ง

หวขอการคนควาแบบอสระ สญญะไทย : ความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม ผเขยน นายธนาวร ชยวรากจ ปรญญา ศลปศาสตรมหาบณฑต (สอศลปะและการออกแบบสอ) อาจารยทปรกษา ดร.ทศนย เศรษฐเสร

บทคดยอ

การคนควาแบบอสระนมวตถประสงคเพอศกษาการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมยในนทรรศการศลปกรรมรวมสมยไทยทจดแสดงนทรรศการในพ น ท “หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร”รวมถงวเคราะหวพากษปรากฏการณทสะทอนถงการประกอบสรางความสมพนธของศลปกรรมรวมสมยไทยน าเสนอผลงานศลปะตอสงคมปจจบนในมตทางสงคม วฒนธรรมและการเมองไทย เพอทจะเขาใจการท างานของระบบอปถมภศลปะผานการควบคมและครอบง าทางศลปะจากประวตศาสตรไทยทมอทธพลตอภาคศลปะในประเทศไทยหรอไม ภายใตแนวคดเรองการรอสราง ของ ฌาคส แดรดา เพอทจะเขาใจความหมายวาทกรรมทางศลปกรรมรวมสมยไทย ทปรากฏการสรางระบบสญลกษณตอพนทสาธารณะทางศลปกรรมจากความหลากหลายทางความคดและวถชวต ทจดไดวาพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครเปนพนทแสดงนทรรศการรวมสมยในปจจบนตอการสอสารระหวางสงคมรวมสมยทเตมไปดวยความขดแยงทางวถชวตและวฒนธรรม อยางไรกตามนทรรศการศลปะสมยใหมนนมความแยบยลตอการผลตสรางรปแบบสญลกษณทปรากฏเชงสญลกษณตอรฐหรอไม อดมการณภาคศลปะภายใตรฐและสญลกษณแบบไทยรวมสมยมความเปลยนแปลงความหมายหลายจากประวตศาสตรการสรางชาตหรอขดแยงกบความเชอทางภาคศลปกรรมไทยเดม ศลปะจงไมสามารถตดขาดจากความสมพนธทางการเมองและการเมองในภาคศลปกรรมทมความสมพนธระหวางพนทและเวลา ประกอบกบอ านาจทแฝงดวยความหมายสญลกษณแบบไทยนนไมถาวร อ านาจชวคราว (Power Temporarity) การสรางความหมายในการประกอบสรางสญญะ ความหมายสญญะนนถกน ามาใชเปนเครองมอชนดหนง รฐไทยชาตนยมแบบไทยไมสามารถแชแขงความหมายสญญะได ความ

จ

หมายสญญะน นแปรเปลยนเพอตอรองกบอ านาจ ตวสญญะ ทมความยอนแยงในตวเองดวยความหมายของสญญะแตละชดความรทอธบายบรบทเฉพาะของรปสญญะชนชนน าไทยไมสามารถผกตดความหมายสญญะไวกบตนได การผกตดความหมายสญญะเกดการขดแยงตอการผลตสรางความหมายสญญะแบบไทยในปจจบน

ฉ

Independent Study Title Thai Signs : The Meaning of the Cultural Dynamics Author Mr. Thanavorn Chaivarakij Degree Master of Arts (Media Arts and Design) Advisor Dr. Thasnai Sethaseree

ABSTRACT

This individual study is to create the symbolic meaning of contemporary Thai in contemporary art exhibition exhibited in Bangkok Art and Culture Centre, and to criticise the phenomenon reflecting the creation of relationship between contemporary art and the present society in social dimension, culture and Thai political contexts. This is to understand the process of art supportive system being controlled and dominant from Thai history that has influenced on Arts in Thailand by applying the theories of Jaques Derrida. The research also aims at understanding the meaning of contemporary art discourse happening in art public space among the diverse thoughts and lifestyles. The space of Bangkok Art and Culture Centre is the area exhibiting contemporary art that communicates about the contemporary society which is full of the controversy of lifestyles and culture. However, contemporary art exhibition has a clever sense of creating signs that have particular meaning relevant to the governmental regime. The art ideology under the governmental control and Thai contemporary signs have changed the traditional meaning of how the nation was created or become contrastive to the traditional artistic believes. Hence, art cannot completely isolate itself from its relationship between politics at large and politics in art related with space and time. The interleaved power in Thai signs is not stable that is to be called power temporarity. The creation of meaning of signs therefore become the tool. Thai state cannot freeze the meaning of signs which can be changable to negotiate with power. Signs is also paradoxical in its meaning because each set of knowledge explains that signs

ช

used by leading class cannot tack on themselves. The adherence of signs’ meaning become the controversy in creating signs’ meaning in Thai symbolism at the present.

174

ประวตผเขยน

ชอ-นามสกล นายธนาวร ชยวรากจ วน เดอน ป เกด 30 สงหาคม พ.ศ. 2531 ประวตการศกษา ปการศกษา 2553 ศลปกรรมศาสตรบณฑต สาขาวชาวจตรศลป สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหาร ลาดกระบง

1

บทท 1

บทน ำ

1.1 ควำมส ำคญและทมำของปญหำกำรวจย

ศลปะและวฒนธรรมมความสมพนธระหวาง พนท (Space ความหมายเชงกายภาพทบงบอกถงสถานท) และ เวลา (Time หมายถงตวบอกสถานการณทเกดขนจากอดตจนถงปจจบน) ตอวถชวตของมนษยและสงผลตอการประกอบสรางความหมายทางวฒนธรรมทเกดขนในสงคมและความหลากหลายของวถชวต ผานความเขาใจเรองเวลา มนษยสรางเวลาเพอเปนตวก าหนดหมดหมายของวถชวตและสงคม ตอวฒนธรรมมความหลากหลายในชวตประจ าวน ภาคศลปะกเชนกนทงในสวนนทรรศการหรอชนงานศลปะเองกไมอาจจะตดขาดจากขอจ ากดของเวลาและพนท ทมความสมพนธตอบรบทของการประกอบสรางงานศลปะ เพราะศลปน(ผสงสาร)ไดรบอทธพลจากสภาพแวดลอมในการสรางสรรคผลงานศลปะในแตละชวงเวลาและพนททตางกนออกไป จากสถานะความหลากหลายของวถชวตและสงคมในหลายมต ท าใหมนษยสามารถท าความเขาใจตอกจกรรมตางๆและสรางโลกการรบรรวมกนในกรอบวถชวตผานพนทและเวลา กลาวคอถามองวฒนธรรมรวมสมยผานงานศลปะนนตองเขาใจบรบทของการผสมผสานความหมายของพนท (Space) และ เวลา (Time) ทมอทธพลตอการสรางรปสญลกษณแบบรวมสมยไทย หากมองศลปะผานการรบรเรองเวลาจากประวตศาสตรนนจะเหนไดวาศลปะถกใชเปนเครองมอถายทอดทางวฒนธรรม เพอสอสารถงประเพณ วถชวตของชาต ดงนนศลปะจงมความคลายคลงกบภาษาเพราะเปนการสอสารความหมายตอสงคมในรปแบบเรองเลาจากอดตของอารย-ธรรม จะเหนไดวางานศลปะนนถกใชเปนเครองมอในการเลาเรองราวของอารยธรรมในแตละยคสมยในรปแบบงานจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรม ประวตศาสตรศลปมความสมพนธกบศาสนาและการปกครองไดรบความนยมมากในศลปะยคกลาง (Medieval art) ในยโรปววฒนาการมาจากรากของธรรมเนยมนยมทางศลปะของจกรวรรดโรมน รปสญลกษณครสเตยน

สมยครสเตยนตอนตน ศลปะยคกลางกคอประวตศาสตรระหวางองคประกอบของศลปะคลาสสก

ครสเตยนตอนตน และอนารยชน ศลปะศาสนาและการปกครองเปนเครองมอในการสอสารตอพนทสาธารณะกบพลเมอง เพอสรางภาพลกษณทดตอการปกครอง ท าใหผทอยใตการปกครอง

2

เคารพ เชอฟงเขาใจความหมายกฎเกณฑรวมกนในสงคม สรางความศรทธาผานงานศลปะในแบบรปเขยน รปปน รปเคารพ แมกระทงสถาปตยกรรมขนาดใหญกตาม นนหมายถงการเขามาอปถมภศลปะเพอสรางความชอบธรรมตอการเคารพและการสยบยอมภายในชาตของชนชนปกครอง การลมสลายของยคกลางและการเปลยนแปลงความเชอตอศาสนาการเกดขนของยคเรองปญญา(Enlightenment) การเกดขนของชนชนกลางหรอชนชนกระฎมพในศตวรรษท 18 และการเขามามบทบาทของชนชนกลางในยคสมยใหม(Modern) ภาคศลปะถกท าใหเปนกลายเปนสนคา เพอสรางความเชอมนในภาพลกษณขององคกร จากการทชนชนกลางเขามาอปถมภและการมบทบาทในภาคศลปะ สวนศลปะในประเทศไทยนนการเขามามบทบาทของชนชนกลางดานงานประกวดนทรรศการศลปะของบรษทและธนาคารตางๆ จากภาพสะทอนทางประเพณ วฒนธรรมและวถชวตแบบไทย พฒนาการของศลปะรวมสมยไทย1 บรษทธรกจผอปถมภศลปะเรมแสดงตวออกมาในรปแบบการจดการประกวดและสนบสนนเงนจดนทรรศการศลปะ นกธรกจใชการประกวดเปนเวทซอขายเพอใหศลปนสรางผลงานศลปะ นทรรศการสวนใหญเปนรปแบบงานศลปวฒนธรรมไทย เพอสะทอนภาพลกษณทางวฒนธรรมแบบอนรกษนยม การทระบบอปถมภศลปะไทยใชหวขอ ประเพณ สงคม ศาสนา วถชวตและวฒนธรรมไทยนนเปนการขยายความเลาเรองราวทชนช นน าไทยไดส รางระบบคณคาการรบ รตอส งคมในฐานะผ ส รางชาตจากประวตศาสตรไทย ระบบอปถมภใหมจงใชประเดนดงกลาวในการจดนทรรศการ เพอใหงายตอการยอมรบทางสงคมและเพมมลคาการตลาดของตน สงผลตอประเพณนยมในดานกลบกนทางธรกจ ทงศลปนและผอปถมภศลปะตองการสรางชอเสยงเปนวถทางน าไปสความส าเรจ จงไมสนใจวานทรรศการศลปะและงานศลปะนนจะถกวจารณวาไมกาวหนาจากผวจารณศลปะ ความส าเรจถกวดดวยการขายมากกวาเนอหาสาระ ซงผลกคอนทรรศการทมธนาคารเปนผอปถมภเปนทยอมรบ เพราะประเดนทน าเสนอตอสาธารณะนนถกบรรยายเปนภาพเพอปลกเราความรกชาตจากความเปนชาตนยมในรปแบบพระราชประเพณแหงสถาบนพระมหากษตรยและความปรารถนาทเทดทนบชาวรบรษราวกบเทพ จากอดตอนรงเรองสรางความรกชาตในงานศลปะ เพอเชดชสถาบนชนชนปกครอง พทธศาสนาและเอกลกษณของความเปนชาตไทยเชงอดมคต

ศลปะสมยใหมของประเทศไทยนนเตมไปดวยพลงของจนตนาการทกระตนทนทางเศรษฐกจและมเบองหลงอนซบซอนจากแกนของประเพณทสบทอดกนมาจากประวตศาสตร ดวยเทคนควธการผลตงานศลปะแบบสมยใหมใชวธการผลตงานจากรปแบบงานจตรกรรม ประตมากรรมตะวนตกดวยเสนน าสายตาสรางความลกของภาพแบบฝรง(Perspective)ไดรบ

1 อภนนท โปษยานนท. 2556. Visual arts พฒนาการของศลปะรวมสมยในประเทศไทย: ประเพณนยมในดานทกลบกน. (ออนไลน) http://www.artbangkok.com/detail_page.php?sub_id=67. 23 พฤษภาคม 2556.

3

อทธพลจากศลปะลทธอมเพรสชนนสต(Impressionise)เพอใหเกดความเหมอนจรงทงสดสวน เสน ส การตามรอยพฒนาการของศลปะสมยใหมของไทยก คอการรบประสบการณทางดานประวตศาสตรและวฒนธรรมจากอดตผสมกบกระบวนการสรางงานแบบสมยใหม ศลปะสมยใหมไทยจงอยในความยงเหยงอยางแทจรง ถาหากจะพดเทยบเคยงศลปะกบการเมองไทยหลงจาก 60 ปผานไปแลว ประชาธปไตยของไทยกยงคงเหมอนเดกคนหนงทเรมหดเรยนทจะเดน ถาเชนนนศลปะรวมสมยของประเทศไทยกคงคลายๆกบทารกคนหนงในเปลงทรองอยากจะดดนมจากอกแม ( จกรพน ธ วล าส นก ล : ผ แปล แปลจาก Jim Supankat. "Contemporary Art : What/ When/ Where." )นทรรศการศลปะตางกมความหมายก ากงซอนทบกนไปมาอยบนความจรงแตละชดอยางคลมเครอ จากการสรางเรองเลาของชนชนปกครองทสรางชาตจากประวตศาสตรจนกลายเปนเรองเลาของนทรรศการศลปะรวมสมยไทย ทยากจะแยกแยะพสจนหาขอเทจจรงจากความจรงแทได ศลปะรวมสมยสรางกรอบจ ากดการรบรตอความจรงจากผอปถมภศลปะและลดโอกาสในการสรางสรรคความจรงชดอนๆจากความหลากหลายทางความคดในงานศลปะแขนงอน สงผลใหพนททางศลปะนนจ ากดตวอยในเฉพาะกลมทครองอ านาจการก าหนดความจรงและไดกลายเปนอภสทธชนผทมสทธพเศษทผลตสรางความหมายเชงสญลกษณภาคศลปะศลปะจงเปนเครองมอของอ านาจรปแบบหนง ศลปะและภาษาอ านาจททกคนตางแยงชงกนเปนผก าหนดความหมายทางศลปวฒนธรรม

การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมสงผลตออ านาจทางการเมอง การปกครอง และผลประโยชนดานเศรษฐกจกบมตทางการเมองและสงคมเปนสวนส าคญซงสงผลกระทบตอสงคมปจจบนมผลตอพลเมองภายในประเทศมอาจมองขามความเชอมโยงสมพนธกนระหวางศลปะและการเมองทางวฒนธรรม การแลกเปลยนความร วถชวต และการศกษาทปรากฏความหมายทางวฒนธรรมทหลากหลายยงทวความเขมขนมากขนในสงคมสมยใหมทการตดตอสอสารแลกเปลยนความรทางวชาการสามารถกระท าไดอยางงายและรวดเรวดงเชนปจจบน สงผลถงบทบาทการชวงชงความหมายในภาคศลปะจากอดตสศลปะสมยใหมทมความหลากหลายทางความคดและวถชวตท าใหศลปะสมยใหมมความหลากหลายในรปแบบการน าเสนอทางธรกจศลป ศลปะถกรวมเขากบอดมการณทนนยม วฒนธรรมบรโภค ในสงคมทนนยมทเราปฏเสธไมไดวาไมไดรบอทธพลแนวคดตะวนตก ดงนนเมอศลปะกลายเปนสนคาศลปะ ศลปะไมสามารถตดขาดจากเรองราวในสงคม วฒนธรรมและพนทสาธารณะไดเพราะนทรรศการศลปะตองอาศยพนทในการแสดงนทรรศการดงนนศลปะจงไมใชเรองสวนตวอกตอไป นทรรศการศลปะไมสามารถตดขาดจากผชม(ผรบสาร) แตนทรรศการศลปกรรมรวมสมยนนกลบใหความส าคญกบภาคนทรรศการศลปะมากกวาผชม(ผรบ-สาร) โดยศลปะตดขาดจากพนทความจรงทางสงคมยกตวอยบนพนทเชงอดมคต

4

จากทกลาวในขางตนมการเปลยนแปลงโตแยงในความหมายทางพนทศลปกรรมรวมสมย กลมศลปนมการเรยกรองพนทการแสดงออกจากภาครฐบาล เพอสรางพนทนทรรศการศลปะและควบคมความหมายสญลกษณแบบไทยตอความหมายเฉพาะทางสนทรยศาสตรไทย แตบางกลมใชพนทสาธารณะในการแสดงออกเพอสรางความหมายทางศลปะทสมพนธกบวถชวตและสงคมตอพนทสาธารณะทศลปะเปนมากกวาภาพเขยนหรองานจตรกรรม ท าใหศลปะนนสมพนธกบพนทในชวตประจ าวน ท เตมไปดวยความหลากหลายทางความคดและวถชวต ทสมพนธกบภาคศลปวฒนธรรม ศลปนน าเสนอนทรรศการศลปะตอพนทสาธารณะนนหมายถงงานศลปะตองอาศยผชม(ผรบสาร) เพอท าใหเกดบรรยากาศนทรรศการศลปะทไมสามารถตดขาดจากสงคม ศลปนผผลตงานศลปะท าหนาทน าเสนอความคดในรปแบบงานศลปะเทานนไมสามารถบงคบควบคมผชมใหคดตามทศลปนตองการน าเสนอ ศลปกรรมรวมสมยนนไมอาจแบงแยกงานศลปะกบผชมออกจากกนไดเพราะนทรรศการศลปะตองอาศยพนทและเวลารวมกนภายใตบรรยากาศศลปกรรมรวมสมย อนน าไปสการแลกเปลยนความหมายสญลกษณอยางเปนพลวตร การแลกเปลยนความหมายสญญะแบบไทยความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรมเพราะศลปกรรมรวมสมยมรปแบบการน าเสนอเรองราวทหลากหลายผลตคณคาจากหลากมมมองตอสญลกษณแบบไทยทศลปนน าเสนอทางความคดผานงานศลปะ ความหลากหลายของวถชวตสรางความตางทางความคดและการแสดงออกกลายเปนตนทนแหงการสรางสรรคสงใหม ศลปะเปนการแสดงออกทางความคดแบบหนงทศลปนมเสรภาพทางสารสอสารและแสดงออกของปจเจกชนเปนสทธขนพนฐานในโลกเสรนยมใหมทเนนการสรางประโยชนตอสาธารณะในการแสดงออกทางความคดตอสญลกษณแบบไทย

แตกระนนความหมายของศลปะและวฒนธรรมรวมสมยกมไดหยดนง ผนแปรไปตามสภาพแวดลอมทางวฒนธรรมและสงคมทเปลยนไป การชวงชงความหมายตอพนททปรากฏในภาคศลปกรรมรวมสมยตอสญลกษณความเปนไทยถกผกตดกบความเชอทางศาสนาและวถแบบพทธ การแสดงออกของศลปนในภาคศลปะไมสามารถแยกขาดการขนบธรรมเนยมแบบไทยนนหมายถงศลปนผลตงานศลปะเพอรบใชอดมการณพทธศาสนาและรฐไทย เพอตอบสนองภาพลกษณะทดในวถพทธผานสอภาคศลปะ การสรางสรรคงานศลปะในประเทศไทยไดพฒนาขนจนกลายเปนศาสตรชนสงนนหมายถงศลปะถกใชในรปแบบทางการเมองผปกครองทกยคสมย จากอดตชนชนปกครองมกจะเปนผอปถมภศลปะรายใหญ เพอท าใหศลปะทตนอปถมภตอบสนองประโยชนทางการเมองเชงโฆษณาชวนเชอตอภาพลกษณะสถาบนชนชนปกครองไดรบอทธพลจากศลปะยคกลางในยโรปและทวปตางๆจากภาพจตรกรรม ประตมากรรม เชนในอารยธรรมอยปต เมโสโปเตเมย เปอรเซยและโรมน ททเนอหาเกยวกบการเทดพระเกยรต การสรรเสรญบญญาบารม คณความด

5

หรอความเกงกลาสามารถทางการสงครามของกษตรยหรอองคจกรพรรด เพอความชอบธรรมในการปกครองแผนดนน าไปสความเชอทวาผปกครองมสทธอนชอบธรรมในการปกครองมวลมนษยจากพระเจา แนวคดดงกลาวน าไปสการสรางภาพผปกครองใหงดงามแบบอดมคตศลปะกบการเมอง ภาพลวงตาภายใตความงามแบบอดมคต2สรางความสมบรณแบบทางสนทรยศาสตรภายใตอดมการณทางการเมอง แตเมอพจารณาลงไปในความหมายแฝงทางผลงานศลปะนนเตมไปดวยความซบซอนและคลมเครอในระดบโครงสรางจนถงระดบปฏบตการทมความซบซอนจ ากดอยในวงชนชนปกครองทอปถมภศลปะ ปแอร บรดเยอ(Pierre Bourdieu)นกมานษยวทยา ชาวฝรงเศส ไดเสนอแนวคดเรองงานสรางสรรคบรสทธกบพาณชยราคไดจดชนวนใหหลายนกคดจากหลากหลายศาสตรสาขาในโลกตะวนตกตงประเดนทเกยวกบศลปะในการศกษาและท าความเขาใจตอผลงานศลปะและโครงสรางของวงการศลปะในหลายมมมอง สงผลใหศลปะไมใชเรองทางสนทรยศาสตรเพยงอยางเดยวศลปะกบการเมองและชวตทางสงคมนนมความสมพนธกน วงการศลปะในประเทศไทยนนพยายามพฒนาดานเทคนคนบตงแตการท าใหไทยกลายเปนสมยใหมจากชนช นปกครองไทยจนมาถงปจจบน การศกษาภาคศลปะน นไดขยายตวอยางรวดเรวผานสถาบนการศกษาระดบอดมศกษาในประเทศไทย เพอสรางรปแบบทางศลปะไทยใหทนสมยและก าหนดคณคาทางศลปกรรมไทย แตศลปกรรมไทยนนมกจะผลตงานศลปะเชงประเพณนยมทซ าไปซ ามาสรางภาพแทนเชงสญลกษณภายใตอดมคตแบบไทย

ในความคดแบบหลงสมยใหมการศกษาประวตศาสตรไมใชการเขาไปแสวงหาความจรงในอดต เนองจากในบรบทของเวลาไมไดเปนเรองของธรรมชาต แตเวลาเปนเรองของความสมพนธในการจดล าดบความส าคญกอนหลง การเมองในศลปะเรมเมอมการจดล าดบความส าคญกบเวลา นนคอมการปรบเปลยนระบบการแบงแยกการรบรทางสงคม เปาหมายการศกษาประวตศาสตรของวงการศลปกรรมรวมสมยทเกดขนในวฒนธรรมและสงคมไทย งานวจยชนนคอการคนหา “โครงสรางสวน ลก” (Deep Structure)ของการประกอบสรางสญลกษณแบบไทยในงานศลปะ งานวจยชนนใหความส าคญกบ“ศลปะและตรรกวทยาทางการเมอง” ท เกยวของกบวงการศลปวฒนธรรมรวมสมยไทย จากรฐธรรมนญป พ.ศ. 2540 ซงถอไดวาเปนชวงเวลาทมการเปลยนแปลงพนทการแสดงออก ของศลปะรวมสมยในประเทศไทย พนทการแสดงออกของศลปนทผลตงานศลปะจ ากดอยในวงเฉพาะ งานศลปกรรมรวมสมยไทยทจดแสดงสวนใหญจดอยในภาคการประกวดระดบประเทศ ท เปนพน ท เฉพาะกลมทางศลปะ ศลปนจงเรยกรองพนททาง

2 ดร. กฤษณำ หงษอเทน. 2556. ศลปะกบการเมอง: ภาพลวงตาภายใตความงามแบบอดมคต. ผจดการออนไลน. คอลมน : 108-1000.

6

ศลปวฒนธรรมจากภาครฐบาล เพอจดแสดง นทรรศการศลปะรวมสมยตอพนทสาธารณะทไมใชประเดน เรองการประกวดเพ ยงอยาง เดยว จงเกดการจดส รางหอศลปวฒนธรรมแห งกรงเทพมหานครในเวลาตอมาก พฒนาการทางประชาธปไตยในทวปเอเชย3รปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยเปน รปแบบการปกครองทสรางความเทาเทยมของพลเมองในสงคมท าใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองจากการเลอกผน าประเทศ เพราะระบอบเผดจการในรปแบบการปกครองแตเดมท าใหเกดความตางของล าดบชนทางสงคม ประชาชนไมยอมรบตอระบอบเผดจการทหารทยดอ านาจทางการเมอง การปกครองแบบเผดจการเบดเสรจจงเรยกรองการปกครองแบบประชาธปไตย รวมถงสทธ เสรภาพของพลเมองในการแสดงออกในประเทศกงเผดจการหลายประเทศในอษาคเนย สวนประเทศไทยวกฤตทางการเมองยค “พฤษภาทมฬ” พ.ศ. 2535 สงผลใหเกดการรางรฐธรรมนญของประชาชนฉบบป 2540 ประชาชนไทยตางเรมเขามามสวนรวมในกลไกการเมองมากยงขน กลมเครอขายศลปนรวมสมยแหงประเทศไทยกไดเรยกรองใหเกดการสรางพพธภณฑศลปะรวมสมยแหงประเทศไทยขนในป พ.ศ. 2537 เพอใหภาครฐด าเนนการในการจดสรางพนททางศลปะเพอจดตงมลนธหอศลปะแหงรชกาลท 9 เปนตนเหตของโครงการสรางหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ เหนถงความส าคญของพนทนทรรศการและพพธภณฑทเกบสะสมผลงาน ซงยงคงแสดงใหเหนถงการเรยกรองของกลมเครอขายศลปนรวมสมยแหงประเทศไทยนนไดสะทอนทศนคตของศลปน(ผสงสาร)ทยงคงเอางานศลปะเปนทตงมากกวาผชม

ประวตความเปนมาของหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ โครงการหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร เรมตนตงแตป พ.ศ. 2537 โดยกลมศลปนรวมสมยแหงประเทศไทยนบพนคนไดจดแสดงผลงานท ศนยประชมแหงชาตสรกต โดยหวงใหสงคมเหนวา มศลปนมากพอทควรจะมหอศลป เพอเปนพนทรองรบในการแสดงออกผลงาน และเกบรกษาผลงานในอดต เปนทรวมกลมศลปน เพอพบปะแลกเปลยนความคด แนวการท างาน ผลทตามมากคอการผลกดนใหเกดการพฒนาของวงการศลปะในบานเมองน สมยของ ดร.พจตต รตตกลไดรบต าแหนงเปนผวา กทม. มการผลกดนจนกระทง กทม. มนโยบายทจะสรางหอศลปขน โดยมการก าหนดพนทตงหอศลปทบรเวณสแยกปทมวน และผชนะจากการประกวดแบบหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ไดแก บรษท Robert G. Boughey & Associates (RGB Architects) ความพรอมทงหมดนเกดขนในป พ.ศ. 2539 แตในสมยของนาย สมคร สนทรเวช ผ วา กทม. คนตอมา โครงการหอศลปกรงเทพมหานครถกรอถอนโครงการความคบหนาเดมทงทงหมด โดยเปลยนเปนพนทการคาตาม

3 วภาช ภรชานนท. 2556. จากเมองเทวดาสนครแหง-ผชม. หนา 11. 23 พฤษภาคม 2556. (ออนไลน) http://www.manager.co.th/CelebOnline/ViewNews.aspx?NewsID=9560000012653. 23 พฤษภาคม 2556.

7

รปแบบการใชพนทแถบนน และมสวนแสดงศลปะไวเลกนอย ซงบรรดาศลปนและคนท างานศลปะในหลายแขนงตางไมพอใจในการยบโครงการนเปนอยางมาก และไดเคลอนไหวเรยกรองมาตลอดสมยของนายสมคร สนทรเวช จากการเคลอนไหวเรยกรองตอสเพอใหมหอศลปโดยเครอขายประชาชนและกลมศลปนทยาวนาน จนกระทงกรงเทพมหานคร โดยผวาราชการฯ นาย อภรกษ โกษะโยธน ไดเลงเหนความส าคญของศลปวฒนธรรม และไดวางนโยบายดานศลปวฒนธรรมเปนนโยบายหลก โดยมงเนนการสรางความรความเขาใจ ของเดก เยาวชน และประชาชนในสงคม ใหตระหนกถงคณคาของศลปวฒนธรรม สภาแหงกรงเทพมหานครจงไดอนมตงบประมาณด าเนนการกอสรางหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร 509 ลานบาท เพอผลกดนใหกรงเทพมหานครเปนเมองแหงศลปวฒนธรรม ซงหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร (Bangkok Art and Culture Centre or bacc) ไดเรมกอสรางในทดนของกรงเทพมหานคร บรเวณสแยกปทมวน และไดมการเปดโครงการหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครอยางเปนทางการ เมอวนศกรท 19 สงหาคม 2548

ดวยขอสงเกตดงทกลาวมาขางตน ศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยสงผลตอการแสดงออกของพนททางศลปะ ชดความรทแตกตางกน คลายคลง หรอโตแยง เปนการชวงชงความหมายสญลกษณ ท งในรปแบบสญญะหรอแนวคดการน าเสนองานศลปะตอพนทนทรรศการศลปะ ศลปะไมอาจตดขาดจากเรองการเมองทงในระดบปจเจกสวนบคคล และระดบโครงสรางทควบคมความหมายในสงคม ศลปะเปนชองทางในการน าเสนอของศลปนผานงานศลปะในประเดนตางๆ ทศลปนตองการน าเสนอดวยเทคนคตางๆ เชน จตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ สอผสม จดวาง ฯลฯ สรางแรงจงใจในการผลตงานรปแบบตางๆและน าเสนอในประเดนทตางกนออกไป บางกใชประเดนทเกดขนในสงคมแตละชวงตางกนผานความหมายเชงสญลกษณเพอใหงานศลปะสอสารกบผชม บางกตดขาดจากประเดนทางสงคมลวนแลวแตศลปนตองการน าเสนอ รวมไปถงการตอรองความหมายทางศลปวฒนธรรมในพนทสาธารณะ หากการประดษฐสรางความหมายเชงสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยนนน าไปสการท าใหแตกตางอยางเปนล าดบชนและเปนการใหคณคาแบบไมเทาเทยมกน ซงนนจะท าใหเกดการถอครองอ านาจของอภสทธชนทางสงคมในดานใดดานหนง สวนอกดานทดอยกวากจะถกลดความส าคญออกจากกระแสหลก ปฏบตการเชนนเรยกวา “การรวบยอดทางตรรกะ” (Logocentrism) ซงหมายถงความเชอทวามความจรงหนงเดยวทเปนสากลซงสามารถอธบายเกยวกบ ความจรง ความด ความงามไดอยางถกตองชดเจน ซงแดรดา (Jacques Derrida นกปรชญาชาวฝรงเศส) มองวาความเชอดงกลาวน ามาสการครอบง าการปดกนทางความคด เปนการสรางกรอบความทรงจ าทคบแคบ ดงนนเขาจงมขอเสนอวาควรจะมการรอถอน โคนลม ปลดเปลองแลวสรางมนขนใหม (Deconstruct) ดวยการเผยใหเหนถงคานยมและ

8

อดมการณแฝงฝงทอยในตวบท การจดประเภท การแบงชวงชนทางสงคม ไมวาจะเปนการแบงตามแกนเพศสภาพ ชน-ชน ชาตพนธ ทแฝงอยในตวบท ท าหนาทผลตซ า (Reproduce) อดมการณของสงคม ทงนเพอตอตานลกษณะความรแบบเบดเสรจและมงตแผใหเหนอคตในการท างานของนทรรศการศลปกรรมรวมสมยทอยในตวบทมากกวาจะคนหาสจจะความจรงแท ซงวธวทยานถกเรยกวา “วธวทยาแบบการรอสราง” (Methodology of Deconstruction) เมอสงคมไมสามารถท าความเขาใจตอผลผลตของวงการศลปะไทยอยางทคนในแวดวงศลปะเขาใจได การใหคณคาตองานศลปะกบสงคมจงไมสมพนธกบการผลตผลงานของศลปน และสงผลกระทบถงวชาชพอนทอางองความรทางสนทรยศาสตร อยางอาชพทางความสรางสรรคตางๆในประเทศไทยไปดวยเชนกน และในมมกลบกนสงคมเองกขาดแคลนงานศลปะทมคณคาตอความหลากหลายของวถชวต วฒนธรรมเชนกน ศลปะรบรตนเองเชนไร เหลอมล าอยางไรกบการรบรทางสงคม คอประเดนค าถามส าคญทควรส ารวจศกษา เพอปรบฐานการท าความเขาใจตอต าแหนงแหงททแทจรงของศลปะในสงคมไทย

อนง การรบรของผชม(ผรบสาร)นนไมเคยไดรบการส ารวจศกษาในการวจยทางศลปะเทาใดนก นอกจากการใชวธอยางการสมภาษณหรอท าแบบสอบถาม ซงมกไดขอมลทเบยงเบนไปตามความคาดหวงลวงหนาในค าถามของผท าการศกษา กลายเปนการพดแทนและลดทอนค าตอบทจะเปดมมมองนอกเหนอจากมมการเลาเรองปกตของวงการศลปะลงไป เสยงจากผชมศลปะไทย จงไมเคยมตวตนอยางทผชมเปนจรง

นกทฤษฎการเมองชาวฝรงเศส ฌาคส รองซแยร (Jacques Rancière) ไดเสนอญาณวทยาในการศกษาวเคราะหวาทกรรมทเรยกวา “กวนพนธของความร” (the poetics of knowledge) ทมงการเปดพนทใหกบเสยงทถกท าใหไมไดยน หรอไมไดรบการฟงอยางมความหมาย เพอเปดใหเหนเรองราวการรบรของผไมมอ านาจก าหนดความจรง ซงเปนทงภาพสะทอนเงอนไขทางวฒนธรรม และการแยงตอตวบทของผไมมเสยง เพอปรบเปลยนระบบการแบงแยกการรบรทางสงคม (ไชยรตน เจรญสนโอฬาร, 2553: 25-28) เสยงเลาถงการรบรจากผชมเอง จงเปนใจความส าคญ ในการพฒนามมมองการวเคราะหโครงสรางของความรและปฏบตการตางๆ ของวงการศลปะ ทสมควรแกการส ารวจศกษาวาทกรรมแตละชด ใหสอดคลองกบสถานการณทมแรงจงใจ ตามแตละชวงเวลาทศลปนผลตตวงาน ในสวนของนทรรศการศลปะทเกดขน ไดรบการยอมรบจากสงคมมากยงขน พนทการแสดงออกทปรากฏใหเหนในนทรรศการมากยงขน นทรรศการศลปะหลายรปแบบตางๆ ทน าเสนอท งจากในสวนของภาครฐและเอกชน มประเดนตางกนออกไปเชน ศลปะแบบประเพณนยม ศลปะเพอศลปะ ศลปะเพอชวต ศลปะเพอประชาชน พนทแสดงอตลกษณมมากยงขนจาก สงคมสมยใหม นทรรศการศลปะเปดกวางมากยงขนท าใหผชม(ผรบสาร)มอสระในการบรโภคงานศลปะทหลากหลายทงในสวนของงานศลปะและนทรรศการศลปะ ท าให

9

สงคมศลปะนนขยายตวอยางรวดเรวผานพนทหลากหลายตางๆเชน (Gallery Social network Public areas Cyber space Art Museum) กระนน ความแปลกใหมจงใชวาจะไมเกดขน เมอมองภาพกวางไปยงระดบโลก ศลปนชาวไทยเองกไดรบความสนใจจากแหลงทนและผคาศลปะจากตางประเทศ เพอน าผลงานศลปนไทยออกสเวทสากล บางผลงานไดรวมสรางเรองราวใหมทส าคญตอความเปนไปในวงการศลปะโลก จนไดรบการวางใหเปนหมดหมายของความเปลยนแปลงทางประวตศาสตรวฒนธรรม พฒนาวธคดทางการศกษาซงผลงานเหลานสงคมไทยเองกลบแทบไมมการรบรถงการมอย หรอถงรบรกยากจะใชระบบคณคาทางศลปะทคนเคยแบบไทยท าความเขาใจ หรอเชอมโยงความรในชวตประจ าวนมาท าความเขาใจงานนนได ราวกบวาความรในเรองทางศลปะนนแยกเปนเอกเทศไปไกลจากความรอนในประเทศไทยมาก การท าความเขาใจตองใชความพยายามสง และไมรแนวาจะกอใหเกดประโยชนใดตอชวตทางสงคมไทย การบรโภคภาคศลปะจงขาดแหวงไปจากวงการศลปะไทย ความสมพนธแบบอหลกอเหลอระหวางผผลตและผบรโภคของวงการศลปะไทย หรอระหวางวงการศลปะไทยกบสงคมโดยรวม สงเกตเหนไดจากพนทแยกขาดจากกน ของหองแสดงผลงาน “นทรรศการศลปะ” กบโลกภายนอก ซงแมการเพมจ านวนหอศลปและพพธภณฑทงของรฐและเอกชน รวมถงแนวคดตอเรองการแสดงงานศลปะทไมจ าเปนตองอยในพนทปดอกตอไป ท าใหคนในวงการศลปะมโอกาสสรางกจกรรมปฏสมพนธกบสงคมไดมากขน แตพฤตกรรมการบรโภคทเกดขนในกจกรรมนน กลบยงสะทอนใหเหนถงความพกลพการในความสมพนธระหวางศลปะกบสงคม วฒนธรรมกระแสหลกไทย โดยผบรโภคของวงการศลปะ หรอ “ผชม”(ผรบสาร) กบงานศลปะ ศลปน(ผสงสาร) และคนในแวดวงศลปะ มปฏสมพนธตอวฒนธรรมทหลากหลายทางสงคมนอยมาก ดวยเหตผลขางตนท าใหผวจ ยมความสนใจในการศกษา การวเคราะหวาทกรรม ศลปกรรมรวมสมยกรณศกษา กรณศกษา พนทและเวลาการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทย ณ “หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร” จดไดวาเปนพนทแสดงออกทางวฒนธรรมภาคศลปะ และเปนพนทผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยในงานศลปะรวมสมยแบบไทย ในชดวาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยในปจจบน “ทงานศลปะเปนมากกวางานศลปะ”

1.2 วตถประสงคของกำรศกษำ

1.2.1 วเคราะหวาทกรรมศลปกรรมรวมสมยไทยน าเสนอผลงานศลปะตอสงคมรวมสมยไทย

10

1.2.2 วเคราะหการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยไทย ทจดแสดงนทรรศการในพนท “หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร”

1.2.3 เพอสรางสรรคสอศลปะเชงทดลองทน าขอคนพบทไดจากงานวจยมาสรางเปนสอศลปะ

1.3 วธกำรวจย กระบวนวธการวจย (Methodology) ในงานวจยชนน ใชกระบวนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ซ ง เปนการวจย ท ม งท าความ เขาใจ ตความและให ความหมายแกปรากฏการณทางสงคมทเกยวของ กบความรสกนกคด ความเชอเจตคต พฤตกรรม และวฒนธรรมของคนในสงคม ซงงานวจยชนนจะใช กระบวนการศกษาและวเคราะหขอมลจากเอกสาร (Documentary Research) โดยศกษาคนควาท งจากต ารา วชาการ บทความ บทสมภาษณ สออเลกทรอนกส วทยานพนธ นทรรศการศลปกรรม เอกสารและงานวจยทเกยวของ และท าการอภปรายและสรปผลการศกษาวจยแบบพรรณนาวเคราะห (Analysis Description) เพอทจะน าบทสรปจากการศกษาวจยนนไปสรางสรรคเปนสอศลปะเชงทดลอง 1.4 ขอบเขตกำรศกษำ

เนอหาในการศกษาวจยครงนประกอบดวยประวตศาสตรของศลปะรวมสมยจากพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557 โดยเนนไปทการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยแบบไทยทปรากฏการณเกดขนของศลปะรวมสมยไทยในชวงเวลาของปพทธศกราชนนๆ ทเกยวโยงสมพนธตามวตถประสงคของงานวจยชนนและวธวทยาแบบการรอสราง งานวจยชนนไมใชงานวจารณศลปะรวมสมย แตเปนงานวจยทางวฒนธรรมสงคมรวมสมย

1.5 แผนด ำเนนงำน งานวจยชนนไดแบงแผนการด าเนนงานไว 2 สวนใหญๆ

1.5.1 ขนตอนการศกษากรอบทางประวตศาสตรของศลปะรวมสมยไทยตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557 ในมตทางวฒนธรรมสงคมและการเมอง

11

- ส ารวจประเดนทฤษฎและแนวคดทเกยวกบกรอบประวตศาสตรของวงศลปะรวมสมยไทยก าหนดทศทางความเขาใจในการสราง “สญลกษณความเปนไทย”

- ศกษาหาขอมลและท าความเขาใจกรอบประวตศาสตรศลปะรวมสมยไทยตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557 วาเกดปรากฏการณใดขนบาง

- สบคนวจยตรรกวทยาทางการเมองทอยเบองหลงวงการศลปะรวมสมยไทยตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557 และวเคราะหวามรปแบบและเนอหาทถกน าเสนอ อยางไร

- ว เคราะหขอมล นทรรศการศลปะรวมสมย ท แสดงทหอศลปวฒนธรรมแห งกรงเทพมหานคร เพอมองปรากฏการณจากผสราง(ผสงสาร)สงผานความหมายกบผชมนทรรศการ(ผรบสาร)

- สรปผลการศกษาวจย โดยน าประเดนทางทฤษฎและแนวคดไปวเคราะหและอธบายตรรกวทยาทางการเมองทอยเบองหลงกรอบทางประวตศาสตรของวงการศลปะรวมสมยไทยตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557

1.5.2 ขนตอนการสรางสอศลปะเชงทดลอง - น าผลสรปจากการศกษาวจยในขนตอนแรกมาคดทดลองรปแบบและเนอหาของศลปะ

รวมสมยไทยทตองการน าเสนอ - สรางสอศลปะเชงทดลองใหออกมาเปนรปธรรม - เผยแพรตอสาธารณชน สถำนททใชในกำรด ำเนนกำรวจยและรวบรวมขอมล - ประมวลภาพจากนทรรศการศลปะไทยรวมสมยทเกดขนในประเทศตงแตชวงป พ.ศ.

2551 ถงป พ.ศ. 2557 - หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร - หอสมดมหาวทยาลยเชยงใหม - ภาควชาศลปะและการออกแบบมหาวทยาลยเชยงใหม (Media art and design)

1.6 ประโยชนทจะไดรบจำกกำรศกษำเชงทฤษฎหรอเชงประยกต

1.6.1 เขาใจการท างานของวาทกรรมและอ านาจของศลปะรวมสมยไทย 1.6.2 เขาใจการการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยแบบไทย

1.6.3 สรางสรรคสอศลปะเชงทดลองทน าขอคนพบทไดจากการวจยมาสรางเปนงานศลปะ

12

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

คนควาอสระเรอง สญญะแบบไทยกบความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม ไดมการศกษาคนควาหาขอมลทจ าตอการคนควาเบองตนเกยวกบค านยามและความหมายของค าวา “ศลปะสมยใหม” และ “ตรรกวทยาทางการเมอง” รวมทงงานวจยทเกยวของกบ “ตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบวงศลปะไทย” มงส ารวจสถานะของศลปะและสงคมไทยปจจบน ซงแมวาระบบของความรเรองศลปะในประเทศไทยจะกลาวถงการมรากเหงาอนยาวนานตงแตกอนมประเทศสยาม แตเรองเลาเชนนน มาจากการจ าแนกดวยการเทยบเคยงมรดกทางวฒนธรรมไทยเขากบสกลทางศลปะตามแบบตะวนตกในงานเขยนโดย ศลป พระศร ชวงพทธ ทศวรรษ 2480 (ทศนย เศรษฐเสร, 2551: 5-8) ดงนนศลปะในประเทศไทยปจจบนทมลกษณะเปนกลมสกลตางๆ และมการผลตอยางเปนวงเฉพาะ จงเปนสงประดษฐทางวฒนธรรมใหมทเพงมขน เพอสอดรบไปกบสภาวะสมยใหมแบบสงคมไทย ตามวตถประสงคของงานวจยทไดตงไว ทงนเพอท าความเขาใจศลปวฒนธรรมในชาตไดเรยบเรยงขอมลในการเรยบเรยงความเปนมาจากเอกสารทเกยวของกบ

การคนควาอสระ โดยมเอกสารและงานวจยทเกยวของดงน 2.1 นยามความหมายศลปะสมยใหมผานวฒนธรรมรวมสมย - ศลปะสมยใหม - วฒนธรรมรวมสมย 2.2 ทมาและความหมายของ “ตรรกวทยาทางการเมอง” - ความหมายของ “ตรรกวทยา” - ความหมายของ “การเมอง” 2.3 ทมาของความหมาย ศลปะกบสงคม – การเมอง - ศลปนและสงคม (The Artist and Society)

- ความหมายของ “สถานการณนยม” (Situationist) 2.4 งานวจยทเกยวของกบ “ตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบวงศลปะรวมสมยไทย”

13

2.1 นยามความหมายศลปะสมยใหมผานวฒนธรรมรวมสมย

- ศลปะสมยใหม (Modern Art) ศลปะสมยใหม(Modern Art)4 สภาวะทวไปของศลปะสมยใหม ครสตทศวรรษ 1860-1970 โดยทวไปค าวา โมเดรน (Modern คอค าวเศษณตรงกบค าวา “สมยใหม” ในภาษาไทย) หมายถง ความใหม ความรวมยครวมสมยศลปะลวนแลวแต “ใหม (modern)” ส าหรบผสรางมน ถงแมวาจะเปนยคฟนฟศลปะวทยา (Renaissance, เรอเนอซองส) ในฟลอเรนซ หรอในครสตศตวรรษท 20 ในนวยอรค หรอศลปะทเขยนขนในวนน ในรปแบบของศลปะครสตศตวรรษท 15 กยง “ใหม (modern)” ในความหมายน หรออกนยหนง ในความหมายแบบก าปนทบดนสมยใหมกคอ สงทไมเกาสงทตรงกนขามกบ “เกา” หรอ “ประเพณ” ดงเชนความสมยใหมในบรบทของสงคมไทย ภาพเขยนของ ขรวอนโขง หรอของสมเดจฯกรมพระยานรศรานวดตวงศ จงสมยใหมส าหรบสงคมไทยในสมยนนๆ

ลกษณะส าคญของ“ศลปะสมยใหม” (Modern Art) และ “ลทธสมยใหม” (Modernism, โมเดรนนสม) คอทศนคตใหมๆทมตออดตและอนาคต ซงเปนไปแบบสดขวโดยเรมตนมาตงแตปลายครสตศตวรรษท 18 ทถอกนวาเปนยคปฏวตของยโรปศลปนเรมทจะใหการยอมรบการเขยนภาพ “เหตการณปจจบน-รวมสมย” ในยคของตนวาสามารถมคณคาทางศลปะไดเทาเทยมกบภาพเขยนเรองราวในอดตตงแตยคโบราณหรอยคประวตศาสตรจากคมภรไบเบล

การเปลยนแปลงทางการเมองขนาดใหญทวยโรปใน ป 1848 ประกอบกบการออนแรงของศลปะแบบทางการ หรอ ศลปะตามหลกวชา (academic art) ท าใหกระแสศลปะลทธสมยใหมยงเตบโต จตรกรแนวนโอคลาสสกอสซม(Neo-Classicism) อยาง ฌาค หลยส ดาวด (Jacques Louis David)เขยนภาพเหตการณการปฏวตฝรงเศส จตรกรแนว โรแมนตคอสซม Romanticism)

4ศลปะสมยใหม(Modern Art) http://www.designer.in.th/artistic-movement/modern-art.html. (ออนไลน)

14

ภาพท 2.1 The Tennis Court Oath, 20th June 1789 by Jacques Louis David

หรอฟรานซสโก เดอ โกยา (Francisco de Goya) เขยนภาพเหตการณตอนท นโปเลยนจากฝรงเศสรกรานสเปนเรองราวทจตรกรทงสองเขยนในภาพของพวกเขาไดชวยแผวถางทางของศลปะในชวงกลางครสตศตวรรษท 19 ดงทเหนไดจากงานศลปะทปฏเสธการเขยนภาพเกยวกบอดต ของศลปน เรยลลสม(Realism, สจนยม) อยางเชน กสตาฟกรเบต (Gustave Courbet) และ เอดวรมาเนต (EdouardManet)

ในจดเรมตนของศลปนสมยใหม พวกอมเพรสชนนสม (Impressionist, Impressionism)และ โพสต อมเพรสชนนสต (Post Impressionist, Post Impressionism) จะท าการปฏเสธท งการเขยนภาพเกยวกบประวตศาสตรและยงไมสนใจขนบของการสรางภาพลวงตา (เขยนใหเหนอจรงมาก)

ภาพท 2.2 The Starry Night, June 1889 by vincent van gogh

15

ซงพฒนามาตงแตยคฟนฟศลปะวทยา“ความใหม” คอสงทศลปนสมยใหมใหความส าคญทศนคตแบบนจะปรากฏใหเหนในแนวคดเกยวกบ “อาวองท การด” (avant-garde, หวกาวหนา) ค านเปนศพททางการทหาร หมายถง ทหารแนวหนา (advance guard) ศลปนอาวองท การด หรอศลปนหวกาวหนา ไดกลายเปนพวกทล ายคล าสมยของสงคม (กาวเรวแซงหนาจนชาวบานตามไมทน)ถงแมวาความกาวหนามากๆแบบนจะไดรบการยอมรบโดยทวไปแตการทศลปนอสระจนหลดพนไปจากกรอบของยคสมยบางทกถกปฏเสธจากนกประวตศาสตรศลปอยเหมอนกน

บทบาทของผอปถมภศลปะในอดตอยาง ศาสนจกร รฐ และขนนาง ทลดลงไปอยางมากไดเปนสวนส าคญทท าให ลทธสมยใหม พฒนาไปอยางรวดเรวเพราะศลปนสมยใหมจะมอสรเสรทจะคดและท าศลปะทแตกตางไปจากอดตซงตองท าตามความชอบของผวาจาง นอกจากน การคาขายศลปะตามระบบทนนยมกยงเปนตวกระตนใหศลปนท าการทดลองอะไรทแปลกใหม ค าวา “ศลปะเพอศลปะ” ทเรมแพรหลายในตนครสตศตวรรษท 19 กยงกระจายออกไปอยางกวางขวางมากยงขน ในตนครสตศตวรรษท 20 ค าๆนสามารถใชอธบายศลปะทเกดจากความคดสวนตวของศลปนทมความเปนปจเจกสงเสยจนไมตองการการอางองไปถงประเดนทางสงคมและศาสนา การเตบโตของ ศลปะสมยใหมเปนสวนหนงของการทสงคมตะวนตกไดเปลยนผานไปส “ความเปนอตสาหกรรม” “ความเปนเมองใหญแบบมหานคร” และการเปนสงคมแบบวตถนยมอยางเตมทในครสตศตวรรษท 19 ศลปนสมยใหมไดทาทายรสนยมของชนชนกลางโดยหาเรองและประเดนใหมๆ รปแบบใหมๆทดแปลกประหลาดไปจากระเบยบแบบแผนดงเดม

ศลปะสมยใหมมกจะมเนอหาเกยวกบ วทยาศาสตร เทคโนโลย นวตกรรม การคนหาจตวญญาณ และการกระตนดวยความปาเถอน (จากความสนใจในศลปะของคนปา (Primitivism)5)ศลปนไดแสดงออกเนอหาเหลานนออกมาในรปแบบทแตกตางหลากหลาย 5 ค าวา primitivism หมายถงลกษณะทตรงขามกบอารยธรรม ซงเกดขนในสงคมเรยบงาย ค าวาพรมทพอาจอยตรงขามกบสงทกาวหนา เปนค าทชาวตะวนตกเรยกสงคมในอดต เชน สงคมมายา เอซเตก อนเดย และ จน รากศพทของค าวา primitivism นกเขยนกรกไดอธบายถงลกษณะเรยบงาย 2 อยางคอ chronological primitivism กบ cultural primitivism chronological primitivism หมายถงยคสมยไดแก ยคทอง ตามดวย ยคเงน ทองแดง และโลหะ ซงเปนพฒนาการถอยหลงของความเจรญของแรธรรมชาต ความเชอเรองยคทองวางอยบนพนฐานทวาสงคมมยครงเรองและลมจม เชนในสงคมกรกและอนเดย ซงมยคทองและยคเสอม ในสงคมอนเดย ความคดเรองยคเสอมเปนเรองของวฏจกรหมนเวยนไป cultural primitivism หมายถงความเรยบงายของวถชวต แตคณคาทางศลธรรมนนสงสง ความเรยบงายเทยบเคยงกบธรรมชาต ชาวตะวนตกเชอวาธรรมชาตเปนมาตรฐานทางศลธรรม ลกษณะความเรยบงาย หรอความเปนธรรมชาตเปนสงทดงามทคลายกบสภาวะด งเดมจากอดตยคหน ซงมนษยยงไมมสมบตเปนของสวนตว และอาศยอยรวมกนเปนหม กนพชผกเปนอาหาร ความเรยบงายทางวฒนธรรมอาจแบงไดเปน2 แบบ คอ แบบทมความสงบสข และ แบบทโหดราย ในแบบทมความสงบสขคอวฒนธรรมทเขาสยคทอง ตามต านานของชาวเกาะHyperboreans เชอวาจะมชวตอยเปนหนมสาวอมตะในดนแดนเขตรอนทอยหางไกล สวนวฒนธรรมเรยบงายทมความโหดราย หมายถงสงคมทมการกดขขมเหง ตอส ขดแยงระหวางคนกลมตางๆ เชน ชาวCynics ซงปกครองอยางโหดเหยม มอ านาจ และตองการปฏวตสงคมใหเจรญกาวหนา ในสมยยคกลางของยโรป primitivismปรากฏ

16

ภาพท 2.3 Two Tahitian Women, 1899 by Paul Gauguin

เนอหาของวทยาศาสตรและเทคโนโลย เกดจากมนษยสามารถพสจนสงตางๆทเกดขนเพอ

ดวยหลกวทยาศาสตรมากกวาความเชอของศาสนาทหาขอสรปไมไดจงปรากฏงานศลปะทเปนนวตกรรมเกดขนจากยคสมยใหม ดงทเหนไดจากศลปะในลทธฟวเจอรรสม (Futurism) การใชแนวคดในเชงวทยาศาสตรปรากฏใหเหนในงานของพวกคอนสตรคตวสม (Constructivism ในสหภาพโซเวยต)

เนอหาการคนหาจตวญญานจะมอยในงานของพวก ซมโบลสม6 (Symbolism ในยโรปและสหรฐอเมรกา) เดอสตล หรอ เดอะ สไตล (De Stijl/The Style ในเนเธอรแลนด) นาบส (Nabisในฝรงเศส ในครสตศตวรรษ 1890) และ แดรบลาวไรเตอร หรอ เดอะบล ไรเดอร (Der Blaue

อยในศาสนาจกร ศาสนาครสตเชอวาพระเจาสรางค าพดใหกบมนษย แตชนเผาทไมไดนบถอศาสนาครสตเปนผรบถายทอดภาษามาจากพระเจาโดยตรง และเชอวาสวรรคมอยบนโลกมนษย มความเชอวาคนปาบางกลม เชนในเอธโอเปยเปนพวกทมวฒนธรรมสงสง 6 ลทธสญลกษณนยม (Symbolism in arts) คอขบวนการทางศลปะทเกดขนในปลายครสตศตวรรษท 19 ทมาจากฝรงเศสและเบลเยยมเปนปฏกรยาตอลทธธรรมชาตนยม (Naturalism) และ ลทธสจจะนยม (Realism) เปนขบวนการทตอตานขบวนการอดมคตนยมทพยายามจบความเปนจรงและพยายามยกระดบความธรรมดาขนมาเหนออดมการณ ขบวนการเหลานสนบสนนความคดทางเจตภาพ (spirituality) ทางจนตนาการ และทางความฝน ทางทน าไปสสญลกษณนยม สญลกษณนยมของศลปะแตกตางจากขบวนการทางวรรณกรรมตรงท สญลกษณนยมของศลปะแตกมาจากทางดานกอธคของศลปะจนตนยม แตจนตนยมเปนศลปะทเตมไปดวยอารมณและการมปฏกรยาตอสงตางๆ

17

Reiter/The Blue Rider ในเมองมวนคเยอรมน) งานประเภทนถอวาเปนปฏกรยาโตตอบกบวตถนยมในยคสมยใหม ความสนใจในความเถอนของศลปะจากคนปาและชาวเกาะ (อฟรกนและชาวเกาะ ห รอโอเชยนนคOceanic) จะปรากฏชดในงานของ โพสตอม เพรสชนนสม และควบสม (Impressionism - Cubism) และ เยอรมนเอกซเพรสชนนสม (German Expressionism ในเยอรมนชวงตนครสตศตวรรษ 20) ความสนใจในสงเหลานเปนตวสะทอนใหเหนผลของลทธ “จกรวรรดน ย ม ”(Imperialism) ท น ย ม ล า อ า ณ า น ค ม แ ล ะ อ า ง ว า ต น เ ป น ผ ม อ า ร ย ธ ร ร ม(ตะวนตก) “คนพบ” วฒนธรรมของดนแดนอนไกลโพนเหลานน

- วฒนธรรมรวมสมย (Contemporary Culture)

วฒนธรรมรวมสมย (Contemporary Culture) ค าวา “วฒนธรรม” ในภาษาไทย มาจากค าสองค า ค าวา “วฒน” จากค าศพท “วฑฒน” ในภาษาสนสกฤต หมายถงความเจรญ สวนค าวา “ธรรม” มาจากค าศพท “ธรม” ในภาษาสนสกฤต หมายถงความด เมอน าค าสองค ามารวมกนจงไดค าวา “วฒนธรรม” หมายถงความดอนจะกอใหเกดความงอกงามเปนระเบยบเรยบรอย7 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ไดใหความหมายของวฒนธรรมไววาเปน "สงทท าใหเจรญงอกงามแกหม คณะ , วถชวตของหม คณะ , ในพระราชบญญตวฒนธรรม พ.ศ. 2485 หมายถงลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน, ทางวทยาการ หมายถงพฤตกรรมและสงทคนในหมผลตสรางขนดวยการเรยนรจากกนและกน และรวมใชอย ในหมของตน”8 แตในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ใหนยามไววา “สงทท าความเจรญงอกงามใหแกหมคณะ เชนวฒนธรรมพนบาน วฒนธรรมชาวเขา” ค าวา “วฒนธรรม” ในภาษาไทยตามความหมายนใกลเคยงกบค าวา “อารยธรรม” สวนค าวา “culture” ในภาษาองกฤษ ทแปลวาวฒนธรรมนน มาจากภาษาละตน ค าวา “cultura” ซงแยกมาจากค า “colere” ทแปลวา การเพาะปลก9 สวนความหมายทวไปในสากล หมายถงรปแบบของกจกรรมมนษยและโครงสรางเชงสญลกษณทท าใหกจกรรมนนเดนชดและมความส าคญ มการกลาวถงวฒนธรรมวาเปน “หนทางทงหมดแหงการด าเนนชวต” ซงรวมกฎกตกาแหงกรยามารยาท การแตงกาย ศาสนา พธกรรม ปทสถานแหงพฤตกรรม เชน กฎหมายและศลธรรม ระบบของความเชอรวมทงศลปะ เชนการท าอาหาร10 7 ความหมายของวฒนธรรม ประเพณ / onlineworldtraveler.com 8 พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 9 Harper, Douglas (2001). Online Etymology Dictionary. (องกฤษ) 10 Jary, D. and J. Jary. 1991. The HarperCollins Dictionary of Sociology, page 101. (องกฤษ)

18

การนยามทหลากหลายนสะทอนใหเหนถงความแตกตางของทฤษฏทจะท าใหเกดความเขาใจ หรอท าใหเกดเกณฑเพอใชในการประเมนกจกรรมของมนษย โดยในป พ.ศ. 2414 เอดเวรด เบอรเนต ไทเลอร ไดพรรณนาถงวฒนธรรมในมมมองดานมานษยวทยาสงคม ไววา “วฒนธรรม หรอ อารยธรรม หากมองในเชงชาตพนธวรรณนาอยางกวางๆ กคอ ความทบซอนกนระหวางความร ความเชอ ศลปะ ศลธรรม กฎหมาย ประเพณและสมรรถนะ อนทมนษยตองการแสวงหาเพอการเปนสมาชกของสงคม”11 เมอป พ.ศ. 2543 ยเนสโก ไดพรรณนาถงวฒนธรรมไววา “…วฒนธรรมควรไดรบการยอมรบไววาเปนชดทเดนชดของจตวญญาณ เรองราว สตปญญาและรปโฉมทางอารมณของสงคม หรอกลมสงคมซงไดหลอมรวมเพมเตมจากศลปะ วรรณคด การด าเนนชวต วถชวตของการอยรวมกน ระบบคณคา ประเพณและความเชอ”12 ถงแมวาการนยามความหมายค าวา "วฒนธรรม" ของทงสองจะครอบคลมแลว แตกยงไมเพยงพอส าหรบค าวา "วฒนธรรม" ทมการใชกนอย ในป พ.ศ. 2495 อลเฟรด ครเบอร และไคลด คลกคอหน ไดรวบรวมนยามของค า "วฒนธรรม" ไดถง 164 ความหมาย ซงไดตพมพลงในหนงสอเรอง "วฒนธรรม: การทบทวนเชงวกฤตวาดวยมโนทศนและนยาม" (Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions)13 นยามดงกลาวน และอกหลายนยามชวยท าใหเกดองคประกอบของรายการวฒนธรรมเชน กฎหมาย เครองมอสมยยคหน การแตงงาน ฯลฯ แตละอยางนมการเกดและมความไปเปนชดของมนเอง ซงจะเกดเปนชวงเวลาในชดหนงทหลอมประสานกนแลวกผานออกไปเปนชดอยางอน ในขณะทยงเปนชด มนกจะเปลยนแปลงไปท าใหเราสามารถพรรณนาไดถงววฒนาการของกฎหมาย เครองมอฯ และการแตงงานดงกลาวได ดงน น โดยนยามแลว วฒนธรรมกคอชดของเรองราวทางวฒนธรรม นน เอง นกมานษยวทยาอเมรกน Leslie White“เลสล ไวท” ตงค าถามไววา “เรองราวเหลานนคออะไรกนแน?” เปนเรองราวทางกายภาพหรอ? หรอเปนเรองราวทางจตใจ ท งสองอยาง? หรอเปนอปลกษณ? ในหนงสอเรอง “วทยาศาสตรแหงวฒนธรรม” (Science Of Culture 2492) ไวทสรปวามนคอเรองราว “sui generis” นนคอ การเปนชนดของมนเอง ในการนยามค าวา ชนด ไวทมงไปท “การสรางสญลกษณซงเปนประเดนทไมมผใดตระหนกถงมากอน ซงเขาเรยกวา “ซมโบเลท” (the symbolate) คอ เรองราวทเกดจากการกระท าทสรางสญลกษณ ดงนน ไวทจงนยามวา “วฒนธรรม 11 Tylor, E.B. 1974. Primitive culture: researches into the development of mythology, philosophy, religion, art, and custom. (องกฤษ) 12 UNESCO. 2002. Universal Declaration on Cultural Diversity. (องกฤษ) 13 Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions. (องกฤษ)

19

คอ ซมโบเลทในเชงของบรบทนอกกาย”14 ค าส าคญของนยามนจงไดแกการคนพบซมโบเลทนนเอง ในการใฝหานยามทใชการได นกทฤษฎสงคม Peter Walter “ปเตอร วอลเตอร” กลาวงาย ๆ วา วฒนธรรมเปน "การแลกเปลยนเคารางของประสบการณ"15 ซงรวมถงแตไมจ ากดเฉพาะ ภาษาศาสตร ศลปะ ศาสนาและอน ๆ รวมทง นยามกอน ๆ ดวยเหตน วฒนธรรมรวมสมยนนเปนการผสมผสาน ทางวถชวต ทหลากหลายและซบซอน วฒนธรรมรวมสมยไมสามารถตดขาดจากมตทางสงคมได ดงนนการถายเท อารยธรรมแตละชดทางสงคมวทยาทมนษยนนจ าเปนตองเรยนรและปรบตวใหเขากบวฒนธรรมทหลากหลาย 2.2 ทมาและความหมายของ “ตรรกวทยาทางการเมอง”

- ความหมายของ “ตรรกวทยา” ค าวา “ตรรกวทยา” มาจากศพทสนสกฤตวา ตรก แปลวา ตรกตรอง และ วทยา แปลวา ความร ตรงกบศพทบาลวา ตกก และ วชชา ซงมความหมายเหมอนกนคอ วชาวาดวยการตรกตรอง หรอวชาทวาดวยกฎเกณฑการคดอยางมเหตผล สวนภาษาองกฤษใชค าวา “Logic” ซงมาจากรากศพทภาษากรกวา “Logos” แปลวา ค าพด ดงนนความหมายของค าวา “ตรรกวทยา” และ “Logic” จงมความหมายไมตรงกน แตเมอกลาวโดยการใชแลว ทงสองศพทกมความหมายเปนอนเดยวกน คอ วชาทศกษากฎเกณฑของการใชเหตผล หรอกฎเกณฑแหงความคด เนอหาของวชาน เกยวของกบวธการอางเหตผล และหลกเกณฑในการตดสนความสมเหตสมผล ของการอางเหตผลนนๆ ค าวา “เหตผล” ในวชาตรรกศาสตร หมายถงสงทสนบสนนความคดเหนอนใดอนหนงวาเปนอยางนน หรอขอความ และหลกฐานทถกน ามาใชสนบสนนความคด ความเชอหนงเพอใหผอนคลอยตาม

- ความหมายของ “การเมอง” ในทางทฤษฎรฐศาสตร มมมองทใชพจารณาการเมองหรอพดเปนศพททางวชาการกคอแนวการศกษาวเคราะหการเมอง (Approach to Political Analysis) กยอมแตกตางกนออกไปบางตามแตใครจะเหนวาแนวการมองการเมองนนเปนสงทใกลเคยงตอการอธบายความเปนการเมองไดมากทสด โดยค าวา “การเมอง” น นกวชาการดานรฐศาสตร ไดใหความหมายไวแตกตางกนไปบางในรายละเอยด ตามแตจะใชตวแบบใดในการศกษาวเคราะหปรากฏการณทางการเมอง และดวยตวแบบทเปนกรอบในการศกษาวเคราะหน จะยงผลใหกรอบการมองค าวาการเมองตางกนไป ในขณะ

14 White, L. 1949. The Science of Culture: A study of man and civilization. (องกฤษ) 15 Defining "culture" เวบไซต sahistory.org.za (องกฤษ)

20

ทสาระส าคญของค าจ ากดความเปนไปในท านองเดยวกนกลาวคอเปนเรองของการใชอ านาจแบบสองทางระหวางฝายทเปนผปกครอง (Rulers) และฝายผถกปกครอง (Ruled) ดงจะไดยกมากลาวถง ซงส าหรบผศกษารฐศาสตรมอใหมแลว การท าความเขาใจเกยวกบความหมายของค าวาการเมองนน จงดจะเปนเรองทสรางความสบสนอยมใชนอย เนองมาจากความหมายของการเมองทปรากฏอยในต าราเลมตางๆ ทเขยนขนเผยแพรนนมอยหลากหลายตางกนไปตามความเจตนารมณและมงประสงคในการน าความหมายของการเมองเพอไปอธบายปรากฏการณของผใหค านยามความหมายของการเมอง ดงไดกลาวไปแลว

ค าจ ากดความของการเมองทชดเจนและรดกมมากทสดโดยนยทไดกลาวไปน พจารณาไดจากทศนะของชยอนนต สมทวณช (2517: 61) ทวา การเมองเปนเรองเกยวกบรปของรฐและการจดระเบยบความสมพนธภายในรฐระหวางผปกครองและผถกปกครอง โดยเมอสงคมมนษยยงมความจ าเปนทจะตองมรฐบาล คนเราจงตองแบงออกเปนสองพวกใหญๆ คอ ผทท าหนาทบงคบกบผถกบงคบเสมอ

ผเรยบเรยงไดรวบรวมและประมวลค านยามหรอความหมายของค าวาการเมอง มาน าเสนอโดยจ าแนกไดเปน 6 กลม ดงน

กลมท 1 การเมองเปนเรองของอ านาจ โดยเปนการตอสกนเพอใหไดมาซงอ านาจและอทธพลในการบรหารกจการบานเมอง โดยค านยามของการเมองในเชงอ านาจทนาสนใจอนหนง ทไดใหค าอธบายทชดเจนมาก ไดแกนยามของ เพนนอคและสมธ (Pennock and Smith. 1964: 9) ทกลาววา การเมอง หมายถง ทกสงทกอยางทเกยวกบอ านาจ สถาบนและองคกรในสงคม ซงไดรบการยอมรบวามอ านาจเดดขาดครอบคลมสงคมนน ในการสถาปนาและท านรกษาความเปนระเบยบเรยบรอยของสงคม มอ านาจในการท าใหจดประสงครวมกนของสมาชกในสงคมไดบงเกดผลขนมา และมอ านาจในการประนประนอมความคดเหนทแตกตางกนของคนในสงคม

อกหนงค านยามการเมองทถอไดวาครอบคลมและชวยใหเหนภาพความเกยวพนของการเมองกบบคคลในสงคมไดแก ณรงค สนสวสด (2539: 3) ทกลาววา การเมองเปนการตอสชวงชง การรกษาไวและการใชอ านาจทางการเมอง โดยทอ านาจทางการเมองหมายถง อ านาจในการทจะวางนโยบายในการบรหารประเทศหรอสงคมอ านาจทจะแตงตงบคคลเพอชวยในการน านโยบายไปปฏบต และ อ านาจทจะใชขาราชการ งบประมาณหรอเครองมออน ๆ ในการน านโยบายไปปฏบต แนวการมองการเมองเปนเรองของอ านาจ (Power Approach) ดงทไดยกตวอยางไปน เปนแนวทางการศกษาหนงทไดรบความนยมชมชอบในหมนกรฐศาสตรและนกสงคมศาสตรทวไป ทเหนวาการเมองเปนเรองหรอมบรบทเกยวกบการใชอ านาจเพอการปกครองประชาชน กมกใหค านยามของการเมองวาเปนปฏสมพนธในเชงการใชอ านาจของ รฐาธปตย ตอผอยใตอ านาจซงกคอ

21

ประชาชนนนเอง โดยค านยามเชนน สงหนงสงใดทออกมาจากสถาบนทางการเมอง ไมวาจะเปนฝายนตบญญตทท าหนาทในการตรากฎหมายตาง ๆ เพอบงคบใช มาจากรฐบาลในรปของนโยบายสาธารณะ (Public Policies) โครงการพฒนา (Development Program) และงานตาง ๆ ทประกอบขนหรอด าเนนไปโดยภาคราชการ รวมไปถงการตดสนคดความหรอขอพพาททเกดขนระหวางบคคลตอบคคล และบคคลกบรฐ จงลวนแตเปนเรองทการเมองสงผลกระทบตอนกศกษาและบคคลทวไป โดยบรบทดงกลาวการศกษาเรองการเมองและการปกครองของประเทศ จงเปนสงทถกบรรจอยในแทบทกสาขาวชาในระดบอดมศกษาใหนกศกษาไดร าเรยน ท าความรความเขาใจในฐานะทอยางนอยก เปนสมาชกคนหนงในสงคม และเปนความรหนงทประเทศทปกครองโดยระบอบประชาธปไตยสมควรสงสมใหแกพลเมองของรฐ เพอประโยชนเปนพนฐานของการมสวนรวมทางการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย

นกรฐศาสตรบางทานมองวา แทจรงนน การเมองเปนเรองทเกยวของการตอสแยงชงกนของกลมผลประโยชน (Interest Group) ทด าเนนกจกรรมทางการเมองตาง ๆ ในอนทจะแยงชงกนเขาสอ านาจการบรหารประเทศ หรออยางนอยทสดกใหผลผลตจากระบบการเมอง (Political Outputs) ผลผลตของระบบการเมอง เปนค าศพทเทคนคทางรฐศาสตรตามทศนะของอสตน (David Easton) นกรฐศาสตรอเมรกน ทไดชอวาเปนเจาของแนวคดทฤษฎการเมองเชงระบบ (the Systems Theory) อนไดแก นโยบาย กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ โครงการหรอแผนงานพฒนาของภาครฐและภาคราชการ ซงผลในทางทเปนประโยชนตอกลมของตนมากทสด เราเรยกการวเคราะหการเมองแนวทางนวาเปน การวเคราะหเชงกลมผลประโยชน ซงดไปกเปนสวนส าคญหนงของแนวการมองการเมองเชงอ านาจทจะกลาวถงตอไป ความหมายของการเมองในมมมองน จงเปนวา การเมอง คอการทบคคลใดหรอกลมใดในสงคม ซงอาจมผลประโยชนรวมกน หรอขดกนกตาม หรอมความเหนเหมอนกน หรอไมเหมอนกนกตาม มาท าการตอสเพอสรรหาบคคลมาท าหนาทในการปกครองและเพอใหไดมาซงอ านาจทจะใหเขาสามารถตดสนใจในเรองของสวนรวมไดโดยชอบธรรม ซงจดเปนแนวทนกรฐศาสตรเชงพฤตกรรมการเมอง (Political Scientist) นยมกน

กลมท 2 มองวา การเมองเปนเรองของการจดสรรทรพยากรของรฐหรอสงทมคณคาทางสงคม ดงเชนมมมองของอสตน (David Easton) ซงไดอธบายไววา การเมอง เปนการใชอ านาจหนาทในการจดสรรแจกแจงสงทมคณคาตาง ๆ ใหกบสงคมอยางชอบธรรม (The Authoritative Allocation of Values to Society) ความหมายของการเมองดงทยกตวอยางมาน เปนนยามทไดรบการยอมรบอยางสงจากส านกพหนยม (Pluralism) อยางไรกด ชยอนนต สมทวณช (2535: 4-5) อธบายวา เราจะใชความหมายการเมองดงกลาวนไดกตอเมอ ในสงคมนนๆ บคคลหรอกลมบคคลทเกยวของ ซงไดรบผลกระทบจากทงทางตรงและทางออม มความเหนพองตองกนและยอมรบใน

22

กตกาทก าหนดการใชอ านาจเพอแบงปนสงทมคณคาเทานน สวนในสงคมทยงไมมความเหนพองตองกนเกยวกบกตกาการก าหนดสงทมคณคาในสงคม ชยอนนต อธบายวา การเมองยงคงเปนเรองของการแขงขนกนเพอก าหนดหลกเกณฑในการแบงปนคณคาทใหประโยชนแกฝายตนมากทสด เทาทจะเปนได หรอ “The competition for the authority to determine the authoritative allocation of values to society” โดยนยเชนน การเมองจงมสองระดบ ระดบแรก การเมองอยภายใตการแขงขน ขดแยงของฝายตาง ๆ เพอใหไดมาซงอ านาจทางการเมองททก ๆ ฝายยอมรบได ในขณะทการเมองในความหมายอยางแรกดงทศนะของนกคดกลมพหนยมทไดกลาวไปแลว ดจะยอมรบในจดเนนวารฐ เปนการรวมกนหรอประกอบกนของกลมหลากหลายในสงคม และรฐมไดเปนเครองมอทางการบรหาร โดยทมไดเปนตวกระท าทางการเมอง (Actors) ทจะชน าการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ แตรฐเปนเพยงรฐบาล (State as Government) ทท าหนาทเพยงเอออ านวยความสะดวกในการแขงขนกนของกลมหลากหลายเทานน (ชยอนนต สมทวณช. 2535: 6)

นอกจากน ค านยามการเมองในกลมทสอง ซงไดรบการกลาวถงอยางสงยงไดแก ทศนะของลาสเวลล (Harold D. Lasswell) ทกลาววา การเมอง เปนเรองของการศกษาเกยวกบอทธพลและผมอทธพล และการเมองเปนเรองทเกยวของกบวา ใคร ท าอะไร เมอไร และอยางไร (Politics is, who gets “What”, “When” and “How”)

กลมท 3 มองวา การเมองเปนเรองของความขดแยง ทงนเนองจากทรพยากรของชาตทมอยอยางจ ากด ขณะทผคนซงตองการใชทรพยากรนนมอยมากและความตองการใชไมมขดจ ากด การเมองจงเปนเรองทเกยวของกบการทคนในสงคมไมอาจตกลงกนไดหรอเกดมความขดแยงขน อยางไรกด การมองการเมองในลกษณะนมขอโตแยงอยมากวา หากไมอาจยตขอขดแยงทเกดขนได บานเมองยอมตกอยในสภาวะยงยากวนวาย ตอมาจงมผใหมมมองการเมองใหมวาเปนเรองของการประนประนอมความขดแยงมากวาเปนเรองของความขดแยง

กลมท 4 มองวาการเมองเปนเรองของการประนประนอมผลประโยชน เพอหลกเลยงมใหเกดความขดแยงจากการด าเนนงานทางการเมองทไมมทางออก

กลมท 5 ถอวาการเมองเปนเรองทเกยวกบรฐและการบรหารประเทศในกจกรรมหลก 3 ดานคอ งานทเกยวกบรฐ การบรหารประเทศในสวนทเกยวกบนโยบาย และการอ านวยการบรหารราชการแผนดนซงเปนการควบคมใหมการด าเนนงานตามนโยบาย ซงหากพจารณาใหละเอยดแลว การเมองโดยนยยะความหมายประการน เปนเรองทคาบเกยวกบการเมองในความหมายเชงอ านาจ ซงกเปนเพราะอ านาจทางการเมองนน ไดถกน าไปใชผานกระบวนการนโยบายและการแตงตงคดสรรผน านโยบายไปปฏบต (ขาราชการและเจาหนาทของรฐ) ในรปของอ านาจและการปฏบตงาน

23

ทางการปกครอง และแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางการเมองและการบรหารหรอการปกครองทยากจะแยกออกจากกนได

กลมท 6 การเมองเปนเรองของการก าหนดนโยบายของรฐ กลาวคอ การเมองคอกจกรรมใดใดทเกยวกบการก าหนดนโยบาย หนวยงานและเครองมอตาง ๆ ทใชในการก าหนดนโยบาย โดยนยหนง การเมองกคอกระบวนการก าหนดนโยบายของรฐ นนเอง

ดวยเหตน ตรรกวทยาทางการเมอง จงหมายถง การตรกตรองอยางสมเหตสมผลทจะน าไปสการตดสนใจของกลมคนภายในวฒนธรรมและสงคมเดยวกนวา “ใครจะไดอะไร เมอใด และอยางไร”

2.3 ทมาของความหมาย ศลปะกบสงคม – การเมอง “สถานการณนยม”

- ศลปนและสงคม (The Artist and Society)

การเปลยนแปลงตางๆทางดานการเมอง เศรษฐกจ และสงคมในชวงครสตศตวรรษท 19 และการตนตวเกยวกบการปฏวตฝรงเศส และการถอก าเนดขนของอตสาหกรรมสมยใหม ไดกอใหเกดรปแบบใหมงานศลปะทเกยวกบความสมพนธของศลปนทมตอสงคม ศลปนไมสามารถละทงประเดนทางสงคมศาสตร ศลปะไมไดเปนเรองสวนบคคลอกตอไป ศลปะถกใชเปนประเดนในการตงค าถามวภาควจารณ ปรากฏการณทางการเมองและสงคม ความหมายของสนทรยศาสตรถกวภาควจารณและลดบทบาทลง ศลปะไมใชเรองของชนชนน า แตเปนการยบยมสถานการณทเกดขนมาสรางสรรคผลงานท าใหคนในสงคมมสวนรวมกบงานศลปะประหนงเปนเรองของเคาเอง เมอศลปะวภาคสงคมมากกวาจะถกอปถมภจากองคกรหรอบคคลใดบคคลหนง ศลปะไดสรางเกมสภาษาผานรปสญญะ เปนผลผลตจากยคอตสาหกรรมศลปนตนตวตอแนวคดทฤษฏทอธบายสงทเกดในประเดนทหลากหลายมากกวาการสรางภาพแทนหรอรปเคารพแตเดม ศลปะตามแนวทางแบบ Relational aesthetics สนทรยะเชงสมพนธ กยงเปดโอกาสใหมการเปลยนแปลงต าแหนงและบทบาททเรยกวา un-art หรอ อศลปะ เปนแนวทางศลปะทเชอมโยงเขากบอทธพลความคดของกลม Situationist ทย าถงอตลกษณทแตกตางและเปลยนแปลงไปมากกวาจะเปนอตลกษณทหยดนงดวยการเปนศลปนแตเพยงอยางเดยว - ทมาของความหมาย ศลปะกบสงคม – การเมอง “สถานการณนยม” กลมศลปนสถานการณนยมไดปรากฏตวขนมาจากการวเคราะหเกยวกบสงคมตะวนตก โดยไดต าหนลทธทนนยมในการเปลยนแปลงพลเมองทงหลายไปส การเปนนกบรโภค แบบยอมจ านน โดยใชภาพอนนาตนเตนของสอทไมเกยวของกบการเมอง (depoliticized media spectacle)

24

เปนเครองดงดด สงเหลานไดเขามาแทนทการมสวนรวมแบบเชงรกในชวตสาธารณะ กลม Situationist เปนองคกรทปฎวตสงคม สมาชกถกสรางขนจากศลปน ปญญาชน และทฤษฎทางการเมองทใชเปนประเดนทจะสรางงานขนในป 1957 สลายตวในป 1972 ถอเปนผลตผลของ Western Marxism มารซสตะวนตกหรอปญญาชนมากรซสในยโรปทตอตานแนวคดมารกซสแบบโซเวยต โดยพยายามทจะท าใหชวตและศลปะรวมเขาดวยกน กลมSituationist มอทธพลมากตอขบวนการนกศกษาฝรงเศสในป ค.ศ. 1968 และการเคลอนไหวของศลปะตอตานเผดจการของตนศตวรรษท 20 โดยเฉพาะอยางยงกลม Dada และศลปะแนว Surrealism บคคลส าคญของกลมSituationist คอปญญาชนชาวฝรงเศส Guy Debord ผลตทงงานเขยนและภาพยนตร Guy Debordปฏวตความคดของบรรดาปญญาชนฝรงเศสดวยการใชศลปะในฐานะทเปนเครองมอในการตอสกบสงคมกระฎมพ Guy Debord ใชตวของเขาเองเปนโครงการศลปะหรอท าตวของเขาเองเปนศลปะ 16 ไววาศลปะไมจ าเปนทจะตองจ ากดขอบเขตของตวเอง แตจ าเปนทจะตองขยายอาณาเขตของตวเองออกไป โดยเปาหมายของการตอสนกมเพอการท าลาย “แนวความคดเรองความสขของพวกกระฎมพ” การตอสนเปนสงทเกดขนในระดบชวตประจ าวน แตเปาหมายในการตอสของกลมSituationist คอไมไดตองการแคการเปลยนแปลงสงคมแตตองการจะมอารยธรรมอนใหม17 ทฤษฎแนวคดกลม Situationist เปนสงทจ าเปนเพอวจารณระบบทนนยมขนสงแบบครบวงจรซงเปนความกงวลหลกคอ แนวโนมทเพมขนมความกาวหนาไปสการแสดงออกและการไกลเกลยของความสมพนธทางสงคมผานวตถ อกประเดนทส าคญของทฤษฎ Situationist เปนวธหลกของการตอบโต(counteracting) ปรากฏแบบการกอสรางของสถานการณ ชวงเวลาของชวตจงใจสรางขนเพอวตถประสงคในการตนขนอกครงและใฝปรารถนาทแทจรง ของประสบการณความรสกชวตและการผจญภย การปลดปลอยของชวตประจ าวน สงคมของปรากฏการณโดย Guy DeBord และการปฏวตของชวตประจ าวนโดย Raoul Vaneigem ทฤษฎทางการเมองของทงสองขอความดงกลาวขางตน เขยนแสดงพรอมกบสงพมพ Situationist อน ๆ พสจนไดวามอทธพลอยางมากในการสรางความคดทอยเบองหลงพฤษภาคม 1968 จลาจลในฝรงเศส ค าพดวลและค าขว ญจากต ารา Situationist ทแพรหลายในสงพมพเปนโปสเตอรและภาพวาดทวประเทศฝรงเศสในระหวางการลกฮอขบวนการนกศกษาและผใชแรงงาน แนวคดสถานการณนยมสามารถสบสาวยอนกลบไปไดถงจดมงหมายของพวกศลปนลทธเหนอจรง(surrealist) เกยวกบการท าใหชวตของชนชนกลางตามขนบจารต ตองประสบกบความยงเหยงและแตกสลาย ในขอเทจจรงศลปะสถานการณนยมเปนรปแบบหนงของลทธเหนอจรงหลง

16 Tom McDonough, “Guy Debord, or The Revolutionary Without Halo”,October,Vol. 115, No.1(January, 2006) p. 41 17 Anselm Jappe, Guy Debord, translated by Donald Nicholson-Smith (Berkeley: University of California Press, 1999),pp. 64-65

25

สงครามโลก(a post war form of surrealism) ซงกอนสงครามโลก ลทธเหนอจรงเนนเรอง"ความไรส านกทางจตวทยา แตหลงสงครามโลกแนวคดสถานการณนยม ชวตในเมองทถกบรณาการ (integrated city life) ถกใชเปนประเดนในงานศลปะ ศลปะในฐานะทเปนปรากฏการณอนเปนกระบวนการ (process)แตกพยายามกาวขามพนชวงเวลาของศลปะ (artistic moments) และชวงเวลาแหงความซ าซาก (moment of banality) ดวยการท าใหศลปะกลายเปนวถชวต(way of life)เมอเปนวถชวตกหมายความวาทกเวลาเปนศลปะหมด ความคดการปฏวตจ าเปนตองมการปฏว ตเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ส าหรบการท าใหชวตเปนศลปะไมไดหมายความวาศลปะท าการปฏวตทจ ากดพนท การน าเอาศลปะนอกพนทของสถาบนศลปะ ดงทนกปรชญาฝรงเศส Jacques Ranciere ตความของ Fredrich Schiller ไววานเปนการขยายพนทของศลปะเพอเชอมโยงเขากบชวต ศลปะจงไมไดจ ากดอยแตในพนทของตวเองอยางโดดๆแตยงมความเกยวของกบสวนอนๆทไมใชศลปะ18 การสรางสรรคเกยวกบผลงานศลปะตางๆเปนสงจ าเปน การขามผานหรอตดสลบพรมแดนทงหลายของรปแบบและประเภทตางๆทางศลปะทแยกจากกน เชน จตรกรรมขนาดใหญทใชอาคารในการสรางภาพศลปะเลนกบผนงของอาคารขนาดใหญ (paintings larger than buildings) เกยวกบสภาพแวดลอมตางๆ ของเมองทตงตระหงาน ผลงานศลปะใหความส าคญกบสภาพแวดลอม และวถชวตของเมองนนๆ และมตทางสงคมทมความหมาย ความสมพนธไดถกแปลไปสความหลากหลายอนหนงของวธการสรางงานศลปะ ดวย งานของ Asger Jorn ไดสรางผลงานทเรยกวา Detourned Works

18 Jacques Ranciere, “The Aesthetic Revolution and Its Outcomes: Emplotment of Autonomy and Heteronomy”,New Left Review, No. 14,(Mar-Apr,2002),p.134

26

ภาพท 2.4 Asger Jorn, Poussin,1962. Defiguration

โดยมการเขยนรปบางสวนลงบนภาพจ าลองทางศลปะทพมพออกมาถกๆ ดวยเทคนคจตรกรรม เพอตงค าถามถงคณคาเกยวกบความเปนตนฉบบ(Original) ความเปนผรเรมสรางสรรค และความเปนเจาของ ในชวงกลางทศวรรษท 1960s ศลปะกลมสถานการณนยม สวนมากไดสรางงานเขยนในเชงทฤษฎ ไดมการจดองคกรทางการเมองขนมา การประทวงเดอน พฤษภาคม 1968 ในฝรงเศส ถอเปนตนก าเนดแนวคดของพวกสถานการณนยม และถกผลตในงานโปสเตอรและภาพการตนตางๆ ของกลมสถานการณนยม ซงท าใหเปาหมายของนกศกษาฝายซายเปนรปธรรมขนมา สถานการณนยมมอทธพลตอพฒนาการของศลปะแนวพงคขององกฤษ นอกจากนยงใหแรงบนดาลใจแกศลปนแนวความคด(Conceptual) และ Arte Povera artists ของศลปนยโรปดวย และยงเปนแนวทางใหกบศลปนหลงสมยใหม อยาง Babara Kruger และ Richard Prince ซงไดลมลางขอความส านวนตางๆ ทเปนภาพในงานโฆษณาลง (subvert the visual idioms of advertising) เชน ค าวา “เปปซ ดทสด”, บนปายโฆษณาไฟฟาซงเปนตวอกษรวงตดอยบนตกตางๆ kruger ไดใชประโยชนของปายโฆษณาฯดงกลาว ดวยการสรางขอความ ส านวนของเธอเองขน เชน “We don’t need another hero” “Your body is a battleground”

27

ภาพท 2.5 Babara Kruger “Your body is a battleground”

อยางไรกตาม ตามขอเทจจรงและแนวคดของกลมสถานการณนยมคอนขางมความซบซอน มความสมพนธกนการโฆษณาเพราะศลปะแนวสถานการณนยมนนเลนกบเรองราวการขยายตวของทนนยมทขยายอทธพล ณ ตอนนน และยากทจะท าความเขาใจ มบางคนถงกบกลาววามนไรสาระดวย นยามความหมายของสถานการณนยม ไดใหนยามความหมายวา “situationist” เปนความเกยวของกบกจกรรมทางทฤษฎหรอการปฏบตเกยวกบสถานการณตางๆทสรางขน ใหนยามความหมาย situationism วา “เปนค าศพททไรความหมายค าหนงทรบมาจากค าวา situationis เพราะมนไมม สงซงเปน situationism, ทหมายถงลทธค าสอนเกยวกบการตความขอเทจจรงทมอย ความคดเกยวกบ situationism ไดถกประดษฐขนมาอยางชดเจนโดยพวกAnti situationists” ลกษณะเฉพาะทางแนวคดศลปะสถานการณนยม สถานการณนยมยดครองแนวความคดสมพนธกบปรากฏการณทเกดขนเปนวตถประสงคในการสรางผลงานศลปะของพวกเขากบการไปเกยวพนกบการนยามสงใหมๆ เรองของบทบาททางดานศลปะในครสตศตวรรษท 20 ดงเชน

28

-เหตผล (Dialectics) สถานการณนยมถอครองความคดและทศนคตในเชงวภาษวธ(Thesis, Antithesis,Synthesis) มองภารกจของพวกเขาในฐานะทเปนศลปะทเขามาแทนทของเกาทลาสมย(superseding art) -ศลปะและชวตประจ าวน (Art and Everyday life) ลบลางความคดเหนเกยวกบศลปะในฐานะทเปนกจกรรมทแยกตวออกไปจากวถชวต กจกรรมของศลปนแนวสถานการณนยมแปรเปลยนมนใหกลายเปนสวนหนงของชวตประจ าวน -ศลปะและการปฏวต (Art and Revolution) จากทศนคตของสถานการณนยม ศลปะเปนเรองของการปฏวต หรอไมมนกเปนสงทไรความหมาย บรรดานกสถานการณนยมมองความพยายามตางๆ ของพวกเขา ในฐานะทเปนผท าใหผลวงการศลปะกาวหนามากยงขนเชนงานของ Dada และศลปะแนวเหนอจรง (Surrealism) สรางความหลากหลายมากยง ขน บรรดานกสถานการณนยมยงคงตอบค าถามวา “อะไรคอเรองของการปฏวต” ชวงวนเวลาทตางๆ กน ค าตอบกจะแตกตางกนไป 2.4 งานวจยทเกยวกบ “ตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบศลปะรวมสมยไทย”

จากเนอหาทกลาวมาขางตนปรากฏชดวาศลปะและการเมองนนมความสมพนธกนท งรปแบบการน าเสนอและแนวคดสมยใหมจากประเดนเรองศลปะสมยใหม ตรรกวทยาทางการเมองและศลปะกบสงคม การเมอง ภาคศลปะจดไดวาเปนพนทการปะทะผสานทางสงคม ดงนนภาคศลปะไมใชเรองสนทรยศาสตรและความเปนสวนตวของศลปนเพยงอยางเดยว ศลปะยงมความสมพนธตอวถชวต วฒนธรรมและชนชนดวยประกอบกบอทธพลแนวคดสมยใหม ท าใหศลปะคอพนทการแสดงออกทางความคดทหลากหลายทสงผลถงการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณและบทบาททางสงคมตอรปแบบอปถมภภาคศลปะ จากงานวจยเรอง การวเคราะหรปแบบระบบอปถมภงานศลปะขององคกรธรกจ โดย วทวส ธระวกสต(พ.ศ.2550) การใหคณคาในงานศลปะเพอเรองของการตลาดเปนกลไกลทท าใหธรกจเตบโต เพอยกระดบขององคกรโดยยกตวอยางมา 3 องคกรไดแก ธนาคารกรงเทพ ธนาคารกสกรไทยและบรษท ปตท เปนหนวยงานเอกชนทจดการประกวดนทรรศการศลปะเปนการอปถมภศลปะ โดยใชการประกวดใหเปนกลยทธในการฐานการตลาด เพอค านงถงผลประโยชนตอองคกรทจะไดรบแบบเปนรปธรรมทเหนผลอยางชดเจน หนวยการวจยการอปถมภศลปะขององคกร รปแบบงานวจยเชงปรมาณวเคราะหรปแบบการอปถมภศลปะในระดบองคกรน าเสนอความสมพนธระหวางองคกรกบภาคศลปะและภาคการตลาดทลวนแลวเปนเรองของธรกจทมผลประโยชนตอบแทนไมทางตรงก

29

ทางออม งานวจยใชสตรการวจยเชงปรมาณหาคากลมตวอยางจากสตรการค านวณตวอยางดวยวธของTaro Yamaneจากประชากรเขตกรงเทพฯตอผลตอบรบความพงพอใจขององคกร ภาคธรกจรวมมอกบภาคศลปะเพอสรางความมนคงในตวองคกรทางธรกจ เพอสรางความเขาใจตอสงคมทใหคณคากบงานศลปวฒนธรรมทมกรอบความเชอแบบไทยและภาพลกษณตราสนคาแฝงอย การอปถมภจากภาคเอกชนเขาสนบสนนอดมการณศลปะแบบประเพณนยม ควบคมอ านาจความชอบธรรมในการตดสนคณคาทางศลปะจากกลมศลปนทมชอเสยงในวงการศลปะไทยหรอจะเรยกไดวาศลปนแหงชาตดานทศนศลป นทรรศการศลปะจากภาคเอกชนนนแฝงความเชอเชงอดมคตในรปแบบเทคนคศลปะสมยใหม เพอคงเอกลกษณ และ อต-ลกษณไทย ความเชอทางวฒนธรรม ศาสนา ตออ านาจการตอรองในตวองคกรตราสนคาของตนเพอสรางความหมายทางวฒนธรรมการบรโภคตอพลเมอง การอปถมภศลปะจากเอกชนนนท าใหตวศลปนรบเอาแนวคดวฒนธรรมองคกรมาโดยไมรตว ศลปะเปนเพยงแคสนคาของชนชนน าไทย ศลปนรบอทธพลเทคนคของศลปะสมยใหมแบบตะวนตกมาปรบใชตอเรองราวแบบไทยเปนเพยงการบนทกอ านาจทางประวตศาสตรจากภาพเขยนหรองานประตมากรรม นอกจากนนงานวจยไดอธบายเกยวกบเรองการสรางคณคาในงานศลปะเพอการตลาดและรปแบบการอปถมภศลปะจากภาคเอกชน การเขามาของระบบอปถมภใหมทมสวนเกยวของกบกลมทนใหม การมบทบาทของกลมทนทางธรกจดานงานศลปกรรมทเชอมโยงกบทางประเพณ วฒนธรรมและวถชวตแบบไทย เพอสะทอนภาพลกษณทางวฒนธรรมแบบอนรกษนยม ศลปกรรมทกลมทนทางธรกจอปถมภนนจงผลตซ าความเปนชาตทางสนทรยศาสตรแบบยคกลาง ศลปะแบบทางการ เพราะฉะนนการทกลมทนทางธรกจมบทบาทดานการประกวดศลปกรรมไทยนนเปนการรวมสรางความหมายทางนทรรศการศลปะจากศลปะแบบไทยกบผอปถมภรายใหมเพอพฒนาองคกรและสนบสนนภาคศลปะผานความเชอแบบไทย งานวจยชนนจงมความส าคญในประเดนการเขามาของระบบอปถมภศลปะจากภาคธรกจตออดมการณรฐไทยในภาคศลปะ

สวนงานวจย เรอง ประว ตศาสตรนพนธแนวคด “ศลปะเพ อ ชวต” โดย สมทธ ถนอมศสสนะ (พ.ศ.2548) ศลปะเพอชวตเปนงานวจยรปแบบวรรณกรรมทเรยกรองความเทาเทยบในสงคม ในทศวรรษ 2490 ทแฝงไปดวยแนวคดและการเคลอนไหวทางการเมองทปญญาชนไทยไดรบอทธพลจากแนวคดมารกซส(Marxism) เปนหวฝายซายชวงพ.ศ.2475 และจากเหตการณการประทวง เพอเรยกรองการปกครองแบบประชาธปไตยของหลายกลมในประเทศไทย วทยานพนธกลาวถงแนวคดสงคมนยม ไดอางถงงานเขยนทางการเมองไดแกงานเขยนของจตร ภมศก ดและกหลาบสายประดษฐ วทยานพนธใชรปแบบการศกษาเชงประวตศาสตรและประวตศาสตรนพนธ แบงแนวคดออกเปนสามมตคอ มตทางวรรณกรรม มตทางการเมองและ

30

ระดบปจเจก วทยานพนธฉบบนแบงออกไดเปนสองสวน สวนแรกการศกษาทมาพฒนาการของศลปะเพอชวต จากหลกฐานทางประวตศาสตร สวนสองเปรยบเทยบภาพจากหลกฐานทปรากฏในประวตศาสตรจากแนวคดศลปะเพอชวตเพอเปนรากฐานของแนวคดเพอชวตแบบตางๆ เชน วรรณกรรมเพอชวต เพลงเพอชวต วทยานพนธใหความส าคญกบวรรณกรรมมากกวาศลปะแขนงอนๆใหความส าคญไปทตวบคคลในวงการวรรณกรรมและความขดแยงของวรรณกรรมน าเนาเดมกบวรรณกรรมทางการเมอง ขอบเขตการศกษาวรรณกรรมเพอชวตในสงคมไทยตอเวลาและหลกฐานทางประวตศาสตร

1. ดานเวลาแบงเปน ชวงการเขามาของแนวคดสงคมนยมสสงคมไทย ชวงความเคลอนไหวเตบโตของแนวคดสงคมนยมถกเขาใจและใหความส าคญอยางไรตอการพฒนาการความส าคญของประวตศาสตรวรรณกรรมและการเมอง

2. ดานหลกฐาน วเคราะหเนอหาของงานเขยนประเภทวรรณกรรมวาวรรณกรรมตองการวจารณอะไรในปรากฏการณท เกดขนไมวาในเชงการอธบาย สนบสนน คดคาน ไมไดใหความส าคญไปในเรองถกหรอผดของแนวคด เพอศกษาภายใตบรบทของประวตศาสตร และน าไปสความเขาใจทางประวตศาสตรความคดของไทย เปนการเปรยบเทยบอดตจากหลกฐานทางประวตศาสตรกบอดตในประวตวรรณกรรมวามความเหมอนหรอแตกตางกบมากนอยเพยงใดเกดขนจากสาเหตใด

ระดบการวเคราะห วเคราะหสงคมไทยทมองวรรณกรรมเพอชวตและใหความส าคญตามพนทและเวลา เปนวธวทยาทเหนถงปรากฏการณของการเปลยนแปลงความหมายทสงผลตอการเมองภายในประเทศไทยจากภาพของประวตศาสตรในอดตและกลมปญญาชนไทยหวกาวหนา การทแนวคดสมยใหมไดรบการยอมรบหรอไมนนขนอยกบค าอธบายของชนชนน าไทยเพราะแนวคดสมยใหมทน ามาใชเปนแนวคดทขดแยงกบรปแบบการปกครองตอประชาธปไตยแบบสมบรณาญาสทธราชหรอประชาธปไตยครงใบ แนวคดมารกซสเองกมปญหาเพราะเปนการตอสกบระบอบทนนยมสามญและความเสมอภาคทางชนชนทน ามาใชเพออธบายการเมองในสงคมไทย เพอเรยกรองความเทาเทยมของชนชนระดบโครงสราง เพอวจารณทนนยมตอชนชนกระฎมพ(นายทน)ท าใหแนวคดทน ามาใชไมสามารถแกไขความตางทางสงคมประดบปจเจกชนได สวนการเมองในประเทศไทยน าตวแนวคดกกลบไปสนบสนน ประชาธปไตยแบบสมบรณาญาสทธราชเพราะทาทของการเมองในยคสมยนนเรมจะเปลยนไปทางการปกครองแบบคอมมวนสหรอระบบสงคมนยม(เปนการคานอ านาจการปกครองของสองมหาอ านาจใหญของโลก )

31

การเมองในประเทศไทยเปนการจดสรรอ านาจของชนชนน าทมการเปลยนผานรปแบบการปกครอง เพอคงสถานะทตวเองด ารงอยสรางสงคมประชาธปไตยในแบบไทยทประชาชนมสทธออกเสยงไดกงหนง งานวทยานพนธฉบบนไมไดกลาวถงการเมองในปจจบนและแนวคดหลงสมยใหมทอธบายตอยอดจากแนวคดมารกซสเดม เพราะปรากฏการณทางการเมองปจจบนเปนพนทของความคดเหนทซบซอนตอเรองสทธ ความเสมอภาคเทาเทยมของพลเมอง สงคมไทยสมยใหมมการปรบเปลยนรปแบบตอภาคการเมองทางความคดทมากกวาวจารณชนชนนายทนหรอชนชนน ากลบใหความส าคญไปทชนชนกลางหรอชนชนลางทมบทบาทตอรองความหมายในสงคมมากกวาเดมการการรวมตวกนของกลมแรงงานและการชมนมทางการเมองในสงคมเปนการประทะกบคลนอ านาจเกากบอ านาจใหม สวนดานศลปกรรมไทยมความตางจากดานวรรณกรรมเพราะวรรณกรรมไทยเปนพนททางการเมองทางความคดตอความเสมอภาคหรอจากแนวคดสมยใหม

แตดานศลปะรวมสมยไทยนนเปนพนทการอปถมภของชนชนปกครองทางสงคมตอการสรางความหมายทางศลปะรบอทธพลทางเทคนคสมยใหม ศลปะไทยจงเปนเครองมอการผลตซ าความเปนไทยและอ านาจรฐไทย พนทศลปะเปนพนทชนดพเศษทจ ากดกลมคนกลมเฉพาะ ศลปะภาคนทรรศการนนเปนพนททางวฒนธรรมทตดขาดจากความหลากหลายทางสงคมทปรากฏในปจจบน ศลปกรรมแบบไทยยงคงผลตงานแบบยคกลางของตะวนตก เพราะฉะนนพนททางศลปะแบบไทยนนสรางล าดบชนทางสงคมศลปะตอการถอครองความหมายทางศลปวฒนธรรมแบบไทยจากงานวจย การมสวนรวมของชนชนกลางไทยในกระแสโลกาภวฒน (พ.ศ.2550) โดย นางสาว นารวรรณ กลน-รตน วเคราะหยคหลงสมยใหมเพอมองมตทางสงคมปจจบน ใหความส าคญไปในดานเศรษฐศาสตรการเมองและแนวคดทฤษฎทอธบายเรองชนชนกระฎมพในตะวนตกเพอน ามาเปรยบเทยบปรากฏการณทเกดขนในสงคมไทยจากอดตถงปจจบน โดยยกเหตการณทเกดการเปลยนผานอ านาจมาเปนกรณศกษาหนาทของชนชนกลางในประเทศไทยและการเปลยนแปลงการปกครองทมผลตอการเกดขนของชนชนกลางในสงคมไทยทไดรบอทธพลจากแนวคดตะวนตก การเขามาของเศรษฐกจแบบทนนยมเสรและผลของกระแสโลกาภวฒนจากแนวคดชนชนกลาง(กระฎมพ)

- มารกซส (Marxism) วจารณระบบทนนยม ก าหนดจากความสมพนธทางการผลตของชนชนกระฎมพกบชนชนแรงงาน

- มารกซสใหม (Neo Marxism) การเกดขนของชนชนกลางในสงคมสมยใหม เพอสรางความชอบธรรมในระบบทนนยม ดานการเมองจากอดมการณแบบ มกซ เวเบอร(Max Weber) ก าหนดจากรายไดและสถานะทางสงคมเปนตววด ผลผลตจากทนนยมเสร มองทปญหาความไม

32

เทาเทยมดานเศรษฐกจ การเมองและสงคมทงหมดนนเปนการน าเสนอการวเคราะหแบบตะวนตกทเปนประชาธปไตย แตในประเทศไทยนนเปนเพยงแคอดมการณตองน าความจรงในประเทศมาประกอบกนเชน เรองประวตศาสตร การเมอง วฒนธรรม เศรษฐกจ เพอประกอบสรางความหมายชนชนกลางแบบไทย วเคราะหชนชนกลางของไทยทไดรบการยอมรบจากสงคม ใชกรอบแนวคด โลกาภวฒนทางการเมองและการมสวนรวมในการแสดงออกของชนชนกลางในไทย เพอวพากษวจารณรฐบาลและการชมนมทางการเมอง

ระดบการวเคราะหบทบาทชนชนกลางทมผลตอการเมองไทยจากอดตจนถงปจจบน ดานปจจยภายในและภายนอกประเทศทมผลตอพฒนาการของชนชนน าไทยแลวมองถงการก ากบความหมายความส าคญจากประวตศาสตรและสถานะของชนชนกลางทเปลยนไป ก าหนดคณคาทางชนชนจากชนชนน าตามยคสมยไทย บทบาทของชนชนกลางไทยแบงออกไดเปน 2 กลม กลมแรกแนวคดอดมการณมไดรบอทธพลจาก ปรชญา ปญญาชนตะวนตก กลมทสองแนวคดสนบสนนอดมการณของรฐและประชาธปไตยกงเผดจการตอภาคธรกจทจดสรรผลประโยชนโดยรฐบาล เพอสนบสนนอดมการณรฐชาตเปนการเมองทไดรบอทธพลจากระบบทนนยม และสองกลมนมความแตกตางดานแนวคดอยางชดเจน แนวคดอดมการณของชนชนกลางไทยสวนใหญกไมไดมแนวคดดานจตส านกเพอสงคมทจะมอ านาจการตอรองกบภาครฐ พนททางการเมองเปนเรองของกลมคนเฉพาะ ไมใชพนทการตอรองของคนสวนใหญ การเขาไปมสวนรวมทางการเมองของชนชนกลางเปนแคผวเผนสวนใหญมกจะมองทผลประโยชนดานเดยวและองคความคดจากรฐ ปฎเสธความแตกตางซบซอนจากสงทเกดขนในสงคมเพอตอบรบอดมการณรฐชาต ชนชนกลางสวนนเปนกลมคนสวนใหญทมการผลกดนประเทศไทยไปในระบอบประชาธปไตยครงใบ ปฎเสธไมไดวาศลปะกบการเมองมความเกยวของกนในหลายรปแบบ ศลปะแบบไทยก าลงท างานรบใชอดมการณทางการเมองในสงคมไทยน นเตมไปดวย การตอบสนองความเชอเชน ศาสนา วฒนธรรมตอรฐชาต ทมนยยะทางการเมองแอบแฝงอยเพอเปนฐานอ านาจใหกบชนชนน าทางสงคมไทยในการจดการควบคมความหมายตอรฐไทยทเตมไปดวยความเชอแบบไทยตออดมการณรฐไทย การมสวนรวมของชนชนกลางไทยตอภาคศลปะนนมความคลายกบดานการเมองคอการมบทบาทแบบผวเผนทงการมสวนรวมทางนทรรศการศลปะหรอการผลตงานศลปะจากการศกษาระดบอดมศกษาไทย เพอสรางความหลากหลายเชงโครงสรางและปรากฏการณตอสงคมไทยมากกวาการวภาควจารณประเดนสถานการณทางสงคมปจจบน การมบทบาทของชนชนกลางทางศลปะนนมงไปสการท าใหศลปะกลายเปนสนคาจากแนวคดชาตนยมแบบไทยและการมบทบาททางธรกจศลป

33

ดานงานวจยเรอง ชนชนน าทางธรกจการเมอง ศกษาเฉพาะกรณการเขามามบทบาททางการเมองโดยตรง(พ.ศ.2524) โดย วสทธ ธรรมวรยะ การเขามามบทบาททางการเมองของนกธรกจทมทนทางเศรษฐกจ กลาวถงการเขามามบทบาททางการเมองของชนชนน าทางธรกจจากอดตทมบทบาทตางกนจากปจจบนตอการเขามามบทบาททางการเมองอยางชดเจน ภายหลงจากเหตการณ 14 ตลาคม 2516 การเลอกตงของคณะรฐบาลชด พณฯพลเอกเปรม ตณสลานนท ซงปรากฏวารฐมนตร “ทมเศรษฐกจ” ลวนแตเปนนกธรกจชนชนน าไทยและยกตวอยางประเทศมหาอ านาจ ( อเมรกา ญปน สงคโปร ) เปนตวอยางเรองโครงสรางชนชนน าและการมสวนรวมของนกธรกจในทางการเมอง ประเภทชนชนน าไทยทางการเมองดานการบรหาร ทางธรกจ ทางทหาร ทางวชาชพ มความจ าเปนของการมสวนรวมกบการเมองกบนกธรกจ เพอตองการรกษาสภาพเศรษฐกจแบบเสรนยมไว เพอทจะสามารถด ารงธรกจไดโดยอสระและบรรลวตถประสงคในการแสวงหาก าไรสงสด โดยไดรบการคมครองจากภาครฐใหมากทสด โดยการใชกลไกลเครองมอทางการเมองเปนฉากบงหนาในการหาผลประโยชนภายในประเทศ รวมมอกบรฐราชการเพอทจะหาผลก าไร แบงภาพรวมได 2 ประเภท คอ ชนชนน าเดม กบชนชนน าเฉพาะดาน นกธรกจพงพาชนชนน าทางราชการ เพอประโยชนการสะสมทนทมากกวาทนทางเศรษฐกจทตนครอบครอง สะทอนใหเหนถงระบบการเมองไทยทเปนแบบประชาธปไตยครงใบ

ประชาชนอยภายใตวฒนธรรมอ านาจนยมแบบอปถมภมการเกอหนนกนในหมเครอญาตคลายคลงกบระบบสมบรณาฯ แบงผลประโยชนบางสวนจากการลาอาณานคมทางธรกจ เพอรกษาอดมการณรฐชาตไว แมกระทงความหมายของงานศลปะทเกยวกบเรองของการเมองคอการเขามาอปถมภศลปะขององคกรทางธรกจ เพอจะพดไดวาศลปะและนทรรศการศลปะนนมความหลากหลายไมไดมาจากศนยกลางของรฐเพยงอยางเดยว เปนการสรางความหมายทางศลปะกบองคกรทางธรกจ แตสดทายกถกดซบเขากบอดมการณรฐทเปนศนยกลาง เพราะประเดนการท างานของศลปนนนไมไดสอดคลองกบสภาพสงคมมากนน แตกลบเปนประเดนทสนบสนนความเชอในวฒนธรรมไทย บทบาทของชนชนน าทางธรกจและศลปะนนจงเปนการรวมสรางความหมายจากชนชนน าไทยเดมเพอผลประโยชนทางอ านาจตอองคกรในการตอรองความหมายตอพนทสาธารณะไทย สนทรยศาสตรเตมไปดวยความสงสงของรสนยมของชนชนน าเพอสรางมายาคตทางศลปะสมยใหมไทยในบรรยากาศภาพการปลกเราความรกชาตแบบประเพณนยม สวนงานวจยเรอง มายาคตของผหญงในภาพถายของนตยสารแนวอโรตกไทย (พ.ศ.2551) โดยนาย วโรจน สทธสม ทแฝงมมมองและความเชอแบบอนรกษนยมแบบไทยผานการรบรทางสงคม การศกษามายาคตของผหญงในภาพถายของนตยสารแนวอโรตก (Erotic)ไทย วจยเชงคณภาพใชการวเคราะหตวบทเปนเครองมอเขาไปสปญหา งานวจยไดวเคราะหภาพถายจาก นตยสาร

34

(magazine) ส าหรบผชายทมขายทวไป งานวจยกลาวแมจะมความเชออยบางวาภาพทางเพศเปนความงดงาม แตสวนใหญจะถกมองในแงของความเปนศลปะผานเรอนรางอสตรและคณประโยชนของภาพในแงของการพกผอนหยอนใจมากกวาจะหาสาระจรงจงทางสงคมและวฒนธรรม ซงอนทจรงแลวภาพทางเพศกเปนสอชนดหนงและสอเหลานยอมผานการหมกบมตอคานยมทางสงคมวฒนธรรมเอาไวจนเปนเรองปกต ดงนนภาพทางเพศเปนสวนหนงในชวตและถอเปนสอชนดหนงในสงคม ภาพดงกลาวจงนาจะเปนมากกวากจกรรมสนทนาการ หรอการใชเวลาวางอยางหลบๆซอนๆ ในทางตรงกนขาม ภาพเหลานทเรามองเหนจนชาชนสามารถท าการสอสารคตและความคด ไปจนถงปลกฝงทศนคตบางอยางจากตวภาพถายทนาสนใจคอ วฒนธรรมการบรโภคภาพทางเพศเกดขนอยางปกต แนบเนยน จนกระทงคนสวนใหญไมทนสงเกต งานวจยศกษาเกยวกบเรองทางเพศ โดยเฉพาะความโปเปลอยมกจะถกจบจองมองดอยางไมเปนมตรจากผคนในสงคม งานวจยไดแบงประเภทสอทางเพศออกเปน 3 แนวทาง ไดแก

1. แนวอนรกษนยม มองวาสอทางเพศจะท าใหสงคมเสอมทรามลง 2. แนวสตรนยม มองวาสอทางเพศเปนการกดขผหญงและสนบสนนการลวงละเมดทาง

เพศ 3. แนวเสรนยม มองวาสอทางเพศไมเปนพษเปนภยและยงปลดปลอยจนตนาการทางเพศ

ใหแก ผอาน ประเดนทเกยวของกบงานวจยคอ โรลอง บารตส (Roland Barthes) เคยกลาวถง “ความ

ลกซง” ของภาพทางเพศเอาไวโดยศกษาภาพท สอความหมายโดยต รงอยางเดยว (Unary Photography) เขาไดยกตวอยางถงภาพขาวตางๆ ซงยงรวมไปถงภาพโปเปลอย (Pornography) ซงหลายครงโลกวชาการจะใชค าศพทภาษาองกฤษค านในความหมายซ าซอนกนระหวาง “สอทางเพศ” กบ “ภาพโปเปลอย” ขนอยกบบรบททกลาวอางถง เหนวาภาพทสอความหมายตรงอยางเดยวไดเพยงเพอบนทกภาพในหวงเวลาขณะเกดเหตเอาไว แตไมไดมอะไรใหขยายความมากไปกวานน นอกเหนอจากทเหนกนอย ( ผหญงเปลาเปลอย กคอ ผหญงเปลาเปลอย ) ภาพโปเปลอยเฉยๆ จะไมมแงมมบางอยางของศลปนหรอความสรางสรรคอยเทาใดนก ดงนน ภาพโปเปลอย คอภาพอนไรเดยงสา ( Naïve ) อยางไรกตาม ภาพอโรตก (Erotic ) ถอเปนภาพทมการใสความคดและบดเบอนบางอยางออกไปจากความบรสทธดงเดม (ผหญงเปลาเปลอย เปนมากกวา ผหญงเปลาเปลอย หรอเปนสญญะชนดหนง ) ซงถอวาเปนจดทนาสนใจศกษา ส าหรบ โรลอง บารตส(Roland Barthes) แลว ภาพอโรตก( Erotic ) นนเปนรปแบบทางวฒนธรรมทลกซงกวาภาพโปเปลอยลวนๆ เพราะภาพดงกลาวเรยกรองการตความไดหลากหลายและแสดงออกมาจากความสรางสรรค ตอความเปนศลปะของชางภาพอกดวย ( Kidd, 2003, Abstract ) ส าหรบในประเทศ

35

ไทย ลกษณะของสอแนว อ-โรตก(Erotic) ปรากฏใหเหนมานานแลวในรปแบบของจตรกรรมฝาผนง จนกระทงเมอเปลยนผานยคสมยมาจนถงปจจบน สอแนวอโรตกไดขยายขอบเขตไปส “ภาพถาย” ซงภาพถายถอเปนสอทเกดขนหลงจากมเทคโนโลยดานการถายภาพแพรหลายและเปนสอชนดหนงทมพลงอ านาจของสอสาร กระทงมค ากลาวทไดยนกนบอยครงวา “ภาพเดยวแทนค านบพนค า” การท โรลอง บารตส(Roland Barthes) แยกใหเหนวา “ภาพโปเปลอย” วาตางจาก “ภาพอโรตก”(Erotic) นน ท าใหผวจยเกดความสงสยใน “ภาพอโรตก”(Erotic) วาจะเปนสถานทซอนเรนคตทางสงคมวฒนธรรมอนมพลงอ านาจเอาไว และมกระบวนการแสดงออกผานองคประกอบตางๆของภาพซงถอวาเปนสงทนาสงสย เปนประเดนทนาสนใจในโลกวชาการจากแนวคดเรอง “มายาคต” ของ โรลอง บารตส(Roland Barthes) เราจะเหนวาสงตางๆในสงคมลวนปรงแตงทแฝงคตความเชอเอาไว เมอมองความสมพนธเรองเพศกบเรอง “ภาพอโรตก”(Erotic) แลวจะพบถงความนาสนใจประการส าคญภาพถายอโรตก(Erotic) คอการถายภาพเรอนรางของหญงสาว ซงถอเปนเรอนกายตามธรรมชาตทไมนาจะมอะไรมาปรงแตง แตถงแมเปนการถายภาพ “ธรรมชาตของมนษย” กตามแนวคดเรองมายาคต กยงเขาไปท างานในสงทดเปนธรรมชาตหรอกลาวอกอยางไดวากระทงรางกายหญงสาวทนาจะเปนธรรมชาตทสด มายาคตกยงเขาไปท างานจนกระทง ภาพหญงสาวเปลาเปลอยถกปรงแตงขนจากสงคมชายเปนใหญสงผลใหภาพถายนนไมเปนธรรมชาตอกตอไป นกวชาการดานภาพอยาง จอหน เบอเกอร เชอวาภาพตางๆ ไดน าพาเอา “อดมการณ” ( Ideology ) ของตวของมนมาดวยไดแกเรองของเพศสภาพหรอชนชนทางสงคมถอเปนเงอนไขและปจจยส าคญในการท าความเขาใจเกยวกบการจองมองรปภาพทงหลายทสรางความหมายตอมายาคตเรองเพศ

งานวจยกรอบแนวความคดเรองเพศสภาพ มการก ากบความหมายของสงคมผานความเชอทางศาสนา ศลธรรม ทควบคมสอในสงคมไทยทมอดมการณความเชอของวฒนธรรม วถชวตแบบไทยแฝงอยและในนตยสารอโรตก(Erotic) นนกสะทอนถงสงคมทชายเปนใหญ แมกระทงการโฆษณาสนคาตางๆ ทเกยวของหรอไมเกยวของกบเพศชายกตาม แลวการทมการเปดกวางของการบรโภคนตยสารสงพมพตางๆ จากนตยสารประเภทภาพถายอโรตก(Erotic)การบรโภคอยางเปดเผย งานวจยไดมองขามเรองกระแสโลกาภวฒนและทนนยม คอกอนหนานศลปะภาพเขยนนด นนเปนรสนยมของชนชนสงแตภาพงานศลปะถกแทนทดวยภาพถาย และเมอการเปลยนแปลงของเทคโนโลย การเขามาของภาพถายกเปนเรองงายตอการบรโภคทเปดกวางทะลายความหมายของชนชนทเขาถงงานศลปะรสนยมทสงสง เกดการตงค าถามวาเปนสอลามกในกระแสโลกาภวฒน ผานระบอบทนนยม นนไมใชแตผหญงในนตยสารทนงนอย แตในชวตจรงกไมตางกนมากเทาไรนน การทผหญงแตงตวเปดเผยมากยงขน เปนผลของกระแสวฒนธรรมสมยใหมสรางเสรภาพการ

36

แสดงออกทไดรบจากสงคมตะวนตกในหลายรปแบบเชน มวสควดโอ หนง ภาพยนตรโฆษณาตางๆเปนกระแสแฟชนในการแตงกายตอสทธเสรภาพในการเลอกบรโภคระดบปจเจกชน ในการทผหญงแตงตวเปดเผยมากขนนนเปนการดงดดความสนใจของผหญงทเปนผถกกระท าเรองเพศสภาพ สะทอนใหเหนวาการทไมสนใจตอการมองจากเพศตรงขางเปนการสมยอมทวาเพศหญงมสทธทจะเลอกผชายไมใชแคผชายเปนผเลอกฝายเดยวเชน การแตงตวในสถานบนเทง งานแสดงสนคา ทมการเปดเผยมากขน เปนการสมยอมจากการถกกระท า เพอสลายส านกเดมเรองเพศสภาพใหเปนเรองทธรรมดาเปนการพงพอใจสวนบคคลทตางจากความเชอในวฒนธรรมไทยเดมตอพนทการแสดงออกจากการจองมองหรอถกจองมอง แตความเปนจรงแลวสงเหลานกบเปนพนทของความหลากหลายในสงคมทปรากฏในวถชวตปจจบน จงท าใหชวตประจ าวนเปนเรองของรสนยมสวนบคคลมากกวาเรองศลธรรมแบบไทยตอวถชวตแบบพทธทสงคมสมยใหมเลอกทก าหนดวถชวตแบบสวนตวมากกวาความเชอแบบอนรกษนยมไทยตอความหลายหลายทางชาตพนธและความหลากหลายของวถชวต สงคม วฒนธรรมในสงคมสมยใหม

สวนงานวจยเรอง The Center for Media Ethnography and Visualizing Culture Study (พ.ศ.2010) โดย ทศนย เศรษฐเสร กลาวถงแนวคดรฐชาตทก าหนดกรอบความจรงดงาม ในการชวงชงความหมายและการใหความหมายของชนชนทเปนตวละครเปนผก าหนดวฒนธรรม สงคม การเมองและศาสนาตอภาคศลปะทเปนพนทเฉพาะ ศลปกรรมรวมสมยสรางพนทพเศษมารองรบชดความคดอดมการณทสรางขนโดยชนชนน าไทย เพอยากตอการตงค าถามและน าไปสขอสรปตายตว ( ทพดถงเรองภายในตวเองหรอไมกพดถงความพอเพยงเปนอยแบบไทยในรปแบบสญลกษณ ) เพอด ารงอ านาจทตนไวหรอจบมอกบกลมอ านาจใหมทเขามาเปนการเออประโยชนรวมระหวางกนและกนในแตละชวงเวลาทเปลยนผาน เพอชวงชงค าอธบายของภาคศลปะท าใหงานศลปะเปนฐานอ านาจผานระบบสถาบนการศกษาทผลตซ าอดมการณเดมไวในโลกตลาดศลปะทเตมไปดวยความหมายเชงสญญะแบบไทย ใหคาความหมายทเตมไปดวยโครงสรางทางสงคม งานวจยฉบบนไดวเคราะหวาทกรรมเชงอ านาจตออดมการณชาตนยม รฐชาต ทเปนตวก าหนดคณคาของงานศลปะในแตละยคสมยในทาทของงานทเปลยนไปในตวภาพแทนทใหความส าคญตอชดความหมายเดมทโครงสรางเชงอ านาจฝงรากลกกลายเปนสวนหนงของการด ารงชวต โดยคนในสงคมไมทนรตววาการปลกฝงความเชอผานกรอบวาทกรรมชดตางๆเชน พทธศาสนา รฐราชการ ชาตพนธ รฐ-นยม ย าอดมการณผานวฒนธรรม มารยาท ประเพณนยม ส านกไทยทในจนตนาการสรางขนเปนฐานะการสรางโลกแหงอดมคตทเปนนามธรรมใหกบโครงสรางอนหนกแนน เตมไปดวยความซบซอนของการสรางความหมายผานงานศลปะ

37

ภาคศลปะกลาวถงความเปนมาของประวตศาสตรไทยทน าวธการสรางความหมายจากแนวคดในตะวนตกน ามาปรบใชกบเรองราวแบบไทย เพอน ามาใชคงอ านาจการปกครองใสชดความรความคดดานทกษะฝมอ ในรปแบบสนทรยศาสตรยคกลางเพอมาสนบสนนฐานอ านาจรฐไทยแบบอนรกษนยม โดยงานศลปะไทยแตละยคกไมหลกหนประเดนการท างานเรองประเพณนยม ศาสนา รฐชาต สงทใหคณคาถกลดทอนเหลอแคค าวาสวยโดยทตวศลปนเปนฐานอ านาจในอดมการณรฐชาต สรางความเปนสมยใหมเชงรปแบบ แตเตมไปดวยความวางเปลาในความคดทเชอมโยงกบสงคมเปนเรองปจเจกชนเทยมๆ พยายามผลตซ างานศลปะแบบอนรกษนยมทไมน าไปสการตงค าถามจากประเดนทางสงคมตางจากทศนะคตศลปะสมยใหมของตะวนตก ทหนขนบธรรมเนยมเดมตงค าถามกบประเดนทางสงคมสรางนวตกรรมการทดลองสงใหมทสามารถอธบายปรากฏการณหรอเปดประเดนทางสงคม ทยนอยบนฐานคดแบบประจกษนยม - เหตผลนยม เปนการซอนทบพนทพเศษกบพนทสามญ ( Ordinary ) แนวคดมนษยวทยาทางประสบการณศกษาชวตมนษย ทางพธกรรม พนททางสงคม พธกรรมศกษาสงศกดสทธ มนษยมองอยเหนอความจรงมองในมตเหนอประสบการณของปญหาทางสงคมทมอยจรง โลกสงศกดสทธทมความซบซอนกบจกรวาลวทยาในโลกของสญญะทเหนอจรง ระดบปรากฏการณวทยามองโครงสรางทางสงคมวาอะไรทอยตรงหนาถอดความหมายหรอตความสงทเปนรวมสมยจากความเขาใจอดตทเปนเรองของประวตศาสตร โครงสรางวทยามองประวตศาสตรวฒนธรรมมากอนทจะศกษา วาสงทปรากฏอยตรงหนาจะไมเขาใจเชงประวตศาสตรถาตความเปนอดตจากความเปนปจจบน มองอดตจากความเปนปจจบนเสมอ แลวมองอดตเพอเขาใจวาสงผลอะไรกบปจจบน ทงสองอยางนตางกนทฐานความคดของผท าวจยไดเขาไปส ารวจอดตวา เกดอะไรขนทสงผลถงปรากฏการณในปจจบนอยางไร ทมการผสมผสานเชงวฒนธรรมทสะทอนการเปลยนแปลงสงผลตอศลปกรรมรวมสมยในไทย ระดบการวจยแบบวถวทยา ( Methodology ) แลวใชกรอบคดชดวาทกรรมและความสมพนธเชงอ านาจทมอทธพลอยเหนอศลปนรวมสมยไทยมาวเคราะหเปนงานวจยเชงวจารณวาทกรรมในระดบปจเจกและผสมผสานวธวทยาเชงชาตพรรณนา วเคราะหรปแบบของผลงานศลปะไทยกลมตางๆ เกบขอมลงานวจยทเกยวของทงงานเขยน ตวงานศลปะ เพอขยายความคดความเปนศลปะไทยรวมสมยวามลกษณะแบบใดทการสะทอนชดความคดตอสงคมปจจบน

จากงานวจยทกลาวมาขางตนนนอธบายไดวา ศลปะและการเมองมความสมพนธกนอยางยงจงไมสามารถตดขาดจากกนไดเปนการปะทะผสานทางสงคมและวฒนธรรมตอวถชวตในความหมายทแฝงอยใตความงานทางสนทรยศาสตรเพราะฉะนนการอธบายการเปลยนแปลงและเขาใจบรบทของศลปะสมยใหมไทยทมความส าคญอยางยงตองานวจยในประเดนการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมยในภาคศลปกรรม เพอทจะวเคราะหโครงสรางสวนลก

38

ของวงการศลปกรรมนนจงตออาศยแนวคดทฤษฏรวมถงบรบทของสงคมไทยปจจบนในการอธบายในบทถดไป

39

บทท 3

ประเดนทางทฤษฎและแนวคดทใชเปนเครองมอในงานวจย

ในบทนผวจยไดวางกรอบโครงสรางประเดนทางทฤษฎและแนวคดทจะใชเปนเครองมอในการวจยเพอใหเหนภาพรวมถงเรองราวและความสมพนธ ระหวางสญลกษณทปรากฏภาคศลปะสมยใหมไทยกบพนทและเวลาทเชอมโยงกบวฒนธรรมไทยรวมสมย เพอจะไดมองและเขาใจรายละเอยดสบคนคณคา ความหมาย ความเชอทปรากฏ ในวงศลปะรวมสมยไทย โดยการน าประเดนทางทฤษฎและแนวคดเหลานไปวเคราะหและอธบายการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมยทอยเบองหลงกรอบทางประวตศาสตรของวงการศลปกรรมไทย โดยประเดนทางทฤษฎและแนวคดทจะใชเปนเครองมอในการวจยถกแบงเปน 2 ประเดนศกษาวจยไวดงน 3.1 ประเดนการใหความหมายพนทแบบไทย (Meaning of space in Thai Model)

3.1.1 ทฤษฎและแนวคดเรองพนทในคตไทย นธ เอยวศรวงศ 3.1.2 ทฤษฎและแนวคดเรองพนทสาธารณะ ( Public Space ) เจอรเกน ฮาเบอรมาส

( Jurgen Habermas ) 3.1.3 ทฤษฎและแนวคดพนทในอดมคต /พนทชนดพเศษหรอพนทความเปนอน ( The

Utopias / Heterotopias) ของโทมส มอร (Thomas More)/ มเชล ฟโกต (Michel Foucault) 3.2 ประเดนการประกอบสรางความหมายเชงสญลกษณ (Create a symbolic meaning)

3.2.1 ทฤษฎและแนวคดเรองมายาคตและอดมการณ (Myth and Ideology) ของ โรลองบารตส (Roland Barthes)

3.2.2 ทฤษฏและแนวคดเรองปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction) ของ จอรจ เฮอรเบรต มด (George Herbert Mead)

3.2.3 ทฤษฎและแนวคดเรองวาทกรรม อ านาจและความร / ระบอบของความจรง (Discourse, Power and Knowledge / Regime of the Truth) ของ มเชล ฟโกต (Michel Foucault)

40

3.2.4 ทฤษฎและแนวคดเรองการรอสราง (Deconstruction) ของ ฌาคส แดรดา (Jacques Derrida)

3.1 ประเดนความหมายพนทแบบไทย (Meaning space Thai Model)

3.1.1 ทฤษฎและแนวคดพนทในคตไทย นธ เอยวศรวงศ พนทในสงคมไทยแตเดมจะถกแบงออกเปนสวนๆ โดยมขอบเขตเสนแบงทคอนขาง

ชดเจน แตละสวนของพนทมลกษณะพเศษแตกตางกน แบงออกเปน พนทในแนวระนาบ และพนทในแนวดง แตละสวนจะมลกษณะและความหมายทแตกตางกน มกฎทตองปฏบตเมอกาวเขาสพนทอน เชน การปรบเปลยนการแตงกาย การเปลยนพฤตกรรมหรอมารยาท เพอใหเหมาะสมกบสถานทและกาลเทศะหรอถกทถกเวลา มนษยสามารถขามจากพนทหนงไปยงอกพนทหนงได เมอจะขามจากพนทหนงไปยงอกพนทหนง มนษยตองเปลยนตวเอง

- พนทในแนวระนาบ ลกษณะพนทนจะเหนไดชดในการแบงเขตพนทในวด ซงอโบสถจะมการก าหนด ขอบเขตพนทไวอยางชดเจน จากการแบงพนทระหวางพระสงฆกบฆราวาส แบงความตางทางสถานะทางศาสนา ทฆราวาสไมสามารถนงหรอตตวเทากบพระสงฆได เพราะพระสงฆไดถอครองอยในสมานะเพศซงอยเหนอกวามนษยธรรมดา หรอเมองเปนพนทเฉพาะซงตองแยกออกจากปาและบานอยางชดเจน ในเชยงใหม ตาม “แจง”หรอมมเมอง มกจะมศาลเทพารกษประจ า

- พนทในแนวดง ลกษณะพนทนจะมการแบงพนทออกเปน 3 ระดบ คอ พนทระดบต า พนทระดบกลาง และพนทระดบสง ก าหนดความตางของพนทสงหรอต าตอสถานะหรอชนชนทางสงคม ยอมสงผลตอการแสดงความเคารพตอกน คนทอยในระดบทสงกวา กจะไดรบการเคารพนอบนอมจากคนทอยในระดบทต ากวา ตามความเหมาะสมของแตละคน ท าใหเหนวาพนทแตละสวนจะมความศกดสทธและมขอปฏบตทงทเปนรปธรรมและนามธรรมทแตกตางกน การลวงล าพนทอนกจ าเปนตองเปลยนตวเองใหเขาสกฎหรอธรรมของพนทตางระดบเชนกน การก าหนดความตางของพนทสงหรอต าเปนเรองส าคญในกรยาทาทางการแสดงออกของคนไทย ทงนเปนการก าหนดพนทสงต าตามความเหมาะสมของแตละคน ซงคนไทยถกฝกผานความเขาใจความเปนล าดบชนแบบไทย ในคตแบบไทยแตละคนอยในพนทซงมขอบเขตทงในแนวระนาบและแนวตง เหมอนตางอยในกลองการทจะทะลกลองตองเปลยนตวเองใหเปนไปตามกฎหรอธรรมของพนทนอกกลองเปลยนตนเองตามพนทสงต าตามกฎหรอธรรมของพนทนนๆ

41

การเขาสพนทอนหลกการส าคญของการเขาสพนทอนกคอการเปลยนตวเอง เพราะพนทแตละสวนมลกษณะเฉพาะตว คนทอยในพนทหนงจะเขาไปสพนทอนโดยไมเปลยนสถานะหรอสภาพของตนไมได การเขาสพนทตางๆนนทกคนมความสามารถไมเทากน เพราะแตละคนมความสามารถเปลยนตวเองไดจ ากดเชน ชาตก าเนด อยางไรกตามการแยงชงกนระหวางพนทศกดสทธและพนททองเทยวเพราะคนไทยสวนใหญไมไดมองพนทเปนแผนเดยวกนตลอด แตแบงพนทออกเปนสวนๆซงมกฎเกณฑตองปฏบตแตกตางกนแตละพนทเชน สถานทราชการการตดปายประกาศของทางราชการใหแตงกายสภาพเพราะสถานทราชการนนเขาใจไดงายในคตเรองพนทแบบไทยวาสถานทราชการเปนของหลวง จงถกจดใหเปนพนทตางระดบกบพนททวไป สถานทราชการอยในระดบสงกวาพนททวไป การเขาสพนทระดบสงดวยการเปลยนตวเองเชน การเปลยนการแตงกาย ระเบยบของขาราชการพลเรอนกบงคบใหขาราชการแตงกายสภาพเปนการเนนย าความสงสงของพนทซงเปนสถานทของรฐราชการขนไปอก ปายประกาศใหแตงกายสภาพในสถานทราชการจงมความหมายมากกวาเรองการแตงกาย แตเปนการแบงเขตระหวางพนทระดบต านอกสถานทราชการกบพนทสงซงเปนของราชการ ปายประกาศไมแตเพยงส ารวจการแตงกายและยงตองส ารวมกรยามารยาทมากกวาปกต

แนวคดพนทคตไทยถกผกตดกบแนวคดเรอง ศาสนา วรรณกรรม แบบเทวะวทยาในพทธศาสนานกายเถรวาท การรกษา กฎ หรอ ธรรม สรางกรอบความเชอตอสงคมสรางระบบคณคาแบบ นามธรรม ตองเขาใจโลกทศนของคนไทยซงมพนฐานอยทคตเกยวกบพนท และเวลาทมสวนก าหนดพฤตกรรมและทาทของคนไทยตอสงตางๆ โดยไมรสกตวและยงคงมรองรอยปรากฏอยเชน อากปกรยาการถอหว การแตงกาย เปนตน14 กลาวไดวาพนทคตไทยมความซบซอนทางชนชน เพอแบงสถานะของบคคลในสงคมอยางชดเจน สงคมแบบไทยจงเปนสงคมล าดบชน เตมไปดวยธรรมเนยมวธการและประเพณ การเขาสพนทอนจะตองเปลยนตวเองไปตามกฎของพนทนนเชน เปลยนรปโฉมนบตงแตการแตงกายเมอจะเขาสพนทอนทงในแนวระนาบและแนวดง เปลยนพฤตกรรมอนเปนผลใหมบคลกภาพทแตกตางออกไปอยางการส ารวมระวงรกษามารยาท เปลยนตวเองโดยอาศยพธกรรมเชนพธบวช เปลยนตวเองโดยอาศยอทธฤทธคตเกยวกบพนทนนเปนเรองส าคญเพราะเปนพนฐานของโลกทศนของคนในวฒนธรรมนนๆ คนไทยมองทงพนทและเวลาเปนสวนๆไมสบเนองกน จะท าอะไรจงตองท าใหถกกาลเทศะ การเขาสพนทนนเตมไปดวยเรองราวทางศาสนาพทธและรฐราชการ ก าหนดความหมายของพนททสงกวาพนทชวตประจ าวน สรางความศกดสทธเฉพาะตอพนทแบบไทย ดงน นพนทในงานศลปะไทยเปนการเลาเรองราวจากภาพ

14 นธ เอยวศรวงศ 2557 “พนทในคตไทย” ใน ศลปวฒนธรรมฉบบพเศษ ผาขาวมา, ผาซน, กางเกงใน และ ฯลฯ วาดวยประเพณ ความเปลยนแปลงและเรองสรรพสาระ (กรงเทพฯ: มตชน 2557) 112-128

42

จตรกรรมแบบไทยจากความเชอทางศาสนาพทธ พรามณ ฮนด จนถงชนชนทางสงคมจากพระราชพธ เทพกบสามญชนและวถชวตแบบไทยและเรองราวพทธประวตขององคสมมาสมพทธเจาจากเรองราวนทานชาดกโดยอาศยคตเกยวกบพนทซงถกแบงเปนสวนๆ จงปรากฏการแบงเหตการณทงหมดนไวในพนทสวนตางๆของภาพเดยวกนคนดตองรเรองมากอนถงเพอประกอบความเขาใจของภาพจตรกรรม แตทส าคญกคอคนดตองเขาใจคตเกยวกบพนทแบบไทยดวย ทางสถาปตยกรรมของไทยนนกเชนกน การก าหนดเขตของพนทซงตางกนไวดวยวธการอนซบซอนตงแตก าแพงแกวลอมสงกอสรางศกดสทธ ไปจนถงรปสงห รปยกษ ธรณประตเปนการสรางความหมายตอพนทอนศกดสทธจากรปปนดวยความเชอจากการปองกน รกษาพนทดวยความเชอแบบไทยลวนแตเปนการก าหนดพนทแนวระนาบและแนวดง แตความหมายทผกตดกบพนทของคนไทยปจจบนนนกลบท าความเขาใจกลบความหมายพนทคตไทยตางจากเดม ปจจบนการมองปาเปนพนทปกตธรรมดา เพยงแตมตนไมขนอยมากจงมองปาเปนการทองเทยว ผลกคอคนในเมองซงไมไดยดถอคตเกยวกบพนทแบบเดมอกแลว เพราะปาไมเปนพนทพเศษแบบพธกรรมอกตอไป วดกเชนกนคนในปจจบนไมไดเหนวดเปนพนทศกดสทธอกตอไปแลว แตวดเปนทเผาศพและททองเทยว คนปจจบนจงเขาวดดวยการแตงกายทไมตางไปจากการเขาสพนทสาธารณะอนเชนหางสรรพสนคา สวนสาธารณะ สวนสนกและหอศลป พนทพธกรรมแบบเดมไทยถงท าใหกลายเปนททองเทยวและพนททางการคา จงท าใหคนทไปเทยวมากกวาคนเขารวมพธกรรมจงไมสนใจตอการเปลยนตวตนแบบไทยตอพนทคตแบบไทยทไมตางไปจากพนทอนๆ เพราะฉะนนพนทสาธารณะในคตไทยปจจบนจงแบงระดบของพนททงแนวระนาบและแนวดงดวยสถานะทางสงคมมากกวาการแบงตามความเชอทางศาสนาจากอดตเชน พธพระราชทานปรญญาบตร

3.1.2 ทฤษฎและแนวคดพนทสาธารณะ ( Public Space) ของเจอรเกน ฮาเบอรมาส (Jurgen Habermas ) นกวชาการชาวเยอรมน“เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ไดเสนอผลงานชอ การแปลงรปเชงโครงสรางของพนทสาธารณะ (The structural Transformation of the Public Sphere : an Inquiry into a Category of Bourgeois Society) ปครสตศตวรรษท 1962 การทระบบทนนยมเปนระบบทไรเหตผลนนกเนองจากการพฒนาความมเหตมผลของมนษยชาตน นยงเดนทางไมถงจดหมาย มนษยชาตจงจ าเปนตองกาวเดนตอไปดวยความมเหตมผล และแนวคดเรอง พนทสาธารณะ กเปนขอเสนอรปธรรมอยางหนง

43

กระบวนการเกดส านกสาธารณะ (ส านกสวนรวม) มาจากการทปจเจกบคคลใชความรและแสดงออกทางความคดอยางมเหตผล อยางเปดเผยในทสาธารณะ สงผลใหสาธารณชน(Public) เรมสามารถเขาถงและยดครองมณฑลสาธารณะทเคยถกควบคมโดยรฐได และตอมาพนทดงกลาวกไดแปรเปลยนเปนพนทของการถกเถยงวพากษวจารณการเมอง รวมทงการวพากษวจารณตวอ านาจรฐ พนทสาธารณะจงกลายเปนอ านาจใหมททาทายอ านาจเดมของสงคมศกดนาในยโรป การแปลงรปของพนทสาธารณะทอดตเคยผกขาดอยแตเฉพาะคนบางกลมมาสมวลชนโดยทวไป ปรากฏการณดงกลาวไดศกษาหลกฐานทางประวตศาสตรของยโรปตะวนตกนบต งแตครสตศตวรรษท 16 ชวงเวลานนเปนสงคมทมแตสถาบนกษตรยและสถาบนศาสนาทมอภสทธในการเขาถงและครอบครองพนททางการเมอง ชนชนกษตรย ขนนางชนสงและพระเทานนทมอ านาจในการตดสนใจในกจการตางๆ ทเกยวของกบสาธารณะ เชนการออกกฎหมาย การถออ านาจครอบครองทดน การผกขาดความรและอ านาจ การผกขาดการโฆษณาเผยแพรความรแกสาธารณะ การทสามญชนทวไปจะปรากฏตวเพอใหเปนทรจกในสงคมนนเปนไปไดยาก “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ใหความส าคญกบพนทสาธารณะในฐานะทเปนพนททางการเมอง องคอยกบความคดเรองปรมณฑลสาธารณะของชนช นกลาง (กระฎมพ) อธบายพฒนาการของปรมณฑลสาธารณะวาไดกอตว ขนในชวงปลายครสตศตวรรษท 17 ในองกฤษ และในครสตศตวรรษท 18 ในฝรงเศสและเยอรมน เวลาตอมาหลงจากทระบบการปกครองแบบเกา ( Ancient Regime) เสอมอ านาจลง การตนตวทางศลปะวทยาการตางๆ กอใหเกดกลมพอคา นกคด ปญญาชนมากมาย เศรษฐกจและความรไมไดผกขาดไวทชนชนสงหรอพระบาทหลวงอกตอไป แตเกดชนชนใหมในสงคมทอยกงกลางระหวางชนชนศกดนากบสามญชนชนลางทเรยกวา ชนชนกลาง (กระฎมพ) การทชนช นกลางเรมมพลงทางเศรษฐกจ “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ไดอธบายวา เปนปรมณฑลของกระฎมพ ปรากฏการณนไดกลายมาเปนฐานความคดทส าคญในการเชอมโยงความสมพนธระหวางการมอยของ “พนทสาธารณะ” เรมปรากฏพนทสาธารณะใหมของคนกลมใหมทมาพบปะสงสรรค เสวนากนตามรานกาแฟ โรงเหลา หองโถงหรอหองรบแขกของเหลาชนชนกลางอนเปนพนททปลอดจากอ านาจราชส านกและศาสนา ขอเขยนหรอบทความทางปรชญา วทยาศาสตรสมยใหม วรรณกรรมแพรกระจายอยางรวดเรวดวยเทคโนโลยการพมพทพฒนาขน มการพดคยถกเถยงอยางมอสระ เสรและมเหตผลในเรองตางๆ เชน กฎหมาย การเมองการปกครอง ปรชญา การวพากษวจารณถกเถยงกนนด าเนนไปบนหลกของความเสมอภาคเทาเทยมกน โดยมบทบาทของสอสงพมพเปนองคประกอบส าคญ “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ใชค าวา “Publicity” ในความหมายกวางทหมายถงการแพรกระจายขอมลขาวสารและประเดนการถกเถยงผานสอกลาง “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ชใหเหน

44

วานคอจดเรมตนทอาณาเขตหรอพนทสวนตว (Private sphere) ไดเคลอนออกสมณฑลสาธารณะ และบางเรองกรวมเปนสงเดยวกนโดยเฉพาะประเดนทเกยวของกบชวตการเมอง ความเขมแขงของสงคมพลเมอง (Civil Society) เมอเกดปรมณฑลสาธารณะขน จงมค าวา พนทสาธารณะ(Public Space) เกดตามมา เนองจากปรมณฑลสาธารณะนนเปนฐานความคดของพนทสาธารณะ ทมความหมายในการสรางสรรคความเปนพลเมอง พนทสาธารณะยงท าหนาทเปนพนทตอสทางการเมองดวย เพราะนอกจากการพดคยดงกลาวแลวยงจะเปนชองทางใหสมาชกในสงคมไดเขามามสวนรวมในชวตสาธารณะ(Public Life)ยงสามารถตรวจสอบรฐบาลทก าลงปกครองอยในขณะนนไดดวย ผลทเกดขนกคอ กลมพนทสาธารณะนนกจะน าเอาขอสรปหรอขอเสนอไปตอรองกบชนชนกษตรยหรอขนนาง พนทสาธารณะจงเทากบเปนเวททเปดโอกาสใหชนชนกลางไดแสดงตวในฐานะ “พลเมอง” (Citizen) พนทสาธารณะในฐานะทเปนพนทของเหตผล ผลกระทบจากการทชนชนกลางเขามามบทบาท การเผยแพรเสยงวพากษวจารณไดแปรเปลยนไปสการสนองตอบผลประโยชนทางการคามากกวาทางการเมอง ท าใหขอมลขาวสารแปรรปจากความร ขาวสารถกท าใหไปสการโฆษณาสนคา การโฆษณาชวนเชอและการบดเบอน “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ชใหเหนวาพนทสาธารณะของชนชนกลางไดกลายเปนพนททางสงคมทมลกษณะเฉพาะอนเกดจากการเตบโตของระบบทนนยมอตสาหกรรมในยโรปตะวนตก และเชนเดยวกน เขาไดแสดงใหเราเขาใจถงความขดแยงกนระหวางอดมคตของความเทาเทยมกนบนฐานของแนวคดเสรนยมกบความไมเทาเทยมกนทางสงคมทถกก าหนดโดยกลไกหรอความสมพนธของการคาการตลาด ประเดนถกเถยงถงความเปนอดมคตของพนทสาธารณะ ประเดนทเกยวของกบการแสดงบทบาทเชงสญลกษณและความสมพนธเชงอ านาจระหวางคนกลมตางๆ ทแสดงตวในพนทสาธารณะ บางกวจารณงานของ “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) วาเขาไดท าใหพนทสาธารณะของชนชนกลางในชวงตนกลายเปนอดมคต โดยการน าเสนอพนทดงกลาวในฐานะทเปนรปแบบหนงของการสนทนาและการถกเถยงกนอยางมเหตผล ซงในความเปนจรงอาจมกลมคนบางกลมไดถกกดกดหรอเบยดขบออกไปจากพนทนแลว และดวยเหตนการมสวนรวมในพนทดงกลาวจงถกจ ากด เราจงยงคงเหนภาพของพนทสาธารณะของชนชนกลางทถกยดครองหรอครอบง าโดยคนผวขาวคนสวนใหญ ผชาย ชนชนน า หรอนายทน ในขณะทพนทสาธารณะของชนชนลาง ชนชนแรงงาน แมบาน หรอชนกลมนอยอนๆแทบจะไมปรากฏใหเหนในงานของ “เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ดานหนงวาทกรรมของชนชนกลางไมเคยแสดงออกถงระดบของการใชเหตผลอยางท“เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas)กลาวถง สวนอกดานในขณะทระบบทนนยมก าลงกาวเดนไปขางหนาสถานการณดงกลาวกลบไมไดขดขวางอยางท“เจอร

45

เกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas)ช การเกดพ น ทสาธารณะจงเปนปญหาเรองของการเปลยนแปลงทางประวตศาสตรมากกวา กลาวไดวาศลปะกบพนทสาธารณะในฐานะทเปนพนททางการเมอง ในความหมายพนทของชนชนกลาง(กระฎมพ)เชอมโยงความสมพนธระหวางการมอยของพนทสาธารณะทางการเมองและ พนทสาธารณะทางศลปะบนหลกความเสมอภาคเทาเทยมของพลเมอง จากศลปะแนวนโอคลาสสสมเพราะงานสรางสรรคยงคงยดรปแบบคลาสสกของกรก โรมน แตใหความส าคญตอเหตผลมากทสด เนองจากในชวงเวลาของยคเหตผล(Age of Reason) หรอสมยแหงภมปญญา (The Enlightenment) ท าใหงานจตรกรรมเปนรปแบบการบนทกประวตศาสตรของสามญชน ศลปะมความสมพนธกบพนทสาธารณะและพลเมองมากยงขนตางจากศลปะแบบทางการในยคกลางทจตรกรรมเปนเรองราวของราชวงศและพธกรรมกษตรย ดงนนแนวคดพนทสาธารณะของเจอรเกน ฮาเบอรมาส เปนเครองมอเพอทจะเขาใจความเปนพนทสาธารณะในภาคศลปกรรมรวมสมยไทยตอความหลากหลายทางชนชนผานบรบทของสภาวะทางสงคมสมยใหมไทย

3.1.3 ทฤษฎและแนวคด พนทในอดมคต / พนทชนดพเศษ (The Utopias / Heterotopias) ของ โทมส มอร (Thomas More)/ มเชล ฟโกต (Michel Foucault) “Heterotopia” มาจากเรองของการศกษาดานสรรวทยา ทมความหมายถงสวนตางๆ ของ

รางกายมนษยทไมสมประกอบ นนคอ ขาด เกน ผดท ผดฝาผดตว ซงในทรรศนะของฟโกทมตอพนทชนดพเศษน เหนวา “ในทกสงคมจะมพนทแบบหนงทไมคอยส าคญ หรอไมคอยไดรบความสนใจจากสงคม เปนพนทของ (ผอนและความเปนอน) เปนพนททไมคอย มการพดถง เปนพนทของความขดแยง หรอไมกเปนพนททเกดจากความขดแยงตางๆมารวมอยดวยกน พนทชนดพเศษ หรอ “Heterotopia” น สามารถจ าแนกพนทออกเปน 2 ชนด พนทในอดมคต (The Utopias) พนทแบบพเศษ (Heterotopias) - พนทในอดมคต (The Utopias) เปนพนทในจนตนาการ ทอาจเชอมโยงหรอขดแยงกบพนทจรงในสงคมโดยเปนพน ท ทไมม ทต งจรงในสงคม (The Unreal Spaces) โทมส มอร (Thomas More)15 ผคนมากมายใฝฝนถงสงคมทสมบรณแบบ ยงกบสถานการณบานเมองทเตมไปดวยความวนวาย แตกแยกคงปฏเสธไมไดวา ยโทเปย จงเปนค าตอบทชดเจนและตอบโจทยยงส าหรบพวกเขา กระนนหากขนชอวาเปนสงคมในอดมคตกยอมไมเคยมมนอยจรง ยโทเปยเปนเพยงเมองในจนตนาการ เสมอนเปนแบบแผนชวตในสงคมอนสวยงามทไรความขดแยง คนในสงคมมความคดไปไหนทศทางเดยวกนอกทงยงใชชวตอยางสงบสข โดยเจาของแนวคดนกคอ 15 ช านาญ จนทรเรอง. 2008-09-24.ยโทเปย (Utopia). จาก http://prachatai.com/journal/2008/09/18284.

46

โทมส มอร ซงเปนทงนกเขยน นกกฎหมาย นกปรชญาสงคม รฐบรษ และนกมนษยนยมสมยฟนฟศลปวทยา มชวตอยในชวง ค.ศ. 1477 -1535 (รวมอาย 58 ป) เคยไดรบราชการในต าแหนงอครมหาเสนาบดของพระเจาเฮนรท 8

โทมส มอร (Thomas More) มแนวคดตอตานการปฏรปศาสนาฝายโปรเตสแตนตและการปกครองในสมยนน เขาไดเขยนวพากษวจารณสงคมวาเตมไปดวยเรองราวอนเลวราย ผคนไมไดรบความยตธรรม ขาดความเทาเทยม ชาวบานประชาชนใชชวตอยางยากล าบากจากการเกบภาษอนสงลว นอกจากน มอรไดรบแรงบนดาลใจจากหนงสอเรอง Republic ของเพลโตทวาดวยการปกครองทด เปนผลใหเขาไดตกผลกความคดจนกระทงจดก าเนดเปนหนงสอเรอง ยโทเปย (Utopia) โดยตงใจเขยนใหเปนวรรณกรรมทลอเลยน สอเสยดสงคม ความโงเขลาของมนษย สงคมอนย าแย นอกจากนยโทเปยยงมาจากภาษากรกซงหมายถงเมองทดหรอเมองทไมม ณ แหงหนใด ( eu-topia = good place และพองเสยงกบความหมายทวา no place เชนกน)16 การตงชอเรองเชนนเสมอนเมองยโทเปยเปนแคเรองสมมตโดยทงสน ไมเคยมอยจรงแตอยางใด แมแตชอเมองกเชนเดยวกน เชน เมองอามอรอท(Amaurote) เมองศนยกลางแหงยโทเปย กแปลวาเมองแหงความมดมว สวนตวละครทเปนผถายทอดเรองราวของยโทเปยกชอ ราฟาเอล ไฮโธลเดย(Hytholday) ซงแปลวาผทพดแตเรองไรสาระ หรอประเทศขางเคยงอยางชาวโพลเลอไรทส(Polylerites) กแปลวาคนเหลวไหล ซงลวนแลวแตแสดงถงเจตนาของผเขยนทจะชใหเหนวายโทเปยนเปนเพยงเรองทสมมตขนเทานน

ในเนอเรองจะกลาวถงยโทเปยซงเปนประเทศตงบนเกาะกลางน าขนาดใหญ มแมน าลอมรอบและมแผนดนลอมรอบอกชนเพอปองกนพายและการบกรกของผคนจากดนแดนอน อกทงยโทเปยใชการปกครองแบบสาธารณรฐ มทงหมด 54 เมอง แตละเมองมระยะการเดนทางใชเวลาไมเกน 1 วน อาคารบานเรอนในยโทเปยมความสวยงามเรยบงาย ดานหลงของทกบานเปนสวนปลกดอกไม ผลไมหรอพชผก และมถนนอยดานหลงของสวน ประตบานมสองทาง ปราศจากกลอนเพราะไมมความจ าเปน เนองจากทรพยสนในยโทเปยเปนของสวนรวมทงหมด จงไมมอะไรตองปดบงหรอปดกนไมใหผอนใช ถอเปนการเออเฟอเผอแผ นอกเมองมการท าอาชพเกษตรกรรมอยางเฟองฟ

ชาวยโทเปยมชวตความเปนอยทด หรออาจเรยกไดวา กนดอยด ไมมการแกงแยงกน มการแบงสนปนสวนใหแกกนอยางเปนระบบระเบยบ ชาวเมองทกคนมหนาทการงานเปนของตนเอง ไมมใครสกคนทเกยจครานแทบไมมใครมเวลาวางแตกใชวาจะท างานจนหามรงหามค า พวกเขาท างานเพยงสามชวโมงตอนเชา พกรบประทานอาหารกลางวน แลวท างานอกสามชวโมงตอนบาย เขานอนตอนสองทม โดยนอนไมต ากวาวนละแปดชวโมง อกทงทยโทเปยกไมมสงอบายมขย วยแต 16 ช านาญ จนทรเรอง. 2008-09-24.ยอหนาท4 บรรทด4. ยโทเปย (Utopia). จาก http://prachatai.com/journal/2008/09/18284.

47

อยางใดไมวาจะเปนการพนนหรอรานเหลารานสรา ส าคญทสดคอชาวยโทเปยชอบทจะคนควาหาความร เพมความช านาญตางๆ ใหแกตนเอง รกการอานและการถกเถยงกนเพอเพมพนความรใหมๆ พวกเขาไมใหความส าคญกบวตถ นนเพราะมคานยมในเรองการรกษาคณธรรมและความพงพอใจในการใชชวต

หนงสอเรอง ยโทเปยถอเปนวรรณกรรมอมตะอกเรองหนงเพราะสอเนอหาในรปแบบสงคมทสมบรณแบบ ไมมใครเหนแกตว แบงปนความรกซงกนและกน มนษยทกคนมสทธเสรภาพอนเทาเทยมกน เสนอรปแบบการจดระเบยบสงคมในแบบสงคมนยม อยางไรกดเนองจากหนงสอเลมนจดเปนหนงสอทตอตานการเมองภายใตการปกครองของพระเจาเฮนรท 8 โทมส มอรจงถกประหารชวตดวยการตดศรษะ

กลาวไดวาสงคมเชงอดมคตเปนเพยงแนวคดเพอใหเกดความเสมอภาคกนในพนททางสงคม แตในความเปนจรงแลวมนษยมความตองการทตางกนในระดบปจเจกชน ท าใหพนทเชงอดมคตมอาจเกดขนจรงถามองทตวแนวคดแลวยงมความคลายกบแนวคดสงคมนยม ทตองการสรางความเสมอภาคและความเทาเทยมของคนในสงคม กยงสรางความเสมอภาคไมไดยงคงมล าดบชนทางสงคมอย ในตวแนวคดถาใชในการอธบายพนทนทรรศการศลปกรรมทปรากฏในสงคมปจจบนเพอใหเหนมตการสรางกรอบความเชอรวมกนแบบตางๆ

- พนทแบบพเศษหรอพนทความเปนอน (Heterotopias)17 เปนพนทอกชนด อกแบบ (Other Spaces ) ทแตกตางไปจากพนทจรงหรอพนททสงคมสรางขน โดยเปนพนทเชอมโยงสะทอน หรออยระหวางพนทในอดมคตและพนทจรง (Real Spaces) ดวยเหตนพนทพเศษจงมทงมตของพนทจรงและมตของพนทในอดมคตรวมอยดวยกน ฟโกตไดน าเสนอแนวคดเกยวกบ “พนทของความเปนอน” (different space/other spaces) หรอ “heterotopias” ไวต งแตทศวรรษ 60s แลวไดกลายเปนแนวคดส าคญหนงของกลมนกคดหลงสมยใหมในปจจบน ซง “heterotopias” นน ถอวาเปนการควบคมเชงพนทโดยเปนการใช “อ านาจ-ความร” อกรปแบบหนง กลาวคอ ทกวนนเราก าลงอยในยคสมยใหมทใหความส าคญกบพนท (space) ยคสมยทหลายๆสงไดเกดขนในชวงเวลาเดยวกน (simultaneity) ยคท สงทแตกตางกนถกน ามาจดวางในระนาบอยดวยกน (juxtaposition) ยคสมยของทงการใกลและไกล ยคการอยเคยงขางกน (the side-by-side) และยคแหงการแตกกระจาย (the dispersed) อยางไรกตาม ฟโกตบอกวาแมทกวนน “พนท” จะปรากฏตวในฐานะเปนประเดนของการสรางขอบเขตความสนใจ ทฤษฏหรอระบบตางๆ หากทวามนไมใช

17 ดรายละเอยดใน Michel Foucault.1967.Of Other Space, Heterotopia. downloaded from http://foucault.info/documents/heteroTopia/foucault.heteroTopia.en.html

48

นวตกรรมใหมแตอยางใด เพราะวาพนทดวยตวมนเองนนมประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนานในประสบการณของตะวนตก โดยมการเชอมประสานกนของ “เวลา” กบ “พนท” ดวยยกตวอยางในยคกลางซงจะมชดของสถานททไดรบการจดล าดบชน (hierarchy) โดยมความแตกตางตรงกนขามกนและเกยวของกบชวตของผ คน ซงฟโกตเรยกวา “พน ทของการจดวาง”(space of emplacement) ไมวาจะเปนพนทศกดสทธ (sacred) พนทสาธารณ(profane) หรอพนทซงไดรบการปกปอง (protected) และพนทเปด (open) หรอพนทเมองกบพนทชนบท และในทางทฤษฏจกรวาลวทยากยงมพนทเหนอสวรรค (supercelestial) กบพนทสวรรค (celestial) และพนทสวรรคทตรงกนขามกบพนทธรรมดาโลก (terrestrial) เปนตน

อยางไรกตาม พนทแหงการจดวางเหลานกไดรบการเปดและสนคลอนโดยกาลเลโอ ทงนจากขาวออฉาวเกยวกบการคนพบส าคญทวาโลกหมนรอบดวงอาทตย โลกไมใชศนยกลางแหงจกรวาลทพระเจาทรงสรางขนมา แตนนหาใชประเดนส าคญไม หากทวาสงทสรางความปนปวนแกครสตจกรกคอวาการทเขาไดเผยใหเหนพนทเปดซงไมมทสนสด (Infinitely open space) มากกวา ซงความคดดงกลาวนไดกดเซาะและสลายพนทและสถานทในแบบยคกลาง โดยพนทหาไดมความมนคง ด ารงอยชวกาลปาวสานและเปลยนแปลงไมได หากแตด ารงอยในชวงเวลาใดเวลาหนงเทาน น และความคดของกาลเลโอดงกลาวนยงไดเปดโอกาสใหแกกระบวนการเปนทองถน (localization) ขนมาดวย

ฟโกตเสนอวาในยคสมยของเราสงทเปนความกงวลใจทควรไดรบการด าเนนการอยางเปนรากฐานกคอเรองของ “พนท” หาใชเรองของ “เวลา” ไม เพราะเวลาเพยงแคปฏบตการผานพนท แมทกวนนเราจะมเครอขายของความรในการลดขอจ ากดและสรางพนทขนมา หากทวาพนทรวมสมยของเรากยงไมถกลดความศกดสทธ (desanctification) ลดหมดไป เรายงถกควบคมไมสามารถฝาฝนมนได อยางเชนกรณของพนทสวนตวกบพนทสาธารณะ ระหวางพนทครอบครวกบพนทสงคมระหวางพนททางวฒนธรรมกบพนทใชสอยประโยชน หรอระหวางพนทเวลาวางกบพนทท างาน เปนตน ซงบรรดาพนทเหลานยงไดรบการค าจนจากความศกดสทธทปรากฏตวอยาง ซ อน เรน (hidden presence) อยน น ค อ เราไม ไดอยพ น ท ของความ เห ม อนกน (homogeneous) และวางเปลาหากแตในพนทท เตมไปดวยสงตางๆจ านวนมากท งยงอาจเปนประเภทมหศจรรยพนลกผสมผสานกนอยอยาไมนาเชอดวย พนทซงเราอาศยอยนนจงเปนพนทของความแตกตาง (heterogeneous) เปนพนทซงดงเราออกจากตวของเรา เราไมไดอยในพนททวางเป ลาท เราสามารถจะวางความเปนปจเจกและส งตางๆลงไปได แต เราอยใน “ชดของความสมพนธ” ตางๆทถกก าหนดไวแลว

49

อยางไรกตาม ในบรรดาพนทตางๆน นมสองพนทซงฟโกตใหความสนใจเกยวกบคณสมบตของการด ารงอย (property of being)18ทแปลกประหลาดในความสมพนธกบต าแหนงพนทอนๆ ทงในลกษณะลอกเลยนแบบ ตอบสนองหรอสะทอนเกยวกบพนทตางๆทมนสมพนธดวยตวมนเองกมความแตกตางขดแยงกบพนทเหลานนไปพรอมกน โดยพนทแรกคอ “ยโทเปย” (utopias) ซงเปนสถานททไมจรง (no real place) มความสมพนธทเหมอนหรอกลบหวกลบหางกบสถานทจรงของสงคม โดยน าเสนอในลกษณะของความสมบรณแบบหรออาจกลบดานสงคมจากบนลงลางกได นอกจากนในทกวฒนธรรมจะมการสรางพนทชนดหนงขนโดยปรากฏตวพรอมๆกนทงในลกษณะการน าเสนอ ตอบโตและกลบหวกลบหวสถานทจรงของสงคมซงมนไดสะทอนภาพของยโทเปยออกมาใหเปนสถานทจรง โดยสถานทเหลานไดอยดานนอก(outside)ทกสถานทจรง ซงพนทลกษณะดงกลาวนฟโกตเรยกวา “heterotopias” โดยมนจะด ารงอยระหวางยโทเปยกบสถานทเปนจรง เปนพนทของการผสมผสาน เชอมตอประสบการณตางๆ กลาวอกนยมนเปนเสมอนกระจกเงาสะทอนของยโทเปยซงเปนสถานททไรทตง (placeless place) ในลกษณะทมความขดแยงกนของความเปนมายาคตและความจรงซงไดเกดขนพรอมๆกนในพนทซงเราอาศยอย

อนง ฟโกตไดเสนอหลกเกณฑหกประการในการพจารณาพนทแบบ “heterotopias” ส าหรบหลกเกณฑแรกนนเขาเสนอวาทกวฒนธรรมในโลกตางสรางพนทแบบนขนมา แตกมรปแบบแตกตางหลากหลายกนไป ไมมรปแบบสากล อยางไรกตามมนมสองรปแบบหลกดวยกน โดยเฉพาะรปแบบแรกอาจสามารถพบในสงคมแบบบพกาลเรยกวา “crisis heterotopias” กลาวคอมนจะเปนพนทพเศษส าหรบบคคลทอยในชวงวกฤตของชวต เชน ชวงวยหนมสาว ผหญงมประจ าเดอน ผหญงตงครรภ หรอคนชราสงอาย โดยสงคมนนจะมการสรางสถานทในลกษณะเปนทอภสทธ ศกดสทธหรอเปนแหลงตองหามขนมา เพอใหปจเจกบคคลทมคณสมบตทเรยกวา “วกฤต” นนไดพกอาศยอย แตในปจจบนพนทดงกลาวดเหมอนจะไมคอยปรากฏใหเหนในสงคมของเรานก เนองจากมพนทอกชนดหนงเขามาแทนทเรยกวานนคอ “heterotopia of deviation” โดยเปนพนทส าหรบบคคลท “เบยงเบน” จากมาตรฐานหรอบรรทดฐานทตงขนมาของสงคมถกจ ากดบรเวณหรอาศยอย เชน โรงพยาบาลโรคจต คกหรอแมกระทงบานพกคนชรา ซงอาจกลาวไดวาบานพกคนชรานนวางอยระหวางสภาวะของ “วกฤต” และ “เบยงเบน” เนองจากความแกชราเปนวกฤตแตกเปนความเบยงเบนดวยเพราะวาในสงคมสมยใหม (โดยเฉพาะทนนยม) นน พฤตกรรม

18 ถาสงเกตเราจะเหนถงอทธพลของการใชวธคดพนฐานทางปรชญาของฟโกตในการผลตงาน โดยเฉพาะความส าคญเกยวกบญาณวทยา( epistemology-การตงค าถามเกยวกบการแสวงหาความร) กบภววทยา (ontology-การตงค าถามเกยวกบธรรมชาตของการด ารงอยและคณสมบต/ความสมพนธของการด ารงอยนน)

50

การใชเวลาวางอยางไรสาระเปนความเบยงเบน เพราะคนเราตองท างาน การอยเฉยๆผลาญเวลาเลนถอวาผดปกตตามบรรทดฐานทนนยมเสรศวไลซ

หลกเกณฑทสอง ถาพจารณาตามมตทางประวตศาสตร จะเหนวาพนท “heterotopias” นนไดรบการสรางขนมาโดยถกก าหนดหนาท(precise and determined function)ซงแตกตางกนออกไปแตกมการเปลยนแปลงตลอดเวลา เชน สสานในวฒนธรรมตะวนตก เปนพนทพเศษทเชอมโยงกบสถานททงหมดของเมอง รฐ สงคมหรอหมบานเขาดวยกน ทงนกอนสนสดศตวรรษทสบแปด สสานไดรบการตง ณ ใจกลางของเมองถดกบโบสถ ทมกมการจดล าดบชน(hierarchy)

ลทธคนทตาย เกดจากความเชอในการฟนคนชพและวญญาณอมตะ แตศตวรรษทสบเกาไดเกดการเปลยนแปลงในการปฏบตดงกลาว สสานเรมทจะถกขยบไปตงขางนอกเมองแทน นนคอเกดกระบวนการท าใหความตายเปนเรองของปจเจกบคคล (Individualization of death) คนตายถกมองในฐานะทมาของความเจบปวยโรคราย ตอคนเปนทมชวตอย นนคอเกดการเปลยนวธมองวาสสานไมไดเปนศนยกลางความศกดสทธและอมตะของเมองอกตอไป หากแตเปนสถานท “เปนอน” (other city)

หลกเกณฑ ทสาม “heterotopias” น าเอาพ น ท ตางๆซงขดแยงแตกตางเขากนไมได(incompatible)มาจดวางเคยงค(juxtaposing)อยในสถานจรงอนเดยวกน(a single real place)ได เชนโรงละคร ภาพยนตร และสวนแบบตะวนออก โดยเฉพาะสวนแบบเปอรเซยนนน จ าลองและน าเสนอโลกยอสวนเอาไว โดยจดแบงพนทออกตามมมทงสดานซงสะทอนโลกสสวน ซงบรเวณศนยกลางสวนนนเปรยบเสมอนสะดอของโลก ประดบตกแตงดวยอางสระและน าพ เปนการจ าลองจลจกรวาล(microcosmo)ของความสมบรณแบบเชงสญลกษณเอาไว

หลกเกณฑทส “heterotopias” สวนใหญมกไดรบการเชอมโยงกบเศษเสยวตางๆของเวลา(heterochronies) ตงตนคดกบเวลาแบบใหมทแตกตางกบเวลาแบบเดม ทงนในสงคมพนทและเวลาแบบนไดถกสรางขนมาและแพรกระจายในรปแบบทซบซอน ไมวาจะเปนในรปแบบพนทของ “การเพมพนสะสมเวลา” (accumulating time) เชน หองสมด พพธภณฑ หอศลป ศตวรรษทสบเจดบรรดาหองสมดและพพธภณฑถอวาเปนการแสดงออกของปจเจกบคคลในการเลอกหาและสะสม เปนการพยายามสราง “สถานททเกบรกษาเวลา” ทงหมดไว แนวคดในความพยายามเกบสงสมเวลาเพอใหสามารถด าเนนตอไปอยางไมมก าหนดใหอยในสถานทซงหยดนงผานการจดการหองสมดและพพธภณฑดงกลาวนถอวาเปนผลผลตอยางแทจรงของวฒนธรรมตะวนตกสมยใหม

ทางตรงกนขามกบพ น ท heterotopias ซ ง เปนการส งสม เวลาขางตน ย ง มพ น ท heterotopias ซงเวลามลกษณะแบบเทศกาล (festival) กลาวคอ เวลามลกษณะลนไหล ไมแนนอน ไมถาวรย งยน พนทพเศษแบบนจงไมเนนความเปนนรนดร มลกษณะชวคราว (temporal) เชน

51

สวนสนกแบบงานวดในสงคมไทย ปจจบนยงมการประดษฐพนท heterotopias ลกษณะดงกลาวปรากฏออกมามากยงขน เชน พพธภณฑกลางแจง อาท การจ าลองหมบานแบบดงเดมไวบรการนกทองเทยวคนชนกลางผโหยหาอดต (nostalgia) หรอแสวงหาของแปลก (exotic) โดยเฉพาะการทองเทยวเชงนเวศ(ecotourism) เหมอนราวกบวาประวตศาสตรทงหมดทงมวลของมนษยชาตไดยอนกลบคนไปสแหลงก าเนดของมนโดยเราสามารถเขาถงแหลงความรนนอยางใกลชด ซงพนท “heterotopias” แบบนเราจะเหนการผสมผสานของ “เวลา” ทงแบบการสงสมและแบบชวคราวทมาปรากฏอยพรอมๆกน

หลกเกณฑทหา “heterotopias” มกจะเปนระบบเปดและปดในตวเอง กลาวคอ ทงแยกตวโดดเดยวตวเองออกไปและกท าใหสามารถเขาไปไดดวย โดยทวไปพนทพเศษ ไมสามารถเขาไปอยางอสระเหมอนพนทสาธารณะอนๆ โดยมการควบคมตาม กฎระเบยบ จารต ประเพณตางๆ ดงเชนคก คายทหาร มสยด วดพระธาต โรงแรมมานรด บางแหงยงอาจมกระบวนการท าใหบรสทธ (purification) กจกรรมของความศกดสทธเพอท าความสะอาด (hygienic) นอกจากนนยงอาจมสถานทพเศษอนทดเหมอนวาเปดหากทวายง ซอนการกดกน (exclusion) ไวดวย

ส าหรบหลกเกณฑสดทาย “heterotopias” ท าหนาทในความสมพนธกบพนทอนๆซงอยขางนอก โดยเปนพนทซงมการก าหนดทางวฒนธรรมและยงแสดงตวเองในฐานะเปนจลจกรวาลทสะทอนรปแบบทางวฒนธรรมหรอระเบยบทางสงคมของสถานทจรงดวย กลาวคอ มนไดคลคลายใหเหนลกษณะทแตกตางกนอยางสดโตง นนคอบทบาทในการสราง พนทภาพลวงตา (illusion) กบ พนทการทดแทนหรอชดเชย (compensation) โดยพนทแรกนนจะแสดงใหเหนพนทซงในชวตประจ าวนของมนษยถกกดกน ละเลย ต าหนตเตยน กลาวคอ แมมนจะปรากฏใหเหนแตกไมไดรบการยอมรบจงท าใหดเหมอนเปนภาพลวงตาของสงคม เชน สถานบรการอาบ อบ นวด สวนแบบทสองนนเปนพนทของความเปนอนโดยมทงทสมบรณพถพถน หรอในทางตรงกนขามอาจเปนพนทของความปวยไข สบสน วนวาย เชน อาณานคมอเมรกาผบกเบก สลม เปนตน ทงนเพอรกษาไวซงความสมพนธทางสงคมและความคนเคยทางวฒนธรรม รวมทงความแตกตาง สรางพนททเหนอกวาชนพนเมองเดม เพอไมใหถกกลนกลบไปสสภาพแวดลอมแบบเดม (ทศนย เศรษฐเสร, 2549;ณรงคฤทธ สมาล, 2554)

แนวคดเรองพนทแบบพเศษหรอพนทความเปนอน (Heterotopias) มเชล ฟโกต (Michel Foucault) ท าใหแนวคดการศกษาเรองพนทหลดจากกรอบแนวคดทหารปแบบของประโยชนใชสอยในพนทเปนในเรองการท าความเขาใจสรางขอสงเกตในการศกษาปรากฏการณ กจกรรมศลปะทเกดขนในพนท ซงน าไปสการศกษาเรองพนทของศลปะแบบไทย ทางมตของพนทเปนเครองมอ

52

ในการศกษาแนวคด ระบบการจดการทางดานสงคม วฒนธรรม ทสงผลตอพนทศลปะรวมสมยแบบไทย ณ ปจจบน

3.2 ประเดนการประกอบสรางความหมายเชงสญลกษณ (Create a symbolic meaning)

3.2.1 ทฤษฎและแนวคดเรองมายาคตและอดมการณ (Myth and Ideology) ของ โรลอง

บารตส (Roland Barthes) โรลอง บารตส (Roland Barthes นกสญวทยาชาวฝรงเศส) มองมายาคตในสงคมปจจบน

วาคอการใชภาษาชนดหนงทมเจตนาเฉพาะก ากบ โดยเปนการใชภาษาแบบหนงทกระท าผานวาทกรรม ซงมายาคตนมไดถกนยามดวยสงทพดถง แตนยามดวยวธการทพดถงสงนนมากกวา เราใชภาษาพดถงวตถสงของ แตวธการพดถงสงเหลานนของแตละคนกยอมแตกตางกนไป นนเพราะมการสอดใสคานยมของคนพดลงไปดวยเสมอ ดงนน มายาคตส าหรบโรลอง บารตส จงไมใชวตถสงของ ความคด แตเปนระบบ และรปแบบวธการสรางความหมายแบบหนง (a mode of signification, a form)19ทขนกบเงอนไขทางประวตศาสตรเฉพาะชดหนง เปนการใชภาษาทไดรบการคดสรรจากประวตศาสตร และมกระบวนการท าใหเกดการยอมรบในสงคมวงกวาง

เมอมายาคตคอระบบของการสรางความหมาย ดงนนมายาคตจงเปนสวนหนงของสญวทยา หรอศาสตรวาดวยสญญะนนคอในระบบของสญวทยาความหมายจะเกดขนไดก ตอเมอมองคประกอบครบ 3 สวน ไดแก (1) รปสญญะ (Signifier) (2) ความหมายสญญะ (Signified) และ(3) สญญะ (Sign) เพยงแตประสบการณการรบรในชวตประจ าวนของเรามองเหนเพยงสองสวนคอรปสญญะ กบความหมายสญญะ แตมองไมเหนสวนทสามคอสญญะซงเปนทรวมของรปสญญะกบความหมายสญญะ รปสญญะเปนสงทวางเปลาหากไมมความหมายสญญะมาเกาะเกยว แตสญญะจะตองมความหมายเสมอ

ในระดบของมายาคตกเชนเดยวกน โรลอง บารตสเหนวามลกษณะการท างานไมแตกตางไปจากเรองของสญญะในระบบภาษา กลาวคอ มสามมต จะตางกนกเพยงวาสญญะในระบบของภาษาถกแปรเปลยนไปเปนรปสญญะในระบบของมายาคต คอท าหนาทสรรสรางเพอสอความหมายไดทนท ไมตองรอการผสมระหวางรปสญญะกบความหมายสญญะเหมอนอยางในระบบภาษา (ดงตาราง) นนคอ มายาคตด ารงอยไดกดวยอาศยระบบสญญะของภาษาทมอยกอนหนาเทานน หากไมมระบบภาษา ระบบของมายาคตกเกดขนไมได ระบบของมายาคตเปนเพยงการตอยอดจากระบบภาษา หรอทโรลอง บารตสเรยกวา “ระบบความหมายชดทสอง” (a second-order 19ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. “ภาษากบการเมอง/ความเปนการเมอง”. หนา 51. อางจาก Barthes, Mythologies, p.109.

53

semiological system)20 กลาวอกนยหนง ในระบบของมายาคตมการสอความหมาย 2 ระดบ ระดบแรกคอความหมายตรงหรอความหมายของภาษา (Denotation) สวนระดบทสองคอความหมายแฝงห รอความหมายของมายาคต (Connotation) มายาคต จงเปนภาษาในระดบ ท เห นอภาษา (Metalanguage) ทพดถงสรรพสงทภาษาพด แตพดในความหมายอกแบบ ความหมายแรกกลายเปนรปสญญะของความหมายในระดบทสอง ฉะนนในระบบของมายาคต สรรพสงตางๆ ในสงคมจะถกลดทอนลงเปนเพยงวตถดบ หรอ เปนเพยงภาษาชนดหนงทระบบมายาคตจะใชในการสอความหมาย ไมวาจะเปนภาษา ภาพถาย ภาพวาด งานเขยน แผนปายประกาศ พธกรรม วตถ เหตการณตางๆ ในสงคม เพยงแตมายาคตท าใหสงเหลานด เหมอนกบวายงคงเปนระบบความหมายชดทหนงอยดวยการลดทอนความส าคญของ ระบบสญญะทด ารงอยหรอท าใหวางเปลา ไมมความหมายแบบเดม แลวเตมความหมายใหมเขาไป และกลายเปนภาษาหลกหรอ ระบบการสรางความหมายหลกของคนในสงคมไป

ตารางท 3.1 ตารางแสดงความสมพนธระหวางภาษากบมายาคต

ภาษามายาคต ส าหรบโรลอง บารตส “มายาคตมไดปดบงอ าพรางอะไรหรอโออวดสงใด สงทมายาคตท า คอบดเบอน มายาคตไมใชการโกหกหรอการสารภาพบาปแตเปนการเปลยนรปสญญะเพอสรางความหมายสญญะทมากขนกวาเดม”21

และหนาทหลกของมายาคตคอเปลยนประวตศาสตรใหกลายเปนธรรมชาต เปลยนแรงจงใจใหกลายเปนเหตผล มายาคต ท าใหเรามองและเขาใจสงตางๆ วาทเกดขนวาเปนธรรมชาต ไมมการปรงแตงหรอปนเปอนดวยสงอนใด มายาคตจะปรากฏในรปแบบของภาษาทดเปนธรรมชาตไมปรงแตง กลายเปนระบอบของความจรงทงๆ ทในความเปน

20 ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. “ภาษากบการเมอง/ความเปนการเมอง”. หนา 130. อางจาก Barthes, Mythologies, p.114. 21 ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. “ภาษากบการเมอง/ความเปนการเมอง”. หนา 137. อางจาก Barthes, Mythologies, p.129: “Myth hides nothing and flaunts nothing: it distorts; myth is neither a lie nor a confession: it is an inflexion.”

1.รปสญญะ 2.ความหมายสญญะ

3.สญญะ I รปสญญะ

II ความหมายสญญะ

III สญญะ

54

จรงแลว เปนเพยงระบบของสญวทยาแบบหนงเทาน น มายาคตจงเปนระบบของสญญะทผน (inflexion) ตวเองสระบบของความจรง กลาวไดวา “มายาคต” คอการใชภาษารปแบบหนงทมระบบ ระเบยบ และรปแบบวธการสรางความหมายทขนอยกบเงอนไขทางประวตศาสตร เพอทจะถกกลบเกลอนใหดเสมอนวาเปนธรรมชาตจนเปนทยอมรบทวไปในสงคมวงกวางและเปนสงทคนชนจนไมทนสงเกตวาเปนสงประกอบสรางทางวฒนธรรมเทานน โดยมายาคตจะเขาไปก ากบ ครอบง าความหมายทเปนทรบรกนโดยทวไป เพอท าใหสอความหมายใหมในอกมตหนงทเปนความหมายเชงคานยมและอดมการณ ค าวา “อดมการณ” ในทรรศนะของโรลอง บารตส คอกรอบในการท าความเขาใจชวตประจ าวนของคนในสงคม เปนเรองการรบรในความหมายของสญญะตางๆ ในสงคม มนคอการอางถงรปแบบของความเชอและการเปนตวแทน ซงสอดคลองกบความสมพนธเชงอ านาจทถกยอมรบกนโดยทวไป อดมการณเปนความหมายรวมของคานยมตางๆ ของสงคม สรางความเชอ ความรสก และการน าเสนอ ของสถาบนตางๆ ซงผคนไดสรางความหมายเกยวกบโลกทอาศยอย อดมการณไดใหการสนบสนนคณคาตางๆ เพอผลประโยชนแตละกลมชนชนทครอบง าการนยามความหมายในสงคม อ านาจการครอบง ารปแบบหนงอาจมความถกตองในตวของมนเอง โดยการสนบสนนและผลกดนความเชอและคานยมตางๆ เพอท าใหเปนธรรมชาตและท าใหเปนสากลในความเชอน นๆ ท งนเพอทจะท าใหเกดความแนชดในตวบรบทของมายาคตทประกอบสรางอดมการณแตละชดอ านาจและเปนสงจ าเปนอยางไมอาจหลกเลยงได อ านาจและอดมการณจะใสรายปายสความคดทมลกษณะทาทายตออ านาจเดม กดกนรปแบบของความคดทเปนคแขงและสรางความคลมเครอเกยวกบความจรงทางสงคม และความคดเหนตางๆ และคานยมเกยวกบชนชนทางประวตศาสตรและสงคมทมลกษณะเฉพาะถกยกยองไวในฐานะทเปน “ความจรงสากล” (Universal Truths) เพอใหงายตอการสยบยอม การทาทายความเปนธรรมชาตและความเปนสากลของการประกอบสรางความจรงทางสงคม ซงโรลอง บารตส เรยกวา “le cela-va-de-soi” จะถกประนามไปในฐานะทขาดเสยซง “bon sens” (Good Sense - ส านกทด) ดวยเหตนนจงถกกดกนออกไปจากการการรบรของกระแสหลก ผลทตามมาของพฤตกรรมทดเปนธรรมชาต มนไดซอนเรนอดมคตบางอยางเอาไว อดมการณสามารถทจะเพมเตมหรอสนบสนนความสมพนธเชงอ านาจและโครงสรางทางสงคมตางๆ ใหด ารงคงอย ในลกษณะทท าเพอผลประโยชนของกลมคนใดกลมคนหนง ตอกลมคนทมอทธพลในบรบทนนอยางไมอาจหลกเลยงได แตไมเปนประโยชนส าหรบคนกลมอนๆ โดยการท าใหคนกลมอนดเหมอนวาผดปกต แตกตาง หรอเบยงเบนไป โรลอง บารตสมความเหนวาตวสรางความหมายหรอก าหนดความหมายทยงใหญทสดในสงคมคอวฒนธรรม ซงส าหรบโรลอง บารตสใหความหมายรวมถงอดมการณดวย

55

ทฤษฎและแนวคดเรองมายาคตและอดมการณ (Myth and Ideology) ของ โรลอง บารตส (Roland Barthes) เปนเครองมอเพออธบายมายาคตทเคลอบแฝงในภาคศลปกรรมสมยใหมไทยและเผยถงอดมคตภายใตการปลกฝงคณคาทางสนทรยศาสตรผานความทรงจ าของประวตศาสตร โดยชนชนน าไทยตอศลปะไทย ดงนนการสรางภาพแทนภายใตอดมการณชาตนยมตอสภาวะสงคมสมยใหมไทย 3.2.2 ทฤษฏและแนวคดเรองปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction Theory) ของ จอรจ เฮอรเบรต มด (George Herbert Mead) ทฤษฎนไดรบการคดและพฒนามาจากการท างานของนกสงคมวทยา 2ทาน คอ จอหน ดวอ (John Dewey), จอรจ เฮอรเบรต มด(George Herbert Mead) ทฤษฏปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Self in Symbolic Interaction Theory) เนนทตวผกระท า (Actor) และการตความหมายของความจรงทางสงคม เกยวกบ “สงภายใน” (Inner) หรอลกษณะทางพฤตกรรม (The aspect of human behavior) ทฤษฏปฏสมพนธเชงสญลกษณของ จอรจ เฮอรเบ รต มด (George Herbert Mead) ความคด ประสบการณและพฤตกรรมมสวนส าคญตอสงคม , มนษยสรางความสมพนธผานระบบสญลกษณ (Symbols) สญลกษณทส าคญทสดคอ ภาษาสญลกษณไมไดหมายถงวตถหรอเหตการณเทานน แตยงอาจหมายถง การกระท าจากวตถและเหตการณนนดวย เชน ค าวา เกาอ เมอพดถงเกาอ นอกจากหมายถงทนงแลว ยงแสดงถงการนง ทาทางทนง การครอบครองต าแหนงอกดวย สญลกษณจงหมายถง วธการทมนษยปฏสมพนธอยางมความหมายกบธรรมชาต และบรบททางสงคม ถาไมมสญลกษณมนษยจะมปฏสมพนธกนไมได และจะไมมค าวา “สงคม” เกดขนมาสญลกษณไมใชสญชาตญาณมนเปนสงทมนษยสรางขนมา สงคมเกดจากการผสมผสานของตวตนเชงจต (Mental Selves) ของหลายๆคนทมปฏสมพนธตอกน ความรสกเกยวกบตวเราเองพฒนาขนจากปฏกรยาของเราตอความคดเหนของผอนเกยวกบตวเรา ซงประกอบดวยภาพลกษณของเราทเรามตอตนเอง และจนตนาการเกยวกบความคดของผอนตอภาพลกษณนน รวมถงปฏกรยาและความรสกของเราทมตอจตนาการดงกลาว ทงหมดนหลอมรวมกนกอเปนความรสกทมตอตนเอง เชน ความภาคภมใจ ความรสกต าตอยดอยคา และจากการใหความส าคญตอปฏสมพนธนเองท าใหกลมทางสงคมเปนประเดนทส าคญของการศกษา เมอมปฏสมพนธโดยใชสญลกษณมนษยจะไมใชสญชาตญาณในการสรางพฤตกรรมเพอการอยรอดกนในสงคม มนษยจงสรางระบบสญลกษณขนมา และตองอยในโลกแหงการตความหมาย (World of Meaning) คอ การตความหมายตอสงกระตน และตอบสนองตอสงนน เชน พจารณาวาอะไร คอ อาหาร อะไรไมใชอาหาร แลวจงกน

56

ชวตในสงคมสามารถด าเนนไปได ถาน าการตความสญลกษณรวมมาใช โดยสมาชกในสงคมรวมกน ดงนนสญลกษณรวม (Common Symbols) จงเปนวธเดยวทมนษยจะปฏสมพนธกนได ดงนนเราจงตองรจกความหมายสญลกษณทไปสมพนธกบผอน วธน จอรจ เฮอรเบรต มด (George Herbert Mead) ไดท าการศกษาพฒนาการทความรสกเกยวกบตวตนทคอยๆ กอรางสรางตนจากกระบวนการปฏสมพนธ โดยเขาชใหเหนวากลไกส าคญตอการสรางตวตน เรยกวา “การรบรบทบาทหรอการเรยนรทจะสวมบทบาท (Role – taking)” คอ การรจกบทบาทของผอนจะท าใหเราทราบความหมายและความตงใจของผอน หวใจส าคญของการเรยนรนคอ ภาษา ซงเปนชองทางการถายทอดระบบสญลกษณ และกฎเกณฑรวมของสงคมซงเมอมองถงจดนอาจดราวกบวาสงคมไดแสดงบทบาทครอบง า และสรางตวตนของปจเจกบคคล เพอทจะสามารถตอบสนองการปฏสมพนธกบผอนไดอยางด จากการรบรบทบาทน จอรจ เฮอรเบรต มด (George Herbert Mead) ไดพฒนาแนวคดเรอง Self (ตวตน) ขนมา เขาไดพยายามรกษาอสรภาพของปจเจกดวยการเสนอแนวคดวา ตวตนนมสองดานทปะทะประสานกนอยตลอดเวลา ดานหนง “me” ซงเปนตวตนทเกดจากความเหนและปฏสมพนธกบผอน ดานสอง “I” ซงเปนตวตนตามลกษณเฉพาะของเราเอง โดยทง me และ I ตางกสมพนธกบสงแวดลอมภายนอกตวเราท งคเพยงแต me เปนผลจากการประเมน และซมซบจากทรรศนะของผอน สวน I เปนค าตอบ และความพยายามทจะประสาน me ทหลากหลายเขาดวยกน และถอเปนศกยภาพของความคดสรางสรรค ความคดเรองตวตนเกดขนได เมอบคคลคดออกไปนอกตวตน แลวมองสะทอนกลบมาเหมอนผอนมองเรา คอ บทบาทของผอน (Role of Another) การรบรบทบาทนไมไดตดตวมาแตก าเนด ตองมาเรยนในภายหลง และเรยนรตอนเดก เขามองเหนขนตอนของการพฒนาอย 2 ขนตอน ขนตอนแรก Play Stage (ขนการละเลน) คอ ตอนเปนเดกเรามกจะเลนบทบาททไมใชของตนเอง แตเปนบทบาททสงคมไดแสดงบทบาทครอบง า เชน บทบาทพอแม ทหาร ต ารวจ นกฟตบอล ฯลฯ ซงท าใหเขารถงความแตกตางระหวางตนเองกบผอน และบทบาททเลนทแตกตางออกไป ขนตอนทสอง Game Stage (ขนการเลนเกม) คอในการเลนกบเพอนๆ ในกลมเดกตองเรยนรความสมพนธระหวางตนเองกบผอน ผานกตกาของเกมทเลน เขาจะตองถกวางตวเองไวในต าแหนงหนงในเกมเพอจะเลนกลบผอนใหได ขณะท เออรวง กอฟฟแมน (Erving Goffman) ปจเจกสภาพในทฤษฏปฏสมพนธเชงสญลกษณมไดเปนภาพท มความตอเนองเปน อนหนงอนเดยว บางสวนแยกจากกนเดดขาด แตกมไมนอยทเปนการซอนทบกนของบทบาท กไดจ าแนกแยกแยะความแตกตางระหวางอตลกษณสวนบคคลกบอตลกษณทางสงคม จะเหนไดวาทงนเนองจากตวตนของคนเรานนประกอบดวยภาพลกษณของเราทเรามตอตนเอง โดยเออรวง กอฟฟแมน (Erving Goffman) ไดนยามความคด

57

หรอความรสกทปจเจกมตอตนเองวา “I” หรอ Ego Identity สวนภาพ ของปจเจกในสายตาของคนอนในฐานะทเปนบคคลทเอกลกษณเฉพาะตวเขาเรยกวา Personal Identity จอรจ เฮอรเบ รต มด (George Herbert Mead) ส รปการพฒนาความส านกในตวตน (Consciousness of Self) เปนสงส าคญของความเปนมนษย มนเปนพนของความคด การกระท า และการสรางสงคมถาปราศจากความคดเรอง ตวตน (Self) แลวมนษยจะไมสามารถตอบสนองและปฏสมพนธกบผอนได เมอมนษยสามารถรวาผอนคดอยางไรกบตน มนษยกสามารถอยในสงคมไดอยางด และสงนกสรางความรวมมอทางสงคมไดอยางดดวย (Cooperative Action) ไดอยางดเชนกน การปฏสมพนธของมนษยม 2 ประการ คอมนษยสรางตวตนขนมา และมนษยสะทอนตวเองจากผอน ทงปจเจกบคคล และสงคมจงแยกกนไมได ถาปราศจากการสอสารดวยสญลกษณทมการตความหมายรวมกนทางสงคมแลว กระบวนการสรางความหมายรวมทางสงคมจะไมเกดขน ดงนนมนษยจงอยในโลกแหงสญลกษณทมความหมาย และมความส าคญตอชวต เปนพนฐานหลกของการมปฏสมพนธของมนษย กลาวไดวา ตวตน (Self) ในทฤษฏปฏสมพนธเชงสญลกษณสะทอนจากศนยรวมหลกกบปจเจกสภาพระดบบคคลทอยเบองหลง สภาพทางสงคมจากการสรางปฏสมพนธเชงสญลกษณไทยทปรากฏในฐานะอตลกษณไทยทปรากฏตวทางวฒนธรรม และการแสดงตวตนตอสาธารณะของพลเมอง อตลกษณทางวฒนธรรมปจเจกสภาพในแนวคดหลงสมยใหม (Identity in Postmodern)เปนการรวมสรางตวตนแบบไทยตอศลปกรรมรวมสมยไทย

3.2.3 ทฤษฎและแนวคดเรองวาทกรรม อ านาจและความร / ระบอบของความจรง(Discourse, Power and Knowledge / Regime of the Truth) ของ มเชล ฟโกต (Michel Foucault) ในหนงสอ The Order of Things มเชล ฟโกต (Michel Foucault - นกคดหลงสมยใหมชาวฝรงเศส) ท าการวเคราะหหาความเชอมโยงระหวางถอยค าหรอภาษากบสรรพสง22

ทเขามองวาถกสรางขนมาจากภาษาซงมระเบยบแบบแผนเชงโครงสรางอยางหนง โดยในเชงภาษาตามสายโครงสรางนยมแลว ฟโกตเนนไปทตวสญญะมากกวาดานความหมายทเปนความคดอยเบองหลง ซงตวสญญะเองนนสามารถจะมอสระในตวเองแทนทจะขนอยกบความหมายตามความคดทอย

22 หนงสอ The Order of Things ตพมพครงแรกในภาษาฝรงเศสเมอป ค.ศ. 1966 มชอในภาษาฝรงเศสวา Les Mots et les Choses ซงแปลวา “ถอยคากบสรรพสง” (Words and Things) แตในขณะนนมหนงสอชอนอยแลวในภาษาองกฤษ ผแปลในฉบบภาษาองกฤษจงเลอกใชคาวา “ระเบยบ” (Order) แทนคาวา ถอยคาซงนาจะตรงใจฟโกต เพราะเขาเหนวาสรรพสงนนเสมอนเปนการสรางภาพตวแทน (Representation) ของความรและความคดใหอยในรปของสรรพสงนนเอง.

58

เบองหลงเท าน น ฟโกตจงมองตวสญญะในรปของถอยแถลง (Statement) หรอวาทกรรม (Discourse) ในฐานะทเปนภาพตวแทน จนน าไปสการวพากษในเชงประวตศาสตรและการเมองไดมากขน แทนทจะตดอยกบการวเคราะหในดานภาษาอยางเปนทางการลวนๆ เทาน น แนวทางการวเคราะหวาทกรรมของฟโกตจงมลกษณะเชงวพากษ มากกวาการวเคราะหเชงภาษาศาสตรแบบทางการทวไป เพราะไมไดมองวาทกรรมเปนเพยงภาษาหรอตวบท (Text) ทใชในการปฏสมพนธทางสงคม หากแตมองวาทกรรมเปนพนทของความรหรอความคดทางสงคมในขอบเขตทคอนขางชดเจนเชงสมพนธ ซงหมายถงลกษณะของความรทถกสรางขนในชวงเวลาหนงๆ ของประวตศาสตร เมอฟโกตมองภาษาเปนระบบหรอกลไกของภาพตวแทนในฐานะทเปนวาทกรรม (Discourse) ในหนงสอเรอง The Order of Things วาคนเรารจกความคดทวาภาษาเปนภาพตวแทนของบางสงบางอยางไดอยางไร ในแงทวาภาษาเปนทงระบบและโครงสรางของภาพตวแทน โดยพยายามคนควาผานประวตศาสตรของความสมพนธในการคดเกยวกบภาษา จากการวเคราะหรปภาพ Las Meninas และการจดเรยงทสลบซบซอนของระดบแนวเสนสายตา การซอนตวและการปรากฏตวตางๆ ท าใหเกดวาทกรรมของภาพเขยนและวาทกรรมวาดวยการจองมอง

ภาพท 3.1 Las Meninas by Diego Valasquez

ในขณะเดยวกนภาพเขยนไมไดมความหมายทหยดนงตายตวรอใหคนมองคนหา แคคนมองท าปฏสมพนธกบภาพใหเกดเปนความหมายขนมา เปนปฏสมพนธภายใตการก ากบของวาทกรรมวาดวยภาพเขยน ในภาพวาด ประเดนของงานชนน คอ การตอตานแนวคดมนษยนยมและสบคนความเปนมาของการจดวางมนษยใหเปนวตถแหงการศกษา ฟโกตไดวเคราะหวพากษศกษาเปรยบเทยบการพฒนาทางดานเศรษฐกจ วทยาศาสตรและภาษาศาสตรตลอดชวงศตวรรษท 18 –

59

19 เรมแนวความคดแบบ หลงสมยใหมนยม (Postmodernism) ฟโกตแสดงใหเหนวาชวงตลอดระยะเวลาทงหมดของประวตศาสตรไดถกครอบครองดวยสภาวะการประกอบสรางความจรงขนมานนกคอ วาทกรรม (Discourse) เชน วทยาศาสตร ศลปะ วฒนธรรม ฯลฯ ซงสภาวะเงอนไขของวาทกรรมจะเปลยนแปลงอยเสมอตามประวตศาสตรจากกรอบความร (episteme) ซงท าหนาทก าหนดมมมองตอสงคม ณ ชวงเวลานนๆ รวมถงเปนสงทกอใหเกดวาทกรรมดวย ทงน “episteme” ถกวางโครงสรางขนจากสถาบนทางสงคมตางๆ “episteme” ในทศนะของฟโกตเปนกฎระเบยบทางสงคม กฎทางความรและกจกรรมตางๆของมนษย ทเปนตวก าหนดมมมองตอโลกของเรา ซงไมไดเกดจากขอก าหนดทางธรรมชาต แตเกดจากการก าหนดและการตกลงรวมกนโดยสงคมทมนษยอาศยอยนนเอง ทงนเพราะฟโกตมองวา วาทกรรม (Discourse) ไมใชเพยงรปแบบของภาพตวแทนเทานน แตยงเปนเงอนไขเชงรปธรรมในการสรางและควบคมจนตนาการทางสงคมอกดวย และฟโกตน าเสนอวธวทยาทเขาเรยกวา “โบราณคดของศาสตรเกยวกบมนษย” (Archeology of Human Science) ดวยการน าเอาลกษณะความสมพนธทางอ านาจบวกกบโครงสรางนยมใหเกดความหมาย โดยฟโกตมองวาอ านาจมสวนอยางส าคญในการก ากบโครงสรางความร เมอฟโกตเรมมองในมมของโบราณคดทวไป ไมอาจจะมองเหนอ านาจในหลายๆมต เพราะเปนเพยงแคการมองชดความรทเปนตวก าหนดทางสงคม เหมอนกบเปนโครงสรางทางความคด แตเมอฟโกตเพมมมมองในมตของวาทกรรมเขาไปในชดความรนน ปรากฏนยของการครอบง าเอาไวดวย ชวงตน ฟโกตพดถงโบราณคดในฐานะเครองมอทท าใหเขามองเหนความสมพนธของหนวยเลกๆ วาเปนองคประกอบของสวนใหญ นนกคอ เขามองโบราณคดเปนเพยงเครองมอในการขดคนหาความร แตเมอความรนนไดรบการยอมรบวาเปนความจรง กจะมอ านาจในการก าหนด ก ากบ และบงการ ตอมาภายหลงจากทมปฏบตการ จากจดตรงนการทใชโบราณคดของความรเขามาชวยคนหาอ านาจของความจรงเหลานน เพอใหเหนมตของอ านาจนนท างานอยางไร เพอเปนอสระจากการถกครอบง า สวนหนงสอเรอง The Archeology of Knowledge (1969) ฟโกตใชวธวเคราะหวาทกรรม (discourse analysis) พยายามชใหเหนวา “วาทกรรม” คอความรและความจรงทมอสระในตวเอง จงมอ านาจในการก าหนด บงการ โดยแสดงใหเหนวาความผสมกลมกลนของวาทกรรมไดถกสรางขนมาเพอเปนรากฐานรองรบหลกการหรอศาสตรทางวชาการ ฟโกตไดหนมาใหความสนใจประวตศาสตรของวาทกรรมหรอปฏบตการของวาทกรรม เพอจะดวาวาทกรรมมปฏบตการอยางไร โดยใหความสนใจหลกอยท ประวตศาสตรของความไมตอเนอง เพราะถาวาทกรรมมความตอเนองจะเนนมมมองทน าไปสความคดแบบอดมคต (Utopia) ความไมตอเนอง หมายถง แตละวาทกรรม

60

ในแตละชวงจะมอสระในตวเอง และมอ านาจการบงการในตวเอง เพราะถาวาทกรรมมความหมายอยางตอเนองกจะตองน าไปสความคดแบบอดมคต ประเดนศกษาในงานชนน คอ การวเคราะหถอยแถลง (statement) คอ หนวยของวาทกรรม โดยทถอยแถลง คอ สงทท าใหประพจน (propositions), การพด (utterances) และการกระท าค าพด (speech acts) ตางๆ มความหมายขนมาได (meaningful) ฟโกตเหนวาถอยแถลงในตวมนเองไมใชประพจน การพด และการกระท าค าพด แตถอยแถลงไดประกอบสรางเครอขายของกฎเกณฑเพอสถาปนาสงทมความหมายขนมาซงกฎเกณฑเหลาน คอ เงอนไขทเกดขนกอนเพอท าใหประพจน การพดและการกระท าค าพดมความหมาย อยางไรกตามถอยแถลงดงกลาวกตองอยภายใตเงอนไขของเหตการณ (events) เชน ในบางกรณประโยคทถกหลกไวยากรณอาจจะไรความหมาย แตในทางกลบกนประโยคทผดหลกไวยากรณอาจมความหมายได ถอยแถลงตางๆ ขนอยกบสภาวะซงอบตและด ารงอยภายในสนามวาทกรรม (a field of discourse) เปนความคดทท าใหเรารสกวา เราก าลงเดนไปถกทางและท าใหเราเชอในความคดนน ยงไปกวานน หากเรามองวาความคดมอ านาจอสระในตวเอง เราจะยอมรบความจรงในแตละความคด วามอ านาจของตวเอง ซงมผลท าใหความคดนนมาครอบง าบงการเรา เพราะเราไดยอมรบความคดนนวาเปนวาทกรรม หรอยอมรบวาเปนความจรงนนเอง จากการทความคดนนสอดรบกบลกษณะเฉพาะในชวงเวลาของประวตศาสตรชวงเวลาหนงๆซงวางอยบนความสมพนธเชงอ านาจทแตกตางกนไป ทงรปแบบของความคดทแตกตางกนไป เชน เมอผมอ านาจนยาม เรากจะเชอวาเปนความจรง เพราะเราตกอยภายใตสนามวาทกรรมในชวงนนๆ กคอยอมรบในโครงสรางของวาทกรรม ซงเปนโครงสรางทเราไปยอมรบวาเปนหลกการในการก าหนดความร เชน การกนอาหารเสรมหรอวตามน เราเชอวาคนทจะบอกวาอาหารเสรมเหลานนควรจะกนตองเปนหมอหรอพยาบาล เมอหมอพดเรากยอมรบเลยวาถกตองแนๆ ในทนหมอจงเปนผสรางวาทกรรม ในฐานะทเปนสถาบนในการก าหนดนยามความหมาย หรอ ตวโครงสราง ในการทท าใหเราเชออยางดษฎวาจรงตามความหมายทเกดจากการสรางวาทกรรมหรอความหมาย ซงซอนอยในปฏบตการของหมอดวยเครองมออยางหนงท ฟโกต เรยกวาสนามวาทกรรมเปนการสรางความหมายและความจรง โดยการกดกนหรอแบงแยกใหเหนถงความแตกตาง ความรตางๆ ทเราคดวาเปนธรรมชาต หรอเปนสงทเหนจรงอยแลว หรออยลอยๆ แตในความเปนจรงแลวลวนแตมการสนบสนนจากสถาบนหนนหลงอยทงสน เชน เรองการกนอาหารเสรม และไมมใครนกถงการกนอาหารตามทรางการตองการ ความเขาใจเชนนเกดขนมาไดอยางไรหากไมใชความรจากโรงพยาบาล และการก าหนดวาคนเราควรตองกนอะไรไมกนอะไรจากบรษทผลตอาหารเสรม คนทรกสขภาพนนกตกอยในสนามวาทกรรมทถกสถาบนตางๆ เหลานพราสอนกรอกหอยเสมอ กท าใหสงทเปนความคดกลายเปนความจรงขนมา ดวยการท าใหมองเหนวามทางน

61

เพยงทางเดยวเทานนท าใหสขภาพรางกายทด ซงฟโกตพยายามเสนอวา สงทเราคดวาเปนความคดแบบวทยาศาสตรและเปนความคดทดนน ลวนมสถาบนในการใหความรสนบสนนอย สวนนเปนสวนทเพมเตมขนมาจากโครงสรางนยมทเนนแตเรองหลกการภายในโครงสรางตางๆ ซงจะไมมพลงอะไรเลย ถาหากไมมสถาบนหนนชวยอยขางหลง ตวหลกของการจดระเบยบจงไมไดเกดขนมาเอง แตเกดจากปฏบตการของตวหนนชวยดวยนนกคอสถาบน ซงแสดงใหเหนวา ฟโกต ไดเพมมตทางสงคมของอ านาจในเรองของสถาบนเขามาเสรมความคดเชงโครงสราง ในมตทเปนการปฏบตการซงคอยตอกย าใหความคดทงหลายกลายเปนจรงภายในสนามวาทกรรมชดตางๆ จนอยใตจตส านกและท าใหไมตองตงค าถามแตตองยอมรบโดยดษฎ ซงวาทกรรมจะท าหนาทเชอมโยงกบความสมพนธเชงอ านาจในการนยามความหมายนนเอง กลาวไดวา สถาบนใดทสามารถผลตวาทกรรมไดยอมเปนผผลตและเปนศนยรวมของ “ความจรง” ไปดวยในขณะเดยวกน โดย “ความจรง” สามารถปรากฏออกมาไดในหลากหลายรปแบบ ทงนขนอยกบเงอนไขของการผลตและเผยแพรของผใหและรปแบบการบรโภคของผรบ การผลตและสงตอจะตกอยภายใตการควบคม (Apparatuses) ของกลไกทมความส าคญทางการเมองและเศรษฐกจ เชน มหาวทยาลยและกองทพ ฉะน น “ความจรง” จงหมนเวยนผานกลไกทางการศกษาและระบบ ขอมลขาวสารทมอยในสงคม และเปนประเดนปญหาทางการเมองทกอใหเกดการถกเถยงและเผชญหนากนสนามวาทกรรมทางสงคม เพราะวาทกรรมมรากฐานมาจาก “อ านาจ” ในขณะท “ความร” ถกประกอบสรางขนมาจากชด “วาทกรรม” จงสามารถกลาวไดวา การผลตความจรงเปนหนาทของอ านาจ (truth production as a function of power) ฉะนนจงไมมความจรงใดทจะด ารงอยนอกขอบเขตของอ านาจ สงคมทกสงคมตางมระบอบทท าหนาทก าหนด และเลอกสรรความจรง นนคอ ม “ระบอบของความจรง” (Regime of the Truth) ท าหนาทเปนเกณฑก าหนดและจดประเภทของวาทกรรม ใหเหนไดวาวาทกรรมแบบใดเปนความจรงและแบบใดไมเปนความ ฟโกตเหนวาความจรงนนไมอาจแยกออกจากเรองของอ านาจได ความจรงมไดเปนผลมาจากการคนหาของจตวญญาณทเสร ความจรงเปนเรองของโลกน เปนประดษฐกรรมของสงคม เปนผลลพธของอ านาจ ทกสงคมจะมระบอบวาดวยความจรงของตวเอง มการเมองเรองความจรงของตวเอง นนคอมประเภทของวาทกรรมอนเปนทยอมรบและท าหนาทพดถงความจรง เปนวาทกรรมทก าหนดกฎเกณฑ กตกา เงอนไขเพอใชในการแบงแยกวาถอยแถลงใดจรงหรอเทจ ใครควรเปนผพดและพดอยางไร มเทคนค วธการ และกระบวนการในการก าหนดคณคาวาอะไรคอ “ความจรง” กลาวไดวา ประวตศาสตรนนไมตอเนองกน เพราะเปนการตอสระหวางระบอบความจรงตางๆ เมอระบอบความจรงใดชนะกจะกลายเปนความจรงทจะยดถอกนเปนสากลระบอบใหม “ความจรงในสงคมจงมไดเปนสงทเกดขนจากการรบรของสมองตอสงแวดลอมภายนอกเหมอนเชน ภาพสะทอนท

62

เกดขนในกระจก แตความจรงเปนสงทถกสรางขนและน าเสนอตอสาธารณชนโดยผานระบบภาษา” (ธเนศ วงศยานนาวา, 2529: 146) การท าใหสงทเรยกวา “ความจรง” กลายเปน “ธรรมชาต” ขนมา ไมแตกตางไปจากทบารตสแสดงใหเหนวามายาคตท าใหสญญะตางๆ ในสงคมดเปนธรรมชาตขนมานนเอง ฉะนน ดวยกรอบคดการศกษาเรอง วาทกรรม อ านาจ ความรของฟโกตจะใชเปนเครองมอในประเดนเรองการประกอบสรางความจรงและเพอถายทอดความคดกระแสหลกของกลมผถออ านาจน าในสงคมไทยผานการศกษาวจยตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบนทรรศการศลปะรวมสมยไทยวาดวยเรองการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย ผานพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ในมตของสงคม วฒนธรรม เพอจะเขาใจการท างานของอดมการณชาตนยมทก าหนดกรอบในการท าความเขาใจในวงศลปกรรมรวมสมยไทยปจจบน

3.2.4 ทฤษฎและแนวคดเรองการรอสราง (Deconstruction) ของ ฌาคส แดรดา (Jacques Derrida) แนวคดเรองการรอสรางของ ฌาคส แดรดาคอการตอยอดแนวคดของ แฟรดนองต เดอ โซซร (Ferdinand de Saussure นกภาษาศาสตรชาวสวสเซอรแลนด) โดยประเดนส าคญในผลงานของ โซซร คอการชใหเหนวาความสมพนธระหวางสองสวนของสญญะ คอ รปสญญะและความหมายสญญะมลกษณะเลอนลอยและไมขนอยกบกฎเกณฑใดๆ (Arbitrary) ความเลอนลอยนเปนธรรมชาตของภาษา ซงเขานยามวาเปนโครงสรางของความหมาย (Structure of Signification) และความเลอนลอยดงกลาวเกดขนสองระดบ คอความสมพนธระหวางรปสญญะกบวตถหรอความเปนจรงกเลอนลอย เชน แ-ม-ว ไมไดมความสมพนธอะไรกบแมวจรงๆ และความสมพนธระหวางสององคประกอบของสญญะ คอ รปสญญะและความหมายสญญะ (Signifier and Signified) กเลอนลอยดวยเชนกน ดงจะเหนไดวาในแตละภาษา มการแบงประเภทของวตถทจะพดถงในขอบเขตทไมเทากน เชน ชาวเอสกโมมคาทใชเรยกสขาวหลากหลายกวาชาวไทย เปนตน ดวยเหตนโซซรจงสรปวา ภาษาสามารถสอความหมาย (Signify) ไดกโดยความแตกตางในโครงสรางของภาษาเอง (Structure of Difference) โดยปราศจากความสมพนธทแทจรงกบสงทมนหมายถง หรอกลาวอกนยหนงไดวาภาษาไมไดสอความดวยคณลกษณะใดๆ ในตวมนเอง แตสอดวยความแตกตางในโครงสรางของภาษาหรออยทโครงสรางในความแตกตางของมนกบสงอนในโครงสรางเดยวกน แดรดาอาศยแนวคดของโซซรเปนรากฐานในการสรางกรอบแนวคดตอภาษาของเขาขน

63

ขณะเดยวกนกพยายามเตมเตมขอบกพรองในแนวคดของโซซรดวย ประเดนโตแยงทส าคญทเขาเหนตางจากโซซรกคอ การบอกวาภาษาท างานโดยอาศยโครงสรางของความแตกตางในตวมนเองนนไมเพยงพอ ทจะอธบายการท างานของภาษาได นนเพราะแดรดาเชอวาภาษาไมมบรบทเฉพาะ แมวาความหมายจะขนกบบรบท แตบรบทเองกลบไรขอบเขต สามารถเปลยนแปลงไดตลอดเวลาขนกบการตความ ภาษาจงเปนอสระจากบรบทในความหมายน แมแตภาษาพดกเปนอสระจากบรบทได เชน การอางค าพดของคนอนกเปนการสรางบรบทใหมใหกบค าพดนน ภาษาในความเหนของแดรดาจงเปนอสระจากบรบท จากสงคม และจากผพด ผเขยน ผสอสาร ในเมอภาษามหลายบรบทเกนความสามารถในการควบคมของผสอสารประกอบกบการสอสารทกชนดขนกบการสอสารทมมากอนหนานนและการสอสารทจะเกดขนในอนาคต ฉะนนจงไมมใครสามารถควบคมภาษาได และภาษากไมมความหมายทส าเรจสมบรณ จะมกแตการชะลอหรอหนวงเหนยวของความหมาย (Defer) และการเพมเตมเปลยนแปลงของความหมาย (Differ) หรอทแดรดาเรยกวา “ความหลากเลอน” (Différance) ทท าใหเกดการแพรกระจายความหมายงอกงาม มทงการเพมเตมและการแทนทสวมรอยอยางไมรจบสน (Supplement) ผลคอท าใหไมมอะไรคงท แตลนไหลเปลยนแปลงตลอดเวลา กลาวคอส านกหลงโครงสรางนยมไมเชอในเรองของการผกขาดรวมศนยของรหสอยางนกสญวทยา แตเหนวามบางอยางทใหญกวาหรอเหนอกวารหส ท เรยกวา “กระบวนการสรางความหมาย” (A Process of Signification)นนคอส านกหลงโครงสรางนยมไปไกลกวาสญวทยาโดยชใหเหนถงประเดนทส าคญวาเมอทงความสมพนธระหวางรปสญญะกบความหมายสญญะ และความสมพนธระหวางรปสญญะกบรปสญญะตางกมลกษณะของการถกก าหนดใหเปนแลว ผลทตามมากคอการแทนทสวมรอยระหวางรปสญญะ ความหมายสญญะและสญญะอยางไมรจบสน ความส าคญของภาษาจงกลบมาอยทการแทนทสวมรอย เปนการละเลน การลนไหลของความหมายอยางไมรจบสน ความหมายจงมความส าคญนอยกวากระบวนการสรางความหมาย ส านกหลงโครงสรางนยมจะใหความส าคญกบทกอยาง เพราะถอวาตางกเปน “รองรอย” ของการสรางความหมายทงสน ไมวาจะเปนเรองของการไมปรากฏ การไมพด การละไวในฐานทเขาใจ การใหความส าคญกบการพดมากกวาการเขยนในวธคดแบบอภปรชญาวาดวยการปรากฏ (The Metaphysics of Presence) ท าใหสงทไมปรากฏ สงทพดไมไดจ านวนมากถกเกบซอนไว แตเปนสงทส านกหลงโครงสรางนยมใหความสนใจ เพราะเหนวาสงเหลานคอสวนหนงทแยกไมออกของกระบวนการสรางความหมายทถกมองขามไป การไมปรากฏตวของสญญะกคอสญญะแบบหนง การไมปรากฏในฐานะทเปนสญญะ กลบท าใหสญญะทปรากฏมความหมายขนมา เมอเปนเชนน การไมปรากฏจงไมใชความวางเปลาหรอไรความหมาย แตการไมปรากฏคอการปรากฏทมองไมเหน หรอการปรากฏของการไมปรากฏ (The Lost Presence) ตวอยางเชน ชองวางหรอการ

64

เวนวรรค (Spacing) ในภาษาเขยน กคอรปธรรมของการปรากฏทไมปรากฏ มโนทศนเรองการปรากฏของการไมปรากฏนชวยใหเหนความสลบซบซอนของแดรดา เพราะเขาไมไดคดแบบคตรงขาม อยางการปรากฏหรอการไมปรากฏ (Presence/Absence) แตคดในแบบของความสมพนธในมตทสลบซบซอน (Double Bind) ในรปของการปรากฏทไมปรากฏ23 และในท านองเดยวกน วธคดแบบแดรดาจงไมสนใจการเรยงล าดบ (Sequence) และผลทตามมา (Consequence) กลาวคอ สงทแดรดาสนใจคอความสมพนธทสลบซบซอนซงเปนความสมพนธแบบไมตอเนอง ไมตามล าดบหรอขนตอนของการสรางความหมาย น าไปสการคลคลาย ถอดรหส (Decoding) เพอคลาย “ปม” ทางการเมองโดยการประกอบสรางวาทกรรมทางสงคมและการเมอง ประเดนตอมากทนาสนใจคอเรองของการตอตานการเสนอภาพตวแทน (Representaion) ผานทางภาษา แดรดาชวาสงทนาสนใจจรงๆ เปนสงทไมอาจน าเสนอภาพตวแทนได ไมวาจะเปนแนวคด สญลกษณ จกรวาล ความเปนธรรม ฯลฯ นนเพราะเขาเชอวา การเสนอภาพตวแทนวาทกอยางคอตวบท โดยแกนแลวลวนมลกษณะเชงสงคม การเมอง วฒนธรรม ตองขนอยกบภาษาและมลกษณะเชงญาณวทยาทไมถกยอมรบ มนแสดงถงอ านาจความตองการของบคคลทมสทธอ านาจทจะขจดความซบซอน ยงเกยวพนกบความคดเรองสจจะในแงทการเสนอภาพตวแทนตงอยบนสมมตธรรมทวา มความจรง “อยขางนอกนน” (The Truth is Out There) ทจะถกน ามาเสนอใหม แตแดรดาเชอวา ความจรงไมไดมมากอนการเสนอภาพตวแทน แตการน าเสนอภาพตวแทนตางหากทสรางความจรงทมนตองการปรากฏ ถายทอดขนมา นอกจากนการเสนอภาพตวแทนยงมนยยะถงแนวคดแบบหลงสมยใหมทไมเชอวาจะสามารถแยกขาดระหวางการปรากฏกบการไมปรากฏ (Presence/Absence) แนวคดดงกลาวยงเกยวพนกบแนวคดเรองพนทและเวลา และยงเกยวโยงไปถงแนวคดเรองภาษาอกดวย เพราะการเสนอภาพตวแทนสอนยยะถงสมมตธรรมทวา ภาษามระบบทตายตวและทกคนสามารถเขาใจไดรวมกนไมมากกนอย ซงขดแยงกบแนวคดของนกคดแนวหลงสมยใหมทมองวาภาษาไมมความสมพนธโดยตรงกบความเปนจรงและมหลายความหมาย เนองจากทกๆ การเสนอภาพตวแทนกระท าผานภาษา ดงนนการเสนอภาพตวแทนจงมลกษณะเปนการคดโดยอาศยภาษามากกวาจะเกยวของกบความจรง เพอหลกเลยงปญหาดงกลาว แดรดาจงเสนอวธวทยาใหมเขามาแทนทการเสนอภาพตวแทน นนคอ วธวทยาแบบการรอสราง (Methodology of Deconstruction) โดยมจดประสงคหลกคอ การแสดงใหเหนจดออนของการอางความเปนตวแทน การเสนอภาพตวแทนแบบเหมาวามความจรงภายนอก ซงเขาเสนอใหละทงความพยายามทจะน าเสนอภาพตวแทนของ “สงทมนตอง

23 ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. “แนะน าสกลความคดหลงโครงสรางนยม”. หนา 35. อางจาก Derrida, in life.after.theory, eds., Michael Payne and John Schad (London: Continuum, 2003), pp.1-51.

65

เปนอยางนนจรงๆ” เพราะการท าเชนนนคอการตดสนวาอะไรถกอะไรผด กลาวคอวธวทยาแบบการรอสรางมงตแผใหเหนอคต การท างานของวาทกรรมทอยในตวบททงหลายมากกวาจะคนหาความจรง เพราะเขาเชอวา “ความจรงไมใชสงทถกคนพบแตเปนสงทถกสรางขน” อกทงการเสนอภาพตวแทน กระตนใหเกดความพยายามในการหาขอสรปทวไปและผลของการท าเชนนนจะกอใหเกดความพยายามมองหาความเหมอนกนในสงตางๆ และมองขามความแตกตางไป เพราะเมอเรามงจะเสนอภาพตวแทนใหกบสงใด มนจะกระตนใหเรามองหาความเหมอนระหวางวตถกบภาพตวแทนของสงนน ซงเขาเหนวาเปนวธคดทน าไปสการกดความแตกตางเอาไวอนจะน าไปสการครอบง าในทสดทแฝงอยในตวบทและท าหนาทผลตซ า(reproduce) อดมการณเดมของสงคม การปรากฏทไมปรากฏทยงใหญทสดในสงคมของเรา คอบรรดารหสวฒนธรรมตางๆ ทเปนตวก าหนดความหมาย ความเขาใจ และการรบรของเราตอโลกรอบตวในรปของ ‘ประสบการณรวม’ หรอ ‘การรบรรวม’ ในเรองนนๆ หรอกคอสงทส านกปรากฏการณวทยา (Phenomenology) เรยกวา “ลกษณะแบบฉบบ” (Typicality) ในเรองนนๆ ทเรารบมาจากสงคมซงนบเปนการรบรทเราคนเคยและยอมรบจนไมคดจะตงค าถามโดยแปรสภาพไปเปนการปรากฏทไมปรากฏทอยในระดบจตไรส านกของเรา โดยเฉพาะทมลกษณะเปนมหาทฤษฎ (Grand Sociological Master) อาจมองไดวาตวบทหนงทสรางระเบยบของสรรพสงในชวงเวลาหนงๆ ทางประวตศาสตร โดยทระเบยบดงกลาวไมไดมอยจรงกอนหนานน แตเปนระเบยบทถกสรางขนเพอสนบสนนจดประสงคทางอดมการณ รวมทงตองการทจะควบคมพฤตกรรมของสมาชกของสงคม ตวบทดงกลาวเปนเปาของวธรอสราง (Deconstruction)

วธรอสรางไมไดมงสรางองคความรใหม แตมงวพากษองคความรเดมเปนหลกแลวยงมงท าลายล าดบชนของอภปรชญาของการด ารงอยท งหลายทพยายามสรางรากฐานความคดตางๆ และใหความส าคญแตกบการมอย (Presence) มากกวาการหายไป (Absence) ทงนมไดหมายความวา วธรอสรางจะกลบล าดบมนเสยใหม เพราะนนกเทากบสรางคตรงขามขนมาอก แตตองการเผยใหเหนลกษณะทเราเหนวาธรรมดาสามญและไมตองการศกษาอกวามนหาไดธรรมดาสามญอยางทคดไม อยางไรกด เนองจากธรรมชาตของภาษาเปนเชนนนและการคดตองท าผานภาษา แมแตวธรอสรางกตองมภาษาเปนสอกลาง (Mediator) ฉะนน วธรอสรางจงไมใชทางออกจากขอก าหนดทกลาวมาทงหมด มนไมใชวธในการน าเสนอความจรง เพราะไมไดมงสรางองคความรใหม แตมงวพากษองคความรเดมเปนหลก มนเปนการเผยใหเหนธรรมชาตใหม เผยใหเหนลกษณะทถกสรางขนของความร ปนปวนระบบเดม เปนวธทเผยใหเหนเงอนง า (Mystic) ในตวบท เพอชใหเหนแนวคด “การรวบยอดทางตรรกะ” (Logocentrism) ขอเสนอของแดรดากคอ ควรจะมการรอถอน โคนลม ปลดเปลองแลวสรางมนขนใหม (Deconstruct)

66

คณปการทส าคญในผลงานของแดรดา กคอการเปลยนวธคดและโลกทศนของเราใหม โดยในขณะทวทยาศาสตรแบบดงเดมใหความส าคญกบการใชภาษาทเรยบงายและโปรงใส เพอใหเราเขาใจถงความจรงโดยใกลเคยงทสด แดรดากลบแสดงใหเหนวา ความเรยบงายทวทยาศาสตรนยมเรยกรองไมอาจเปนไปได แตในทางกลบกน เขากไมไดท าลายความเชอดงเดม หรอกลาวอกอยางกคอ เขาเสนอใหคดในวธใหมทซบซอนและไมสรปหรอตดสนใหเดดขาด เพราะท าไมได นอกจากนน วธรอสรางยงเกยวกบลกษณะอกประการหนงทเกดจากการวพากษของแดรดาตอฌอง-ฌาคส รสโซ (Jean-Jacques Rousseau)24 ในเรอง ตรรกะของการเตม เตม (Logic of Supplement) ซงแดรดาไดสาธตใหเหนวา สงทดเหมอนเปนเพยงองคประกอบยอยและไมใชสวนส าคญ แททจรงแลวกอาจถกมองไดวาเปนศนยกลางไดเชนกน ดงทเมอ รสโซกลาววา “การศกษาคอการเตมเตมธรรมชาต” (Rousseau quoted in Atkins, 1983: 22) แตเนองจากภาษาไมใชสงทสามารถนยามความหมายไดสมบรณ (never exhaustive) ค าวาการเตมเตม (Supplement) จงอาจหมายถงไดทง 1) การเพมเขาไป และ 2) การเตมใหสมบรณ ซงหาก รสโซหมายความในแบบท 2) ยอมแสดงวาธรรมชาตไมใชสงทสมบรณในตวเอง ตองอาศยการศกษาเขามาเสรมเราจงจะตระหนกถงธรรมชาตได เชนนแลวสงทดเหมอนวาเปนแกนและสมบรณโดยแททจรงแลวจงไมไดสมบรณดงทดเหมอนวาเปน ดวยเหตนวธรอสรางจงไมสนใจสงทเปนประเดนโตแยงของตวบท แตสนใจสวนประกอบยอยทไมส าคญของมน แตในขณะเดยวกน มนกเจาะเขาไปถงแกนกลางของตวบท ชใหเหนวาอะไรถกกดไว และมความขดแยงไมตอเนองซอนอย มนเปนวธทใชตวบทเพอตอตานตวมนเอง อยางไรกดวธรอสรางไมไดหยดอยแคการมองหาขอบกพรองของตวบท เพราะการท าเชนนนเทากบมความถกตองอย เปาหมายของวธรอสรางคอการเปลยนรปและใหนยามใหมกบตวบท ท าลายและสรางใหมซงการแบงขวตางๆ เชน ด/เลว ถก/ผด ปฏบต/หลกการ กรรม/ประธาน วธรอสรางถอวาสงส าคญไมใชสงทถกเขยน (หรอปรากฏ) ออกมา และขอบเขตการตความไมควรจ ากดอยเพยงแคนน มฉะนนมนกจะเปนเพยงการสรางแบบจ าลองของตวบทหรอเหตการณขน มใชการตความจากเหตการณหรอตวบทจรงๆ วธรอสรางคอการเผยใหเหนเงอนง า (Mystic) ในตวบท เพอเผยการจดล าดบความส าคญภายในตวบททไมมมล การเผยใหเหนขอสนนษฐานทต งไวลวงหนา (Presupposition) รวมถงโครงสรางเชงอภปรชญาท ซอนอย และเพ อ ชให เหนแนวคด “การรวบยอดทางตรรกะ”

24 ฌอง-ฌาคส รสโซ (Jean-Jacques Rousseau) เปน นกเขยน นกทฤษฎการเมอง นกประพนธเพลงทฝกฝนดวยตวเองแหงยคเรองปญญา (The Age of Enlightenment) และเปนนกปรชญาสงคมชาวสวสเซอรแลนด เชอสายฝรงเศส ผมอทธพลตอการปฏวต ฝรงเศส [French Revolution] ใน ค.ศ.1789).

67

(Logocentrism) ปญหาของวธวทยาแบบหลงสมยใหม นกคดแนวหลงสมยใหมพยายามเลยงการอาง “ความร” เพราะตองการใหปจเจกชนทกคนตดสนใจดวยตวเองวาอะไรคอความร เพราะไมมความจรงใดๆอยนอกตวผ ร และภาษาอยแลว ท งนเพอตอตานลกษณะความรแบบเบดเสรจ (Totality) ซงไมไดเปนกลางแตเปนการรบใชกลมผ มอ านาจในเวลาน นๆ เสมอ โดยในเชงวรรณกรรมซงเกยวกบการเลาเรองโดยตรง วธรอสรางเปนมโนทศนทถกประดษฐขน วตถประสงคเพอรอเรองเลาทมลกษณะเปน มหทฤษฎ (Grand Narrative) ซงเปนตวบทชนดหนงทสรางระเบยบของสรรพสงขนในชวงเวลาหนงๆ ของประวตศาสตร และเปนระเบยบทถกสรางขนเพอสนบสนนจดประสงคทางอดมการณ รวมทงตองการทจะควบคมพฤตกรรมของสมาชกในสงคม และนนคอการเผยใหเหนสงทถกควบรวบความหมายใหยดถอไปในทศทางเดยวของแนวคดกระแสหลกซงแดรดาเสนอใหรอถอนโครงสรางนนเสย ลอเรล รชารดสน (Laurel Richardson) นกสงคมวทยาทไดรบอทธพลจากแนวคดแบบหลงสมยใหมไดเสนอใหนกสงคมวทยาเปลยนทรรศนะตอการเขยนเสยใหม ชใหเหนวาการแบงการเขยนออกเปนการเขยนเชงวรรณกรรมกบการเขยนเชงวทยาศาสตรมใชการแบงโดยธรรมชาต ไดน าไปสการจดล าดบ (hierachitized) โดยใหสถานภาพทสงกวากบการเขยนเชงวทยาศาสตรซงถกมองวาเปนการเขยนประเภททสามารถน าเสนอความจรง โดยมองวามนเปน “วธศกษาหาความร” แบบหนง ซงตางจากทศนะแบบเดมทเชอวา การเขยนเปนเพยงการสอสาร “ความร” ทเปนวตถวสยไปสผอน เขาเสนอใหนกสงคมวทยาใหความสนใจกบ “การเขยนเชงทดลอง” ซงจะเปนวธทชวยเปดมมมองใหมๆ ใหกบประเดนและวตถดบเดมๆทมอย ทงนเพราะจากแนวคดแบบหลงสมยใหม การเขยนมใชเพยงการสอสารความจรง แตเปนการสรางความจรงใหออกมาในรปแบบอยางทปรากฏอย ฉะนนการทมเทความพยายามไปทการสอสาร “สจจะ” ทกระชบรดกมจงเปนสงทไรความหมาย นนเพราะบทบาทของประพนธกรในการเขยนแบบดงเดม คอสพพญญผรทกสง บอกเลาเหตการณไดราวกบรทกอยางวาอะไรเกดขนบางหรอทมผเรยกวา “การเขยนจากมมมองของพระเจา” (God’s eyes view) มใชปจเจกบคคลทมต าแหนงแหงทเชงสงคมทเฉพาะเจาะจง ทงนบทบาทดงกลาวเปนหนงใน “กฎกตกา” ของการเขยนเชงสงคมวทยา ทชวยใหงานเขยนนนๆ สามารถอางสถานภาพของการเปน “ความร” ได ทวาแนวคดแบบหลงสมยใหมไมเชอในบทบาทดงกลาวของประ-พนธกร พวกเขาเหนวานกวจยอาจจะรได แตรไดอยางจ ากด พวกเขาจงเสนอไมใหยดตดกบรปแบบหรอสกลของการเขยน (genre) ซงความตงใจและความหมายทประพนธกรตองการจะสอนนเปนสงซบซอน และไมอาจเขาใจไดโดยงาย อกทงความหมายยงอาจไมเปนไปตามความตงใจของผประพนธกได

68

การเขยนเชงทดลอง ซงเปนการน าเอาการเขยนเชงวรรณกรรมเขามาผสมผสานกบการเขยนเชงวทยาศาสตร เหตผลสวนหนงเปนเพราะการเขยนเชงวรรณกรรมไมอางสจจะในงานเขยนของตน ดงทนเชเคยกลาวไววา “ศลปะพดความจรงเพราะศลปะบอกเราวาศลปะก าลงโกหกอย” (ชศกด ภทรกลวณชย ,2536;82) ผลงานทนาชนชมในความคดของแดรดาคอตวบททเปดกวางใหผอานสามารถตความไดแตกตางหลากหลาย (Writerly Text) ยอมรบฟงขอวจารณและสนใจความเปนไปไดตางๆ ทถกกดมาตลอด และน ามาเสนอมตทหลายหลาย ควรเปนงานทสรางบทพรรณนาในบรบทของพลวตทางวฒนธรรมและภาวะเฉพาะของแตละทองถน พยายามเลยงกจกรรมทางปญญาทองอยกบหลกเกณฑใดหนง (Monolithic) นนคองานจะตองไมเปนวตถวสยและถกครอบคลมโดยหลกเกณฑใดหนง วธรอสรางมงวเคราะหตวบท ถอเปนวธทเหมาะสมอยางยงส าหรบการศกษาสงคมในยคหลงสมยใหม โดยจะใหความสนใจเปนพเศษทธรรมชาตอนเปนปญหาของการปรากฏ ความตงใจ ความมเหตผล และวธคดเชงเหตผลในการผลตตวบท วธรอสรางเผยอยางวพากษใหเหนวถทางทตวบททางสงคมถกสรางและจดระบบขน (Densin, 1994b: 185) โดยยทธวธทส าคญของการรอสรางคอการแสดงใหเหนโดยนยวา ความหมายไมใชสงตายตว ตวบทไมอาจสรางภาพตวแทนของประสบการณได ทฤษฎและแนวคดเรองการรอสราง (Deconstruction) ของฌาคส แดรดา เปนกรอบในการศกษาโครงสรางเชงสงคม และใชเพอสนบสนนแนวคด ปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction Theory) ของ จอรจ เฮอรเบรต มด เปนแนวคดทส าคญตองานวจยชนนในการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย โดยการสบคนของมลภาคศลปะ เพอวเคราะหการสรางความหมายของรปสญลกษณทเกยวกบ “ความเปนไทย” ในกระแสหลกภายใตเรองราวนทรรศการศลปะสมยใหมไทยและท าความเขาใจการท างานของลทธชาตนยม อดมการณชาต ทก าหนดกรอบความเขาใจตอนทรรศการศลปะรวมสมยไทยในหลายมตชดมากยงขน และเปนเครองมอทส าคญทจะใชเพออางองในการสรางสอศลปะเชงทดลอง ดวยประเดนทางทฤษฎและแนวคดดงทไดน าเสนอ ผวจยจะไดน าไปใชเปนเครองมอในการศกษาวจยเพอเชอมโยงตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบรปสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยไทยในมตทางสงคม วฒนธรรมและการเมอง ในประเดนการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย ผานพนท หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ในรปแบบนทรรศการศลปะทจดแสดงตงแตชวงป พ.ศ. 2551 ถงป พ.ศ. 2557 ในบทถดไป เพอจะไดเขาใจการท างานของอดมการณชาตนยมทก าหนดกรอบความเชอความเขาใจกระแสหลกของคนในสงคมตอความเปนชาตในงานศลปะรวมสมยไทย

69

บทท 4

วฒนธรรมรวมสมยสศลปะสมยใหม การผลตสรางความหมายเชงสญลกษณ

แบบไทยรวมสมย จากวฒนธรรมรวมสมยไทยสศลปะสมยใหมทกลาวมาในขางตนจะเหนไดวาศลปะและวฒนธรรมมการเลนลอกนกบสงคมรวมสมยหลากหลายๆมต การทจะมองบรรยากาศภาพสะทอนของศลปะสมยใหมไทยปจจบนนน ไมอาจจะมองขามวฒนธรรมรวมสมย เพราะสงคมรวมสมยเตมไปดวยความซบซอนทางความคด วถชวต ว ฒนธรรมทหลากหลาย จงเกดการชวงชงแลกเปลยนความหมายทางวฒนธรรมเชงสญลกษณ และอตลกษณทางสงคม ดงนนการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยตามแตละชดความรทก ากบในสงคมไทย ณ ปจจบน ประกอบกบศลปกรรมสมยใหมไทยจงเตมไปดวยทาทการแสดงออกของทหลากหลายตอสงคมไทยสมยใหมและศลปวฒนธรรมรวมสมย เพราะฉะนนผวจยไดเขาไปส ารวจวฒนธรรมรวมสมยไทยผานงานศลปะสมยใหมไทย ณ หอศลปวฒนธรรมกรงเทพฯทเตมไปดวยบรรยากาศการปะทะผสานของพนททางวฒนธรรม การเขาไปส ารวจนนผวจยมเปาประสงคทจะเขาใจบรรยากาศการแสดงออกทปรากฏของนทรรศการศลปะสมยใหมผานพนทวาทกรรมรวมสมยในสงคมปจจบน เพอเขาใจความเปลยนแปลงความหมายทเปนพลวตรของศลปนในภาคนทรรศการศลปะ ผวจยไดเลอกภาคสนามวาทกรรมคอ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯทเปนการจดการทแบงเปนสองสวน สวนแรกกระทรวงวฒนธรรม สวนทสองภาคองคกรหอศลป เปนภาพสะทอนการผลตสรางของอตลกษณทางสงคมรวมสมยไทยจากพนทางการวจยรวมถงการส ารวจภาคสนามผวจยไดเกบขอมลและวเคราะหขอมลทมความเชอมโยงกบประวตศาสตรการสรางสญลกษณแบบไทยออกเปน 4 สวน ไดแก

70

4.1 กรอบประวตศาสตรพพธภณฑหอศลปแหงชาต 4.1.1 พพธภณฑสยามชาต (Museum Siam) 4.1.2 พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป 4.1.3 พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ 4.1.4 หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร

4.1.5 Project 304,Bangkok 4.2 การสราง “สญลกษณแบบไทย” ความเปนชาตในงานศลปะ 4.3 นทรรศการศลปะทจดแสดง ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ

4.3.1 ชาตพนธ (Ethnic) 4.3.1.1 วฒนธรรม(ภายใน – ภายนอก) (Mainstream culture) 4.3.1.2 วฒนธรรมยอย (Subculture) 4.3.2 การปะทะสรางสรรคทางสงคม (The impact of social creativity)

4.3.2.1 สถานการณ (การเมอง/พนท) (Situation) 4.3.3 การจดระเบยบทางสงคม (Social organization) 4.3.3.1 สถานภาพทางสงคม (Social status) 4.3.3.2 บทบาททางสงคม (Social role) 4.3.3.3 คานยมทางสงคม (Social value)

4.4 “การผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย” 4.1 กรอบประวตศาสตรพพธภณฑหอศลปแหงประเทศไทย งานคนควาอสระฉบบนวเคราะหวาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมย กรณศกษา พนทและเวลาทผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ นนจ าเปนอยางยงทตองศกษากรอบประวตศาสตรพพธภณฑหอศลปแหงประเทศไทย เพอเขาใจการแนวคดผลตสรางการเกดขนของความหมายของพนททางศลปะ ความหมายพพธภณฑ24หมายถงสงของตางๆ ทรวบรวมไวเพอประโยชนในการศกษา เชน โบราณวตถศลปวตถ เปนตน ในพจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2493 มค าวา ‘พพธภณฑ’ อยางเดยวเทานน ยงไมมการบญญต ค าวา ‘พพธภณฑสถาน’ ไวแตอยางใด ในสวนค าวา ‘พพธภณฑสถาน’ นนปรากฏในพจนานกรม ฉบบ ราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 มความหมายตางหากจากค าวา ‘พพธภณฑ’ ทยงคงใชความหมายเดม 24ความหมายพพธภณฑ,ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบ ราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2493, ฉบบพมพครงท3, 2502.

71

ของป พ.ศ. 2493 ซงพจนานกรมฯ พ.ศ. 2525 ใหความหมายของค าวา ‘พพธภณฑสถาน’ ไวหมายถง “สถาบน ถาวรทเกบรวบรวมและแสดงสงตาง ๆ ทมความส าคญดานวฒนธรรมหรอดานวทยาศาสตรโดยมความมง หมายเพอใหเปนประโยชนตอการศกษาตอมาในพจนานกรม ฉบบราชบณ ฑ ตยสถาน พ .ศ . 2542 ไดผนวกรวมความหมายของค าวา ‘พ พ ธภณฑ ’ และ ‘พพธภณฑสถาน’ เขาดวยกน และใหความหมายวา “สถานทเกบรวบรวมและแสดงสงตางๆ ทมความส าคญดานวฒนธรรมหรอ ดานวทยาศาสตร ‘พพธภณฑสถาน’ หรอ ‘พพธภณฑ’ เปนศพทบญญตทตรงกบค าวา ‘museum (มวเซยม)’ ในภาษาองกฤษ แต เดมเมอแรกตงในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ไดเรยกทบศพทวา ‘museum (มวเซยม)’ ค าวา ‘พพธภณฑสถาน’ ไดบญญตขนในรชกาลท 7 เมอประกาศตง ‘พพธภณฑสถานส าหรบพระนคร’ จงไดใช พพธภณฑสถาน แทนค าวา ‘museum (มวเซยม)’ ความหมายด งเดมของ ‘museum (มวเซยม)’25 ในภาษาองกฤษน นมาจากภาษากรก มความหมายวาเปนเทวาลย ของเทพธดาทง 9 ของกรก (Temple of Muses) ซงเปนธดาของเทพเจา Zeus และเทพ Mnemosyne ซง เปนเทพแหงความทรงจ า เทพธดาทง 9 ลวนเปนเทพธดาแหงสรรพวทยาการแขนงตาง ๆ ของกรก ในยคทเกด The Museum of Alexandria ทเมองอะเลกซานเดรย

ภาพท 4.1 Library of Alexandria

เมอราว 240 ปกอนพทธกาล จงปรากฏค าวา ‘museum (มวเซยม)’ ขนเปนครงแรก และไดมพฒนาการเรอยมาจนถงยคปจจบน ความหมายทวาเปนเทวาลยแหง สรรพวทยาการกยงคงมความหมายอยในปจจบน เพราะเปนสถานทใหความรแกผเขาชมทกประเภท ทกวย ทกระดบการศกษา ความหมายของค าวา ‘museum (มวเซยม)’ ในภาษาองกฤษ พจนานกรมภาษาองกฤษ

25 Ambrose, T & Paine, C. Museum basics. Second edition, 2006

72

ฉบบตาง ๆ ไดอธบาย ความหมายท านองเดยวกนวา “เปนสถานทสะสมหรอรวบรวมสงวนรกษาสงของซงมความส าคญ มคณคาทางศลปะ ประวตศาสตรวทยาศาสตรและธรรมชาตวทยา ประวตของพพธภณฑสถานในประเทศไทย26เรมขนในสมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เมอ โปรดเกลาฯ ใหสรางพระทนงหลงหนงขนในพระบรมมหาราชวงเมอ พ.ศ. 2402 ตรงบรเวณทเปนพระทนง ศวาลยมหาปราสาทในปจจบน เพอใชเปนสถานทจดแสดงศลปโบราณวตถททรงรวบรวมไวและทรงขนาน นามวา ‘พระทนงประพาสพพธภณฑ’ ค าศพทวา ‘พพธภณฑ’ จงปรากฏขนเปนครงแรกจากชอพระทนงนซง จดไดวาเปนพพธภณฑสถานสวนพระองคมไดเปดส าหรบประชาชน พพธภณฑสถานส าหรบประชาชนเกดขนเปนครงแรกในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เมอทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหจดตงพพธภณฑสถานขนทหอคองคอเดย (ศาลาสหทยสมาคม) ใน บรเวณพระบรมมหาราชวงเรยกวา ‘museum (มวเซยม)’ เปดเมอวนท 19 กนยายน พ.ศ. 2417 (ตอมาก าหนดเปนวน พพธภณฑไทย) จดเปนพพธภณฑสถานประเภททวไปมทงศลปวตถโบราณวตถสตวสตฟฟโครงกระดก หน แรแมเหลก พระแสงปน รวมทงเครองสง เครองตน เครองราชปโภค ฯลฯ ‘museum (มวเซยม)’ แหงนตอมาไดยายไปจด แสดงในพระราชวงบวรสถาน

ภาพท 4.2 หอคองคอเดย ศาลาสหทยสมาคม

มงคลเมอ พ.ศ. 2430 เฉพาะในพระทนง 3 หลงดานหนา จนในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว(รชกาลท7) จงไดมการเปลยนแปลงปรบปรงขยายครงใหญ พระราชทานพระทนงทกหลงและหมพระวมานทงหมดในพระราชวงบวรสถานมงคลใหใช เปนสถานทจดแสดง สมเดจพระเจา บรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ เมอครงทรงด ารงต าแหนงนายกราชบณฑตยสภาและศาสตราจารย ยอรช เซเดสผชวย ไดด าเนนการจดแสดงใหม เปลยนแปลงจาก

26 ผศ.ดร.วชาญ เอยดทอง.ความรเรองพพธภณฑสถาน. http://www.oamc.ku.ac.th/knowledge/01-may/01-museum.pdf. (ออนไลน).

73

พพธภณฑสถานประเภททวไปเปน พพธภณฑสถานศลปโบราณคดรวบรวม สงวนรกษา และจดแสดงศลปวตถโบราณวตถอนเปนมรดก วฒนธรรมของชาตจดตงเปน ‘พพธภณฑสถานส าหรบพระนคร’ พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวเสดจ(รชกาลท7) พระราชด าเนนทรงเปดเมอวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2469 ค าวา ‘พพธภณฑสถาน ’ จงเปนศพทบญญตใช แทน ‘museum (มวเซยม)’ ตงแตนนมา ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง 2475 โดยคณะราษฎร ผลท าใหราชอาณาจกรสยามเป ลยน รปแบบประเทศจากระบอบสมบรณาญาสทธราชยไป เปนราชาธปไตยภายใตรฐธรรมนญ และเปลยนรปแบบการปกครองไปเปนระบอบประชาธปไตยแบบรฐสภา เกดขนจากคณะนายทหารและพลเรอนท ประกอบกน โดยเปนผลพวงจากการเปลยนแปลงทางประวตศาสตรโลก ตลอดจนการเปลยนแปลงทางสงคมและการเมองภายในประเทศ รฐบาลไดจดตงกรมศลปากรขนเมอ พ.ศ. 2476 ในพระราชกฤษฎกาแบงสวนราชการ กรมศลปากรม ‘กองพพธภณฑและโบราณ คด ’ ภ ายหลงได เป ล ยน ชอ เป น ‘กอง โบราณ คด ’ และไดป ระกาศ เป ล ยน ชอ ‘พพธภณฑสถานส าหรบพระนคร’ เปน ‘พพธภณฑสถานแหงชาตพระนคร’ เมอ พ.ศ. 2477 ปจจบนกจการพพธภณฑสถานแหงชาตขนอยกบส านกพพธภณฑสถานแหงชาตกรมศลปากร ไดขยายกจการไปทวประเทศทงในสวนกลางและสวนภมภาค มพพธภณฑสถานแหงชาตรวม 42 แหง นอกจากพพธภณฑสถานแหงชาตทสงกดกรมศลปากรแลว สวนราชการอน ๆ และเอกชนกไดจดตง พพธภณฑสถานอกเปนจ านวนมาก จะใชค าวา ‘พพธภณฑ’ นทรรศการศลปะไดมการจดแสดงผลงานครงแรกสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท5)โปรดเกลาฯ ใหจดแสดงภาพวาดทมโคลงสสภาพบรรยายภาพเรองพงศาวดารชาตไทยตงแตสมยอยธยาจนถงรชกาลท 3 แหงกรงรตนโกสนทร ซงใชประดบพระเมร ในพระราชพธพระราชทานเพลงพระศพพระอครชายาเธอ พระองคเจาเสาวภาคนารรตน และพระศพพระราชโอรสพระราชธดาในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวอก 3 พระองค ณ ทองสนามหลวง การจดแสดงผลงานศลปะครงท 2 จดขนในรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว(รชกาลท6)โดยโปรดเกลาฯใหมการจดแสดงผลงานศลปหตถกรรมนกเรยนทโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย และจดตอมาเปนประจ าทกปนอกจากนเสดจฯ ทรงเปดอาคารใหมของโรงเรยน หตถกรรมราชบรณะ และไดพระราชทานนามวา “โรงเรยนเพาะชาง” ซงเปนโรงเรยนทเปดสอนเกยวกบงานชางศลปแหงแรกของไทย

74

ภาพท 4.3 โรงเรยนเพาะชาง

และใหการศกษาดานศลปวทยาการหลายสาขา ท งในดานศลปหตถกรรม จตรกรรม ประตมากรรม และสถาปตยกรรมตอมาใน พ.ศ. 2460 โปรดเกลาฯ ใหมการประกวดภาพเขยนขนเปนครงแรกทพระทนงอทยานภมเสถยร การประกวดภาพเขยนครงท 2 จดขนทพระราชวงบางปะอนใน พ.ศ. 2463 และการประกวดภาพเขยนครงท 3 จดขนในปเดยวกน ทโรงละครวงพญาไท กรงเทพมหานคร การจดแสดงผลงานดานศลปะยงมตอเนองอกหลายครง ใน พ.ศ. 2477 หลวงวจตรวาทการและศาสตราจารยศลป พระศร ไดรวมกนกอตงโรงเรยนประณตศลปกรรม ซงใน พ.ศ. 2480 ไดเปลยนชอเปน “โรงเรยนศลปากรแผนกชาง” ในงานฉลองรฐธรรมนญ พ.ศ. 2480 และ พ.ศ. 2481 ณ พระราชอทยานสราญรมย มการน าผลงานศลปะของนกเรยนไปจดแสดงทรานของ กรมศลปากร ตอมาการจดแสดงผลงานศลปะไดยายไปทสนามเสอปาเมอ พ.ศ. 2482 ซงการจดแสดงในครงนนไดจดท าหองโถงแสดงผลงานศลปะ เปนหองทมเพดานสง และบรรยากาศโออา นบเปนหอศลปทสรางขนเฉพาะกจ ศาสตราจารยศลป พระศร ไดเสนอแนะใหกรมศลปากรจดงาน “ศลปกรรมแหงชาต” เพอกระตนใหประชาชนมความรความเขาใจงานศลปะสมยใหม สงผลใหศลปนในสาขาศลปะตางๆ น าผลงานมาแสดงและสงเขาประกวดจ านวนมาก โดยมการจดตอเนองเปนประจ าทกป ตอมาโรงเรยนศลปากรแผนกชางไดยกฐานะขนเปน “มหาวทยาลยศลปากร” ใน พ.ศ. 2486 สวนของพพธภณฑหอศลปประเทศไทยนน แบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก หอศลปแหงชาต (National Art Gallery) เปนหอศลปทมความส าคญระดบชาต อยในการควบคม ดแลและบ รหารจดการของรฐบาล เชน พพ ธภณฑสถานแห งชาต หอศลปะ พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ

75

หอศลปประจ าจงหวด (Provincial Art Gallery) อยในการควบคมดแลและบรหารจดการของหนวยงานในระดบจงหวด หรอสวนราชการในระดบทองถน เชน หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร หอศลปในมหาวทยาลย (University Art Gallery) อยในการควบคมดแลและบรหารจดการของมหาวทยาลยหรอสถาบนอดมศกษา เชน หอศลปมหาวทยาลยศลปากร หอศลปสนามจนทร มหาวทยาลยศลปากรหอศลปวทยนทรรศน จฬาลงกรณมหาวทยาลย หอศลปมหาวทยาลยกรงเทพ หอนทรรศการศลปวฒนธรรมมหาวทยาลยเชยงใหม หอศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยขอนแกน หอศลปนครหาดใหญ เฉลมพระเกยรตฯ จงหวดสงขลา หอศลปเอกชน (Private Art Gallery) อยในการควบคมดแลและบรหารจดการของบคคลสมาคม องคกร หรอบรษทเอกชนเปนพนททางศลปะทไมไดอยภายใตการดแลสนบสนนจากทางรฐบาล เชน บางกอก อารต เซนเตอร ซงเปนหอศลปเอกชนแหงแรก หองศลปนทรรศมารศ พพธภณฑวงสวนผกกาด หอศลป สมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ของธนาคารกรงเทพ หอศลปกรงไทย ของธนาคารกรงไทย หอศลป ของธนาคารไทยพาณชย บางกะปแกลเลอร หอศลปะปทมวน หอศลปตาด ของบรษทยนตรกจจ ากด โดยผวจยไดศกษาประวตพพธภณฑหอศลปการเกดขนของหอศลปไทยในสวนการดแลของภาครฐและเอกชน ไดแก พพธภณฑสยามชาต(Museum Siam), พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป, พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ, หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร, และนทรรศการโปรเจค 304(Project 304,Bangkok) และการเขามาของศลปะสมยใหมในประเทศไทย “คอรราโด เฟโรจ” (ศลป พระศร) สวนของนทรรศการทจดแสดง ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร เพอเขาใจภาพรวมในสวนของ วาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยน าเสนอผลงานศลปะตอสงคมรวมสมยไทย การจดการนทรรศการศลปะทจดแสดง เพอคดเลอกนทรรศการทเกยวของกบการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทย ความหมายเชงสญลกษณแบบไทยในงานศลปะรวมสมย เรองการประกอบสรางความเปนชาตไทยผานระบบภาพแทน วาทกรรม อ านาจทแฝงอยในอดมคตเชงสญลกษณแบบไทยตอพนทสาธารณะ 4.1.1 พพธภณฑสยามชาต (Museum Siam) มวเซยมสยาม หรอ พพธภณฑการเรยน ร (Museum Siam, Discovery Museum) เปนพพธภณฑตงอยบนถนนสนามไชยกรงเทพมหานคร เปดใหบรการเมอ 2 เมษายน พ.ศ. 2551 เปนพพธภณฑทใชเทคนคการเลาเรองแบบโตตอบโดยใชตวละคร 7 ตวเปนตวกลาง มวเซยมสยามดแลโดยสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต มวเซยมสยาม พพธภณฑการเรยนรน ถอเปนแหลงการ

76

เรยนรหนงทเนนจดมงหมายในการแสดงตวตนของชนในชาต ซงจะท าใหผเขาชม โดยเฉพาะอยางยงผเขาชมทอยในวยเดกและเยาวชน ไดเรยนรรากเหงาของชาวไทย โดยเนนไปทกลมชนในเขตเมองบางกอก หรอทเรยกในปจจบนวา กรงเทพมหานคร เปนส าคญ เนองจากตวมวเซยมสยามแหงนไดตงอยในเขตกรงเทพมหานคร แตมไดหมายความวาถาเปนคนไทยตางจงหวด จะไมสามารถมาเรยนรจากพพธภณฑนได ดวยเพราะสงทจดแสดงในมวเซยมสยามน แสดงถงความเปนมาของชนชาตไทย ตงแตอดตถงปจจบน ผานการน าเสนอดวยสอผสมหลายรปแบบ ท าใหมความนาสนใจ และดงดดใจผเขาชมไดเปนอยางยง ทงยงตงอยในสถานทสวยงาม สญลกษณ คนกบแดง หรอ รปคนท าทาเปนกบเปนสญลกษณของสถาบนพพธภณฑการเรยนรแหงชาต เพราะกบถอเปน สตวศกดสทธทแสดงถงความอดมสมบรณ เปนทเคารพบชาทวทงเอเชยตะวนออกเฉยงใต เหนไดจากลวดลาย บนกลองมโหระทกทเปนเครองมอใชประโคมตในพธกรรมขอฝน

ภาพท 4.4 Museum Siam, Discovery Museum

การจดพนทภายในแบงเปนเนอหายอย 17 ธม(theme) ในรปแบบ "เรยงความประเทศไทย" ใหผเขาชมไดเรยนรผานสอตาง ไดแก เบกโรง (Immersive Theater)/ไทยแท (Typically Thai)/เปดต านานสวรรณภ ม (Introduction to Suvarnabhumi)/ส วรรณภ ม (Suvarnabhumi)/พท ธปญญา (Buddhism)/ก าเนดสยามประเทศ (Founding of Ayutthaya)/สยามประเทศ (Siam)/สยามยทธ (War Room)/แผนท ความยอกยอนบนแผนกระดาษ (Map Room)/กรงเทพฯ ภายใตฉากอยธยา (Bangkok, New Ayutthaya)/ช ว ตน อกก รง เทพ ฯ (Village Life)/แปล งโฉมส ยามป ระ เท ศ (Change)/ก าเนดประเทศไทย (Politics & Communications)/สสนตะวนตก (Thailand and the World)/เมองไทยวนน (Thailand Today)/มองไปขางหนา (Thailand Tomorrow)/(ของแถม)ตกเกาเลาเรอง

77

กลาวไดวาโครงสรางพพธภณฑสยามชาต (Museum Siam) จดอยในประเภท หอศลปแหงชาต(Provincial Art Gallery) จะเหนไดวาสรางขนเพอเลาเรองความเปนชาตไทยในอดตผานมมมองของผสรางวฒนธรรมกระแสหลกไทย การประกอบสรางความเปนชาตนนผานการเลาเรองจากประวตศาสตร พนทถกผกตดกบเรอง ศาสนา วรรณกรรมพทธ ทก าหนดวถชวตสรางกรอบความเชอตอสงคมสรางระบบคณคาแบบ นามธรรม เพอสรางความหมายรวมแบบรฐพทธ 4.1.2 พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป องคกร พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลปะ ภายใตการดแลของกรมศลปากร อาคารพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป เปนสถาปตยกรรมแบบตะวนตก สรางขนเพอใชเปนโรงกษาปณในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท 5) แหงกรงรตนโกสนทร เมอป พ.ศ.2445 ตอมากรมศลปากรไดท าการบรณะและปรบปรงเพอใชเปนพพธภณฑสถานศลปะเมอพทธศกราช 2517 และไดประกาศขนทะเบยนอาคารเปนโบราณสถานส าคญของชาต เมอวนท 22 สงหาคม 2521 ประวตการกอตง พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป ตงอยบนถนนเจาฟา เขตพระนคร กรงเทพมหานคร แบบสถาปตยกรรมตะวนตกยคฟนฟวทยาการ ส าหรบเปนโรงงานผลตเหรยญกษาปณ เมอมการพฒนาเครองจกรทใหญโตขนในเวลาตอมา จงยายทท าการไป ณ โรงกษาปณ ปจจบนอาคารแหงนจงรางลง ครนในวาระครบ 100 ปการพพธภณฑไทย กรมศลปากรมโครงการจดต งพพธภณฑสถานดานศลปะสมยใหม จงไดขอใชอาคารโรงกษาปณ เกาน เปน ทต งพพธภณฑสถานศลปะ ซงกรมธนารกษไดยนดมอบอาคารแหงนแกกรมศลปากร เมอวนท 19 เมษายน พ.ศ.2517 กรมศลปากรไดด าเนนการซอมแซมอาคาร ปรบปรงภายในใหเหมาะตอการเปนพพธภณฑสถานศลปะ

78

ภาพท 4.5 พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป

จนแลวเสรจและไดมพธเปดเนองในวนเฉลมพระชนมพรรษาสมเดจพระนางเจาสรกตพระบรมราชนนาถ โดยสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร ไดโปรดเกลาโปรดกระหมอมเสดจมาทรงเปดเมอวนท 8 สงหาคม พ.ศ.2520 มชอในครงแรกเปดนวา “หอศลปแหงชาต” หลงจากนนหอศลปแหงชาตกไดปดลงเพอปรบปรงพนทและจดแสดงผลงานเพมเตมจนเสรจสมบรณ และเปลยนชอใหตรงตามพระราชบญญตโบราณสถาน โบราณวตถ ศลปะวตถและพพธภณฑสถานแหงชาต พ.ศ.2504 วา “พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป” เมอวนท 5 พฤษภาคม พ.ศ.2521 ด าเนนงานตอมาในฐานะฝายหนงของพพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร กองพพธภณฑสถานแหงชาต กรมศลปากร กระทงในปพ.ศ. 2538 ไดมกฤษฎกาแบงสวนราชการกรมศลปากรใหม พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป จงเปลยนชอมาเปน "หอศลปแหงชาต" และไดรบการขยายหนวยงานใหเตบโตขนเทยบเทาสวน มผบรหารเปนผอ านวยการระดบ 8 ขนตรงตอส านกโบราณคดและพพธภณฑสถานแหงชาต กรมศลปากร โดยมหนวยงานยอยอยในความดแลอก 1 แหง คอ พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป พระศร อนสรณ และตอมาในป 2541 ไดเปลยนมาใชชอวา "พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป" เชนเดมจนปจจบน ตามประกาศกระทรวงศกษาธการในราชกจจานเบกษา เลมท 95 ตอนท 18 ลงวนท 14 กมภาพนธ พ.ศ. 2521 กจกรรมทจดแสดงในพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป มพนทจดแสดงทงนทรรศการถาวรและนทรรศการหมนเวยน ดงเชน

79

นทรรศการถาวร อาคารดานหนา ชนบน (อาคารดานทศตะวนตก) จดแสดงนทรรศการถาวรศลปะแบบไทยประเพณ ซงเปนผลงานศลปะไทยทสรางสรรคขนแตครงอดตกาล ในรปแบบตาง ๆ ถงพฒนาการของศลปะในประเทศไทย ต งแตครงอดตกาลในแบบไทยประเพณ จนถกถายทอด ปรบเปลยนเขาสรปแบบศลปะรวมสมยโดยแบงออกเปน 4 สวน สวนแรกอาคารดานหนาชนลาง จดแสดงผลงานศลปกรรมรวมสมย ซงผลงานศลปกรรมสวนใหญเปนสมบตของพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป โดยการซอ บรจาค และจากทศลปนและหนวยงานตาง ๆ ใหยมจดแสดง สวนทสองหองฝพระหตถ แสดงภาพฝพระหตถของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว(รชกาลท 6) และพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช(รชกาลท 9) สวนทสามหอศลปนอาวโส แสดงผลงานศลปะรวมสมย ท งประเภทจตรกรรมและประตมากรรมของศลปนรนอาวโสทมชอเสยงของไทย สวนทสหอศลปนรวมสมย แสดงผลงานศลปะรวมสมย ท งประเภทจตรกรรมและประตมากรรมของศลปนรนหลงทมชอเสยงของไทย นทรรศการหมนเวยน พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป มแผนการจดนทรรศการหมนเวยนตลอดทงปปละประมาณ 20 นทรรศการ โดยจดแสดงเดอนละ 2-4 เรอง ผลงานทน ามาจดแสดงเปนผลงานศลปะทกประเภททผานการพจารณาคดเลอกจากคณะกรรมการด าเนนงานของพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป นบไดวาเปนผลงานทมคณภาพของศลปนทงชาวไทยและชาวตางประเทศ โดยน ามาจดแสดง ณ หองนทรรศการหมนเวยน 1-8 (อาคารชนเดยวดานทศเหนอและทศตะวนออก) อาคารอเนกประสงค และอาคารทศใต นอกจากการใชพนทในการจดนทรรศการแลวยงมกจกรรมสงเสรมความรทางศลปะอกมากมาย ตวอยางกจกรรมไดแก การจดอบรมฝกทกษะดานศลปะแกเยาวชนการเปดใหเปนสถานททศนศกษาและการรวมมอกบองคกรเอกชน เชน การจดเสวนา การจดแรลล(Rally)ดานศลปะ เปนตน กลาวไดวา พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป จดอยในประเภท หอศลปแหงชาต (Provincial Art Gallery) เปน ทจดแสดงผลงานของตวศลปน ท ถกคด เลอกจากภาครฐ คอคณะกรรมการด าเนนงานพพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป ยงเปนสถานทเกบสะสมงานศลปะสวนบคคล แบงความส าคญของโครงสรางล าดบชนทางสงคมอยางชดเจน นทรรศการจดแสดงเพอพดถงความเปนรฐชาต ผานตวบคคลและความหมายศลปะแหงชาตในอดมคตแบบไทยทก ากบโดยภาครฐ

80

4.1.3 พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ สรางขนเพอเปนอนสรณสถานร าลกถงคณงามความดของทานทมตอวงการศลปะของไทย สรางขนในบรเวณกรมศลปากร เพอจดแสดงผลงาน รวมทงประวตของศาสตราจารยศลป พระศร นนแตเดมเคยเปนสถานทท างานของศาสตราจารยศลปมากอน และการจดแสดงดานในกยงเกบบรรยากาศหองท างานเกาของทานไว บรเวณดานในจะพบกบสหองโทนสสดใส ผนงหองสเหลอง เพดานเปนสเขยวสดใส ซงเปนสททานชอบ ภายในหองจดแสดงนทรรศการ แบงออกเปนสองหองดวยกน

ภาพท 4.6 พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ

หองดานนอกซงอยตดกบประตทางเขาเปนหองนทรรศการแสดงผลงานจตรกรรม ประตมากรรม และภาพพมพ ท งของศาสตราจารยศลป พระศร เองและของบรรดาลกศษยผทใกลชด เชน เฟอ หรพทกษ, ประยร อลชาฏะ, ชะลด นมเสมอ, จ ารส เกยรตกอง, เขยน ยมศร, สวสด ตนตสข, ทว นนทขวาง ฯลฯ ซงผลงานสวนใหญเปนงานศลปกรรมในยคเรมแรกของศลปะรวมสมยในประเทศไทย โดยมศาสตราจารยศลป พระศร เปนผสอนและวางรากฐานใหกบวงการศลปะสมยใหมไทย สวนหองทางดานในนน เปนสวนทจ าลองบรรยากาศโตะท างานของศาสตราจารยศลป พระศร ครงยงมชวตอย โดยโตะยาวตวหนงตงอยตรงกลางหอง จกแสดงเครองมอเครองใชของศาสตราจารยศลป พระศร ซงมทงพมพดด เครองเลนแผนเสยง เครองมอปน ของใชสวนตว ในหองเดยวกนยงมตใบใหญซงจดแสดงแบบรางอนสาวรยและประตมากรรมชนส าคญเชน แบบรางพระบรมรปพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว(รชกาลท 6) แบบรางพระศรศากยทศพลญาณ แบบราง พระประธานพทธมณฑล ตนแบบของเศยรพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล (รชกาลท 8) แบบรางภาพจตรกรรมฝาผนงในหอพทธรตนสถาน พระบรมมหาราชวง เปนตน นอกจากนยงมหนงสอหายากซงเปนหนงสอทศาสตราจารยศลป พระศร ใชส าหรบคนควาขอมลเกยวกบศลปะตะวนตกอกดวย สวนบนหลงตกจะมงานปนชนเลกๆ ฝมอของศาสตราจารยศลป พ

81

ระศร ซงงานปนชนทนาสนใจคอ รปปนพระพทธรปปางสมาธบนฐานบว ซงนอกจากจะปนไดงดงามสมจรงแลว ใตฐานของพระพทธรปองคนกยงมอฐของศาสตราจารยศลป พระศร เกบไวดวย และเมอถงวนท 15 กนยายน ลกศษยกจะมากราบอฐของอาจารยศลป พระศรทน ใกลกบพพธภณฑแหงนยงม “หอประตมากรรมตนแบบ” ซงแตเดมเปนโรงปนหลอและหลอมโลหะของกรมศลปากรมาตงแตป พ.ศ.2499 แตตอนหลงไดยายโรงปนหลอนไปทศาลายกพนทตรงนจงไดจดท าเปนหอประตมากรรมตนแบบ เปนทจดนทรรศการและเปนแหลงขอมลดานประตมากรรมและศลปกรรม ประตมากรรมทจดแสดงสวนใหญนจะเปนประตมากรรมตนแบบทหลอดวยปนปลาสเตอร และมบางสวนทหลอเปนโลหะ ซงประตมากรรมเหลานถกใชเปนแบบเพอหลอเปนโลหะส าหรบน าไปสรางเปนอนสาวรยตามสถานทส าคญตางๆ ประตมากรรมหลายชนเปนทคนตากนด ไมวาจะเปน พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ทประดษฐานอยทเชงสะพานพทธฯ ซงเปนผลงานการออกแบบของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยานรศรานวดตวงศ และปนโดยศาสตราจารยศลป พระศรหรอ พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระเจาตากสนมหาราช ทประดษฐานอยกลางวงเวยนใหญ รวมท ง พระบรมราชานสาวรย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทประดษฐานอยดานหนาสวนลมพน สวนอนสาวรยในตางจงหวดกมตนแบบอยทน เชน ตนแบบของ พระศรศากยะทศพลญาณ ประธานพทธมณฑลสทรรศน ซงประดษฐานอยทพทธมณฑล หรอ พระบรมราชานสาวรย สมเดจพระนารายณมหาราช ทจงหวดลพบรและอนสรณดอนเจดย โดยภายในหอประตมากรรมตนแบบนไมไดมแตผลงานของศาสตราจารยศลป พระศร เพยงคนเดยวเทานน แตยงมผลงานของลกศษยของทานนบรอยชน เปนทจดเกบอนสาวรยส าคญในประเทศไทย

กลาวไดวา พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ จดอยในประเภท หอศลปแหงชาต (Provincial Art Gallery) เปนทจดเกบประวตผลงานของศาสตราจารยศลป พระศร และศษยผใกลชดทเรยกไดวาศลปนแหงชาต ผลงานทจดแสดงในพพธภณฑมทงตนแบบอนสาวรยกษตรยไทย และงานศลปกรรมยคแรกของศลปะรวมสมยไทย พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ ไมไดเปดใหมการจดแสดงนทรรศการศลปะแตเปนทเกบสะสมงานสวนบคคลของศาสตราจารยศลป พระศร สรางไวเพอเปนทร าลกถง ศลป พระศร

82

4.1.4 หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ปฏญญาวาดวยเรองขอตกลงความรวมมอทางดานศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ระหวางกรงเทพมหานครและพนธมตรดานศลปวฒนธรรมดงน27 นบเปนครงแรกทประเทศไทยมการจดท า และลงนามความตกลงในปฏญญาทางดาน ศลปวฒนธรรมขน ซงเปนผลพวงจากการรณรงคใหไดมาซงหอศลปวฒนธรรมแหง กรงเทพมหานคร โดยนายอภรกษ โกษะโยธน ผวาราชการกรงเทพมหานคร ในขณะน ไดรบขอเสนอของคณะอนกรรมการ ฝายรณรงคและเครอขายการมสวนรวม เนองจากเหนวารางปฏญญาศลปวฒนธรรม เปนกาวแรกทจะเปนแนวทางใหทงสอง ฝาย คอ กรงเทพมหานคร (ภาครฐ) และ องคกรศลปะ (เอกชน) แสวงหาความรวม มอกนทจะพฒนางานศลปวฒนธรรมใหดยง ขน และตองเรงใหการสนบสนนทางทงใน สวนการสรางสรรค และงานวจยวชาการ หลงจากทไดวางแนวทางการยกรางฯ โดย การรวบรวมผลงานวจยทางดานศลปวฒนธรรม ตลอดจนพนธกจ วสยทศน วตถประสงคของหอศลปฯ รวมทงพจารณา กฎหมายอนๆ ทเกยวของ จงไดมการลง นาม ใน ปฏญญาวาดวยเรองขอตกลง ความรวมมอทางดานศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ระหวางกรงเทพมหานคร และพนธมตรดานศลปวฒนธรรม เมอวนท 19 สงหาคม 2548 ณ อทยานเบญจศร

ภาพท 4.7 หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร(Bacc)

วตถประสงคในการจดสรางหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร เพอศลปะสามารถเสรมสรางคณภาพชวตแกประชาชน และสนบสนนการสรางสรรคของศลปนรวมกนสงเสรมใหศลปนและองคกรทางศลปะมบทบาทน าในการใหการศกษา พฒนาและถายทอดองคความรดานศลปะแกเยาวชนทกระดบ ทงในระบบและ นอกระบบการศกษา เพอ เสรมสรางจนตนาการ และความคดสรางสรรคของเยาวชน สงเสรมใหมการใชเทคโนโลยททนสมย เพอการอนรกษและ 27 ปฏญญาวาดวยเรองขอตกลงความรวมมอทางดานศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร.นายอภรกษ โกษะ-โยธน.http://www.bacc.or.th/content/declaration.html#sthash.HUYZTW8x.dpuf.วนท 19 สงหาคม 2548.

83

สรางสรรคงานศลปะ ทงเพอประโยชนในการศกษา วจย และแลกเปลยนเรยนรระหวางกนในระดบเมองและระดบภมภาคและระดบสากลสนบสนนการมสวนรวมของศลปนและองคกรศลปะในการด าเนนนโยบายดาน ศลปวฒนธรรมของกรงเทพมหานคร รวมกนสรางสรรคกจกรรม ดานศลปวฒนธรรมในพนททอยในความรบผดชอบของกรงเทพมหานครอยางตอเนอง สรางความเขมแขงใหแกองคกรศลปะในทกสาขาทกระดบ และประสานความรวมมอระหวางประเทศในการแลกเปลยนศลปวฒนธรรม การมสวนรวมในการพฒนาท ย งยน และการแกไขปญหาความขดแยง สนบสนนใหสอมวลชนทกสาขาน าเสนองานดานศลปวฒนธรรมของเมอง เพอถายทอดความคด อารมณ และความเปนไปของสงคมไปสการเรยนร ของสาธารณชนอยางกวางขวาง สงเสรมโอกาสและบทบาทในการแสดงออกทางศลปะอยางทวถง เสมอภาค และเปนธรรม โดยค านงถงศกดศรความเปนมนษย โดยเฉพาะอยางยงผทขาดโอกาสและมกถกละเลย รวมกนผลกดนใหหนวยงานภาครฐและเอกชนสรางหลกประกนทางดาน สวสดการ เพอสรางความมนคงใหผประกอบวชาชพทางดานศลปวฒนธรรม ปกปองลขสทธและสทธประโยชนของผสรางสรรคงานศลปวฒนธรรมมใหถกละเมด เสนอแนะและผลกดนใหหนวยงานภาครฐและเอกชนทมศกยภาพ ตระหนก ถงความส าคญในการสนบสนนงบประมาณ ทงการจดตงกองทนเพอการสรางสรรคศกษาวจย และพฒนางานดานศลปวฒนธรรมของเมองใหกวางขวางและกาวไกล กลาวไดวา หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร จดอยในประเภท หอศลปประจ าจงหวด(Provincial Art Gallery) จดประสงคการเกดขนหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครนน วตถประสงคเพอสนบสนนสงเสรมกจกรรมทางวฒนธรรมสสงคม ศลปะท าหนาทบอกเลาเรองราวทางวฒนธรรม มการแลกเปลยนเรยนรระหวางสงคม วฒนธรรม วถชวตทหลากหลาย หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร จดไดวาเปนแหลงเรยน รของสงคมรวมสมยไทย วตถประสงคขององคกรหลกเพอสรางความร ทางดาน ศลปวฒนธรรมรวมสมยปจจบน การจดการของ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครนนจดการรวมระหวางภาครฐ(กระทรวงวฒนธรรม)กบภาคเอกชน(ภณฑารกษ) เพอใหเกดความหลากหลายตอนทรรศการทจดแสดงเปนพนพพธภณฑศลปะรวมสมยกวาได 4.1.5 โครงการ Project 304,Bangkok โครงการ 304 เปนพนทศลปะทไมแสวงหาก าไร ไดกอตงขนในป 1996 เพอสนบสนนกจกรรมดานศลปะและวฒนธรรมรวมสมยผานการจดนทรรศการศลปะเชนเดยวกบสอและผลงาน ตามเวลาทก าหนดและเหตการณรวมทงเทศกาลหนงทดลองกรงเทพ “Beff” และตอนน ก าหนดเปนครงคราวทางหนงสอพมพ “Bang”

84

โครงการ 304 เปนพนทศลปะทดลองรเรมและด าเนนการโดยศลปนและภณฑารกษนบตงแตชวงปลายป 1996 ในกรงเทพฯผกอตงของโครงการ 304 มาจากการผสมผสานของศลปนทองถนและอาจารยศลปะเชนมณเฑยร บญมา, กมลเผาสวสด, นต วตยา, ฉตรชย ปยเปย, ไมเคล เชาวนาศย, อภชาตพงศ วระเศรษฐกล, ประพนธ ค าจม, สถาปนก ศจทพย นมวจตร, ก ากบศลป ธรพล งามศลปจ ารส และ ภณฑารกษ Edourd Mornaud และกฤตยากา วววงศ พนทจดนทรรศการไดยายสองครงในใจกลางกรงเทพฯเพราะสถานะทางเศรษฐกจ ผจดโครงการเรมตนจากอพารทเมนท 50 ตารางเมตร ของอาคารทอยอาศยรอบบรเวณยานสามเสน และส านกงานตอมายายเขาไปอยในทาวนเฮาส 200 ตารางเมตรเปนพนทศลปะทสอง ท าหนาทเปนส านกงานหองสมดและศลปนใน พนททอยอาศยในชวงเวลาทเราเรมตน โครงการจดท าเวบไซต(www.project304.net)เปนพนททางเลอกและสอกลางบนอนเทอรเนต(social network) นอกจากนโครงการ 304 ประสานงานกบสถานศกษาเชน จฬาลงกรณมหาวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม ส าหรบพนทนทรรศการศลปะขนาดใหญขน โครงการประสบปญหาขอเสยในพนทคอนโดมเนยม 36 ตารางเมตรทเปนส านกงาน ชวงสองปทผานมาโครงการ 304ยายอกครงไปยงจงหวดเชยงใหมและแพรกระจายการด าเนนงานออกเปนสองสวนคอสวนทเปนคลงขอมลในเชยงใหมและพนทศลปะทไมใชสถานท ทไมมทอยอยางเปนทางการในกรงเทพฯ การด าเนนงานของโครงการเพอตดตอ ประชาสมพนธโดยการสงอเมลและการสอสารทางโทรศพทและการจดการประชมทกไตรมาส อยางไรกตามโครงการมงเนนไปทการท างานรวมกบสถาบนอนๆ และเรมตนทจะสรางเครอขายกบกลมศลปนและองคกรในระดบภมภาคและระดบโลก เมอตลาคม 2004, โครงการ 304 ยายไปกรงเทพฯและเรมทจะหาส านกงานใหมและมเวบไซตใหมน www.project304.org ในฐานะทเปนองคกร 304 โครงการมความมงมนทจะอ านวยความสะดวกในการจดนทรรศการศลปะและสงเสรมประชาชนใหถงงานศลปะรวมสมย โครงการ 304 มงเนนไปทบทสนทนาทางศลปะ โดยมเปาหมายทจะใชศลปะเปนเครองมอในการรวมกนของคนและชมชนรวมสมยทางศลปะและน าความรทมมากขนตอความคดเหนคณคาของศลปะกบประเทศไทย โครงการ 304 เปดชองใหกบนานาทศนะส าหรบศลปนทเกดขนใหมในทองถน ของคนระดบชาตและนานาชาต ศลปนจะสามารถทจะพฒนาและฝกฝนทกษะ แลกเปลยนขอมล ด าเนนโครงการความรวมมอ และแสดงผลงานของพวกเขาเขารวมโครงการเพอความหลากหลายของสห-วทยาการ ในขณะทไมอายตอความสวยงาม แนวคดนทรรศการทมงเนนไปทสงคมและปญหาทางการเมองและวฒนธรรม งานในนทรรศการจะมตงแตภาพวาด ประตมากรรมตดตง ภาพพมพและภาพถายและวดโอ การฉายภาพยนตรและแสดงละคร โครงการ 304 จะเปดใหท างานรวมกนกบทกคนทสนใจในการใชศลปะเปนเครองมอในการกอรางสงคมของเรา ทางโครงการเชญศลปน

85

ทจะตดตอเขารวมโครงการ โครงการ 304 ไดรบการสนบสนนบางสวนจากรากฐานในและตางประเทศภาครฐและเอกชน Eric Bunnag Booth Project 304 Art Consultant Ltd. Parts,และโรงเรยนสถาบนศลปะแหงชคาโกศษยเกากรงเทพและเพอนๆ กลาวไดวา โครงการ 304 นนเปนโครงการทจดนทรรศการศลปะทไมค านงถงขนาดของพนโครงการยายพนทไปเรอยๆ นทรรศการจะมขนาดตางกนออกไปแลวตอพนทจดงาน โครงการ 304นนสนบสนนกจกรรมดานศลปะและวฒนธรรมรวมสมยผานการจดนทรรศการในรปแบบนทรรศการเชงทดลอง เปนการท างานรวมกนระหวางกลมคนทสนใจทางดาน ศลปะ การเมอง วฒนธรรม สงคม ท าใหศลปะมมตทหลากหลายรวมกบระหวางคนและชมชนทองถนรวมสมยทางศลปะ เพอแลกเปลยนทศนะคตของชมชน แนวคดนทรรศการมงเนนไปทสงคมและปญหาทางการเมองและวฒนธรรม โครงการ 304 จดไดวาเปนหนวยงานอสระไมไดอยในโครงสรางของภาครฐ พพธภณฑหอศลปและพนททางศลปะทกลาวมานนมทงพนท ทถกจดการจากภาครฐบาลและเอกชน ท าใหแนวคดและรปแบบการจดการของ พพธภณฑหอศลป ตางกนออกไปตามความหมายทก าหนดบรบทนทรรศการรวมสมยไทย นนมความหลายหลายเปนการปะทะผสานทางสงคมเพอใหเกดนทรรศการในหลายๆรปแบบ ประเดนของงานวจยฉบบนใชสนามพนทวาทกรรม หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ทมการผสมผสานทงภาครฐและเอกชน เพอวเคราะหวาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมยผานพนทผสมผสานภาครฐและภาคเอกชน บอกเลาเรองราวทางวฒนธรรมผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทย ทปรากฏในนทรรศการศลปะรวมสมย ประวตภาคศลปะน นมความส าคญตอความหมายเชงสญลกษณเพอเขาใจการประกอบสรางสญลกษณแบบไทยรวมสมย 4.2 การสราง “สญลกษณแบบไทย” ความเปนชาตในงานศลปะ สญลกษณทปรากฏในงานศลปะไทยนนอาจกลาวไดวามความเชอมโยงกบศาสนากวาไดโดยศลปะไทยทปรากฏสวนใหญจากประวตศาสตรเหนไดชดจากจตรกรรมฝาผนงตามวด พระบรมมหาราชวง หรอรปแบบประตมากรรมรปเคารพทางศาสนา ศลปะจ าพวกนมเนอเรองความเชอทางศาสนาพทธ พราม ฮนด ชนชนทางสงคมพระราชพธ เทพกบสามญชนและวถชวตแบบไทย เปนงานจตกรรมแบบสองมต จตกรรมฝาผนงมกเนนไปทภาพเรองราวพทธประวตขององคสมมาสม-พทธเจา และเรองราวนทานชาดก

86

ภาพท 4.8 จตรกรรมฝาผนง วดพระศรรตนศาสดาราม เรองรามเกยรต

นอกจากนยงมภาพเรองราวแนวคดทางพระพทธศาสนาวาดวยจกรวาลวทยา ซงเกยวของกบจกรวาล ลกษณะแหงกาลเวลา และแนวคดเรองการกลบชาตมาเกดในภพภมทสงกวาดวย ลกษณะของภาพจตรกรรมฝาผนง แบงตามสกลชาง ยคกรงศรอยธยานน สกลชางอยธยาจะใชสนอยมาก เชน แดงจากชาด ด าจากเขมาควน ขาวและเหลองจากดนขาวดนเหลอง และสทองจากทองค าเปลว แตพอเขาสยครตนโกสนทรและรตนโกสนทรตอนปลาย การใชสจะหลากหลายมากขน เพราะมสวทยาศาสตรจากจนและญปนน าเขามา ในชวงเวลาตอมาอทธพลตะวนตกทไหลบาเขามาในประเทศไทยอยางมากมาย ตงแตรชกาล พระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท 4) มผลตอการปรบเปลยนลกษณะของจตรกรรมไทยแบบประเพณ มการใชเสนน าสายตาสรางความลกของภาพแบบฝรง (Perspective) ไมเปนภาพสองมตอกตอไป และมโครงสรางสคลายกบวาไดรบอทธพลจากศลปะอมเพรสชนนสต (Impressionise) โดยมพฒนาการตามแนวจตรกรรมตะวนตกเรอยมา เชน เขยนใหมบรรยากาศตามธรรมชาต จนกลายเปนภาพเหมอนจรงยงขนทกท รปแบบจตรกรรมเชนน สอดคลองกบแนวความคดของสงคม ทเรมปรบเปลยนเขาสลทธเหมอนจรง(Realism) อยางตะวนตก เรองราวแนวอดมคตอนเนองในพทธศาสนา ถกแทนทความนยม ดวยภาพเลาเรองเหตการณทเกดขนจรงในประวตศาสตร เชน พระราชพงศาวดาร หรอพระราชประวตพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว(รชกาลท 5) ศลปะสมยใหม ในประเทศไทยน น เกด ขนจากการท าใหประ เทศ เปน ซวไล เซชน (Civilization) คอ ความเจรญ ความมอารยธรรม จากปจจยภายนอกประเทศ คอการสรางชาตใหทดเทยมกบประเทศมหาอ านาจ การเขามาของศาสตราจารย ศลป พระศร เปนชาวอตาเลยนโดยก าเนด มชอเดมวา “คอรราโด เฟโรจ” กอนเดนทางมาท างานทประเทศไทย โดย พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (รชกาลท 6) รบสงใหคดเลอกชางศลปะเอกจากตางประเทศ มาชวยพฒนา

87

วงการศลปะสมยใหมของประเทศไทย ศาสตราจารยคอรราโด จงไดรบเลอกใหเขามารบราชการในต าแหนงชางปนประจ ากรมศลปากร ขณะนนรฐบาลไทยมนโยบายใหกอสรางอนสาวรย เพอน าไปตดต งตามหวเมองตางๆ ศาสตราจารย คอรราโด จงรเรมจดต งโรงเรยนศลปะแหงแรกขนในประเทศไทยเมอ พ.ศ.2476 เพอผลตบคลากรดานศลปะ ศลปะแบบเหมอนจรง(Realism)ถกใชสรางอนสาวรยของกษตรยหรอวระชนไทยเพอสรางจตส านกใหคนในชาตรคณของคนในประวตศาสตรสรางความหมายเชงสถาบนกษตรย อทธพลแนวคดดานศลปะถกใชพฒนาศลปะไทยประเพณ เชน Impressionism /Cubism/ Surrealism ฯลฯ ศลปะรวมสมยทกวนนมความหลากหลายจนยากทจะแยกประเภท ศลปะมบทบาทตอสงคม วฒนธรรม การเมองและวถชวตรวมสมย ศลปะถกใชสรางความชอบธรรม ผานระบบสญญะระหวางผอปถมภทางศลปะ เพอท าหนาทสอสารความหมายสญญะผานพนทสาธารณะ ศลปะถกใชสรางความเปนรฐชาตผานระบบสญลกษณ ชาต ศาสนา พระมหากษตรย เพอสรางอดมคตความงามแบบไทยในทางกลบกน การแยงชงความหมายเชงสญลกษณกลบถกใชเพอสรางภาพแทนคณคา ความเชอรวมของชนในชาต ศลปะและสงคมการเมองไมอาจแยกขาดจากกน 4.3 นทรรศการศลปะทจดแสดงในพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ผวจยไดเกบรวบรวมขอมลภาคนทรรศการทจดแสดงในพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ ทมการจดการผานภณฑารกษทางศลปะและกระทรวงวฒนธรรม ทจดแสดงระหวางป พ .ศ . 2551-2557 ผ ว จ ยไดขอม ล จากท างฝ าย น ท รรศก ารของหอ ศลป วฒ นธรรมแ ห งกรงเทพมหานคร ท งหมด 76 นทรรศการ และสบคนจากเวบไซต หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร (www.bacc.or.th) เพอวเคราะหภาพรวมการจดการนทรรศการศลปะของหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ เพอวเคราะหบรรยากาศของพนทนทรรศการศลปะสมยใหมไทย ในมมมองของผวจยผานงานวจยฉบบนในกรอบพนท ก ากบบรบทของศลปะไทยสมยใหม วเคราะหภาคศลปะทมความหลากหลายทางศลปะ วฒนธรรม การเมอง และสงคมไทย ทไดรบการควบคมสอสารก าหนดความหมายทางวฒนธรรมไทย จากชนชนปกครองตอทาททปรากฏขนในภาพรวมของนทรรศการทงหมด โดยผวจยไดแบงประเภทของนทรรศการทจดแสดง ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ ออกเปน 3 ประเภทหลกและ 6 ประเภทยอย ดวยรปแบบการแบงประเภทนทรรศการตามแนวคดของแตละนทรรศการ โดยใชรปแบบการแบงประเภททางสงคมศาสตรเพอใหสอดคลองกบมตทหลากหลาย ทางสงคม การเมองและวฒนธรรมไทย และยกตวอยาง

88

นทรรศการศลปะในแตละกลม เพอเปนสวนขยายจากตารางนทรรศการ น าเสนอเนอหาของแนวคดนทรรศการและภาพงานศลปะ 4.3.1 ชาตพนธ (Ethnic) 4.3.1.1 วฒนธรรม(ภายใน – ภายนอก) (Mainstream culture) 4.3.1.2 วฒนธรรมยอย (Subculture) 4.3.2 การปะทะสรางสรรคทางสงคม (The impact of social creativity) 4.3.2.1 สถานการณ (การเมอง/พนท) (Situation) 4.3.3 การจดระเบยบทางสงคม (Social organization) 4.3.3.1 สถานภาพทางสงคม (Social status) 4.3.3.2 บทบาททางสงคม (Social Rule) 4.3.3.3 คานยมทางสงคม (Social value) 4.3.1 ชาตพนธ (Ethnic) หมายถงความแตกตางทางวฒนธรรมจากความหมายหลายทางวถชวตทแสดงเอกลกษณออกมา โดยการผกพนลกษณะของเชอชาตและสญชาตเขาดวยกน (เชอชาต, เผาพนธ, เผา, เชอสาย) ตารางท 4.1 วฒนธรรม(ภายใน – ภายนอก) (Mainstream culture)

นทรรศการ ระยะเวลาจดแสดง

แนวความคด

นทรรศการบรค แอนดรว: ตาตอตา

28 ม.ย. – 19 ก.ค. 52

นทรรศการบรค แอนดรว: ตาตอตา จดเปนนทรรศการขนาดใหญ แสดงผลงานของศลปนบรค แอนดรว ทไดถกสรางขนในรอบสบปทผานมา ผลงานมรปแบบหลากหลายจากหลอดไฟนออนในศลปะจดวาง จนถงงานภาพถาย ภาพพมพ และประตมากรรม โดยศลปนหยบยก ประเดนของการปะทะ การแสดงออกของตางวฒนธรรมโดยมองในบรบทและความเปนมาทางประวตศาสตรและการเมอง ของประเทศออสเตรเลยและประเทศอน ๆ มาน าเสนอพรอมกน เพอท าการส ารวจ ต งค าถาม และส รางความ เชอมโยง ของประสบการณของศลปนในระดบทองถนและในระดบสากล

89

ตารางท 4.1 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการสก -ดบ อาทตยอไทย

19 พ.ย. – 10 ม.ค. 53

นทรรศการสก -ดบ อาทตยอไทย เปนการส ารวจ ผลงานศลปะทสะทอนใหเหนถงหลากหลายแงมมทงกรอบความคดและสงคมของคนรวมสมย จากงานจตรกรรม ศลปะการจดวาง วดโออารต ประตมากรรม ภาพถาย หรอแมแตหนยนตขนาดให ญ ส งกวา 7 เมตรตามดวยห นยนตขนาด จ ว นทรรศการรวมสมยนน าเสนองานทศนศลปทประกอบดวยรายละเอยดทางศลปะทเปยมไปดวยพลงในการสรางสรรค และแฝ งความหม ายล า ล ก เก ยว เน อ งกบ ส งคมและประวตศาสตรของญปน นทรรศการนจะเปนการรวบรวมผลงานกวา 40 ชนจากศลปนญปน 17 คน

นทรรศการผานโตเกยว 0 องศา

25 ก.พ. – 28 ม.ค. 53

นทรรศการศลปะรวมสมยญปน ดวยผลงาน 30 กวาชนจากงานสะสมพพธภณฑกวา 4000 ชนของพพธภณฑรวมสมยโตเกยว นทรรศการนเปนสวนหนงในโครงการสงเสรมวฒนธรรมเพอสรางเสรมเศรษฐกจสรางสรรคจากกระทรวงวฒนธรรมและโครงการสนบสนนประวตศาสตรและวฒนธรรม จากมลนธโตเกยว

นทรรศการไทยโย 4 ม.ค. – 8 เม.ย. 53

นทรรศการวฒนธรรมสรรคสราง เศรษฐกจสรางสรรค: ไทย-ญปน

นทรรศการReturn Ticket: Thailand – Germany

15 ก.ย. – 7 พ.ย. 53

เพอเฉลมฉลองการแลกเปลยนวฒนธรรมไทยและเยอรมนเปนเวลากวาครงศตวรรษ ผลงานการยอนรอยประวตศาสตรครงนเปนผลงานทางศลปะประมาณ 100 ชนจากศลปนไทย 28 ทานซงเคยศกษา พ านก หรอแสดงผลงานทางศลปะทประเทศเยอรมนตงแตป พ.ศ. 2503 ถง 2553 แตละผลงานสอรปแบบศลปะตางๆทมความหลากหลาย โดยมทงจตรกรรม ศลปะ สอผสมจากพลาส ตก ศลปะการจดวาง ว ด โอ คอมพวเตอรอารตและการออกแบบ

90

ตารางท 4.1 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการจงหวะกาว...อาเซยน – 10 + 1 ยทธศาสตรศลปะวธ

21 ม.ค. – 13 ม.ค. 54

นทรรศการจงหวะกาว...อาเซยน – 10 + 1 ยทธศาสตรศลปะวธ คอยทธศาสตรทางศลปะแบบองครวมโดยความรวมมอกนระหวางสาธารณรฐประชาชนจน และประเทศในกลมอาเซยน เพอสรางความเขมแขง และสานสมพนธทางวฒนธรรมของนานาประเทศ ตลอดจนกอให เกดการแลกเปลยนบทสนทนาผานการท างานศลปะรวมสมย อนน าไปสความรวมมอทย งยนและมนคงของทงสองภมภาค ซงนทรรศการจะสะทอนใหเหนถงความคลายคลงและแตกตางทซอนอยภายใตความหลากหลายทางสงคม ศาสนา ภาษา และวฒนธรรมของแตละประเทศ

นทรรศการ Dialogues การออกแบบและศลปะรวมสมยไทย – เบลเยยม

27 ม.ค. – 6 ม.ค. 54

มจดประสงคใหผชมแปลความหมายของสญลกษณตาง ๆ ทางศลปะออกมาอยางเปนธรรมชาตผานประสบการณของตวเอง การเผชญหนาตอวฒนธรรมอยางทศลปนไดเผชญท าใหผเขาชมพจารณามมมองใหมจากประเดนเดมทคดวาเปนสงทตายตวไปแลวขนมาอกครง ซงนนคอความหมายใหมของสงรอบตวตาง ๆ ทศลปะสามารถน าเสนอ

นทรรศการแปลกใหมและ/หรอคนเคย ภาพถายในภมภาคเอเชยในมมมองใหม

4 ม.ย. – 30 ม.ย. 54

จากการตงค าถามนท าใหผดแลพพธภณฑและผเชยวชาญการถายภาพในทวป เอเชย โวลฟกง เบลลวงเคล ไดคดเลอกผลงานของนกถายภาพจากโลกตะวนตก จ านวน 9 คน ซงพวกเขามสงทเหมอนกนอยนนคอ พวกเขาอาศยและท างานในทวปเอเชย ความพเศษของงานนทรรศการนอยทการคนหามลเหตของแตละปจเจกบคคล รวมถงอตวสยในการรส านก เปาหมายในการลดสามญทศนความเปนเอเชย จะถกสะทอนไปในแผนภาพของ 9 มมมองทแตกตางกน ซงมตงแตความเขาใจตามแบบดงเดมหรอบทรายงานภาพวารสาร การเขาถงทางนยความคด ไปจนถงการบรรยายเรองราวทเชอมโยงกบบทกว

91

ตารางท 4.1 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง

แนวความคด

นทรรศการหนากากเอเชย 14 ก.ย. – 6 ต.ค. 54

นทรรศการน าเสนอสวนหนงของชนงานในชดสะสมทชอ Kwok on ซงเปนชดสะสมเกยวกบชาตพนธ ซงประกอบดวยชนงานกวา 10,000 ชน ซงสมาคมศลปะและประเพณราษฎรแหงเอเชย กอตงโดยนายฌก แปงปาโน ผเชยวชาญดานจนศกษา ไดบรจาคใหแกพพธภณฑโอเรยนท กรงลสบอน นทรรศการจะใหภาพรวมของหนากากเอเชย จาก 8 ประเทศ ไดแก ญปน จน ไทย เกาหล อนโดนเซย ศรลงกา ธเบต และอนเดย และยงแสดงถงความหลากหลายและความงดงามอนนาทงของหนากากเหลาน หนากากทจดแสดงนเปนตวแทนชวตเหนอธรรมชาต เทพเจา และสตวในจนตนาการจากโลกสมมตของบรรดาวฒนธรรมทองถน เคยสวมใสในศาสนพธกอนแลวจงน ามาใชในการแสดงนาฏศลป และละครในเวลาตอมา เชนเดยวกบสงของอน ๆ ในงานสะสมของนายกวะ ออน หนากากเหลานเปนประจกษพยานใหกบศลปการละครและเรองเลาหลายประเภท ซงสอความเกยวกบเทวต านาน รวมท งประวตศาสตร และนทานทรจกกนทวไปในอารยธรรมเอเชยอนยงใหญ

นทรรศการShadowlife

2 ม.ค. – 29 เม.ย. 55

นทรรศการ ชาโดว ไลฟ จดขนดวยความรวมมอระหวางเอเชยลงค และ เบนดโก อารต แกลลอรโดยนทรรศการนเดนทางมาจดแสดงทประเทศไทยเปนประเทศแรก เพอใหผ ชมชาวไทยไดสมผสประสบการณทางศลปะอน มเอกลกษณเฉพาะตวเมอจบการจดแสดงในประเทศไทยแลวนทรรศการนจะเดนทางไปเปดแสดงทงในออสเตรเลยและเอเชย

นทรรศการไทยเท..จากทองถนสอนเตอร

30 ส.ค. – 4 พ.ย. 55

นทรรศการ ‚ไทยเท จากทองถนสอนเตอร‛ ศลปะในสมยรชกาลท ๙ จดแสดงผลงานศลปะทโดดเดนในรอบ ๗ ทศวรรษ มากกวา ๓๐๐ ชน จากศลปนทมชอเสยงระดบนานาชาตและศลปนรวมสมยเกอบ ๓๐๐ ทาน ตงแตบรมจารยรนอาวโส จนถงรนปจจบน

92

ตารางท 4.1 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง

แนวความคด

นทรรศการระยะไทยไท โครงการนทรรศการ การอบรมเชงปฏบตการ และการสมมนาศลปะรวมสมยระหวางศลปนไทยและไตหวน

22 พ.ย. – 2 ก.พ. 56

‚ระยะ:ไทยไท‛ คอโครงการแลกเปลยนศลปะรวมสมย รเรมโดยศลปนไทยและไตหวน เปนการเคลอนและรวมมอกนระหวางกลม OCAC (สาธารณรฐไตหวน ) และศลปนค jiandyin (ประเทศไทย) ผลงานของศลปนทสรางสรรคขนทงในประเทศ และระหวาง ประเทศคอผลลพธของ การสอสารระหวางกน ท ไดด าเนนมาอยางตอเนอง แบงเปน 2 สวน สวนแรกคอโครงการแลกเปลยน ศลปะรวมสมย จดแสดงข น ใน ป ระ เท ศ ไท ย ณ ห อ ศ ล ป วฒ น ธ ร ร ม แ ห งกรงเทพมหานครโดยน าเสนอผลงานฯจากศลปน ไตหวน 10 ทานและศลปนไทย 9 ทาน เขารวมโครงการฯ จดแสดงผลงานในนทรรศการ และกจกรรมอนๆ อาท การสมมนา การแสดงสด และการอบรมเชงปฏบตการ ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร หอศลปมหาวทยาลยศลปากร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และศนยศลปะรวมสมย OCAC Bangkok สวนท 2 จดโครงการฯทสาธารณรฐไตหวน ในป พ.ศ. 2556

นทรรศการงานออกแบบสเปนแนวใหม [Bravos]

6 ธ.ค. – 13 ม.ค. 56

BRAVOS เปนนทรรศการงานออกแบบแหวกแนว ทแสดงใหเหนถงนวตกรรมและความหลากหลายในงานออกแบบสเปนแนวใหม นทรรศการนประกอบดวยผลงานของนกออกแบบหนมสาวชาวสเปน ทมความสามารถและประสบความส าเรจดวยอายเพยง 21 ป นอกจากนยงมการน าเสนอการสรางสรรคงานออกแบบอตสาหกรรมทดทสดในยคทเจรญรงเรองของสเปน

93

ตารางท 4.2 วฒนธรรมยอย (Subculture) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการการเดนทางของค าจง

11 ธ.ค. – 31 ม.ค. 53

การแสดงผลงานศลปะจดวาง “ตกตาค าจง” จ านวน 100 กวาตว ตกตาค าจงคอตวแทนของแรงงานตางดาวจากพมา อาขา ไทยใหญ ทออกเดนทางจากบานเกดเขามาใชชวตในประเทศไทย และตางประเทศ ค าจงเปนการกระตนเตอนใหคดถงความเปนมนษยของผอพยพขามแดน สอสารเกยวกบเรองราวของสทธมนษยชน ผลงานนเปนการออกแบบโครงการรวมระหวางคณจนทวภา อภสขกบจมพล อภสข ภายใตการสนบสนนของมลนธเอมพาวเวอร ลาสดงานชดนไดรบรางวลนานาชาต “อสระแหงการสรางสรรค” ทกรงลอนดอน ประเทศองกฤษ เมอวนท 25 พฤศจกายน 2552

นทรรศการเพราะอยบนโลกเดยวกน [You Are Not Alone]

17 ม.ค.– 20 พ.ค. 55

นทรรศการศลปะรวมสมยเพอเสรมสรางความร ความเขาใจเกยวกบเชอเอชไอว โรคเอดสและการอยรวมกนในสงคมกบผตดเชอผานผลงานศลปะรวมสมยจากศลปนไทยและศลปนนานาชาตท งหมด 16 คน นทรรศการน าเสนอดวยแผนกจกรรมการศกษาทมพนฐานจากภาวะความเปนจรงทงทางการแพทยและทางสงคม เพอจดประสงคในการสรางการตระหนกรในเรองส าคญทเราอาจจะลมเลอน รวมถงสรางมมมองใหมของผคนในสงคม ทเปนสวนชวยผลกดนใหคณภาพการด ารงชวตในสงคมของผ ตดเชอเอชไอวและความเจรญกาวหนาไดพรอมๆ กน

4.3.1.3 นทรรศการ“ไทยโย” วนท 04 มนาคม - 08 เมษายน 2553 นทรรศการวฒนธรรมสรรคสราง เศรษฐกจสรางสรรค ไทย-ญปนแนวความคด ในฐานะทประเทศไทยและประเทศญปนมประวตศาสตรความสมพนธระหวางกนยาวนานกวา120ป เปนการถายทอดประสบการณผานการใชชวต การท างาน และการไดรบการยอมรบในดนแดนอาทตยอทย อนปรากฏชดถงการถายเทวฒนธรรมระหวางสองชาตจากวถชวต ศลปะ วฒนธรรมในหลากหลายปรากฏการณ โดยเฉพาะอยางยงในศลปวฒนธรรมรวมสมย

94

ภาพท 4.9 นทรรศการ“ไทยโย” 4.3.1.4 นทรรศการ Return Ticket: Thailand – Germany วนท15 กนยายน – 07พฤศจกายน 2553 เพอเฉลมฉลองการแลกเปลยนวฒนธรรมไทยและเยอรมนเปนเวลากวาครงศตวรรษ ผลงานการยอนรอยประวตศาสตรครงนเปนผลงานทางศลปะประมาณ 100 ชนจากศลปนไทย 28 ทานซงเคยศกษา พ านก หรอแสดงผลงานทางศลปะทประเทศเยอรมนตงแตปพ.ศ. 2503 ถง 2553 แตละผลงานสอรปแบบศลปะตางๆทมความหลากหลาย โดยมทงจตรกรรม ศลปะสอผสมจากพลาสตก ศลปะการจดวาง วดโอ คอมพวเตอรอารตและการออกแบบ

ภาพท 4.10 นทรรศการ Return Ticket: Thailand – Germany

95

4.3.1.5 นทรรศการ“ไทยเท...จากทองถนสอนเตอร” วนท 30 สงหาคม - 04 พฤศจกายน 2555 น าเสนอศลปะในสมยรชกาลท 9 จดแสดงผลงานศลปะทโดดเดนในรอบ 7 ทศวรรษ มากกวา 300 ชน จากศลปนทมชอเสยงระดบนานาชาตและศลปนรวมสมยเกอบ 300 ทาน จดแสดงโดยแบงตามแนวเรอง 9 กลม ไดแก “การแสวงหาความเปนไทย” ผานมมมองของศลปนทมความคดเกยวกบ ความเปนไทยในแงของเนอหาและเทคนค แรงบนดาลใจจากพทธศาสนาแสดงถงความผกพนและความเชอมโยงระหวางศลปนกบพทธศาสนา น าเสนอเกยวกบพฒนาการของวงการศลปะในเมองไทย

ภาพท 4.11 นทรรศการ“ไทยเท...จากทองถนสอนเตอร”

4.3.1.6 นทรรศการระยะ : ไทยไท วนท 22 พฤศจกายน - 03 กมภาพนธ 2556 คอโครงการแลกเปลยนศลปะรวมสมย รเรมโดยศลปนไทยและไตหวน เปนการเคลอนและรวมมอกนระหวางกลม OCAC (สาธารณรฐไตหวน) และศลปนค jiandyin (ประเทศไทย) ผลงานของศลปนทสรางสรรคขนทงในประเทศและระหวางประเทศคอผลลพธของการสอสารระหวางกนทไดด าเนนมาอยางตอเนองแบงเปน 2 สวน สวนแรกคอโครงการแลกเปลยนศลปะรวมสมยจดแสดงขนในประเทศไทย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครโดยน าเสนอผลงานจากศลปนไตหวน10 ทานและศลปนไทย 9 ทาน เขารวมโครงการจดแสดงผลงานในนทรรศการและกจกรรมอนๆ อาท การสมมนา การแสดงสด และการอบรมเชงปฏบตการ ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร หอศลปมหาวทยาลยศลปากร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และศนยศลปะรวมสมย OCAC Bangkok สวนท 2 จดโครงการฯทสาธารณรฐไตหวน ในปพ.ศ. 2556 โครงการแลกเปลยนระหวางศลปนไทยและศลปนไตหวนไดมงเนนประสบการณการเรยนรขามเสนแบงวฒนธรรมทางศลปะรวมสมย

96

ภาพท 4.12 นทรรศการระยะ : ไทยไท

นทรรศการประเดนทางชาตพนธน นเตมไปดวยความหลากหลายทางวฒนธรรมท งวฒนธรรมเฉพาะและการควบรวมผสมผสานทางวฒนธรรม จงเกดการหยบยมหรอเผยแผ วถชวต ประเพณจากทองถนตางๆเพราะฉะนนศลปกรรมในกลมชาตพนธทผวจยไดจดประเภทนนจงตองอาศยการวเคราะหจากวฒนธรรมรวมสมย เพอทจะเขาใจการแลกเปลยนความหมายทางวฒนธรรมทสะทอนผานงานศลปะทงวฒนธรรม(ภายใน-ภายนอก)(Mainstream culture)และวฒนธรรมยอย(Subculture) มมมองดานมานษยวทยาสงคมไดนยามความหมายทางวฒนธรรมวาเปนการทบซอนกนระหวางความร ความเชอ ศลปะ ศลธรรม กฎหมาย รวมถงประเพณทมนษยตองการแสวงหาเพอการเปนสมาชกของสงคมจงเกดการแลกเปลยนเคารางของประสบการณ ดงนนวฒนธรรมรวมสมยนนเปนการผสมผสาน ทางวถชวตทหลากหลายเพราะฉะนนวฒนธรรมรวมสมยจงไมสามารถตดขาดจากมตทางสงคมได วฒนธรรมในประเดนชาตพนธนนเปนการรวมสรางความหมายความเปนไทยภาคศลปกรรม เพอน าเสนอความเปนไทยนยมตามความหมายของรฐไทย นทรรศการศลปะจงเปนการรวมสรางระหวางวฒนธรรมจากภายนอกและวฒนธรรมแบบไทยประกอบเขาดวยกนจงท าใหเกดการเพมความหมายความเปนไทยจากเดมใหดคลายวามการผสมผสานจากตางวฒนธรรม แตภาพทปรากฏนนเปนเพยงรปแบบเทคนควธน าเสนอทหลากหลาย แตยงคงความเปนไทยนยมเชงประเพณเอาไวในภาคศลปกรรมตอความหลากหลายทางชาตพนธ หรอไมก เปนการแสดงความหมายของจากตางวฒนธรรมตอศลปวฒนธรรมแบบไทยทยงคงความเปนแกนแกนเดมประกอบกบจากตางชาตพนธนนเตมไปดวยการผสมผสานความหมายทางวฒนธรรมแบบไทย เพราะฉะนนศลปกรรมแบบไทยรวมสมยนนปฏเสธความหลากหลายทางชาตพนธ เพราะความหลากหลายนนน าเสนอผานพนทวธคดแบบคตไทย ประกอบกบพนทคตไทยนนถกผกตดกบแนวคดเรองศาสนา วรรณกรรมแบบเทวะวทยาเปนการรกษา กฎหรอธรรม รวมถงการสรางกรอบความเชอตอสงคมไทยจงเกดการสรางคณคาแบบนามธรรม รวมถงพนทคตแบบไทยนนมความ

97

ซบซอนทางชนชนในสงคม เพอแบงสถานะของบคคลในสงคมแบบไทยจงเปนสงคมล าดบชนทเตมไปดวยธรรมเนยมวธการปฎบตและประเพณ ท าใหคนในสงคมเขาใจเรองพนทและเวลาออกเปนสวนๆ สรางความศกดสทธเฉพาะตอพนทแบบไทย ดงนนพนทในงานศลปะจงไมสามารถสรางความเปนสาธารณะตอพนทได ท าใหนทรรศการในประเดนชาตพนธภายนอกตองอาศยเคาโครงเดมจากความเชอทางสงคมแบบประเพณนยม จนถงวถช วตแบบไทยตอการรบรจากตางวฒนธรรม เพอน าเสนอนทรรศการศลปะตอพนทสาธารณะแบบไทย พนทสาธารณะแบบไทยกบนทรรศการศลปกรรมรวมสมยจากแนวคดพนทสาธารณะ( Public Space)ของเจอรเกน ฮาเบอรมาส น นเกดจากกระบวนการเกดส านกสาธารณะ(ส านกสวนรวม)จากปจเจกบคคลใชความรและการแสดงออกทางความคดอยางมเหตผล สงผลใหสาธารณชน(Public)เรมสามารถเขาถงและยดครองมณฑลสาธารณะทเคยถกควบคมโดยรฐ พนทสาธารณะจงกลายเปนพนทของการถกเถยงวพากษการเมองรวมถงการวพากษวจารณตวอ านาจรฐ ดงนนพนทสาธารณะจงกลายเปนพนทของอ านาจใหมททาทายอ านาจเดมของสงคมศกดนาในยโรปในปลายศตวรรษท 17 ท าใหพนทสาธารณะในฐานะทเปนพนททางการเมองทองคอยกบความคดเรองปรมณฑลสาธารณะของชนชนกลาง(กระฎมพ)กบการเชองโยงความสมพนธระหวางการมอยของพนทสาธารณะทเตมไปดวยการวพากษวจารณถกเถยงบนหลกความเสมอภาคเทาเทยมกนนนประกอบสรางความเขมแขงของสงคมพลเมอง(Civil Society) ดงนนพนทสาธารณะจงท าหนาทเปนพนทตอสทางการเมองจงท าใหสมาชกในสงคมมสวนรวมในชวตสาธารณะ ดวยตวแนวคดพนทสาธารณะของเจอรเกน ฮาเบอรมาสน นมปญหาคอขอถกเถยงของอดมคตพนสาธารณะทเกยวของกบการแสดงบทบาทเชงสญลกษณและความสมพนธเชงอ านาจระหวางกลมคนตางๆในสงคม ดงนนพนทสาธารณะจงเปนพนทการปะทะผสานของชนชนกลางทางธรกจ เพราะฉะนนการมสวนรวมเฉพาะตอพนทจงกลายเปนพนทสาธารณะแบบอดมคตระหวางชนชนนายทนกบชนชนน าของสงคมเปนการรวมสรางความหมายของสาธารณะทางธรกจกบอ านาจทางการเมองของกลมอ านาจนยมแบบเดมและอ านาจใหมในการโฆษณาระบบคณคาตอพลเมอง ดวยความคดเรองพนทเดยวกนน นธ เอยวศรวงศไดกลาวไวในเรองพนทคตแบบไทยประกอบกบความเปนสาธารณะแบบไทยกบพนททางศลปกรรมนนถกสรางขนมาจากพนฐานความคดคตเกยวกบพนทและเวลาทมสวนก าหนดพฤตกรรมและทาทของคนไทยทมความซบซอนทางชนชน เพอแบงสถานะของบคคลในสงคมท าใหความเปนสาธารณะแบบไทยสรางสงคมล าดบชนตอพนทชวตประจ าวนจงท าใหการสอสารผานพนทสรางภาษาซงมระเบยบแบบแผนเชงโครงสรางตอระบบสญลกษณดวยแนวคดเรองวาทกรรม อ านาจและความร/ระบอบของความจรงของมเชล ฟโกต(Michel Foucault)ทวาดวยตวสญญะในรปของถองแถลง(Statement)หรอวาทกรรม

98

(Discourse)ในฐานะทเปนภาพตวแทนกบภาษาหรอภาษาเปนทงระบบและโครงสรางของภาพตวแทนผานความสมพนธจากประวตศาสตรทางศลปะแบบไทย จงท าใหเกดวาทกรรมของภาพเขยนและวาทกรรมวาดวยการจองมอง สรางปฏสมพนธเชงสญลกษณภายใตการก ากบของวาทกรรมประเพณนยม ความเชอทางศาสนาและสถาบนพระมหากษตรยของภาพเขยนทถกครอบครองดวยสภาวะการประกอบสรางความจรงดวยสภาวะเงอนไขของวาทกรรมจากประวตศาสตรของชดความร(episteme)ซงท าหนาทก าหนดมมมองการรบรภาคศลปะตอสงคมทถกวางโครงสรางจากสถาบนชนชนปกครองทางสงคมตางๆ รวมถงขอก าหนดและการตกลงรวมกนในสงคมไทยเปนเงอนไขในการสรางและควบคมจนตนาการทางสงคม ดวยวธการน าเอาลกษณะความสมพนธทางอ านาจบวกกบโครงสรางนยมแบบไทยเพอก าหนดโครงสรางความรความเขาใจตอศลปะกบพนทสาธารณะ ดงนนศลปกรรมไทยจงท าใหมตของอ านาจนนครอบง าจตส านกของพลเมองในสงคมตอศลปกรรมทางวฒนธรรม(ภายใน-ภายนอก)และวฒนธรรมยอยตอความหมายรวมทางวถชวต ประเพณนยมไทยวาเปนการประกอบสรางวาทกรรมจากรฐชาตแบบไทยนยมดวยความรและความจรงทมตออ านาจในการก าหนด บงการ เพอเปนฐานรองรบหลกการหรอศาสตรทางสนทรยศาสตรความงามทางศลปกรรมแบบไทย จากประวตศาสตรการสรางชาตของผปกครองจากอดต ดงนนชนชนปกครองไทยสรางความเขาใจตอภาคศลปกรรมทน าไปสความคดแบบอดมคต(Utopia)ทวางอยบนความสมพนธเชงอ านาจ เพราะฉะนนสนามวาทกรรมทางศลปกรรมตอการสรางความหมายและความจรงทมสถาบนการปกครองแบบไทยใหการสนบสนนดวยมตภาคปฏบตการทคอยตอกย าอดมการณรฐราชการไทยตอชดความรดานศลปะทงหลายกลายเปนความจรงภายในสนามวาทกรรมศลปกรรมและอ านาจนยม ประเพณนยมไทยจนอยใตจตส านกของพลเมอง ซงวาทกรรมอ านาจนยมไทยท าหนาทเชองโยงกบความสมพนธเชงอ านาจของชนชนน าไทย กลาวไดวาชาตพนธแบบไทยนนสรางจากชนชนปกครองไทยในรปแบบรฐรวมศนยทางการปกครองและศนยรวมของความจรงจากเงอนไขการมอบใหโดยชนชนน าและรปแบบการรบหรอสยบยอมจากอยภายใตการควบคม(Apparatuses)ดวยกลไกการสรางความหมายทางชาตพนธทางการเมอง การปกครองแบบไทย สรางสนามวาทกรรมตอศลปกรรมไทยก าหนดกฎเกณฑ กตกา เงอนไขของสงคมไทยน าเสนอตอสาธารณชนโดยผานภาษาสญญะทางศลปกรรม เพราะฉะนนความหมายของสญลกษณแบบไทยในประเดนชาตพนธนนจงมความซบซอนทางความสมพนธเชงอ านาจประกอบกบความหมายทางชาตพนธไทยจากประวตศาสตรไทย วฒนธรรมรวมสมยทมความหลากหลายนนจงเปนการรวมสรางเชงกระบวนการทปรากฏตอสงคมรวมสมยไทย จงเกดการทบซอนความหมายทางวฒนธรรมรวมสมยในพนทสาธารณะทคงอ านาจของวฒนธรรมไทยเดมทเปนการยอนแยงความหมายทางวฒนธรรมตอสงคมแบบไทย เพราะฉะนน

99

วฒนธรรมแบบไทยจงเปนวฒนธรรมเชงเดยวทปฏเสธการผสมผสานความหมายรวมในสงคมไทยตอพนทสาธารณะ 4.3.2 การปะทะส รางสรรคทาง ส งคม (The impact of social creativity) หมายถ งสถานการณทเกดขนสงผลตอการรบรผานพนทจากความสมพนธภายในสงคมตอเหตการณ ตารางท 4.3 สถานการณ (การเมอง/พนท) (Situation)

นทรรศการ ระยะเวลาจดแสดง

แนวความคด

นทรรศการฉงน สงสย

29 เม.ย.– 27 ม.ย. 53

นทรรศการฉงน สงสย เปนการน าผลลพธของสงทศลปนทง 4 คนสงสยมาใหผชมไดรบร ซงผลลพธตาง ๆ เหลานอาจท าใหผชมไดตรวจสอบพจารณาความคด ความรสกของตนเอง โดยสงทเกดขนกบผชมในลกษณะนเปนสงทผลงานศลปะสามารถท าไดดทสด และศลปนทง 4 คนไดพยายามแสดงสงทดทสดของศลปะทไมใชเพยงแคความงาม แตไดน าบททดสอบมาใหกบผ ชมไดตรวจสอบความเปนไปท งในความคดและการด าเนนชวตของตนเอง

100

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการฝนถงสนตภาพ

25 ม.ย. – 22 ส.ค. 53

น ท รรศการศลปะ รวมสมย ฝน ถ งสน ตภาพ ซ ง เป นนทรรศการทรวมพลงจากศลปนจากหลากหลายแขนง รวมสรางสรรคผลงานภายใตแนวคดในการเยยวยาจตใจ กอบกภาพลกษ ณ และฟนฟประ เทศ นท รรศการน าเสนอจนตนาการจากศลปนผานผลงานทางความคดในเชงสนต น าเสนอภาพลกษณในเชงบวกใหกบสงคมในมมกวาง

BACC Experimental Project

21 ต.ค. – 19 ม.ค. 54

BACC Experimental Project เปนโครงการเชงทดลองของหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครทเปดรบโครงการจากภณฑารกษและศลปนในการน าเสนอผลงานในรปแบบนทรรศการขนาดเลกบนพนทของหอศลปวฒนธรรมกรงเทพฯ โครงการสนบสนนการน าเสนอความคดในเชงคนหาและต งค าถามของผ ผลตงานท เปนผลจากความเปลยนแปลงอยางไมหยดนงของวฒนธรรม สงแวดลอม รวมถงความสมพนธและบทบาทของผ คนทสบเปลยนสบเนองจากการเกดขนของเหตการณทางสงคมตางๆ จดประสงคของโครงการคอการกระตนใหศลปนหรอผผลตงานเกดการรอคดทบทวน พจารณาตงค าถามเพอหาเหตผล หรอเพอทดลองความเปนไปไดในแงมมตาง ๆ ทางศลปะ และสอสารสาระส าคญเหลานสสาธารณชนในวงกวาง

101

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

หอศลปจตรกรรม ณ ว-นมอเตอรไซค

19 พ.ย.– 19 ม.ค. 54

พนททางศลปะจากอดตจนถงปจจบนนนมววฒนาการมาอยางหลากหลาย ในอดตพนททางศลปะถกสรางขนมาจากขอบเขตทางศาสนาทศลปะไดกลมกลนเปนสวนหนงกบวถชวต แตตอมาจากการจดการทยดถอตามแบบตะวนตก พนททางศลปะเรมมขอบเขตและททางเปนของตวเองเปนเอกเทศจากสงคมในวงกวาง สถานททสามารถจดแสดงนทรรศการตามทตาง ๆ กอใหเกดคณประโยชนอยางสงตอวงการศลปะ แตในขณะเดยวกนท าใหการรบรถงศลปะเปนเอกเทศจากผคนกลมอนในสงคมอยางหลกเลยงไมได โครงการหอศลปบรการหยบยกประเดนในการสรางพน ททางศลปะทเหมาะสมกบวถ ชวตอนหลากหลายของผ คนในสงคมปจจบน โดยจดประสงคเพอใหศลปะสามารถแทรกซมสชวตประจ าวนของผคนไดอกครงหนงเหมอนทเคยเปนมาในอดต แผนด าเนนงานครงแรกของหอศลปบรการน คอ นทรรศการหอศลป จตรกรรม ณ วนมอเตอรไซด โดยน าเสนอผลงานศลปะจากศลปน 9 คน ดานหลงเสอวนมอเตอรไซดรบจาง

นทรรศการหมายเหต ๕/๒๕๕๓

25 พ.ย. – 9 ม.ค. 54

นทรรศการภาพถายบนทกความทรงจ าตอเหตการณ 19 พฤษภาคม 2553โดย 5 ชางภาพ 5 มมมองอนหลากหลายทงไทยและตางประเทศ ขณะทสถานการณความขดแยงทางการเมองยงไมมททาจะสงบลงงาย ๆ การสมานฉนทและการปรองดองยงคงตองใชเวลา การกลบไปดภาพเหตการณความรนแรงค รงประวตศาสตรการเมองไทยของวน ท 19 พฤษภาคมทผานมาอกครงหนง อาจชวยใหสงคมไทยไดสต และไดคดมากขน ‘หมายเหต พฤษภา’ เปนนทรรศการภาพถายของ 5 ชางภาพ 5 มมมอง ทงไทยและตางประเทศ ทมตอเหตการณความรนแรงดงกลาว ผลงานกวา 100 ชนถกบนทกขนทงกอน – ขณะเกดขน – และหลงเหตการณความวนวาย ดวยแงมมมองชวนขบคดอน แตกไปจากภาพขาวสอรายวน ทน าเสนอมากอนหนาน โดยปราศจากอคต ขอเรยกรอง และเลหกลการเมองแอบแฝง

102

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการจะท าอยางไรเมอพวกเรา หลงทาง

6 ก.พ. – 6 เม.ย. 54

นทรรศการจะท าอยางไร....เมอพวกเราหลงทาง [What shall we do when we lose our way?] เปน นทรรศการศลปะทน าเสนอผานผลงานวาดเสนจ านวนทงหมด 9 ภาพ ทศลปนไดขอใหผประกอบอาชพมอเตอรไซดรบจาง ณ หอศลปบรการ ทง 9 ทานชวยวาดภาพแผนทเสนทางในการเดนทางไปยงบานในภมล าเนาของแตละทาน ซงผลงานวาดเสนภาพแผน ท ใน น ท รรศการค ร ง น ถ กส ร าง ข น โด ยให มค ว าม ส ม พ น ธ ก บ บ รบ ท ข อ ง พ น ท จ ด แ ส ด ง เ ช น ความสมพนธของการเปนวนมอเตอรไซดรบจาง ทเปนอาชพทเกยวของกบการเดนทาง หรอความสมพนธของตวผ ประกอบอาชพวนมอเตอรไซดรบจางเอง ทเปนผเดนทางจากภมล าเนาในตางจงหวดเพอมาประกอบอาชพในกรงเทพ ฯ นทรรศการ ‚จะท าอยางไร...เมอพวกเราหลงทาง?‛ (What shall we do when we lose our way?)‛ เปนนทรรศการทมลกษณะเปดกวางใหผชมสามารถคดวเคราะหและตความไดอยางอสระ โดยมประเดนส าคญทเกยวของกบเรองราวการเดนทางของผทอาศยอยในตางจงหวดทตองจากภมล าเนาเพอมาประกอบอาชพในกรงเทพมหานคร

นทรรศการเชยงใหมนาว!

7 เม.ย. – 26 ม.ย. 54

นทรรศการเชยงใหมนาว! ไมใชการน าเสนอโครงการทางวฒนธรรมทดทสดหรอทประสบความส าเรจมาก ทสด แตเปนการน าเสนอกระบวนการของความพยายามในการสรางสรรคกจกรรมทางวฒนธรรมซงสะทอนใหเหนถงปญหา อปสรรค หรอแมแตขอบกพรองทางความคดอนสลบซบซอน สบเนองมาจากผลกระทบทาง เศรษฐกจ ความไมเทาเทยมในภาวะสงคม ระดบการศกษา รวมถงประเดนทางการเมองในพนททแตกตาง

103

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการ 3147966 cm3 + THAI ASS

7 เม.ย. – 26 ม.ย. 54

ในนทรรศการของหอศลปบรการครงนประกอบดวยนทรรศการศลปะ 2 นทรรศการดวยกนคอ1.‚3147966 cm3‛ 2 . THAI ASSโดยมศลปน 2 ทาน คอ ตอลาภ ลาภเจรญสขและ VALERIE NIKOLAY โดยแตละนทรรศการมประเดนทแตกตางกนออกไป ในนทรรศการ ตอลาภ ลาภเจรญสข ท าแกลลอรทใชชอวา ‚3147966 cm3‛ ตอลาภ น ารถยนต มาปรบปรงดดแปลงจนกลายมาเปน แกลลอร‚3147966 cm3‛ และชกชวนศลปนเขามาแสดงงานในพนทนนๆ แกลลอรทสามารถเคลอนยายไปตามชมชนตางๆหาบรรยากาศตามทตองการ และกลมคนทไมซ าเดม

นทรรศการคณ,,,จะเอาพวกเขาไปไว ทไหน

31 ม.ค.– 10 ก.ค. 54

นทรรศการคณ ,,,จะเอาพวกเขาไปไวทไหน? เปนการต งค าถามผานงานศลปะซงเปนผลงานสรางสรรคหลายรปแบบ ทงงานตดตงจดวางในพนท งานแสดงสด ภาพถาย วดทศน ขอเขยน บทกว บทเพลง โดยศลปนไดลงพนทใชเวลาคลกคลกบชาวบานศกษาขอมลทกแงมม กอนจะสรางสรรคผลงานเพอใชศลปะเปนเครองมอเรองราวทเกดขนในชมชนสสาธารณชน โดยเลอกพนท ซงก าลงมประเดนปญหาจากโครงการพฒนา อนจะท าใหผคนซงอยอาศยกบทรพยากรเหลานมายาวนานหลายชวคน จะตองกระเดนไปจากพนท หรออยอยางแปลกหนาในถนทก าเนดของตวเอง ไมมใครสามารถหยดย งการพฒนาหรอการเปลยนแปลงได เพยงแตวาพวกคณจะรบผดชอบชวตผคนเหลานนไดอยางไร พวกคณจะหยบพวกเขาเหลานนไปวางไวทไหนอยางอยเยนเปนสข เทาเทยมกบพวกคณ???

104

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการตรรกะสงสรรค

21 ก.ค. – 25 ก.ย. 54

เพอน าเสนอศลปะในการแสวงหาความรผานการตงค าถามตอการด ารงของมนษย ทตางกตองเกด แก เจบ และตาย โดยระหวางน นยอมเลยงไมไดทเราจะกน นอน ขบถาย และสบพนธโดยแรงบนดาลใจสวนหนงนนมาจากตวตนและผลงานของเสฐยรโกเศศ หรอพระยาอนมานราชธน ผเปนสามญชน นกประวตศาสตร นกนรกตศาสตร นกรรณคดศกษา นกศาสนวทยา นกเขยน นกแปล และนกกงขาคตทไมยอมจ านนตอความสงสย

นทรรศการ What do you see?

24 ก.ย. – 28 ก.ย. 54

การน าเสนอนทรรศการนเปนการรวบรวมสะสมการแปลความหมาย ท เก ด ขน จากค าท าน ายของหมอ ด และประสบการณโดยรวมทงหมด นกศกษาและศลปนถงแมมาจากทแตกตางกน (โดยสวนมากเปนการรวมตวของคนฝรงเศส ไทย ญปน เกาหล และโรเมเนย) แตกดเหมอนกบวาพวกเขาสามารถมองหาพนฐานเดยวกนในการสอสารภาษาภาพรวมสมยทางศลปะ

นทรรศการน า+ใจ

9 ธ.ค. – 30 ธ.ค. 54

นทรรศการภาพถาย "น า+ใจ 2554" จดขนสบเนองจากเหตการณมหาอทกภยในประเทศไทย ซงถอเปนเหตการณส าคญทตองจารกไวในประวตศาสตรของชาต นทรรศการนเปนการรวบรวมภาพเหตการณน าทวมทเกดขนกบประเทศ และมผ บนทกภาพดงกลาวไวเปนจ านวนมาก โดยเปดโอกาสใหผสนใจสงภาพเขาประกวด คณะกรรมการคดเลอกภาพน ามาจดแสดง 213 ภาพ ทสอความหมายสอดคลองกบสถานการณอทกภยครงน ภาพเหลานจะน าไปจดเกบเปนเอกสารจดหมายเหตอนทรงคณคาทบอกเลาเรองราวส าคญครงหนงในประวตศาสตรชาตไทยอยางชดเจน

นทรรศการเมองจมน า

20 ต.ค.– 29 ม.ค. 55

การจด นทรรศการ เมองจมน า เปน เสมอนการสรางแบบจ าลองในความเปนไปไดของสถานการณ ตาง ๆ ทางสภาวะแวดลอมผานผลงานศลปะ และงานออกแบบทใชจนตนาการความคดสรางสรรค โดยผานเงอนไขของสภาวะทอาจเกดขนเมองกรงเทพฯ ตองประสบกบภยพบตครงใหญ

105

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการโลกตะแคง

16 ก.พ.– 29 เม.ย. 55

โลกตะแคง (The Upside Down World of Philippe Ramette) ภาพชายหนมชดสทผกไทดยนตะแคงบนล าตนของตนไมภาพเขานงประคองตวบนยอดตกเปนแนวนอนหรอแมแตภาพยนขนานผนน ายดจบขอบระเบยงทโผลพนน าในอาวฮองกง น คอสวนหนงของผลงานภาพถายฝมอฟ ลปป ราแมตตทนาคนหาและไมควรพลาดชม

นทรรศการดทเดน [Good to walk] การออกแบบพนทเพอสรางประสบการณใหมใหการเดน

31 พ.ค.– 12 ส.ค. 55

น าเสนอความคดและประสบการณเชงทดลองในการแกไขปญหาจตวทยาทางพนทผานผลงานของนกออกแบบ5 สาขา โดยมจดประสงคเพอกระต นความคด ความสนใจ และปรบเปลยนพฤตกรรม ดวยวธการ เทคนค และวสดทนกออกแบบเลอกน ามาใชเพอสรางประสบการณแปลกใหมในก าร เด น ให กบ ผ ช ม เน อ งจ ากพ ฤ ต ก รรม ขอ งคน มความสมพนธกบพนทอยางมนยยะ ทงในวถชวตพฤตกรรม และวฒนธรรมทสงผลทางตรงและทางออมยอนกลบตอพนท นทรรศการน จงเปนเสมอนสมมตฐานท เกดจากการศกษา และเฝาดพฤตกรรมของคน และเปดโอกาสใหผชมทเขามามทางเลอกในการตดสนใจทางพฤตกรรมตอพนททเปลยนไป ซงอาจเปนการเดนดวยมมมองใหม การรบรทแตกตาง การมองเหน การสมผส การนงพกผอน หรอแมแตการเลน นทรรศการ Good to Walk: ดทเดน จงเปนเหมอนแบบทดลองในการสรางพลวตใหกบทางเดนซงแตเดมถกใชเพยงเพอเดน รเรมใหเกดความสมพนธใหมของผชมกบพนทท งในมมสวนตวและรวมกบผอนทางสงคม เพ อส รางความ ร สก ‚ด ท เดน ‛ ให เก ด ขนกบผ ม าชมนทรรศการ

106

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการPolitics of ME นทรรศการศลปะเพอการมองโลกระดบปจเจก

28 ม.ย. – 12 ส.ค. 55

Politics of ME เปนนทรรศการศลปะรวมสมยซงน าเสนอมมมองสวนบคคลทสะทอนการมองโลก การมองสงคมและการมองตนโดยผานสายตาของศลปนรนใหม17 คนทใหความสนใจกบประเดนรอบตว โดยถอ "ตนเอง" เปนสวนหนงของปรากฏการณน นหรอการมองหรอสะทอนตนเองในความคดเหน ท มต อส งน น ผ านผลงานศลปน Politics of ME น าเสนอประเดนตางๆ ตงแตการตงค าถามซงเปนปจจยส าคญในการท าใหเกดกระบวนการคดวเคราะหเพอท าความ เขาใจกบประเดนรวมสมย การมองหาสภาวะสมดลระหวางเหตผลและความรสกทขดแยงในตวตน การคดลอกความคดหรอตดแปะภาพลกษณอนหลากหลายเพอน าเสนอคณคาใหมใหกบค าวา ‚ตนฉบบ‛ การด าเนนชวตดวยจตวญญาณอสระในแบบ DIY ทเนนใหเหนถงการละวางระบบพงพาแบบอปถมภ การน าเทคโนโลยมาใชเปนเครองมอขยายมมมองเพอเปลยนแปลงความเขาใจท มต อโลก และทายสดคอการจนตนาการความหมายของ ‚ชวตท ด เพอมองหามโนทศนของความเปนไปไดทเปนท งคณภาพชวตทางกายภาพ หรอคณคาชวตทางจนตภาพทามกลางปจจยแวดลอมในปจจบน

นทรรศการTemporary Storage #01 โครงการ back experimental

10 พ.ย. – 9 ธ.ค. 55

Temporary Storage #01 เปนนทรรศการกงโครงการ เพอศกษา-ทดลองหาความเปนไปไดในการจดการ และผลตนทรรศการศลปะรวมสมย โดยเนนไปทกระบวนการสงผานงานวจย ผลงาน และองคความร ท ศลปนและผ ท างานเกยวเนองในสายศลปวฒนธรรมออกสผ ชม Temporary Storage #01 เปนการสรางพนททบซอน ส าหรบการเขามาแทรกแซงและมสวนรวมของทงศลปน และผชมงาน รวมถงเปนพนทตอใหโครงการอนๆในอนาคต นทรรศการ /โครงการนไมไดน าเสนอเรองราวใหกบผชมงานตามแบบการเลา เรอง ดานเดยว แตจะเสนอความเปนไปไดในการ ‚อาน ‚ตความ และการท าความเขาใจ ในเนอหาของงานทน ามาเสนอ โดยองไปกบบรบทของสถานทและเวลา และเนนไปทการสรางประสบการณของผชม

107

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการนทรรศการซรยสมบรณแบบ ตอนท 1: 3 Women

25 พ.ย. – 6 ม.ค. 56

นทรรศการภาพถายซรย ‚สมบรณแบบ‛ จงเปนนทรรศการทน าเสนอวถแหงการมองผานโลกของภาพถาย ทเผยใหเหนถงความละเอยดออนของชวตในยครวมสมย และแสดงใหเหนถงอกมมของความงาม หรอแมแตความบรสทธทหลบซอนอยในความไมสมบรณแบบ โดยจดมงหมายของนทรรศการน คอการสรางพนทเพอคนหาชนความหมายแหงการมอง เพอสรางความเขาใจในการมองผานพนผวของภาพถาย โดย ‚ 3 Women‛ ซงเปนนทรรศการแรกของภาพถายซรยสน เปดมตในความหมายของความสมบรณแบบ ดวยมมมองทมตอเพศหญงผานผลงานของชางภาพหญง น าเสนอรายละเอยดทสะทอนถงเรองราวของชวต สอสารความเปนไปทอยนอกเหนอกรอบของภาพ

นทรรศการเสยง เสยง [Hear Here] นทรรศการการจดวางเสยง

9 ธ.ค. – 10 ก.พ. 56

ประสบการณเสยง เสยงมแนวคดทจะสะกดหผคน ใหรบรถงจกรวาลของเสยงทอยรอบตว ทงเสยงทมความหมาย เสยงทหลบซอน เสยงทรกล า เสยงทไมเคยไดยน และสงส าคญทสดคอการใหเรา ไดเรยนรประสบการณใหมๆ จากเสยงเดมๆ ทกรอกหเราอยทกวน เสยงอยทนเพอใหไดยน และการทถกไดยนคอการสรางความเปนอยของสงนนๆ ขนมา นทรรศการเสยง เสยง หรอ Hear Here คอการน าเสนอประสบการณและเรองราวของเสยงทถกจดวาง ในพนทเฉพาะเพอสรางการรบ รหลากหลายรปแบบ ศลปนในนทรรศการนใชเสยงเพอสอสารในแบบของตน ตงแตเสยงทฟงแลวนาตระหนกใจ เสยงของอวยวะภายในทไมเงยบในตวเรา เสยงพมพ าของเมอง เสยงค ารามของถนน หรอแมแตเสยงทเกดขนของตวสถานททเราไมมโอกาสไดฟงอยางตงใจ อยางภายในหอศลปกรงเทพฯ

108

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการเจา-ของ [Possession]

14 ม.ค.-26 พ.ค. 56

นทรรศการ Posession เจา-ของ นาเสนอแงมมหลากหลาย นบต งแต สภาวะถลาลอมดวยวฒนธรรมภาพ (visual culture), การใชเทคโนโลยใหม, การยอนคดประเดนวพากษรนแรกๆ ไดแก ความเปนผสรางงาน(authorship), ความใหมถอดดาม(originality)และเรองราวแวดลอม หรอบรบท(context) ความลกลนของความหมายของสญญะ เดยวกนเมอใชในถนตางๆ ไปจนถงการใชกระบวนการผลตซ าเพอสลายภาพตนทางออกไปจากผลงาน ของนทรรศการนกระตกจตใหคดวา การทศลปะรวมสมยอวดอางความหมายลาลกเกนสงอนใด ชางยอนแยงกบการทโลกศลปะรวมสมยเองกศโรราบหมดสภาพ ตออานาจนอกระบบศลปะอยางเลยงไมไดแถมยงแวงกลบมาซกฟอกวา ใครกนแนทเปนผ ครองกระบวนการถอครองใคร? และใครกนแน ทมอ านาจชขาดวา ใคร จะไดเปนเจา-ของ?

นทรรศการผลตภณฑปลอม[Pharmacide Arts]

2 เม.ย. – 26 พ.ค. 56

harmacide Arts (นทรรศการศลปะผลตภณฑปลอม ) เปนนทรรศการสญจรในภมภาค (กมพชา ลาว เวยดนาม อนโดน เซย และไทย ) มผลงานแสดงท งหมด 24 ชน (รปภาพ ประตมากรรม วดโอ) สตบตรงาน และการฉายภาพยนตรสารคดเกยวกบยาปลอมในภมภาคลมนาแมโขง นอกจากนนยงมการจดสมมนาสาหรบบคคลทวไปเกยวกบผลตภณฑปลอมแปลงและทรพยสนทางปญญา ซงเปนหนงในกจกรรมของนทรรศการ องคกรอาชญากรรมคายาปลอมไดรบผลผลกาไรสงมาก จากการประมาณการมผลกาไรสงมากกวา 5 หมนลานยโรตอป และจากผลงานการศกษาลาสดปรากฏ วาก ารคายาปลอมแปลง ม ถ งป ระม าณ 5-10 เปอรเซนตของตลาดเภสชภณฑรวมทวโลก และ 50-90 เปอรเซนตของการสงซอยาจากทางอนเตอรเนตเปนยาปลอมแปลง

109

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการขามตะเขบ [Cross – Stitch]

2 ส.ค. – 1 ก.ย. 56

นทรรศการขามมมมองเพอนาเสนอผลงานของศลปนรนใหม สวนหนงของโครงการนารอง Y.A.N (young artist network) by BACC Exhibition Dept. CROSS_STITCH : ขาม_ตะเขบ คอนทรรศการเชงทดลองนาเสนอผลงานของศลปนรนเลกผานมมมองของศลปนรนกลางและรนใหญเพอเปดพนท ทางความคดในการประเมนคณคาและการนาเสนอศลปนรนใหม ดวยมมมองจากศลปนรนกอนหนาทมผลงานส ง อ ท ธ พ ล ต อ ศ ล ป น ใ น ย ค น น ท ร ร ศ ก า ร ‘CROSS_STITCH’ มจดประสงคเพอสบหาแนวทางในการขยายพนทรองรบศลปน ส ารวจ เครอขายทางศลปะทแผขยายสสภาวะความเปนจรงของสงคม ดวยหลกของการมองเชง multidiscipline ในนทรรศการ ซงใชเปนพนฐานในการศกษาศลปนรนน เพอสงเสรมความหลากหลายในการคนควา วจย ประยกตใชแนวคด จากศาสตรตางๆ ทมผลตอการทาความเขาใจในการสนบสนนศลปนและผลงานศลปะทเปลยนแปลงไปตามยคสมย

นทรรศการRe-ทง [Re-Think] นทรรศการศลปะเพอลดการทง เพมการThink

14 ก.ย.– 17 พ.ย. 56

จากสงไรคาในกองวสดหากแตเปยมความหมายทางดานจตใจ หรอนบเปนหนาหนงในประวตศาสตร ถกศลปน 6 ทานนามาชบชวตใหฟนคนคณคาดวยวธทตางกน ผลงานศลปะบางชนไมไดถกชบชวตหากแตทาหนาท ชบชวต บรรเทา เยยวยาและฟนฟความรสก ความเจบปวดหรอบาดแผลบางประการในอดต

นทรรศการซรยสมบรณแบบ ตอนท 2: เหนอธรรมชาต

9 พ.ย. – 3 ม.ค. 57

นทรรศการภาพถายซรย ‚สมบรณแบบ‛ เปนนทรรศการทเปดพนทเพอวถแหงการมองโลกผานภาพถาย นาเสนอทางเลอกในความเชอเกยวกบความสมบรณแบบของภาพ ทถกอธบายดวยความซบซอนของโลก ความละเอยดออน ความลกลบและความบรสทธทหลบซอนอยในความเปนจรง ห รอธ รรม ช า ต อน ไ ม สม บ ร ณ แบ บ ขอ ง ช ว ต โด ย 'supernatural : เหนอธรรมชาต' เปนนทรรศการครงท 2 นาเสนอภาพถายเพอการคนหาชนความหมาย สรางความเขาใจในการมองทเกนพนผวของภาพถาย

110

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการมโนทศน บรบท การตอตาน : ศลปะและสวนรวมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต [Concept Context Contestation]

13 ธ.ค. – 16 ม.ค. 57

นทรรศการใหมทเกยวกบแนวทางการท างานศลปะทใชมโนทศน เปนหลกเพอสวนรวมและเนนประเดนของเอเชยตะวนออกเฉยงใต ควเรตขนจากความรวมมออนแนบแนนระหวางหอศลปกรงเทพฯ และผเชยวชาญชาวศลปะเอเชยตะวนออกเฉ ยงใตจากใน ภ มภาค นน น ค อ ส งคโป ร อนโดนเซย และไทย มโนทศน บรบท และการตอตาน: ศลปะและสวนรวมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต จะเปนนทรรศการทางทศนศลปทนาตนตาส าหรบผชมในวงกวาง ใน ขณ ะ เด ยวกน ก จ ะ ให ค ว าม ร ค วาม เข า ใ จ ด านประวตศาสตรศลปะเพอใหเหนวฒนธรรมทางทศนศลปในปจจบนของภมภาคแหงน นทรรศการจะแสดงแผนภมความโยงใยของมโนทศนส าคญของศลปรวมสมยของภมภาคนทฝงรากอยในแตละทองถนซงเกยวพนกบความคดเกยวกบสงคมและเพอสงคม ผานผลงานของศลปนจากประเทศไทย อนโดนเซย ฟลปปนส เวยดนาม มาเลเซย สงคโปร พมา และกมพชา อาจสรปไดวานทรรศการนจะท าการส ารวจความเชอมโยงระหวางแนวทางการใชมโนทศนในการสรางสรรคงาน กบความคดตาง ๆ ทางสงคมในกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงเวลากวาสทศวรรษทผานมา

111

ตารางท 4.3 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการมเดย/อารต คชเชน – สนามบดเบอนความจรง (ฉบบกรงเทพฯ) -สอก าหนดความคด: ความคดก าหนดตวเลอก: ตวเลอกก าหนดอนาคต (Media Art Kitchen)

21 ธ.ค. -16 ก.พ. 57

โครงการนตองการเผยใหเหนดานทเปนมนษยของโคดคอมพวเตอร และขอมล โดยไมไปเปลยนแปลงธรรมชาต พรอมทงเสนอใหเหนความสมพนธของระบบ กระบวนการ ความสมพนธของผใช และโครงขายอนรมรวยทเคลอนไหวมากกวาเปนสงตายตว เปนพนท ซงน าเสนอการรบ รทแตกตางไปจากมมมองกระแสหลก น าเสนอความตางทางสภาวะกายภาพหรอรปแบบเพอน ามาจบยดความจรงอกครง และท งหมดนไดสรางพนท เพอแบงปนพฤตกรรมอนแตกตางหลากหลาย ‘สอก าหนดความคด: ความคดก าหนดตวเลอก: ตวเลอกก าหนดอนาคต’ จงเปนแนวคดปลายเปดทสนบสนนแกนความคด และทศนะของมเดย/อารต คชเชน-สนามการบดเบอนความจรง ซงมใชทศนะทเพกเฉยหรอเทดทนเทคโนโลย หากแตเปนเหมอนค าชแนะใหลองมองสอ และเทคโนโลย รวมทงวฒนธรรมของสงคมทออกมา ในฐานะสงทมอยในชวตประจ าวน ไมใชสงคกคาม และเปนการขยายศกยภาพของแตละบคคล เพอใหสามารถหาความเชอมโยงระหวางสอ และเทคโนโลยกบศลปะ รวมถงแสวงหาประสบการณทเปยมไปดวยความหมายซงเกดขนในระหวางชวตประจ าวน รวมไปถงใชประโยชนจากชวตในโลกเทคโนโลย มเดย/อารต คชเชน จงเปนเหมอนครวหรอสถานทส าหรบด าเนนกระบวนการหรอลงมอท า โครงการนจงมเปาหมายทจะเปนเหมอนสนามของระบบปฏบตการทางความคด แนวคด และประสบการณ เพอกระตนใหเกดระบบความเชอทจะไปก าหนดพฤตกรรม ซงทาทายขอบเขตของภาษา กฎระเบยบ และโครงสรางของการคด เพอปทางใหแกรปแบบของศลปะ (ท งจากผชมและจากศลปน) ไดเกดขนจากการกระตนของศลปะทมตนก าเนดจากครว

112

4.3.2.2 นทรรศการ“What do you see?” วนท 24 กนยายน - 28 กนยายน 2554 การน าเสนอนทรรศการนเปนการรวบรวมสะสมการแปลความหมายทเกดขนจากค าท านายของหมอด และจากประสบการณโดยรวมทงหมด นกศกษาและศลปนถงแมมาจากทแตกตางกน (โดยสวนมากเปนการรวมตวของคนฝรงเศส ไทย ญปน จน เกาหล และโรเมเนย) แตกดเหมอนกบวาพวกเขาสามารถมองหาพนฐานเดยวกนในการสอสารภาษาภาพรวมสมยทางศลปะ

ภาพท 4.13 นทรรศการ“What do you see?”

4.3.2.3 Bacc experimental น ท ร ร ศ ก า ร Temporary Storage #01 ว น ท 10 พฤศจกายน - 09 ธนวาคม 2555 นทรรศการกงโครงการเพอศกษา ทดลองหาความเปนไปไดในการจดการ และผลตนทรรศการศลปะรวมสมย โดยเนนไปทกระบวนการสงผานงานวจย ผลงาน และองคความร ทศลปนและผท างานเกยวเนองในสายศลปวฒนธรรมออกสผชม นทรรศการครงนประกอบดวยผลงานของศลปนทพ านกในประเทศไทยและตางประเทศ Temporary Storage #01 เปนการสรางพนททบซอน ส าหรบการเขามาแทรกแซงและมสวนรวมของทงศลปน และผชมงาน รวมถงเปนพนทตอใหโครงการอนๆในอนาคต นทรรศการ/โครงการนไมไดน าเสนอเรองราวใหกบผชมงานตามแบบการเลา เรอง ดานเดยว แตจะเสนอความเปนไปไดในการ “อาน” “ตความ” และการท าความเขาใจ ในเนอหาของงานทน ามาเสนอ โดยองไปกบบรบทของสถานทและเวลา และเนนไปทการสรางประสบการณของผชม

113

ภาพท 4.14 นทรรศการ Temporary Storage #01

4.3.2.4 นทรรศการCROSS STITCH : ขามตะเขบ นทรรศการขามมมมองเพอน าเสนอผลงานของศลปนรนใหม วนท 02 สงหาคม - 01 กนยายน 2556 นทรรศการขามมมมองเพอน าเสนอผลงานของศลปนรนใหม สวนหนงของโครงการน ารอง Y.A.N (young artist network) by BACC Exhibition Dept. CROSS_STITCH : ขาม_ตะเขบ คอนทรรศการเชงทดลองน าเสนอผลงานของศลปนรนเลกผานมมมองของศลปนรนกลางและรนใหญเพอเปดพนท ทางความคดในการประเมนคณคาและการน าเสนอของศลปนรนใหม ดวยมมมองจากศลปนรนกอนหนาทมผลงานสงอทธพลตอศลปนในยคน นทรรศการ ‘CROSS_STITCH’ มจดประสงคเพอสบหาแนวทางในการขยายพนทรองรบศลปน ส ารวจเครอขายทางศลปะทแผขยายสสภาวะความเปนจรงของสงคม ดวยหลกของการมองเชง multidiscipline ในนทรรศการ ซงใชเปนพนฐานในการศกษาศลปนรนน เพอสงเสรมความหลากหลายในการคนควา วจย ประยกตใชแนวคด จากศาสตรตางๆ ทมผลตอการท าความเขาใจในการสนบสนนศลปนและผลงานศลปะทเปลยนแปลงไปตามยคสมย สถานะของความเปน ‘ศลปนรนใหม’ มาพรอมกบภาวะของการอยระหวาง ซงหมายถงระหวางขนตอนของการเรมตน สวฒภาวะของการไดเปนศลปนเตมตว แตกวาจะไปใหถงฝงฝน คงไมใชเรองงายส าหรบส าหรบศลปนรนใหมในยคน ในขณะทพวกเขาพฒนาทกษะในการเชอมตอ ซมซบประเดนอนหลากหลาย หลอมรวมกลายเปนความคดและ ผลงานสรางสรรค แตโครงสรางในการประเมนคณคาศลปน

114

ภาพท 4.15 นทรรศการCROSS STITCH : ขามตะเขบ นทรรศการขามมมมองเพอน าเสนอผลงาน

ของศลปนรนใหม

4.3.2.5 นทรรศการมโนทศน บรบท การตอตาน: ศลปะและสวนรวมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต วนท 13 ธนวาคม - 16 มนาคม 2557 นทรรศการใหมเกยวกบแนวทางการท างานศลปะทใชมโนทศนเปนหลกเพอสวนรวมและเนนประเดนรวมของเอเชยตะวนออกเฉยงใต จากความรวมมอระหวางหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร และผเชยวชาญชาวศลปะเอเชยตะวนออกเฉยงใตจากในภมภาคน นนคอสงคโปร อนโดนเซย และไทย ดานประวตศาสตรศลปะเพอใหเหนวฒนธรรมทางทศนศลปในปจจบนของภมภาคแหงน นทรรศการจะแสดงแผนภมความโยงใยของมโนทศนส าคญของศลปะรวมสมยของภมภาคนทฝงรากอยในแตละทองถนซงเกยวพนกบความคดเกยวกบสงคมและเพอสงคม ผานผลงานของศลปนจากประเทศไทย อนโดนเซย ฟลปปนส เวยดนาม มาเลเซย สงคโปร พมา และกมพชา อาจสรปไดวานทรรศการนจะท าการส ารวจความเชอมโยงระหวางแนวทางการใชมโนทศนในการสรางสรรคงาน กบความคดตางๆทางสงคมในกลมประเทศเอเชยตะวนออกเฉยงใตในชวงเวลากวาสทศวรรษทผานมา

115

ภาพท 4.16 นทรรศการมโนทศน บรบท การตอตาน: ศลปะและสวนรวมในเอเชยตะวนออกเฉยงใต

116

นทรรศการกลมการปะทะสรางสรรคทางสงคม ตอสถานการณ (การเมอง/พนท )(Situation)รปแบบของนทรรศการศลปะทเกยวของกบสงคมผานความสมพนธระหวางพนทนนเปนวธการผลตสรางงานศลปะทใหความส าคญกบบรบททางสงคม สภาพแวดลอม ตอวถชวตและเหตการณรวมถงมตความสมพนธทถกแปลไปสความหลากหลายของการสรางงานศลปะ ทศลปะนนไมสามารถตดขาดจากประเดนทางสงคม การเมองและพนทได นทรรศการในประเภทนจงมรปแบบและวธการน าเสนอทเกยวของกบสงคมและเรองราวตางๆในสงคม ภายใตบรบทพนทและเวลา ซงท าใหศลปะนนเชอมโยงเขากบวถชวตพลเมองปจจบน ประกอบกบการท าใหศลปะกลายเปนวถชวตทมความสมพนธกบพนทในสงคม ศลปะจงไมไดจ ากดอยแตในพนทของตวเองอยางโดดๆรวมถงรปแบบการน าเสนอดานศลปะในครสตศตวรรษท 20 จงท าใหการสรางงานศลปะเกยวโยงกบเหตผลหรอการถอครองความคดและทศนคตในเชงวพากษตอชวตประจ าวนรวมทงศลปะคอการยอนแยงตงค าถามกบวถชวตตอกจกรรมประเพณ ทางความเชอทเปนปกตสขทแฝงดวยอดมการณ ทครอบง าพนท เพราะฉะน นพนทสาธารณะทางศลปะจากแนวคดของนกวชาการชาวเยอรมน“เจอรเกน ฮาเบอรมาส” (Jurgen Habermas) ไดอธบายกระบวนการเกดส านกสาธารณะดวยการแสดงออกของความคดอยางมเหตผลตอการถกเถยงวพากษวจารณการเมอง จากแนวคดเดยวกนน นธ เอยวศรวงศไดอธบายไววาพนทคตไทยทผกตดกบแนวคดเรองศาสนา ประเพณนยมรวมถงสรางกรอบความเชอตอชาตนยมแบบไทย สรางระบบคณคาแบบนามธรรมทเตมไปดวยเรองราวทางศาสนาพทธและรฐราชการ ก าหนดความหมายของพนทอดมคตแบบไทยทสงกวาพนทชวตประจ าวน สรางความศกดสทธเฉพาะตอพนทแบบไทย รวมถงความหมายทผกตดกบพนทสาธารณะในปจจบนนนกลบท าความเขาใจตอเรองพนทสาธารณะตางไปจากเดม ดงนนพนททางศลปะจงเปนพนทของพธกรรมรปแบบหนงซงท าใหความเปนสาธารณะหดแคบและไมน าไปสแนวคดเรองประชาสงคม ดงน นนทรรศการกลมการปะทะสรางสรรคทางสงคม ตอสถานการณไดใหความส าคญกบความเปนสาธารณะและพนทสาธารณะทมากกวาการยดตดอยกบพนทแบบล าดบชน ดวยเนอหาของนทรรศการนนเกยวของกบชวตประจ าวนและยงเลนลอตอพนทสาธารณะ ดวยแนวคดเรองพนทสาธารณะของ เจอรเกน ฮาเบอรมาส(Jurgen Habermas)ในฐานะพนททางการเมองอยบนพนฐานความเสมอภาคเทาเทยมตอสถานะทางสงคมของพลเมอง(Civil Society) พลเมองเขามามสวนรวมตอชวตสาธารณะ(Public Life) ตอการสรางความหมายภาคศลปะผานการปฏสมพนธเชงสญลกษณและสรางความหมายผานระบบสญลกษณ(Symbols)ในรปแบบภาษาสญลกษณ เพราะฉะนนการมสวนรวมของสาธารณชนตอระบบสญลกษณจงหมายถงวธการทมนษยปฏสมพนธอยางมความหมายตอบรบททางสงคม จากการประกอบกนกบระบบสญลกษณทมความสมพนธรวมระหวางพลเมองและสงคม ท าใหเกดความเขาใจเรองสญลกษณรวม (Common

117

Symbols) ดงนนความหมายสญลกษณจงมความสมพนธกบสงอน จอรจ เฮอรเบรต มด (George Herbert Mead) อธบายแนวคดเรอง)ปฏสมพนธเชงสญลกษณ เพอชใหเหนวากลไกทส าคญตอการสรางตวตนทเรยกวา การรบรบทบาทหรอการเรยนรทจะสวมบทบาท(Role-taking)ผานระบบภาษา ดวยเหตนภาษาซงเปนชองทางการถายทอดระบบสญลกษณและกฎเกณฑรวมของสงคม จงท าใหระบบสญลกษณทปรากฏในภาคศลปะไทย น าเสนอภาพแทนผานระบบภาษาตอสงคมเพอครอบง าการรบรตอสาธารณชน เพอสรางตวตนทางศลปะตอการรบรของปจเจกบคคลดวยมายาคตทแฝงอยภายใตระบบสญลกษณแบบไทยผานพนทนทรรศการศลปกรรมไทย จงกลาวไดวาระบบสญลกษณแบบไทยสรางความหมายสญญะทครอบง าพนทภาคศลปะเพอน าเสนอภาพแทนความเปนชาตทางศลปะ ดวยแนวคดเรองมายาคตและอดมการณ ของโรลอง บารตส(Roland Barthes นกสญวทยาชาวฝรงเศส) เผยใหเหนถงอดมการณรฐไทยทแฝงอยในระบบสญลกษณจากการสรางความหมายสญลกษณทางสงคมผานระบบของสญวทยา การสรางความหมายจะเกดขนไดเมอมองคประกอบ 3 สวน สวนแรก รปสญญะ(Signifier)ภาพนทรรศการศลปะหรอผลงานศลปะ สวนทสองความหมายสญญะ(Signified)ชดความรทครอบง าวงการศลปะดวยสนทรยศาสตรแบบไทย สวนทสาม สญญะ(Sign)อดมการณชาตนยมทครอบง าวงการศลปะเปนกลไกของระบบสญญะทแฝงดวยมายาคตของรฐไทย อาศยระบบสญญะของภาษา ดงนนมายาคตและอดมการณทแฝงความหมายสญญะในภาคศลปะ รฐไทยสอความหมายสญญะทปรากฏตอภาคศลปกรรมไดแก ภาพวาด ภาพถาย งานเขยน สะทอนพธกรรมและวถชวตในสงคม เพยงแตมายาคตท าใหสงเหลานดเหมอนกบวายงคงเปนระบบความหมายของภาษา ดวยการลดทอนความส าคญของระบบสญญะทด ารงอยหรอท าใหวางเปลา เพอท าใหกลายเปนภาษาหลกหรอระบบการสรางความหมายหลกของคนในสงคม มายาคตทางศลปะนนเปนการเปลยนรปสญญะเพอสรางความหมายสญญะทมากขนกวาเดม ดวยวธการปรากฏในรปแบบของภาษาทดเปนธรรมชาตไมปรงแตงจนกลายเปนระบอบของความจรงทงๆทในความเปนจรงแลวเปนเพยงระบบของสญวทยารปแบบหนง เพราะฉะนนมายาคตจงท าหนาทเปนระบบของสญญะทผน(inflexion)ตวเองสระบบอ านาจชนช นปกครองคอ การใชภาษารปแบบหนงท มระบบ ระเบยบ และรปแบบ ดวยกระบวนการสรางความหมายทขนอยกบเงอนไขทางประวตศาสตรไทย สญลกษณแบบไทยสรางภาพเสมอนวาเปนธรรมชาตจนเปนทยอมรบทวไปในสงคมวงกวางและเปนสงทคนชนจนไมทนสงเกตวาเปนสงประกอบสรางทางวฒนธรรมทก ากบ ครอบง าความหมายตอการรบรกนโดยทวไป รฐไทยตองการสอความหมายเชงคานยมและอดมการณชาตไทย ประกอบกบการรบรในความหมายสญญะตางๆอางถงรปแบบของความเชอทางศาสนา ซงสอดคลองกบความสมพนธเชงอ านาจทถกยอมรบกนโดยทวไป ท าใหอดมการณทางศลปกรรมไทย ก าหนดความหมายรวมของ

118

คานยมตางๆของสงคม สรางความเชอ ความรสกตอการน าเสนอระบบคณคาสถาบนชนชนน าทเปนผอปถมภและสนบสนนอ านาจทางศลปะ เพอผลประโยชนของกลมชนชนน าทครอบง าการนยามความหมายในสงคม จากคานยมเกยวกบชนชนปกครองทางประวตศาสตร ดงนนสงคมไทยจงมลกษณะเฉพาะถกยกยองไวในฐานะทเปนความจรงสากลแบบไทย ดวยวาทกรรมอ านาจและความร ระบอบความจรงจากแนวคดของมเชล- ฟโกต(Michel Foucault) ทครอบง าวงการศลปกรรมไทยในฐานะทเปนภาพตวแทนของระบบสญลกษณทางศลปะ ท าให เกดวาทกรรมของภาพเขยนและวาทกรรมวาดวยการจองมองเปนปฏสมพนธภายใตการก ากบของสงคมและสถานการณของประวตศาสตรไดถกครอบครองดวยสภาวะการประกอบสรางความจรง ซงสภาวะเงอนไขของวาทกรรมทางศลปกรรมแบบไทยในประเดนสถานการณ นยมจะเป ลยนแปลงอย เสมอตามประวตศาสตรจากเหตการณและความรตอการปะทะสรางสรรคทางสงคม ดงนนรฐไทยไมสามารถก าหนดมมมองตอความเชอ ความเขาใจในสงคมทเปนผก าหนดโครงสรางท รฐไทยสรางกฎระเบยบทางสงคมตอกจกรรมในสงคมผานการรบรของพลเมองทเปนเงอนไขเชงนามธรรมในการสรางและควบคมจนตนาการและพฤตกรรมของสาธารณชนจากความเชอทางศาสนาและศลธรรม กลาวไดวาการปะทะสรางสรรคทางสงคม ตอสถานการณ(การเมอง/พนท) ดวยมายาคตและอดมการณทครอบง าโดยรฐไทยทก าหนดกจกรรมผานการรบรทางขนบธรรมเนยม ประเพณจากความเชอทางวฒนธรรมไทยจากอดตของประวตศาสตร ดงนนการปะทะสรางทางสงคมภายใตสภาวะสมยใหมทรฐไทยไมสามารถก าหนด ควบคมการรบรตอพนทสาธารณะ ท าใหอดมการณชาตนยมจงเกดการวพากษความเชอตอคานยมและประเพณแบบไทย ดวยการใชสญลกษณทางศลปะตงค าถามตอวถชวตและวฒนธรรมไทย ในรปแบบการยอนแยงความหมายของโครงสรางรฐราชการไทย เพอเปนการปนปวนความหมายสญลกษณทมอยเดม สรางความหมายเชงสญลกษณใหมรวมกบความเชอเดมขยายภาพกจกรรมทางสงคม คานยมแบบไทย เพอใหเหนถงมายาคตแตละชดความหมายสญลกษณนนเปนการสรางวาทกรรมทางความคดทครอบง าการรบรภายใตสภาวะสงคมและวฒนธรรมตออตลกษณไทย 4.3.3 การจดระเบยบทางสงคม (Social organization) หมายถงการควบคมก าหนด กฎระเบยบทางสงคมจากสถานภาพทางสงคม บทบาททางสงคมและคานยมทางสงคม

119

ตารางท 4.4 สถานภาพทางสงคม (Social status) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ ถาเดนเรอยไปยอมถงปลายทาง ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร

10 ธ.ค. – 31 ม.ค. 53

เพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไปไดมโอกาสชนชมพระอจฉรยภาพดานการถายภาพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร ซงทรงมพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานภาพถายฝพระหตถ เพอจดแสดงในนทรรศการครงนจ านวน 187 ภาพ ซงเปนภาพถายททรงบนทกไวในชวงป 2551 – 2552

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ สแสงแสดงชวต ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร

10 ธ.ค. – 6 ก.พ. 54

จดขนเพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไปไดมโอกาสชนชมพระอจฉรยภาพดานการถายภาพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร ซงทรงมพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานภาพถายฝพระหตถ เพอจดแสดงในนทรรศการครงนจ านวน 165 ภาพ ทไดทรงบนทกไวในชวงป 2553 ตามแนวคดหลกในการถายทอดความรสกผานการถายภาพ โดยแสดงออกถงความเปนธรรมชาตแบบสบาย สบาย ไรขอจ ากด เพอสะทอนถงประสบการณสวนพระองค ผานบรรยากาศ ผคนททรงพบเหน พช และสตวตาง ๆ ในอรยาบททบงบอกถงอารมณทตางกน

นทรรศการศาลาสยาม ในงานเอกโปทเมองตรน ค.ศ.1911

18 ต.ค – 18 พ.ย. 54

ความสมพนธทางวฒนธรรมอนลกซงทมอยระหวางประเทศไทยและประเทศอตาลต งซงปรากฏหลกฐานตงแตหนงรอยปกอน เมอครงทคณะผแทนจากประเทศสยามไดสรางศาลาแสดงสนคาพาวลเลยนอนสวยงามเปนทประทบใจใหเปนสวนหนงของงานตรนเอกโป1911 ซงจดในโอกาสครบรอบปท50 ของการรวมอตาล โดยศาลาแสดงสนคาของสยามในงานเอกโปครงน น ไดรบการออกแบบโดยสถาปนกชาวอตาเลยนทชอ มารโอ ตามาญโญ ผทใชชวตอยในกรงเทพฯ เพอท างานใหกบราชส านกสยามตงแตป พ.ศ. 2443 จนถงป พ.ศ. 2468 ศาลาสยามเปนทดงดดความสนใจจากบรรดาผเขาชมงานเอกโป 7.5 ลานคนทหลงใหลในวถชวตและอารยธรรมของตะวนออกซงในสมยนนเปนดนแดนอนลกลบและมมนตสเนห

120

ตารางท 4.4 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ อปบต ณ โลก ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร

5 ม.ค. – 19 ก.พ. 55

เพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไปไดมโอกาสชนชมพระอจฉรยภาพดานการถายภาพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ซงทรงมพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานภาพถายฝพระหตถ เพอจดแสดงในนทรรศการครงนจ านวน ๑๙๐ ภาพ ทไดทรงบนทกไวในชวงป ๒๕๕๔ ตามแนวคดหลกในการถายทอดความรสกผานการถายภาพ

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ ควงกลองทองโลก ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร

11 ธ.ค. – 3 ก.พ. 56

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ ควงกลองทองโลกในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร เพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไปไดมโอกาสไดรวมตามรอยเสดจฯและชนชมพระอจฉรยภาพดานการถายภาพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานภาพถายฝพระหตถ ทไดทรงบนทกไวระหวางการเสดจพระราชด าเนนไปยงสถานทตางๆ ทงในและตางประเทศในชวงป 2554 –2555

นทรรศการจตรกรรมฝาผนงของอาจารยชลดและผลงานยอนหลง

31 พ.ค.– 18 ส.ค. 56

นทรรศการแสดงผลงานยอนหลงของศาสตราจารยชลด นมเสมอ ศลปนแหงชาตและครคนสามญผสรางสรรคผลงานศลปะตลอดระยะเวลามากกวา 50 ป จดแสดงผลงานศลปะตามชวงเวลาต งแตอดตจนถงปจจบน เชน ผลงานชดศลปนชนบท ศลปะจดวาง และศลปะแบบคอนเซปชวล อารต (Conceptual art), ผลงานวาดเสนชดบทกว, ชดลกสาว, ชดธรรมศลป และผลงานชดใหม ‚จตรกรรมฝาผนง‛

นทรรศการภาพถายฝพระหตถ รปยาตรา ภาพทศนาจร ในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรม ราชกมาร

10 ธ.ค. – 2 ม.ค. 57

เพอเปดโอกาสใหประชาชนทวไปไดมโอกาสไดรวมตามรอยเสดจฯและชนชมพระอจฉรยภาพดานการถายภาพของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ พระราชทานภาพถายฝพระหตถ ทไดทรงบนทกไวระหวางการเสดจพระราชด าเนนไปยงสถานทตางๆ ท งในและตางประเทศ ‚รปยาตรา ภาพทศนาจร ในชวงป 2555-2556 เพอจดแสดงในนทรรศการครงน จ านวน 173 ภาพ

121

ตารางท 4.5 บทบาททางสงคม (Social Rule) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการภาพของพอ..บารมของแผนดน

11 ส.ค.– 15 พ.ย. 52

เปนนทรรศการศลปะทรวบรวมผลงานพระบรมสาทสลกษณ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทหาชมไดยากและมคณคาตอประวตศาสตรไทยจากศลปน ในสาขาทศนศลป ภายใตการถายทอดทศนะท งความงามเชงศลปะ และการตความหมายในเชงสงคม และประวตศาสตรศลป และทส าคญไปกวานนแตละภาพยงสะทอนความรสก จตวญญาณ ภาพในใจ และค ว าม ป ระท บ ใจข อ งแต ล ะ ศ ล ป น ท ม ต อพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

นทรรศการรฐสภาใหม

11 ก.พ.– 26 ม.ค. 53

นทรรศการผลงานการประกวดแบบสถาปตยกรรมอาคารรฐสภาแหงใหม โดยเปนการรวบรวมผลงาน ทเขารอบ ผลงานคดเลอกคดเลอก และผลงานทชนะการประกวดแบบ รวมถงการแสดงแนวความคดและทมาของการประกวดนทรรศการนน าเสนอภาพลกษณใหมของอาคารรฐสภารวมถงความคดแลวสยทศนของสถาปนกชนน าในยคปจจบนของไทย

นทรรศการรวมมตรภาพ

16 เม.ย. – 6 ม.ย. 53

น ท รรศการ เป น ก ารส ารวจและน า เสน อความเคลอนไหวทเกดขนในวงการภาพถายในระยะเวลาทผานมา และแสดงใหเหนถงความหลากหลายในเชงความคด เทคนค และรปแบบการน าเสนอ โครงการนทรรศการ ‚รวมมตรภาพ‛

นทรรศการศลปะบนผนง ศลปะท สด ใหม สอสารกบผชมอยางเปนธรรมชาตคอจตวญญาณของ ‚FOR‚ Wall Painting Showcase

3 พ.ย. – 28 ม.ค. 53

น าเสนอผลงานโดยไมผานการคดกรองจากอ านาจของระบบความคดทเปนแบบแผน ศลปนเหลานสรางสรรคผลงานทมความเปนอสระบนพนทวางของหอศลปฯ ดวยจตวญญาณของศลปะแบบ Graffiti ซงเปนสวนหนงของวฒนธรรมนอกกระแสองสญลกษณของความเปน ขบถ ศลปะเหลานจงมเสนห สงสดเมอไดอยในพนทอยางปราศจากเงอนไข กฎเกณฑและกตกา โดยจดประสงคของผลงานเกดขนเพอศลปนไดแสดงถงตวตนกบผชมผานงานศลปะทซอตรงตอความรสกและบรสทธในการแสดงออก

122

ตารางท 4.5 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท56

7 ก.ย. – 24 ต.ค. 53

มวตถประสงคจะสงเสรมใหศลปนไทยมเวทเพอการแสดงออกดานศลปะสมยใหมในระดบชาต ซงน าไปสการพฒนาศกยภาพของศลปนไทยใหกาวหนาสระดบนานาชาต จดแสดงตอเนองจนถงปจจบน 56 ครง เปนระยะเวลา 60 ป ในปนผลงานศลปกรรมเขารวมการป ร ะ ก วด แ บ ง เป น 4 ป ระ เภ ท ค อ จ ต ร ก ร ร ม ประตมากรรม ภาพพมพ และสอประสม

นทรรศการ FOR wallpainting2

26 ม.ค. – 25 ก.ย. 54

ดวยแนวคดแบบ Brave New World by Post – Graffiti Blood ศลปนท ง 16 คน พรอมประสบการณเฉพาะทหลอหลอมภายในวฒนธรรมความเปนเมองสมยใหม ถายทอด ความรสกนกคด และความสมพนธกบสงรอบตวในเทคนคและลลาทถนดภาพเขยนแตละสวน แสดงใหเหนถงความขดแยง โกลาหลทเกดขนเมออยรวมกนเนอหาทเปนจนตนาการเฉพาะประสบการณสวนตวทเบาหวว ไรเหตผล หรอหนกแนนก าเนดขนอยางกลาหาญ พนธนาการแหงสนทรยะถกปลดปลอย เพอการรบรจากสงคมเปนอสระจากการครอบง าโดยมาตรฐานใดมาตรฐานหนง และเปนการสรางตอสนทรยะของศลปะบนผนงในทสาธารณะใหไปไกลขน ขณ ะ ท ส ร างส รรค ง าน แ ห งตวตน ก เร ยน ร ท จ ะปรบเปลยนจากความแตกตางทเคยเปนความขดแยงสดขวบงเกดเปนชมชนใหม เปนความสมดลทด ารงอยในความแตกตางนนเอง ไมใชการหลอมรวมแตเปนการคงเนอหาทสะทอนปจเจกและความเปนทงหมดทมตอกน การสรางสรรคจงไมใชแคงานของใครคนใดคนหนง แตเปนทงกระบวนการทน าพาตวตนของศลปนทงหมดทตางเปลงเสยงออกมาจากผนงทเคยเงยบเชยบไรชวตน นวา “มาดฉนซ ไมส าคญวาคณมองฉนในดานดหรอไม แตมาดฉนซ”

123

ตารางท 4.5 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการลลาของลายใหม

4 ส.ค. – 16 ต.ค. 54

เพอสรางโอกาสใหมการสนทนาระหวางคนในทองถนต างๆ ผ าน ผลงาน ศ ลป ะ เป น ก าร รบ รและการแลกเปลยนความคดอยางนอยทสดการหยบยกเรองรปธรรม นามธรรมมาเปนบทสนทนาอกวาระหนง เปนประเดนทมความเกยวเนองกบสงคมในปจจบน สงคมทอาจเตมไปดวยรปลกษณทงภาพจรงและภาพลวงตา

นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท57

1 ต.ค. – 20 พ.ย. 54

มวตถประสงคเพอสงเสรมศลปนใหไดมโอกาสแขงขนกนสรางสรรคผลงานศลปกรรมใหมระดบสงถงขนมาตรฐานทดเทยมกบนานาอารยประเทศตลอดจนใหประชาชนชาวไทยไดมความรความเขาใจ และมโอกาสชนชมความงดงามของศลปกรรมสมยปจจบน

นทรรศการผลงานทางวชาการและผลงานสรางสรรคของคณาจารย เนองในโอกาสฉลองครบรอบ 30 ป คณะวจตรศลป

5 เม.ย. – 27 พ.ค. 55

การจดนทรรศการครงน เปนพนธกจหลกของคณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม นอกจากการจดการศกษาระดบอดมศกษาและวชาชพทางดานศลปะแลว การผลตงานสรางสรรค และงานวจย ในสาขาศลปะ การออกแบบและวฒนธรรม เพอสนบสนนการเรยนการสอน การบรการวชาการทางดานศลปวฒนธรรม แบบมสวนรวมกบชมชน การจดนทรรศการศลปกรรม ของคณาจารยในครงน จงเปนการสนบสนนใหคณาจารยมโอกาสพฒนา งานสรางสรรคผลงานศลปะและผลงานทางวชาการอนๆ และเผยแพร ถายทอดองคความร ทางวชาการดานศลปะแกนกศกษาและผ สนใจ และการจดกจกรรมดงกลาว ยงเปนไปตามแผนพฒนาการศกษาระยะท 11 (พ.ศ.2555-2559) สอดคลองกบยทธศาสตร ของคณะวจตรศลป ในการพฒนาการจดการศกษาอยางมคณภาพ พฒนางานสรางสรรค และงานวจยในสาขาศลปะ และการน าเสนอผลงานส ระดบสากล การบรการวชาการทางดานศลปวฒนธรรม รวมทงท านบ ารงศลปวฒนธรรม ประเพณศลปะลานนา นอกจากนจะมการจดแสดงผลงาน ชดเด ยวกน อกครงท หอนทรรศการศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม

124

ตารางท 4.5 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการศลปกรรมชางเผอก ครงท1

14 ม.ย. – 29 ก.ค. 55

บรษท ไทยเบฟเวอเรจ จ ากด (มหาชน) ไดจดโครงการประกวด ‚ศลปกรรมชางเผอก‛ ภายใตหวขอ ‚พระเจาอยหวของปวงชนชาวไทย‛ชงเงนรางวล มลคา 2,400,000 บาทซงโครงการนจดขนเปนครงแรกและเปนโครงการทเปดโอกาสใหเหลาศลปนเผยแพรความรความเขาใจดานศลปะรวมสมยใหขยายไปสการรบรของสงคมในวงกวางและไดแสดงออกถงศกยภาพทางศลปะใน รปแบบ Realistic (เช งเห มอนจรง ) และ Figurative Art (เช งสญ ลกษ ณ ) โดยด งผ ท ม ค วามเชยวชาญและผทรงคณวฒในแวดวงศลปะ รวมเปนคณะกรรมการตดสน โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนในการอนรกษงานดานศลปะของไทยใหคงอยสบไป ตลอดจนเพอเปนขวญก าลงใจแกผ ท สงผลงานเขาประกวดจงไดก าหนดเงนรางวลรวมท งสนมลคา 2,400,000 บาท

นทรรศการการตนและศลปะรวมสมย สมบรณ หอมเทยนทอง

21 ก.พ. -12 พ.ค. 56

นทรรศการการตนและศลปะรวมสมยโดย ราช เลอสรวง และสมบรณ หอมเทยนทอง พบกบผลงานของนกเขยนการตนรนใหญทถกเชอเชญกลบมาวาดในยทธจกรการตนอกครง พรอมกบการสรางสรรคผลงานศลปะทสนทนารวมกน รวมดวยผลงานศลปะท งภาพเขยนสน ามน วาดเสน ประตมากรรมและการจดวาง กวา 400 ชน ทจะท าใหผ ชมซาบซงกบผลงานนามธรรมทพบวามทมาจากการตนทเราคนเคยในวยเดก

นทรรศการศลปกรรมชางเผอก ครงท2

13 ม.ย.– 11 ส.ค. 56

วตถประสงคเพอเฟนหาศลปนรนใหมทมความสามารถทางศลปะอนโดดเดน สงเสรม สนบสนน และกระตนใหกลมคนท างานศลปะรนใหม มความกระตอรอรนในการสรางสรรคผลงานทมคณคาพรอมน าเสนอตอสาธารณะชน อกทงยงนบเปนหนงในเวทการประกวดศลปกรรมของศลปนรนใหมทเปดรบการแสดงออกในเชงสรางสรรคอยางกวางขวาง เชอมโยงศลปนและผลงานศลปะสสาธารณะ

125

ตารางท 4.5 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท59

4 ก.ย. – 27 ต.ค. 56

การแสดงศลปกรรมแหงชาตนบเปนกจกรรมทส าคญของประเทศ ทสงเสรมการสรางสรรคของศลปน และเปดโอกาสใหเหลาศลปนไดแสดงออกถงศกยภาพในดานศลปะ-วฒนธรรม ซงจะเปนประโยชนเกอกลตอการสรางอารยธรรมของไทยสบไป อกท งเปนการเปดโอกาสใหศลปนไดใชแนวคดทเปนอสระของตนเอง ในการสรางสรรคผลงานทมลกษณะหลากหลาย เกดการพฒนาแนวทางการสรางสรรคศลปกรรมรวมสมยทแตกตางไปจากเดม ซงจะเหนไดจากการกาวกระโดดของผลงานทสงประกวดในแตละป ทาใหเราเลงเหนไดวาการแสดงศลปกรรมแหงชาตเปนโครงการหนงทสงเสรมศลปนใหไดมโอกาสแขงขนกนสรางสรรคผลงานศลปกรรมใหมระดบสงถงขนมาตรฐานทดเทยมกบนานาชาตตลอดจนใหประชาชนชาวไทยไดมความรความเขาใจและมโอกาส ชนชมความงดงามของศลปกรรมรวมสมย

126

ตารางท 4.6 คานยมทางสงคม (Social value) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการศลปะรวมสมย ฤดใบไมผล สขาว

18 ม.ย. – 15 ก.ค. 52

น าเสนอผลงานของศลปนอตาเลยนและไทยกวา 20 คน อาท ฟาบรซโอ คอรเนล คารโล แวรนารดน เปาโล ราด วชย สทธรตน อ ามฤทธ ชสวรรณ จระพฒน พตรปรชา สรชย เอกพลากร ฯลฯ ภายใตแนวคดทวา ‚สขาว‛ คอพนฐานของทกส เชอมโยงสแสงและบอเกดแหงชวต ศลปนอตาเลยนกลมนประสบความส าเรจสงสดทนวเดลและกลกตตาในปทแลว

นทรรศการการแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาต ครงท2

26 ม.ย. – 31 ก.ค. 52

นทรรศการการแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาต ครงท2พบกบสดยอดผลงานอนทรงคณคาจากศลปนไทยและตางชาต ซงผานการคดเลอกกลนกรองจากคณะกรรมการผทรงคณวฒ จ านวน 243 ชน จากผลงานทสงเขาประกวดรวมท งสนกวา 3,800 ชน จากศลปน 1,389 คน 64 ประเทศทวโลก นบเปนความส าเรจของวงการศลปกรรมไทยทสามารถเปดเวทระดบโลกตอนรบผลงานสรางสรรคจากศลปนนานาชาต แสดงใหเหนถงศกยภาพของประเทศไทยทสามารถพฒนาในระดบสากลทดเทยมกบอารยประเทศ

นทรรศการการแสดงโขน ชดพรหมาศ

11 ส.ค.– 11 ต.ค. 52

นทรรศการการแสดงโขน ชดพรหมาศ แบบเตมรปแบบ โดยแบงตามเนอหา เชน ประวตความ เปนมาของโขน และนทรรศการทางดนตร ฉากจ าลองทองพระโรง ฉากโรงพธ แบบสรางฉาก เครองสง พสตราภรณ และหนตวละครเอก ถนมพพาภรณ ศราภรณ และหวโขน พรอมการสาธตการท าหวโขน นทรรศการภาพถาย โรงปนชาง และภาพลายเสน และหองฉายภาพยนตร

นทรรศการความเงยบจากเพลงกลอม

11 ส.ค.– 11 ต.ค. 52

ภายใตแนวความคด “ความเงยบ...ในเพลงกลอม” จากผลงานบทกวโดย 2 กว เนาวรตน พงษไพบลย คณหญงจ านงศร หาญเจนลกษณ มาเปนนทรรศการศลปะโดย 7 ศลปน ทน าเสนอผลงานในนยามของค าวา “แม” และ “ผหญง” ถายทอดผานจตรกรรม ประตมากรรม ศลปะการจดวาง

127

ตารางท 4.6 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการภมทศน วฒนธรรม

15 ก.ค. – 22 ส.ค. 53

ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม จดท าโครงการภาพถายศลปวฒนธรรมเชงสรางสรรค เพ อน าเสนอกระบวนการเรยน รดานเศรษฐกจทสอดคลองกบทนทางวฒนธรรม และเพอกระตนการสรางสรรคผลงานภาพถายศลปวฒนธรรมและทเปนประโยชนตอวชาชพการถายภาพและกลมอตสาหกรรมทเกยวของ

นทรรศการสมองแจม

25 พ.ย. – 26 ธ.ค. 53

วตถประสงคเพอใหผเขารวมชมนทรรศการไดเหนการเชอมโยงระหวางศลปน นกออกแบบผทมฐานความรดานศลปะไทย รวมไปถงเสนหทางวฒนธรรม อนเกดจากการน าทนทางวฒนธรรมของประเทศมาสรางคณคาทางสงคมและเพมมลคาทางเศรษฐกจซงถอเปนภารกจส าคญของกระทรวงวฒนธรรม และในโอกาสทประเทศไทยไดเปนเจาภาพจดการประชมเศรษฐกจสรางสรรคน าน าชาต (Thailand International Creative Economy Forum : TICEF) การแสดงผลงานสรางสรรคของศลปนและนกออกแบบสามารถมสวนรวมในการสรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจของชาต ตามยทธศาสตรเศรษฐกจสรางสรรคทก าหนดไวในนโยบายพฒนาประเทศของรฐบาล ซงเปนสอทน าเสนอความเปนไปไดและความส าเรจในการสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ

นทรรศการภาพถายแฟชน Fashion ยกก าลงสาม

18 ก.พ. – 1 พ.ค. 54

นทรรศการแฟชน3 เปนชอท LA FETE ตงขน แฟชน33 รวบรวมนทรรศการ 3 หวขอทเกยวกบแฟชนไวดวยกน ไดแ ก Fashion Story (ies), Moonlight และ Samsara : ความงามแหงวฏชวต แฟชน3 จะท าใหทานคนพบการถายภาพแฟชนทมความหลากหลาย ผานมมมองของชางภาพแฟชนกองทงฝรงเศส ไทย และยโรป

128

ตารางท 4.6 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการนามไรรป

14 ก.ค. – 18 ก.ย. 54

จดประสงคของนทรรศการนคอการสอใหเหนวาการสรางสรรคงานนามธรรมไมใชสงไกลตว แตมความใกลชดกบประสบการณและชวตของผคนในสงคมจากผลงานของศลปน 4 ทาน นทรรศการจดแสดงภายใตวถแนวคดของประตมากรไทยในเรองของการสรางผลงานศลปะอนเกดจากรากฐานทางทศนคตและวฒนธรรมเฉพาะ กลายเปนแนวทางสรางววฒนาการเชอมโยง และแลกเป ลยนประสบการณการรบ รของศลปะนามธรรมในประเทศไทยจากยคหนงซงเปนจดเรมทางประวตศาสตรศลปในแนวทางศลปะแบบนามธรรมกลายกลายเปนหนงในทมาของศลปะรวมสมยไทยในปจจบน

นทรรศการจตรกรรมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รางวลพกนทอง

19 ต.ค. – 30 ธ.ค. 54

นทรรศการจดแสดงผลงานทไดรบรางวลและคดเลอก จากผลการประกวดจตรกรรม นทรรศการจดแสดงผลงานทไดรบ เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว จ านวน 94 ชน จากท งหมด 292 ชน ของศลปน 260 คน ทวประเทศทเขารวมประกวด เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 84 พรรษา 5 ธนวาคม 2554

นทรรศการน า น าพระทย

9 ก.พ. – 18 ม.ค. 55

การจดแสดงครงนมการน าเสนอผลงานเปน ๒ ลกษณะ ไดแก โครงการรวมสรางสรรคผลงานศลปกรรม หวขอ น า – น าพระทย ซ ง เห นผลงาน ท ศ ล ปน รวมกนสรางสรรค โดยมแนวความคดจากเนอหาสาระทเกยวของกบค า น าพระทย และ น า โดยมรปแบบผลงานเปน “เรอนเพาะช า” โดยศลปนแตละทานทรวมกนสรางสรรคผลงานน ประกอบดวย อาจารยประจ า อาจารยพเศษ และศลปนรบเชญ โดยสรางสรรคผลงานในกลองอะครลคใส จ านวน ๘๓ ชน และโครงการสรางสรรคศลปะสวนบคคล ซงประกอบดวยผลงานลกษณะ ๒ มต หรอ ๓ มต

129

ตารางท 4.6 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการการแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาตครงท3

17 พ.ย. – 12 ส.ค. 55

การแสดงภาพพมพและวาดเสนนานาชาต ครงท 3 ซงประกอบดวยผลงานทไดรบรางวลและคดเลอกเขารวมแสดงประเภทภาพพมพและวาดเสนของศลปนจากทวโลก จ านวน 246 ชน นอกจากนยงมการสาธตการท าผลงานภาพพมพ และการฉายวดทศนเกยวกบการท าศลปะภาพพมพในงานอกดวย

นทรรศการสยามแอฟ Siam Application / Appreciate / Apply ชองทางหนงเพอการเขาถงศลปะไทย

29 พ.ย. – 17 ก.พ. 56

นทรรศการท เผยแพรคณคาความงามและความ รเกยวกบศลปะไทย ผานผลงานของศลปนรนใหมทสบสานและพฒนาตอยอดจากรากฐานของศลปวฒนธรรมไทย ดวยแรงบนดาลใจในพทธศาสนาและวฒนธรรมทองถนกวา ๕๐ ทาน รวมกบการน าเสนอความงามของพทธศลปและศลปะพนบานผานผลงานศลปะภาพถาย การจดแสดงความรเกยวกบพฒนาการของศลปะไทยต งแตอดตจนถงปจจบน และการจดแสดงเทคนคขนตอนการสรางสรรคผลงานทประยกตจากกรรมวธโบราณ พรอมกจกรรมการสาธตโดยศลปน

นทรรศการการตความค าสอนในพระพทธศาสนากบการสรางสรรคศลปะรวมสมย

28 ก.พ. -5 พ.ค. 56

สรางสรรคศลปกรรมรวมสมยทน าเอาปรชญา แนวคด ค าสอนและความเชอทางพระพทธศาสนามาเปนประเดนในการศกษา ตความ โดยสรางเปนงานจตรกรรม 2 มต และงานศลปะแนวจดวาง 3 ม ต เพ อสอสาร รป (Images) และสญลกษณ (Symbolic) ดวยงานศลปกรรมรวมสมย สรางความซาบซง ความประทบใจ ในสาระของธรรมะ ธรรมชาต และวตถสมยใหม การนาสอทางวตถมาประกอบกนในงานสรางสรรคจตรกรรม ประตมากรรม สอประสม และศลปะแนวจดวาง เพอวเคราะห และสงเคราะหสประเดนของความเจรญกาวหนา ศลปะ วฒนธรรม และปรชญาทปรบเปลยน เคลอนไหว และใหอทธพลตอกนและกน ถายทอดคาสอนในพระพทธศาสนาใหกบประชาชนทดารงชวตอยในสงคมสมยใหม เพอสรางสรรคและหลอมรวม ความรก ความศรทธา ในการอยรวมกนของคนในสงคมปจจบน

130

ตารางท 4.6 (ตอ) นทรรศการ ระยะเวลาจด

แสดง แนวความคด

นทรรศการสถานพกตากอากาศ นทรรศการศลปะเพอภมทศน แหงการพก [Resort]

4 ต.ค. -24 พ.ย. 56

ในพน ท เวลา และความเปนเจาของซงตวตน คอความหมายของ ‘สถานพกตากอากาศ’ ทตองอาศยการเดนทางไปในอกลกษณะ ในสถานทนคอการบอกเลาถงความละเอยดของชวตดวยเวลาทยดขยาย สภาวะแปลกใหมทอยในความคนชน ความสมพนธฉนเพอนระหวางมนษยและธรรมชาต ความเปนไปไดพนท เลกๆ ทแบงปนในอาณาจกรอนยงใหญแหงความวางเปลา การกลบถงบานทมทตงอยในตวเรา และความเขาใจในทพกอาศยทไมใชแคกอนสถาปตยกรรม แตเปนสถานททถกคนพบคณคาอนแทจรงของการใชชวตอย เหลานเปนสวนหนงของการสงสารผานผลงานศลปะตางรปแบบ ขยายความหมายของการพกพนสภาวะทางกายภาพ ในขณะทแตละผลงานนาเสนอความคดและความรสก กไดนาเสนอชองวางทเออสจนตนาการของการสรางพนท จดเตรยมเวลา เพอตอบสนองภมศาสตรทางความคด สรางภาพรวมแหงการพก รอการคนพบสาหรบแตละบคคล

สถานภาพทางสงคม (Social status) 4.3.3.4 นทรรศการศาลาสยาม ในงานเอกซโป ทเมองตรน ค.ศ. 1911 วนท 18 ตลาคม – 18-พฤศจกายน 2554 ความสมพนธทางวฒนธรรมอนลกซงทมอยระหวางประเทศไทยและประเทศอตาลตงซงปรากฏหลกฐานตงแตหนงรอยปกอน เมอครงทคณะผแทนจากประเทศสยามไดสรางศาลาแสดงสนคา พาวลเลยนอนสวยงามเปนทประทบใจใหเปนสวนหนงของงานตรนเอกซโป 1911 ซงจดในโอกาสครบรอบปท 50 ของการรวมอตาล โดยศาลาแสดงสนคาของสยามในงานเอกซโปครงนน ไดรบการออกแบบโดยสถาปนกชาวอตาเลยนทชอ มารโอ ตามาญโญ ผทใชชวตอยในกรงเทพฯ เพอท างานใหกบราชส านกสยาม ต งแตป พ.ศ. 2443 จนถงป พ.ศ. 2468 ศาลาสยามเปนทดงดดความสนใจจากบรรดาผเขาชมงานเอกซโป 7.5 ลานคน ทหลงใหลในวถชวตและอารยธรรมของตะวนออกซงในสมยนนเปนดนแดนอนลกลบและมมนตสเนห

131

ภาพท 4.17 นทรรศการศาลาสยาม ในงานเอกซโป ทเมองตรน ค.ศ. 1911

บทบาททางสงคม (Social Rule) 4.3.3.5 นทรรศการ“ภาพของพอ…บารมแหงแผนดน” วนท 11 สงหาคม - 15 พฤศจกายน 2552 นทรรศการศลปะทรวบรวมผลงานพระบรมสาทสลกษณ พระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชทหาชมไดยากและมคณคาตอประวตศาสตรไทยจากศลปน ในสาขาทศนศลป ภายใตการถายทอดทศนะทงความงามเชงศลปะ และการตความหมายในเชงสงคม และประวตศาสตรศลป และทส าคญไปกวานน แตละภาพยงสะทอนความรสก จตวญญาณ ภาพในใจ และความประทบใจของแตละศลปนทมตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ

ภาพท 4.18 นทรรศการ“ภาพของพอ…บารมแหงแผนดน”

4.3.3.6 นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท 56 วนท 07 กนยายน - 24 ตลาคม 2553 วตถประสงคจะสงเสรมใหศลปนไทยมเวทเพอการแสดงออกดานศลปะสมยใหมในระดบชาต ซงน าไปสการพฒนาศกยภาพของศลปนไทยใหกาวหนาสระดบนานาชาต จดแสดงตอเนองจนถงปจจบน 56 ครง เปนระยะเวลา 60 ป ในปนผลงานศลปกรรมเขารวมการประกวดแบงเปน 4 ประเภท คอ จตรกรรม ประตมากรรม ภาพพมพ และสอประสม

132

ภาพท 4.19 นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท 56

4.3.3.7 นทรรศการลลาของลายใหม วนท 04 สงหาคม - 16 ตลาคม 2554 สะทอนถงความหลากหลายดานความคดสรางสรรคของศลปนรนใหมใน 4 จงหวดภาคใตจากพนฐานวฒนธรรมทองถนทปรากฏในสงของในชวตประจ าวน เพอสรางโอกาสใหมการสนทนาระหวางคนในทองถนตางๆ ผานผลงานศลปะ เปนการรบรและการแลกเปลยนความคดอยางนอยทสดการหยบยกเรองรปธรรม นามธรรมมาเปนบทสนทนาอกวาระหนง เปนประเดนทมความเกยวเนองกบสงคมในปจจบน สงคมทอาจเตมไปดวยรปลกษณทงภาพจรงและภาพลวงตา

ภาพท 4.20 นทรรศการลลาของลายใหม

133

4.3.3.8 นทรรศการการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 57 วนท 01 ตลาคม - 20 พฤศจกายน 2554 วตถประสงคเพอสงเสรมศลปนใหไดมโอกาสแขงขนกนสรางสรรคผลงานศลปกรรมใหมระดบสงถงขนมาตรฐานทดเทยมกบนานาอารยประเทศ ตลอดจนใหประชาชนชาวไทยไดมความรความเขาใจและมโอกาสชนชมความงดงามของศลปกรรมสมยปจจบน

ภาพท 4.21 นทรรศการการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 57

4.3.3.9 นทรรศการ "ศลปกรรมชางเผอก"ครงท 1 วนท 14 ม ถนายน - 29 กรกฎาคม 2555 บรษท ไทยเบฟเวอเรจจ ากด(มหาชน) ไดจดโครงการประกวด “ศลปกรรมชางเผอก” ภายใตหวขอ “พระเจาอยหวของปวงชนชาวไทย”ชงเงนรางวล มลคา 2,400,000 บาท ซงโครงการนจดขนเปนครงแรกและเปนโครงการทเปดโอกาสใหเหลาศลปนเผยแพรความรความเขาใจดานศลปะรวมสมยใหขยายไปสการรบรของสงคมในวงกวางและไดแสดงออกถงศกยภาพทางศลปะในรปแบบ Realistic (เชงเหมอนจรง) และ Figurative Art (เชงสญลกษณ) โดยดงผทมความเชยวชาญและผทรงคณวฒในแวดวงศลปะ รวมเปนคณะกรรมการตดสน โดยมวตถประสงคเพอสนบสนนในการอนรกษงานดานศลปะของไทยใหคงอยสบไป ตลอดจนเพอเปนขวญก าลงใจแกผทสงผลงานเขาประกวดจงไดก าหนดเงนรางวลรวมทงสนมลคา 2,400,000 บาท

134

ภาพท 4.22 นทรรศการ "ศลปกรรมชางเผอก"ครงท 1

4.3.3.10 นทรรศการศลปกรรมชางเผอกครงท 2 วนท 13 มถนายน - 11 สงหาคม 2556 บรษทไทยเบฟเวอเรจ จ ากด(มหาชน) วตถประสงคเพอเฟนหาศลปนรนใหมทมความสามารถทางศลปะอนโดดเดน สงเสรม สนบสนน และกระตนใหกลมคนท างานศลปะรนใหม มความกระตอรอรนในการสรางสรรคผลงานทมคณคาพรอมน าเสนอตอสาธารณะชน อกทงยงนบเปนหนงในเวทการประกวดศลปกรรมของศลปนรนใหมทเปดรบการแสดงออกในเชงสรางสรรคอยางกวางขวาง เชอมโยงศลปนและผลงานศลปะสสาธารณะ

135

ภาพท 4.23 นทรรศการศลปกรรมชางเผอกครงท 2

4.3.3.11 นทรรศการ การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 59 วนท 04 กนยายน - 27 ตลาคม 2556 การแสดงศลปกรรมแหงชาตนบเปนกจกรรมทส าคญของประเทศ ทสงเสรมการสรางสรรคของศลปน และเปดโอกาสใหเหลาศลปนไดแสดงออกถงศกยภาพในดานศลปะ วฒนธรรม ซงจะเปนประโยชนเกอกลตอการสรางอารยธรรมของไทยสบไป อกทงเปนการเปดโอกาสใหศลปนไดใชแนวคดทเปนอสระของตนเอง ในการสรางสรรคผลงานทมลกษณะหลากหลาย เกดการพฒนาแนวทางการสรางสรรคศลปกรรมรวมสมยทแตกตางไปจากเดม ซงจะเหนไดจากการกาวกระโดดของผลงานทสงประกวดในแตละป ท าใหเราเลงเหนไดวาการแสดงศลปกรรมแหงชาตเปนโครงการหนงทสงเสรมศลปนใหไดมโอกาสแขงขนกนสรางสรรคผลงานศลปกรรมใหมระดบสงถงขนมาตรฐานทดเทยมกบนานาชาตตลอดจนใหประชาชนชาวไทยไดมความรความเขาใจและมโอกาสชนชมความงดงามของศลปกรรมรวมสมย

136

ภาพท 4.24 นทรรศการ การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 59

คานยมทางสงคม (Social value) 4.3.3.12 นทรรศการการแสดงโขน ชด “พรหมาศ” วนท 11 สงหาคม - 11 ตลาคม 2552 ชด พร-หมาศ แบบเตมรปแบบ โดยแบงตามเนอหา เชน ประวตความเปนมาของโขน และนทรรศการทางดนตร, ฉากจ าลองทองพระโรง ฉากโรงพธ แบบสรางฉาก เครองสง พสตราภรณ และหนตวละครเอก ถนมพมพาภรณ ศราภรณ และหวโขน พรอมการสาธตการท าหวโขน นทรรศการภาพถาย โรงปนชาง และภาพลายเสน และหองฉายภาพยนตร

137

ภาพท 4.25 นทรรศการการแสดงโขน ชด “พรหมาศ”

4.3.3.13 นทรรศการ “ความเงยบจากเพลงกลอม” วนท 11 สงหาคม - 11 ตลาคม 2552 ภายใตแนวคด “ความเงยบ...ในเพลงกลอม” จากผลงานบทกวโดย 2 กว เนาวรตน พงษไพบลย, คณหญงจ านงศร หาญเจนลกษณ ทน าเสนอผลงานในนยามของค าวา “แม” และ “ผหญง” ถายทอดผาน จตรกรรม ประตมากรรม ศลปะการจดวาง

ภาพท 4.26 นทรรศการ “ความเงยบจากเพลงกลอม”

138

4.3.3.14 นทรรศการ ภมทศน วฒนธรรม วนท15 กรกฎาคม – 22 สงหาคม 2553 ส านกนโยบายและยทธศาสตร ส านกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม จดท าโครงการประกวดภาพถายศลปวฒนธรรมเชงสรางสรรค เพอน าเสนอกระบวนการเรยนรดานเศรษฐกจทสอดคลองกบทนทางวฒนธรรมและเพอกระตนการสรางสรรคผลงานภาพถายศลปวฒนธรรมและทเปนประโยชนในสาขาวชาชพการถายภาพและกลมอตสาหกรรมทเกยวของ

ภาพท 4.27 นทรรศการ ภมทศน วฒนธรรม

4.3.3.15 นทรรศการสมองแจม วนท 25 พฤศจกายน - 26 ธนวาคม 2553 นทรรศการ “สมองแจม” มวตถประสงคเพอใหผเขารวมชมนทรรศการไดเหนการเชอมโยงระหวางศลปน นกออกแบบผทมฐานความรดานศลปะไทย รวมไปถงเสนหทางวฒนธรรม อนเกดจากการน าทนทางวฒนธรรมของประเทศมาสรางคณคาทางสงคมและเพมมลคาทางเศรษฐกจ ซงถอเปนภารกจส าคญของกระทรวงวฒนธรรม และในโอกาสทประเทศไทยไดเปนเจาภาพจดการประชมเศรษฐกจสรางสรรคนานาชาต (Thailand International Creative Economy Forum : TICEF) การแสดงผลงานสรางสรรคของศลปนและนกออกแบบสามารถมสวนรวมในการสรางมลคาเพมใหแกเศรษฐกจของชาต ตามยทธศาสตรเศรษฐกจสรางสรรคทก าหนดไวในนโยบายพฒนาประเทศของรฐบาล ซงเปนสอทน าเสนอความเปนไปไดและความส าเรจในการสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ

139

ภาพท 4.28 นทรรศการสมองแจม

4.3.3.16 นทรรศการ"นาม-ไรรป" วนท : 14 กรกฎาคม - 18 กนยายน 2554 จดประสงคของนทรรศการนคอการสอใหเหนวาการสรางสรรคงานนามธรรมไมใชสงไกลตว แตมความใกลชดกบประสบการณและชวตของผคนในสงคม จากผลงานของศลปนท ง 4 ทานน นทรรศการฯ จดแสดงภายใตวถแนวคดของประตมากรไทย ในเรองของการสรางผลงานศลปะอนเกดจากรากฐานทางทศนคตและวฒนธรรมเฉพาะ กลายเปนแนวทางสรางววฒนาการ เชอมโยง และแลกเปลยนประสบการณการรบรของศลปะนามธรรมในประเทศไทย จากยคหนงซงเปนจดเรมทางประวตศาสตรศลปในแนวทางศลปะแบบนามธรรมกลายเปนหนงในทมาของศลปะรวมสมยไทยในปจจบน

140

ภาพท 4.29 นทรรศการ"นาม-ไรรป"

4.3.3.17 นทรรศการ“น า น าพระทย” วนท 09 กมภาพนธ - 18 มนาคม 2555 การจดแสดงครงนมการน าเสนอผลงานเปน ๒ ลกษณะ ไดแก โครงการรวมสรางสรรคผลงานศลปกรรม หวขอ “น า น าพระทย” ซ งเปนผลงานท ศลปนรวมกนสรางสรรค โดยมแนวความคดจากเนอหาสาระทเกยวของกบค า “น าพระทย” และ “น า” โดยมรปแบบของผลงานเป น “เ ร อ น เพ า ะ ช า ” โ ด ย ศ ล ป น แ ต ล ะ ท า น ท ร ว ม ก น ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง าน ค ร งน ประกอบดวย อาจารยประจ า อาจารยพเศษ และศลปนรบเชญ โดยสรางสรรคผลงานในกลองอะครลคใส และน าผลงานทสรางสรรคแลวมาประกอบเปนก าแพงเรอนเพาะช าใส จ านวนทงหมด ๘๔ ชน และ โครงการสรางสรรคศลปะสวนบคคล ซงประกอบดวยผลงานลกษณะ ๒ มต หรอ ๓ มต

141

ภาพท 4.30 นทรรศการ“น า น าพระทย”

4.3.3.18 นทรรศการ "สยามแอพ" วนท 29 พฤศจกายน - 17 กมภาพนธ 2556 นทรรศการทเผยแพรคณคาความงามและความรเกยวกบศลปะไทย ผานผลงานของศลปนรนใหมทสบสานและพฒนาตอยอดจากรากฐานของศลปวฒนธรรมไทย ดวยแรงบนดาลใจในพทธศาสนาและวฒนธรรมทองถนกวา ๕๐ ทาน รวมกบการน าเสนอความงามของพทธศลปและศลปะพนบานผานผลงานศลปะภาพถาย การจดแสดงความรเกยวกบพฒนาการของศลปะไทยตงแตอดตจนถงปจจบน และการจดแสดงเทคนคขนตอนการสรางสรรคผลงานทประยกตจากกรรมวธโบราณ พรอมกจกรรมการสาธตโดย เปนศลปะทสรางขนเพอรบใชพทธศาสนาสวนหนง และเปนศลปะทสรางขนเพอประโยชนใชสอยในชวตประจ าวนอกสวนหนง

142

ภาพท 4.31 นทรรศการ "สยามแอพ"

4.3.3.19 โครงการวจยการตความค าสอนในพระพทธศาสนากบการสรางสรรคศลปะรวมสมย วนท : 28 กมภาพนธ - 05 พฤษภาคม 2556 สรางสรรคศลปกรรมรวมสมยทน าเอาปรชญา แนวคด ค าสอนและความเชอทางพระพทธศาสนามาเปนประเดนในการศกษา ตความ โดยสรางเปนงานจตรกรรม 2 มต และงานศลปะแนวจดวาง 3 มต เพอสอสาร รป (Images) และสญลกษณ (Symbolic) ดวยงานศลปกรรมรวมสมย สรางความซาบซง ความประทบใจ ในสาระของธรรมะ ธรรมชาต และวตถสมยใหม การน าสอทางวตถมาประกอบกนในงานสรางสรรคจตรกรรม ประตมากรรม สอประสม และศลปะแนวจดวาง เพอวเคราะห และสงเคราะหสประเดนของความเจรญกาวหนา ศลปะ วฒนธรรม และปรชญาทปรบเปลยน เคลอนไหว และใหอทธพลตอกนและกน ถายทอดค าสอนในพระพทธศาสนาใหกบประชาชนทด ารงชวตอยในสงคมสมยใหม เพอสรางสรรคและหลอมรวม ความรก ความศรทธา ในการอยรวมกนของคนในสงคมปจจบน ผลงานศลปกรรมมสวนในการสรางสงคมและวางรากฐานทางปญญาแกวถชวตของคนในทองถน ท งระดบรากหญา และสงคมเมองทกชนช น ใหตระหนกถงภมปญญาไทยในการสรางสรรค สรางวตถ สงของ และงานศลปะ วฒนธรรมตางๆ รวมทงการพฒนางานศลปะรวมสมย โดยน าเสนอสสาธารณะ

143

ภาพท 4.32 นทรรศการโครงการวจยการตความค าสอนในพระพทธศาสนากบการสรางสรรคศลปะ

รวมสมย

นทรรศการประเดนการจดระเบยบทางสงคม(Social organization) จากสถานภาพทางสงคม คานยมทางสงคมและบทบาททางสงคม ปรากฏงานศลปกรรมทเปนการรวมสรางความหมายภาคศลปะและการเมองดวยอ านาจระหวางฝายทเปนผปกครองและฝายทถกปกครอง เพอก าหนดคณคาตอชนชนทต ากวา ในรปแบบการถกยอมรบและการสยบยอมตออ านาจ ภาคศลปะจงไมสามารถตดขาดจากประเดนทางการเมองได ดงนนการเมองจงเปนเรองทเกยวกบรปของรฐและความสมพนธภายในรฐ ประกอบกบเมอสงคมมนษยมความจ าเปนจะตองมรฐบาล สถานภาพทางสงคมทสมพนธกบอ านาจกบชนชนน าเปนสถานภาพทมาพรอมกบการปกครองจากรปแบบการปกครองของผสรางชาตจากประวตศาสตร การจดระเบยบทางสงคมในรปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยครงใบ เพอคงอ านาจทตนพงมของชนชนน าไทยตอการควบคม เคารพ สยบยอมภายใตบรบทสงคมไทย ประกอบกบภาคศลปกรรมทถกอปถมภโดยชนชนน าไทย ศลปะไทยจงปรากฏเรองราวความหมายตอการสนบสนนสถานภาพทางสงคมตอชนชนปกครองและรฐราชการ เพอรกษาไวของอ านาจทางการเมองหมายถงการคงอ านาจแบบรฐราชการไทย นทรรศการทผวจยไดยกตวอยางขางตนมานนเปนการรวมสรางบรบททางการเมองทเกยวกบการอ านาจเพอการสยบยอม ปกครองประชาชนรวมถงปฏสมพนธในเชงอ านาจของรฐาธปตยตอสญลกษณทาง

144

ศลปะเปนการสรางความเปนชาตในงานศลปะอยางเหนไดชด นทรรศการศลปะประเดนการจดระเบยบทางสงคมเปนภาคขยายอ านาจความเปนชาตแบบไทยๆ เพอสอสารความหมายของรฐไทยตอพนทสาธารณะดวยการโฆษณาแฝงทางอ านาจและการเมอง

บทบาททางสงคมภาคศลปกรรมสะทอนบทบาททเกยวกบรฐและการบรหารประเทศภายใตรฐราชการนยมจากงานศลปกรรมแหงชาตเปนศลปะทเกยวกบรฐตอการบรหารประเทศในสวนนโยบายภายใตอดมการณชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยม จงเกดการคาบเกยวกบพนททางการเมองในความหมายเชงอ านาจ ประกอบกบภาคศลปะและการเมองสรางความสมพนธเชงอ านาจผานนโยบายจากรฐราชการไทย เพราะฉะน นบทบาททางสงคมแสดงใหเหนถงความสมพนธระหวางการเมองและการปกครองตอภาคศลปกรรมเชงนโยบายทยากจะแยกออกจากกนได ดวยแนวคดเรองพนทในอดมคตและพนทชนดพเศษหรอพนทความเปนอน ( The Utopias / Heterotopias) ของโทมส - มอร(Thomas More)/ ม เชล ฟ โกต (Michel Foucault) ท าให เขาใจศลปกรรมทสมพนธกบนโยบายรฐ วารฐตองการสรางพนทในอดมคต(The Utopias) ภายใตการควบคมเพอสรางสงคมอนสวยงามไรความขดแยง แตความเปนจรงและกลบท าใหเกดความขดแยงภายในพนทตอบทบาททางสงคม ท าใหนทรรศการในประเดนบทบาททางสงคมนน สรางพนทความเปนอนขน (Heterotopias) สะทอนการมอยระหวางพนทในอดมคตและพนทจรง (Real Spaces) รฐไทยควบคมพนทโดยใชอ านาจตอการรบรภาคศลปะทเตมไปดวยการจดล าดบช น (Hierarchy) ซงฟโกตเรยกวา พนทของการจดวาง(Space of Emplacement) บทบาททางสงคมไทยถาพจารณาตามมตทางประวตศาสตรจะเหนไดวาสรางขนมาโดยถกก าหนดหนาททางสงคม เพอควบคมกฎระเบยบ จารต ประเพณแบบไทย คานยมทางสงคมความเขาใจรวมเรองคานยมตอพลเมองประกอบกบการจดสรรทรพยากรของรฐหรอสงทมคณคาทางสงคมตอการรบรของพลเมองในสงคม ประกอบกบความเชอทางวถชวตและวฒนธรรม จงเกดการใชอ านาจหนาทในการจดสรรแจกแจงวาสงทมคณคากบสงคมอยางชอบธรรม ประกอบกบการยอมรบในกตกาทก าหนดอ านาจเพอแบงปนสงทมคณคาทางตรงและทางออม คานยมจากความหมายทางการเมองทมองวาการจดสรรทรพยากรของรฐนนจงอยภายใตการแขงขน ขดแยงของฝายตางๆ แตคานยมทางสงคมแบบไทยรฐทปรากฏในนทรรศการทยกตวอยางมาขางตนนนรฐไทยจดการกบรปแบบความขดแยงดวยการน าเสนอคณคาทางศลธรรมตอขนบธรรมเนยม ประเพณ วถไทยจากประวตศาสตรจงท าใหยากตอการตงค าถามตอความขดแยง เพราะการทพลเมองเขาใจความหมายตอคานยมวาเปนขนบธรรมเนยมจงท าใหการวพากษวจารณนนไมปรากฏชดรวมถงการวพากษนนหมายถงการวพากษความรจากประวตศาสตรของผสรางชาต ดงนนการวพากษจงเปนการวพากษรฐโดยตรงทก าหนดคานยมทางสงคม ดงนนภาคศลปกรรมและ

145

การเมองทถกก าหนดโดยรฐนนจงสมพนธตอความเชอผานพนทคตไทย จากแนวคดของ นธ เอยวศรวงศกลาววาพนทแบบไทยถกผกตดกบแนวคดเรองศาสนา วรรณกรรม แบบเทวะวทยา ประกอบกบการรกษากฎ หรอธรรม ทสรางความเชอตอสงคมดวยการสรางระบบคณคาแบบนามธรรมก าหนดคานยมรวม พนทคตไทยจงมความซบซอนทางชนชนทเตมไปดวยธรรมเนยมวธการและประเพณของเรองราวทางศาสนาพทธและรฐราชการทก าหนดการจดระเบยบทางสงคมตอพนทชวตประจ าวน นทรรศการประเดนคานยมจงอยในกรอบของเรองราวจากความเชอทางศาสนาพทธและพธกรรมแบบพราหมณ ฮนด สะทอนสถานภาพทางสงคมทสงกวา ดวยบทบาททางสงคมและคานยมทางสงคมทชนชนปกครองทางสงคมไทยรวมสรางในรปแบบพธกรรมระหวางเทพกบสามญชน ยกระดบพนทอนศกดสทธเหนอกวาพนทอน จงท าใหวถชวตแบบไทยสงผลตอพนทสาธารณะแบบไทยนนเปนพนทในอดมคต (The Utopias) สงคมเชงอดมคตทเกดจากการควบคมโดยชนชนน าไทย ตอเรองคานยมแบบไทยเปนพนทแบบพเศษหรอพนทความเปนอนทเชอมโยงอยระหวางพนทในอดมคตและพนทจรง ประกอบกบการควบคมพนทโดยใชอ านาจและความรทไดรบการจดล าดบช นของความแตกตาง(hierarchy)ทางสงคมจงเปนพนทการจดวาง(space of emplacement)จากความสมพนธของการจดระเบยบทางสงคม ประกอบกบมตทางประวตศาสตร การจดระเบยบทางสงคมสรางขนมาโดยถกก าหนดหนาททางกายภาพโดยรฐวาอะไรคอสงทส าคญและไมส าคญ รวมถงพนทหอศลปแบบไทยทรฐไทยก าหนดความหมาย เพอเชอมโยงกบเวลาถกสรางขนในรปแบบทซบซอนดวยการเพมพนสะสมเวลาจากประวตศาสตรไทย โดยการควบคม กฎระเบยบ จารต ประเพณเพอคงสถานะ ตอมายาคตทรฐไทยและชนชนน าไทยสรางความหมายทางอ านาจตอพลเมอง ผานระบบภาษาของสญะวทยาจากการสรางความหมายสญญะประกอบกบความหมายทางประวตศาสตร เพอใหดเสมอนวาเปนความหมายทไมมการประดษฐสรางจนเปนทยอมรบตอสงคมไทยและเปนสงทคนชนจนไมทนสงเกตวาเปนการประกอบสรางทางวฒนธรรมตอการก ากบ ครอบง าความหมายสญญะ ปฏสมพนธเชงสญลกษณทางศลปกรรมกบรฐไทย สรางเพอรกษาความสมพนธเชงอ านาจตอการปกครองความเปนเจาของประเทศจากประวตศาสตร จงท าใหระบบสญลกษณนนถกเขาใจและยอมรบรวม ท าใหรปสญญะถกเขาใจในฐานะสญลกษณรวม(Common Symbols)จากตวตนของชาตผานอตลกษณไทยทางวฒนธรรม เพอผลตวาทกรรม อ านาจและความรในฐานะภาพแทนความเปนชาตจงเกดวาทกรรมภาพเขยนและวาทกรรมวาดวยการจองมอง ซงท าหนาทก าหนดมมมองของความจรงทถกสรางขนและน าเสนอตอสาธารณชน ผานพนทสาธารณะรวมถงประกอบสรางอดมการณชาตนยม เพอถายทอดความคดกระแสหลกของผถออ านาจน าในสงคม

146

จากการแบงประเภทนทรรศการและยกตวอยางนทรรศการขางตน ประเดนทเกยวของกบ ชาตพนธมทงหมด 16 นทรรศการประเดนการปะทะสรางสรรคทางสงคมมทงหมด 25 นทรรศการ ประเดนการจดระเบยบทางสงคม สถานภาพทางสงคม 7 นทรรศการ บทบาททางสงคม 13 นทรรศการ คานยมทางสงคม 15 นทรรศการ และผวจยยกตวอยางนทรรศการศลปะทส าคญทปรากฏสญลกษณแบบไทยรวมสมย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร รวมทงหมด 24 นทรรศการ เพออธบายความหมายสญลกษณ ทผ วจ ยไดใหความสนใจเรองการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย จากการวเคราะหกลมประเภทขางตน เพอท าความเขาใจการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย จากการวเคราะหนทรรศการรวมถงแนวคดของนทรรศการทเกยวของกบความหมายสญลกษณแบบไทยรวมสมยจากกลมการแบงประเภทหลกทกลาวมาดวยแนวคดและทฤษฏในสวนของการทบทวนวรรณกรรมนทรรศการศลปะนนมความสมพนธกบความเปนชาตทปรากฏในรปสญลกษณ จงท าใหผวจยใหความส าคญตอการสญลกษณแบบไทยทปรากฏตอพนทสาธารณะเชงนทรรศการศลปะ 4.4 กระบวน“การผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย” สญลกษณแบบไทยรวมสมยในงานศลปกรรมสมยใหมแบบไทย สญลกษณทมความหลากหลายทางรปแบบการน าเสนอ ทางดานวธการทเสนอตอสงคมรวมสมยดวยเทคนคและรปแบบการสรางงานศลปะ การผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมยจากวตถประสงค วเคราะหการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณในนทรรศการศลปะรวมสมยไทย ทจดแสดงนทรรศการในพนท “หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร” ผวจยไดใชแนวคดเรองการรอสราง(Deconstruction) ของ ฌาคส แดรดา (Jacques Derrida) เพออธบายสญลกษณแบบไทยรวมสมยตอศลปะสมยใหมทสงผลตอวงการศลปกรรมรวมสมยไทยและสงคมรวมสมยไทย

สญลกษณไทยทปรากฏผานงานศลปกรรมรวมสมยไทย มความสมพนธกบประเดนทางสงคม การเมองในภาคศลปะ ประกอบกบภาคศลปะไมสามารถตดขาดจากมตทางสงคมและการเมอง รวมถงความหมายเชงสญญะ การประกอบสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทย ดงนนเพอเขาใจโครงสรางความหมายสญญะแบบไทยรวมสมยและปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction) ในวงการศลปกรรม จงกลาวไดวาวาทกรรมศลปกรรมรวมสมยไทยเปนการสรางความหมายทางศลปะในรปแบบของภาษาเพอการสอสารระหวางผปกครองและผทอยใตการปกครองซงมความสมพนธระหวาง รปสญญะทปรากฎทางศลปกรรมและความหมายสญญะจากเนอหาของความเปนชาตในงานศลปะคอความสมพนธระหวางรปสญญะกบวตถทสอความหมาย

147

(Signify)ตอสงคม มการเพมเตมเปลยนแปลงความหมาย (Differ)ความเปนชาตในงานศลปะ เพราะฉะนนภาคศลปกรรมกบอ านาจและกระบวนการสรางความหมายอดมการณชาตนยมตอปฏสมพนธเชงสญลกษณ ดงนนเมอความสมพนธระหวางรปสญญะกบความหมายสญญะ และความสมพนธระหวางรปสญญะกบรปสญญะตางกมลกษณะของการถกก าหนดเพอใหสอดรบตอความเปนชาตรวม ผลทตามมากคอการแทนทสวมรอยระหวางรปสญญะ ความหมายสญญะและสญญะ เพอสรางความเขาใจความเปนชาตจากประวตศาสตรของการปกครองแบบไทย ความหมายสญลกษณจงมความส าคญนอยกวากระบวนการสรางความหมายของสญลกษณและอตลกษณแบบไทย ประกอบกบความสมพนธทสลบซบซอนซงเปนความสมพนธจากประวตศาสตรการสรางชาต กระบวนการสรางชาตของรฐไทยใหความส าคญวาความเปนชาตคอมรดกของชาต มฐานะทสงสงและศกดสทธ และสะทอนความเปนเนอแทของชาวไทย มรดกไทยปลกฝงความทรงจ าทางประวตศาสตรทเตมไปดวยเรองราวและวรกรรมของกษตรยและบรรพบรษ ดงน นเพอน าไปสการคลคลาย ถอดรหส (Decoding) การเมองในภาคศลปกรรม การประกอบสรางของวาทกรรมทางสงคมและการเมอง ศลปะและภาพแทนทางสนทรยศาสตรไทยน าเสนอภาพแทนวาทกอยางคอตวบท โดยแกนแลวลวนมลกษณะเชงสงคม การเมอง วฒนธรรม ประเพณซงแสดงถงอ านาจความตองการของบคคลทมสทธอ านาจทจะขจดความซบซอนทเกยวพนกบความคดเรองสจจะในแงทวาการเสนอภาพตวแทนตงอยบนสมมตฐานทวามความจรงและความจรงไมไดมมากอนการเสนอภาพตวแทน แตการน าเสนอภาพตวแทนตางหากทสรางความจรงทตองปรากฏ ดงนนการเสนอภาพตวแทนสอนยยะถงสมมตฐานมระบบทตายตวและทกคนสามารถเขาใจไดรวมกนไมมากกนอย ดงน นการเสนอภาพแทนของภาคศลปกรรมรวมสมยไทยจงมลกษณะเปนความคดทอาศยภาษาทถกก าหนดความหมาย ผลตสรางความหมายแบบไทยในรปสญญะทางวฒนธรรมตอพนทแบบไทยทผกตดกบเรองศาสนา ความเชอและระบบคณคาแบบศาสนาพทธรวมถงประเพณแบบนามธรรม เพราะฉะนนสญลกษณแบบไทยแสดงใหเหนจดออนของการอางความเปนตวแทน รวมถงการเสนอภาพตวแทนแบบเหมาวามความจรงอยภายนอกแบบนามธรรม ซงท าใหละทงความพยายามทจะน าเสนอภาพตวแทนของสงทมนตองเปนอยางนนจรงๆ เพราะการท าเชนนนคอการตดสนวาอะไรคอความจรงสงสด ทปรากฏในสญลกษณแบบไทยทแฝงการท างานของวาทกรรม อ านาจตอภาคศลปกรรมไทยทอยในตวบทมากกวาจะคนหาความจรง ความจรงไมใชสงทถกคนพบแตเปนสงทถกสรางขนเปนวธคดทน าไปสการกดความแตกตางเอาไวอนจะน าไปสการครอบง า ทแฝงอยในตวบทและท าหนาทผลตซ า (Reproduce) ตออดมการณรฐชาตในสงคมไทยในรปแบบการปรากฏทไมปรากฏในสงคมรวมสมย คอรหสวฒนธรรมไทยทเปนตวก าหนดความหมาย ความเขาใจ และการรบรของประสบการณรวม

148

เพราะฉะนนการรบรรวมเปนการรบรทคนเคยและยอมรบจนไมคดจะตงค าถาม โดยแปรสภาพไปเปนการปรากฏทไมปรากฏทอยในระดบจตไรส านก อาจกลาวไดวาการสรางระเบยบของสรรพสงในชวงเวลาหนงๆ ทางประวตศาสตร โดยทระเบยบดงกลาวไมไดมอยจรงกอนหนานน แตเปนระเบยบทถกสรางขนเพอสนบสนนจดประสงคทางอดมการณชาตนยมรวมทงตองการทจะควบคมพฤตกรรมของสมาชกของสงคม ดงนนการวพากษองคความรภาคศลปกรรมไทยตอความหมายสญลกษณทผลตสรางโดยชนชนน าไทยเปนการมงท าลายล าดบชนทางสถานภาพทางสงคม ตออภปรชญาของการด ารงอยของวาทกรรม อ านาจ ความรภาคศลปะแบบไทยทสรางรากฐานจากความคดทครอบง าบรบทสงคมไทย สญลกษณแบบไทยเผยใหเหนลกษณะทปรากฏวาธรรมดาสามญและไมตองศกษาวามนหาไดธรรมดาสามญ ดงน นผวจยจงแตมงวพากษองคความรกระแสหลกไทยทเผยใหเหนการสรางขนของความรและเงอนง า(Mystic)ในตวบทของรฐชาต เพราะฉะนนการจดล าดบความส าคญภายในตวบทจากการแบงประเภทนทรรศการศลปกรรมรวมสมยไทยทผวจยไดแบงประเภทไวขางตนรวมถงโครงสรางเชงอภปรชญาชใหเหน การรวบยอดทางตรรกะ(Logocentrism) การผลตสรางเชงสญลกษณและความสมพนธระหวางระบบสญญะแบบไทยทครอบง าจตส านก สรางความเขาใจในงานศลปกรรมรวมสมยไทยทมปฏสมพนธระหวางอ านาจและความจรงในสญลกษณแบบไทย เพอสนบสนนปฏสมพนธเชงสญลกษณ ตอความเขาใจความหมายรปสญญะแบบไทยในงานศลปกรรม ศลปะไมอาจจะปฏเสธการปฏสมพนธรวมระหวางสงคม วฒนธรรม วถชวต ศลปะคอการสอสารในรปแบบหนงทไมมอสระในตว ศลปะผลตสรางความหมายผานการรบรในแตละบรบททางสงคม สรางความสมพนธผานระบบสญลกษณ (Symbols) และบรบททางสงคม สญลกษณในงานศลปะแบบไทยนนเปนสญลกษณทเกดจาก วาทกรรม อ านาจทางศลปกรรม ทแฝงไปดวยความหมายเชงอ านาจในรปสญลกษณ สญลกษณไมใชสญชาตญาณมนเปนสงทมนษยสรางขนมา ดงนนระบบสญลกษณจงอยในโลกของการตความหมาย (World of Meaning) วาทกรรม อ านาจนยมภาคศลปกรรมสรางสงคมทด าเนนไปไดดวยการตความหมายรวมจากอดมการณชาตนยมแบบไทย ดงนนสญลกษณรวม (Commom Symbols) จงเผยอ านาจภายใตการปกครองผานงานศลปะ ประกอบกบการถกสรางขนเพอถายทอดอดมการณสญลกษณ และกฎเกณฑรวมของสงคมซงอดมการณรฐชาตทางศลปะไดแสดงบทบาทครอบง า และสรางความเปนชาตแบบไทยจากรปสญลกษณเพอตอบสนองการปฏสมพนธระหวาง ศลปะกบความสมพนธเชงอ านาจ ทางวฒนธรรมถาปราศจากการสอสารดวยสญลกษณทมการตความรวมกนแลวกระบวนการสรางอ านาจและความรตอสงคมแบบไทยจะไมเกดขน ดงนนศลปะแบบไทยจงอยในโลกแหงสญลกษณทมความหมายจากความเชอทางศาสนาพทธและรฐราชการทก าหนดความ

149

หมายความศกดสทธตอพนททางศลปะไทยจากเรองราวทางประวตศาสตรไทยและความเชอแบบเท-วะวทยาจากพระราชพธระหวางเทพกบสามญชนตอวถชวตแบบไทยสรางรปเคารพตวบคคล ทเปนกระบวนการประกอบสรางของรปสญลกษณจากความเปนชาตดวยการสรางรปสญลกษณแบบไทย ใหความส าคญตอชวตและสงคม วฒนธรรม ทครอบง าจตส านกรวมของพลเมองในชาตไทย บทบาทเชงสญลกษณและความสมพนธเชงอ านาจระหวาง สถานภาพทางสงคม(Social status)กบสญลกษณแบบไทยจงเปนการรวมกนของมายาคตแบบไทยและวาทกรรมเชงอ านาจทางศลปะไทยทสรางความหมายรวมในรปสญลกษณ เปนปฏสมพนธระหวางอ านาจกบความรทมตอการศกษาวถชวตไทย ขอคนพบทไดจากการศกษาตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบภาคศลปกรรมรวมสมยไทย ศลปะไมไดเกดขนมาแบบลอยๆเพราะมนเปนศลปะในตวมนเอง ศลปะเปนกระบวนการทางประวตศาสตรการสรางของมนษยวาจะจดระเบยบวาศลปะเปนวาอะไร ศลปกรรมรวมสมยไทยไมสามารถตดขาดจากการเมอง วาทกรรม อ านาจและอดมการณความเปนชาตได ศลปะถกใชเปนเครองมอชนดหนง เพอคงอ านาจตอระบบการศกษา วถชวต สงคม วฒนธรรมไทย ชนชนน าไทยใชศลปะเปนเครองมอทางการเมองในหลายรปแบบ เชนน าเสนออ านาจระหวางฝายทเปนผปกครอง(Rulers)และฝายผ ถกปกครอง(Ruled)ในรปแบบของการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณจากประวตศาสตรเปนเรองทเกยวกบการประกอบสรางความหมายของรฐไทยและการจดระเบยบความสมพนธภายในชาต ศลปะและการเมองเปนเรองของวาทกรรม อ านาจถกก าหนดโดยชนชนน าไทยสรางความหมายตอรปแบบงานศลปะอยางกลมกลน แยบยล (Cleverly)ตอผใตปกครอง ศลปะแหงการปกครอง (Politics) ก าหนดความเชอโดยสถาบนและองคกรทางสงคมหลกไทยจากอ านาจผปกครอง เจาแผนดนทเดจขาดในการครอบคลมสงคม พลเมอง ตอความเปนชาต ปฏเสธไมไดวาศลปะไทยกระแสหลก ผลตเพอเปนสวนหนงของเครองมอรบใชวาทกรรม อ านาจตอวถชวต สงคม วฒนธรรมไทย ดงนนปฏสมพนธเชงสญลกษณตออ านาจกบรฐาธปตย ตอผอยใตอ านาจซงกคอประชาชน พลเมอง เพอใชอ านาจหนาทในการจดสรร แจกแจงสงทถกก าหนดวาเปนคณคาทดใหกบสงคมอยางชอบธรรม ดวยการจดการตอความขดแยงความเหนตางทางสงคมจากการปลกฝงความเชอของอดมการณชาตนยมในระดบจตส านก ศลปะและอ านาจถกก าหนดจากชนชนปกครองไทยเพอควบรวมความหมายของชาต วถชวต การศกษา วฒนธรรม สงคมการเมอง วาทกรรม อ านาจทก าหนดบรบทความเฉพาะทางศลปะแบบไทย สนทรยศาสตรแบบไทยความงามทเปนศาสตรขนสง ขอมลทกลาวมานนจะเหนไดวาศลปะรวมสมยไทยทปรากฏสญลกษณแบบไทยรวมสมย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพฯ นนไดเกดการแลกเปลยนกนทงทางสญลกษณและอตลกษณ ความเปนชาตจากประวตศาสตรความเปน

150

ชาต เรองราวทางศาสนา สถาบนชนชนน าไทย อดมการณรฐชาต วถชวตแบบไทย ทถกก ากบไปดวยประวตศาสตรชาตแบบมอบให เพอใชภาษาของความหมายสญญะสอสารระหวาง พลเมอง ดานศลปะสนทรยศาสตรความงามแบบไทย มากกวาการวพากษโครงสรางหลกทก าหนดความหมายสญญะ จงท าใหการปรากฏสญลกษณแบบไทยรวมสมยนนปรากฏในระนาบมตเดยวเปนสญลกษณแบบอดมคตชาตไทย สวนหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครนนเตมไปดวยภาพทซอนทบกนของวฒนธรรมรวมสมยทจดการโดยรฐไทย สรางภาพแทนทปรากฏสญลกษณแบบไทยเปนเรองของความเชอความศรทธา ในตวสถาบนกษตรยนยม ศาสนานยม ชาตนยม และวถชวตแบบไทยพอเพยง ศลปะสมยใหมสวนนอยทจะวพากษประเดนการเมองและศลธรรม ศลปะสมยใหมและเทคนคการน าเสนอทหลากหลายท าใหศลปะบางสวนมความแยบยลตอการเลนลอสญลกษณทก าหนดบรบททางสงคมตอพลเมองในชาตทถกฝงรากลกในความเชอ ศรทธาของคนไทย ศลปะทวพากษวฒนธรรมไมเปนทยอมรบ ปญหาทตามมาของโครงสรางทก าหนดสญญะแบบไทยคอชนชนน าไทย สญลกษณแบบไทยถกใชเปนเครองมอทางการเมองของผปกครอง เพอคมส านก ความเชอของคนไทย แตมนษยสมยใหมนนปฏเสธความเชอแบบโครงสรางเดม ท าใหเกดการตงค าถามตอระบบความหมายสญญะ เพออธบายโครงสรางความหมายของภาษาภาคศลป สญลกษณภาคศลปกบสงคม การเมอง สญลกษณแบบไทยทสงผลตอ วถชวต สงคม วฒนธรรม ทครอบง าความเปนไทยปจจบน

151

บทท 5

กระบวนการผลตสอศลปะ

ผลงานสอศลปะ SPHERES IN HYPER REAL ON REAL TIME เปนสวนหนงของเทศกาลศลปะ madiFESTO ซงเปนนทรรศการของนกศกษาท งระดบปรญญาตรและโทของหลกสตรสอศลปะและการออกแบบสอ (Media Arts and Design Festival) ซงจดขนในป 2012 ในระหวางวนท 28 กนยายน - 7 ตลาคม พ.ศ. 2555 โดยมค าแถลงการณเทศกาล madiFESTO 2012 ในสอออนไลน ดงน

BLEND - SUPER CULTURE

ภาพท 5.1 นทรรศการ madiFESTO 2012 BLEND - SUPER CULTURE

มนษยเราเชอกนหนกหนาวาเปนสงมชวตทสงสง ครงหนงนานมาแลวมนเคยเปนเชนนน การแบงแยกผคนในพนทตางๆ ซงมความแตกตางทางกายภาพและสภาวะแวดลอมเคยชดเจน มนงายทจะตดปายเพอแบงแยกสตวมนษยออกตามความโดดเดนของเชอสายและชาตพนธวรรณา วฒนธรรมเชงเดยวทแสดงอตลกษณของกลมชนภายใตกรอบวฒนธรรมเดยวกนไดอยางเดนชด

152

กระทงโลกใบเดมทเขาอาศยอยถกยนยอระยะทางความแตกตางของพนทและเวลาดวยความลาหนาของเทคโนโลยการสอสารไดชกน าใหวฒนธรรมทแตกตางกนเขาสการเผชญหนา การตอตาน การสมยอม การกลนกนการปรบปรง การอนรกษ ทงหมดสงผลใหวฒนธรรมเชงเดยวทครงหนงเคยชดเจนเรมพรามว วฒนธรรมรวมสมยทมความซบซอน พหวฒนธรรมของวถชวตแบบใหม วฒนธรรมระหวางกลาง ชาวตะวนตกทด าเนนชวตแบบตะวนออก นยหนงคอการสนสดของการลาและท าลายลางวฒนธรรมทออนดอยกวาในยคลาอาณานคม หลงจากททงหมดถกหลอหลอมประสานรวมกนสถานะความเดนชดในความเปนชนชาตกเลอนลางลงเชนกนกระแสความคดใหมของการเปนประชากรโลกทมองขามความแตกตางปลกยอยก าลงเพมขนอยางมนยยะส าคญจากเดมทวฒนธรรมเคยฉกกระชากมนษยออกจากสภาวะทแทจรงตามธรรมชาต สงมชวตหวโต หลงตรง เดนสองขาเลยงลกดวยนมเฉกเชนเดยวกนกบสงมชวตชนดอนบนโลกบรรพบรษมนษยก าเนดขนออกลกหลานเพอด ารงเผาพนธ แตทวาพวกเขาไดเลอกทจะหลกหนตนก าเนดเดม เปลยนตนเองจากความเปนสตวไปสสงอนทแตกตางนนคอการเปนมนษย มนษยผมวฒนธรรม วฒนธรรมทดนนตองดงามเสมอ เปนเครองมอซงท าหนาทตดทอน ปกปดความชวราย อดรอยรวในจตใจมนษยไมใหสงทสงคมไมพงประสงคหลดรอดออกไป เราปลกฝงและถายโอนชดความคด ทศนคต และความเชอจากรนสรน การนยามความเปนวฒนธรรมทมอยเดมยงสามารถใชไดกบปรากฏการณในเวลานไดอยหรอไม? การไมรอาจเปนปญหาในบางสงคม แตสงทรนแรงและอนตรายยงกวาคอการทสงคมนนมคนทเชออยางสนทใจวาสงทพวกเขาเชอนนคอความจรง แตขอประทานโทษ...บงเอญวามนเสอกไมใช...เราเคยเฝามองดการเปลยนแปลงของสงคมรอบตวเรามหลายสงลบเลอนหายไปพรอมกบสงใหมเขามาแทนท ไมวาสงทกลาวมาเหลานนจะโฉดชวเลวรายหรอควรคาแกการร าไหทจะตองเสยมนไป สงเหลานนเราเชอถอไดหรอไม? สงทเหนทงหมดเปนจรงหรอแคเสยวหนง?เทคโนโลย นวตกรรมใหมๆ เพอใหสงคมและชวตดขน ทงหมดนนสรางใหสงคมมความสลบซบซอน การเกดขนและจากนนเปนพลวต ไมมสงทจรงสงคมมนษยไมเคยมคาเปนอนนตทกสงเปนความจรงเฉพาะ ชวงเวลาภายใตขอบเขตของเงอนไขและขอจ ากด การเปลยนแปลงทเกดขนทงในมตดาน สงคม การเมอง ไมใชแตตววฒนธรรมหรอปรากฏการณทางสงคม การศกษาและวพากษสงคม การอานปรากฏการณรวมทงการแลกเปลยนความคด จงควรจะท าอยางรและเขาใจถงสถานะของสภาวะทซบซอน ความเชอเปนค าอนตรายทท าใหเกดการหกลางและกระแสการตอตานอยางรนแรงมาอยางตอเนองในหนาประวตศาสตรมนษย เปนไปไดไหมทเราจะลองถอยออกจากกรอบความเชอเดมแลวท าหนาทเปนผวพากษ หรอการฟงค าวพากษของผอนอยางเปดใจ หากวาเสรภาพ

153

ทางความคดมอยจรง ความขดแยงใดๆกตามทอาจเกดขนจากความเชอทแตกตางกนเหลานนจงเปนสงทระวงไดดวยสตปญญา ซงเปนหนทางอนจะน าพาพวกเราไปสโลกทดกวา เวลาของมนษยเมอเทยบกบเวลาของโลกทผานการเปลยนแปลงมาอยางยาวนาน ความเปลยนแปลงและเคลอนทอยเสมอคอความจรงทไมเคยเปลยนไป อายของเรานนไมยนยาวเพยงพอทจะไดเปนประจกษพยานตอผลจากการกระท าของเราทงหลายในวนน การเปลยนแปลงทอาจเกดในอนาคตอาจจะน าพามนษยใหขนสจดสงสดของความดงามหรอเลวทรามอยางหาทสดมได สงทเราท าไดคอการอยาหยดทจะตงค าถามและเปนผศกษาเฝามองความเปลยนแปลงทงหลายทก าลงเกดขน วพากษวจารณดวยสตปญญาอยางสรางสรรค ไมวาจะเพอเขาใจและเรยนรแตรวมถงการเปนสวนหนงของกระแสการชกน ามนษยใหเขาสแนวทางทดกวา การเปดโอกาสในการแสดงออกถงความจรงอนแตกตางหลากหลายและสาเหตของปรากฏการณ ผลงานทางศลปะและวชาการ อยางเชน madiFESTO ทไดถอก าเนดขนมาเปนครงท 3นอาจจะชวยเปนหนงในสารธารทมแรงผลกดนใหผคนในสงคมไดตระหนก เปดใจรบรตอสงทแตกตาง ความคดเหนของเราภายใตพนทของการสรางสรรคใหมๆ ความคดเหนของมนษยมคณคาตอมนษยดวยกนเองเราจะพฒนาไปสสงทดกวารวมกนได ทามกลางเทคโนโลยทกาวล าอาจน าพามนษยใหขนไปถงจดสงสดอกมมหนงทจ าเปนตองตระหนกคออยาใหจดสงนนกลายเปนจดสนสดททกขทรมานถงแมวาไมวาจะในทศทางใดวตจกรของสงคมมนษยกยงจะด ารงอยดวยความซบซอนของมนแตหากเราเหนวามนษยจะเดนไปสหบเหวแหงหายนะเรายงจะปดปากเงยบ ยอมใหความเลวรายและโงเขลานนบงเกดขนทดเทานนหรออยางไร? จดสงสดของความเปนมนษยหรอรวงหลนลงสหบเหวแหงหายนะอาจอยบนหนทางเดยวกน…

154

SPHERES IN HYPER REAL ON REAL TIME

ภาพท 5.2 สอศลปะ SPHERES IN HYPER REAL ON REAL TIME

โลกาภวตนศลปวฒนธรรมไทยในชวง 2549-2557 ในการคาบเกยวกนของ ผมชอเสยง(celebrity) กบ ศลปะตามหลกวชาสถาบนการศกษาศลปะ(academic art) เมอศลปะมความเปลยนแปลงและลดทอนรปทรงการน าเสนอใหมความหลากหลายมากยงขนการแยงชงความหมายและใหคณคาทตางจากอดตของงานศลปะมการซอนทบกนระหวางศลปะไทย ดงนนสรางขนผลตซ าอดมการณเดมกบทาทของงานศลปะในรปแบบใหมจากผมชอเสยง(celebrity)สรางขน เพอน าเสนอในบรบทศลปวฒนธรรมไทย เพอตอบสนองแนวคดของศลปนในบรรยากาศสงคมไทยในปจจบน ทมการปรบตวเพอใหเขากบกระแสวฒนธรรมตะวนตก เรองการเปลยนความหมายผานพนท เพอการสรางจดขายจากสถานะทตนพงมในยคโลกาภวตน ในปจจบน ตวสถาบนการศกษาศลปะกเปนเพยงการฝกทกษะเชงชาง เพอผลตศลปนไมไดตอบโจทยเสมอไป สอกระแสหลก (mass media) ไดรบการยอมรบจากสงคมมากขนจากอดต ปรากฏพนทแสดงอตลกษณมากขน (Gallery Social network Public areas) ดวยเทคนคทหลากหลาย (vdo art. Performance. Installation. conceptual art. วรรณกรรม เพลง) เปนการสะทอนความหมายทไมแนนอนของศลปะเกนกวาเรองสนทรยศาสตรแบบเดม ทไมสามารถตอบสนองประเดนการท างานเสมอไป การคาบเกยวของงานศลปะผานชอเสยงสวนบคคลทไดรบการยอมรบจากกระแสสงคมในตวผสรางงานทมทนตอการ

155

ครอบครองสอ เพอท าใหตนจากสถานะทางสงคมทถกยอมรบสรางงานศลปะ เพองายตอการยอมรบในกระแสทสอเปนใหญ เพอเพมมลคาของตนเอง ดงนนการทจะครอบครองงานศลปะเปนเรองงายมากขน ไมใชแคงานศลปะเปนเรองสนทรยศาสตรชนสง เพราะฉะนนแลวงานศลปะกไมไดถกจ ากดแค ความสวยทเอาไปแขวนเอาไวดทบาน ทประเดนของงานไมไดสะทานหรอตงค าถามกบสงคมมากนก จากประเดนทกลาวมาไดผลตเปนชนงานชอวา SPHERES IN HYPER REAL ON REAL TIME วตถประสงคเพอวเคราะหวาทกรรมความหมายของสองกลมในกระแสโลกาภวตนของการคาบเกยวกนระหวางความหมายจากสถาบนอดมศกษาทางศลปะและความหมายจากผมชอเสยงผลตงาน เพอสะทอนทศทางของงานศลปะทเปลยนแปลงไปในทศทางทไมใชแครปแบบทสวยงาม ดงนนศลปะสามารถพดหรอสะทอนประเดนทเกดขนทางสงคมไดจรงหรอไม จากการคาบเกยวของตวผผลตงานทหลากหลาย หรอเปนแคการเปลยนทาทการแสดงออกของวงการศลปะแตยงแฝงประเดนชดความคดเชอตอบสนองอดมการณเดมอยหรอไม จากงานสอศลปะชดแรกท าใหผวจยตอยอดจากประเดนการผลตงานขางตนจนมาเปนสอศลปะทรวมแสดงในนทรรศการ Media arts and Design festival 2015 : Nonsense อ านาจชวคราว (Power Temporarity) เปนสอศลปะทตองการสะทอนขอคนพบจากงานคนควาแบบอสระ สญญะไท ยความ ห ม ายท เป น พ ลวต รท า งวฒ น ธรรม (Thai Signs: The Meaning of the Cultural Dynamics.) โดยใชเทคนคศลปะแบบจดวาง (Installation Art) และวธการผลตสอจากศลปะเชงแนวคด (Conceptual Art) ระหวางวนท 25 -29 พฤศจกายน 2558 ณ หอนทรรศการศลปวฒนธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม โดยมแนวคดนทรรศการ Media arts and Design festival 2015 : Nonsense ดงน (non)sense ? โลกทเคลอนไหวอยรอบตวในรป รส กลน เสยง และสมผส เปนสงทท าใหเราเชอมตอประสบการณของตนเองเขากบประสบการณรวมของสงคมการรบรดงกลาวไมอาจอธบายไดอยางเปนรปธรรมหรอหลกการเหตผลเทาไหรนก เนองจากเปนการรบรโลกในลกษณะนามธรรมทเควงควางเปนความรสกซอนลก และหยงลงไปในรปการจตส านกของผคนตลอดเวลา การท าความเขาใจผสสะทง5 เปรยบเสมอนการสรางหองปฏบตทางสอศลปะรปแบบหนง สอศลปะในแงนมใชเกดขนลอยๆ ไรราก หากสรางขนจากประสบการณทางสงคม และวฒนธรรม ตลอดจนขอถกเถยงจากปรากฏการณรวมสมยตางๆ ดานหนงผสสะของเราเชองโยงกนกบอ านาจทมองไมเหน และถกท าใหเกดการรบรอยางเปนธรรมชาต การยอมรบ และสยบยอมตออ านาจจงเกดจากการถกฝก และขดเกลาอยางอตโนมต

156

สงทเราพดมกจะ (make)sense จงเปนค าอนเปนบอเกดของประสบการณรวมของผคน แตขณะเดยวกนกสะทอนถงอ านาจทปกคลมสงคมจนไรชองวางในการตงค าถาม ผคนไมสามารถหลดออกไปจากชวตประจ าวน แตถกรดรงไปดวยอ านาจนานาชนด หนทางหนงทพอท าไดคอ การท าใหความเปนธรรมชาตนน สะดด เหลวไหล ไรสาระ และไรระเบยบ สภาวะ (non) sense นนเองนาจะเปนการเปดโอกาสใหผเรยกตวเองวาเปนมนษยไดรจกกบปฏบตการอนไรสาระ ซงอาจจะสรางความกระอกกระอวน ละเสยดแทงอ านาจทมอยในสงคม ตลอดจนการสรางพนทของการตงค าถามและการตอตานอดมการณทครอบง าสงคมเอาไว ปฏบตการณเหลานก าลงบงบอกถงแนวคดทางการท างานทางศลปะทเชอวา ศลปะนนไมไดเปนแคเพยงสวนหนงของสงคม แตศลปะอยทกอณของสงคม มาสรางความไรสาระบนฐานความคดไปพรอมกน ปลกระดมใหความพราเลอน ความมดบอดทซอนอยภายใตการมองเหน และปลกใหมนทะยานตนออกมาระดมกลนทเหมนหนของสงคมทนาขยะแขยงจนกลนไมเขาคายไมออกในรสชาตทสะอดสะเอยน สรางเสยงทพยายามจะหลดลอดออกมาจากมมใคร

ภาพท 5.3 นทรรศการ Media arts and Design festival 2015 : Nonsense

สอศลปะ สญญะไทยความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม (Thai Signs: The Meaning of the Cultural Dynamics.) โดยเนนแนวคดเปนเครองมอในการสรางงานศลปะสอความหมาย จากการวเคราะหสญลกษณแบบไทยทปรากฏผานนทรรศการศลปะรวมสมย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครฯ การผลตสรางสญลกษณแบบไทย พบวาความหมายสญญะนนมความเชอมโยงกบความเปนชาตผานรปสญลกษณในงานศลปะ ตออดมการณรฐไทยทแฝงอยในระบบ

157

สญลกษณจากการสรางความหมายสญลกษณทางสงคมผานระบบของสญวทยา การสรางความหมายจะเกดขนไดเมอมองคประกอบ 3 สวน สวนแรก รปสญญะ(Signifier)ภาพนทรรศการศลปะหรอผลงานศลปะ สวนทสองความหมายสญญะ(Signified)ชดความรทครอบง าวงการศลปะดวยสนทรยศาสตรแบบไทย สวนทสาม สญญะ(Sign)อดมการณชาตนยมทครอบง าวงการศลปะเปนกลไกของระบบสญญะทแฝงดวยมายาคตของรฐไทย อาศยระบบสญญะของภาษา ดงนนมายาคตและอดมการณทแฝงความหมายสญญะในภาคศลปะ รฐไทยสอความหมายสญญะทปรากฏตอภาคศลปกรรม ผวจยจงใหความส าคญกบอดมการณรฐชาตทครอบง าการผลตสรางสญลกษณแบบไทย ดวยวธการผลตสอศลปะเชงทดลอง จากการน าเอาวสดทสอถงความหมายความเปนชาตในรปแบบสสญญะความเปนชาต จงเลอกใชธงชาตเพอน ามาสลายรปของผนธง สลายความหมายทมอยเดมแตยงคงความหมายของสแดง ขาว น าเงนไว เพอน ามาประกอบสรางใหมกบโครงสรางหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครฯจากการยอสวนจากอตราสวน 1/100 เซนตเมตร ดวยวธการน าธงชาตทสลายรปมาประกอบสรางกบโครงสรางเพอใหเกดรปทรง เสน สจากวสดทงสองทน ามารวมกนของพนทศลปะสมยใหมกบความหมายของชาต

158

ภาพท 5.4 ภาพกระบวนการผลตสอ สญญะไทยความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม

ตอมาผวจยไดสมภาษณทศนะคตทมตอชาตทหลากหลายน าเอาพบสมภาษณมาผลตสอในรปแบบ วดโอ สารคดเชงทดลอง โดยการน าเอาวดโอทสมภาษณนนมารวมกนเพอใหเสยงและภาพจากบทสมภาษณนนทบซอนกนเปนเสยงรบกวนภายใตกรอบความเปนชาตในงานศลปะรวมสมย เพอสะทอนความเปนชาตในงานศลปะทถกครอบง าดวยอดมการณ รฐชาตแบบไทยตอความหลากหลายในบรบทสงคมปจจบน

159

ภาพท 5.5 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง

สวนทายของการผลตสอศลปะเชงทดลองนน ผวจยไดตงค าถามกบความเปนชาตแบบรฐรวมศนย คอวฒนธรรม ประเพณ วถชวต เศรษฐกจและการเมองทถกก าหนดโดยศนยกลางการปกครองและความเจรญของมหานคร ศนยรวมของความจรงจากเงอนไขการมอบใหโดยชนชนน าและรปแบบการรบหรอสยบยอมจากอยภายใตการควบคม(Apparatuses)ดวยกลไกการสรางความหมายทางการเมอง การปกครองแบบไทย สรางสนามวาทกรรมตอศลปกรรมไทยก าหนดกฎเกณฑ กตกา เงอนไขของสงคมไทยน าเสนอตอสาธารณชนโดยผานภาษาสญญะทางศลปกรรม เพราะฉะนนความหมายของสญลกษณแบบไทยจงมความซบซอนทางความสมพนธเชงอ านาจประกอบกบความหมายทางประวตศาสตรไทย วฒนธรรมรวมสมยทมความหลากหลายนนจงเปนการรวมสรางเชงกระบวนการทปรากฏตอสงคมรวมสมยไทย จงเกดการทบซอนความหมายทางวฒนธรรมรวมสมยในพนทสาธารณะทคงอ านาจของวฒนธรรมไทยเดมทเปนการยอนแยงความหมายทางวฒนธรรมตอสงคมแบบไทย เพราะฉะนนวฒนธรรมแบบไทยจงเปนวฒนธรรมเชงเดยวทปฏเสธการผสมผสานความหมายรวมในสงคมไทยตอพนทสาธารณะท าใหเกดความหลากหลายและซอนทบของวถชวตและชนชนภายในพนทเมองศนยการการปกครอง จงท าใหผคนตางตองการแสวงหาและเขาถงทรพยากรทางเศรษฐกจ เพราะฉะนนความเจรญทกดานยอมกระจกตวอยภายใตการปกครองแบบรฐรวมศนย ดวยวธการผลตสอศลปะโดยใชความหมายสญญะของ

160

อ านาจภายใตรฐรวมศนย ดงนนจงน าแผนทเมองของกรงเทพมหานครฯ เพอสรางเปนทดกจบแมลงลงบนกรอบผาใบขนาด 112 x 112 เซนตเมตร จ านวน 9 ชน

ภาพท 5.6 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง

161

สอศลปะชดนอยภายใตวธคดของความเปนชาตในงานศลปะทศนยกลางการปกครองก าหนดความหมายเฉพาะตอวถชวต และวฒนธรรมทมความสมพนธในทางการเมองและอ านาจ จากการวเคราะหดวยแนวคดและทฤษฏในการรอสรางความหมายสญญะทครอบง าระบบสญลกษณในวงการศลปะรวมสมยไทย จากพนทการวจยพนสาธารณะในวงการศลปะรวมสมยไทย

ภาพท 5.7 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง

162

บทท 6

อภปรายและสรปผลการศกษาวจย

การคนควาแบบอสระฉบบนผ วจ ยมวตถประสงคในการศกษา วเคราะหวาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยน าเสนอผลงานศลปะตอสงคมรวมสมย และวเคราะหการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยในนทรรศการศลปะทจดแสดงนทรรศการในพนท “หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร” ซงมใชงานวจารณศลปะรวมสมยไทยหากแตคองานวจยทมงวเคราะหวพากษปรากฏการณทสะทอนถง “สญลกษณแบบไทย” ในมตทางสงคม วฒนธรรมและการเมอง โดยผวจยคนพบวา นทรรศการศลปกรรมรวมสมยไทยไดผสมผสานควบรวม ความเปนพนทในคตไทยทงสองระนาบเขาดวยกน เพอสลาย อ าพรางความเปนล าดบชนความสง กลาง ต า ของแตละนทรรศการ ดวยวธการรวมกนของพนทแนวระนาบคอนทรรศการศลปะตอพนทสาธารณะทจดแสดง แตปรากฏพนทแนวดงจากกลมการจดระเบยบทางสงคมทเตมไปดวยความซบซอนของสถานภาพทางสงคม บทบาททางสงคมและคานยมทางสงคม ประกอบกบล าดบชนของนทรรศการศลปะและล าดบชนทางสงคมศลปะ สงผลตอภาคนทรรศการศลปกรรมตอพนทสาธารณะ ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร แตการแบงประเภททางสงคมวทยานนกลบปรากฏโครงสรางล าดบชนทางสงคมศลปกรรมรวมสมยไทยของนทรรศการทจดแสดง รวมถงสรางกรอบความเชอตอสงคมไทย สรางระบบคณคา คานยมแบบไทย ประกอบกบพนทในคตไทยเปนการอธบายความแตกตางระหวางล าดบชนทางสงคมไทยทเตมไปดวยล าดบชนและพธกรรม ท าใหภาคนทรรศการแตละสวนจะมความศกดสทธและมขอปฏบตทงทเปนรปธรรมและนามธรรมทแตกตางกน หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครนนเปนการจดการรวมระหวางภาครฐ (กระทรวงวฒนธรรม) และภาคเอกชน(หอศลป) จดไดวาเปนพนทปะทะผสานทางสงคม วฒนธรรมรวมสมยผานความเปนหอศลปะรวมสมยไทย ณ ปจจบน นทรรศการทจดแสดงถกคดเลอกจากทาง หอศลป กอนทจะไดรบอนญาตใหมการจดแสดงนทรรศการศลปะ ดงนนพนทหอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครเปนพนทสาธารณะเชงกายภาพในการมสวนรวมของสมาชกในสงคม

163

พลเมองในฐานะผรบสาร(ผชม)ไดเขามสวนรวมในพนทศลปวฒนธรรมในฐานะความเสมอภาคทางความคดและการแสดงออกทเทาเทยม โดยรฐไทยใชศลปะเปนสอกลางทางสงคม วฒนธรรม การเมองทดคลายทจะหลากหลายในการสรางสรรคพนทนทรรศการ พนทภาคศลปกรรมกบพนทสาธารณะนนท าหนาทใหสมาชกในสงคมไดมสวนรวมในชวตสาธารณะ (Public Life) พนทสาธารณะจงเทากบเปนเวททเปดโอกาสใหคนในสงคมแสดงตวในฐานะ “พลเมอง” (Citizen) แตโครงสรางและรปแบบการจดการทปรากฏในหอศลปนน ชใหเหนวาพนทสาธารณะแบบไทยนนเตมไปดวยชนชน พนทสาธารณะแบบไทยไดกลายเปนพนททางสงคมทมลกษณะเฉพาะอนเกดจากการเตบโตของระบบอปถมภแบบไทย ซงมองเหนถงความขดแยงกนระหวางความเทาเทยมกนบนฐานของแนวคดเสรนยมกบความไม เท าเทยมกนทางสงคม เพราะฉะน นอดมคตของหอศลปท เปนพนทสาธารณะน นแสดงบทบาทเชงสญลกษณตอความสมพนธเชงอ านาจระหวาง สถานภาพทางสงคม(Social status) บทบาททางสงคม(Social Role) และคานยมทางสงคม(Social value) แบบไทย หอศลปกลายเปนพนทอดมคตความเปนสาธารณะในสงคมไทย ซงในนทรรศการศลปะทจดแสดงนนในความเปนจรงแลวมกลมคนบางกลมไดถกกดกดหรอเบยดขบออกไปจากพนทแลว การมสวนรวมในพนทดงกลาวจงถกจ ากด จากสถานภาพทางสงคมแบบไทยในการยอมรบ เคารพ จากชนชนสถานทางสงคมแบบไทย พนทหอศลปนนถกยดครองหรอครอบง า โดยอดมการณและมายาคตทรฐไทยก าหนดคณคาโดยชนชนน าไทย เพอทจะก าหนดกรอบการรบรและควบคมสอทปรากฏตอพนทสาธารณะและสงคมแบบไทย นทรรศการทจดแสดงประเดนการปะทะสรางสรรคทางสงคม ปรากฏเชงวพากษวจารณ ขนบธรรมเนยมประเพณในเชงสญลกษณบาง รฐไทยสรางสงคมแบบอดมคตผานพนทสาธารณะและสงคมรวมสมยแบบไทยจากความเคารพ ศรทธาในความเปนชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยมเปนศนยรวมความจรง ความดสงสด ศลปะทวพากษวจารณตงค าถามกบความเชอ ความศรทธา ความเคารพ ในเรอง ชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยม ถอวาเปนการนอกรตและพลงความศรทธาทฝงรากลกในสงคมนนไดสรางความชอบธรรมทกดกดหรอเบยดขบออกจากสงคม การคดเลอกผลงานทจดแสดงนนเปนการคดกรองความชอบธรรมทวา “อะไรคอศลปะทด อะไรคอความดในสงคม” ไมไดมงใหวพากษ วจารณความเชอ ศรทธาทมอยเดม เพอตงค าถามความหมายของศลปกรรมรวมสมยไทยผานพนท หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร ดงนนพนทสาธารณะแบบไทยจงไมตางจากพนทในคตไทยทแบงล าดบชนทางสงคมทงแนวระนาบและแนวดงอยางชดเจน รฐไทยสรางพนทสาธารณะแบบไทยทเปนพนทสวนรวมทางกายภาพ ไมใชพนททางความคดทมอสระ หรอพนทเชงวพากษต งค าถามตอสงคมรวมสมยไทยเปนพนท

164

สาธารณะทรฐไทยควบคมการรบรตอสงคมรวมสมยและพลเมองไทย ปฏเสธการวเคราะหวจารณความเชอ ความศรทธาแบบไทย ภาคศลปกรรมรวมสมยนนมความสมพนธระหวางศลปนทสะทอนทศนะคตตอสงคม ศลปนไมสามารถละทงประเดนทางวฒนธรรมไทยเดมทก าหนดโดยผปกครองชนชนน าไทยได ศลปนไทยเปนสวนหนงในการสรางวาทกรรม อ านาจตอวถชวต ประเพณ สงคม วฒนธรรมไทย สงผลถงระบบความคด ความรสก ทฝงรากลกทางความคดของพลเมองระดบปจเจกชนตอการก าหนดจตส านก ตอมายาคตความจงรกภกดแบบ Thai Loyal ไทยซอสตย ศลปะไมไดเปนเรองสวนบคคลทอสระ เสรอกตอไป ศลปะและศลปนถกใชเปนเครองมอทางวฒนธรรมในรปแบบการผลตสรางทปรากฏในงานศลปกรรมรวมสมยไทยตอ วาทกรรม อ านาจ การเมองและสงคม ดงนนศลปกรรมรวมสมยแบบไทยนนจะไมวพากษสงคมในบรบทของวฒนธรรมเดม แตจะวพากษสงคมในรปแบบการเปลยนแปลงจากตางวฒนธรรม หรอจากทน เทคโนโลย ประเพณ วถชวตและรปแบบการปกครองทหลากหลายเปนสงแปลกใหมทมผลกระทบตอขนบธรรมเนยม จารตประเพณแบบไทย จากความหลากหลายทางสงคม วฒนธรรมรวมสมยทเขามาจากภายนอก หรอแมแตความเปลยนผานภายในชาตเองกตามความหลากหลายทางวฒนธรรมนนสรางปญหาตอระบอบการปกครองแบบไทย ประกอบกบศลปกรรมรวมสมยมงวพากษความหลากหลายทเกดขนในสงคมรวมสมยทสงผลกระทบตออ านาจวถชวต วฒนธรรมหลกของไทย รวมถงความสมพนธแบบสงคมสมยใหมนนไดน าไปสความหลากหลายทสงผลตอวธการสรางงานศลปะแบบไทย ศลปกรรมรวมสมยไทยจงมงวพากษการขยายตวของทน รปแบบการปกครอง สงคม วฒนธรรมทหลากหลาย ดวยเหตผลทวาความหลากหลายทางวฒนธรรมนนเปนสงทผดจากจารต ประเพณ นอกรต สงผลตอวถชวตแบบไทย สรางผลเสยทางวฒนธรรม Culture Waste และความมนคงตอชาต สงคมไทย วฒนธรรมไทย วถชวตไทย ศลปวฒนธรรมทเปนพนทของความหลากหลายทางความคด ชาตพนธ สงคมไทยไมไดมองความหลากหลาย เพอทจะเรยนรและเขาใจ แตกลบสรางกรอบ ความเชอ คานยมแบบไทยจากทนเดมทางประวตศาสตร เพอทจะรกษาทนทางวฒนธรรมเดมทถอครองโดยชนชนน าไทยไว เพราะฉะนนความหลายหลายทางวฒนธรรมและความไมเขาใจมตความหลากหลายทางวฒนธรรม ท าใหชนชนน าไทยเลอกวธการแชแขงทางวฒนธรรมไทย Thailand Cultural Frozen เพอรกษาสถานะและอ านาจของตน ดวยการหยดเวลาความเปลยนแปลงทางวฒนธรรมรวมสมยปจจบน โดยผวจยไดขอคนพบตามวตถประสงคของการศกษา วเคราะหวาทกรรมศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยน าเสนอผลงานศลปะตอสงคมไทย วาศลปกรรมรวมสมยไทยเปนการน ามาใชในรปแบบการรวมสรางความหมายเชงสญลกษณในภาคศลปะแบบไทย ตอการสอสารระหวางการ

165

ผลตสรางความหมายกบพนทไทยทผสมผสานความหมายเชงสญลกษณระหวาง วถชวต การศกษา สงคม และวฒนธรรมแบบไทยมาชานาน ดวยการสรางความเชอตอระบบการรบรทางวถชวตตอวฒนธรรมไทยอยางเปนธรรมชาต ดวยความหมายของชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยม เพอชวงชงความหมายทางวฒนธรรม วถชวตแบบไทยประเพณ ท าใหโครงสรางทางสงคมอยภายใต วาทกรรม อ านาจชนชนน าไทย เพอควบคมศลธรรมอนดตอชวต และความสข ของชนในชาตไทย จากชนชนปกครองไทย เพอทจะควบคมประชาชน พลเมองไทย จนถงความหมายของชาตไทยไมใชพนทเสรภาพของประชาชนในประเทศ แตความหมายของชาตไทยนนเปนพนทแบบอดมคต เหนไดจากความเปนชาตจากผปกครองทวา ความเปนชาตททกคนตองยอมสละชพเพอชาต ศาสนาการด ารงชวตผานระบบประเพณ พธกรรมแบบพทธศาสนกชน ดวยศลธรรมอนดทศาสนาพทธเปนศาสนาหลกในชาต สถาบนกษตรยทกคนในชาตอยใตวาทกรรมอ านาจของสถาบนกษตรยในฐานะเจาของแผนดน ประชาชนไมมสทธวพากษวจารณสถาบนกษตรย เพราะคอผสรางชาต สงผลตอการลดรอนสทธเสรภาพของพลเมอง ทางความคด และทศนะคตตอชาต ประเทศไทยยงคงเปนการปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชย ในรปแบบประชาธปไตย พลเมองในชาตทสทธในการออกเสยงเลอกตวผแทน แตตวผแทนทเลอกนนถกคดสรรโดยชนชนน าไทยหรอการเขามาแทรกแซงทางการเมองไทย พลเมองไมมสทธวพากษวจารณความหมายเชงสญลกษณแบบไทย เพราะศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยเปนการผลตซ าความหมายอดมการณ ชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยม ความทนสมยหรอสมยใหมนนเปนแคกระบวนการหรอเครองมอทปรบเปลยนรปแบบทางภาคศลปกรรมตออดมการณเดมท าใหดตนตาตนใจ ดวยกระบวนการเทคนคทผลตงานศลปะแตเนอหาน นยงผลตซ าทางวฒนธรรมไทยแบบเดมๆ ศลปวฒนธรรมรวมสมยนนเปนการใชเทคนคสมยใหม เพอผลตสรางความทนสมยในรปแบบงานศลปะ เพราะฉะนนวฒนธรรมไทยจงไมใชความหลากหลายทางความคดตอวฒนธรรมในพนททางสงคมไทย ศลปวฒนธรรมไทยไมสามารถหลดจากอดมการณ ชาตนยม ศาสนานยม สถาบนกษตรยนยมไดเพราะระดบโครงสรางทางความคดนไดฝงรากลกในรปแบบวถชวตไทย ศลปวฒนธรรมไทยไมใชพนทหลากหลายหรอพนททางความคด ทดลอง เพราะความหลากหลายนนท าใหอดมคตรฐไทยเดมสนคลอน ดงนนความคดทหลากหลายมากไปดวยความไมเขารปเขารอยจากจารตเดม ประกอบกบศลปวฒนธรรมกระแสหลกทเปนทยอมรบในสงคมไทย นนสรางความเชอและความเคารพตอศลธรรมอนด ความดงามตอ มายาคตความเปนชาตนยมอนดงามวาเปนสงทสงสด เปนการปลกฝงความคดตอรฐชาต ดวยศลปวฒนธรรมมหศจรรย Cultural Wonders1 น าเสนอความเชอ

1 นยามโดยผวจย

166

ตอขนบธรรมเนยม จารต ประเพณแบบไทยอยางแขงแกรงทประกอบสรางความ รจากประวตศาสตรไทยสะทอนรปแบบทางศลปกรรมแบบประเพณนยมผานสญลกษณแบบไทย กลาวไดวาการผลตสรางความหมายสญลกษณแบบไทยรวมสมยทปรากฏในนทรรศการศลปะรวมสมย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครฯ ทผวจยไดเลอกนทรรศการทเกยวของทงรปแบบเทคนคและวธคดตอความหมายสญลกษณแบบไทย ประกอบกบการรวมผลตสรางความหมายระหวางสญลกษณแบบไทยรวมสมยกบพนทสาธารณะแบบไทย นนสรางความเปนชาตในภาคศลปกรรมแบบไทยทมความสมพนธระหวางสงคม การเมอง วฒนธรรมและประเพณแบบไทยเพอประกอบรางความเปนไทยรวมสมย สรางระบบคณคาความดงามทางประเพณ วฒนธรรม วถชวตไทย รวมถงสรางกรอบความเชอตอสงคมไทยทเตมไดดวยความแตกตางของระหวางล าดบชนโครงสรางทางสงคม จงเกดพนทพเศษทางศลปกรรมแบบไทยเปนพนทของอภสทธชนไมมความเสมอภาคในการแสดงออก เตมไปดวยพนทสาธารณะทางชนชนทไดกลายมาเปนพนททางสงคมทมลกษณะเฉพาะตอบรบทสงคมไทยปจจบน อนเกดจากการเตบโตของระบบอปถมภศลปะและเผดจการทางความคดโดยชนชนน าไทย เพอก าหนดกรอบการรบรทควบคมการสอสารทปรากฏตอสงคมไทย ก าหนดภาพแทนของรปสญลกษณในงานศลปกรรม ประกอบกบการผลตสญลกษณทไมตงค าถามถงความหมายสญลกษณในงานศลปะเปนการปรากฏแบบไมปรากฏของความหมายสญลกษณทถกน าเสนอและทไมถกน าเสนอโดยชนชนน าไทย รฐราชการไทยสรางสงคมแบบอดมคตผานพนทสาธารณะตอสงคมรวมสมยแบบไทยจากความเคารพ ศรทธาตอโครงสรางหลกของชาต ดวยอดมการณทางความร ความจรง ความดสงสด สงผลตอการสรางความหมายสญลกษณแบบไทยรวมสมยในภาคศลปะ เพอควบคมความหมายทางกายภาพทางการรบรตอสงคมรวมสมยและพลเมองไทย จงเกดการผลตชดความรของชาตในงานศลปะผานประวตศาสตร การเมองของผสรางชาต รวมถงชดความรทางวฒนธรรม ประเพณแบบไทยประกอบสรางความหมายเชงสญลกษณ เกยวกบผปกครองระบบอปถมภแบบไทย สงคมแบบไทย ศลธรรมแบบไทย วฒนธรรมแบบไทย เปนอดมการณทครอบง าระบบความคดและจตส านกของพลเมองทเปนศนยรวมความจรง ดวยการจ ากดสทธเสรภาพทางการแสดงออกผานสญลกษณทปรากฏในงานศลปะนนเปนเครองมอตอยอด วาทกรรม อ านาจของผปกครองตอระบบจตใตส านกของโครงสรางการรบรของพลเมองโดยไมทนรตวตอการประกอบสรางทางวฒนธรรมชนชนน าไทย โดยท าหนาทก ากบ ครอบง าความหมายเชงสญลกษณทเปนทรบรรวม สรางความเขาใจในชวตประจ าวนของพลเมองในสงคมไทย ดวยรปแบบของการปรากฏทไมปรากฏ นนเปนเสยงทไมถกไดยนรบฟงถกเกบซอนไววาสงเหลานคอสวนทแยกไมออกของกระบวนการสรางความหมายทถกมองขาม ดงนนการไมปรากฏตวของสญญะกคอสญญะแบบหนง การไมปรากฏใน

167

ฐานะทเปนสญญะ กลบท าใหสญญะทปรากฏมความหมายมากขน การผลตสรางความหมายสญลกษณแบบไทยรวมสมยทปรากฏในนทรรศการเปนการปรากฏของระบบภาษา ความหมายของชาต เพราะฉะนนชาตคอบานทมเจาของบานมอ านาจจดการระบบ ระเบยบ ภายในบาน ชาตในนยามความเปนไทยนนไมใชพนทสทธ เสรภาพของพลเมอง ความเขาใจความหมายของรฐชาตผานอดมการณชาตนยมน นเปลยนไปจากเดมทเปนศนยรวมทางจตใจไมใชอกตอไป ความเขาใจความหมายชาตนนเปนเรองปจเจกบคคลทจะเขาใจความเปนชาต รวมถงสญลกษณแบบไทยกเชนกน ตวสญลกษณทไมมปญหานนกลบสะทอนความแตกตางของสญลกษณแทนทความหมายสญลกษณความเปนชาตจากภาพแทนทสวยสดงดงามทางสนทรยศาสตร การยอนแยง ลอเลยน สญลกษณแบบไทยนนถอเปนสงทผด นอกรด เพราะความหมายสญลกษณผกตดกบความเปนรฐชาตอ านาจนยมแบบไทย สญลกษณแบบไทยจงจดไดวาเปนวาทกรรท อ านาจกวาได เมอสญลกษณผกตดกบอ านาจ รวมถงอ านาจของความหมายสญลกษณสะทอนจากผสรางรปสญลกษณ ทก าหนดการสอสารผานทางภาษาในรปแบบงานศลปกรรม สะทอนถงผสรางความหมายของสญลกษณทความหมายถกมอบใหโดยชนชนน าไทยทก าหนดคณคาของความหมายสญลกษณแลววาเปนรปแบบของอ านาจชนดหนง การทไมสยบยอมตออ านาจนน ชนชนน าไทยจดการกบการไมสยบยอมดวยก าลง สรปผลการวจยพนทและเวลาการผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย ณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร เปนการประกอบสรางความหมายของชาต เพอท าใหชาตเปนสมยใหมจากกระบวนการทางศลปะ การเขามาของศลปะสมยใหมของ ศลป พระศรเพอรบใชสถาบนชนชนน าไทย การประกอบสรางชาตตอความหมายสญลกษณทางศลปะทผกตดกบความเปนชาตนยมแบบไทยแบงออกเปนสามสวนไดแก ชาตในฐานะรฐราชการ ชาตในฐานะประเพณนยม ชาตในฐานะผสรางชาตจากประวตศาสตร ทก าหนดคานยมของพลเมองไทยตอความหมายรวมของชาตไทย โดยชนช นน าไทยสรางพนทพเศษแบบไทยในการจงรกภคดตอความเปนชาตนยม สรางความนอบนอมแบบไทย (Thai Humility)2จากประวตศาสตรผสรางชาต ชนชนน าไทยก าหนดความทนสมยในรปแบบวธการทผสมผสานระหวางศลปะสมยใหมกบความหมายของชาตนยมไว ท าใหศลปวฒนธรรม การเมองไทยถกแชแขง ผลของการแชแขงทางวฒนธรรมโดยชนชนน านนท าใหไมเกดความหลากหลายทางความคด การเรยนร ประกอบกบชนชนน าไทยไมเขาใจความเทาเทยมกนของมนษยและความหลากหลายทางวฒนธรรมในชาตทสงผลตอวถชวตและการปกครองทถกกดทบมานาน ประกอบกบนยามการผลตสรางความหมายสญลกษณไทยตออดมการณชาตนยมทแตเดมเคยเปนศนยกลางความเคารพ ศรทธานนถกแทนทดวยความเสมอภาค 2 นยามโดยผวจย

168

และความเทาเทยมกนในชาต โครงสรางทางความคดความรจากภายนอกและความคดความรภายในผานประวตศาสตรไทยสงอทธพลตอเสรภาพการแสดงออกทางความหมายสญลกษณชาตไทยทควบคมโดยชนชนน าไทย ความหลากหลายในสงคมตอเขาใจฐานคดเรองเสรภาพ เสมอภาค สทธพลเมองเกดการปะทะทางความคดขนรนแรงสงผลตอความขดแยงในสงคมไทยปจจบน เพราะฉะนนความหมายของชาต วถชวต และความสขนนมความหลากหลายตามแตละบคคลจะเขาใจในระดบปจเจกบคคลทจะตความ สงคมทเตมไปดวยความหลากหลายทางความคด วถชวตและสงคมสมยใหมนนสนคลอนตอวาทกรรม อ านาจของผปกครองเดมทสรางสงคมอดมคตแบบไทย จงเกดความแตกตางขดแยงทางสงคมอยางเรอรง เปนความขดแยงทางความคดอยางสดโตง เกดขวตรงขามทางความคดทางการเมองสงคม วฒนธรรมและการไมยอมรบกนในสงคมของพลเมองทเชอตอวาทกรรม อ านาจของชนชนน าไทยและพลเมองทตองการเรยกรองเสรภาพ ชนชนน าไทยใชสญลกษณจากประวตศาสตรชาตไทยเปนเครองมอในการควบคมความคดตอชาตและสถาบน วฒนธรรมทหลากหลายในปจจบนนนท าใหชนชนน าไทยแตเดมทเคยใชวฒนธรรมเพอควบคมพลเมองไมไดอกตอไป ชนชนน าไทยไมสามารถรกษาอ านาจทตนพยายามแชแขงทางความคดตอชาตนยมแบบไทยและสงคมไทยดวยอ านาจทอยในมอชนชนน าไทยนนถกสนคลอนดวยเสรภาพทตองการความเทาเทยมของประชาชน การปกครองแบบรฐราชการและรฐรวมศนยไมเปนทยอมรบในปจจบน ประกอบกบอ านาจทแฝงดวยความหมายสญลกษณแบบไทยนนไมถาวร อ านาจชวคราว (Power Temporarity)3 เมอมองดวยวธการรอสราง (Deconstruction) จะเขาใจการสรางความหมาย ทางมายาคตของสญญะในการประกอบสรางสญญะ ความหมายสญญะนนถกน ามาใชเปนเครองมอชนดหนง รฐไทยชาตนยมแบบไทยไมสามารถแชแขงความหมายสญญะได ความหมายสญญะนนแปรเปลยนตามบรบทของ พนทและเวลา การสรางชดความหมายสญญะนนถกน ามาใชในรปของสญลกษณ เพอคงอ านาจและเพอตอรองกบอ านาจ ตวสญญะน นมความยอนแยงในตวเองดวยความหมายของสญญะแตละชดความรทอธบายบรบทเฉพาะของรปสญญะชนชนน าไทยไมสามารถผกตดความหมายสญญะไวกบตนได การผกตดความหมายสญญะแบบไทยเกดการขดแยงทางความคดและวฒนธรรมการเมองไทยน าไปสการเผชญหนาของพลเมองในชาตทคดตางกนในความหมายของชาต ระหวางพลเมองทเคารพและเชอมนในวาทกรรม อ านาจแบบไทย และพลเมองทตองการความเสมอภาคทางความคด และเทาเทยมกนในสงคม ชนชนน าไทยไมสามารถจดระเบยบทางความคดของพลเมองทแตกแยกทางความคดในชาต เพราะเสรนยมสมยใหมนนเตมไปดวยพลงอ านาจทมาจากภาคประชาชนเปนหลก การขจด

3 นยามโดยผวจย

169

ความคดทเหนตางทางการเมองการปกครอง โดยใชก าลงอ านาจรฐนนไมสงผลดตอความกาวหนาในทกๆดาน การเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมไทย ความหมายสญลกษณทชนชนน าใชเปนเครองมอควบคมการรบรทางสงคมกลบถกหยบมาใชในรปแบบการแสดงทางความคดเชงสญลกษณของกลมนกวชาการ นกศกษาและศลปนบางกลมทไมเหนดวยไมยอมจ านนตออ านาจเผดจการรฐไทยในการเรยกรองสทธ เสรภาพของพลเมอง เพอทจะลดบทบาทอ านาจของชนชนน าไทยทมอย เพอเสรภาพทางการแสดงออก ความเทาเทยมตอรฐไทยในสงคมสมยใหม การปดกนความคด การแสดงออกนนเปนการมดบอดทางปญญา สงผลโดยตรงตอสงคม วฒนธรรม วถชวตไทยไมเปนผลดตอการพฒนาในทกๆดานและความคดทหลากหลายเพราะการปกครองแบบเดมนนไมมความกาวหนาเหมอนชนชนน าไทยตองการทจะยอนความเปลยนแปลงทางการปกครองกลบไมสจากปกครองแบบกษตรยศนยรวมของชาตอยทชนชนน านยามความหมายพลเมองอยใตการปกครองแบบทาส ขอเสนอแนะทไดจากการวจย การเขาใจความหมายทางศลปวฒนธรรมรวมสมยไทยนนไมอาจทจะเขาใจความหมายทางสงคมทก าหนดโดยรฐได เพราะรฐไทยนนตองการสรางความหมายทางสงคมทเปนปกแผนของชาต วฒนธรรมกเชนกน ความคดทหลากหลายของพลเมองทไมสยบยอมตออ านาจรฐ การแสดงออกทางสญลกษณทเลนลอ เสยดส ทนทางวฒนธรรมเดมดวยเสรภาพการแสดงออกในสงคมทมความหลากหลายทางความคดและวฒนธรรมแนวคด ประกอบกบการใชสอศลปะในการวพากษ วจารณรฐดวยความหมายทางสญลกษณเปนการแสดงออกของพลเมองทเปนตางตอรฐรปแบบหนงทไมสามารถพดวพากษวจารณ รฐราชการไทยโดยตรงได การวพากษวจารณอ านาจรฐเผดจการทปรากฏการแสดงออกทางสญลกษณทตองการรอถอนโครงสรางรฐไทยจ ากดสทธการแสดงออกทางการเมองเปนการบบอดทางความคด สทธเสรภาพนนนบวนยงเปนเรองทรนแรงมากยงขน ความคดเหนทแตกตางเกดความขดแยงภายในสงคมไทยอยางรนแรงจากการควบคมโครงสรางความรสกแบบไทยมาชานาน สงคมไทยปจจบนนนตองเคารพตอความเสมอภาค สทธพลเมองทแสดงออกตอการกดทบจากอ านาจรฐเผดจการและชนชนน าไทยควรลดบทบาททางอ านาจเผดจการ เพอทจะเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรมทไมใชเปนแกนแกนความคดกระแสหลกของไทย ความเปนชาตนนยอมมความหลากหลายทางชาตพนธ ทศนคต ความเหนตางทางการเมอง รฐเผดจการไทยจดการกบสงทเปลยนแปลงดวยก าลงอ านาจทตนพงม และการเผชญหนาของพลเมองทแบงขวตรงขามทางความคดตอชาต โดยใชศลธรรมเรองความดแบบไทยก าหนดความเลว ทางความคดทแตกแยกตออดมการณรฐราชการไทย รฐไทยสรางส านกแบบไทยผานการประกวดภาพวาดศลปะผวจยยกประเดนการประกวดนทรรศการศลปะรนเยาวชน

170

จากนทรรศการศลปกรรม ปตท. ครงท 30 อนาคต...ออกแบบไดเพอเปนประเดนตอผสนใจศกษาตอ การปลกฝงความเปนไทยตอเยาวชนทปลกเราความเปนชาตในงานศลปะ

ภาพท 6.1 ภาพตวอยางนทรรศการศลปกรรม ปตท. ครงท 30 อนาคต...ออกแบบได

ซ

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ ค บทคดยอภาษาไทย ง ABSTRACT ฉ สารบญตาราง ญ สารบญภาพ ฎ บทท 1 บทน า 1

1.1 ความส าคญและทมาของปญหาการวจย 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 9 1.3 วธการวจย 10 1.4 ขอบเขตการศกษา 10 1.5 แผนด าเนนงาน 10 1.6 ประโยชนทจะไดรบจากการศกษาเชงทฤษฎหรอเชงประยกต 11

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 12

2.1 นยามความหมายศลปะสมยใหมผานวฒนธรรมรวมสมย 13 2.2 ทมาและความหมายของ “ตรรกวทยาทางการเมอง” 19 2.3 ทมาของความหมาย ศลปะกบสงคม – การเมอง “สถานการณนยม” 23 2.4 งานวจยทเกยวกบ “ตรรกวทยาทางการเมองทเกยวของกบศลปะรวมสมยไทย” 28

บทท 3 ประเดนทางทฤษฎและแนวคดทใชเปนเครองมอในงานวจย 39

3.1 ประเดนความหมายพนทแบบไทย (Meaning space Thai Model) 40 3.2 ประเดนการประกอบสรางความหมายเชงสญลกษณ (Create a symbolic meaning)

52

ฌ

บทท 4 วฒนธรรมรวมสมยสศลปะสมยใหม การผลตสรางความหมายเชง สญลกษณแบบไทยรวมสมย

69

4.1 กรอบประวตศาสตรพพธภณฑหอศลปแหงประเทศไทย 70 4.2 การสราง “สญลกษณแบบไทย” ความเปนชาตในงานศลปะ 85 4.3 นทรรศการศลปะทจดแสดงในพนทหอศลปวฒนธรรมแหง กรงเทพมหานคร

87

4.4 กระบวน“การผลตสรางความหมายเชงสญลกษณแบบไทยรวมสมย” 146 บทท 5 กระบวนการผลตสอศลปะ 151 บทท 6 อภปรายและสรปผลการศกษาวจย 162 เอกสารอางอง 171 ประวตผเขยน 174

ญ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 3.1 ตารางแสดงความสมพนธระหวางภาษากบมายาคต 53 ตารางท 4.1 วฒนธรรม(ภายใน – ภายนอก) (Mainstream culture) 88 ตารางท 4.2 วฒนธรรมยอย (Subculture) 93 ตารางท 4.3 สถานการณ (การเมอง/พนท) (Situation) 99 ตารางท 4.4 สถานภาพทางสงคม (Social status) 119 ตารางท 4.5 บทบาททางสงคม (Social Rule) 121 ตารางท 4.6 คานยมทางสงคม (Social value) 126

ฎ

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 2.1 The Tennis Court Oath, 20th June 1789 by Jacques Louis David 14 ภาพท 2.2 The Starry Night, June 1889 by vincent van gogh 14 ภาพท 2.3 Two Tahitian Women, 1899 by Paul Gauguin 16 ภาพท 2.4 Asger Jorn, Poussin,1962. Defiguration 26 ภาพท 2.5 Babara Kruger “Your body is a battleground” 27 ภาพท 3.1 Las Meninas by Diego Valasquez 58 ภาพท 4.1 Library of Alexandria 71 ภาพท 4.2 หอคองคอเดย ศาลาสหทยสมาคม 72 ภาพท 4.3 โรงเรยนเพาะชาง 74 ภาพท 4.4 Museum Siam, Discovery Museum 76 ภาพท 4.5 พพธภณฑสถานแหงชาต หอศลป 78 ภาพท 4.6 พพธภณฑสถานแหงชาต ศลป พระศร อนสรณ 80 ภาพท 4.7 หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร(Bacc) 82 ภาพท 4.8 จตรกรรมฝาผนง วดพระศรรตนศาสดาราม เรองรามเกยรต 86 ภาพท 4.9 นทรรศการ“ไทยโย” 94 ภาพท 4.10 นทรรศการ Return Ticket: Thailand – Germany 94 ภาพท 4.11 นทรรศการ“ไทยเท...จากทองถนสอนเตอร” 95 ภาพท 4.12 นทรรศการระยะ : ไทยไท 96 ภาพท 4.13 นทรรศการ“What do you see?” 112 ภาพท 4.14 นทรรศการ Temporary Storage #01 113 ภาพท 4.15 นทรรศการCROSS STITCH : ขามตะเขบ นทรรศการขามมมมองเพ อ

น าเสนอผลงานของศลปนรนใหม

114 ภาพท 4.16 นทรรศการมโนทศน บรบท การตอตาน: ศลปะและสวนรวมในเอเชย

ตะวนออกเฉยงใต

115 ภาพท 4.17 นทรรศการศาลาสยาม ในงานเอกซโป ทเมองตรน ค.ศ. 1911 131 ภาพท 4.18 นทรรศการ“ภาพของพอ…บารมแหงแผนดน” 131

ฏ

ภาพท 4.19 นทรรศการศลปกรรมแหงชาต ครงท 56 132 ภาพท 4.20 นทรรศการลลาของลายใหม 132 ภาพท 4.21 นทรรศการการแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 57 133 ภาพท 4.22 นทรรศการ "ศลปกรรมชางเผอก"ครงท 1 134 ภาพท 4.23 นทรรศการศลปกรรมชางเผอกครงท 2 135 ภาพท 4.24 นทรรศการ การแสดงศลปกรรมแหงชาต ครงท 59 136 ภาพท 4.25 นทรรศการการแสดงโขน ชด “พรหมาศ” 137 ภาพท 4.26 นทรรศการ “ความเงยบจากเพลงกลอม” 137 ภาพท 4.27 นทรรศการ ภมทศน วฒนธรรม 138 ภาพท 4.28 นทรรศการสมองแจม 139 ภาพท 4.29 นทรรศการ"นาม-ไรรป" 140 ภาพท 4.30 นทรรศการ“น า น าพระทย” 141 ภาพท 4.31 นทรรศการ "สยามแอพ" 142 ภาพท 4.32 นทรรศการโครงการวจยการตความค าสอนในพระพทธศาสนากบการ

สรางสรรคศลปะรวมสมย

143 ภาพท 5.1 ทรรศการ madiFESTO 2012 BLEND - SUPER CULTURE 151 ภาพท 5.2 สอศลปะ SPHERES IN HYPER REAL ON REAL TIME 154 ภาพท 5.3 นทรรศการ Media arts and Design festival 2015 : Nonsense 156 ภาพท 5.4 ภาพกระบวนการผลตสอ สญญะไทยความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม 158 ภาพท 5.5 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง 159 ภาพท 5.6 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง 160 ภาพท 5.7 ภาพตวอยางบางสวนภายในสอวรรณกรรมเชงทดลอง 161 ภาพท 6.1 ภาพตวอยางนทรรศการศลปกรรม ปตท. ครงท 30 อนาคต...ออกแบบได 170

สญญะไทย : ความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม

ธนาวร ชยวรากจ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสอศลปะและการออกแบบสอ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม

ธนวาคม 2558

ก

สญญะไทย : ความหมายทเปนพลวตรทางวฒนธรรม

ธนาวร ชยวรากจ

การคนควาแบบอสระนเสนอตอมหาวทยาลยเชยงใหมเพอเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาสอศลปะและการออกแบบสอ

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม ธนวาคม 2558

L, U dor v vff 6U 6U u I 1r U : Ft ? I 3J 1{ 3J I U yt [iJ U?\l A ? n : m I { i 9t{ U 5 : : 3J

5U]',1: 5U?:]fl0

9) I a - ltrr- a o^q yu dt , d 4n1:flun?lr[uu0d:&u Iq:un]:Tt0t:flr101.{tJ9rll.tuurilud?u14u{1o{nt:fiflutal:J14andn:

rJ?rg €U r fi a :J fl 1 da : ru il r fru.fi Fr

n0{unt:runttflou

"""""?""'

fl::un1:

(sr:. ri,er#u rfl:HSrn'T)

(zue.er:.qv rfr rfl:ug?r'r fi fi )

arttiyrdofrailvrraynr:oonuuufio

I

1J:vfr1Ufl::lJfl1:

g f'urrn:r zssgoooda

o n^zu fr u fr r o i:Ju reil urfrur6ar 1n ri

../&ataa

(pr:. ri's:irr rflTugrd?)

ค

กตตกรรมประกาศ

การคนควาแบบอสระเลมนส าเรจลลวงไดดวยดจากการสนบสนนของ ดร.ทศนย เศรษฐเสร อาจารยทปรกษา ผซงตอยอดความรทางวชาการ และทางศลปะชวยชใหเหนถงประเดนปญหาและมมมองทหลากหลายทผวจยไมเคยสงเกตมากอน ผวจยขอขอบพระคณอาจารยไว ณ ทน ผ ว จ ย ข อ ข อ บ ค ณ ร ศ .ด ร .ว ร ล ญ จ ก บ ณ ย ส ร ต น ค ณ บ ด ค ณ ะ ว จ ต ร ศ ล ป มหาวทยาลยเชยงใหม และ ผศ.ดร.สชาต เศรษฐมาลน ผอ านวยการ สถาบนศาสนา วฒนธรรมและสนตภาพ และหวหนาวชาสนตศกษา มหาวทยาลยพายพ ผซงใหเกยรตและกรณาสละเวลามาเปนประธานกรรมการและกรรมการสอบการคนควาแบบอสระ ขอขอบคณนกวชาการ อาจารย นกวจารณ ส านกพมพและเจาของผลงานทางวชาการทผ วจ ยไดใชอางองค ขอขอบคณ หอศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานครฯ ส าหรบขอมลบางสวนของภาคนทรรศการทจดแสดงระหวาง พ.ศ. 2551-2557 นอกจากนยงตองขอขอบคณเพอน พ นอง ทชวยเหลอแลกเปลยนความคดเหน และกระบวนการผลตสอ และชวยแนะน าข นตอนการคนควาแบบอสระฉบบนดวย ดร.เกงกจ กตเรยงลาภ ทชวยแนะน าผเชยวชาญใหกบงานวจยฉบบน นางสาวสดาวรรณ พทกษมงคล นายธเนศ มรรดาสกล นายอคร ปจจกขะภต นายเอกณพ สวรรณโกสม เพอน พ นอง สาขาวชา สอศลปะและการออกแบบสอ ขอบคณสถานทแหงการแลกเปลยนความร Wolf Bar/รงหมาปา และJojo Chaiwathzeynecker ทายทสดน ผวจยขอขอบพระคณ บดา-มารดาทใหการสนบสนนก าลงทรพย ก าลงใจระหวางการศกษาตลอดมาและเปนแรงขบในการจบการศกษา ถอวาเปนแรงผดดนในการหาความร หากงานวจยฉบบนมขอผดพลาดประการใด ผวจยขอนอมรบขอผดพลาดนนไวและขออภยมา ณ ทนดวย

ธนาวร ชยวรากจ

171

เอกสารอางอง

ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2553. ความคดทางการเมองของฌาคส รองซแยร. กรงเทพฯ: สมมต. นธ เอยวศรวงศ. 2557. “พนทในคตไทย” ใน ศลปวฒนธรรมฉบบพเศษ ผาขาวมา, ผาซน,

กางเกงใน และ ฯลฯ วาดวยประเพณ ความเปลยนแปลงและเรองสรรพสาระ (กรงเทพฯ: มตชน 2557) 112-128

ความหมายพพธภณฑ,ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบ ราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2493, ฉบบพมพ ครงท 3, 2502.

ความหมายของวฒนธรรม ประเพณ ราชบณฑตยสถาน,.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. 2551. “ภาษากบการเมอง/ความเปนการเมอง”. โครงการต าราและ

สงพมพ คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. “แนะน าสกลความคดหลงโครงสรางนยม”. หนา 35. อางจาก Derrida, in

life.after.theory, eds., Michael Payne and John Schad (London: Continuum, 2003), pp.1-51 ชยอนนต สมทวณช.2517. ความคดอสระ : รวมบทความทางการเมองระหวางป 2511-2516.

กรงเทพฯ: พฆเณศ ชยอนนต สมทวณช. 2535. รฐ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย ณรงค สนสวสด. 2539. การเมองไทย: การวเคราะหเชงจตวทยา. กรงเทพฯ: วชรนทรการพมพ นารวรรณ กลนรตน. 2550. การมสวนรวมของชนชนกลางไทยในกระแสโลกาภวฒน. งานวจย

สาชาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ทศนย เศรษฐเสร. 2010. The Center for Media Ethnography and Visualizing Culture Study.

งานวจย สาขาวชาสอศลปะและการออกแบบสอ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม. ทศนย เศรษฐเสร. 2551. การประยกตใชมรดกทางศลปวฒนธรรมไทยในผลงานศลปกรรมไทย

รวมสมย :ไทยรวมสมย...อยางไร?. งานวจย สาขาวชาสอศลปะและการออกแบบสอ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

วทวส ธระวกสต. 2550. การวเคราะหรปแบบระบบอปถมภงานศลปะขององคกรธรกจ. งานวจย สาขาวชาการบรหารงานวฒนธรรม วทยาลยนวตกรรมอดมศกษา หาวทยาลยธรรมศาสตร

สมทธ ถนอมศสสนะ. 2548. ประวตศาสตรนพนธแนวคด “ศลปะเพอชวต”. งานวจย สาขาวชาประวตศาสตร คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

172

วสทธ ธรรมวรยะ. 2524. ชนชนน าทางธรกจการเมอง ศกษาเฉพาะกรณการเขามามบทบาททางการเมองโดยตรง. งานวจย สาขาวชาการปกครอง คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

วโรจน สทธสม. 2551. มายาคตของผหญงในภาพถายของนตยสารแนวอโรตกไทย. งานวจย วารสารศาสตรมหาบณฑต (สอสารมวลชน) คณะวารสารศาสตรและสอสารมวลชน มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Pennock, Roland J., and Smith, David G. 1964. Political Science. New York: McMillan Ambrose, T & Paine, C. Museum basics. Second edition, 2006 Harper, Douglas (2001). Online Etymology Dictionary. Jary, D. and J. Jary. 1991. The HarperCollins Dictionary of Sociology, page 101 Tylor, E.B. 1974. Primitive culture: researches into the development of mythology, philosophy,

religion, art, and custom. UNESCO. 2002. Universal Declaration on Cultural Diversity. Kroeber, A. L. and C. Kluckhohn, 1952. Culture: A Critical Review of Concepts and Definitions. White, L. 1949. The Science of Culture: A study of man and civilization. Tom McDonough, “Guy Debord, or The Revolutionary Without Halo”,October,Vol. 115,

No.1(January, 2006) p. 41 Anselm Jappe, Guy Debord, translated by Donald Nicholson-Smith (Berkeley: University of

California Press, 1999),pp. 64-65 Jacques Ranciere, “The Aesthetic Revolution and Its Outcomes: Emplotment of Autonomy and

Heteronomy”,New Left Review, No. 14,(Mar-Apr,2002),p.134 แหลงสารสนเทศบนอนเทอรเนตhttp://www.bacc.or.th/content/declaration.html#sthash.HUYZTW8x.dpuf.ปฏญญาวาดวยเรอง ขอตกลงความรวมมอทางดานศลปวฒนธรรมแหงกรงเทพมหานคร.นายอภรกษ โกษะ โยธน. วนท 19 สงหาคม 2548. http://onlineworldtraveler.com. ความหมายของวฒนธรรม ประเพณ http://sahistory.org.za . Defining "culture" http://foucault.info/documents/heteroTopia/foucault.heteroTopia.en.html. Michel

Foucault.1967.Of Other Space, Heterotopia. downloaded from

173

http://www.onlineworldtraveler.comวภาช ภรชานนท. 2556. จากเมองเทวดาสนครแหง-ผชม. หนา 11. 23 พฤษภาคม 2556.

http://prachatai.com/journal/2008/09/18284. ช านาญ จนทรเรอง. 2008-09-24.ยโทเปย (Utopia). http://www.manager.co.th/CelebOnline/ViewNews.aspx?NewsID=9560000012653. ดร. กฤษณา

หงษอเทน. 2556. ศลปะกบการเมอง: ภาพลวงตาภายใตความงามแบบอดมคต. ผจดการออนไลน. คอลมน : 108-1000. 23 พฤษภาคม 2556

http://www.oamc.ku.ac.th/knowledge/01-may/01- museum.pdf. วชาญ เอยดทอง.ความรเรองพพธภณฑสถาน.

http://www.designer.in.th/artistic-movement/modern-art.html. ศลปะสมยใหม(Modern Art) http://www.artbangkok.com/detail_page.php?sub_id=67.อภนนท โปษยานนท. 2556. Visual arts

พฒนาการของศลปะรวมสมยในประเทศไทย: ประเพณนยม ในดานทกลบกน.. 23 พฤษภาคม 2556.