เพลยแปง...มหนตภยตอมนส าปะหลง

ดร.โอภาษ บญเสง

ศนยวจยพชไรระยอง

สถาบนวจยพชไร

ค าน า

มนษยทกคนทอาศยอยในโลกใบนตองกมหนากมตายอมรบสภาพความเปนจรงทเปนอยในขณะน ก

คอ เกดภาวะโลกรอนจากนามอของมนษยดวยกนเอง โดยชวยกนสรางกจกรรมทปลดปลอยกาซ

คารบอนไดออกไซด มเทน ไนตรสออกไซด และสารซเอฟซ ขนสชนบรรยากาศ ทาใหเกดปรากฏการณเรอน

กระจกเปนภาวะทชนบรรยากาศของโลกกระทาตวเสมอนกระจก ทยอมใหรงสคลนสนผานลงมายงผวโลกได

แตจะดดกลนรงสคลนยาวชวงอนฟราเรดทแผออกจากพนผวโลกเอาไว จากนนจงคายพลงงานความรอนให

กระจายอยภายในชนบรรยากาศและพนผวโลก จงเปรยบเสมอนกระจกทปกคลมผวโลกใหมภาวะสมดลทาง

อณหภมและเหมาะสมตอสงมชวตบนผวโลก แตในปจจบนมกาซบางชนดสะสมอยในชนบรรยากาศมากเกน

สมดล ซงสวนมากเปนกาซคารบอนไดออกไซด กาซนมคณสมบตดดกลนรงสคลนยาวชวงอนฟราเรดและคาย

พลงงานความรอนไดด พนผวโลกและชนบรรยากาศจงมอณหภมสงขน เกดภาวะโลกรอนสงผลกระทบตอ

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกและสงมชวตพนผวโลกอยางมากมาย การเปลยนแปลงของอณหภมท

สงขนหรอลดลง มผลตอการอยรอดและสภาวะการเจรญพนธของแมลงศตรพช โดย อณหภมทสงขนมผลทาให

ชพจกรของแมลงสนลง ปจจยทสงเสรมใหแมลงศตรพชระบาดไดตลอดปกคอสภาพภมอากาศทรอนและชน

ดงจะเหนไดจากการระบาดของเพลยแปง สรางความเสยหายอยางรนแรงตอการผลตมนสาปะหลงของประเทศ

อยางทไมเคยปรากฏมากอนในอดต

ผลกระทบของคารบอนไดออกไซดทเพมขนตอแมลงศตรพช

นกวจยของมหาวทยาลยแหงรฐอลลนอยส พบวา ในสภาพทปรมาณคารบอนไดออกไซดเพมขน มผล

ทาใหพชออนแอลง ไมสามารถตานทานแมลงศตรพชไดเหมอนเดม เมอศกษากลไกการตอบสนองของแมลง

ศตรพช พบวา การปลกพชในสภาวะทมปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดสง พชจะสรางกจกรรมสงเคราะหแสง

เพอสรางคารโบไฮเดรตไดมากขน แลวนาคารโบไฮเดรตไปสรางกรดอะมโนทจาเปนรวมกบธาตไนโตรเจนทได

จากดนมากขนดวย โดย แมลงศตรพชระยะตวออนตองการธาตไนโตรเจนไปสรางเนอเยอใหมในรางกาย เปน

สาเหตทาใหมแมลงอพยพเขามากดกนใบพชมากขน สวนแมลงตวเตมวยอยรอดและสบพนธไดในสภาวะทม

แหลงคารโบไฮเดรตมากดวยเหมอนกน นอกจากน เมอปลกพชในสภาวะทมกาซคารบอนไดออกไซดสงพชจะ

สญเสยความสามารถในการสรางฮอรโมนจสโมนคแอซด เนองจากฮอรโมนนเปนสารตงตนในกระบวนการสราง

สารปองกนตวเองของพชเพอมใหถกรบกวนจากแมลงศตรพช โดย พชจะสรางสารทมฤทธไปยบยงเอนไซมโป

รตเอส เมอแมลงกดกนพชกจะไดรบสารนเขาไปจะมผลไปยบยงกระบวนการยอยใบพชภายในกระเพาะของ

แมลง ทาใหแมลงศตรพชกนอาหารไดนอยลง ดงนน เมอพชมปรมาณคารโบไฮเดรตในใบสง ทาใหพชม

ความสามารถในการสรางฮอรโมนจสโมนคแอซดไดนอยลง มผลทาใหแมลงศตรพชกนอาหารไดมากขน เปน

สาเหตใหแมลงศตรพชขยายเผาพนธไดเรวและดารงชวตไดดในสภาพทมปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดสง

กวาปกต

แมลงศตรพชในมนส าปะหลง

มนสาปะหลงเปนพชขามปสามารถปลกไดในเขตรอนและกงรอน โดย เกบเกยวผลผลตไดตงแต อาย

8-24 เดอน ชวงอายเกบเกยวของมนสาปะหลงคอนขางยาวโดยตองผานชวงฤดแลง การปลกไมคอยมฤดกาลท

แนนอน อกทงระบบการปลกมนสาปะหลง มกจะมพชอนรวมดวย ดงนน จงเปนสาเหตทาใหมความหลากหลาย

2

ในชนดแมลงศตรมนสาปะหลง โดยพบวามแมลงศตรมนสาปะหลงมากถง 200 ชนด จากผลการวจย พบวา

มนสาปะหลงมระดบความทนทานตอแมลงศตรแตละชนดแตกตางกนขนอยกบสภาพแวดลอมและความเขมขน

ของการสรางนายางและไซยาไนดของมนสาปะหลงเอง ในอดตทผานมามการนาเขาไรแดงชนด Mononychellus

tanajoa Bonder และเพลยแปงชนด Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero จากทวปอเมรกาใตสทวปอฟรกา

ทาใหเกดการระบาดอยางรนแรงในพนทปลกมนสาปะหลง แตตอมาภายหลงกสามารถควบคมไดดวยชววธหรอ

การใชแมลงศตรตามธรรมชาตควบคมแมลงศตรพชดงกลาว จากการสารวจพบวาแมลงศตรพชทสาคญในมน

สาปะหลง ไดแก เพลยแปง ไรแดง แมลงหวขาว ปลวก แมลงนนหลวง และดวงหนวดยาว แตในทนจะขอกลาว

รายละเอยดเฉพาะของเพลยแปงเทานน

การระบาดของเพลยแปงในมนส าปะหลง

เพลยแปงแมลงศตรชนดหนงของมนสาปะหลง ระบาดในแถบทวปอเมรกาใตและทวปอฟรกาม

มากกวา 15 ชนด แตทพบโดยทวไปในพนทปลกมนสาปะหลงของทวปอเมรกาใตและทวปอฟรกาม 5 ชนด คอ

(1) Phenacoccus herreni (2) Phenacoccus manihoti (3) Phenacoccus madeirenis (4) Phenacoccus

mandio และ (5) Ferrissia virgata โดย เพลยแปงชนด Phenacoccus manihoti ไดเขาไปแพรระบาดใน

ทวปอฟรกาในชวงตนป ค.ศ. 1970 ทาความเสยหายตอผลผลตมนสาปะหลงอยางรนแรง แตกสามารถควบคม

ไดดวยชววธ คอ การใชแมลงศตรตามธรรมชาตควบคมการระบาดของเพลยแปง สวนในทวปอเมรกาใตมการ

แพรระบาดของเพลยแปงชนดนในแถบประเทศปารากวย โบลเวย และบราซล แตไม ทาความเสยหายตอ

ผลผลตในเชงเศรษฐกจ

ความซบซอนในการระบาดของแมลงศตรมนสาปะหลง พบวา เพลยแปงชนด Phenacoccus herrenii

ทาความเสยหายตอการปลกมนสาปะหลงในเขตตะวนออกเฉยงเหนอของบราซล และตอนใตใกลประเทศ

ปารากวย แตไมทาความเสยหายตอมนสาปะหลงทปลกในเขตตอนเหนอของ ทวปอเมรกาใตอยางเชนใน

ประเทศโคลอมเบย และเวเนซเอลา เนองจากเพลยแปงชนดนถกควบคม โดย แตนเบยนศตรตามธรรมชาตทม

อยในบรเวณนน ไดแก Apoanagyrus diversicornis, Aenasius vexans และ Acerophagus coccois ซงไมพบ

แตนเบยนชนดดงกลาวในเขตตะวนออกเฉยงใตของบราซลและตอนใตใกลประเทศปารากวย แตภายหลง

ไดมการนาเขาแตนเบยนทง 3 ชนดมาควบคมเพลยแปงชนดน สวนเพลยแปงชนด Phenacoccus manihoti

Matile-Ferrero ทาความเสยหายอยางรนแรงในประเทศทอยตอนกลางของทวปอฟรกา แตกสามารถใชแตน

เบยนชนด Anagyrus lopezi ควบคมการระบาดของเพลยแปงชนดนไดโดยใชเวลาเกอบ 10 ป

สาหรบในทวปเอเชยทผานมายงไมมรายงานวามแมลงศตรพชททาความเสยหายอยางรนแรงใหกบมน

สาปะหลง เนองจากถกควบคมโดยศตรตามธรรมชาต แตตอมาในป พ.ศ. 2551 พบวา มการระบาดของเพลย

แปงสชมพอยางรนแรงในพนทปลกมนสาปะหลงของประเทศไทย และประเทศใกลเคยงอยาง เชนกมพชาและ

เวยดนาม โดย มการระบาดอยางรนแรงทงในชวงฤดแลงและฝนท งชวงในฤดฝนซงไมสามารถควบคมดวยศตร

ตามธรรมชาตจากตวหาและตวเบยนไดเหมอนทผานมาในอดต ในขณะนยงไมมมาตรการในการควบคมการ

ระบาดของเพลยแปงอยางไดผลด ทาใหเกษตรกรเรมวตกกงวลตอการระบาดของเพลยแปงในมนสาปะหลง

โดย เกษตรกรบางรายได หนกลบไปปลกพชไรชนดอนแทนเพอตดวงจรการแพรระบาดของเพลยแปง ทาใหผล

ผลตมนสาปะหลงลดลงซงไมเพยงพอตอความตองการของภาคอตสาหกรรม

ชนดของเพลยแปงแมลงศตรในมนส าปะหลง

เพลยแปงอยในวงศ Pseudococcidae อนดบ Homoptera เปนแมลงชนดปากดด (piercing-sucking

type) เพลยแปงชนดทสาคญทพบระบาดทวไปในพนทปลกมนสาปะหลงของประเทศไทย ม 4 ชนด ดงนคอ

3

1. เพลยแปงตวลาย (striped mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดทวไปในพนทปลกมน

สาปะหลง ทผานมามระดบความรนแรงไมถงขนเสยหายทางเศรษฐกจ เนองจากมการควบคมโดยศตรตาม

ธรรมชาตอยางสมดลจากตวหาและตวเบยน ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวคลายลม ผนงลาตวส

เทาเขม มไขแปงปกคลมลาตว เสนขนขนหนาแนน โดย ขนทปกคลมลาตวยาวและเปนเงาคลายใยแกว มแถบ

ดาบนลาตว 2 แถบชดเจน ทปลายทองมหาง คลายเสนแปง 2 เสนยาวครงหนงของความยาวลาตว

2. เพลยแปงสเขยว (Madeira mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดเฉพาะบางทองทในพนทปลก

มนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไข ผนงลาตวสเขยวอมเหลอง มไขแปง สขาวปก

คลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงสน เสนแปงทปลายสวนทองยาวกวาเสนแปงดานขางลาตว

3. เพลยแปงสชมพ (pink mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดโดยทวไปในพนทปลกมน

สาปะหลง ในป พ.ศ. 2551 มการระบาดของเพลยแปงชนดนอยางรนแรง มผลเสยหายทางเศรษฐกจในทกภาค

ของพนทปลกมนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไข ผนงลาตวสชมพ มไขแปงสขาว

ปกคลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงสนหรออาจไมปรากฏใหเหนเลย เสนแปงทปลายสวนทองคอนขางสน

4. เพลยแปงแจคเบยดเลย (Jack-Beardsley mealybug) เพลยแปงชนดนพบวาระบาดโดยทวไปใน

พนทปลกมนสาปะหลง ลกษณะเดนของเพลยแปงชนดนกคอ ลาตวรปไขคอนขางแบน ผนงลาตวส เทาอมชมพ

มไขแปงสขาวปกคลมลาตว ดานขางลาตวมเสนแปงเรยงกนจานวนมาก เสนแปงทปลายสวนทองย าวกวาเสน

แปงดานขางลาตว

(ก) เพลยแปงตวลาย (ข) เพลยแปงสเขยว

(ค) เพลยแปงสชมพ (ง) เพลยแปงแจคเบยดเลย

ภาพท 1 รปรางเพลยแปงเพศเมยตวเตมวยทระบาดในมนสาปะหลง (ก) เพลยแปงตวลาย (ข) เพลยแปงส

เขยว (ค) เพลยแปงสชมพ และ(ง) เพลยแปงแจคเบยดเลย

ลกษณะการระบาดและท าลายของเพลยแปง

ปรมาณการระบาดของเพลยแปงจะพบมากในชวงฤดแลงหรอฝนทงเปนเวลานาน เมอพชฟนตว

ในชวงฤดฝนปรมาณการระบาดของเพลยแปงกจะลดลง จากงานวจยทผานมา พบวา การระบาดของเพลยแปง

จะพบปรมาณมากในชวงฤดแลง เนองจากเมอความตองการนาของพชถกจากดลง ใบทสรางขนในชวงแลง

พบวา เปนใบมกระบวนการเมตาโบลซมสง ทาใหใบมคณคาทางอาหารสงดวยเหมาะตอสภาวะการเจรญเตบโต

ของเพลยแปง หรออาจกลาวไดวาเพลยแปงชอบดดนาเลยงของใบทสรางในชวงแลงมากกวาในชวงฝน

นอกจากนแมลงทเปนตวหาและตวเบยนมปรมาณลดลงในชวงนดวย เพลยแปงสามารถระบาดจากพนทหนงไป

4

ยงพนทอนไดโดยการตดไปกบคน ทอนพนธ กระแสลม และมดเปนพาหนะนาตวเพลย แปงไปเลยงเพอรอดด

กนมลหวาน ความเสยหายจากการทาลายของเพลยแปงตอผลผลตขนอยกบระยะการเจรญเตบโตของมน

สาปะหลง โดย การระบาดของเพลยแปงในชวงระยะแรกของการเจรญเตบโต (1-4 เดอน) จะสงผลกระทบตอ

ผลผลตมากกวาระยะกลาง (4-8 เดอน) และปลายของการเจรญเตบโต (8-12 เดอน) จากรายงานทผานมา

พบวา ในประเทศโคลอมเบยผลผลตลดลง 68-88 เปอรเซนต สวนประเทศในอฟรกาผลผลตลดลงมากถง 80

เปอรเซนต

(ก) การตดไปทอนพนธ (ข)กระแสลม (ค) มดเปนพาหนะนาตวเพลยออน

ภาพท 2 การระบาดของเพลยแปงจากพนทหนงไปยงพนทอนโดย (ก) การตดไปทอนพนธ (ข)กระแสลม

และ(ค) มดเปนพาหนะนาตวเพลยออนไปเลยงเพอรอดดกนมลหวาน

ลกษณะการทาลายของเพลยแปง คอ การดดนาเลยง โดยใชสวนของปากทเปนทอยาว ดดกนนาเลยง

จากสวนยอด ใบ ตา และลาตน บางครงอาจพบการดดนาเลยงในสวนของรากมนสาปะหลง เพลยแปงสามารถ

ระบาดและทาลายมนสาปะหลงในทกระยะการเจรญเตบโต โดย เพลยแปงจะขบถายมลทมลกษณะของเหลวขน

เหนยวมรสหวาน ทาใหเกดราดาปกคลมปดบงบางสวนของใบพช มผลทาใหการสงเคราะหแสงของพชลดลง

สวนในปากทเปนทอยาวของเพลยแปงทกาลงดดนาเลยง อาจมฮอรโมนเรงการเจรญเตบโตถกขบออกมาดวย

ทาใหสวนลาตนทถกทาลายดวยเพลยแปง มขอถมาก มการแตกใบเปนพมหนาเปนกระจก โดยสวนของยอด ใบ

และลาตนอาจแหงตายไปในทสดหลงจากถกเพลยแปงดดนาเลยง สวนของลาตนทถกเพลยแปงดดนาเลยง ม

ผลทาใหทอนพนธแหงเรว อายการเกบรกษาสน โดย ให ความงอกตาและงอกชากวาปกตมาก เพลยแปงบาง

ชนดอาจเปนพาหนะของเชอไวรสเขาสพชกได

(ก) ลาตน (ข) ใบ (ค) ยอด

ภาพท 3 การทาลายของเพลยแปงดวยการดดนาเลยงโดยใชสวนของปากทเปนทอยาวดดกนนาเลยงจากสวน

(ก) ลาตน (ข) ใบ และ(ค) ยอดของมนสาปะหลง

5

(ก) ใบแตกเปนพมกระจก (ข) ลาตนแหงตาย (ค) ลาตนขอสนผดปกต

ภาพท 4 สวนของมนสาปะหลงทถกเพลยแปงดดกนนาเลยง มผลให (ก) สวนยอดใบแตกเปนพมกระจก

(ข) ลาตนแหงตาย และ(ค) ลาตนขอสนผดปกต

ชวและนเวศนวทยาของเพลยแปง

เพลยแปงเพศเมยเตมวยสามารถขยายพนธได โดย ไมตองผสมพนธจากเพศผ มทงสามารถออกลก

เปนตว และออกลกเปนไขแลวฟกเปนตวออนได แตสวนใหญออกลกเปนไข โดย วางไขเปนเมด เวลาวางไข

จะสรางถงไขไวใตทองมลกษณะเปนใยคลายสาลหมไขไวอกชนหนง มขนาดกวาง 0.20 มลลเมตร ยาว 0.40

มลลเมตร ถงไขมจานวนไข ตงแต 50-600 ฟอง ใชเวลาวางไข 7 วน ไข มลกษณะเปนเมดเดยว สเหลองออน

รปรางยาวร สวนตวออนวยแรกทฟกออกจากไข มสเหลองออน ลาตวยาวร สามารถเคลอนทได หลงจากนน

ลอกคราบ 3-4 ครง ระยะตวออนใชเวลา 18-59 วน ตวออนมขนาดกวาง 1.00 มลลเมตร ยาว 2.09

มลลเมตร โดย ตวออนเรมมหาง สามารถสรางแปงและไขแปงสขาวหอหมรอบลาตวได สาหรบตวเมยเตมวย ม

ลกษณะตวคอนขางแบน บนหลงและรอบลาตวมไขแปงปกคลมมาก มขนาดกวาง 1.83 มลลเมตร ยาว 3.03

มลลเมตร และหางยาว 1.57 มลลเมตร ตวเมยเตมวยอายประมาณ 10 วน สามารถวางไขหรอออกลกได

สวนตวผเตมวยมปกบนไดและหนวดยาว ขนาดกวาง 0.45 มลลเมตร ยาว 1.35 มลลเมตร ปกยาว 1.57

มลลเมตร เพลยแปงบางชนดเทานนทไขพฒนาเปนตวเตมวยเพศผ รวมชพจกรเพลยแปง ตงแต 35-92 วน

ตวออนเพศเมย ตวเตมวยเพศเมย

ถงไข ไข

ตวออนเพศผ ตวเตมวยเพศผ

ภาพท 5 ชพจกรของเพลยแปงใชเวลาโดยเฉลย 60 วน ตงแตวางไขในถงตงแต 50-600 ฟอง ฟกเปนตวออน

จนกลายเปนเพลยแปงตวเตมวยโดยตวเตมวยเพศเมยไมมปกมจานวนมากกวาตวเตมวยเพศผทมปก

สามารถบนได

6

พชอาศยและศตรตามธรรมชาต

พชอาศยของเพลยแปงทระบาดในมนสาปะหลงทพบเหนโดยทวไปในประเทศไทย ไดแก มะมวงหม

พานต แกวมงกร สม กระถน ฝรง ถวฝกยาว ฟกทอง และพรกไทย เพลยแปงมศตรตามธรรมชาตหลายชนด

ไดแก แมลงตวหา แมลงตวเบยน และเชอโรค

แมลงตวเบยน หมายถง แมลงทเกาะกนอยกบเหยอจนกระทงเหยอตาย การเปนตวเบยนจะเปน

เฉพาะในชวงทเปนตวออนเทานน เมอเปนตวเตมวยจะหากนแบบอสระ ในชวงอายหนงของแมลงตวเบยน

ตองการเหยอเพยงตวเดยวเทานน แมลงตวเบยนมหลายประเภทโดยแบงตามความสมพนธกบเหยอได 4

ประเภท คอ พวกเบยนไข เบยนหนอน เบยนดกแด และเบยนตวเตมวย แมลงตวเบยนททาลายเพลยแปงใน

มนสาปะหลงทพบโดยทวไป ไดแก แตนเบยนชนด Anagyrus lopezi, Acerophagus coccoi, Apoanagyrus

diversicornis, Angyrus putonophilu และ Anagyrus insolitus ในประเทศเบนนอยแถบตอนกลางของทวปอฟ

รกามการใชแตนเบยนชนด Anagyrus lopezi ควบคมเพลยแปงชนด Phenacoccus manihoti Matile-Ferrero

และแตนเบยนชนด Apoanagyrus diversicornis, Acerophagus coccois และ Aensius vexans ควบคมเพลย

แปงชนด Phenacoccus herreni Cox and William ทระบาดในมนสาปะหลงไดผลสาเรจมาแลว

(ก) Apoanagyrus lopezi (ข) Acerophagus coccois

(ค) Aensius vexans

ภาพท 6 แตนเบยนททาลายเพลยแปงในมนสาปะหลงทพบโดยทวไป ไดแก (ก) Anagyrus lopezi

(ข) Acerophagus coccois และ (ค) Aensius vexans

วงจรชวตของแตนเบยน แมลงชนดนมบทบาทในการใชควบคมเพลยแปงในมนสาปะหลง มระยะ

การเจรญเตบโตดวยกน 4 ระยะ คอ (ก) ระยะไข แตนเบยนเพศเมยใชอวยวะวางไขเรยวยาว ปลายแหลม

คลายฉมวกขนาดจว แทงแลววางไขบนเหยอ ไขทไมไดรบการผสมพนธจะใหตวออนเพศผ สวนไขทไดรบการ

ผสมพนธจะใหตวออนเพศเมย จานวนตวออนทเกดขนมกเปนเพศผสวนใหญ เนองจากแตนเบยนเพศเมย

มงเนนการวางไขมากกวาการผสมพนธกบเพศผ ใชเวลา 2 วน (ข) ระยะตวหนอน ม 3 วย วยท 1 ลาตวสขาว

ขน ภายนอกสใส สวนหวกวางกวาสวนทายของลาตว ใชเวลา 2 วน วยท 2 ลาตวสเหลองทบ สวนกลางกวางกวา

สวนหวและทายของลาตว ใชเวลา 5 วน วยท 3 ลกษณะลาตวคลายวยท 2 แตสออนกวา ใชเวลา 8 วน ในระยะ

นจะเหนตวหนอนของแตนเบยนกดกนเนอเยอภายในจนหมด จนเหนตวหนอน อยทปลายซากของเหยอ (ค)

ระยะดกแด ลาตว ขา และหนวดมสขาวขน สวนทองมจดสขาว ปกมสดา ตาโตสดา ลาตวอวนปอม สวนขาและ

หนวดมองเหนชดเจน อวยวะวางไขซอนอยใตลาตว เปนดกแดทไมมใ ยไหมหอหม และ (ง) ตวเตมวย ลาตวส

7

แดงออนถงนาตาล หนวดมความยาวมากกวาลาตว เพศเมยมความยาวไมรวมอวยวะวางไข 3.6-5.4 มลลเมตร

เพศผลาตวยาว 2.8-4.0 มลลเมตร ใชเวลา 7-8 วน วงจรชวตของแตนเบยนใชเวลาประมาณ 16 วน

(ก) ใชอวยวะปลายแหลมวางไขภายในเหยอ (ข) ระยะหนอน โดยหนอนไชทะลเยอออกมา

(ค) ระยะดกแด (ง) ระยะตวเตมวย (จ) แตนเบยนเพศเมย (ฉ) แตนเบยนเพศผ

ภาพท 7 ชพจกรของแตนเบยนม 4 ระยะ คอ (ก) ใชอวยวะปลายแหลมวางไขภายในเยอ (ข) ระยะหนอนเมอ

หนอนไชทะลเยอออกมา (ค) ระยะดกแด (ง) ระยะตวเตมวย (จ) แตนเบยนเพศเมย

และ(ฉ) แตนเบยนเพศผ

แมลงตวห า หมายถง แมลงทกนแมลงชนดอนเปนอาหาร โดยจะกนเหยอหลายตวจนกวาจะ

เจรญเตบโตครบวงจรชวต สามารถกนเหยอไดทกระยะการเจรญเตบโต ตวหาทเรารจกทวไป ไ ดแก ดวงเตา

ตกแตน แมลงปอ แมลงวนดอกไม และมวนเพชฌฆาต

(ก) แมลงชางปกใส (ข) ดวงเตา (ค) แมลงวนดอกไม

(ง) มวนเพชฌฆาต (จ) ตกแตน

ภาพท 8 แมลงตวหาททาลายเพลยแปงในมนสาปะหลงทพบโดยทวไป ไดแก (ก) แมลงชางปกใส

(ข) ดวงเตา (ค) แมลงวนดอกไม (ง) มวนเพชฌฆาต และ (จ) ตกแตน

วงจรชวตของแมลงชางปกใส แมลงชนดนมบทบาทในการใชควบคมเพลยแปงในมนสาปะหลง ม

ระยะการเจรญเตบโตดวยกน 4 ระยะ คอ (ก) ระยะไข ไขมสเขยวออนตดอยทปลายกานสขาวใส เมอไขใกลฝก

จะเปลยนเปนสนาตาลดา ใชเวลา 3-5 วน (ข) ระยะตวออน รปรางคลายลกจระเขสนาตาลออน ลาตวยาว

0.8-1.0 เซนตเมตร เปนระยะทดารงชวตแบบแมลงตวหา ลอกคราบ 3 ครง ใชเวลา 14 วน (ค) ระยะดกแด

8

รปรางทรงกลมสขาวปนเทา ใชเวลา 7-10 วน และ (ง) ตวเตมวย ลาตวเรยวบอบบางสเขยวออน ปกใสโปรง

บางคลายลายฉลลกไม ขนาด 1.0-1.8 เซนตเมตร ใชเวลา 30 วน วงจรชวตของแมลงชางปกใสใชเวลา

ประมาณ 60 วน

(ก) ระยะไข (ข) ระยะตวออน

(ค) ระยะดกแด (ง) ตวเตมวย

ภาพท 9 วงจรชวตของแมลงชางปกใส มการเจรญเตบโต 4 ระยะ คอ (ก) ระยะไข (ข) ตวออน (ค) ดกแด

และ (ง) ตวเตมวย

วงจรชวตของแมลงดวงเตา แมลงอกชนดหนงทมบทบาทในการใชควบคมเพลยแปงในมน

สาปะหลง มระยะการเจรญเตบโตดวยกน 4 ระยะ คอ (ก) ระยะไข วางไขเปนกลมเรยงกนเปนระเบยบ ส

เหลองออนคลายลกรกบ เมอใกลฟกสเทาปนดา ใชเวลา 2 วน (ข) ระยะตวออน รปรางคลายลกจระเข บรเวณ

ดานหลงและขางมปมหนามออนยนออกมา มแถบสดาอยดานหลงลาตว ลอกคราบ 4 ครง ใชเวลา 7-9 วน

(ค) ระยะดกแด เมอตวออนวยท 4 ลอกคราบเขาสดกแด คราบจะถกดนออกจากลาตวแลวยดตดกบผวของพช

ตวสเหลองอมสม ใชเวลา 2 วน และ (ง) ระยะตวเตมวย รปรางคลายครงวงกลม ลาตวโคงนน ผวเรยบเปนมน

สสม ปกคแรกมลายหยกเปนคลน สวนปลายปกมแตมวงกลมสดา ขอบดานลางของปกมแถบสดายาวตล อด

ขอบของปก ใชเวลา 30 วน วงจรชวตของแมลงดวงเตาใชเวลาประมาณ 43 วน

(ก) ไข (ข) ตวออน

(ค) ดกแด (ง) ตวเตมวย

ภาพท 10 วงจรชวตของแมลงดวงเตา มการเจรญเตบโต 4 ระยะ คอ ระยะไข ตวออน ดกแด และตวเตมวย

9

วงจรชวตของมวนเพชฌฆาต แมลงอกชนดหนงทมบทบาทในการใชควบคมเพลยแปงในมน

สาปะหลง มระยะการเจรญเตบโตดวยกน 3 ระยะ คอ (ก) ระยะไข วางไขเปนกลม สเหลอง ยาวร มมกสขาว

หมยดไขรวมกนเปนกลม กลมละ 20-230 ฟอง ใชเวลา 7-10 วน (ข) ระยะตวออน รปรางคลายมด ลาตวส

สมแดง ตวออนม 5-6 ครง ระยะแรกมกอยเปนกลม เมอโตจะแยกออกจากกลม กอนเขาสตวเตมวย จะมขอบ

ของสวนทองดานขางยนขยายออกมาเหนอปก มการเคลอนไหววองไวมาก ใชเวลา 48 วน และ(ค) ระยะตวเตม

วย เมอลอกคราบเปนตวเตมวยใหม มสแดงปนดา เคลอนไหวชา ตอมาสของลาตวจะเขมขน คอยาว ลาตว ยาว

ประมาณ 2-2.5 เซนตเมตร เพศผจะมลาตวสวนทองผอมยาว สวนเพศเมยจะมลาตวอวนกวา ใชเวลา 30 วน

วงจรชวตของมวนเพชฌฆาต ใชเวลาประมาณ 88 วน

(ก) ระยะไข (ค) ระยะตวเตมวย

(ข) ระยะตวออน

ภาพท 11 วงจรชวตของมวนเพชฌฆาตมระยะการเจรญเตบโต 3 ระยะ คอ (ก) ระยะไข (ข) ระยะตวออน

และ (ค) ระยะตวเตมวย

เชอโรค หมายถง เชอโรค ทอยในกลมเชอรา แบคทเรย และไวรส ซงเปนสาเหตทาใหแมลงตายได

เชอโรคททาใหเกดโรคกบแมลง โดย สามารถนามาพฒนาเพอใชควบคมแมลงศตรพชไดและเปนทรจกของ

เกษตรกรโดยทวไป ไดแก เชอราบวเวอเรย และไวรส เอน พ ว เปนตน เชอราบวเวอเรย (Beauveria bassiana) เปนจลนทรยทมคณสมบตเปนเชอรา สามารถทาลายแมลง

หรอทาใหเกดโรคกบแมลงหลายชนด ลกษณะของเสนใยหรอสปอรมสขาวหรอสครมออน จดเปนเชอรา

ประเภท saprophyte อาศยและกนเศษซากทผพงในดน เชอราบวเวอเรยสามารถทาลายแมลงศตรพชหลายชนด

ไดแก พวกเพลย ไรแดง แมลงหวขาว หนอนผเสอ ตกแตน ปลวก และดวง เชอราบวเวอเรยใชควบคมแมลง

ศตรพชถกจดทะเบยนเปนการคาในประเทศสหรฐอเมรกา สามารถทาการผลตขยายดวยกระบวนการหมกและ

การสรางใหอยไดในรปทนทานตอแสงอตราไวโอเลต อณหภม และความชนสมพทธในสภาพธรรมชาตทวไป

ผลตภณฑเชอราบวเวอเรยตองพนใหครอบคลมพนท สปอรของเชอราตองสมผสกบตวแมลงเพอใหเกดการตด

เชอขน วงจรชวตหรอกลไกการเขาท าลายแมลง โดย เชอรานจะผลตสปอร เมอสปอรของเชอราสมผสกบผว

ของแมลงในสภาพความชนทเหมาะสม โดยมความชนสมพทธมากกวา 50 เปอรเซนตขนไป สปอรจะงอก แทง

ทะลผานผนงหรอชองวางบนลาตว โดยเฉพาะบรเวณขอตอของแมลง เสนใยของเชอราจะเขาสเนอเยอของแมลง

โดย อาศยนายอยพวกไลเปส โปรตเนส และไคตเนส เมอเสนใยของเชอราเขาไปอยในลาตวแมลงจะผลต

10

สารพษทเรยกวา บวเวอรซน มผลใหระบบภมคมกนของแมลงออนแอลง เมอแมลงตายลงจะมการผลตสาร

ปฏชวนะ ชอ โอโอสปอรน ทจะไปยบยงการเจรญเตบโตของแบคทเรยในลาไสแมลง จนในทสดภายในตวแมลง

จะเตมไปดวยมวลเสนใยของเชอรา เมอความชนสมพทธในอากาศสงกวา 92 เปอรเซนต อณหภมระหวาง 26-

28 องศาเซลเซยส เสนใยของเชอราเจรญเตบโตจนทวรางกายของแมลงแลว จะสรางลกษณะทเรยกวา “ดอกไม

บาน” ปรากฏใหเหนทภายนอกรางกายของแมลง เพอผลตสปอรททนทาน แลวปลอยออกมาสสภาพแวดลอม

เพอใหชพจกรของเชอราบวเวอเรยเปนไปอยางสมบรณครบถวน แนวทางในการจดการเพอปองกนและก าจดเพลยแปง

การระบาดของเพลยแปงในมนสาปะหลง พบวา มการระบาดอยางรนแรงชนดไมเคยปรากฏมากอนใน

ภมภาคน โดย เรมตงแตตนป 2551 แลวขยายวงกวางไปทวพนทปลกมนสาปะหลงของเทศไทยและประเทศ

ใกลเคยงอยางกมพชาและเวยดนาม สาเหตของการระบาดยงไมทราบสาเหตแนนอน แตสนนษฐานวาอาจเกด

จากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของโลก คาดวาจะสรางปญหาอยางรนแรงตอการผลตมนสาปะหลงใน

อนาคตอยางแนนอน แนวทางในการจดการเพอปองกนและกาจดเพลยแปง ซงไมงายเหมอนกบการจดการเพอ

ปองกนกาจดแมลงศตรพชโดยทวไป เนองจากเพลยแปงมขอจากดทลาตวปกคลมดวยไขแปง ไขอยภายในถงไข

สวนลาตนของมนสาปะหลงทถกทาลายดวยเพลยแปง จะมขอถมากและมการแตกใบเปนพมหนาเปนกระจก

เปนเกราะกาบงอยางดใหกบเพลยแปง ทาใหการพนสารเคมคอนขางยากทจะถงตวและไขของเพลยแปง

นอกจากน การจดการเพอปองกนและกาจดเพลยแปงดวยสารเคม เปนวธทอนตรายและกอใหเกดการ

ทาลายลางตอแมลงศตรตามธรรมชาตอยางแมลงตวหาและตวเบยน สขภาพของมนษย และสงแวดลอม ดงนน

การใชสารเคมควรจะเปนวธสดทายในการปองกนและกาจดเพลยแปง สาหรบแนวทางและหลกเกณฑทใชใน

การปองกนและกาจดเพลยแปงมดวยกน 5 แนวทาง โดยเรมตนตงแตการ จดการดานวธเขตกรรม การจดการ

ดานทอยอาศย การควบคมโดยชววธ การควบคมโดยสารสกดชวภาพและวธกล และการควบคมโดยสารเคม ม

รายละเอยดดงน

1. การจดการดานเขตกรรม (cultural practices management) เปนแนวทางวธปฏบตเพอเสรมสราง

ความเขมแขงใหกบตวพช เพอใหพชสามารถพฒนาตวเองใหตานทานตอแมลงศตรไดดขน มวธการปฏบตดงน การเลอกพนทปลก ควรเลอกปลกในดนรวนเหนยวและดนเหนยว ซงเปนดนทอดมสมบรณและ

อมนาไดด ควรหลกเลยง การปลกในดนทรายหรอดนรวนปนทราย ซงเปนดนทมความอดมสมบรณตาและ

ความสามารถอมนาไดตาดวย ดงนน มนสาปะหลงทปลกในดนทม ความอดมสมบรณ จะเสรมสราง ใหตนพชม

ความแขงแรงและอวบนาขน ซงเพลยแปงมกไมชอบดดนาเลยงของใบและลาตนทอวบนาดงทไดกลาวขางตน การเลอกฤดปลก ควรปลกในชวงตนฤดฝนตงแตมนาคม-พฤษภาคม เพอใหชวงระยะแรกและ

ระยะกลางของการเจรญเตบโต (1-8 เดอน) อยในชวงฤดฝนซงมการระบาดของเพลยแปงคอนขางนอยมาก

ถาเพลยแปงเขาทาลายในชวงระยะการเจรญเตบโตดงกลาวซงอยในชวงฤดแลง มนสาปะหลงจะมโอกาสพนตว

ไดยาก ทาใหมผลกระทบตอผลผลตคอนขางมาก การเลอกพนธ ปจจบนยงไมมพนธททนทานตอเพลยแปง แตควรเลอกพนธใหเหมาะสมตามชนด

ของดน โดย (1) ดนทรายรวน ใชพนธเกษตรศาสตร 50 และหวยบง 60 (2) ดนรวนปนทราย ใชพนธระยอง

7 ระยอง 9 ระยอง 90 เกษตรศาสตร 50 และหวยบง 60 (3) ดนรวนปนเหนยว ใชพนธระยอง 5 ระยอง 7

ระยอง 72 และหวยบง 60 (4) ดนเหนยวสนาตาลหรอแดง ใชพนธระยอง 5 และระยอง 72 และ(5) ดน

เหนยวสดา ใชพนธระยอง 5 และระยอง 72

การเตรยมดน ควรหวานปยอนทรยกอนเตรยมดน อตรา 1-2 ตนตอไร เพอสงเสรมความสามารถ

ในการอมนาของดน แลวไถดะครงแรกใหลกในขณะทดนมความชนพอเหมาะดวยผาล 3 หรอผาล 4 แลวตาก

ดนนานอยางนอย 2 สปดาห เพอทาลายหรอลดปรมาณไขและตวออนของเพลยแปงทหลงเหลอในดน จากนนก

11

ไถแปรเพอยอยดนดวยผาล 7 แลวยกรองพรอมปลกโดยยดหลกการทวาตองทาใหฐานรองปลกใหญเพยงพอ

เพอรองรบขนาดของหวทโตขนได ถาฐานรองปลกเลกจะไปจากดการโตของหว แตถาหวโผลพนดนจะมผลทา

ใหหวหยดการเจรญเตบโตทนท โดยทวไป ระยะรองปลกควรหางกนอยางนอย 1.20 เมตร ระยะตนตามความ

อดมสมบรณของดน ตงแต 0.80-1.20 เมตร

การเตรยมทอนพนธ เลอกใชตนพนธทแขงแรงปราศจากโรคและแมลง อาย 10-14 เดอน ใชตน

สดหรอตดตนกองทงไวไมเกน 10 วนกอนปลก ความยาวของทอนพนธทใชปลกประมาณ 20-30 เซนตเมตร

ไมควรตดทอนพนธยาวกวาน เพราะไมชวยใหมนสาปะหลงโตและคลมวชพชไดเรวขน การตดทอนพนธควรใช

เลอยทคมตดเปนหมด หรอใชมดทคมตดทละตน โดย ตดแบบตรงหรอตดแบบเฉยงกได หลงจากนน ควรแช

ทอนพนธกอนปลกดวยสารเคมไทอะมโทแซม (25%WG) หรอ อมดาโคลพรด (70%WG) อตรา 4 กรมตอ

นา 20 ลตร หรอ ไดโนทฟแรน (10%WG) อตรา 40 กรมตอนา 20 ลตร นานประมาณ 5-10 นาท นาไป

ผงลมในทรมใหแหงกอนนาไปปลก สามารถฆาเพลยแปงทตดมากบทอนพนธได และยงปองกนการเขาทาลาย

ของเพลยแปงหลงปลกไดอกประมาณ 1 เดอน

เทคนคการปลก หลงจากปลกมนสาปะหลงแลวไมควรรบกวนดนหรอรบกวนใหนอยครงทสด การ

รบกวนดนมผลทาใหดนแนนซงจะไปจากดการแพรกระจายของรากและการลงหวของมนสาปะหลง นอกจากน

ยงไปรบกวนการเจรญเตบโตของจลนทรยและสงมชวตในดนดวย ดงนน การกระตนใหมนสาปะหลงแตกทรง

พมใบเพอคลมวชพชไดเรว ดวยการรองพนกนหลมดวยปยอนทรยรวมกบปยเคมและปยชวภาพ พด . 12

รวมกบการพนสารเคมคมวชพชกอนงอกและการใหนาในชวงแรกของการเจรญเตบโต

การก าจดวชพช หลงจากปลกมนสาปะหลงเสรจแลว พนสารเคมคมวชพชกอนงอก โดย ไมควร

เกน 3 วนหลงจากปลก หรอพนสารเคมคมวชพชกอนทตาของทอนปลกจะงอก สารเคมประเภทคมใชไดผล

เฉพาะการปลกตนฤดฝนเทานน เพราะตองมความชนของดนเปนตวนาพาสารเคมไปสเมลดวชพช และไมมเศษ

วชพชขดขวางการแพรกระจายของสารเคม หลงจากการพนสารเคมประเภทคมวชพชกอนงอกแลว ถามวชพช

ขนอกตองใชสารเคมประเภทฆาหลงวชพชงอก สารเคมประเภทฆาโดยเฉพาะหามใชไกลโฟเสทในขณะทมน

สาปะหลงตนเลกอยเพราะมผลทาใหชะงกการเจรญเตบโต

การใสปย ตองใชปยเคมรวมกบปยอนทรยและปยชวภาพ เพอเพมผลผลตใหกบมนสาปะหลง โดย

ปยเคมตองใชในขณะทดนมความชนและตองกลบปยดวย การใสปยเคมควรเลอกใชอตราสวน 2 : 1 : 2

ปยเคมทแนะนา คอ 15-7-18 หรอ 15-15-15 อตรา 50 กโลกรมตอไร หรอใสตามคาวเคราะหดน โดย ใส

ปย 2 ขางลาตนรศมพมใบแลวกลบ ใสปยครงเดยวเมออาย 1 เดอนหลงจากปลก หรอแบงใสดวยการรองกน

หลมกอนปลก และใสอกครงเมออาย 1-2 เดอนหลงปลก สวนปยอนทรยแนะนาใหใชรองพนหรอรองกนหลม

ปลก โดย ในดนทรายรวนและดนรวนปนทราย ใชอตรา 2 ตนตอไร ดนรวนปนเหนยว ดนเหนยวสนาตาลหรอ

แดง และดนเหนยวสดา ใชอตรา 1 ตนตอไร สาหรบปยชวภาพแนะนาใหใช พด .12 อตราการใชปยชวภาพ

ขยายเชอ 300 กโลกรมตอไร สามารถทาปยชวภาพขยายเชอได โดย ใชปยหมก 300 กโลกรม ราขาว 3

กโลกรม ปยชวภาพ พด .12 จานวน 1 ซอง หนก 100 กรม คลกเคลารวมกนโดยมความชนพอเหมาะ ใชเวลา

ในการขยายเชอปยชวภาพ 4 วนกสามารถนาไปใชได โดย การใชปยชวภาพสามารถลดการใชปยเคมและปย

อนทรยไดถง 30-50 เปอรเซนต

2. การจดการดานทอยอาศย (habitat management) เปนการสรางสภาพแวดลอมใหเหมาะสมเพอ

ใชเปนทอยอาศยของแมลงตวหาและตวเบยนทมอยเดมในทองถนตามธรรมชาต โดย การใหนาพช เพอสราง

สภาพทอยอาศยทด การปลกพชหมนเวยน ตลอดจนการสรางแนวพชปองกนการระบาดของเพลยแปง เพอ

ควบคมปรมาณเพลยแปงใหอยในระดบทสมดลระหวางเพลยแปงกบศตรตามธรรมชาต มวธปฏบตดงน

การใหน า เปนการสรางสภาพแวดลอมทอยอาศยใหเหมาะสมกบแมลงตวหาและตวเบยนทมอย

ตามธรรมชาต แตไมเหมาะสมกบแมลงศตรพชอยางเพลยแปง โดยพบวาแมลงตวหาและตวเบยนมปรมาณ

12

ลดลงในชวงแลง ดงนน ควรใหนาในชวงแลงตงแตเดอนพฤศจกายน-เมษายน เพอทาให มนสาปะหลงมการ

เจรญเตบโตอยางตอเนองไมหยดชะงกการเจรญเตบโตในชวงแลง โดยตามธรรมชาตใบทสรางขนในชวงทพชอย

ในสภาพขาดนาหรออยในชวงแลง พบวา เปนใบมกระบวนเมตาโบลซมสง ทาใหใบมคณคาทางอาหารสงเหมาะ

ตอสภาวะการเจรญพนธของเพลยแปง หรออาจกลาวไดวาเพลยแปงชอบดดนาเลยง จากใบทสรางขนในชวงแลง

มากกวาในชวงฝน

การปลกพชหมนเวยน เปนการปลกพชตางชนดกนบนพนทเดยวกนหมนเวยนกนไป เพอเปนการ

หลกเลยงไมใหมแหลงอาหารและทอยอาศยของแมลงศตรพชเปนเวลานาน และเปนการตดวงจรชพจกรของ

แมลงศตรพชดวย จงเปนการควบคมเพลยแปงซงเปนแมลงทมการเคลอนทไมไกลและมชนดของอาหารจากด

นอกจากน ยงเปนการสรางเสรมความอดมสมบรณของดน และปองกนการชะลางพงทลายของดนดวย ชนดของ

พชหมนเวยนอาจแบงออกเปน 3 ชนด คอ (1) พชพทกษดน ใชคลมดนเพอปองกนการชะลางพงทลายของดน

ไดแก พชตระกลถวบางชนด เชน ถว ลาย (2) พชบารงดน สามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศมาเปนปยในดน

ไดแก พชตระกลถวทวไป เชน ปอเทอง ถวพรา และ โสนอฟรกา (3) พชผลาญดน เปนพชทปลกขนเพอเกบ

เกยวผลผลตไปใชประโยชน ไดแก ออย ขาวโพด และถวเหลอง

การสรางแนวพชปองกน เปนการปลกพชเพอสรางแนวกาแพงปองกนแมลงศตรพชไมใหเขามา

ทาลายพชหลก อาจแบงออกเปน 3 ประเภทดวยกน คอ (1) สรางและฟนฟปาทองถนเพอสนบสนนใหเกด

ความหลากหลายในระบบนเวศนของแมลงศตรตามธรรมชาต ไดแก การสรางปาเศรษฐกจชมชน (2) การปลก

พชทผลตสารทแมลงศตรพชไมชอบ ไดแก ตะไครหอม พรก ดาวเรอง และกระเทยม และ (3) การปลกพชเปน

แนวกาแพงกนศตรพชทถกแพรระบาดโดยกระแสลม ไดแก ยางพารา สะเดา

3. การควบคมโดยชววธ (biological pest control) เปนการใชสงมชวตในการควบคมแมลงศตรพช

ใหอยภายใตระดบความเสยหายทางเศรษฐกจทกาหนด โดย มแนวทางการใชแมลงชางปกใสรวมกบการใชเชอ

ราบวเวอเรยเพอกาจดเพลยแปง ซงมขอจากดในการใชคอนขางมากโดยเฉพาะสภาพแวดลอมทอยอาศยตองม

ความชนสมพทธสงและอณหภมตากวาปกตดวย ในพนททมการระบาดของเพลยแปงอยางรนแรง ควรใชเชอรา

บวเวอเรยพนกาจดเพลยแปงกอน 3 ครง ระยะหางครงละ 7 วน หลงจากนน 10 วน จงปลอยแมลงชางปกใส

เพอกาจดเพลยแปงทหลงเหลออยในแปลงอก มรายละเอยดการปฏบตดงน

แมลงชางปกใส เปนแมลงตวหาชนดหนงทสามารถทาลายแมลงศตรพชไดอยางกวางขวาง

โดยเฉพาะเพลยแปง เปนแมลงขนาดตวเลก ตวเตมวยมสเขยวออน ปกใส มหนวดยาว กนนาหวานจากดอกไม

สวนตวออนของแมลงชางปกใสเปนตวหาชวยควบคมประชากรของเพลยแปง ใชเขยวทแหลมคมจบเหยอ ดด

กนเปนอาหารจนเหยอแหง แลวเกบซากของเหยอไวบนหลงเพออาพรางตวเอง กนเหยอไดประมาณ 60 ตวตอ

ชวโมง โดย สามารถนาแมลงชางปกใสมาเลยงและขยายพนธเพอใชควบคมเพลยแปงไดด ควรปลอยแมลงชาง

ปกใสในไรมนสาปะหลงตงแตระยะตวออนวยทสองถงตวเตมวยในอตรา 800-1,000 ตวตอไร

การผลตขยายพนธแมลงชางปกใส โดย ใสเพลยแปงนอยหนาและไขของแมลงชางปกใสลงไปบน

ลกฟกทอง หลงจากนน นา ลกฟกทองสาเรจรปทมทงเพลยแปง ไขและตวออนของแมลงชางปกใส มาวาง ใสใน

ตะกราพลาสตกทรงกวาง วาง ใหตดกบลกฟกทองผลสดทเตรยมใชเปนวสดเพาะขยายแมลงชางปกใส ปดฝา

ตะกราดวยผาขาวบาง เกบในทรมทปราศจากมดและแมลงอนรบกวน ทงไวประมาณ 1 เดอน เพลยแปงจะ

ขยายเตมลกฟกทองทงหมด โดย ขณะนนไขของแมลงชางปกใสจะกลายเปนตวออนและตวเตมวย สามารถนา

ตวเตมวยไปปลอยในมนสาปะหลงไดอยางตอเนองตลอดเวลา หามนาผลฟกทองทเรมยบแลวไปทงในไรมน

สาปะหลงทยงไมมเพลยแปงระบาดอย และหามใชเพลยแปงจากมนสาปะหลงแตควรใชเพลยแปงจากนอยหนา

หรอพชอน มาเพาะขยายบนผลฟกทองเพอใชเปนอาหารของแมลงชางปกใส

เชอราบวเวอเรย เปนเชอราชนดหนงทาใหเกดโรคกบแมลงศตรพช การใชเชอราบวเวอเรยกาจด

เพลยแปง โดย เพลยแปงจะตายภายใน 3-14 วน การใชตองปฏบตตามขนตอนดงน (1) เชอราบวเวอเรย

13

คอนขางออนแอตอแสงแดดและอณหภมทสง ตองพนใหถกตวเพอสปอรของเชอราจะ ไดสมผสกบตวแมลง

เพอใหเกดการตดเชอขน เชอราจะมประสทธภาพมากขนถาความชน สมพทธในอากาศสง ดงนน ควรพนเชอรา

ในชวงเยนถงคาในขณะทสภาพแวดลอมมความชนสง สภาพอากาศแหงแลงมผลทาใหประสทธภาพของเชอรา

บวเวอเรยลดลง โดย ถาอณหภมสง กวา 37 องศาเซลเซยส และความชนสมพทธตากวา 15 เปอรเซนต เชอรา

จะหยดการเจรญเตบโต (2) ถาเปนผลตภณฑเชอราบวเวอเรยทขายกนตามทองตลาด ควรอานคาแนะนาและ

ปฏบตตามวธการใชทระบในฉลากอยางเครงครด (3) ถาเปนเชอราบวเวอเรยชนดสดทผลตขนใชเอง ใชกอน

เชอ 1 กโลกรมหรอ 2 ถง ผสมนา 20-30 ลตร โดย นากอนเชอใสถงตาขายเขยว ขยในนาใหสปอรเชอราหลด

จากเมลดขาวโพด กรองเมลดขาวโพดออกทง นานาทไดผสมกบสารจบใบ แลวคนใหเขากนเพอใชพนกาจด

เพลยแปง และ (4) เชอราบวเวอเรยสามารถทาลายแมลงไดหลายชนด ดงนน ถาพบแมลงตวหาและตวเบยน

ของเพลยแปง ควรงดหรอชะลอการพนออกไป การผลตเชอราบวเวอเรย เชอราชนดนสามารถเจรญเตบโตไดดบนเมลดธญพชโดยเฉพาะขาวโพด

สามารถผลตเชอนใชเองได มขนตอนดงน (1) นาเมลดขาวโพดทไมคลกสารเคมหรอสารกาจดเชอรา นามาลาง

ใหสะอาด แลวแชนาประมาณ 1 คน หรอใชวธตมประมาณ 30 นาท นามาผงแดดใหหมาดนา (2) กรอกเมลด

ขาวโพดใสถงพลาสตกกนจบชนดทนรอน ประมาณ 0.5 กโลกรม ใสคอขวดจกดวยสาลใหแนนปดทบดวย

อลมเนยมฟอยดหรอกระดาษรดดวยยางวง (3) นาไปนงในหมอนงความดน ทอณหภม 121 องสาเซลเซยส

ความดน 15 ปอนดตอตารางนว นาน 30 นาท ถาเปนหมอนงแบบลกทง ใชเวลานาน 2 ชวโมง ปลอยใหเยน

อกประมาณ 30 นาท จงเปดฝาหมอออก (4) นาถงขาวโพดทผานการนงฆาเชอโรคมาวางใหอนเพอนาไปเขย

เชอ กอนเขยเชอตองทาความสะอาดตเขยเชอ รางกาย มอ และแขน ดวยแอลกอฮอล 95 เปอรเซนต และเปด

แสงไวโอเลตหรอแสงยวฆาเชอโรคนาน 15 นาท เพอฆาเชอโรคทตดมากบตะเกยง เขมเขยเชอ ไฟแชค แกว

บรรจแอลกอฮอล (5) ปดแสงยวแลวเปดไฟปกต เพอเตรยมเขยเชอเขาไปในถงเมลดขาวโพด แลวนาถงออก

จากตเพอทาการบมเชอ และ(6) การบมเชอ นาถงขาวโพดทใสเชอแลว ไปวางในสภาพทมอากาศถายเทได ไม

ถกแสงแดดโดยตรง เชอเจรญเตบโตจนเตมเมลดขาวโพดใชเวลาประมาณ 2-3 สปดาห ถาเกบรกษาเชอทเดน

เตมแลวในรม อณหภมปกตเกบไดนาน 20-30 วน แตถาเกบรกษาในตเยนซงมอณหภมราว 7-10 องศา

เซลเซยส เกบไดนาน 3 เดอน 4. การควบคมโดยสารสกดชวภาพและวธกล (biopesticides and physical control) เปนการนาสาร

ธรรมชาตจากพชโดยไดมาดวยการนาพชมาสกดเพอหาสารออกฤทธทมศกยภาพในการปองกนและกาจดแมลง

ศตรพช อยางเชน สะเดา ขา ตระไครหอม โลตน ขมนชน หนอนตายหยาก พรกไทย โหระพา เปนตน ซงสาร

สกดจากพชเหลาน ไมทาใหเกดสารพษตกคางในผลผลต ไมเปนอนตรา ยตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค

ตลอดจนสงแวดลอม นอกจากน การใชวธควบคมเพลยแปงทตดมากบทอนพนธและระบาดในไรมนสาปะหลง

ดวยวธกลอยางมประสทธภาพ การควบคมโดยสารสกดชวภาพและวธกลมรายละเอยดในการปฏบตดงน

การใชน าหมกชวภาพดวยสารเรงเชอจลนทรย พด. 7 ใชกาจดเพลยแปงซงเปนนวตกรรมทคน

คดโดยกรมพฒนาทดน ดวยการนาพชสมนไพร 3 ชนด คอ ยาสบ หนอนตายหยาก และพรก มาหมกกบสาร

เรงเชอ พด. 7 ซงประกอบดวยจลนทรย 3 ชนด คอ (1) ยสตใชผลตแอลกอฮอล ซงทาหนาทชวยในการสกด

สารออกฤทธจากสมนไพร (2) แบคทเรยชนดผลตกรดแลคตค ทาหนาทปองกนการปนเปยนจากจลนทรย

ภายนอก ทาใหสามารถเกบนาหมกชวภาพไดนาน (3) แบคทเรยชนดผลตกรดอะซตค ทาหนาทผลตกรดนาสม

ซงทาหนาทชวยในการสกดสารออกฤทธจากสมนไพร การทานาหมกชวภาพดงกลาวดวยสารเรงเชอจลนทรย

พด.7 โดยใชสมนไพรสบใหละเอยด จานวน 30 กโลกรมจากยาสบ หนอนตายหยาก และพรก ผสมกากนาตาล

10 กโลกรม สารเรงพด.7 จานวน 1 ซอง ใสนา 50 ลตร ปดฝาไมตองสนท ตงไวในรม ใชเวลาหมก 20 วน

วธใชนาหมกชวภาพดงกลาว โดย ใชพนทใบ ลาตน และรดลงดนทก 20 วนในชวงทมการระบาดของเพลยแปง

14

การใชวธกลในการปองกนและก าจดเพลยแปง ควรใชวธการจดการดานทอนพนธใหปราศจาก

เพลยแปงรวมกบการกาจดเพลยแปงในไรมนสาปะหลงดวยวธการถอนและไถทง มรายละเอยดดงน

1. การจดการดานทอนพนธใหปราศจากเพลยแปง โดย หามเคลอนยายทอนพนธออกจากแหลงท

มการระบาดเพลยแปง เวลาปลกควรคดเลอกทอนพนธทสมบรณและไมมเพลยแปงตดมา กอนปลกนาทอน

พนธมาแชนาสะอาดประมาณ 1-2 ชวโมงเพอทาลายเพลยแปงทปะปนตดมากบทอนพนธอกครงหนง แตไม

สามารถทาลายถงไขของเพลยแปงทตดมากบทอนพนธได

2. การกาจดเพลยแปงในไรมนสาปะหลงดวยวธการถอน ตดยอด หรอไถทง โดยพจารณาวธกาจด

เพลยแปงตามชวงระยะการเจรญเตบโตของมนสาปะหลง ดงน (1) ชวงระยะแรกของการเจรญเตบโตตงแตอาย

1-4 เดอน ถามการระบาดของเพลยแปงนอยใหตดสวนทมเพลยแปงออกเพอใหมการแตกยอดใหม แลวนา

สวนดงกลาวมาเผาทาลายทง แตถามการระบาดของเพลยแปงเกน 50 เปอรเซนต ใหถอน ตนกองรวมกนแลว

เผาทาลายทง ไถดะตากหนาดนอยางนอย 1 เดอน ปลกพชนดอน ทดแทนเพอตดวงจรชพจกรของเพลยแปง

ไดแก ออย ขาวโพด และพชตระกลถว (2) ชวงระยะกลางของการเจรญเตบโตตงแตอาย 4-8 เดอน ถามการ

ระบาดของเพลยแปงใหตดสวนทมเพลยแปงออก แลวนาสวนดงกลาวมารวมกนเผาทาลายทง (3) ชวงระยะ

ปลายของการเจรญเตบโตตงแตอาย 8 เดอนขนไป ถามการระบาดของเพลยแปงใหทาการเกบเกยวมน

สาปะหลงทนท แลวไถดะตากหนาดนเพอทาลายเพลยแปงและไข จากนนเตรยมการปลกมนสาปะหลงใน

ฤดกาลตอไป

5. การควบคมโดยสารเคม (synthetic pesticide) เปนวธสดทายในการแนะนาใหใชเพอกาจดเพลย

แปงทตดมากบทอนพนธและระบาดในไรมนสาปะหลง เนองจากการใชสารเคมจะทาใหระบบนเวศนเกษตร

สญเสยความสมดลไป โดยทาลายทงเพลยแปงและศตรตามธรรมชาตของเพลยแปงดวย ถาจาเปนตองใช

สารเคมควรใชเมอมการระบาดของเพลยแปงอยางรนแรง โดยทแมลงศตรธรรมชาตไมอาจควบคมการระบาด

ของเพลยแปงได ควรพนสารเคมเฉพาะบรเวณทระบาดอยางรนแรง เพอปองกนมใหเพลยแปงแพรกระจายไป

ยงบรเวณอนอก หรอใชสารเคมเพอกาจดเพลยแปงทตดมากบทอนพนธ สารเคมทใชกาจดเพลยแปงไดผลดม

ดงน

การใชสารเคมก าจดเพลยแปงทตดมากบทอนพนธ ควรแชทอนพนธกอนปลกดวยสารเคมไทอะ

มโทแซม (25%WG) หรอ อมดาโคลพรด (70%WG) อตรา 4 กรมตอนา 20 ลตร หรอ ไดโนทฟแรน

(10%WP) อตรา 40 กรมตอนา 20 ลตร นานประมาณ 5-10 นาท นาไปผงลมในทรมใหแหงกอนนาไป

ปลก สามารถฆาเพลยแปงทตดมากบทอนพนธได และยงปองกนการเขาทาลายของเพลยแปงหลงปลกไดอก

ประมาณ 1 เดอน

การใชสารเคมก าจดเพลยแปงทระบาดในไรมนส าปะหลง ควรพนสารเคมใหถกตวเพลยแปงท

อยใตใบ หรอยอดทแตกใบเปนกระจก ควรพนสารเคมตดตอกนอยางนอย 2 ครง หางกน 7 วน เนองจากการ

พนสารเคมเพยงครงเดยวไมสามารถกาจดไขและตวออนทอยในถงไขได สารเคมทใชมดงน

1. ไทอะมโทแซม ชอการคาแอคทาราหรอแอมเพล (25%WG) อตรา 4 กรมตอนา 20 ลตร

2. ไดโนทฟแรน ชอการคาสตารเกล (10%WP) อตรา 20 กรมตอนา 20 ลตร

3. โปรไทโอฟอส ชอการคาโตกไธออน (50%EC) อตรา 50 มลลลตรตอนา 20 ลตร

4. พรมฟอสเมทล ชอการคาแอคทาลก (50%EC) อตรา 50 มลลลตรตอนา 20 ลตร

5. ไทอะมโทแซม/แลมบดาไซฮาโลทรน ชอการคาเอฟโฟเรย (24.7%ZC) อตรา 10 มลลลตรตอ

นา 20 ลตร

การใชสารเคมเพอปองกนกาจดเพลยแปง สามารถใชสารเคมฆาเพลยแปงชนดใดชนดหนงใน 5

ชนดทกลาวมาขางตน โดย ลดอตราลงครงหนง ผสมกบสารฆาแมลงไวทออยล (67%EC) อตรา 50 มลลลตร

ตอนา 20 ลตร หรอหากไมมสารฆาแมลงไวทออยลใหใชสารเคมฆาเพลยแปงชนดใดชนดหนงในอตราทกาหนด

15

บทสรป

ในอดตของการปลกมนสาปะหลงในประเทศไทย มกไมพบปญหามหนตภยจากแมลงศตรพชอยาง

เพลยแปงทเกดระบาดขนอยางรนแรงและครอบคลมพนทปลกมนสาปะหลงอยางเชนในปจจบนน เนองจากเกด

ความสมดลในเชงระบบนเวศนเกษตร ทาใหเกดการควบคมประชากรจากแมลงศตรตามธรรมชาตกบแมลง

ศตรพชดวยกนเอง แตตอมาภมอากาศของโลกเปลยนแปลงดวยนามอของมนษยทชวยกนปลดปลอยกาซท

กอใหเกดปรากฏการณทนกวทยาศาสตรมกเรยกกนวา “เรอนกระจก” สงผลใหโลกรอนและมปรมาณกาซ

คารบอนไดออกไซดเพมขน มผลกระทบตอกระบวนการสงเคราะหแสงและเมตาโบลซมของพ ช ตลอดจน

สภาวะการเจรญพนธของแมลงศตรพช โดยเฉพาะเพลยแปงทระบาดอยางรนแรงในมนสาปะหลง คาดวาจะเปน

ปญหาตอการผลตมนสาปะหลงในอนาคตอยางแนนอน

สาหรบแนวทางในการปองกนและกาจดเพลยแปง ตองเรมตนจากการจดการดานวธเขตกรรมกอน

แลวตามดวยการจดการดานทอยอาศย การควบคมโดยชววธ การควบคมโดยสารสกดชวภาพและวธกล และ

การควบคมโดยสารเคมซงควรจะเปนวธการสดทายทจะนามาใชเพอกาจดเพลยแปง แตผเขยนมนใจวาแนวทาง

ในการควบคมและกาจดเพลยแปงทมประสทธภาพทสดกคอ การสรางพนธม นสาปะหลงททนทานตอเพลยแปง

และการใชแมลงศตรธรรมชาตอยางตวหาและตวเบยน เพอใชกาจดเพลยแปงทใชไดผลสาเรจมาแลวใน

ประเทศทอยในตอนกลางของทวปอฟรกา ดงนน นกวจยไทยทเกยวของกบมนสาปะหลงตองรวมดวยชวยกน

แกไขปญหาดงกลาว เพอเกษตรกรผปลกมนสาปะหลงจะไดเดนกาวพนมหนตภยจากเพลยแปงไดอยางยงยน

บรรณานกรม

อรณ วงษกอบรษฏ. 2537. แนวทางการปองกนกาจดแมลงและไรศตรมนสาปะหลง. หนา 163-172 ใน

เอกสารวชาการมนสาปะหลง ศนยวจยพชไรระยอง สถาบนวจยพชไร กรมวชาการเกษตร .

Bellotti, A.C. 2001. Arthropods pests, pp. 209-235. In R.J. Hillocks, J.M. Thresh and A.C. Bellotti

(eds.). Cassava: Biology, Production and Utilization, CIAT, Cali, Colombia.

Harren, H.R. and Neuenschwander, P. 1991. Bio-logical control of cassava pests in Africa Annual

Review of Entomology 36: 257-283.

Henry, G. and Gottret, M.V. 1995. Global Cassava Sector Trends : Reassessing the Crop’s Future,

CIAT, Cali, Colombia.

Lohr, B. and Varela, A.M. 1 990. Exploration for natural enemies of the cassava mealybugs

Phenococcs manihoti (Homopera: Pseudococcidea) in South America for the biological control of

this introduced pest in Africa. Bulletin of Entomological Research 80:417-425.

Williams, D.J. and Granara de Willink, M.C. 1992. Mealybugs of Central and South America. CAB

International, Wallingford.