมนษยและเปนผลงานทสรางสรรคโดยน ามอของมนษย เปนศลปะทแพรหลายทวไปในทกสงคม มความหมายรวมถงดนตรและการขบรอง อนเปนศลปะสาขาทเรยกวา ดรยางคศลป ซงเปนวจตรศลปสาขาหนง”

การฟงเพลงเปนการผอนคลายอารมณใหเพลดเพลนและเพลงยงแสดงถงอารมณพนฐานของมนษย เชน ดใจ เสยใจ โกรธ เศราโศก เปนตน นอกจากนเพลงยงเปนเสมอนกระจกทสะทอนถงวฒนธรรม ประเพณ ศาสนา ความเชอ คานยม การศกษา เศรษฐกจ ฯลฯ ดงท จนตนา ด ารงคเลศ (2533, หนา 1) กลาววา ผทรจนาเนอเพลงและท านองของบทเพลง มกเกด แรงบนดาลใจมาจากการด าเนนชวตในสงคม เคยมผกลาววา ถาจะดสงคมใหดทบทเพลง นนเปนเพราะวาบทเพลงไดสะทอนชวตความเปนอยของมนษยในสงคมไดอยางด

แตละประเทศยอมมเพลงประจ าชาต (National anthem) หรอเรยกวา “เพลงชาต” ทประพนธขนเชนเดยวกบประเทศไทยทมเพลงชาตไทยเปนเพลงประจ าชาต ขณะเดยวกนในแตละจงหวดกมเพลงประจ าจงหวด ซงเพลงประจ าจงหวดเหลานไดบงบอกถงนยส าคญของแตละจงหวด เชน วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ วถการด าเนนชวต ความเชอ สภาพสงคม สถานทส าคญ เปนตน เมอพจารณาเพลงประจ าจงหวดแลวจะพบวาเนอหาของเพลงแตละจงหวดนนมความแตกตางกนดวยสาเหตหลายประการ เชน ลกษณะทางภมประเทศ อาชพ วฒนธรรม และชวตความเปนอย

เนองจากลกษณะทางภมประเทศของไทยนนแบงออกเปน 6 ภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนตก ภาคใต ภาคตะวนออก และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ประกอบดวย 77 จงหวด แตละจงหวดจะมลกษณะภมศาสตรทางกายภาพ อาชพ วฒนธรรม ประเพณ ความเชอ สถานท และประชากรทมเชอชาตตางกน ประชากรสวนหนงของบางจงหวดเปนชนกลมนอยจงท าใหมวฒนธรรมและภาษาแตกตางกน

ทงน สวรรณ เครอปาน (2542, หนา 212) ไดกลาวถงศลปวฒนธรรมทองถนของภาคเหนอไววา ภาคเหนอมศลปวฒนธรรมทองถนทเปนเอกลกษณเฉพาะ โดยเฉพาะอยางยงภาคเหนอตอนบนนนมศลปวฒนธรรมแบบลานนา สวนศลปวฒนธรรมภาคเหนอตอนลางนนจะไดรบอทธพลจากวฒนธรรม ภาคกลางเขาไปมบทบาทมาก ท าใหมความแตกตางกบภาคเหนอตอนบน ดงนนศลปวฒนธรรมภาคเหนอตอนลางจงมลกษณะรปแบบคลายศลปวฒนธรรมทองถน

ภาคกลาง ในสวนของเขตภาคเหนอตอนลางนนพบวามทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ มสภาพแวดลอมและภมทศนทสวยงาม เปนเหตใหมกลมคนเขามาอาศยอยเปนจ านวนมาก ทงชนกลมดงเดมทตงถนฐานอยในทองถนนนและชนกลมนอยทอพยพเขามาอาศย เชน กะเหรยง ไทยใหญ ไทยทรงด า ไทยอสาน ไทยเชอสายจน พวน ยวน มสลม เปนตน ชนกลมนอยเหลานจะมวฒนธรรมประเพณดงเดมและมวถการด าเนนชวตทมลกษณะเฉพาะตว ซงสะทอนใหเหนความเจรญรงเรองทางวฒนธรรม ดงท สวรรณ เครอปาน (2542, หนา 175) กลาววา ภาคเหนอเปนพนททมรองรอยของววฒนาการ มการพฒนาสภาพชวตความเปนอยของกลมชนทสบเนองมาเปนระยะเวลาทยาวนาน กลมชนในแตละยคแตละสมยไดแสดงใหเหนความเจรญรงเรองทางศลปวฒนธรรมทแตกตางกน ดงนนจงอาจกลาวไดวาภาคเหนอทงตอนบนและตอนลางเปนพนททเปนแหลงรวมวฒนธรรมของผคน ทงวฒนธรรมของชนกลมดงเดมและชนกลมนอย

อนง วฒนธรรมตางๆ ทปรากฏอยในพนทเขตภาคเหนอตอนลางไดแสดงใหเหนถงความหลากหลายทางวฒนธรรม อนเนองมาจากการรบอทธพลของวฒนธรรมลานนาไทยจากภาคเหนอตอนบนและวฒนธรรมไทยจากภาคกลาง ดงท สนม ครฑเมอง (2550, หนา 144) ไดกลาวไววา

ดนแดนหวเมองฝายเหนออนประกอบไปดวยพนทของจงหวดพษณโลก สโขทย พจตร เพชรบรณ ก าแพงเพชร ตาก และอตรดตถ เปนแหลงประสานประสมกลมกลนของวฒนธรรม ลานนา ลานชาง พกาม อยธยา และสโขทย กอใหเกดวฒนธรรมอนมลกษณะเฉพาะ ซงมรายละเอยดหลากหลายควรแกการศกษาไมวาจะเปนทางดานวรรณกรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลปกรรมและศลปะการแสดง วฒนธรรมดงกลาวยงคงมอยในรปแบบวฒนธรรมพนบาน ซงเปนการแสดงถงชวตของชาวบานทไดปฏบตในสงคมแบบชนบท สะทอนใหเหนวฒนธรรมของชมชนและทองถนไดเปนอยางด

นอกจากการประสมประสานทางวฒนธรรมดงกลาวจะกอใหเกดวฒนธรรมใหมทม

ลกษณะเฉพาะและกลายเปนเอกลกษณทางสงคมแลว วฒนธรรมยงเปนสงส าคญในการเชอมโยง สายสมพนธระหวางคนในสงคมใหอาศยอยรวมกนไดอยางสนตสขดวย ดงท สนม ครฑเมอง (2550, หนา 143) กลาววา วฒนธรรมของชาวบานแตละทองถน แตละภาค นอกจากจะเปนเอกลกษณของชมชนนนๆ แลว ยงเปนเบาหลอมรวมจตใจอนกอใหเกดความสามคค ความมนคงของชาต การอยรวมกนอยางสนตสขในสงคม ตลอดจนเปนภาพสะทอนถงชวตความเปนอยของคนในสมยกอนๆ ทแสดงออกมาทางประเพณทองถน

จากความหลากหลายทางวฒนธรรมในพนทของเขตภาคเหนอตอนลางน ผ วจยจงสนใจ ทจะเกบรวบรวมเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลาง เพอวเคราะหวฒนธรรมทปรากฏในเพลงประจ าจงหวดแตละจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลาง จดมงหมำยของกำรวจย เพอวเคราะหวฒนธรรมทปรากฏในเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลาง นยำมศพทเฉพำะ

เพลงประจ าจงหวด หมายถง เพลงทมเนอหาเกยวของกบจงหวดซงกลาวถงสภาพสงคม วฒนธรรม และเรองราวท เกยวของกบจงหวดนนๆ (เพลงประจ าจงหวดทงหมดนไดรบความอนเคราะห มาจากกรมประชาสมพนธประจ าจงหวดและสถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทยประจ าจงหวดของ เขตภาคเหนอตอนลาง)

วฒนธรรม หมายถง วถการด าเนนชวตของสงคม เปนแบบแผนการประพฤตและการแสดงออกซงความรสกนกคดในสถานการณตางๆ ทสมาชกในสงคมเดยวกนสามารถเขาใจและซาบซงรวมกน และเปนวถชวตของมนษยทเกดจากระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบธรรมชาต ขอบเขตของกำรวจย

การวจยศกษาเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลาง มขอบเขตในการศกษาดงน 1. ขอบเขตดานขอมล ในการวจยศกษาเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลางครงน ประกอบดวย เพลง

ประจ าจงหวด 9 จงหวด ไดแกจงหวด ก าแพงเพชร 34 เพลง, ตาก 16 เพลง, นครสวรรค 22 เพลง, พจตร 44 เพลง, พษณโลก 17 เพลง, เพชรบรณ 20 เพลง, สโขทย 12 เพลง, อตรดตถ 14 เพลง, และอทยธาน 15 เพลง รวมทงสน 194 เพลง ดงน

1. ก าแพงเพชรบานเรา 2. ก าแพงเพชรแดนสวรรค 3. ชากงราวเกม 4. ปงงามยามเยน 5. มารชก าแพงเพชร 6. มารชเทศบาล 7. ร าวงก าแพงเพชร 8. เมองงามก าแพงเพชร 9. กลวยไขแสนหวาน10. สาวมอกลวยไข 11. ชากงราวร าลก 12. ไตรตรงษนคร 13. สาวพรานกระตาย 14. สาวลานกระบอ 15. บพเพโกสมพ 16. สาวบอสามแสน 17. ทงเศรษฐ 18. ผาคอยนาง 19. ลาสาวปากคลองกลาง 20. ปยะมหาราชาบารมก าแพงเพชร

21. ก าแพงเพชรใตรมฟาองคภมพล 22. เทวะศลาแลงก าแพงเพชร 23. นพมาศกลยา 24. น าใสใจจรง 25. สายธารพยานรก 26. แมปงคอสายโลหต 27. กระทงของใคร 28. ตลาดพอเพยง 29. รวมพลคนมเสน 30. พตะเกยบนองกวยเตยว 31. นดพบงานนบพระ32.สารทไทยเมองก าแพงเพชร33. หนมชากงราวสาวบานดอน 34. ไปไหนกนลาว 35. เจญแอวเมองงาม 36. ฝากใจไวเมองตาก 37. เมองตากนายล 38. อมผางแดนไกล 39. คอยนองทบานตาก 40. งามเมองตาก 41. มนตบานตาก 42. มลมเมองตาก 43. แมบานสามคค 44. แมสอดฝงใจ 45. นราศระแหง 46. มนตเมองตาก 47. เทยวเมองตาก 48. ทะเลสาบแมปง 49. แอวอมผาง 50. ดอกเสยว 51. นครสวรรคฉนรกเธอ 52. ณ อทยานสวรรค53. สวรรคเปนของเรา 54. สวรรคอยตรงน 55. จากพระบางถงนครสวรรค 56. สวรรคสวยเราชวยกน 57. สวรรคยงรอเธอ 58. เพชรแหงสวรรค 59. ร าวงชาวสวรรค 60. มารชนครสวรรค61. นครสวรรค 62. เมองของเรา 63. ถนงามสแคว 64. เชญเทยวนครสวรรค 65. นครสวรรคทรก 66. ฝากใจไวปากน าโพ67. หนมนครสวรรครอรก 68. แหลวดเกรยงไกรเหนอ 69. นครสวรรควมานแมน 70. วดไทรในฝน 71. นครสวรรคบานเรา72. สายน าแหงชวต 73. พจตรเมองงาม 1 74. แมศรพจตร 75. พจตรเมองสวรรค 76. บงสไฟ 1 77. สาวงามเมองพจตร 1 78. แหเรอพจตร 79. พจตรสมพนธ 80. มารชพจตร 1 81. หลวงพอเพชร – หลวงพอเงน 82. ใครคอคร 83. ขาราชการด ประชาชมสข 84. รกชวกปกาล 85. มนตรกรมบง 86. ความหลงครงหนงทบงสไฟ 87. ผแทนทรก 88. ความหลงฝงใจ 89. เทยวพจตรกนไหม 90.สาวงามเมองพจตร 2 91. พจตรในดวงใจ 92. หนมพจตรอกหก 93. สาวเมองพจตร 94. เทยวเมองพจตร95. หนมพจตรครวญ 96. แหลชาละวน 97. ถนพระเจาเสอ 98. บงสไฟ 2 99. พจตรเมองงาม 2 100. ลกสาวชาละวน101. วอนพระเจาเสอ 102. วอนหลวงพอเงน

103. สาวงามเมองพจตร 3 104. สาวทาขอย 105. สาวพจตร 106. หนมพจตรผดหวง 107. อยากเปนชาละวน 108. น าพระทยในหลวง 109. ฉนคนพจตร 110. เสนหสาวพจตร111. ยอยศเมองงาม 112. แดแมผ เปนดวงใจ 113. พอแกแมเฒา 114. พจตรเมองพระ 115. อยากเปนเขยพจตร 116. มารชพจตร 2 117. 400 ป นอมร าลกพระองคด า 118. พระมหาธรรมราชา พระบดาผ เสยสละ 119. พระสพรรณกลยายอดขตตยนาร 120. พษณโลกร าลก 121. สองแควคอยเธอ 122. ช ารกจากพษณโลก 123. เยอนพษณโลก124. ออนรก 125. สญญารกสแยกอนโดจน 126. รอพทสองแคว127. ตามหารก 128. แหลประวตเทพตาประขาวหาย 129. พระพทธชนราชงามเลศ 130. สองกษตรา...ผ เกรยงไกร 131. พษณโลกเพชรเมดงาม 132. หวใจหลนทสองแคว 133. ลาวดวงเดอนเตอนรก 134. เขาคอรอรก 135. เพชรในไพร 136. เพชรในหบเขา 137. เพชรบรณ 138. งามชนแดน 139. ชนรกตาดหมอก 140. ตะวนลาทปาแดง 141. น าหนาวคนเพญ142. พอขนผาเมอง 143. มนตรกเพชรบรณ 144. มารชเพชรบรณ145. รอเธอทธารทพย 146. รกทบงสามพน 147. วอนรกทหนองไผ148. ศรเทพเมองเกา 149. สวรรคซบชมพ 150. สขสนตวงโปง 151. หลมเกาเมองงาม 152. หลมรกสลกจต 153. หลมสกหลมรก154. รงอรณแหงความสข 155. ยอยศพอขนรามค าแหง 156. หลานนพมาศ157. นพมาศจ าแลง 158. ศลปะสโขทย 159. ลายสอไทย 160. ค าขวญสโขทย 161. ลอยกระทงตอน 1 162. ลอยกระทงตอน 2 163. ก าเนดลอยกระทง 164. ลกพอขน 165. ต านานพระรวงเจา166. วรชนพชย 167. คดถงทงยง 168. ทาปลาทรก 169. ฝากรกฝากทา 170. ยงจ า จ ายาง 171. อยาลมลบแล172. อตรดตถเมองงาม 173. ทองแสนขน 174. น าปาดแหงความหลง 175. มนตเมองตรอน 176. รกบานโคก 177. อะเมซงอตรดตถ 1 178. อะเมซงอตรดตถ 2 179. อตรดตถแดนฝน180. อทยธานศรเมอง 181. ออมอกอทย 182. พบรกวนเทโว183. อทยธาน 184. สะแกกรง 1 185. สะแกกรง 2

186. เทยวอทย 187. เทโวอทย 188. อทยทรก 189. สบ นาคะเสถยร 190. ชมสาวอทย 191. พระปฐมบรมมหาชนก 192. อทยเมองทอง 193. ร าวงอทยพฒนา194. มรดกโลก

2. ขอบเขตดานเนอหา ในการวจยศกษาเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลางครงน ก าหนดทจะใช

เกณฑการจดหมวดหมวฒนธรรมพนบานของส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต โดยเลอกวเคราะหเฉพาะขอบเขตดานเนอหาทปรากฏในเนอเพลงประจ าจงหวด ดงน

1. วเคราะหวฒนธรรมดานขนบธรรมเนยมประเพณ ไดแก 1.1 ความเชอ 1.2 ศาสนา 1.3 ธรรมเนยมการปกครอง 1.4 ประเพณ

2. วเคราะหวฒนธรรมดานภาษาถนและภาษาชนตางกลม 3. วเคราะหวฒนธรรมดานการละเลนและการพกผอนหยอนใจ ไดแก

3.1 การละเลนพนบาน 3.2 สถานทส าหรบการทองเทยว 4. วเคราะหวฒนธรรมดานชวตความเปนอย ไดแก

4.1 ศลปหตถกรรม 4.2 ทอยอาศย 4.3 ประวตความเปนของจงหวด 4.4 เกษตรกรรม

วธกำรด ำเนนงำนวจย ในการศกษาวจยครงน ผวจยไดด าเนนการตามล าดบขนตอนดงตอไปน

1. ขนรวบรวมขอมล 1.1 รวบรวมเพลงประจ าจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลาง 1.2 รวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของกบสงคมและวฒนธรรม 1.3 รวบรวมเอกสารทเกยวของกบจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลาง 2. ขนวเครำะหขอมล 2.1 น าบทเพลงประจ าจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางทรวบรวมไวมาเรยงจงหวด

ตามล าดบตวอกษร ดงน 1. ก าแพงเพชร 2. ตาก 3. นครสวรรค 4. พจตร 5. พษณโลก 6. เพชรบรณ

7. สโขทย 8. อตรดตถ 9. อทยธาน

2.2 น าบทเพลงประจ าจงหวดมาวเคราะหตามหวขอดงน 2.2.1 วเคราะหวฒนธรรมดานขนบธรรมเนยมประเพณ

2.2.2 วเคราะหวฒนธรรมดานภาษาถนและภาษาชนตางกลม 2.2.3 วเคราะหวฒนธรรมดานการละเลนและการพกผอนหยอนใจ 2.2.4 วเคราะหวฒนธรรมดานชวตความเปนอย 3. กำรน ำเสนอผลกำรวจย น าเสนอผลการวจยแบบพรรณนาวเคราะห

กำรวเครำะหวฒนธรรมดำนควำมเชอทปรำกฏในเพลงประจ ำจงหวดของเขตภำคเหนอตอนลำง เพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลางทผวจยไดท าการรวบรวมมาวเคราะหในครงน มทงหมด 194 เพลง ในบทความนผวจยจะกลาวถงการวเคราะหวฒนธรรมดานขนบธรรมเนยมประเพณเกยวกบความเชอทปรากฏจากเพลงประจ าจงหวดของเขตภาคเหนอตอนลางซงมรายละเอยด ดงน

ประเทอง คลายสบรรณ (2531, หนา 115) กลาววา ความเชอ คอ การยอมรบนบถอ

หรอ ยดมนในสงใดสงหนง อนเปนเรองของความรสกและจตใจซงอาจจะมเหตผลหรอไมมเหตผล กได ความเชอจดเปนสวนหนงทอยควบคกบวถการด าเนนชวตของคนในสงคมไทยมาชานาน คนไทยในภมภาคหรอทองถนตางๆ จะมความเชอทไดรบการสบทอดตอมาจากบรรพบรษ ซงจะแตกตางกนไปตามสภาพของวฒนธรรมและลกษณะภมประเทศ ความเชอทปรากฏอยในทองถนตางๆ มจ านวนมาก เชน เชอเรองปรากฏการณธรรมชาต เชอเรองผสางเทวดาหรอวญญาณ เชอเรองเทพเจาหรอสงศกดสทธ เชอเรอง โชคลาง ของขลง ฤกษ ยาม ความฝน โหราศาสตร ไสยศาสตร ศาสนา ประเพณ พธกรรมตางๆ ตลอดจนเชอในสงทเปนขอหามหรอขอควรปฏบต เปนตน โดยความเชอตางๆ เหลานถอวาเปนปจจยส าคญกอใหเกดอทธพลตอจตใจทมผลตอพฤตกรรมของมนษย อกทงยงมบทบาทหนาทในการควบคมพฤตกรรมของสมาชกในสงคม เพอรกษาความเปนระเบยบเรยบรอยและกอใหเกดสนตสขตอสงคมโดยสวนรวม

จากการศกษาเนอหาของเพลงประจ าจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลางนน ผ วจยพบวาประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางมแนวคดทเกยวกบความเชอในเรองบญ เรองสงศกดสทธ และเรองโชคลาง แฝงอยในเนอเพลงบางเพลงของจงหวดทกจงหวด ดงตวอยางขอมลตอไปน 1. แนวคดทเกยวกบควำมเชอเรองบญ

เนองจากคนไทยไดนบถอพระพทธศาสนามายาวนาน ฉะนนวถชวตของคนไทยจง มความสมพนธอยางแนบแนนกบพระพทธศาสนา โดยเฉพาะความเชอเกยวกบเรองการท าบญ คนไทยจะนยมท าบญกนมากตามโอกาสตางๆ เชน การตกบาตร การไปท าบญทวดในวนพระหรอ

วนส าคญทางพระพทธศาสนา เนองจากคนไทยเชอวาบญจะท าใหไดประสบกบสงทตนปรารถนา ชวยหนนน าชวตใหมความสขประสบแตสงดงามและสมหวง ขจดทกขโศกโรคภย ฯลฯ

1.1 แนวคดทเชอวำบญจะท ำใหไดประสบกบสงทตนปรำรถนำ ในขณะเดยวกน กหวงวาผลบญทไดกระท าในปจจบนจะชวยหนนน าชวตใหมความสขประสบแตสงดงามและสมหวง ดงขอความทปรากฏในเพลง สวรรคสวยเรำชวยกน วา

...อยเมองนครสวรรคโสภาเฉดฉนสวรรคบนดน ชวยกนท ามาหากนทรพยเกดจากดนสนในน า มากม พวกเราลกเจาพระยาไดอยเมองฟา สวรรคทว โอบญหนนน าชวพรอมใจท าดมสขทวกน... เพลงประจ าจงหวดนครสวรรค จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนถงความเชอในเรองบญกศลทจะสงเสรมชวตตนใหดขน

มโอกาสอยในดนแดนทอดมสมบรณซงเปรยบไดกบเมองฟาเมองสวรรค เนองจากคนไทยเชอวาสวรรคเปน ทอยของผมบญอนไดแกเทวดาและนางฟา เพราะในความเชอของคนไทยตามพทธศาสนานนเชอวาผ ใดทไดท าบญหรอประกอบความดไวมาก เมอตายไปแลวจะไดไปเกดเปนเทวดาหรอนางฟาอยบนสวรรค ดงเนอความตอนหนงในวรรณกรรมพทธศาสนาเรองไตรภมพระรวงของพระญาลไทย (2509, หนา 205 และ 208) วา “ผ ใดไดกระท าบญไดไปเกดเปนเทพยดายอมมปราสาทแกวแหวนเงนทองเปนทพยอนอเนกแลฯ...ปราสาทนนงามนกงามหนา เทยรยอมแกวสตตพธรตนะรงเรองงามพนประมาณ...” จากค าบรรยายนจงท าใหเชอวาเทพยดาตองอาศยอยในปราสาททสวยงามและมแกวแหวนเงนทองเปนทพยมากมาย ดวยเหตนจงท าใหคนนยมเปรยบเทยบสถานททตนอาศยอยวามความสวยงามอดมสมบรณเชนเดยวกบไดอยบนสวรรค หรอเรยกวาสวรรคบนดน

1.2 แนวคดวำท เชอวำบญจะชวยขจดทกขโศกหรอเครำะหกรรมตำงๆ ใหหมด สนไป ดงขอความทปรากฏในเพลง พษณโลกร ำลก วา

...พนมมอกราบพระพทธชนราชพระปฏมา ขอจงเมตตาปองปกผองภย บญนอมน า เคราะหกรรมสนไปหวงใดจงไดสงศกดสทธไซรชวยดล...

เพลงประจ าจงหวดพษณโลก

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนความเชอวาการท าบญสามารถท าใหเคราะหกรรมสนไปได 1.3 แนวคดทเชอวำผลบญทไดกระท ำจะสงผลใหไดพบเหนกบสงทถกใจพอใจ

หรอเรยกวา “บญน าพา” ซงจะน าความสขใจมาให เชน ไดพบสถานทหรอสงทสวยงามโดยไมคาดคดมากอน ดงขอความทปรากฏในเพลง เมองตำกนำยล วา

เปนบญตาเมอยามไดมาเมองเหนอ พศเพลนงามเหลอ เทยวชมไมเบอเลยสกครา พระแหงามล าฝงใจจ านกหนา แมปงเออไหลๆ ลองไปเยนฉ าตา เหนหมมวลมจฉา แหวกวายธาราอนสดใส เมอไดมองตรงใจงดงามวไล โอตากธานเปนเมองงามทวทงเขตคามยามเทยวมา… เพลงประจ าจงหวดตาก หรอในเพลง นรำศระแหง ความวา เหมอนบญน าพาใหฉนมาไดยลเมองงาม โอระแหง งามทวเขตคามทกถนลวนงามสวยล าเกนจ านรรจา... เพลงประจ าจงหวดตาก จากเนอเพลงทงสองแสดงใหเหนถงความเชอเรองผลบญวาไดน าพาใหไดเดนทางมายง

จงหวดตากหรอเมองระแหงทมแตความสวยงามเกนค าพรรณนา ซงเปนบญตาของผทพบเหน นอกจากการทบญน าพาใหบคคลไดเดนทางไปพบกบสถานททสวยงามแลว ยงเชอกนวา

บญจะน าพาใหไปพบหญงสาวทงดงาม ดงขอความทปรากฏในเพลง ร ำวงชำวสวรรค วา

…งามเอยงามจรงนองเอยนองหญงโสภาลาวลย สมเปนสาวชาวสวรรคแรกเจอเพอฝนหมายปองตองใจ เปนบญของพหนกหนาไดยลชาวฟานองงามเกนใคร รบรกพหนอยขวญใจขอมอบกายใจใหขวญชวา...

เพลงประจ าจงหวดนครสวรรค

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนถงความเชอวาเปนบญตาทไดมาพบกบหญงสาวทงดงาม โดยเนอเพลงอาจกลาวชมหรอจะกลาวในท านองเกยวพาราสกได

1.4 แนวคดท เชอวำผลบญท ำใหคนมำพบเนอค เรยกวาเปนบพเพสนนวาสคอ การเคยอยรวมกนมาแลวในชาตกอน ชาตนจงไดมาอยรวมกนอกครง ดงขอความทปรากฏในเพลง อทยธำนศรเมอง วา

...สะแกกรงสายน าลนลามหลงไหล พลงของชาวอทยไหลเนองนตยสน แทรกมนตทขลงฝงใจไวใหถวล แมนด าสายธารไหลรนครบจนสนสามครา เปนบญอนใจไดพบเนอค ภรมยรกใครชนชเปนคสสมสมอรา ถอยค า เปรยบเปรยพงเพยเผยแจงนานมา อนหวงธารนมมนตราพนผกทกครา ประจกษซงใจ...

เพลงประจ าจงหวดอทยธาน จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนวาเปนเพราะผลบญจงท าใหไดมาพบเนอค มความรกใคร

ตอกนจนไดครองคกน ลกษณะเชนนคนไทยเชอวาเปนบพเพสนนวาสททงคมตอกนเพราะเคยรวมท าบญไวรวมกนมากอน ท าใหไดกลบมาพบและอยดวยกนอกครง

1.5 แนวคดท เชอวำผลบญท เคยท ำไวในชำตกอนจะชวยสงผลท ำใหสำมำรถกลบมำพบกนไดอกในชำตปจจบน ดงขอความทปรากฏในเพลง บพเพโกสมพ วา

...กศลผลบญคงชกน า อนทรองคทรงธรรมคงชกพา ดงกามนตพบวาสฏฐอกคราดงอธษฐานวาจาทรางลา เมอปางกอน ตะลงรกผองพกตรโสภสาวโกสมพ ชาตนไมขอจากจร ฝงรากฝงรกใหแนนหนกดงสงขร สรางโกสมพนครเปนวงรกวงชมพ

เพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชร จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนถงความเชอเกยวกบกศลผลบญทเคยท าไวในชาตกอน

แลวไดสงผลมายงชาตปจจบนดวยการท าใหคนทรกกนไดกลบมาพบกนอกครง ทงนในเนอเพลงไดยกตวละครในวรรณกรรมเรองกามนต – วาสฏฐ มากลาวเปรยบเทยบ ซงปรากฏในตอนทกามนตตายไปแลวไดพบกบ วาสฏฐอกครงเพราะเคยตงวาจาอธษฐานไวใหไดพบกนอก ประกอบกบผลบญ

ทกามนตไดเดนทางตามหาพระพทธเจาเพอขอใหพระองคชวยไขขอของใจใหจนไดไปเกดบนสวรรคและไดพบกบวาสฏฐ แสดงใหเหนวาผลบญนนไดสงผลขามภพขามชาตใหทงคกลบมาพบกนอกครง

2. แนวคดทเกยวกบควำมเชอเรองสงศกดสทธ

คนไทยมความเชอเรองสงศกดสทธมาแตโบราณ สวนใหญมกจะเกยวของกบเครองราง ของขลง รปปนหรอรปหลอตางๆ ซงเปนความเชอทเปลยนจากสงทเปนนามธรรมใหเปนรปธรรม มากขน เพอใชแทนสงทตนเคารพนบถอ เพราะเชอกนวาสงศกดสทธสามารถปองกนอนตรายตางๆ บนดาลใหชวตประสบสขและสมหวงได 2.1 ควำมเชอเกยวกบเครองรำงของขลง

คนไทยสมยโบราณเชอเรองเครองรางของขลงมาก ความเชอเรองนปรากฏอยในวรรณคดไทยโดยเฉพาะในเรองขนชางขนแผนทสะทอนใหเหนวาประชาชนนยมเครองรางของขลงไ ดเปน อยางด ชศร สวรรณโชต (2542, หนา 45) กลาววา เครองรางของขลงมอยมากมายหลายชนด เชน พระเครอง ประค า มงคล ปรอท เหลกไหล ผายนต ผาประเจยด ตระกรด พสมร ธง เขยวเสอ อายขก เปนตน โดยเชอวาผทมไวครอบครองจะชวยปองกนอนตรายและน าโชคลาภมาให สวนการท าเครองรางของขลงนนจะตองท ามาจากวสดทเปนมงคล มอาถรรพ และท าผานพธกรรม ตลอดจนตองปฏบตตามขอก าหนดหรอขอหามเพอใหเกดความศกดสทธ เชน หามพดค าหยาบ หามกนอาหารบางชนด หามลอดราวตากผา ใตถนบาน หรอบนไดบาน เปนตน วฒนธรรมความเชอเรองเครองรางของขลงทปรากฏอยในเพลงประจ าจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางนนจะเปนความเชอเกยวกบพระเครองทงหมดไดแก พระก าแพงซมกอ จงหวดก าแพงเพชร, หลวงพอเงน จงหวดพจตร, และพระนางพญา จงหวดพษณโลก

ยกตวอยางเพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชรทกลาวถงพระก าแพงซมกอวา พระก าแพงซมกอเปนพระเครองทชาวจงหวดก าแพงเพชรนยมบชากนมาก ขดคนพบทวดตางๆ ภายในจงหวด มหลายกรจงเรยกชอตามกรทพบ ปจจบนพระเครองซมกอเปนพระทหายากมชอเสยงเปนทรจกกนทวไป ดงตวอยางขอความทปรากฏในเพลง ก ำแพงเพชรบำนเรำ วา

กรพระเครองเลองลอซมกอ ก าแพงเพชรหนอ เปนเมองโบราณ น าตกพราวสวยงาม เหนมาชานานน าตกคลองลานงามตา ไมในปาสวยจรงเราไมตดทงตระหงานหนกหนา ลานกระบอล าคาน ามนขดมาจะมประโยชนผลด... เพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชร

หรอในเพลง มำรชก ำแพงเพชร วา

หม ช.) พระเครองของเรา หม ญ. รบ) พระเครองของเรา หม ช.) เปนยอดนยม หม ญ.รบ) เปนยอดนยม หม ช.) ในสงคมชอเสยงลอชา

เพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชร

จากตวอยางเพลงขางตนไดกลาวถงพระเครองทส าคญและม ช อเสยงของจงหวดก าแพงเพชรคอ พระซมกอ พระซมกอหรอพระก าแพงซมกอ เปนพระเครองหนงในเบญจภาคซงเชอกนวามพทธคณในดานเมตตามหานยม ดงท ศกดศร แยมนดดา (2542, หนา 3,891) ไดอธบายเกยวกบพระก าแพงซมกอ สรปไดวา

พระก าแพงซมกอเปนพระเครองเมองก าแพงเพชร ซงมอยหลายกรดวยกน เชน กรวด พระบรมธาต กรวดพระนอน กรฤๅษ กรทงเศรษฐ กรลานดอกไม ฯลฯ เปนพระทมรปทรงเปนตว ก คอองคพระทงองคโคงมนเหมอนตว ก หรอจะหมายเฉพาะพระรศมซงเปนเสนโคงเหมอนตว ก กได มทงเนอชนและเนอดนเผาผสมวาน พระซมกอสวนใหญสรางในสมยพญาลไทแหงกรงสโขทยและสมยหลงเรอยลงมา เชอกนวา พระซ มกอมพทธคณเดนทางเมตตามหานยมเปนพน จงเปนทปรารถนาของคนทวไปทกชนชน ปจจบนมราคาแพงมากและถอกนวาเปนหนงในเบญจภาค ดวยความเชอในพทธคณของพระก าแพงซมกอประกอบกบจดอยในชดเบญจภาค จงท าให

พระก าแพงซมกอกลายเปนพระเครองทมชอเสยงเลองลอและเปนเครองรางของขลงประจ าจงหวดของชาวก าแพงเพชร และถอวาจงหวดก าแพงเพชรเปนตนก าเนดพระก าแพงซมกอทส าคญ หายาก และมราคาเชาทสงมาก

2.2 ควำมเชอเกยวกบรปเคำรพ ชศร สวรรณโชต (2542, หนา 45) ไดอธบายวา รปปนหรอรปหลอตางๆ นนเรยกรวมๆ วา รปเคารพ ไดแก พระพทธรป รปปนตางๆ ตามความเชอของสงคมและบคคล เชน รปปนเจาแมกวนอม พระนารายณ รวมถงรปปนพระมหากษตรยดวย

ความเชอทมตอรปเคารพนนเปนความเชอทมาจากความเลอมใส ความศรทธาและความเคารพของแตละบคคล ซงความเชอเหลานไดโยงไปถงความเชอเกยวกบความศกดสทธและพลงอ านาจของ รปเคารพดวย ดงนนรปเคารพในความเชอของคนไทยจงเปนสงศกดสทธทเชอวามพลงอ านาจเหนอธรรมชาตและสามารถดลบนดาลใหชวตของคนเปนไปในแบบตางๆ ได ดวยเหตนคนจงตองแสดงออกดวยความเคารพนอบนอมแมวาบางคนอาจจะไมคอยเชอถอนกกตาม ดงส านวนวา “ไมเชอกอยาลบหล” เพราะถอวาเปนสงทไมมตวตนและมพลงอ านาจ ความเชอเกยวกบสงศกดสทธทเปนรปเคารพนนไดปรากฏอยในเพลงประจ าจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางดวยกนหลายลกษณะไดแก รปหลอพระพทธรป, รปปนเจาพอ - เจาแมและวรบรษ, พระบรมรปพระมหากษตรย, และสถานท ดงตวอยางตอไปน

2.2.1 รปหลอพระพทธรปและวรบรษ ในจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางนนพบวาประชาชนมวฒนธรรมความเชอในการบชาพระพทธรปซงเปนรปเคารพทส าคญและเชอวามความศกดสทธอยางยง ซงไดปรากฏอยในเพลงประจ าจงหวดหลายจงหวด เชน หลวงพอศรสวรรค จงหวดนครสวรรค, หลวงพอเพชรและหลวงพอเงน จงหวดพจตร, พระพทธชนราช จงหวดพษณโลก, หลวงพอเพชร จงหวดอตรดตถ เปนตน ยกตวอยางเพลงประจ าจงหวดพษณโลกทกลาวถงพระพทธชนราชวา ชาวจงหวดพษณโลกจะนบถอพระพทธชนราชซงเปนพระพทธรปศกดคบานคเมองมาชานาน ประชาชนจงเคารพบชาและแวะเวยนเขาไปการกราบไหวองคหลวงพออยเสมอๆ ดงขอความในตวอยางเพลง พษณโลกร ำลก วา

…พนมมอกราบพระพทธชนราชพระปฏมา ขอจงเมตตาปองปกผองภย บญนอมน า เคราะหกรรมสนไปหวงใดจงได สงศกดสทธไซรชวยดล...

เพลงประจ าจงหวดพษณโลก

หรอในเพลง พระพทธชนรำชงำมเลศ ความวา หนงในธานนทรพระพทธชนราช สถตคชาต ล าเลศประเสรฐหนกหนา สวยงามสมเปนหนงในโลกา เอกองคปฏมาขาขอสาธการ ดจดงเทวาจากฟาลงมา สรรคสราง จตเอยค าอางล าคามหาศาล คเมองสองแคว เกาแกสบเปนต านาน ผคนกลาวขานเปนมรดกโลกงาม... ดบความทกขเขญเปนหลกใจใหปวงประชา เอกองค

ปฏมาพระพทธชนราช... เพลงประจ าจงหวดพษณโลก

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนวา พระพทธชนราชคอสงศกดสทธคบานคเมองของชาวจงหวดพษณโลกมาชานาน เปนพระปฏมาทมความงดงามมาก ประชาชนทวไปมความเคารพนบถอและนยมมาสกการบชา ดงท สมย สทธธรรม (2541, หนา 29) ไดกลาวถงพระพทธชนราชวา เปนพระพทธรปคบานคเมองของชาวพษณโลก เปนพระพทธรปทมความศกดสทธงดงาม เปนทศรทธาเลอมใสของพทธศาสนกชนชาวพทธทวไป นอกจากน ทศพล จงพานชยกล (2548, หนา 101) ยงไดอธบายวา

พระพทธชนราชประดษฐานอยภายในพระวหารวดพระศรรตนมหาธาต ตงอยรมแมน านาน จงหวดพษณโลก เปนพระพทธรปคบานคเมองของไทยทงดงามทสดในประเทศไทย ดวยความสงสงแหงฝมอชางกรงสโขทยผสมผสานความสมบรณลงตวของศลปะสโขทยกบเชยงแสนไดอยางกลมกลน ดวยความละมนละไมทสะทอนออกมาทางรปทรงของพระวรกาย วงพระพกตรอมเอบดวยความเมตตาแฝงไวดวยความสงบสนต หลดพนจากกเลสทงปวง จะเหนไดวาเพลงประจ าจงหวดพษณโลกไดกลาวถงพระพทธชนราชซงเปนพระพทธรป

คบานคเมองของชาวพษณโลกทมความงดงามเปนเลศ และประชาชนตางเคารพบชา นอกจากประชาชนชาวไทยจะแสดงความเคารพนบถอรปหลอพระพทธรปแลว ประชาชน

ยงมความเคารพตอรปหลอของวรบรษทชวยปกปองบานเมองจากขาศกทเขามารกรานประเทศดวย ในสมยของสมเดจพระเจาตากสนมหาราชนน พระยาพชยไดรบการแตงตงใหเปนทหารเอกของพระเจาตากสนและเปนผน าทหารออกรบกบพมาจนดาบของทานหกไปขางหนง ประชาชนจงไดสรางรปหลอของทานขนเพอสดดในความกลาหาญและเปนทเคารพสกการะของประชาชนทวไป ดงขอความทปรากฏอยในเพลง อะเมซงอตรดตถ 2 วา

...เราเทยวเหนอสดไทยไดส าเรจดวยบารมหลวงพอเพชร พระคณเจาไปทวแควนอตรดตถตดแดนลาว มากราบเทา ทานพอพระยาพชย ทองเทยวทกทศอตรดตถเอมอม

สยามเมองยมขอแยมขยาย เพลดเพลนส าราญเบกบานสบาย มหศจรรยหลากหลายอตรดตถบานเรา

เพลงประจ าจงหวดอตรดตถ

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนวาประชาชนนยมมากราบเคารพรปหลอของพระยาพชยดาบหกทอนสาวรยพระยาพชยดาบหก หนาศาลากลางจงหวดอตรดตถ เพราะพระยาพชยดาบหกคอวรบรษผกลาหาญและเสยสละของเมองอตรดตถ ทงน ทศพล จงพานชยกล (2548, หนา 185) กลาวถงประวตของพระยาพชยดาบหกสรปไดวา

พระยาพชยดาบหกเดมชอจอย เกดเมอ พ.ศ. 2284 ในรชสมยพระเจาบรมโกศ ณ บานหวยคา บดามารดาเปนชาวไรไดฝกมวยไทยกบครมวยชอ ครเทยงและครเมฆ ตอมาไปฝกฟนดาบกบครดาบทสวรรคโลก มฝมอชกมวยและฟนดาบเปนทเลองลอ เมออาย 21 ป ไดเดนทางไปถงเมองตาก ขนชกมวยในงานถอน าพพฒนสตยา สามารถปราบครมวยชอดงใหพายแพได พระยาตากโปรดปรานและแตงตงใหเปนองครกษ มบรรดาศกดเปนหลวงพชยอาสา ต าแหนงกรมการเมองตาก จนเมอ พ.ศ. 2313 สมเดจพระเจาตากสนโปรดเกลาฯ ตงทานเปนพระยาพชย ด ารงต าแหนงผส าเรจราชการเมองพชย มราชทนนามวา ออกญาศรสรยะราชาไทย ใน พ.ศ. 2361 แมทพพมายกทพมา ตเมองพชย พระยาพชยน าทหารออกรบกบพมาถงขนตะลมบอนจนดาบของทานหกไป ขางหนง สวนทหารพมาแตกพายกลบไป จงไปรบสมญานามวา พระยาพชยดาบหก มาตงแตบดนน ดวยวรกรรมและความกลาหาญของพระยาพชยดาบหกน เอง กรมศลปากรจงไดออกแบบและหลอรปของทานขน ดวยโลหะขนาดหนงเทาครงของคนจรง ประทบยนบนแทนหนออน แตงกายในชดนกรบโบราณยนถอดาบคมดาบขางหนงหก ท าพธเปดเมอวนท 20 กมภาพนธ พ.ศ. 2512 เพอใหประชาชนไดมาสกการบชาและร าลกถงวรกรรมของทาน

จะเหนไดวาประชาชนตางเคารพนบถอและนยมมากราบไหวรปหลอของพระยาพชยดาบ

หกเพอสดดและร าลกถงวรกรรมของทาน เพราะทานเปนก าลงทส าคญในการน าทหารออกรบเพอปกปองรกษาบานเมองอยางไมขลาดกลว

2.2.2 รปปนเจำพอ - เจำแม เจาพอ - เจาแม คอเทพารกษผคมครองประจ าถนนนๆ และเปนสงศกดทผคนใหความเคารพ นบถอ ความเชอเกยวกบรปเคารพของเจาพอ - เจาแมในจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางไดปรากฏอยในเพลงประจ าจงหวดไดแก เจาพอศาลหลกเมอง จงหวดก าแพงเพชร และเจาพอ - เจาแมปากน าโพ จงหวดนครสวรรค ยกตวอยางเพลงประจ าจงหวดนครสวรรคทกลาวถงเจาพอ - เจาแมปากน าโพวา เจาพอ - เจาแมปากน าโพเปนสงศกดสทธของชาวจงหวดนครสวรรค ประชาชนนยมไปกราบไหวบชา โดยเฉพาะในเทศกาลตรษจนจะมพธการแหเจาพอ - เจาแม เรยกวา ประเพณแหเจาพอ - เจาแม ปากน าโพ ซงเปนความเชอของคนไทยเชอสายจนทอาศยอยในเขตนน ดงขอความทปรากฏในเพลง นครสวรรคบำนเรำ วา ...ปงวงยมนานไหลรวมผานเรยกขานสแคว มาไหวเจาพอเจาแม เมองสแควปากน าโพน ชมแหมงกรนครสวรรคกนทกป เดนเทยว ดของมากม ณ ทรมเจาพระยา... เพลงประจ าจงหวดนครสวรรค

หรอในเพลง ถนงำมสแคว ความวา

...เจาพอเจาแมปากน าโพสงทากราบไหวบชา ทานอวยพรให หลวงพอศรสวรรคทานคอยประทานพรใหดงใจ ปากน าโพ เมองนยงใหญแดนวฒนธรรมเลอคาดงเพชร...

เพลงประจ าจงหวดนครสวรรค

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนถงความเชอในการกราบไหวบชาเจาพอ - เจาแมปากน าโพ ซงเปนรปเคารพอนศกดสทธของชาวจงหวดนครสวรรค ปจจบนเปนแหลงทองเทยวทส าคญของจงหวด นกทองเทยวนยมไปกราบไหวขอพรตามความเชอและความศรทธา โดยเฉพาะในชวงเทศกาลตรษจน ทงน ทศพล จงพานชยกล (2548, หนา 75) กลาวถงเจาพอ – เจาแมปากน าโพ โดยสรปไดวา

เจาพอเจา - แมปากน าโพประดษฐานเปนทเคารพสกการะของประชาชนอย ณ ต าบลปากน าโพ อ าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค ทกปจะจดงานประเพณแหเจาพอ - เจา

แมปากน าโพซงเปนประเพณดงเดมของชาวไทยเชอสายจนในจงหวดนครสวรรค เพอแสดงความกตญญตอเทพเจาทบนดาลคณประโยชนใหแกมนษย โดยชาวนครสวรรคมความเชอวาเจาพอ - เจาแมปากน าโพเปนสงศกดสทธทสามารถบนดาลความมงมศรสขและโชคลาภใหกบผ เคารพนบถอได

จะเหนไดจากเพลงประจ าจงหวดวาชาวจงหวดนครสวรรคใหความเคารพนบถอเจาพอ -

เจาแม ปากน าโพซงเปนสงศกดสทธทส าคญ เหนไดจากประเพณแหเจาพอ - เจาแมตามความเชอของคนไทย เชอสายจนทจดขนทกปเพอแสดงความเคารพ 2.2.3 พระบรมรปพระมหำกษตรย พระมหากษตรยไทยทกพระองคตงแตในอดตจนถงปจจบนทรงปกครองบานเมองและประชาชนใหอยอยางสงบสขรมเยนเสมอมา เหนไดจากพระราชกรณยกจในดานตางๆ ททรงปฏบตเพอบานเมองและความอยดกนดของประชาชน ประชาชนทกคนไดส านกในพระมหากรณาธคณอยางหาทสนสดมได จงแสดงความเคารพเทดทนดวยการสกการะตอพระบรมรปซงเปนเสมอนตวแทนขององคพระมหากษตรยและเชอวาพระมหากษตรยทรงด ารงไวซงอ านาจแหงความศกดสทธ เนอเพลงประจ าจงหวดเขตภาคเหนอตอนลางไดกลาวถงพระบรมรปของพระมหากษตรยไวหลายพระองคไดแก พระบรมรปสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จงหวดตาก, พระบรมรปสมเดจพระเจาเสอ จงหวดพจตร, พระบรมรปสมเดจพระนเรศวรมหาราช จงหวดพษณโลก, พระบรมราชานสาวรยพอขนรามค าแหงมหาราช จงหวดสโขทย , และพระอนสาวรยสมเดจพระปฐมบรมมหาชนก จงหวดอทยธาน

ยกตวอยางเพลงประจ าจงหวดตากทกลาวถงพระบรมรปสมเดจพระเจาตากสนมหาราชวา ชาวจงหวดตากจะมากราบไหวพระบรมรปสมเดจพระเจาตากสนมหาราชทบรเวณศาลสมเด จ พระเจาตากสนมหาราชอยเสมอ ดงขอความในตวอยางเพลง ฝำกใจไวเมองตำก วา ...กราบองคตากสนดวยใจศรทธาขอองคราชาชวยดลให นองนางเมตตาใหพกพงใจจะขอฝากกายและหวใจ... เพลงประจ าจงหวดตาก

หรอในเพลง งำมเมองตำก ความวา

...ศาลตากสนเคารพบชาผองชนมาขอพรไมเวน ศรทธาหลงไหลกราบไหวใหอยรมเยน องคตากสน เหมอนเปนรมฟาชาวเมองตากน...

เพลงประจ าจงหวดตาก

จากเนอเพลงขางตนไดแสดงใหเหนถงความเคารพเทดทนและศรทธาของประชาชนทมตอสมเดจพระเจาตากสนมหาราช โดยกลาวถงการกราบสกการะขอพรจากองคสมเดจพระเจาตากสนมหาราช เพอใหอยอยางรมเยนเปนสข สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงเปนกษตรยทมความสามารถในการปกครองและการรบ พระองคทรงเปนวรกษตรยผกอบกแผนดนท าใหบานเมองเปนปกแผนและเปนไทแกตนเอง ประชาชนจงเคารพรกเทดทนและเชอในอ านาจบารมความศกดสทธของพระองค

จากการศกษาประวตศาสตรของชาตไทยพบวา สมเดจพระเจาตากสนมหาราชทรงเปนวรกษตรยผกอบก เอกราชจากพมาในสมยทเสยกรงศรอยธยาครงท 2 และทรงรวบรวมแผนดนใหเปนปกแผน ตลอดจนทรงฟนฟความเจรญในดานตางๆ เชน ดานการเมอง การปกครอง เศรษฐกจและสงคม มการตดตอคาขายกบประเทศตางๆ เชน จน องกฤษ เนเธอรแลนด ฯลฯ โปรดฯ ใหมการสรางถนนและขดคลองเพออ านวยความสะดวกในการคมนาคม นอกจากนนยงทรงสงเสรมทางดานการศาสนา ศลปวฒนธรรมและวรรณกรรมดวย ดงท พนธลกษณ (2546, หนา 75 – 76) ไดกลาวถงสมเดจพระเจาตากสนมหาราชวา

ทรงเปนพระมหากษตรยทส าคญพระองคหนงในประวตศาสตรชาตไทย ดวยทรงเปนกษตรยทกอบก เอกราชของชาตไทย ภายหลงจากทกรงศรอยธยาตกอยในเงอมมอของพมาใน พ.ศ. 2310 นอกจากนพระองคยงทรงเปนผสถาปนากรงธนบรใหเปนราชธานแหงใหมของไทย ตลอดระยะเวลา 15 ป (พ.ศ. 2310 - 2325) ในรชสมยของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช พระองคทรงรบพระราชภาระหนกในการสรางความเปนปกแผนใหกบชาตบานเมอง ใหฟนคนจากความพนาศยอยยบเมอครงกรงศรอยธยาแตก ทงในดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรม และการทหาร จนกระทงเกดความเปนเอกภาพแกสงคมไทยโดยสวนรวมอกครงหนง

จะเหนไดวาการปกครองของพระองคท าใหประชาชนเกดความสงบสขรมเยนสบเรอยมา ประชาชนคนไทยทงประเทศไดส านกในพระราชมหากรณาธคณของพระองคอยางทหาสนสดมไดจงรวมกนถวายความจงรกภกดแดพระองคทานตลอดมา เมอสมเดจพระเจาตากสนมหาราชเสดจสวรรคตแลวประชาชนจงสรางศาลและพระบรมรปแทนพระองคไวในจงหวดตางๆ เชน ตาก จนทบร ปราจนบร ระยอง ฉะเชงเทรา ตลอดจนพระบรมราชานสาวรย ณ วงเวยนใหญกรงเทพฯ และพระบรมราชานสาวรย ณ ทงนาเชย จงหวดจนทบร เพอถวายพระเกยรตและเปนการนอมร าลกถงพระมหากรณาธคณทพระองคทรงกอบก เอกราชใหชาตไทย

2.2.4 สถำนท ความเชอเกยวกบรปเคารพซงเปนสถานททส าคญและประชาชนใหความเคารพนบถออก

แหงหนงคอ พระแทนศลาอาสน จงหวดอตรดตถ เนองจากประชาชนเชอวาในอดตคอสถานททองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาเคยเสดจมาประทบจงกลายเปนปชนยสถานทศกดสทธ ประชาชนจงนยมมากราบไหว ดงขอความตวอยางในเพลง คดถงทงยง วา

...ขอวงไหววอนพระแทนโดยหวง ยามไกลทงยง ใจดลนางใหคดถงรกจากคนจร จงเอออาทรโปรด ใหเหมอนดงดวงใจทเราคดถง...

เพลงประจ าจงหวดอตรดตถ และในเพลง อะเมซงอตรดตถ 2 ความวา

...ไหวพระแทนศลาอาสนบนเนนเขาทองคสมมาสมพทธเจา เสดจทองพระมาแผพทธาขาเรองรองสดแสงทองเลศล าชน าทาง...

เพลงประจ าจงหวดอตรดตถ จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนวาชาวจงหวดอตรดตถใหการเคารพบชาพระแทนศลา

อาสนทเชอกนวาพระพทธเจาไดเสดจมาประทบเพอเผยแผพระพทธศาสนาในครงอดตกาล ทงน สนม ครฑเมอง (2528, หนา 60) ไดอธบายเกยวกบพระแทนศลาอาสนไววา

พระแทนศลาอาสนเปนปชนสถานพทธอนสรณอกแหงหนง ซงเปนทเคารพนบถอ

ของประชาชนชาวพทธบรษททงหลายทวไป เ ชอกนวาเปนสถานทส าคญในทาง

พระพทธศาสนาอกแหงหนง ซงนบถอกนมาตงแตโบราณวาเปนสถานทประทบทรงบ าเพญอธษฐานพระบารมของพระพทธเจาทงหาพระองคแตครงอดตกาล พระแทนนตงอยบนเนนเขาซอก ในต าบลทงยง อ าเภอลบแล จงหวดอตรดตถ แทนเปนศลารปสเหลยมผนผา ขนาดกวาง 8 ฟต ยาว 9 ฟต 8 นว สง 3 ฟต มมณฑปครอบเบองบนอยในวหาร ไมปรากฏหลกฐานวาใครเปนผสราง แตสนนษฐานวาคงจะสรางในสมยกรงศรอยธยาเปน ราชธาน

จะเหนไดวาเพลงประจ าจงหวดอตรดตถนนไดกลาวถงพระแทนศลาอาสนซงเปนปชนสถาน

พทธอนสรณทส าคญของชาวพทธ ประชาชนเคารพนบถอและนยมมากราบไหวขอพรเพอความเปนศรมงคล 3. แนวคดทเกยวกบควำมเชอเรองโชคลำง

ความเชอเรองโชคลางเปนความเชอในสงทเหนหรอรสกวาเปนลางบอกเหตลวงหนา ซงมทงลางดและลางราย บางทเรยกวาลางสงหรณ คอมสงทมาดลใจใหรสกถงเหตรายหรอดลวงหนา ดงขอความทปรากฏในเพลง ลำสำวปำกคลองกลำง วา จบกอนจากฝากไวเตอนจต ไมคดวารกจะตองจากจร หวนไหวเหมอน

ใจจะขาดรอนๆ สงหรณเมอรกตองรอนรางลา จงจกรองเตอนสะเทอน ดวงจต เสยงหรดสนรองอาลยดารา กาเหวารองแสงทองพรากแสงจนทรา นกกาสงลากนออกหากน....

เพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชร

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนความเชอวา เมอจงจกรองทกจะเปนลางสงหรณเตอนวาจะมเรองทไมคอยดเกดขน เรองจงจกรองทกนเปนความเชอของคนไทยทมมาตงแตโบราณ บางกเชอวาเมอจงจกรองทก ผทก าลงจะออกจากบานเพอเดนทางหรอไปท าธระยงสถานทใดใหงดไวกอน เพราะจงจกไดบอกลางรายใหรบรกอน ถาผนนฝนเดนทางตอไปอกจะตองเกดอนตรายได ทงน ความเชอเรองโชคลางยงเกยวของกบเรองชอและความหมายดวย ดงขอความทปรากฏในเพลง กระทงของใคร วา

...กระทงของใครปกไวดวยดอกลนทม เจาของขนขม หรอเทยนจงรองหมไห ไฟธปรบหรเหมอนใกลสนใจ เหลยวขวาแลซายใครนะทเปนเจาของ... เพลงประจ าจงหวดก าแพงเพชร

จากเนอเพลงขางตนแสดงใหเหนถงความเชอเกยวกบชอของดอกไมหรอตนไมไดแกดอกลนทม คนสวนใหญเขาใจวา “ลนทม” มาจากค าวา ระทม ซงหมายถงความเศราโศกหรอเปนทกข คนไทยบางคนมความเชอวาไมควรปลกตนลนทมไวในบรเวณบาน เนองจากมชอเปนอปมงคลเพราะไปพองกบค าวา ระทม นนเอง ปจจบนตนลนทมมชอเรยกใหมวาตนลลาวดจงท าใหคนหนกลบมานยมปลกกนมากขน สรปผลกำรวจย การวจยเรอง “เพลงประจ าจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลาง” เปนการน าเนอเพลงประจ าจงหวดทง 9 จงหวด จ านวน 194 เพลง มาวเคราะหวฒนธรรมในดานตางๆ ทปรากฏในเพลงประจ าจงหวดเขตภาคเหนอตอนลาง จากการศกษาวฒนธรรมดานความเชอนน ผ วจยพบวา ประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางมความเชอ 3 ประการ คอ

1. ความเชอเรองบญ ประชาชนมแนวคดทเกยวกบการท าบญ ดงน 1.1 เชอวาบญจะท าใหไดประสบกบสงทตนปรารถนา ในขณะเดยวกนกหวงวาผลบญ

ทไดกระท าในปจจบนจะชวยหนนน าชวตใหมความสขประสบแตสงดงามและสมหวง 1.2 เชอวาบญจะชวยขจดทกขโศกหรอเคราะหกรรมตางๆ ใหหมดสนไปได 1.3 เชอวาผลบญทไดกระท าจะสงผลใหไดพบเหนกบสงทถกใจพอใจ ไดแก การพบ

เหนสถานทหรอสงทสวยงามและการพบคนทมรปรางลกษณะสวยงาม 1.4 เชอวาผลบญท าใหคนมาพบเนอค 1.5 เชอวาผลบญทเคยท าไวในชาตกอนจะชวยสงผลท าใหสามารถกลบมาพบกนไดอก

ในชาตปจจบน 2. ความเชอเรองสงศกดสทธ ประชาชนมแนวคดทเกยวกบสงศกดสทธ ดงน

2.1 ความเชอเกยวกบเครองรางของขลงไดแก พระเครอง ซงเชอวามคณานภาพในดานตางๆ เชน เมตตามหานยม แคลวคลาด หรอคงกระพนชาตร จงท าใหผคนตองการหามาบชาตามความเชอและกอใหเกดความเปนศรมงคลตอตนเอง

2.2 ความเชอเกยวกบรปเคารพไดแก รปหลอพระพทธรปและวรบรษ, รปปนเจาพอ - เจาแม, พระบรมรปพระมหากษตรย, และสถานท ประชาชนมความเชอเกยวกบรปเคารพตางๆ วาเปนสงศกดสทธทมพลงอ านาจสามารถดลบนดาลและใหความชวยเหลอแกพวกเขาไดยามทกขรอน รวมทงชวยปกปกรกษาและดแลค มครองใหชวตมความสขประสบความส าเรจ มความเจรญกาวหนายงขน 3. ความเชอเรองโชคลาง ประชาชนมแนวคดทเกยวกบโชคลางในเรองลางบอกเหตหรอลางสงหรณเกยวกบจงจกรองทกกอนออกจากบานซงอาจจะเกดเรองไมดขนได และความเชอเกยวกบชอทแสดงถงความเปนมงคลหรออวมงคล อภปรำยผล ผลจากการวจยเรอง “เพลงประจ าจงหวดในเขตภาคเหนอตอนลาง” ในการวเคราะหวฒนธรรมดานความเชอ ผ วจยพบวา เพลงประจ าจงหวดไดสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมเกยวกบความเชอของประชาชนในเขตจงหวดภาคเหนอตอนลางวา ประชาชนมความเชอเกยวกบการท าบญเพราะเชอวาบญมอานสงสมากและผลบญจะสามารถบนดาลใหไดในสงทพงปรารถนาทกประการ การท าบญเปนความเชอทไดรบอทธพลมาจากค าสอนในพระพทธศาสนา ดงท สทธชย ยงสข (2547, หนา 62) กลาววา การท คนไทยเชอเรองความวเศษของบญกเพราะไดรบอทธพลจากค าสอนในทางพระพทธศาสนา เชน ในนธกณฑคาถากลาวไววา

การมผวพรรณเปลงปลงงดงาม การมเสยงไพเราะ การมทรวงทรงไดสดสวน การมรปรางสวย การไดเปนใหญ การมบรวารมาก...การไดเปนพระราชา การไดเปนพระเจาจกรพรรด การไดเปนพระราชาในเมองเทวดา...การไดมนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต...เทวดาและมนษยทงหลายปรารถนาสงใดใด แลวไดสงนนๆ ทงหมดนกไดเพราะบญ เพราะฉะนนบญจงเปนสงทพงปรารถนาทกอยาง

นอกจากนประชาชนยงเชอวาบญเทานนทจะตดตวไปไดในชาตหนา ดงค าสอนของ

พระพทธเจาทตรสวา บญเทานนทจะเปนทพงของสตวทงหลายในโลกหนา (ปญญาน ปรโลกสม ปตฏฐา โหนต ปาณน ) ดงนนจงเปนเหตใหประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางชอบท าบญ เพราะเชอในผลบญและคาดหวงกบสงทจะไดรบหลงจากการท าบญ

สวนวฒนธรรมดานความเชอของประชาชนทมตอการนบถอสงศกดสทธนน เปนความเชอทไดรบอทธพลมาจากความดงเดมของคนไทยทนบถอผมากอนทพทธศาสนาจะเขามาเผยแผใน

ประเทศไทย เนองจากพทธศาสนาไมมกฎเกณฑบงคบใหเลกนบถอลทธอนๆ จงท าใหเกดการผสมผสานกนทางความเชอระหวางความเชอดงเดมกบความเชอในพระพทธศาสนา ดงท แสงอรณ กนกพงศชย (2548, หนา 85) กลาววา พทธศาสนามความยดหยนสงและมไดมการบงคบให เลกเชอลทธอนๆ จงท าใหรปแบบของพทธศาสนาทยดถอปฏบตกนในสงคมไทยสวนใหญมลกษณะผสมผสานของความเชอเกยวกบผและไสยศาสตร ซงเปนความเชอดงเดมตลอดจนพธกรรมและความเชอในศาสนาพราหมณอยไมนอย

ดงนนเมอเกดการผสมผสานกนระหวางความเชอในลทธดงเดมกบพระพทธศาสนาแลว จงท าใหเกดความเชอทเกยวของกบพลงอ านาจเหนอธรรมชาตทมาจากสงศกดสทธ ดงทประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางเชอถอคอ การนบถอในอทธฤทธปาฏหารยของพระเครองซงเปนเครองรางของขลงและการกราบไหวบชารปเคารพตางๆ พรอมกบการนยมขอพรทงในเรองของความรก ความส าเรจ หรอขอพรเพอเสรมสรางความเปนศรมงคลใหแกตนเอง นอกจากนประชาชนยงนยมเรยกชอพระพทธรปองคตางๆ โดยใชค าน าหนาวา “หลวงพอ” เชน หลวงพอเพชร หลวงพอศรสวรรค หรอหลวงพทธชนราชนน ไดสะทอนใหเหนถงการดงเอาพระพทธรปซงเปนตวแทนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาใหมาสมพนธใกลชดกบคนไทย เพอสรางความอบอนใจและกอใหเกดความมนคงทางใจมากยงขน

นอกจากประชาชนในเขตภาคเหนอตอนลางจะมความเชอเรองบญและสงศกดดงทกลาวมาแลว ยงพบวาประชาชนมความเชอเกยวกบเรองโชคลางเชนเดยวกบคนไทยในภาคอนๆ ความเชอเรองโชคลางเปนวฒนธรรมทผคนสบทอดมาจากบรรพบรษในทองถน ทงน เพลงประจ าจงหวดไดสะทอนใหเหนถงวฒนธรรมความเชอทเกยวกบขอหามและความเชอทกบเรองชอหรอทมาของชอนนๆ ซงแสดงถงมลเหตแหงความเปนมงคลหรออวมงคลได จงกลาวไดวาความเชอเรองโชคลางเปนเรองของความรสกและจตใจ อาจมเหตผลหรอไมมเหตผลกได ดงท ประเทอง คลายสบรรณ (2531, หนา 150) กลาววา ความเชอบางอยางอาจมเหตผลมาแตเดม แตเมอไดรบการแตงเตมเสรมตอจนเรองบางเรองกลายเปนเรองทไรเหตผล หรอกาลเวลาทลวงเลยไปกท าใหหาเหตผลมาอธบายไมได อยางไรกตามความเชอทยงคงสบตอกนมาจนถงปจจบนยอมมคณคาแฝงเรนอย จงมอทธพลตอจตใจของคนไทยตราบเทาทกวนน

บรรณำนกรม จนตนา ด ารงคเลศ. (2533). วรรณกรรมเพลงลกทง. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงมหาวทยาลย

ธรรมศาสตร. ชศร สวรรณโชต. (2542). วฒนธรรมและชวตความเปนอยภาคกลาง เลม 1. กรงเทพฯ:

อกษรไทย. ทศพล จงพานชยกล. (2548). สงศกดสทธค บานคเมอง ภาคเหนอ. กรงเทพฯ: คอมมาดไซนแอนด

พรนท. ประเทอง คลายสบรรณ. (2531). วฒนธรรมพนบาน. กรงเทพฯ: เคลดไทย. พระญาลไทย. (2509). ไตรภมพระรวง (พมพครงท 4). กรงเทพฯ: คลงวทยา. พนธลกษณ. (2546). มหาราช. กรงเทพฯ: บานหนงสอ 19. ศกดศร แยมนดดา. (2542). “พระก าแพงซมกอ”, สารานกรมวฒนธรรมไทยภาคกลาง เลม 9.

กรงเทพฯ: มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทยธนาคารไทยพาณชย. สนม ครฑเมอง. (2528). วฒนธรรมไทย. ศนยศกษาและวจยวฒนธรรมพนบานหวเมองฝายเหนอ

คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พษณโลก. สนม ครฑเมอง. (2550). “วฒนธรรมพนบานในดนแดนหวเมองฝายเหนอทก าลงจะสญหาย ”,

การเขยนเชงวชาการ. นครสวรรค: นวเสรนคร. สมย สทธธรรม. (2541). สารคดชดถนทองของไทย พษณโลก. กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร. สทธชย ยงสข. (2547). เอกสารค าสอนรายวชาวฒนธรรม ศาสนา และการพฒนาสงคม.

คณะสงคมศาสตร มหาวทยาลยนเศวร. สวรรณ เครอปาน. (2542). ศลปวฒนธรรมทองถน. สถาบนราชภฏธนบร. แสงอรณ กนกวงศชย. (2548). วฒนธรรมในสงคมไทย. กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.