วารสารวิจัย มสด สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีศาสตร์research.dusit.ac.th/new/upload/file/8c12ff2ef548045fad9b6f2f4d21685b.pdf ·

วารสารวจย มสด สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยศาสตร

ปท 3 ฉบบท 1

มกราคม - ธนวาคม 2553

SDU Research Journal Sciences and Technology

Vol. 3 No. 1

January - December 2010

ISSN 2408-1574

A-W_Sci-Tech V3 N1_2.indd 1 9/9/11 9:24 AM


วารสารวจย มสด. สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย เปนวารสารทางวชาการทมวตถประสงคเพอ

เผยแพรผลงานวจยในลกษณะนพนธตนฉบบ (Original Article) นพนธปรทศน (Review Article) และเพอ

เปนการแลกเปลยนความรแนวคดทเกยวของกบผลงานวจย จดพมพออกเผยแพรปละ 1 ฉบบ (ประจำเดอน

มกราคมถงเดอนธนวาคม) ดำเนนการเผยแพรโดยจดสงใหแกสถาบนการศกษาตางๆ สำนกงานคณะกรรมการ

วจยแหงชาต สำนกงานกองทนสนบสนนการวจย และหนวยงานวจยตางๆ บคคลทวไปสามารถตอบรบ

เปนสมาชกโดยสงใบสมครเปนสมาชกพรอมคาบำรงปละ 300 บาท ทางเชค ธนาณต หรอตวแลกเงนไปรษณย

สงจายกองบรรณาธการ วารสารวจย มสด. สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย หรอชำระดวยตนเองท

กองบรรณาธการ วารสารวจย มสด. สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ตนฉบบทเสนอขอลงตพมพจะตอง

ไมเคยตพมพในวารสารใดวารสารหนงมากอนและไมอยระหวางเสนอขอลงตพมพในวารสารอนและจะตอง

ผานการพจารณาใหความเหนและตรวจแกไขทางวชาการจากผทรงคณวฒ (Peer Review) กอนลงตพมพ

ตนฉบบทไดรบการตพมพในวารสารนถอเปนสทธของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต การนำขอความ

ใดๆ ซงเปนสวนหนงหรอทงหมดของตนฉบบไปตพมพใหม จะตองไดรบอนญาตจากเจาของตนฉบบและ

วารสารนกอน ผลการวจยและความคดเหนทปรากฏในบทความตางๆ เปนความรบผดชอบของผเขยน ทงน

ไมรวมความผดพลาดอนเกดจากเทคนคการพมพ

สำนกงานกองบรรณาธการ สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต 295 ถนนราชสมา เขตดสต กรงเทพฯ 10300 โทรศพท : 0-2244-5280-1 โทรสาร : 0-2668-7460 E-mail : [email protected]


ลขสทธ สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต 295 ถนนราชสมา เขตดสต กรงเทพฯ 10330 โทรศพท : 0-2244-5280-1 โทรสาร : 0-2668-7460

พมพท บรษท ศรเมองการพมพ จำกด 5/37-41 ถนนรองเมอง ซอย 5 แขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 โทรศพท : 0-2214-4660 โทรสาร : 0-2612-4509


กองบรรณาธการ เจาของ สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลราชภฏสวนดสต ทปรกษา รองศาสตราจารย ดร.ศโรจน ผลพนธน รองศาสตราจารย ดร.สขม เฉลยทรพย กองบรรณาธการกตตมศกด Professor Dr.Tony Moon

ศาสตราจารย ดร.ณรงคฤทธ สมบตสมภพ ศาสตราจารย ดร.สพจน หารหนองบว ศาสตราจารย ดร.อรอนงค นยวกล ศาสตราจารย ดร.เกษม จนทรแกว ศาสตาจารย ดร.ศรชย กาญจนวส รองศาสตรจารย ภ.ญ. ดร.สพตรา ศรไชยรตน รองศาสตราจารย ดร.วนชย ดเอกนามกล ผทรงคณวฒ ศาสตราจารย ดร.ณรงคฤทธ สมบตสมภพ ศาสตราจารย ดร.เกษม จนทรแกว ศาสตราจารย ดร.ศรชย กาญจนวาส รองศาสตราจารย ดร.อรพนทร ชชม รองศาสตราจารย ดร.อาชญญา รตนอบล รองศาสตราจารย ดร.วศนา จนทรศร รองศาสตราจารย ดร.จราภรณ ศรทว รองศาสตราจารย ดร.นภาพร เชยวชาญ รองศาสตราจารย ดร.จตพร วฒกนกกาญจน รองศาสตราจารย ดร. จำลอง โพธบญ รองศาสตราจารย ดร.ทววฒน ปตยานนท รองศาสตรจารย ภ.ญ. ดร.สพตรา ศรไชยรตน รองศาสตราจารย อทธพล แจงชด ผชวยศาสตราจารย ดร.วรรณา ตงเจรญชย ผชวยศาสตราจารย ดร.มนสวาสน โกวทยา ผชวยศาสตราจารย ดร.ชนจต ประกตชยวฒนา อาจารยมงขวญ คงเจรญ

วารสารวจย มสด SDU Research Journal

สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย • Sciences and Technology

ISSN : 2408-1574 ปท 3 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2553


หวหนากองบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.ชวน ทองโรจน กองบรรณาธการ พงศรชตธวช ววงส กาญจนศกด จารปาน อรทย ขำคา ณปภร เจยวเหง ชลากร อยคเชนทร ผชวยกองบรรณาธการ พรทพย รดดวง กนกวรรณ ขนอม บศพรรณ ชาตบษป สำนกงาน สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต เลขท 295 ถนนราชสมา เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300 เบอรโทรศพท 0-2244-5080-1 เบอรโทรสาร 0-2668-7460


สารบญ

การวเคราะหตวแปรจำแนกอาจารยคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต 1

ในโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

จตร โพธมามกะ ภาณพงศ พนมวน ฐตพร ลนฐฎา

การจดกจกรรมการเรยนร วชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ดวยรปแบบการเรยนร 15

โดยใชปญหาเปนฐาน

อาภาพรรณ สตยาวบล

การศกษาคณภาพนำและความหลากหลายชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร 21

ยวรตน ปรมศนาภรณ

คณลกษณะสารสกดจากพชวงศ Apiaceae และ Piperaceae จำนวน 4 ชนด 35

อรพน เกดชชน ณฏฐา เลาหกลจตต มณฑกาญจน ชนะภย

การพฒนาประสทธภาพทอดหจากยางธรรมชาต 45

สรชาต สนวรณ ณฐบด วรยาวตน

การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน 59

รวโรจน อนนตธนาชย และคณะ

ผลของระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปอง 75

กตตศกด วสนตวงศ และคณะ

อนเทอรเนตบรอดคาสตงนวตกรรมสรางสรรคดานการศกษาเพอพฒนาครผดแลเดกเลก 87

ในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศไทย: ระยะท 1

พรรณ สวนเพลง และคณะ

มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพสำหรบนกวจย (ทางชวการแพทย) 105

ชลภทร สขเกษม สชาดา โทผล

แนะนำหนงสอ The Evolution of Plants 119

ยธยา อยเยน



1

SDU Res J 3 (1) : Jan - Dec 2010

การวเคราะหตวแปรจำแนกอาจารยคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ในโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนร

ทเนนผเรยนเปนสำคญ An Analysis of Discriminating Variables of the Faculty Members in the Faculty of

Science and Technology, Suan Dusit Rajabhat University, in the Learner-Centered

Activity Management Promotion Project

จตร โพธมามกะ ภาณพงศ พนมวน และ ฐตพร ลนฐฎา

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

การวจยครงน มวตถประสงคเพอ 1) วเคราะหตวแปรจำแนกกลม ระหวางอาจารยทไมเขารวมโครงการ

สงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญกบอาจารยทเขารวมโครงการฯ 2) ศกษาอำนาจการพยากรณ

การเปนสมาชกกลมของตวแปรทจำแนกกลมทไมเขาโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

กบกลมทเขารวมโครงการฯ ตวอยางคอ อาจารยคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย แบงเปน 2 กลม คอ กลมทหนง

อาจารยทไมเขารวมโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ จำนวน 39 คน และกลมทสอง

อาจารยทเขารวมโครงการฯ จำนวน 51 คน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถาม และวเคราะหขอมลดวยคารอยละ คาเฉลย

t-test และการวเคราะหจำแนกประเภท (Discriminant analysis) ผลการวเคราะหขอมล มดงน 1. ตวแปรทสามารถ

จำแนกกลมทไมเขารวมโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ และกลมทเขารวมโครงการฯ

ประกอบดวย 8 ตวแปรยอย คอ 1) การมประสบการณทำงาน 2) ผสอนสามารถพฒนาผเรยน ไดตรงตามศกยภาพ

3) ความภมใจและพอใจในผลงานของตนเอง 4) การไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน 5) การไดรบการยอมรบจาก

หวหนางาน 6) การทำใหรายงาน SAR มคะแนนสงขน 7) การมทมงานเปนกลยาณมตร 8) องคกรจดหาทนเพอพฒนา

สอและนวตกรรม 2. สมการจำแนกกลม พยากรณการเปนสมาชกของกลมทไมเขารวมโครงการสงเสรมการจดกจกรรม

การเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ได รอยละ 82.10 และกลมทเขารวมโครงการฯ ได รอยละ 86.30 สมการนสามารถ

พยากรณการเปนสมาชกของกลมโดยเฉลยไดรอยละ 84.40

คำสำคญ : การจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ เจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ แรงจงใจ

ดานผลลพธของการปฏบตงาน แรงจงใจดานปจจยเกอกล การวเคราะหจำแนกประเภท

การวเคราะหตวแปรจำแนกอาจารยคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ในโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ


2


Abstract

The purposes of this research were to (1) analyze discriminating variables of faculty members who

participated, and did not participate, in the Learner-Centered Activity Management Promotion Project; and

(2) study the predictability for being group members of variables that discriminated those who did not

participate in the Project from those who participated in the Project. The research sample consisted of

90 faculty members of the Faculty of Science and Technology, Suan Dusit Rajabhat University, classified into

39 faculty members who participated in the Project and 51 faculty members who did not participate in the

Project. A questionnaire was employed as the data collecting instrument. Research data were analyzed with the

use of the percentage, mean, t-test, and discriminant analysis.

Research findings were as follows:

1. Eight variables that could discriminate faculty members into the group that participated, and the

group that did not participate, in the Learner-Centered Activity Management Promotion Project were identified

as follows: (1) work experience; (2) ability to develop learners according to their potential; (3) self-esteem;

(4) acceptance by colleagues; (5) acceptance by superiors; (6) contribution to upgrading the scores of SAR

reports; (7) having good work team; and (8) fund acquisition organization for development of the media and

innovation.

2. The discriminating equation could predict members of the group that did not participate in the

Project by 82.10 percent, and could predict members of the group that participated in the Project by 86.30

percent. On the average, the equation could predict membership of the groups by 84.40 percent.

Keywords: Learner-Centered Process, Attitude toward Learner-Centered, Motivation factors, Supporting

factors, Discriminant analysis

บทนำ

ตงแตมการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาตใน พ.ศ. 2542 เปนตนมาการปฏรปการเรยนร

อนเปนหวใจสำคญ ยงเกดขนไมเดนชด คงมเพยงสถานศกษาจำนวนนอยทเปนกลมผนำ ไดใชความพยายามทจะ

ดำเนนงานตามอตภาพของตน ซงสวนใหญมกเปนการเปลยนแปลงเพยงบางกลมและเพยงบางเรองทไมสามารถสงผลท

ชดเจนเพยงพอ สถานศกษาสวนใหญจำนวนมาก ยงไมมการดำเนนการอยางเปนระบบซงอาจเนองมาจากสาเหตตางๆ

เชน การขาดผนำ การขาดความรความเขาใจ ขาดความเชอมน ขาดความตงใจขาดความชวยเหลอ รวมทงขาดแนวทาง

ในการดำเนนงานจดการเรยนร ใหไดผลตามเปาหมาย (สำนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ, 2548)

อยางไร กตาม ทศนา แขมมณ (2551, หนา 32 - 36) ไดนำเสนอแนวทาง แกไขปญหาขางตน อาจสามารถปรบเปลยน

กระบวนทศน (paradigm) และพฤตกรรมเกยวกบการเรยนการสอนซงจะชวยใหการปฏรปการเรยนรประสบความ



3


สำเรจ ขอคนพบทสำคญบางประการจากการวจยซงสอดคลองกบโครงสรางของการอดมศกษาในมตของปจจยทเออ

ตอการพฒนาผสอนไดแก 1) แรงบนดาลใจและแรงจงใจ เนองจากผสอนตองการแรงบนดาลใจในการปฏบตงาน และ

วธการทชวยใหผสอนเกดความตระหนกเหนคณคาในการปรบเปลยนพฤตกรรมการสอน โดยนกการศกษาแสดง

ความคดเหนวา หากนำขอคนพบไปปฏบตอยางจรงจงจะทำใหผสอนเกดความมานะพยายามในการปฏบตงานแรงจงใจ

จะชวยใหผสอนปฏบตงานตามเปาหมายใหประสบผลสำเรจ เชน ขวญกำลงใจจากผบรหาร การไดรบคำปรกษาแนะนำ

เมอผสอนพบปญหา การเสรมแรงและรางวลตามความเหมาะสม 2) ความกระจางทางวชาการ สงสำคญมากทสด

ในการปฏบตงานของผสอน คอความเขาใจในเรองททำ เพราะในกระบวนการของการพฒนาการเรยนการสอนผสอน

มกพบปญหาหลายประการเชน การวเคราะหหลกสตร การจดการเรยนรดวยวธการตางๆ กจกรรมการวดและการ

ประเมนผล 3) การแลกเปลยนเรยนร การมทมงานทเปนกลยาณมตร เปนยทธวธทสงผลตอการเรยนร ชวยใหผสอน

เกดแรงบนดาลใจ และแรงจงใจในการปฏบตงาน และเกดการเรยนรเพมขน เนองจากการเรยนรเปนกระบวนการท

ตอเนอง 4) การจดปจจยเกอหนนการปฏบตงานของผสอน การจดปจจยสนบสนนใหแกผสอนอยางเพยงพอ เชน

งบประมาณทจะใชในกจกรรม สอและวสดทจะใชในการเรยนการสอน เอกสารและสอสำหรบผสอนและผเรยนรวมไป

ถงการจด ระบบการอำนวยความสะดวกตางๆ เพอชวยใหผสอนปฏบตงานไดด 5) การสงเสรมการเรยนรของผสอน

การใหผสอนมโอกาสไดพฒนาตนเองอยางตอเนอง ดวยวธทหลากหลายเปนสงจำเปนตอการเรยนรของผสอน

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ไดตระหนกถงขอคนพบจากการวจยของ

นกการศกษาขางตน และเปนเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ซงตรงตามความมงหมายของภารกจหลก

ของคณะวทยาศาสตร ในดานการบรหารงานวชาการ อนประกอบดวย การบรหารกจกรรมการเรยนร และบรหาร

หลกสตรการศกษา ทเนนผเรยนเปนสำคญ ภารกจสวนนยงเปนสวนหนงของระบบและกลไกในการจด การเรยนร และ

การวจยเพอพฒนาการเรยนการสอน ในโครงสรางของการประกนคณภาพการศกษาของสถาบน อดมศกษา ดวยเหตน

คณะวทยาศาสตรฯ และสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต จงไดจดใหมโครงการสงเสรมการจดการ

เรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ในรปแบบการอบรม และสมมนาเชงปฏบตการ เพอสงเสรมความรทจำเปนตอการ

พฒนาการเรยนการสอน โดยไดดำเนนโครงการ รวม 3 ครง ในเดอนมกราคมและเดอนเมษายน 2551 ดวยความ

มงหวงใหผสอนมความรความเขาใจในเปาหมายของการจดการศกษามความสามารถในการจดกจกรรมการเรยนทเนน

ผเรยนเปนสำคญ และมความสามารถในการบรณาการงานวจยรวมกบการ การดำเนนโครงการนมผสอนของคณะ

วทยาศาสตรฯเขารวมโครงการฯ ประมาณครงหนงของผสอนทงหมด คอ 80 คนจาก 150 คน หลงจากการสมมนาฯ

ผเขารวมโครงการไดแสดงความคดเหนในแบบประเมนโครงการ ในแตละโครงการวาเปนโครงการทเปนประโยชน

สามารถนำไปใชไดจรง ทงในดานการเรยนการสอน และงานวจยในระดบมาก (สถาบนวจยและพฒนา, 2551 และคณะ

วทยาศาสตร, 2551) สบจากนน คณะวทยาศาสตรไดมการกำกบดแลการบรหารจดการคณภาพการศกษา โดยได

ดำเนนการวจย เพอตดตามผลการฏบตงาน การจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ เพอใหฝายบรหารจดการ

คณภาพการศกษามขอมลทหลากหลาย สำหรบ การตดสนใจ จดกจกรรม เพอสงเสรมการเรยนรทเนนผเรยนเปน

สำคญอยางตอเนองและชดเจน ดงนน การศกษาความคดเหนของอาจารยทไมเขารวมโครงการสงเสรมกจกรรมการ

เรยนร และอาจารยกลมทเขารวมโครงการฯ จงเปนสงจำเปน และนาสนใจทจะมขอมลวา บคลากรทง 2 กลม มความ



4


คดเหนตอแรงจงใจดานผลปฏบตงานและมความคดเหนตอปจจยเกอหนนจากฝายบรหาร เพอสงเสรมการจดกจกรรม

เรยนรทเปนผเรยนเปนสำคญอยางไรบาง ขอมลนจะเปนทศทางใหฝายบรหาร ใชหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ

คณภาพการศกษาใหมประสทธภาพ และเกดประสทธผล โดยคำนงถงผสอนทกกลม งานวจยนจงนาจะไดคำตอบทม

คณคาตอการจดกจกรรมการเรยนร ทเนนผเรยนเปนสำคญและตอการพฒนาการเรยนรของผสอนอยางตอเนอง

คำถามของการวจยครงน มดงน

1. มตวแปรใดบาง ในดานสถานภาพสวนบคคล เจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ แรงจงใจดานผล

การปฏบตงาน ปจจยเกอหนน การบรหารจดการทสามารถจำแนกกลมผไมเขารวมโครงการสงเสรมการจดกจกรรมการ

เรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ และกลมผทเขารวมโครงการฯ

2. ตวแปรจำแนกกลม พยากรณการเปนสมาชกระหวางกลมผทไมเขารวมโครงการสงเสรมการจดกจกรรม

การเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ และกลมผทเขารวมโครงการฯ ไดมากนอยเพยงใด

วธการศกษา

1. เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถาม ทคณะผวจยสรางขนจากขอมล

เชงประจกษ ในโครงการการจดกจกรรมการสงเสรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญซงจดโดยคณะวทยาศาสตรฯ

และสถาบนวจยและพฒนา ขอมลจากแนวคดและทฤษฎทกยวของแลวนำมาประมวลเปนแบบสอบถาม ครอบคลม

สวนตางๆ ดงน

ตอนท 1 เปนขอคำถามเกยวกบสถานภาพสวนตวในดานเพศ อาย ตำแหนงทางวชาการประสบการณสอน

และการเขาอบรมเปนผตรวจประเมนภายใน ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบเลอกรายการ (Check list)

ตอนท 2 เปนขอคำถามเกยวกบความคดเหนตอการจดกจกรรมการสงเสรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

ประกอบดวย 8 ตวแปรยอย ลกษณะของแบบสอบถามเปนแบบเลอกรายการ (Check list)

ตอนท 3 เปนแบบสอบถามระดบเจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ มลกษณะเปนแบบประเมนคา

(rating scale) 5 ระดบ

ตอนท 4 เปนแบบสอบถามเกยวกบแรงจงใจ ของผลการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

ประกอบดวยขอคำถาม 8 ขอ และขอคำถามดานปจจยเกอหนนดานการบรหารจดการของคณะ หรอมหาวทยาลยท

สงเสรมการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญประกอบดวยขอคำถาม 9 ขอ

การตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม แบบสอบถามไดรบความเหนชอบจากการตรวจสอบความตรงเชงเนอหา

(content validity) โดยผเชยวชาญจำนวน 3 ทาน และตรวจสอบความเทยง (reliability) ดวยการคำนวณคาความเทยง

แบบคาคงทภายใน (internal coefficient) ไดคาความเทยงตอนท 3 (เจตคต) = .9186 คาความเทยงตอนท 4

(แรงจงใจและปจจยเกอหนน) = .8801 และคาความเทยงรวมทงฉบบ = .9314

2. นำแบบสอบถามทไดรบมาทงหมดมาตรวจสอบความสมบรณ เพอเตรยมสำหรบการวเคราะหตอไป

รายละเอยดของการไดรบแบบสอบคนไดแสดงดงตารางท 1



5


การวเคราะหขอมล

คณะผวจยนำขอมลทรวบรวมไดจากแบบสอบถามมาวเคราะห ดงน ขอมลเชงปรมาณในรายงานจาก

ขอคำถามเลอกรายการ และมาตรประมาณคาวเคราะหดวยโปรแกรมสำเรจรปดวยคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน

และวเคราะหจำแนกประเภท (Discriminant analysis) การวเคราะหนจะสามารถคดเลอกตวแปรทแสดงใหเหนวา

กลมทไมเขารวมโครงการและกลมทเขารวมโครงการขนอยกบตวแปรใดบาง และใหสมการการพยากรณ สมการทไดจะ

ใหนำหนกคาตวแปรทสามารถนำไปคาดคะเนการเปนสมาชกของกลมตามลำดบความสำคญของคานำหนก

สรปผลการศกษา

1. ความคดเหนตอการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนทสำคญระหวางกลมทไมเขารวมโครงการกบกลมท

เขารวมโครงการ

การเปรยบเทยบความคดเหนของกลมทไมเขารวมโครงการและกลมทเขารวมโครงการสงเสรมกจกรรมการ

เรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ การวเคราะหในสวนนเพอเปนขอมลพนฐาน เพอนำไปสการวเคราะหขนสง

1) การเปรยบเทยบเจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ระหวางกลมทไมเขารวมโครงการฯ และ

กลมทเขารวมโครงการฯ แสดงในตารางท 2

ตารางท 2 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และ คาทของเจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยน เปนสำคญ ระหวางกลมท

ไมเขาโครงการฯ กบกลมทเขารวมโครงการฯ

เจตคตตอการจดกจกรรมฯ

การจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

ไมเขารวมโครงการฯ (n=39)

เขารวมโครงการฯ (n = 51) t

x SD x SD

ความเชอในแนวคดและหลกการ

1. แนวคดเกยวกบการจดกจกรรมการเรยนรโดยเนนผเรยน

เปนสำคญ เปนเรองทนาสนใจ

4.31 .73 4.35

1.03 -.243

2. การจดกจกรรมการเรยนรโดยเนนผเรยนเปนสำคญ เปน

เรองททาทายความสามารถของผสอน

4.15 .70 4.10 1.00 .309

ตารางท 1 รายละเอยดกลมตวอยางในการวจย

ตวอยางทศกษา สง คน รอยละ ฉบบสมบรณ รอยละ

กลมท 1 ไมเขารวมโครงการ 52 45 86.53 39 86.66

กลมท 2 เขารวมโครงการ 67 59 88.05 51 86.44



6


เจตคตตอการจดกจกรรมฯ




x SD x SD

3. การจดกจกรรมการเรยนรโดยเนนผเรยนเปนสำคญ เปน

เรองทยงยาก

3.08 1.45 2.79 1.49 1.906

4. การจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ไมเหมาะ

ทจะนำมาใชในระดบอดมศกษา

3.63 1.41 3.46 1.56 -.528

ความเชอในผลการปฏบตงาน

5. ทำใหผสอนมความรกวางขวางและเปนคนทนโลก 4.00 .72 4.06 1.02 -.318

6. ทำใหผสอนเหนดเหนอยเพราะมภาระงานมากขน 3.47 1.44 2.59 1.41 -2.887**

7. ทำใหผสอนกระตอรอรนในการจดกจกรรมการเรยนร 3.97 .84 4.18 .76 -1.172

8. ทำใหผสอนสามารถพฒนาผเรยนไดตรงตามศกยภาพ 4.13 .76 4.41 .82 -1.678

9. ทำใหผสอนเหนความสำคญของผเรยนมากขน 4.10 .82 4.33 .88 -1.276

10. ทำใหผสอนรสกภมใจและพงพอใจในผลงานของตนเอง 4.18 .97 4.20 .96 -.090

11. ทำใหผเรยนสนใจและกระตอรอรนทจะเรยนรมากขน 4.00 .82 4.16 .83 -.888

12. ทำใหผเรยนไดฝกคด และฝกสรางความรดวยตนเอง 4.23 .74 4.29 .78 -.392

13. ทำใหผเรยนกลาแสดงออกความคดเหนและกลาแสดงออกมากขน 4.23 .74 4.27 .91 -.250

14. ทำใหผเรยนสามารถเรยนรจากแหลงตางๆ ไดมากขน 4.03 .70 4.37 .72 -2.289*

15. ทำใหผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนดขน 3.95 .85 4.16 .92 -1.103

ภาพรวม 3.91 .58 3.93 .93 -.137

จากตารางท 2 พบวากลมทไมเขารวมโครงการฯ และกลมทเขารวมโครงการฯมเจตคตตอ การจดการเรยนรท

เนนผเรยนเปนสำคญในเชงบวก ในระดบมาก และเมอเปรยบเทยบดวยคาสถตท (t-test) ในภาพรวม พบวา เจตคตตอ

การเรยนรทเนนผเรยนไมแตกตางกน สำหรบรายตวแปรยอยทตางกน พบวา กลมทไมเขารวมโครงการฯ มความเหน

วาการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ทำใหผสอนรสกเหนดเหนอยเพราะมภาระงานหนกมากขน สงกวา

กลมทเขารวมโครงการฯ และแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .01 ในขณะเดยวกน กลมทเขารวมโครงการฯ

มความเหนวา การจดกจกรรมการเรยนรทำใหผเรยนสามารถเรยนรจากแหลงตางๆ มากขน สงกวากลมผทไมเขารวม

โครงการฯ อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 แรงจงใจดานผลการปฏบตงาน แรงจงใจดานผลการปฏบตงาน การจด

กจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญระหวางกลมทไมเขารวมโครงการฯ และกลมทเขารวมโครงการฯ แสดงใน

ตารางท 3 ในภาพรวมทงสองกลมมแรงจงใจดานผลการปฏบตงานของการจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปน



7


ตารางท 3 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และคาท ของแรงจงใจดานผลการปฏบตงานระหวางกลมทไมเขาโครงการฯ

กบกลมทเขารวมโครงการฯ

ผลการปฏบตงาน




x SD x SD

แรงจงใจดานผลการปฏบตงานการจดกจกรรมการเรยนร

1. นกศกษามผลการเรยนรดขน 3.64 .93 3.82 .86 -.950

2. นกศกษามความสขกบการเรยนมากขน 3.64 .84 3.63 .97 .071

3. ผสอนมความภมใจทไดปฏบตงานตาม พรบ.การศกษาแหงชาต 3.62 .87 3.67 1.07 -.250

4. ผสอนมโอกาสไดทำงานในรปแบบใหม ๆ 4.03 .62 4.06 .90 -.205

5. ผสอนไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน 3.59 .910 3.00 .87 3.103**

6. ผสอนไดรบการยอมรบจากผบงคบบญชา 3.64 .74 2.98 .73 4.201**

7. มความภมใจไดสรางสรรคงานทมคณคา 4.10 .75 4.25 .85 .960

8. มความภมใจทเปนสวนหนงของการทำใหรายงาน SAR

มคะแนนสงขน

3.95 .85 3.53 .75 2.418*

ภาพรวม 4.26 .72 4.35 .82 -.528

2) ปจจยเกอหนนดานการบรหารจดการ ปจจยเกอหนนดานการบรหารจดการซงเปนสงจงใจใหผสอน

พฒนาการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ระหวางกลมทไมเขารวมโครงการฯ กบกลมทเขารวมโครงการฯ แสดงใน

ตารางท 4

สำคญในระดบสง โดยทกลมทเขารวมโครงการฯ จะมคะแนนเฉลยสงกวา อยางไรกตามในภาพรวมของแรงจงใจไม

แตกตางกน เมอพจารณาเปนรายขอพบวา ขอทผสอนไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน และผสอนไดรบการยอมรบ

จากผบงคบบญชาของทงสองกลม แตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคาเฉลยของกลมทไมเขารวม

โครงการฯ สงกวาทงสองตวแปร



8


ตารางท 4 คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และคาท ของแรงจงใจดานการบรหารจดการระหวางกลมทไมเขาโครงการฯ

กบกลมทเขารวมโครงการฯ

การบรหารจดการ




x SD x SD

ปจจยเกอหนนดานการบรหารจดการทเปนสงจงใจใหพฒนา

การเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

1. ผสอนมสวนรวมในการกำหนดระบบการปฏบตงาน 3.77 .70 3.88 .791 -.715

2. ผสอนมทมงานทเปนกลยาณมตร 3.62 .87 3.76 .90 -.788

3. ผสอนมหวหนางานทเออเฟอและแบงปนโอกาส 3.87 .83 3.73 1.041 .741

4. องคกรมกลไกล สงเสรมทกษะการจดการความร 3.77 .70 3.88 .95 -.647

5. องคกรจดบรรยากาศและมวฒนธรรมการเรยนร 3.90 .88 3.76 .97 .677

6. องคกรมเปาหมายและความชดเจนในการปฎบตงาน 3.85 .70 3.92 .86 -.454

7. องคกรมระบบการทำงานตามวงจร PDCA 3.87 .73 3.80 .96 .381

8. องคกรมอปกรณและเครองอำนวยความสะดวก 4.08 .73 3.41 1.00 3.620**

9. องคกรจดหาเงนทนเพอพฒนาสอและนวตกรรม 3.92 .70 3.16 1.06 4.100**

ภาพรวม 3.86 .65 3.80 .79 -.431

จากตารางท 4 ในภาพรวม อาจารยคณะวทยาศาสตรฯ ใหความเหนเรองปจจยเกอหนน ดานการบรหาร

จดการทสงผลใหผสอนจดกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญในระดบสงคาเฉลยของแรงจงใจของทงสองกลม

ไมแตกตางกน เมอพจารณาเปนรายขอ พบวา การทองคกรมอปกรณและเครองอำนวยความสะดวกกบองคกรจดหา

เงนทนเพอพฒนาสอและนวตกรรมแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .01 โดยมคาเฉลยของกลมทไมเขารวม

โครงการฯ สงกวากลมทเขารวมโครงการฯ ทงสองตวแปร

2. การตรวจสอบความเหมาะสมของขอมลทวเคราะหดวยสถตจำแนกกลม

1) การแจกแจงขอมล จากตารางการตรวจสอบการแจกแจงของขอมลดวยสถต Kolmogorov smirnov

พบวา ขอมลแจกแจงแบบโคงปกต และเมอพจารณาลกษณะการแจกแจงของขอมลดวย Histogram Normal Q plot

และ Box polt พบวา ขอมลแจกแจงแบบโคงปกต

2) ความสมพนธระหวางตวแปรอสระ จากการตรวจสอบความสมพนธระหวางตวแปรอสระโดยวเคราะห

คาสมประสทธสหสมพนธระหวางตวแปรอสระ พบวา ไมมรายคใดทพบปญหาความสมพนธพหรวมเชงเสน (multi

collinearlity)



9


3) ความแปรปรวนของตวแปรอสระในแตละกลม จากการตรวจสอบความแปรปรวนของตวแปรอสระ

ในแตละกลม โดยทดสอบ Box’s M test พบวา ความแปรปรวนของตวแปรอสระของกลมอาจารยคณะวทยาศาสตรฯ

ทไมเขารวมโครงการและทเขารวมโครงการการสงเสรมกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ มความแปรปรวนเทากน

3. การวเคราะหจำแนกกลมแบบขนตอน (Stepwise) ซงใชหลกการการวเคราะหความแปรปรวนรวมกบการ

วเคราะหถดถอย ผลการคดเลอกตวแปรอสระทงหมด พบวา มตวแปรอสระ 8 ตว ทไดรบการคดเลอกเขาในสมการ

จำแนกกลมตวแปรอสระทง 8 ตว ผลการวเคราะหคาสมประสทธของตวแปรกลมระหวางกลมอาจารยคณะวทยาศาสตรฯ

ทไมเขารวมโครงการและทเขารวมโครงการการสงเสรมกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญผลการวเคราะหแสดง

ในตารางท 5

ตารางท 5 คาสมประสทธของตวแปรจำแนกกลม ระหวางกลมอาจารยคณะวทยาศาสตรฯ ทไมเขารวมโครงการ

และทเขารวมโครงการการสงเสรมกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

ตวแปร

คาสมประสทธจำแนกกลม

ไมเขารวมโครงการฯ (n = 39)

เขารวมโครงการฯ (n = 51)

มประสบการณการทำงาน (texper) -3.956 -6.433

ผสอนสามารถพฒนาผเรยนไดตรงตศกยภาพ (atti8) 2.498 .596

ผสอนภมใจและพอใจในผลงานของตนเอง (atti10) 3.870 5.714

ผสอนไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน (moti5) -6.954 -8.322

ไดรบการยอมรบจากหวหนางาน (moti6) 7.222 9.189

ทำใหรายงาน SAR มคะแนนสงขน (moti8) 5.082 6.524

ทมงานเปนกลยาณมตร (manag2) .998 -.213

องคกรจดหาเงนทนเพอพฒนาสอและนวตกรรม (manag9) 4.822 6.628

คา K คาคงท -40.471 -32.135

จากตาราง 5 คาประมาณของสมการในการจำแนกกลมสำหรบทไมเขารวมโครงการ คอ

D1 = -40.471 – 3.956 texper + 2.498 atti8 + 3.870 atti10 6.954 moti5 + 7.222 moti6

+ 5.082 moti8 +.988 manag2 + 4.822 manag9

คาประมาณของสมการในการจำแนกกลมสำหรบอาจารยทเขารวมโครงการ คอ

D2 = -32.135 + 6.433 texper + .596 atti8 + 5.714 atti10 8.322 moti5 + 9.189 moti6

+ 6.524 moti8 - .213 manag2 + 6.628 manag9



10


การศกษาสมประสทธของการวเคราะหตวแปรดวยคะแนนมาตรฐาน แสดงในตารางท 6

ตารางท 6 การศกษาสมประสทธของการวเคราะหตวแปรดวยคะแนนมาตรฐาน

ตวแปร

คาสมประสทธจำแนกกลม

ไมเขารวมโครงการฯ (n = 39)

เขารวมโครงการฯ (n = 51)

มประสบการณการทำงาน (texper) -.621 -1.305

ผสอนสามารถพฒนาผเรยนไดตรงตศกยภาพ (atti8) -.805 -1.002

ผสอนภมใจและพอใจในผลงานของตนเอง (atti10) .865 .972

ผสอนไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน (moti5) -.640 -.720

ไดรบการยอมรบจากหวหนางาน (moti6) .765 1.036

ทำใหรายงาน SAR มคะแนนสงขน (moti8) .609 .760

ทมงานเปนกลยาณมตร (manag2) -.570 -.638

องคกรจดหาเงนทนเพอพฒนาสอและนวตกรรม (manag9) .881 .951

คาคงท - -4.124

จากตาราง 6 ตวแปรจำแนกคณลกษณะของกลมอาจารยทไมเขารวมโครงการ และกลมทเขารวมโครงการ

สงเสรมการจดกจกรรมเรยนร ทเนนผเรยนเปนสำคญ มทงหมด 8 ตวแปร สมการจำแนกในรปคะแนนมาตรฐาน คอ

Z = -6.21 texper - .805 atti8 + .865 atti10 - .640 moti5 + .765 moti6

+ 609 moti8 - .570 manag2 + .881 maanag9

ตารางท 7 คาสถตทเกยวของกบสมการจำแนกกลมอาจารยคณะวทยาศาสตรฯ ทไมเขารวมโครงการ และทเขารวม

โครงการการสงเสรมกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

Function ۸ % of variance

Cumula-tive%

Canonical correla-

tionWilks’

Lambda Χ2 df P -Value

1 .905 100.0 100.0 .689 .525 54.139 8 .000

จากตาราง 7 เมอนำสมการจำแนกกลมดวยคะแนนมาตรฐานไปทดสอบระดบนยสำคญ พบวาคา X2 = 54.139

df = 8 ระดบนยสำคญ .01 และตวแปรทง 8 ตว มความสมพนธกนระดบคอนขางสง (Canonical correlation = .689)

ระดบนยสำคญ .01 เชนเดยวกน



11


เมอเขยนในรปของกลมตวแปรวตถประสงคของการวจย จะไดดงน

กลมตวแปร คาสมประสทธ

สถานภาพสวนบคคล

มประสบการณการทำงาน (texper) -.621

เจตคตตอการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

ผสอนสามารถพฒนาผเรยนไดตรงตามศกยภาพ (atti8) -.805

ผสอนภมใจและพอใจในผลงานของตนเอง (atti10) .865

แรงจงใจดานผลการปฏบตงาน

ผสอนไดรบการยอมรบจากเพอนรวมงาน (moti5) -.640

ไดรบการยอมรบจากหวหนางาน (moti6) .765

ทำใหรายงาน SAR มคะแนนสงขน (moti8) .609

ปจจยเกอหนนดานการบรหารจดการ

ทมงานเปนกลยาณมตร (manag2) -.570

องคกรจดหาเงนทนเพอพฒนาสอและนวตกรรม (manag9) .881

จากตาราง 8 การพยากรณการเปนสมาชกกลม ตามวตถประสงคขอ 2 พบวา อาจารยกลมทไมเขารวม

โครงการ 39 คน ไดรบการพยากรณใหอยกลมน 32 คน และอยในกลมเขาโครงการฯ 7 คน จงพยากรณไดถกตอง

รอยละ 82.1 และพยากรณไมถกตอง รอยละ 17.9 สวนอาจารยทเขารวมโครงการฯ มจำนวน 51 คน พยากรณวาอย

กลมน 44 คน และอยในกลมไมเขารวม โครงการ 7 คน จงพยากรณไดถกตองรอยละ 86.3 และพยากรณไมถกตอง

รอยละ 13.7 สมการจำแนกกลมสามารถพยากรณการเปนสมาชกกลมไดถกตอง โดยเฉลยรอยละ 84.4

ตารางท 8 รอยละความถกตองในการพยากรณการเปนสมาชกกลมอาจารยคณะวทยาศาสตรฯ ทไมเขารวมโครงการ

และทเขารวมโครงการการสงเสรมกจกรรมการเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ

การจดกจกรรมทเนนผเรยนเปนสำคญ พยากรณการเปนสมาชกกลม

รวม ไมเขารวมโครงการ เขารวมโครงการ

ผไมเขารวมโครงการ 32 7 39

รอยละการพยากรณถกตอง 82.1 17.9 100.0

ผเขารวมโครงการ 7 44 51

รอยละการพยากรณถกตอง 13.7 86.3 100.0

พยากรณการเปนสมาชกกลมไดถกตองโดยเฉลยรอยละ 84.4



12


ขอเสนอแนะ

1. ขอเสนอแนะเพอการนำผลการวจยไปใช

การไดตวแปรทจำแนกลกษณะของกลม ทำใหมความชดเจนในทศทาง การพฒนาโครงการอยางตอเนอง

ทงในสวนของผบรหาร ผสอน และระบบการบรหารจดการ ผบรหาร และผมสวนเกยวของในการจดกจกรรมการเรยนร

ทเนนผเรยนเปนสำคญควรตระหนกในขอคนพบในเชงปรมาณ ทสอดคลองกนวาอาจารยทง 2 กลม มเจคคตเชงบวกตอ

การเรยนรทเนนผเรยนเปนสำคญ ทง 2 กลม ยงตองการการฝกอบรม ในรปแบบหลากหลาย บางกลมตองการความร

และตองการใหจดอบรมพนฐาน ขณะทบางกลมตองการความรตอยอด คอ การอบรมเทคนคเฉพาะทาง เชน การสอน

แบบ CIPPA PBL RBL รวมทงการบรณาการงานวจยไปกบแผนการจดการเรยนร สามารถนำไปใชจรงในวชาภาคทฤษฎ

และในทางปฏบต โดยเฉพาะงานปฏบตการดานอาหาร เปนตน ควรจดใหมทมงานเรยนรรวมกนแบบกลยาณมตร

ลองสอน ลองผด ลองถกบาง สงสมประสบการณทละนอย อาจารยทมประสบการณการสอนอาจมความรมภมปญญา

มาแลกเปลยนอาจารยรนนอง ขณะทอาจารยรนนองมสวนชวยขยายความร เชน งานดานคอมพวเตอรซงกนและกน

เปนการจดการความรในองคกรอยางธรรมชาต และสรางวฒนธรรมการทำงานทเปดเผยจรงใจ ควรจดเวทวจยทให

อาจารยไดทำวจยในชนเรยน โดยมตวอยางงานวจยในระดบอดมศกษาใหเหนเปนรปธรรมและมพเลยงชวยแนะนำใน

บางสถานการณ ควรมงเนน การพฒนาศกยภาพของผเรยนอยางจรงจงโดยไมควรใหนำหนกการนำผลงานวจยไป

ประเมนคณภาพภายนอก เพราะงานวจยในชนเรยนหรองานพฒนานกศกษา ไมสามารถนำมาเปนผลงานทางวชาการ

แกตนเอง แตผสอนมงหวงผลดานคณภาพการศกษาทจะเกดขนกบองคกร

2. ขอเสนอแนะเพอการวจยครงตอไป

ควรมการวจยรปแบบการประเมนการสอนของอาจารยเปนรายบคคลซงสรางเจตคตเชงบวกตอผถกประเมน

และสอดคลองกบระบบประกนคณภาพของสถานศกษา ควรมการวจยรปแบบทเหมาะสม ของนกศกษาคณะวทยาศาสตรซง

อาจจำแนกลงไปถงระดบหลกสตร เพอเพมศกยภาพในการเรยนร ในองครวมทงดานความรเจตคตและทกษะกระบวนการ

เอกสารอางอง

รบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ, สำนกงาน. (2548). รายงานการวจย การประเมนการเรยนรทเนนผเรยนเปน

สำคญ: แนวคดและวธการ. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตง แอนพบลชซง.

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2551). โครงการเพมประสทธภาพทเนนผเรยนเปนสำคญ. สบคนเมอ 3 ธนวาคม

2551. จาก http://www.dusit.ac.th

ทศนา แขมมณ. (2551). การปฏรปการเรยนรทงโรงเรยน : ปจจยเออตอความสำเรจและขอเสนอแนะ ใน คมอการ

พฒนาโรงเรยนในฝนของ ป.ต.ท. กรงเทพฯ. : ป.ต.ท.

สถาบนวจยและพฒนา. (2551). สรปผลการจดสมมนาเชงปฏบตการ เพอกำหนดแนวทางการบรณาการการวจยกบ

การพฒนาการเรยนการสอน. สบคนเมอ 3 ธนวาคม 2551. จาก http://www.dusit.ac.th



13


คณะผเขยน

รองศาสตราจารย ดร.จตร โพธมามกะ สงกดหนวยงาน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยภาณพงศ พนมวน สงกดหนวยงาน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยฐตพร ลนฐฎา สงกดหนวยงาน คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต




15


การจดกจกรรมการเรยนร วชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ดวยรปแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน

Organizing Problem-Based Learning Activities for the Garbage and Solid Wastes Disposal Course

อาภาพรรณ สตยาวบล

หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอพฒนาการเรยนการสอน รายวชา 4063408 การกำจดขยะมลฝอยและ

สงปฏกล ดวยรปแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน และพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอย

และสงปฏกล เรอง ระบบการจดการมลฝอย กลมเปาหมายเปนนกศกษาชนปท 4 หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม

จำนวน 56 คน ทลงทะเบยนรายวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ในภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2551 เครองมอ

ทใชในการวจยประกอบดวย 1) แผนการสอนรปแบบการใชปญหาเปนฐาน เรองระบบการจดการมลฝอย 2) แบบวด

ลกษณะการเรยนรดวยตนเอง 3) เครองมอวดผลสมฤทธทางการเรยน และ 4) แบบวดความพงพอใจตอการเรยน

การสอน วเคราะหขอมลดวยคาสถตพนฐาน รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการพฒนาการเรยนการสอน รายวชา 4063408 การกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ดวยรปแบบการเรยนร

โดยใชปญหาเปนฐาน สรปไดดงน 1) นกศกษามลกษณะการเรยนรดวยตนเองสงมากในดานความตองการเรยนรสงใหม

อยเสมอ มความกระตอรอรนในการเรยน รสกสนกกบการคนหาคำตอบเกยวกบปญหาตางๆ 2) นกศกษามผลสมฤทธ

ทางการเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 และนกศกษาจำนวน 47 คน คดเปนรอยละ 83.93

ของนกศกษาทงหมด มคะแนนผานเกณฑรอยละ 60 ของคะแนนเตม 3) นกศกษามความพงพอใจตอการเรยนแบบใช

ปญหาเปนฐาน ในดานทอาจารยไมใชวธการบรรยายเนอหาใหแกนกศกษา มการใชคำถามกระตนใหนกศกษาคนหาคำ

ตอบดวยตนเอง

คำสำคญ: กจกรรมการเรยนร การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน

Abstract

The purposes of this research were to develop learning activities based on problem-based learning

(PBL) and to develop students’ learning achievement on the topic of Garbage Disposal Management System in

the Garbage and Solid Wastes Disposal Course. The target group consisted of 56 fourth year students in the

Environmental Science Program, who enrolled for the the Garbage and Solid Wastes Disposal Course in the

first semester of the 2008 academic year. The employed research instruments included (1) lesson plans based

on problem-based learning on the topic of Garbage Disposal Management System; (2) a scale to assess



16


individual self learning; (3) a learning achievement test; and (4) a questionnaire to assess student’s satisfaction

with problem-based learning. The data collected were statistically analyzed with the use of basic statistics of

percentage, arithmetic mean, and standard deviation.

The findings of this research could be concluded as follows: (1) The students had characteristics of self

learning at the very high level. Especially, they always wanted to learn new things with enthusiasm for learning

and enjoyed the search for answers to solve the problems. (2) The students’ post-learning achievement test

scores were significantly higher than their pre-learning counterparts at the .05 level, and 47 students or 83.93

percent of the total number of students obtained scores passing the criterion of 60 percent of the full score.

(3) The students were satisfied with problem-based learning in the aspect of the instructor refraining from

lecturing but using questions instead to encourage students to find answers to problems by themselves.

Keywords: learning activity, Problem-based learning

บทนำ

ปจจบนเปนยคของเทคโนโลยสารสนเทศและเปนสงคมแหงการเรยนร การศกษาในดานตางๆ จงมความจำเปน

ทจะตองรวดเรว ทนตอเหตการณ โดยเฉพาะอยางยง เกยวกบสถานการณปญหาดานสงแวดลอม ซงเปนเรองสำคญทง

ในระดบประเทศและระดบโลก การทราบถงปญหา เปนสงสำคญทำใหเกดแรงกระตนและเกดความตนตว อนจะนำไป

สการแสวงหาความรและวธการตางๆ เพอนำมาแกปญหาไดอยางถกตองและมประสทธภาพ ซงจำเปนจะตองอาศยการ

เรยนร การใชแหลงการเรยนร การรวบรวมและการนำไปประยกตใช พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545 ในมาตรา 22 และ 23 ไดกลาวถงหลกการจดการศกษา โดยกำหนดให

ผเรยนมความสำคญทสด ผเรยนสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และผเรยนไดรบการพฒนาตามธรรมชาตและ

เตมตามศกยภาพ เนนความสำคญทงความร ความคด คณธรรม กระบวนการเรยนร และบรณาการความรเกยวกบ

ตนเอง ความสำคญของตนเองกบสงคม วทยาศาสตร และเทคโนโลยคอมพวเตอร ภาษาไทย ภาษาตางประเทศ ศาสนา

ศลปวฒนธรรม กฬา ภมปญญาไทย การประกอบอาชพและการดำรงชวตอยางมสข

การจดการเรยนการสอน โดยเนนใหผเรยนมความเขาใจประเดนปญหาดานสงแวดลอม สรางความตระหนก

และมสวนรวมในการแกปญหา ใหสามารถเลอกแนวทางในการปองกน แกไขและพฒนาคณภาพสงแวดลอมไดอยาง

เหมาะสม จงเปนการเรยนทสอดคลองกบนโยบายการพฒนาและปรบปรงกระบวนการเรยนการสอน ทเนนใหมการเรยน

การสอนกบสภาพแวดลอมโดยตรง และเรยนรจากสภาพแวดลอมทอยใกลตว

การเรยนแบบใชปญหาเปนฐาน (Problem-based learning) เปนวธการสอนรปแบบหนง ทนำมาใชกบวชา

ทางวทยาศาสตร ซงไดรบการยอมรบวา เปนการเรยนทใหประสบการณ ทาทายความคด รวมกบการแกปญหา

เปนการจงใจใหผเรยน เรยนรการแกปญหาโดยผานการสบเสาะหาความรและเรยนดวยการคนพบ ทำใหไดรบความร

ทางวทยาศาสตร สามารถบรณาการความรในการแกปญหาได การวจยครงน ผวจยไดเลอกรายวชาการกำจดขยะ

มลฝอยและสงปฏกล รหสวชา 4063408 จำนวน 3 หนวยกต ซงเปนรายวชาบงคบ ระดบปรญญาตร หลกสตร



17


วทยาศาสตรสงแวดลอม เพอศกษาผลสมฤทธทางการเรยน เพอเปนประโยชนสำหรบการพฒนาการเรยนการสอนดาน

วทยาศาสตรและรายวชาอนๆ ตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอพฒนาการเรยนการสอน รายวชา 4063408 การกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ดวยรปแบบการ

เรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน

2. เพอศกษาวธเรยนรของนกศกษาดวย PBL ในดานการเรยนรดวยตนเอง และความพงพอใจในการเรยนการสอน

3. เพอพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล เรอง ระบบการจดการมลฝอย

ของนกศกษาชนปท 4 ใหนกศกษารอยละ 70 ของนกศกษาทงหมดมคะแนนผานเกณฑรอยละ 60 ของคะแนนเตม


1. ขนตอนในการดำเนนการพฒนาการเรยนการสอนแบบปญหาเปนฐาน

1.1 ศกษาแนวคด ทฤษฏและแนวปฏบตเกยวกบกระบวนการสอนแบบใชปญหาเปนฐาน จากเอกสาร

ทเกยวของ

1.2 ศกษาวตถประสงคของรายวชา การกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล

1.3 พฒนากจกรรมรปแบบการสอน และเครองมอวดและประเมนผล

1.4 ดำเนนการสอนโดยใชรปแบบปญหาเปนฐาน

1.4.1 ชแจงวตถประสงคของการทำวจยใหนกศกษาทราบ

1.4.2 จดนกศกษาเปนกลม กลมละ 5 คน แบบคละความสามารถ และใหแตละกลมเลอกหวหนา

รองหวหนา และเลขานการกลม

1.4.3 กำหนดกจกรรมทจะเกดขนทงในและนอกหองเรยน โดยอาศยแนวคดของการเรยนการสอน

แบบปญหาเปนฐาน

1.5 ประเมนผลสมฤทธทางการเรยน

2. เครองมอทใชในการวจย

2.1 แผนการสอนรปแบบปญหาเปนฐาน ผวจยไดดำเนนการสรางแผนการสอนตามขนตอน ดงน

2.1.1 ศกษาหนงสอ เอกสาร งานวจยทเกยวของทกบการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางโดยใช

รปแบบปญหาเปนฐาน

2.1.2 วเคราะหเนอหาและจดประสงครายวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล

2.1.3 สรางแผนการสอน

2.2 เครองมอทใชในการประเมนประสทธภาพของการจดกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย

2.2.1 แบบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล ประกอบดวยแบบ

ทดสอบกอนเรยนและหลงเรยน แบบทดสอบอตนยจำนวน 6 ขอ



18


2.2.2 แบบสอบถามวดลกษณะการเรยนรดวยตนเอง โดยใชหลกมาตราสวนประเมนคา (Rating

Scale) 5 ระดบของลเคอรท (Likert Scale) แบงเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบวดลกษณะการ

เรยนรดวยตนเอง และตอนท 2 ลกษณะการเรยนรดวยตนเองจำนวน 20 ขอ

2.2.3 แบบวดความพงพอใจตอการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปนฐาน โดยครอบคลมเนอหา

เกยวกบการเรยนการสอนโดยใชปญหาเปนฐาน 5 ดาน คอ วธการสอน สอการสอน การวดและประเมนผล เปนแบบ

มาตราสวนประเมนคา (Rating Scale) 3 ระดบของลเคอรท (Likert Scale) แบงเปน 2 ตอน คอ ตอนท 1 ขอมลทวไป

ของผตอบแบบวดลกษณะการเรยนรดวยตนเอง และตอนท 2 ความพงพอใจตอการเรยนการสอนแบบใชปญหาเปน

ฐานจำนวน 15 ขอ

3. การวเคราะหขอมล

ขอมลเชงปรมาณ ใชสถตพนฐาน คอ คารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ไดจากการนำ

คะแนนจากแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล เพอดผลสมฤทธทางการเรยน

เมอสนสดการวจยนำผลการทดสอบจากแบบทดสอบมาหาคาเฉลย รอยละ สวนเบยงเบนมาตรฐาน แลววเคราะห

เปรยบเทยบกบเกณฑทตงไว

ผลการศกษา

การศกษาขอมลทวไปของนกศกษาทเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล จำนวนทงสน 56 คน

แบงเปนเพศหญง จำนวน 31 คน คดเปนรอยละ 55.36 เพศชาย จำนวน 25 คน คดเปนรอยละ 44.64 สวนเกรดเฉลย

สะสมกระจายในชวง 1.88 – 3.54 สวนใหญมเกรดเฉลยอยในชวง 2.00 – 2.49 จำนวน 28 คนคดเปนรอยละ 50.00

รองลงมามเกรดเฉลยระหวาง 2.50 – 2.75 จำนวน 11 คน คดเปนรอยละ 19.65

ผลการศกษาดานลกษณะการเรยนรดวยตนเองของนกศกษา พบวา นกศกษามลกษณะการเรยนรดวยตนเอง

สงมากในการตองการเรยนรสงใหมอยเสมอ (x = 4.84) มความกระตอรอรนในการเรยน (x = 4.61) รสกสนกกบ

การคนหาคำตอบเกยวกบปญหาตางๆ (x = 4.46) ซงการใชรปแบบปญหาเปนฐานนนจะชวยเปดโอกาสในการเรยนร

การมความคดรเรม และสามารถใชทกษะในการแกปญหาได สอดคลองกบการศกษาของปราณ หบแกว (2551)

ทพบวา การจดการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน เปนกจกรรมทเนนผเรยนเปนสำคญ นกเรยนมสวนรวมแสดงความ

คดเหนในการจดการเรยนร การจดการเรยนรใชปญหาทองถนเปนตวกระตนใหนกศกษาอยากรอยากเหน กระตอรอรน

ในการศกษาคนควาขอมล

การวเคราะหผลสมฤทธทางการเรยน จากการใชแบบทดสอบกอนเรยนและหลงเรยนในเรองระบบการจดการ

มลฝอย ทดสอบกบนกศกษาจำนวน 56 คน พบวา คะแนนเฉลยของนกศกษากอนเรยน เทากบ 9.107 คะแนน และ

หลงเรยนเทากบ 14.399 คะแนน จะเหนไดวา หลงจากนกศกษาไดเรยนโดยใชกจกรรมปญหาเปนฐานจะทำให

นกศกษามคะแนนเฉลยเพมสงขนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 และเมอสนสดการเรยนการสอนใชแบบทดสอบ

อตนย พบวา คะแนนสอบปลายภาคของนกศกษาทงหมด มคะแนนเฉลยเทากบ 44 จากคะแนนเตม 60 คะแนน

มนกศกษาผานเกณฑรอยละ 60 จำนวน 47 คน คดเปนรอยละ 83.93 ของนกศกษาทงหมด ซงสอดคลองกบการศกษา



19


ของปราณ หบแกว (2551) ทจดการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐานในการเรยนวทยาศาสตร เรองทรพยากรและสงแวดลอม

พบวา นกเรยนมการพฒนาความสามารถในการแกไขปญหาผานเกณฑทรอยละ 70 คดเปนรอยละ 80.95 จากจำนวน

นกเรยนทงหมด ซงแสดงใหเหนวาการจดการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐานทำใหนกเรยนสวนใหญมความสามารถในการ

แกปญหาผานเกณฑทกำหนด และมการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนสงกวาเกณฑทกำหนดคดเปนรอยละ 85.71

การศกษาของพชรากราณต อนทะนาค (2546) ทสรปวา การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานสำหรบวชา

ภาษาองกฤษเพอการทองเทยวทำใหผเรยนมากกวารอยละ 60 มความสามารถในการพดภาษาองกฤษผานเกณฑระดบ

คอนขางดขนไป นอกจากนสอดคลองกบมานต ถาอาย (2541) และ สรพล พหลภาคย (2549) ทจดการเรยนรโดยใช

ปญหาเปนฐานพบวาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนสงขน

การศกษาความพงพอใจตอการเรยนการสอนของนกศกษาทเรยนวชาการกำจดขยะมลฝอยและสงปฏกล

พบวานกศกษาสวนใหญ มความพงพอใจตอการเรยนการสอนในระดบมาก ดงน นกศกษาพงพอใจทอาจารยไมใช

วธการบรรยายเนอหาใหแกนกศกษา (x = 2.79) โดยนกศกษามความพงพอใจทอาจารยใชคำถามกระตนใหนกศกษา

คนหาคำตอบดวยตนเอง (x = 2.43) และนกศกษามความพงพอใจทอาจารยแนะนำและจดเตรยมเอกสาร ตำรา

วดทศนใหแกนกศกษา (x = 2.89) และนกศกษาชอบวธการเรยนทเรมตนดวยสถานการณปญหากอน การเรยนร

เนอหา (x = 2.80) ทงนนกศกษาชอบการวเคราะหปญหา และแสวงหาความรมาแกปญหา (x = 2.52) และชอบการม

สวนรวมในการกำหนดกจกรรมการเรยนการสอนรวมกบอาจารย (x = 2.70)และชอบการเรยนรจากประสบการณจรง

ในชมชน (x = 2.73) การปฏบตเชนนจะทำใหนกศกษาเขาใจเนอหาวชาไดลกซงและครอบคลมมากขน (x = 2.59)

จากการสำรวจพบวานกศกษาไดเรยนรวธการเรยนแบบใชปญหาเปนฐาน และพงพอใจทจะเรยนโดยใชวธการเรยนแบบ

ใชปญหาเปนฐานในครงตอไป (x = 2.96) ทงนถาพจารณาทกดานแลวนกศกษามความพงพอใจตอการเรยนแบบใช

ปญหาเปนฐานในระดบมาก (x = 2.93)


1. ผลการศกษาดานลกษณะการเรยนรดวยตนเอง พบวา นกศกษามลกษณะการเรยนรดวยตนเองอยใน

ระดบสงมากในดานการตองการเรยนรสงใหมอยเสมอ มความกระตอรอรนในการเรยน รสกสนกกบการคนหาคำตอบ

เกยวกบปญหาตางๆ ซงการใชรปแบบปญหาเปนฐานนนจะชวยเปดโอกาสในการเรยนร การมความคดรเรม และ

สามารถใชทกษะในการแกปญหาได ซงการใชรปแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานจะชวยสงเสรมทกษะการเรยนร

ดวยตนเอง แตทงนทงนนผเรยนจะตองมความมงมนในการคนควาขอมล เพอใหเกดแนวทางทจะนำไปสการหาคำตอบ

ของปญหาไดอยางมประสทธภาพ ในขณะทมนกศกษาเพยงเลกนอยยงคงชอบลกษณะการเรยนแบบเดมคอใหผสอน

บอกทกอยาง และไมพยายามคนควาขอมลดวยตนเอง

2. ผลการวเคราะหผลสมฤทธทางการเรยนแบบใชปญหาเปนฐาน จากการใชแบบทดสอบกอนเรยนและหลง

เรยนในเรองระบบการจดการมลฝอย พบวา คะแนนเฉลยของนกศกษาหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมความแตกตางกน

อยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 ทงนเนองจากการเรยนโดยใชปญหาเปนฐานนน เนนใหนกศกษาไดคนควาขอมล

ดวยตนเอง เปดโอกาสใหไดใชความคดรเรมสรางสรรค รวมทงไดลงมอปฏบตจรง ทำใหนกศกษามความเขาใจในเนอหา



20


ทเรยนเพมมากขน นอกจากนการใชแบบทดสอบปลายภาคเพอวดผลสมฤทธทางการเรยนพบวา นกศกษามผลสมฤทธ

ทางการเรยนสงกวารอยละ 60 คดเปนรอยละ 83.93 ของจำนวนนกศกษาทงหมด ซงสงกวาเกณฑการประเมนทตงไว

3. ผลการวเคราะหดานความพงพอใจตอการเรยนการสอน พบวา นกศกษาสวนใหญมความพงพอใจในการ

จดกจกรรมการเรยนรดวยรปแบบการใชปญหาเปนฐาน ระดบมากในเดนทอาจารยไมใชวธการบรรยายเนอหาใหแก

นกศกษา อาจารยใชคำถามกระตนใหนกศกษาคนหาคำตอบดวยตนเอง และนกศกษามความพงพอใจทอาจารยแนะนำ

และจดเตรยมเอกสาร ตำรา วดทศนใหแกนกศกษา ทงนถาพจารณาทกดานแลวนกศกษามความพงพอใจตอการเรยน

แบบใชปญหาเปนฐานในระดบมาก


1. ขอเสนอแนะจากการวจย

1.1 การจดกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานตองมการวางแผนในขนตอนการกำหนดปญหาให

ชดเจน และวางแผนใหรดกม และทำความเขาใจกบนกศกษาเกยวกบขอบเขตการศกษา เพอใหเกดความชดเจน และ

ไมหลงประเดน

1.2 ควรมความพรอมของแหลงขอมล เชน การคนควาจากอนเทอรเนต คอมพวเตอร

2. ขอเสนอแนะเพอการทำวจยครงตอไป

2.1 ควรมการใชกจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานในเรองอนๆ


ปราณ หบแกว. (2551). การพฒนาความสามารถในการแกปญหาและผลสมฤทธทางการเรยนวทยาศาสตร เรอง

ทรพยากรและสงแวดลอมของนกเรยนมธยมศกษาปท 3 โดยการจดกจกรรมการเรยนรแบบใชปญหาเปนฐาน

(Problem-Based Learning: PBL). วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยขอนแกน.

พชรากราณต อนทะนาค. (2546). กจกรรมการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานสำหรบวชาภาษาองกฤษเพอการ

ทองเทยว. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม.

มานช ถาอาย. (2541). ความสามารถในการแกปญหาและความคดเหนของนกเรยนมธยมศกษาตอนตนทมผล

มาจากการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐาน. วทยานพนธปรญญาศกษาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม.

สรพล พหลภาคย. (2549). การพฒนารปแบบการเรยนรวทยาศาสตรเรอง ชวตและการดำรงชวต สำหรบชวงชน

ท 3 โดยใชปญหาเปนฐานรวมกบการสอนทบทวน. วารสารวจยทางการศกษา 1: 122-128.

ผเขยน

อาจารยอาภาพรรณ สตยาวบล สงกดหนวยงาน หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต E-mail: [email protected]



21


การศกษาคณภาพนำและความหลากหลายชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร A Study of Water Quality and Varieties of Protozoa Species in the Chao Phraya

River at Nonthaburi Province

ยวรตน ปรมศนาภรณ

หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาคณภาพนำ และความหลากหลายชนดของโปรโตซวในแมนำ

เจาพระยา จงหวดนนทบร เกบตวอยาง 9 บรเวณ ระยะเวลา 9 เดอน ตงแตเดอนธนวาคม 2548 ถงเดอนสงหาคม

2549 แบงเปนชวงฤดแลง 6 เดอน (เดอนธนวาคม 2548 ถงเดอนกมภาพนธ 2549) และในชวงฤดฝน 3 เดอน (เดอน

มถนายน ถงเดอนสงหาคม 2549) โดยนำตวอยางนำมาวเคราะหคาการนำไฟฟา คาความขน ความโปรงแสง อณหภม

ของนำ และอากาศ ความเปนกรด-ดาง ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ คาบโอด ปรมาณฟอสฟอรส และไนโตรเจน

แลวนำผลการวเคราะหเทยบกบมาตรฐานคณภาพของแหลงนำ พบวาคณภาพนำในแมนำเจาพระยาจดอยในเกณฑ

แหลงนำประเภทท 3 ตามมาตรฐานคณภาพนำแหลงนำผวดน และเกณฑตามระบบการยอยสลายสารอนทรย

(Saprobic system) ทแบงคณภาพนำตามคา Biochemical oxygen demand (BOD) ของ Kolkwitz และ Marsson

คณภาพนำจดอยในเขตนำเสอมสภาพทมปรมาณสารอนทรยปานกลาง (Mesosaprobic Zone) มคา Biochemical

oxygen demand (BOD) อยในชวง 2.5-10 มลลกรมตอลตร ความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา

ในฤดแลงพบโปรโตซวทงหมด 32 ชนด 4 classes และในฤดฝนพบโปรโตซวทงหมด 50 ชนด 7 classes

คำสำคญ: ความหลากหลายชนด คณภาพนำ โปรโตซว แมนำเจาพระยา

Abstract

The aims of this research study were to study water quality and find out varieties of protozoa species

in the Chao Phraya River at Nonthaburi province. Research samples were collected from nine areas during the

nine-month time span from December 2005 to August 2006 comprising six dry season months (December 2005

- February 2006) and three rainy season months (June - August 2006). The water samples were analyzed to

determine quality in terms of conductivity, turbidity, transparency, water and air temperature, pH value,

dissolved oxygen (DO), biochemical oxygen demand (BOD), and amounts of nitrogen and phosphorus. After

that, the analysis results were compared with surface water quality standards. Research findings indicated that

การศกษาคณภาพนำและความหลากหลายชนดของโปรโตซว ในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร


22


water quality of the Chao Phraya River was classified as being in the type 3 based on the surface water quality

standards. Also, when water quality was determined based on Kolkwitz and Marsson’s criteria of biochemical

oxygen demand (BOD), the water quality was in the Mesosaprobic Zone, with BOD ranging from 2.5 - 10

milligram/liter. As for the varieties of protozoa species, 32 species in four classes of protozoa were observed

in the dry season, while 50 species in nine classes of protozoa were observed in the rainy season.

Keywords: biodiversity, water quality, protozoa, Chao Praya River

บทนำ

แมนำเจาพระยาเปนแมนำสายหลกในพนทภาคกลางของประเทศไทยไหลผานทงราบภาคกลาง 11 จงหวด

ออกสอาวไทยทอำเภอปากนำ จงหวดสมทรปราการ ครอบคลมพนทบางสวนของจงหวดนนทบร ซงเปนจงหวดทม

พนทตดตอกบกรงเทพมหานคร จงมความหนาแนนของประชากรสง สภาพของนำในแมนำไดรบผลกระทบจากชมชน

เชน การใชนำเพอการเกษตร การคมนาคม และการระบายนำเสยจากชมชนลงสคลอง เปนตน ทำใหเกดการเปลยนแปลง

คณภาพนำ สงผลตอวถชวต คณภาพชวตของมนษย และสงมชวตทอาศยในแหลงนำ ดงนนการดำเนนการตดตามตรวจ

สอบคณภาพนำทางกายภาพ เคม และการประเมนคณภาพนำดวยสงมชวตในแหลงนำ จะทำใหไดขอมลสำหรบการ

จดการนำ

การประเมนคณภาพนำดวยสงมชวตในแหลงนำ จะใชโปรโตซวซงเปนสงมชวตเซลลเดยว โปรโตซวนำจด

เปนกลมทมบทบาทสำคญในระบบนเวศแหลงนำ ทงบทบาทของผผลต และผบรโภคโดยกนแบคทเรย และสารอนทรย

ทไดจากกระบวนการของผยอยสลายอนทรยสาร จงมบทบาทควบคมปรมาณแบคทเรยสวนเกน ทำใหการบำบดม

ประสทธภาพ คนสภาพของนำเสยในแหลงนำตามธรรมชาต (เปยมศกด, 2543 และสบณฑต, 2549) จงมการศกษา

ความหลากชนดของโปรโตซวในแหลงนำหลายแหง เชน การศกษาโปรโตซวในเขอนคลองทาดาน จงหวดนครนายก

โดยเกบตวอยางเดอนละครง ตงแตเดอนมถนายน ถงเดอนธนวาคม 2548 ผลการสำรวจพบโปรโตซวจำนวน 90 ชนด

4 classes ไดแก class mastigophora 20 ชนด class sarcodina 20 ชนด class ciliata 44 ชนด และ class suctoria

6 ชนด (เพชร และคณะ, 2548) การศกษาความหลากหลายของโปรโตซวในคลองแมขาจงหวดเชยงใหม จากจดเกบตว

อยางทงหมด 3 จด ในชวงเดอน เมษายน 2546 พบโปรโตซวทงสน 18 ชนด จำแนกออกเปน 4 classes 1. class

ciliata 11 ชนด 2. class mastigophora 5 ชนด 3. class sarcodina 1 ชนด 4. class suctoria 1 ชนด ชนดทพบมาก

ทสดคอ Euglena acus Amphileptus claparedei และ Synura uvella ตามลำดบ ผลการตรวจคณภาพนำทางกายภาพ

และเคมคลองแมขาจดเปนแหลงนำเสยประเภทท 5 ทใชประโยชนในการเกษตรกรรมเพยงอยางเดยว (สขสรรค และ

คณะ, 2546) และการศกษาความหลากหลายของโปรโตซวและคณภาพนำในคลองแมขาจงหวดเชยงใหม ตงแตเดอน

มกราคมถงธนวาคม 2541 เปนเวลา 12 เดอน พบโปรโตซว 104 ชนด 4 classes ไดแก 1. class ciliata 41 ชนด

2. class mastigophora 36 ชนด 3. class sarcodina 24 ชนด และ 4. class suctoria 3 ชนด (อนทรา, 2541)

การศกษาความหลากชนดของโปรโตซว และคณภาพนำในแมนำพอง จงหวดขอนแกน ตงแตเดอนกรกฏาคม 2544



23


ถงเดอนมถนายน 2545 รวมระยะเวลา 1 ป พบวาอณหภมของนำมคา 22.0–31.5 องศาเซลเซยส ความเปนกรด-ดาง

มคา 7.1–7.7 คาการนำไฟฟามคา 143.7–2,690 ไมโครโมหตอเซนตเมตร ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ มคา

3.1–6.2 มลลกรมตอลตร และพบโปรโตซว 13 classes 78 ชนด ไดแก class karyorelictea 1 ชนด class spirotrichea

8 ชนด class prostomatea 2 ชนด class phyllopharyngea 4 ชนด class litostomatea 4 ชนด class nassophorea

2 ชนด class oligohymenophorea 7 ชนด class euglenoidea 32 ชนด class phytomonadea 3 ชนด class

dinoflagellata 2 ชนด class lobosea 11 ชนด class heliozoea 1 ชนด และ class cryptomonadea 1 ชนด (ภวฎณ,

2546)

วตถประสงค

1. เพอศกษาคณภาพนำทางกายภาพ และทางเคม 9 ประการ ไดแก คาการนำไฟฟา (conductivity) คา

ความขน (turbidity) ความโปรงแสง (transparency) อณหภมของนำ (water temperature) ความเปนกรด-ดาง (pH)

ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ (dissolved oxygen; DO) ปรมาณออกซเจนทแบคทเรยใชในการยอยสลายสาร

อนทรย (biochemical oxygen demand; BOD) ฟอสฟอรสทงหมด (total phosphorus) และไนโตรเจนทงหมด (total

nitrogen) ในแมนำเจาพระยา รวมทงอณหภมของอากาศ (air temperature) ในพนทททำการศกษาบรเวณสะพาน

พระรามเจด ถงวดปรมยยกาวาสวรวหาร และบรเวณคลองบางกอกนอย ถงคลองออมนนท จงหวดนนทบร

2. เพอศกษาความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา บรเวณสะพานพระรามเจด ถงวดปรมยยกาวาส-

วรวหาร และบรเวณคลองบางกอกนอย ถงคลองออมนนท รวมระยะทางประมาณ 30 กโลเมตร จงหวดนนทบร


แมนำเจาพระยาเปนแมนำสายหลกของจงหวดนนทบร ทมคลองบางกอกนอย และคลองออมนนทเชอมตอ

กบแมนำ บรเวณโดยรอบลำนำเปนพนทการเกษตร บานเรอน ทอยอาศย สถานทราชการ ศาสนสถาน ทาขนถายวสด

กอสราง และโรงงานอตสาหกรรม เพอใหครอบคลมพนทศกษา จงกำหนดจดเกบตวอยางนำ และความหลากชนดของ

โปรโตซว เปน 9 สถาน (ภาพท 1) และกำหนดพกดทางภมศาสตร ดงตารางท 1 โดยเกบตวอยางในชวงฤดแลง

(เดอนธนวาคม 2548 ถงเดอนกมภาพนธ 2549) และชวงฤดฝน (เดอนมถนายน 2549 ถงเดอนสงหาคม 2549)

โดยเกบตวอยางนำเดอนละ 1 ครง ดงตารางท 2



24


ภาพท 1 แผนทจดเกบตวอยางในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร

ทมา (ยวรตน ปรมศนาภรณ ดดแปลงจากโยธาธการและผงเมองจงหวดนนทบร, สำนกงาน, 2548)



25


ตารางท 1 แสดงพกดทางภมศาสตรของจดเกบตวอยางนำ และโปรโตซว

สถานทเกบตวอยาง พกด

1. สะพานพระรามเจด 47 P 0661536

UTM 1529616

2. สะพานพระรามหา 47 P 0661536

UTM 1529616

3. สะพานพระนงเกลา 47 P 0659514

UTM 1533835

4. วดเชงเลน 47 P 0660786

UTM 1537083

5. วดใหญสวางอารมณ 47 P 0658451

UTM 1538500

6. วดปรมยยกาวาสวรวหาร 47 P 0660839

UTM 1538746

7. วดชลอ 47 P 0662272

UTM 1528211

8. เทศบาลบางมวง 47 P 0659601

UTM 1526989

9. วดโมล 47 P 0653890

UTM 1531566

ครงท ระยะเวลาในการเกบตวอยางนำ และโปรโตซว

ฤดแลง (วน/เดอน/ป) ฤดฝน (วน/เดอน/ป)

1 21 ธนวาคม 2548 27 มถนายน 2549

2 18 มกราคม 2549 17 กรกฎาคม 2549

3 16 กมภาพนธ 2549 9 สงหาคม 2549

ตารางท 2 ระยะเวลาในการเกบตวอยางนำ และโปรโตซว



26


การศกษาคณภาพนำ และความหลากชนดของโปรโตซว แบงการทดลองเปน 2 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การตรวจวเคราะหคณภาพนำ ทำการเกบตวอยางนำทกลางแมนำเจาพระยา และระดบกงกลาง

ความลก ณ สถานททำการตรวจวด พารามเตอรททำการตรวจวดในภาคสนาม ไดแก ความเปนกรด-ดาง (pH) คาการ-

นำไฟฟา (conductivity) ความโปรงแสง (transparency) อณหภมของนำ (water temperature) และอณหภมของ

อากาศ (air temperature) และเกบรกษาตวอยางนำใสขวดเกบตวอยางขนาด 1 ลตร โดยแชในถงเกบตวอยางควบคม

อณหภมของนำตวอยางทอณหภมไมเกน 4 องศาเซลเซยส เพอนำมาวเคราะหคณภาพนำในหองปฏบตการไดแก

คาบโอด ปรมาณฟอสฟอรส ปรมาณไนเตรต และปรมาณออกซเจนทละลายในนำ โดยตรวจตามวธ standard method

for examination of water and wastewater: APHA, AWWA and WPCF (Greenberg, Arnold, et al., 2005) และ

เคมของนำ นำโสโครก และการวเคราะห (กรรณการ, 2544) ดงตารางท 3

ขนตอนท 2 การศกษาความหลากชนดโปรโตซว โดยเกบตวอยางนำสำหรบตรวจหาชนดของโปรโตซว ดวยการ

ลากถงลากแพลงกตอนในแนวราบ (horizontal sampling) ขนานกบผวนำ นำตวอยางทเกบไดใสในภาชนะ รกษา

สภาพนำตวอยางดวยสารละลายฟอรมลดไฮด เขมขนรอยละ 4 ปดฝาใหสนท ระบจดเกบ วน เดอน ป ตดขางขวด

แลวทำการตรวจสอบชนดในหองปฏบตการวทยาศาสตรสงแวดลอม มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต โดยใชกลองจลทรรศน

แบบใชแสง (light microscope) ขนาดกำลงขยาย 10–40 เทา ในการตรวจสอบชนดใชดชนภาพ ตามมาตรฐานของ

Farmer (1980) นนทพร จารพนธ (2547) และบพธ และนนทพร จารพนธ (2549) จากนนบนทกภาพสงมชวต

ตารางท 3 รายละเอยดการเกบรกษาและการวเคราะหตวอยางนำในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร

คณสมบตของนำ การเกบรกษาตวอยาง เครองมอ วธวเคราะห

คณภาพนำาทางกายภาพ

1. คาการนำไฟฟา (conductivity,

ไมโครโมห/ซม.)

วเคราะหภาคสนาม Digital Conductivity

รน YSI 3200

-

2. คาความขน (turbidity, NTU) แชเยนท 4 ำC Turbidimeter -

3. คาความโปรงแสง (transparency, ซม.) วเคราะหภาคสนาม Secchi disc -

4. อณหภมของนำ (water temperature, ำC) วเคราะหภาคสนาม Thermometer -

5. อณหภมอากาศ (air temperature, ำC) วเคราะหภาคสนาม Thermometer -

คณภาพนำทางดานเคม

1. คาความเปนกรด-ดาง (pH) วเคราะหภาคสนาม pH meter ยหอ Schott

รน CG 842

-

2. ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ

(dissolved oxygen, มก./ล.)

แชเยนท 4 ำC - Aikali-iodide-Azide



27


คณสมบตของนำ การเกบรกษาตวอยาง เครองมอ วธวเคราะห

3. ปรมาณออกซเจนทแบคทเรย

ใชในการยอยสลายสารอนทรย

(biochemical oxygen demand, มก./ล.)

แชเยนท 4 ำC - Aikali-iodide-Azide

4. ฟอสฟอรสทงหมด (total phosphorus,

มก./ล.)

แชเยนท 4 ำC UV-Spetrophotomete

r/UV 1601

Ascorbic acid

5. ไนโตรเจนทงหมด (total nitrogen,

มก./ล.)

แชเยนท 4 ำC Gerhardt/TT 12 A Kjeldahl method


1. ผลการวเคราะหคณภาพนำทางกายภาพ และเคม

ผลการวเคราะหคณภาพนำทางดานกายภาพ และทางเคม ของทง 9 สถาน ในชวงฤดแลง (เดอนธนวาคม

2548 ถงเดอนกมภาพนธ 2549) ไดผลตารางท 4 โดยมคาการนำไฟฟา อยในชวง 223–503 ไมโครโมหตอเซนตเมตร

คาความขน อยในชวง 10.4–30 NTU ความโปรงแสง อยในชวง 40–66 เซนตเมตร อณหภมนำ อยในชวง 29–31

องศาเซลเซยส อณหภมของอากาศ อยในชวง 29.5–33 องศาเซลเซยส ความเปนกรดดาง อยในชวง 7.4–7.9 ปรมาณ

ออกซเจนทละลายในนำ อยในชวง 2.5–4.9 มลลกรมตอลตร คาบโอด อยในชวง 2.0–4.4 มลลกรมตอลตร ฟอสฟอรส

อยในชวง 0.114–0.26 มลลกรมตอลตร ไนโตรเจน อยในชวง 1.007–1.121 มลลกรมตอลตร

ตารางท 4 คณภาพนำทางกายภาพ และทางเคมในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร ในชวงฤดแลง

คณภาพนำ พระราม

เจด พระราม

หา พระ

นงเกลา วด

เชงเลน

วดใหญสวาง

อารมณ

วดปรมย ยกาวาสฯ

วดชลอ เทศบาลบางมวง

วดโมล

การนำไฟฟา (ไมโครโมห/ซม.)

317 297 293 223 267 257 490 503 380

ความขน (NTU) 25.4 25.2 26.7 30 25 22.3 12.4 10.4 14.5

ความโปรงแสง (ซม.) 66 52 50 40 61 55 55 56 57

อณหภมนำ ( ำC) 30.5 30.2 29.5 29.5 29.5 29 30 31 31

อณหภมอากาศ ( ำC) 30 31.5 31 31 30 29.5 32 33 32

ความเปนกรด-ดาง 7.4 7.6 7.5 7.4 7.8 7.9 7.4 7.4 7.4

DO (มก./ล.) 2.9 3.8 4.3 4.1 4.1 4.9 2.9 2.5 3.1

BOD (มก./ล). 2.2 2 2.3 2.9 2.2 2.4 4.2 4.4 4.3

ฟอสฟอรส (มก./ล.) 0.126 0.158 0.114 0.165 0.116 0.192 0.254 0.26 0.203

ไนโตรเจน (มก./ล.) 1.036 1.017 1.032 1.121 1.022 1.037 1.048 1.057 1.026



28


ผลการวเคราะหคณภาพนำทางดานกายภาพ และทางเคม ของทง 9 สถาน ในฤดฝน (เดอนมถนายน ถงเดอน

สงหาคม 2549) ไดผลตารางท 5 โดยมคาการนำไฟฟา อยในชวง 202–379 ไมโครโมหตอเซนตเมตร คาความขน

อยในชวง 18–31 NTU คาความโปรงแสง อยในชวง 35–50 เซนตเมตร อณหภมนำ อยในชวง 25–29.5 องศา

เซลเซยส อณหภมของอากาศ อยในชวง 28–31 องศาเซลเซยส ความเปนกรดดาง อยในชวง 7.1–7.5 ปรมาณออกซเจนท

ละลายในนำ อยในชวง2.2–6 มลลกรมตอลตร คาบโอด อยในชวง 2.6–5.8 มลลกรมตอลตร ฟอสฟอรสอยในชวง

0.165–0.254 มลลกรมตอลตร ไนโตรเจน อยในชวง 1.121–2.379 มลลกรมตอลตร

ตารางท 5 คณภาพนำทางกายภาพ และทางเคมในแมนำเจาพระยาจงหวดนนทบร ในชวงฤดฝน

คณภาพนำ พระราม

เจด พระราม

หา พระ

นงเกลา วด

เชงเลน

วดใหญสวาง

อารมณ

วดปรมย ยกาวาสฯ

วดชลอ เทศบาลบางมวง

วดโมล

การนำไฟฟา (ไมโครโมห/ซม.)

237 225.6 223 211 202 253 379 371 362

ความขน (NTU) 31 29.1 30 28 28 29 18 20 20

ความโปรงแสง (ซม.) 35 40 40 50 44 35 35 37 38

อณหภมนำ ( ำC) 26 26.5 27 29.5 25 25 26 26 26

อณหภมอากาศ ( ำC) 28 28 28 31 28 28 28 28 28.4

ความเปนกรด-ดาง 7.5 7.3 7.4 7.4 7.5 7.5 7.3 7.2 7.1

DO (มก./ล.) 2.2 2.5 2.5 6 5.5 5.7 2.8 3 3

BOD (มก./ล). 3.4 3 2.9 3 2.6 2.8 5.7 5.6 5.8

ฟอสฟอรส (มก./ล.) 0.243 0.203 0.165 0.221 0.209 0.219 0.254 0.245 0.243

ไนโตรเจน (มก./ล.) 1.133 1.125 1.121 1.135 1.162 1.225 2.228 2.272 2.379

2. ผลการศกษาความหลากชนดของโปรโตซว

การศกษาความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา ในฤดแลงพบความหลากชนดของโปรโตซว

ทงหมด 32 ชนด 4 classes ไดแก class phytomastigophorea พบ 23 ชนด class lobosea พบ 7 ชนด class spirotrichea

พบ 1 ชนด และ class oligohymenophorea พบ 1 ชนด

ในฤดฝนพบโปรโตซวทงหมด 50 ชนด 7 classes ไดแก class phytomastigophorea พบ 36 ชนด class

lobosea พบ 7 ชนด class spirotrichea พบ 2 ชนด class oligohymenophorea พบ 1 ชนด class heliozoea พบ

2 ชนด class litostomatidae พบ 1 ชนด และ class prostomatea พบ 1 ชนด รายละเอยดของชนดแสดงในตารางท 6

และภาพตวอยางโปรโตซวบางชนดทตรวจพบ ในแมนำเจาพระยา ทงสองฤด แสดงดงรปท 2



29


ตารางท 6 ความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร

Class ฤดแลง ฤดฝน class phytomastigophorea Euglena acus, E. deses,

E. oxyuris, E. polymorpha,

E. proxima, E. rostrifera,

E. rubra, E. spiroides, E. tripteris,

E. anabaena, Phacus acuminata,

P. longicauda, P. pleuronectes,

P. torta, P. helikoides, P.alata,

Trachelomonas gibberosa,

T. armata, T. urceolota,

Chlamydomonas angulosa,

Clamydobotrys stellata,

Pleodorina illinoisensi,

Peranema trichophorum

Euglena acus, E. deses,

E. oxyuris, E. polymorpha,

E. proxima, E. rostrifera,

E. rubra, E. tripteris,

E. anabaena, E. gracilis,

E. ehrenbergii, E. geniculata,

E. spiroides, E. Pseudoviridis,

E. spirogyra, E. terricola,

E. elegans, E. sulcatum,

Phacus acuminata, P. longicauda,

P. pleuronectes, P. torta,

P. helikoides, P. alata,

P. Acuminate, Pandorina morum,

Trachelomonas gibberosa,

Gonium pectoral,

Trachelomonas armata,

T. urceolota, T. hispida,

T. horrida, T. Volvocina,

Synura curtispinosa,

Chlamydomonas angulosa,

Chlamydobotrys stellataclass lobosea Arcella vulgaris, A. megastoma,

Difflugia curvicaulis, D. lebes,

D. oblongata, D. urceolata,

D. elegan

Arcella vulgaris, A. megastoma,

A. bathystoma, A. Catinus,

Difflugia elegans, D. oblongata,

D. amphoraclass spirotrichea Stentor polymorphus Stentor polymorphus,

Spirostomum intermediumclass oligohymenophorea Pyxicola affinis Pyxicola affinisclass litostomatidae Didinium nasutumclass heliozoea Actinosphaerium eichhorin,

Acanthocystis turfaceaclass prostomatea Coleps elongatus



30


A B C

D E F

G H I

J K L

ภาพท 2 โปรโตซวบางชนดทตรวจพบ ในแมนำเจาพระยา จงหวดนนทบร

A) Euglena acus B) Phacus alata C) Euglena oxyuris

D) Euglena tripteris E) Euglena deses F) Phacus acuminate

G) Phacus longicauda H) Phacus torta I) Arcella vulgaris

J) Euglena rostrifera K) Trachelomonas hispida L) Trachelomonas armata



31


สรปผลการศกษา และอภปรายผล

การวเคราะหผลของคณภาพนำทางกายภาพ และทางเคมในฤดแลง มคาความเปนกรดดาง อยในชวง 7.4–7.9

ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ อยในชวง 2.5–4.9 มลลกรมตอลตร คาบโอด อยในชวง 2.0–4.4 มลลกรมตอลตร

ในฤดฝน มคาความเปนกรดดางอยในชวง 7.1–7.5 ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ อยในชวง 2.2–6 มลลกรมตอลตร

คาบโอด อยในชวง 2.6–5.8 มลลกรมตอลตร เมอวเคราะหผลตามเกณฑมาตรฐานคณภาพนำแหลงนำผวดน ประเภทท 3

ตองมคาความเปนกรดดาง ระหวาง 5.0–9.0 ปรมาณออกซเจนทละลายในนำ ไมนอยกวา 4.0 มลลกรมตอลตร และคาบโอด

มคาไมเกนกวา 2.0 มลลกรมตอลตร จงจดวาคณภาพนำในแมนำเจาพระยา ชวงจงหวดนนทบร อยในแหลงนำประเภท

ท 3 ซงแหลงนำดงกลาวเปนแหลงนำทไดรบนำทง จากกจกรรมบางประเภท สามารถใชประโยชนเพอการอปโภค

โดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต และผานกระบวนการปรบปรงคณภาพนำทวไปกอน และสามารถใชเพอการเกษตร

ผลการจดจำแนกคณภาพนำตามระบบ Saprobic System ของ Kolkwitz และ Marsson ซงเปนการจด

คณภาพนำตามคาบโอด ในฤดแลง คาบโอดอยในชวง 2.0–4.4 มลลกรมตอลตร และในฤดฝนมคาบโอดอยในชวง

2.6–5.8 มลลกรมตอลตร จดอยในคณภาพนำเขต Mesosaprobic Zone คอ มคาบโอดอยในชวง 2.5–10 มลลกรมตอลตร

(ชดชย, 2543) ซงในเขตนจะมปรมาณของมลพษอนทรยลดลง เนองจากมการยอยสลายสารอนทรยทปนเปอนอยใน

แหลงนำและเรมมกระบวนการทำใหบรสทธดวยตนเอง (self purification) จากกระบวนการยอยสลายของสงมชวตท

อาศยอยในแหลงนำ

การวเคราะหผลของคณภาพนำตามเกณฑทเหมาะสมตอการดำรงชวตของสตวนำ ซงมอณหภมอยในชวง 23–32

องศาเซลเซยส คาความเปนกรดดาง อยระหวาง 5.0–9.0 ความโปรงแสงอยในชวง 30–60 เซนตเมตร ปรมาณออกซเจน

ทละลายในนำไมนอยกวา 3 มลลกรมตอลตร คณภาพนำในแมนำเจาพระยาในฤดแลงอณหภมอากาศมคาอยในชวง

29.5–33 องศาเซลเซยส อณหภมนำมคาอยในชวง 29–31 องศาเซลเซยส คาความโปรงแสง 52–66 เซนตเมตร ฤดฝน

ทอณหภมอากาศ มคาอยในชวง 28–31 องศาเซลเซยส อณหภมของนำมคาอยในชวง 25–29.5 องศาเซลเซยส และคาความ

โปรงแสง 35–40 เซนตเมตร คณภาพนำของทง 2 ฤดดงกลาวจดวาอยในเกณฑทเหมาะสมตอการดำรงชวตของสตวนำ

ผลของความหลากชนดของโปรโตซว ในฤดแลง (เดอนธนวาคม 2548 ถงเดอนกมภาพนธ 2549) ม 32 ชนด

4 Classes นอยกวาฤดฝน (เดอนมถนายน ถงเดอนสงหาคม 2549) ทพบ 50 ชนด 7 Classes เนองจากในฤดฝนม

ปจจยสนบสนนทำใหเกดความชกชมของโปรโตซว ไดแก ปรมาณฟอสฟอรส (มคา 0.165–0.221 มลลกรมตอลตร)

สงกวาในฤดแลง (มคา 0.114–0.192 มลลกรมตอลตร) เชนเดยวกบปรมาณไนโตรเจนในฤดฝน (มคา 1.119–2.394

มลลกรมตอลตร) สงกวาในฤดแลง (มคา 1.007–1.095 มลลกรมตอลตร) ซงเปนปจจยสนบสนนความหลากชนดของ

โปรโตซวกลมผผลต class phytomastigophrea สวนคาบโอด ซงเปนดชนทบงชถงปรมาณสารอนทรยหรอความสกปรก

ของแหลงนำในรปสารอนทรย ในฤดฝนมการชะอนทรยวตถลงสแหลงนำมาก คาบโอดอยในชวง 2.3–6.1 มลลกรมตอลตร

สงกวาในฤดแลง ทมคาอยในชวง 2.0–4.6 มลลกรมตอลตร จงเปนปจจยสงเสรมใหโปรโตซวกลมเฮทเทอโรโทรฟ

ซงเปนกลมทกนซากอนทรยวตถและแบคทเรยเปนอาหาร สามารถเจรญไดด มความหลากชนดสง

ความหลากหลายของโปรโตซวจากการศกษาครงน มทงหมด 7 classes ไดแก phytomastigophorea,

lobosea, heliozoea, spirotrichea, prostomatea, litostomata และ oligohymenophorea มากกวาในคลองแมขา



32


จงหวดเชยงใหม จากผลการวจยการศกษาความหลากหลายของโปรโตซวและคณภาพนำในคลองแมขา จงหวด

เชยงใหม ในป 2541 เปนเวลา 12 เดอน (อนทรา, 2541) ทพบความหลากชนดของโปรโตซว 4 classes ไดแก ciliata

mastigophora sarcodina และ sutria เปนเพราะคณภาพนำในคลองแมขามการปนเปอนของสารอนทรยจากแหลง

ชมชนมาก ตามมาตรฐานคณภาพนำในแหลงนำผวดน จดคณภาพนำในคลองแมขา อยในประเภทท 5 หรอนำทง

ความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำพอง จงหวดขอนแกน ระหวางเดอนกรกฎาคม 2544 ถงเดอนมถนายน

2545 พบโปรโตซว 13 classes ไดแก karyorelictea, spirotrichea, prostomatea, phyllopharyngea, litostomatidea,

nassophorea, oligohymenophorea, euglenoidea, phytomonadea, dinoflagellata, lobosea, heliozoea และ

cryptomonadea (ภวฎณ, 2546) สวนในแมนำเจาพระยาพบทงหมด 7 classes โดยม class spirotrichea, prostomatea,

litostomatidea, oligohymenophorea, lobosea และ heliozoea เปน class เดยวกบทพบในแมนำพอง เนองจาก

ปรมาณออกซเจนทละลายในนำของแมนำพอง (มคา 3.1–6.2 มลลกรมตอลตร) ใกลเคยงกบแมนำเจาพระยา (มคา

2.2–6 มลลกรมตอลตร)

ความหลากชนดของโปรโตซวในแมนำเจาพระยา สวนใหญอยใน class phytomastigophorea รอยละ 72

ทงสองฤดกาล (ฤดแลง 23 ชนดจากทงหมด 32 ชนด และฤดฝน 36 ชนดจากทงหมด 50 ชนด) ชนดเดนคอ Euglena

และ Phacus ซงกเปนชนดเดนในการศกษาความหลากหลายของแพลงกตอนในอางเกบนำสวนจดการตนนำ สำนก

บรหารพนทอนรกษ 16 กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จงหวดเชยงใหม (ฉมาภรณ และธน, 2549) เชนกน

รองลงมาเปน class lobosea (ฤดแลง 7 ชนด คดเปนรอยละ 22 และฤดฝน 7 ชนด คดเปนรอยละ 14) class

spirotrichea (ฤดแลง 1 ชนด คดเปนรอยละ 3 และฤดฝน 2 ชนด คดเปนรอยละ 4) class oligophymenophorea

(ฤดแลง 1 ชนด คดเปนรอยละ 3 และฤดฝน 1 ชนด คดเปนรอยละ 2) สวน class heliozoea (ฤดฝน 2 ชนด คดเปน

รอยละ 4) class litostomatidae (ฤดฝน 1 ชนด คดเปนรอยละ 2) และ class prostomatea (ฤดฝน 1 ชนด คดเปน

รอยละ 2) พบในฤดฝนเทานน


1. พนททมแหลงชมชนรมแมนำ และรานอาหารรมแมนำ เชนบรเวณรมคลองบางกอกนอย คลองออมนนท

และเทศบาลบางมวง ควรตดตงบอดกไขมน และระบบบำบดนำเสยกอนปลอยสแหลงนำสาธารณะ เพอปองกนการเกด

มลพษทางนำ

2. ควรศกษาปรมาณ การแพรกระจาย ความชกชม และความหลากชนดของสงมชวตในนำชนดอนเพมเตม

เพอนำมาใชประโยชนในการพฒนาศกยภาพของระบบนเวศของแหลงนำใหเกดประโยชนสงสด เชน กจกรรมนนทนาการ

และการอนรกษความหลากชนดของสตวนำประจำถน

กตตกรรมประกาศ

งานวจยนดำเนนงานภายใตแผนงานวจย เรองการพฒนาองคความรเพอบรหารจดการทรพยากรในพนท

สวนขยายของเมองจงหวดนนทบร ไดรบงบประมาณแผนดนดานการวจย ประจำปงบประมาณ พ.ศ. 2549



33



กรรณการ สรสงห. (2544). เคมของนำ นำโสโครกและการวเคราะห. กรงเทพมหานคร: สยามมวลชน.

ฉมาภรณ นวาศะบตร และธน มะระยงค. (2549). ความหลากหลายของแพลงกตอนในอางเกบนำสวนจดการตนนำ

สำนกบรหารพนทอนรกษ 16 กรมอทยานแหงชาต สตวปา และพนธพช จงหวดเชยงใหม. [Online] Available:

http://chm–thai.onep.go.th/chm/data_province/Chiangmai/SP.html. [2009, March, 30].

ชดชย จนทรตงส. (2543). โปรโตซวทเปนตวบงชทางชวภาพของคณภาพนำแหลงนำ. ปรญญานพนธวทยาศาสตร-

บณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

นนทพร จารพนธ. (2547). โปรโตซวและจลชพสตวในนำจด. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

บพธ จารพนธ และนนทพร จารพนธ. (2549). โปรโตซวในแหลงนำจด. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลย

เกษตรศาสตร.

เปยมศกด เมนะเศวต. (2543). แหลงนำกบปญหามลพษ. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เพชร ประสานบญ สรนทร เมตรฉาชพ และพรกฤษณ ดำรงโรจนวฒนา. (2548). การศกษาโพรโทซวในเขอนคลอง-

ทาดาน จงหวดนครนายก. [Online] Available: http://kucon.lib.ku.ac.th/FullText/KC4505070.pdf. [2009,

March, 30].

ภวฏณ กรพนธ. (2546). ความหลากหลายของโปรโตซวในแมนำพอง จงหวดขอนแกน. วทยานพนธวทยาศาสตร-

มหาบณฑต. มหาวทยาลยขอนแกน.

โยธาธการและผงเมองจงหวดนนทบร,สำนกงาน. (2548). ผงเมองรวมจงหวดนนทบร. นนทบร: สำนกงานโยธาธการ

และผงเมองจงหวดนนทบร.

สขสรรค ชบญ ชโลบล วงศสวสด ประสทธ เภตรา เกรกฤทธ แดงกองโค และ วระชย มาพร. (2546). การสำรวจ

โปรโตซวในคลองแมขา จงหวดเชยงใหม. [Online] Available: http://teenet.chiangmai.ac.th/sci/research.

php?query=&type=&field=&option=&sort=title&countsort=ASC. [2009, March, 30].

สบณฑต นมรตน. (2549). จลชววทยาของนำเสย. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อนทรา ปรงเกยรต. (2541). ความหลากหลายของโปรโตซวและคณภาพนำในคลองแมขา จงหวดเชยงใหม.

วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม.

Farmer, J.N. (1980). The Protozoa: Introduction to Protozoology. The United States of America: The C.V.

Mosby company.

Greenberg, Arnold, et al. (2005). Standard Method for Examination of Water and Wastewater: APHA,

AWWA and WPCF. American Public Health Association.

ผเขยน

อาจารยยวรตน ปรมศนาภรณ สงกดหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต e–mail: [email protected]




35


คณลกษณะสารสกดจากพชวงศ Apiaceae และ Piperaceae จำนวน 4 ชนด Characteristics of plant extracts from four species of Apiaceae and Piperaceae

อรพน เกดชชน ณฏฐา เลาหกลจตต และ มณฑกาญจน ชนะภย

คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

บทคดยอ

ศกษาชนดและปรมาณสารสกดจากคนฉาย (celery) พล (betal) พรกไทยขาว (white pepper) และพรกไทยดำ

(black pepper) สกดดวยวธตมกลน (hydrodistillation) และตวทำละลาย 2 ชนด คอ ปโตรเลยมอเธอร (PE) และเอทานอล

(ET) ผลการศกษาพบวา สารสกดคนฉายม %yield ของ crude extract สงสด รองลงมาคอพล พรกไทยขาว พรกไทยดำ

ซงการสกดดวย ET ให %yield ของ crude extract ของพชทกชนดสงกวาการสกดดวย PE เมอวเคราะหสารสกดพชดวย

Gas Chromatography Mass Spectrophotometer (GC-MS) พบสารสำคญในสารสกดคนฉาย 12 ชนด ไดแก selinene,

juniper camphor, trans-caryophyllene และ phthalide สารสกดจากพล 17 ชนด ไดแก 3-allyl-6-methoxyphenol,

α-cadinene, ß-cadinene, 4-chromanol, 3-allyl-6-methoxyphenol และ chavicol สารสกดจากพรกไทยขาว 13

ชนด ไดแก trans-caryophyllene, α-humulene, spathulenol, elemene และ piperine และสารสำคญในสารสกดจาก

พรกไทยดำ 20 ชนด ไดแก trans-caryophyllene, α-terpinyl acetate, 3-carene, α-copaene และ piperine

คำสำคญ: คนฉาย พล พรกไทยขาว พรกไทยดำ สารสกด Gas chromatography mass spectrometry (GC-MS)

Abstract

Plant extracts obtained from celery, betel, white pepper and black pepper by hydro distillation, and

solvent extraction by petroleum ether (PE) and ethanol (ET) were studied and characterized. Celery extract

showed the highest percentage yield of the crude extract, followed by those of betel, white pepper, and black

pepper, respectively. Solvent extraction by ethanol gave a higher percentage yield of crude extracts than that by

the PE. The compounds of the extracts were then identified by gas chromatography-mass spectrophotometer

(GC-MS). There were 12 major components found in the celery extract including selinene, juniper camphor,

trans-caryophyllene and phthalide. Betel extract was composed of 17 major components of 3-allyl-6-methoxy-

phenol, α-cadinene, ß-cadinene, 4–chromanol, 3-allyl-6-methoxyphenol and chavicol. Some of 13 major com-

ponents such as trans-caryophyllene, α-humulene, spathulenol, elemene and piperine, were found in white

pepper extract. There were 20 major components found in black pepper extract including trans-caryophyllene,

α-terpinyl acetate, 3-carene, α-copaene and piperine.

Keywords: celery, betal, white pepper, black pepper, plant extract, gas chromatography mass spectrometry (GC-MS)

คณลกษณะสารสกดจากพชวงศ Apiaceae และ Piperaceae จำนวน 4 ชนด


36


บทนำ

ประเทศไทยสงออกสนคาเกษตรเปนรายไดหลก และมการใชนโยบายควบคมคณภาพและความปลอดภยของ

ผลผลต (food safety) สำหรบการคาระหวางประเทศ ซงมการแขงขนอยางเสรจากประเทศคคาทสำคญ ไดแก สหรฐ

อเมรกา ญปน และสหภาพยโรป เปนตน อยางไรกตามปรมาณการนำเขาสารกำจดศตรพชกลบมแนวโนมเพมมากขน

สารกำจดศตรพชทนำมาใชกอใหเกดปญหาหลายประการ ไดแก ทำใหคณภาพของสงแวดลอมเสอมโทรม ระบบนเวศ

แปรปรวน แมลงและศตรพชเพมขน รวมทงมผลตอสขภาพของเกษตรกรและผบรโภค เชน ทำใหเวยนศรษะ คลนไส

อาเจยน กลามเนอชกกระตก เปนตน (Capinera, 2001) ในขณะทผลผลตเฉลยทางเกษตรลดลง แนวทางในการลด

ปญหามหลากหลายวธ เชน การใชสารเคมอยางถกตองและเหมาะสม การใชกฎหมายบงคบ การใชพนธพชตานทาน

ศตรพช การเขตกรรมและระบบปลกพชหมนเวยน การควบคมโดยวธกล (เชน การใชกบดกแมลง สและไฟลอแมลง)

การใชวธการอน (เชน การทำใหแมลงเปนหมน) การควบคมแมลงศตรพชโดยชววธ เชน การใชจลนทรยควบคมแมลง

ศตรพช การใชตวหำ และตวเบยน การใช plant-incorporated-protectants: PIPs (Thapinta and Hudak, 2000) และ

การใชสารสกดจากพชตามธรรมชาต (plant extract) ซงการนำสารสกดมาควบคมศตรพชไดรบความสนใจมากขน

เนองจากไมมฤทธตกคางทเปนพษตอสงแวดลอมและสงมชวตอนนอกเปาหมาย โดยมรายงานวจยทยนยนผลการศกษา

ตรงกนวาสารสกดจากพชสมนไพรหลายชนดมผลตอการควบคมการเขาทำลายของเชอโรคและแมลงศตรพชเกษตรได

หลากหลาย เชน สารสกดจากพช Dysoxylum malabaricum Bedd. (วงศ Meliaceae) ชวยควบคมแมลง Anopheles

stephensi Liston (วงศ Culicidae) ซงเปนพาหะของเชอมาเลเรย (Nathan และคณะ, 2006) ใบยาสบใชกำจดแมลง

จำพวกเพลยออนและหนอนผเสอ โลตนใชในการปองกนกำจดหนอนผเสอ

ประเทศไทยตงอยในเขตรอนชนและมความหลากหลายของชนดพช พชวงศ Apiaceae และ Piperaceae

มอยหลากหลายและปลกกระจายทวทกภาคของประเทศ และมผลผลตตลอดทงป เนองจากเปนพชทมการนำมา

บรโภคในชวตประจำวน อกทงมสรรพคณในดานตางๆ รวมทงการกำจดศตรพช มรายงานการศกษาสารสกดพชในวงศ

Piperaceae ไดแก ใบพลสามารถยบยงเชอรา Aspergilus niger V.Tiegh และ Aspergilus japonicus Caito และ

สามารถควบคมโรคแอนแทรคโนสในถวเหลอง (จนทรเพญพร, 2538) เปนสารตานเชอราและฆาลกนำยง นอกจากนยง

มรายงานวาพบสารตานอนมลอสระในพรกไทยเขยว (Chatterjee และคณะ, 2007) พรกไทยดำ และดปล และสารสกด

จากพรกไทยดำสามารถยบยงแบคทเรยแกรมบวก ไดแก Bacillus subtilis, Bacillus sphaericus และ Staphylococcus

aureus และแบคทเรยแกรมลบ ไดแก Klebsiella aerogenes และ Chromobacterium violaceum (Reddy และคณะ,

2004) และโปรโตซว Trypanosoma cruzi (Ribeiro และคณะ, 2004) อยางไรกตามมรายงานวธการสกดสารและการ

วเคราะหสารสำคญจากพช 4 ชนด ไดแก คนฉาย (celery) พล (betal) พรกไทยขาว (white pepper) และพรกไทยดำ

(black pepper) นอยมาก ดงนนงานวจยนจงมงเนนศกษาเปรยบเทยบวธการสกดพชทง 4 ชนด และวเคราะห

สารสำคญ เพอสามารถนำมาประยกตใชทดแทนสารเคมกำจดศตรพช หรอเปนการลดปรมาณการใชสารเคมดงกลาว

และใชในการควบคมจลนทรยในอาหารสำหรบการผลตอาหารปลอดภยตอไป



37



เพอศกษาวธการสกดและชนดของสารสำคญจากสารสกดพช 4 ชนด ไดแก คนฉาย พล พรกไทยขาว และ

พรกไทยดำ


1. การเตรยมวตถดบ โดยนำวตถดบของพช 4 ชนดไดแก พล (ใบสด) คนฉาย (ใบสด) เมลดพรกไทยดำและ

พรกไทยขาว จากตลาดกลางการเกษตรราชบร อำเภอเมอง จงหวดราชบร มาทำความสะอาด โดยนำพชทง 4 ชนดมา

ลางในนำสะอาดเพอกำจดสงเจอปนออก และผงใหแหง กอนนำไปอบเพอลดความชนทอณหภม 60 องศาเซลเซยส

เปนเวลา 6 ชวโมง

2. การเปรยบเทยบวธการสกดสารทเหมาะสม จากพช 4 ชนด ดวยวธการตมกลนและการสกดดวยตวทำละลาย

2.1 การสกดสารโดยวธตมกลน (hydrodistillation)

2.1.1 นำวตถดบทเตรยมไวจากขอ 1 มาบดลดขนาดโดยเครองบดลดขนาด (hammer mill) แลว

นำตวอยางจำนวน 1,000 กรม ใสในขวดกนกลมขนาด 10 ลตร

2.1.2 เตมนำกลนจำนวน 7.5 ลตร ลงในขวดกนกลม (ขอ 2.1.1) แลวตดตงเขากบชดเครอง

ตมกลน (hydrodistillation) ตมนำใหเดอดทอณหภม 100 องศาเซลเซยส ซงพรกไทยขาวและดำใชเวลา 24 ชวโมง

สวนคนฉายและพล ใชเวลา 48 ชวโมง แลวนำนำมนหอมระเหยมากรองผาน sodium sulfate anhydrous (Na2SO4)

เพอดงนำจากสารสกดทอยในรปนำมนหอมระเหย (essential oil) นำนำมนหอมระเหยมาเกบในขวดสชา

2.2 การสกดสารดวยตวทำละลาย (solvent extraction)

นำวตถดบพชทง 4 ชนดทเตรยมไวในขอ 1 ชนดละ 1,000 กรม ทบดละเอยดแลว ใสตวอยางพชลง

ใน flask ขนาด 2,000 มลลลตร เตมตวทำละลาย ไดแก ethanol และ petroleum ether (AR Grade) แตละชนดลงไป

จนเกนระดบทมพชอยเลกนอย ปดปาก flask ใหสนทดวยฟอยล และปดทบดวยพาราฟลมอกครง แชทงไวทอณหภม

หองนาน 24 ชวโมง แลวกรองดวยกระดาษกรอง Wahtman No.1 นำสารสกดไประเหยตวทำละลายออกดวยเครอง

rotary evaporator (รน Eyela บรษท Tokyo Rikakikai, ประเทศญปน) เมอระเหยตวทำละลายออกไปจนไมมตวทำ

ละลายออกมา ได crude extract และเพอใหไดสารสกดทมความบรสทธมากขน โดยใชตวทำละลาย ethanol ชะ crude

extract กรองดวยกระดาษกรองเบอร 1 หลงจากนนนำไประเหยตวทำละลายออกดวยเครอง rotary evaporator ทำซำ

ขนตอนนอก 8 ครงเพอใหไดสารสกดในรป essential oil ทเรยกวา absolute extract กรองผาน sodium sulfate

anhydrous เพอดงนำจากสารสกดทไดจนแนใจวาสารสกดทไดเปนสารทไมมนำประกอบอยดวย

2.3 การวเคราะหองคประกอบของสารสกดพช

2.3.1 องคประกอบทางกายภาพ

นำสารสกดทไดจากพชแตละชนด ทงทอยในรปของ essential oil ทไดจากการสกดดวยการ

ตมกลน และอยในรปของ crude extract และ absolute extract ทไดจากการสกดดวยตวทำละลาย มาคำนวณหา

ปรมาณของผลตภณฑ (% yield) โดยคำนวณจากสตร



38


% yield (w/w) = weight of extract (g) x 100 weight of raw materials (g)

2.3.2 องคประกอบทางเคม

นำสารสกดทไดมาวเคราะหหาชนดและปรมาณขององคประกอบทางเคมดวยเครอง

gas chromatography-mass spectrophotometer (GC-MS) (รน GC 8060 MS บรษท FISONS Instruments

ประเทศอตาล) โดยใช column ชนด ZB5 condition ของ GC-MS คอ ใช helium เปน carrier gas มอตราการไหล

0.7 psi โดยนำสารสกดพชมาทำใหเจอจางดวยเอทานอล HPLC grade 1,000 เทา สภาวะของ GC-MS คอ อณหภม

injection เทากบ 230 องศาเซลเซยส column temp เรมตนท 50 องศาเซลเซยส คางไว 5 นาท และเพมอณหภมจนถง

140 องศาเซลเซยส ในอตรา 6 องศาเซลเซยสตอนาท และเพมอณหภมจนถง 230 องศาเซลเซยส ในอตรา 10 องศา

เซลาเซยสตอนาท คางไว 10 นาท สวนอณหภม detector เทากบ 250 องศาเซลเซยส แปลผลโดยเทยบกบ library

ของ NIST และ Wiley 275 ม quality match > 85% (กฤตกา, 2548)


1. % yield

1.1 % yield ของ crude extract การสกดดวย ET ให % yield ของ crude extract ของพชทง 4 ชนด

สงกวาการสกดดวย PE และพบวาคนฉายทสกดดวย ET ใหปรมาณ % yield สงสด รองลงมาคอพล พรกไทยขาว

พรกไทยดำ โดยม % yield ของ crude extract เทากบ 25.65, 20.29, 12.87, 11.03 w/w ตามลำดบ สำหรบการใช

PE พบปรมาณ % yield สงสดในสารสกดจากพรกไทยดำ รองลงมาคอ พรกไทยขาว พล และคนฉาย โดยม % yield

ของ crude extract เทากบ 1.69, 1.06, 0.42, และ 0.05 w/w ตามลำดบ จะเหนวาพชม % yield ของ crude extract

สงเมอสกดโดยใช ET แตม % yield ของ crude extract ตำเมอใช PE สกด หรอ % yield ของ crude extract จากการ

ใช ET ตรงกนขามกบการสกดโดยใช PE โดย % yield ของ crude extract จากการสกดดวย ET สงกวา PE ไมตำกวา

10 เทา สำหรบการตมกลน ไมไดนำมนหอมระเหย (ตารางท 1)

1.2 % yield ของ absolute extract ปรมาณของสารสกดในรปของ absolute extract พบวาการตมกลน

และโดย PE และ ET ได % yield ของสารสกด absolute extract ของสารสกดพรกไทยดำสงทสด รองลงมาคอสาร

สกดจากพรกไทยขาว พล และคนฉาย (ตารางท 1) นอกจากนยงพบวาคนฉายทสกดดวย ET ม % yield ของ

absolute extract สงกวา PE และการตมกลน โดยใหปรมาณสารสกดเทากบรอยละ 0.25, 0.05 และ 0.02 ตามลำดบ

ในขณะทเมอสกดพลดวย ET พบ % yield ของ absolute extract สงกวาสกดดวย PE และการตมกลน โดยม % yield

เทากบรอยละ 0.54, 0.42 และ 0.11 ตามลำดบ นอกจากนนพบวาวธการสกดทให % yield ของสารสกดพรกไทยขาว

absolute extract สงทสดคอการสกดดวย ET สงกวา PE และการตมกลนใหปรมาณสารรอยละ 0.90, 0.74 และ 0.55

ตามลำดบ สวนพรกไทยดำพบ absolute extract ของการสกดโดยการตมกลนสงกวาสกดดวย ET และ PE โดยม

% yield เทากบรอยละ 1.71, 1.18 และ 0.85 ตามลำดบ (ตารางท 1)



39


ตารางท 1 % yield ของ crude extract และ absolute extract ของพชสมนไพร 4 ชนด

ชนดสมนไพร

% yield of plant extract (w/w)

ตมกลน ปโตรเลยมอเธอร (PE) เอทานอล (ET) absolute extract crude extract absolute extract crude extract absolute extract

คนฉาย 0.02 0.05 0.05 25.65 0.25

พล 0.11 0.46 0.42 20.29 0.54

พรกไทยขาว 0.55 1.06 0.74 12.87 0.90

พรกไทยดำ 1.71 1.69 0.85 11.03 1.18

ตารางท 2 % relative peak area ของสารสกดจากคนฉายทไดจากการตมกลนและตวทำละลาย

Peak no. Compounds of black pepper Groups

% Relative Peak Abundance

ตมกลน PE ET1 eucalyptol (1,8-cineole) monoterpene - - 23.162 geranial (trans-citral) monoterpene 0.58 - 1.383 elemene sesquiterpene 0.66 - 5.734 trans-caryophyllene sesquiterpene 5.00 2.21 9.625 farnesol sesquiterpene 0.42 1.38 5.736 cis-caryophyllene sesquiterpene - - 3.607 α-humulene sesquiterpene 0.68 1.52 -8 selinene sesquiterpene 81.53 7.31 15.099 aromadendrene sesquiterpene 0.80 - 1.55

10 bisabolene sesquiterpene - 1.93 8.3211 phthalide - 2.48 -12 juniper camphor sesquiterpene 10.33 83.17 25.13

2. ปรมาณและชนดของสารสำคญของสารสกดจากพชทง 4 ชนดโดย GC-MS

2.1 คนฉาย สารสำคญในสารสกดคนฉายทวเคราะหไดมจำนวน 12 ชนด (ตารางท 2) โดยการสกด

คนฉายดวย ET พบสารสำคญสงสด เทากบ 10 ชนด รองลงมาคอการตมกลนและ PE ซงพบสารสำคญ เทากบ 8 และ

7 ชนด ตามลำดบ โดยสารสำคญของสารสกดจากวธตมกลนคอ selinene พบวาม % relative peak area สงทสด

เทากบรอยละ 81.53 และ juniper camphor พบรอยละ 10.33 สารสำคญจากการสกดดวย PE พบ juniper camphor

สงทสด ม % relative peak area เทากบรอยละ 83.17 และ selinene พบรอยละ 7.31 สวนสารสำคญทพบจากการ

สกดคนฉายดวย ET คอ juniper camphor, eucalyptol และ selinene ม % relative peak area เทากบ 25.13, 23.16

และ 15.09 และยงพบสาร geranial, elemene, farnesol, cis-caryophyllene, α-humulene, aromadendrene,

bisabolene



40


ตารางท 3 % relative peak area ของสารสกดจากพลทไดจากการตมกลนและตวทำละลาย



ตมกลน PE ET1 eucalyptol (1,8-cineole) monoterpene - - 0.592 chavicol phenol - 1.31 3.673 eugenol phenol - 0.11 0.094 3-allyl-6-methoxyphenol phenol 40.04 22.76 25.415 elemene sesquiterpene 3.01 - 0.056 trans-caryophyllene sesquiterpene 10.74 - 0.357 cubenol sesquiterpene 2.38 - -8 aromadendrene sesquiterpene 1.49 - -9 cis-caryophyllene sesquiterpene 3.21 - -10 4-chromanol quinone - 75.19 68.7311 α-cadinene sesquiterpene 13.81 0.45 0.4612 seychellene sesquiterpene 1.38 - -13 valencene sesquiterpene 7.30 - -14 ß-cadinene sesquiterpene 11.29 - 0.4015 ß-guaiene sesquiterpene 3.60 0.11 0.1616 juniper camphor sesquiterpene 1.45 - -

2.2 พล การวเคราะหสารสกดพลจากทง 3 วธการสกด พบวา มสารสำคญ 16 ชนด โดยพบสารสำคญ

จากการสกดดวยการตมกลนจำนวน 12 ชนด ซงมสารสำคญทพบมาก คอ 3-allyl-6-methoxyphenol, α-cadinene,

ß-cadinene และ trans-caryophyllene ม % relative peak area เทากบ 40.04, 13.81, 11.29 และ 10.74

ตามลำดบ การสกดดวย PE พบสารสำคญ 6 ชนด โดยพบ 4-chromanol ม % relative peak area เทากบรอยละ

75.19 และสาร 3-allyl-6-methoxyphenol พบเทากบรอยละ 22.76 สวนการสกดดวย ET พบสารสำคญ 10 ชนด

โดยพบสาร 4-chromanol และ 3-allyl-6-methoxyphenol สงทสด ม % relative peak area เทากบ 68.73 และ

25.41 ตามลำดบ สารประกอบอนทพบในสารสกดพลไดแก eucalyptol, eugenol, elemene, cubenol, aromadendrene,

cis-caryophyllene, chavicol, seychellene, valencene, ß-guaiene, juniper camphor (ตารางท 3) ซงสารสกดพล

มสารสำคญในกลม terpenes เชนเดยวกบสารสกดคนฉาย และพบวาสารสำคญในกลม phenol ไดแก 3-allyl-6-

methoxyphenol, eugenol, 4-chromanol และ chavicol



41


2.3 พรกไทยขาว มสารสำคญในสารสกดจากพรกไทยขาว พบสารสำคญ จำนวน 13 ชนด ซงสารสกด

ดวย PE พบจำนวนสารสำคญมากทสด รองลงมาคอสารสกดดวย ET และการตมกลน โดยพบสารสำคญ จำนวน 13,

12 และ 10 ชนด ตามลำดบ สารสำคญทพบวาม % relative peak area สงทสดเมอสกดพรกไทยขาวจากการตมกลน

คอ trans-caryophyllene พบเทากบรอยละ 75.40 รองลงมาคอ α-humulene และ spathulenol ม % relative peak

area เทากบ 7.69 และ 7.31 ตามลำดบ สวนสารสำคญจากการสกดดวย PE ไดแก trans-caryophyllene, elemene

และ piperine พบวาม % relative peak area เทากบ 59.43, 12.20 และ 8.05 ตามลำดบ และพบวาสารสำคญทม

% relative peak area สงเมอสกดดวย ET คอ สาร trans-caryophyllene, piperine และ elemene ซงพบในปรมาณ

รอยละ 53.59, 24.53 และ 9.30 ตามลำดบ สารอนๆ ทพบในสารสกดจากพรกไทยขาวไดแก 3-carene, α-copaene,

α-farnesene, cis-caryophyllene, selinene, bisabolene, caryophyllene oxide, ß-cadinene (ตารางท 4) ซงสาร

สำคญในพรกไทยขาวเปนสารในกลม terpenes เชนเดยวกน มสาร สวนใหญเปนสารประเภท sesquiterpene มเพยง

3-carene เปนสารประเภท monoterpene และ piperine เปนสารประเภท alkaloid

ตารางท 4 % relative peak area ของสารสกดจากพรกไทยขาวทไดจากการตมกลนและตวทำละลาย



ตมกลน PE ET1 3-carene monoterpene 0.53 0.28 1.242 elemene sesquiterpene 4.59 12.20 9.303 α-copaene sesquiterpene 0.24 1.33 1.594 trans-caryophyllene sesquiterpene 75.40 59.43 53.595 α-farnesene sesquiterpene 0.31 0.12 0.196 cis-caryophyllene sesquiterpene - 4.06 3.177 α-humulene sesquiterpene 7.69 0.66 -8 selinene sesquiterpene 2.83 1.15 1.159 bisabolene sesquiterpene - 0.26 0.2310 caryophyllene oxide sesquiterpene 0.56 4.31 1.7811 ß-cadinene sesquiterpene 0.52 0.59 0.9612 spathulenol sesquiterpene 7.31 7.54 2.2813 piperine alkaloid - 8.05 24.53



42


ตารางท 5 % relative peak area ของสารสกดจากพรกไทยดำทไดจากการตมกลนและตวทำละลาย



ตมกลน PE ET1 pinene monoterpene 3.47 0.19 -2 3-carene monoterpene 12.81 1.39 0.053 α-terpinyl acetate monoterpene 16.23 2.46 0.094 linalool monoterpene 0.94 0.60 0.295 linalyl propionate monoterpene 0.28 0.10 0.076 cis-sabinol monoterpene - 0.13 0.077 elemene sesquiterpene 7.26 12.94 4.488 cubenol sesquiterpene 0.27 0.38 0.149 α-copaene sesquiterpene 4.34 6.52 2.3410 trans-caryophyllene sesquiterpene 44.36 56.11 30.0111 ß-guaiene sesquiterpene 0.19 0.61 0.1412 α-farnesene sesquiterpene - 0.17 0.0813 cis-caryophyllene sesquiterpene 3.52 - 2.0914 α-humulene sesquiterpene - 5.56 -15 selinene sesquiterpene 2.52 5.05 2.1716 bisabolene sesquiterpene 0.21 0.71 0.3617 ß-cadinene sesquiterpene 1.79 3.19 1.2718 caryophyllene oxide sesquiterpene 1.13 2.77 1.1719 spathulenol sesquiterpene 0.68 0.35 1.9820 piperine alkaloid - 0.78 53.22

2.4 พรกไทยดำ สารสำคญในสารสกดพรกไทยดำพบมากถง 20 ชนด ซงมากทสดเมอเปรยบเทยบกบ

พชชนดอนในการศกษาน และสาร 13 ชนดจาก 20 ชนดนเปนสารทพบในพรกไทยขาวเชนกน จากตารางท 5 จะเหน

วาพบสารสำคญจำนวน 19 ชนดจากสารสกดดวย PE และในสารสกดดวย ET พบ 18 ชนดและสารสกดจากการตม

กลนพบ 16 ชนด ซงสารสำคญในสารสกดจากวธตมกลน ไดแก trans-caryophyllene, α-terpinyl acetate และ

3-carene ม % relative peak area เทากบ 44.36, 16.23 และ 12.81 ตามลำดบ สารสกด PE มสารสำคญ ไดแก

trans-caryophyllene และ elemene ม % relative peak area เทากบ 56.11 และ 12.94 ตามลำดบ สวนการสกดดวย

ET ไดสารสำคญซงม % relative peak area สงทสดคอ piperine มปรมาณเทากบรอยละ 53.22 รองลงมาคอ

trans-caryophyllene พบรอยละ 30.01 สารสำคญอนๆ ในพรกไทยดำซงเปนสารในกลม terpenes ไดแก pinene,

linalool, linalyl propionate, sabinol, cubenol, ß-guaiene, α-farnesene, cis-caryophyllene, α-humulene,

selinene, bisabolene, ß-cadinene, caryophyllene oxide, spathulenol (ตารางท 5) จะเหนวาพรกไทยดำมสารหลาย

ชนดมากกวาพรกไทยขาวมทงสาร terpene ทเปนประเภท sesquiterpene และ monoterpene รวมทงมสาร alkaloid

คอ piperine ซงเชนเดยวกบในพรกไทยขาว



43


สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

การศกษาสารสกดคนฉาย พล พรกไทยขาว และพรกไทยดำ ดวยวธตมกลน และสกดดวยตวทำละลายไดแก

ปโตรเลยมอเธอร (PE) และเอทานอล (ET) สรปผลการศกษาไดดงน

1. % yield ของสารสกดพช

การสกดดวย ET ให % yield ของ crude extract สงกวาการสกดดวย PE และยงพบวา คนฉายทสกด

ดวย ET ใหปรมาณ % yield สงสด สำหรบการใช PE สกดใหปรมาณ % yield สงสดในสารสกดจากพรกไทยดำ

การสกดโดยใช ET ให % yield ของ crude extract สงกวาสารสกดทไดจาก PE ไมตำกวา 10 เทา ซงพชม % yield

ของ crude extract สงเมอสกดโดยใช ET จะม % yield ของ crude extract ตำเมอใช PE สกด และปรมาณของสาร

สกดในรปของ absolute พบสารสกดพรกไทยดำ จากการสกดทง 3 วธ ได % yield ของ absolute สงทสด รองลงมา

เปนพล พรกไทยขาว และพรกไทยดำ ตามลำดบ โดย absolute ของสารสกดโดย ET ม % yield สงกวา PE และการ

ตมกลน

2. สารสำคญทพบในสารสกดพช

2.1 พบสารสำคญในสารสกดคนฉาย จำนวน 12 ชนด ไดแก selinene, juniper camphor และ

eucalyptol เปนตน

2.2 สารสกดพลจากทง 3 วธการสกดพบวามสารสำคญ 16 ชนด ไดแก 3-allyl-6-methoxyphenol,

α-cadinene, ß-cadinene, trans-caryophyllene, และ 4-chromanol เปนตน

2.3 สารสำคญในสารสกดจากพรกไทยขาว พบสารสำคญ จำนวน 13 ชนด ไดแก trans-caryophyllene,

α-humulene, spathulenol, elemene และ piperine เปนตน

2.4 สารสำคญในสารสกดจากพรกไทยดำพบทงหมด 20 ชนด ไดแก trans-caryophyllene, α-terpinyl

acetate, 3-carene, elemene และ piperine เปนตน


สามารถนำสารสกดจากพชทง 4 ชนด มาประยกตใชเปนสารควบคมการกนนอาหารของหนอนกระทหอม

และยบยงเชอรา Alternaria brassicicola โดยเฉพาะสารสกดคนฉาย


กฤตกา นรจตร. 2548. คณสมบตของสารสกดจากพชวงศขง: อทธพลของวธการสกดตอการยบยงการเจรญเตบโต

ของเชอแบคทเรยและการเปนสารตานอนมลอสระ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลย

ชวเคม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. 142 หนา.

Capinera, JL. 2001. Handbook of Vegetable Pests, Academic Press, San Diego, 729 pp.

Chatterjee, S., Niaz, Z., Gautam, S., Adhikari, S., Prasad, S., Variyar and Sharma, A. 2007. Antioxidant

activity of some phenolic constituents from green pepper (Piper nigrum L.) and fresh nutmeg mace



44


(Myristica fragrans). Food Chemistry. 101 (2): 515-523.

Natarajan, K. S., Narasimhan. M., Shanmugasundaram, K. R., and Shanmugasundaram, E.R.B. 2006.

Antioxidant activity of a salt-spice-herbal mixture against free radical induction. Journal of Ethno-

pharmacology. 105 (1-2): 76-83.

Reddy, S.V., Srinivas P.V., Praveen, B., Kishore, K. H., Raju, B. C., Murthy U. S., and Rao J. M. 2004.

Antibacterial constituents from the berries of Piper nigrum. Phytomedicine. 11 (7-8): 697-700.

Ribeiro, T.S., Freire, L.L., Previato, J.O., Mendonça, P. L., Heise, N. and. Freire ,L.M.E. 2004. Toxic effects of

natural piperine and its derivatives on epimastigotes and amastigotes of Trypanosoma cruzi.

Bioorganic and Medicinal Chemistry Letters. 14 (13): 3555-3558.

Thapinta, A. and Hudak, P.F. 2000. Pesticide Use and Residual Occurrence in Thailand, Environmental

Monitoring and Assessment. 60(1): 103-114.


รองศาสตราจารย ดร.อรพน เกดชชน สงกดคณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอม-

เกลาธนบร 83 หม 8 ถนนเทยนทะเล แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพ 10150

ผชวยศาสตราจารย ดร.ณฏฐา เลาหกลจตต สงกดคณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลย

พระจอมเกลาธนบร 83 หม 8 ถนนเทยนทะเล แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพ 10150

นางสาวมณฑกาญจน ชนะภย สงกดคณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา

ธนบร 83 หม 8 ถนนเทยนทะเล แขวงทาขาม เขตบางขนเทยน กรงเทพ 10150



45


การพฒนาประสทธภาพทอดหจากยางธรรมชาต The Efficiency Development of Earplugs from Natural Rubber

สรชาต สนวรณ และณฐบด วรยาวตน

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

บทคดยอ

การพฒนาประสทธภาพทอดหจากยางธรรมชาต เปนการศกษาเพอหาประสทธภาพทอดหทผลตขนจากยาง

ธรรมชาตและหาความสมพนธของการลดเสยงระหวางทอดหจากยางธรรมชาตตนแบบกบชนดทมขายอยตามทองตลาด

ซงวธการคอการใชยางธรรมชาตมาใชเปนวตถดบหลก โดยการปรบปรงกระบวนการลดปรมาณการกระจาย 50%

ของกำมะถนลง 50% จากสตรการผลตฟองนำ แลวนำมาทดสอบประสทธภาพในการลดเสยงดวยเครองตรวจวดระดบ

การไดยน (Audiometer) ทความถ ทง 9 ระดบ ซงไดแก 125 - 8000 เฮรซ (Hertz, Hz) โดยการเลอกตวอยางจำนวน

64 คน มาทำการตรวจวดระดบการไดยนดวยเสยงบรสทธ (Pure tone) โดยทำการซำการทดลองละ 3 ซำ เพอคำนวณ

หาคาการลดเสยงในแตละความถจากผลของระดบการไดยนเมอใสและไมใสทอดห พบวา ทอดหตนแบบมคาการลด

เสยงไดมากกวา 15 เดซเบล (decibel, dB) ททกความถ ดวยระดบความเชอมนรอยละ 90 (P-value < 0.10) ซงไมม

ความแตกตางกนในดานประสทธภาพการลดเสยงเมอเปรยบเทยบกบชนดทขายตามทองตลาด โดยมความสมพนธของ

การลดเสยงเปนไปในทศทางเดยวกน ดวยคาสมประสทธสหสมพนธ (0.260-0.771) ทระดบความเชอมนรอยละ 90

สำหรบการหาคาอตราการลดเสยงของอปกรณปองกนเสยง พบวา ทอดหตนแบบและทอดหทขายตามทองตลาดมคา

อตราการลดเสยงเมอสมผสกบเสยงความถสง เทากบ 18.9 dB และ 25.6 dB และมคาอตราการลดเสยงเมอสมผสกบ

เสยงทความถตำ เทากบ 18.7 dB และ 25.5 dB ตามลำดบ ซงคามาตรฐานการไดรบฟงเสยงดงไมเกน 96.1 dB

ตลอดระยะเวลาการทำงานตอเนอง 8 ชวโมง

คำสำคญ : ยางธรรมชาต, ทอดห, เครองวดเสยง

Abstract

This research was a study to determine the efficiency of earplugs made from natural rubber and to find

the correlation for noise reduction rate of earplug made from natural rubber with that of commercial earplugs.

The earplugs were designed and developed from natural rubber by reducing 50% of sulfur dispersion from latex

foam rubber standard formula. Then the developed earplug was tested on noise attenuation efficiency in

comparison with that of the equivalent imported earplugs by using audiometer at 9 frequency levels ranging

การพฒนาประสทธภาพทอดหจากยางธรรมชาต


46


from 125 to 8000 Hertz (Hz). The sample group for the testing consisted of 64 normal hearing subjects who

were tested with a pure tone hearing threshold. The testing was carried out 3 times to calculate for noise

attenuation rate under the conditions of wearing and without wearing earplugs of both the natural rubber and

commercial plugs. Attenuation value at each frequency was obtained from the difference between hearing

threshold levels of subjects with and without earplugs. It was found, from the results of the experiment, that the

natural rubber earplugs were able to attenuate the noise of over 15 decibels (dB) at all of frequencies with 90%

confidence interval (P-value < 0.10). Besides, the attenuation efficiency of the natural rubber earplugs is not

significantly different from that of the commercial plugs. Furthermore, the noise attenuation rates of the natural

rubber plugs and the commercial plugs had the relatively high value of correlation coefficient (r = 0.260 -

0.771) with 90% confidence level. The attenuation value of the natural rubber plugs which was calculated

according to the specifications of the US Environment Protection Agency (EPA) yields a noise reduction rate

(NRR) of 18.9 dB when exposed to high frequency noise and a noise reduction rate (NRR) of 18.7 dB when

exposed to low frequency noise. On the other hand, commercial plugs yield R and NRR values of 25.6 and 25.5

dB, respectively. The natural rubber plugs could reduce a noise at the maximum of 91.6 dB in the workplace at

time weighted average exposure of 8 hrs.

Keywords : Ear plugs, Natural rubber, Sound level meter

บทนำ

เสยงทไมพงประสงคทเกดขนจากอปกรณ เครองจกรตางๆ ในสถานประกอบการ มกมผลทำใหเกดอนตราย

ตางๆ ตอสขภาพของผทสมผสเสยงนน อาทเชน ความดนโลหตสง การเตนของหวใจเรว และมผลทำใหการหลง

ฮอรโมนในรางกายผดปกต (Nunez, 1998) ซงในปจจบนอนตรายทไดกลาวมานมแนวโนมเพมสงขนเรอยๆ (สนนทา

พลปถพ, 2542) ซงสามารถดขอมลเหลานจากฐานขอมลเกยวกบสขภาพของหนวยงานทเกยวของได (กรมอนามย,

2546) ซงวธการทจะบรรเทาอนตรายจากเสยงทไมพงประสงคนนสามารถทำไดโดยใชอปกรณปองกน อนตายตางๆ

(วฑรย สมะโชคดและยงยง เตโชฬาร, 2537) ซงมอยหลายประเภท โดยเฉพาะทอดห (Ear Plugs) เปนอปกรณลดเสยง

ทไดรบความนยมมาก เนองจากหาซองาย ขนาดกะทดรด สามารถพกพาไดสะดวก (ยทธชย วรรณสข, 2536)

แตอยางไรกตามถงแมวาทอดหจะไดรบความนยมสง แตเนองจากทอดหสวนใหญจะเปนผลตภณฑทนำเขา

จากตางประเทศหรอทขายกนตามทองตลาดโดยสวนใหญจะทำจากวสดทเปนโฟมสงเคราะหทำใหมราคาแพง ซงทำให

เกดตนทนสำหรบสถานประกอบการ ซงบางสถานประกอบการอาจลดตนทนดงกลาวโดยไมจดหาทอดหไวใหผปฏบตงาน

ในสถานประกอบการนนกเปนได ดงนนการลดตนทนทอดหโดยหนมาใชวสดทมอยภายในประเทศและมราคาถกกวาจง

เปนโจทยวจยทนาสนใจอยางยง โดยมงเปาหมายไปทการวจยวสดทนำมาใชทดแทนโฟมสงเคราะห

ซงในการวจยครงนเลงเหนวาวสดทเหมาะสมในการนำมาทดแทนโฟมสงเคราะห กคอ ยางธรรมชาต ซงเมอ



47


นำมาผานกระบวนการพฒนาเปนทอดหและเพมประสทธภาพแลว นาจะสามารถลดเสยงลงไดมากกวา 15 เดซเบล (เอ)

จากเสยงทสมผส และนาจะมความสมพนธในการลดเสยงในแตละความถในเชงบวกเมอเปรยบเทยบกบทอดหทขายกน

ตามทองตลาด ซงจากการศกษาของวชรพล เดชกล ในป 2547 ไดพบวายางธรรมชาตสามารถนำมาพฒนาเปนทอดหได

แตมจดออนในเรองประสทธภาพยงดอยกวาทอดหทขายกนตามทองตลาดอย ดงนนในการวจยครงนจะเปนการวจย

เพอศกษาประสทธภาพการลดเสยงของทอดหจากการพฒนาทอดหจากยางพารา โดยการปรบสตรสารเคมเพอพฒนา

พฒนาประสทธภาพและทดสอบกบนกศกษาอาสาสมคร เพอหาประสทธภาพการลดเสยงตามวธการทเปนสากล ซงผล

ทไดจากการวจยครงน จะทำใหอตสาหกรรมยางไทย พฒนาสนคาสงออกทสามารถแขงขนกบตางประเทศและเปนการ

ผลตจากทรพยากรภายในประเทศดวย เนองจากตนทนการผลตทอดหจะอยเฉลย 5–7 บาทตอค และยางธรรมชาต

ยงไมเปนอนตรายตอรางกายผสวมใสรวมถงไมเปนปญหาขยะตอสงแวดลอม เมอทอดหหมดอายใชงานแลว นอกจากน

ยงเปนการวจยในเชงการพฒนา เชงเทคโนโลย เชงเศรษฐกจเพอทำเกดผลตภณฑชนดใหมหรอเกดทางเลอกใหมใหกบ

ผใชทอดหตาง ๆ ได


เพอศกษาประสทธภาพทอดหจากยางธรรมชาตและทอดหทขายกนตามทองตลาด


การสรางแมพมพทอดหจากยางธรรมชาต

1. เทนำยางขน 60% จำนวน 100 กรมใสในภาชนะสำหรบตฟอง แลวปนไลแอมโมเนยทใชรกษานำยางขน

ใหระเหยออกไป โดยใชเวลาประมาณ 1 นาท

2. เตมโปแตสเซยมโอลเอต 10% จำนวน 10 กรม ปนดวยความเรวคอนขางสง ใหเกดฟอง จนไดฟองสงขน

ตามทตองการ

3. เตมดสเพสชน 50% ของ กำมะถน จำนวน 2 กรมลงไป จากนนเตมดสเพสชน 50% ของ

ซงคไดเอททลไดไทดอคารบาเมต (แซด ด อ ซ) จำนวน 2 กรม

4. เตมดสเพสชน 50% ของซงค เมอเคปโทเบนไทอาโซล (แซด เอม บ ท) จำนวน 1.6 กรม จากนนเตม

ดสเพสชน 50% ของ วงสเตย แอล จำนวน 2 กรม ปน เปนเวลา 2–3 นาท

5. เตมดสเพสชน 33 % ของไดฟนล กวนดน (ด พ จ) จำนวน 4 กรม จากนนเตมดสเพสชน 50 % ของ

ซงคออกไซด จำนวน 10 กรม ปน เปนเวลา 1 นาท

6. เตมดสเพสชน 12.5% โซเดยม ซลโค ฟลออไรด (เอส เอส เอฟ) จำนวน 6 กรม ปนดวยความเรวระดบตำ

เปนเวลา 1 นาท นำฟองยางทไดเทลงในแบบทเตรยมไวแลว และปาดหนาฟองใหเรยบ

7. นำไปอบทอณหภม 100 องศาเซลเซยส เปนเวลาประมาณ 2 ชวโมง

8. นำวสดออกจากแบบ แลวนำวสดกลบไปอบใหมทอณหภม 70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 ชวโมง ทอดห

ทใชในการทำแบบแมพมพเปนชนด formable plug สง 2.5 เซนตเมตร กวาง 1 เซนตเมตร (รปท 1 (ข))



48


9. นำยางฟองนำออกจากแมพมพ และลางทำความสะอาดดวยนำรอนทอณหภม 60–70 องศาเซลเซยส

ประมาณ 3 นาท เพอชะลางสารเคมทตกคางออก

10. นำไปอบทอณหภม 70 องศาเซลเซยส จนแหง และตกแตง

การทดสอบประสทธภาพในการลดเสยง

วธการทดสอบประสทธภาพของทอดหนน จะใชมาตรฐานของประเทศสหรฐอเมรกา (NIOSH, 1975)

ทนำมาหาประสทธภาพการลดเสยงในการวจยครงน เรยกวา วธอปทาน (Subjective method)

เครองมอและอปกรณทใชในการทดสอบ

1. เครองตรวจระดบการไดยน (Audiometer) ตามมาตรฐาน ANSI S3.6–1996 ยหอ Madson

Electronics Model Mindmate 622 S/N 60337

2. หองทดสอบ (Audiometric test room) ทมระดบเสยงดงภายในหอง (Background noise) ไมเกนคา

มาตรฐาน ANSI S3.1–1991 ยหอ Tremetrics Model AR9S

3. คลนความถทใชในการทดสอบ (Test Frequencies) ใชความถท 125, 250, 500, 1000, 2000, 3000,

4000, 6000 และ 8000 Hz

4. เครองแยกความถ (Octave band Filter) สำหรบวดระดบเสยงภายในหองทดสอบระดบการไดยน ยหอ

RION รน NA–27

การทดสอบทอดหตนแบบและทอดหทขายตามทองตลาด

ในการทดลองเพอเปรยบเทยบประสทธภาพของการลดเสยงระหวางทอดหตนแบบกบชนดทขายตาม

ทองตลาดนน แบงขนตอนการทดลองดงน

1. ทำการวดระดบเสยงภายในหองทดสอบ (Test booth) ดวยเครองวดเสยงและเครองแยกความถ ทความถ

125, 250, 500, 1000, 2000, 3000, 4000, 6000 และ 8000 Hz แลวนำมาเปรยบเทยบกบระดบเสยงทยอมใหมได

ภายในหองทดสอบระดบการไดยนของสถาบนมาตรฐานแหงชาตสหรฐอเมรกา (ANSI S3.1–1991)

2. การสอบเทยบความถกตองและแมนยำของเครองตรวจวดระดบการไดยน (Electrical Calibration)

3. ทำการตรวจวดระดบการไดยนเมอไมใสและใสทอดห โดยออกแบบการทดลอง (Semi quasi experimental)

ดงน

3.1 ทอดหทขายตามทองตลาดทนำมาเปรยบเทยบ จะเลอกใชทอดหชนด Formable plug ซงมคณสมบต

คลายกบโฟม สามารถบบเพอใหใชไดกบรหทกขนาดได

3.2 คดเลอกกลมตวอยาง ชายและหญง อยางละ 32 คนทมอาย 20–22 ป ซงเลอกสมโดยการจบสลาก

เลอกจากหลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม ชนปท 4 คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

(รวม 64 คน)

3.3 ทำการตรวจชองหดวยเครองตรวจห (Otoscope) เพอใหแนใจวาหปกต โดยการสองดชองรหวาม



49


สภาพปกต ไมมบาดแผล หรอความผดปกตแตอยางใด

3.4 ทความถ 125, 250, 500, 1000, 2000, 3000, 4000, 6000 และ 8000 Hz ระดบการไดยนของห

แตละขางจะตองอยระหวาง –10 ถง 20 dB ซงวดโดยเครองตรวจวดระดบการไดยนมาตรฐาน ANSI S3.6–1996

3.5 ระดบการไดยนในหซายและหขวาจะแตกตางกนไดไมเกน 5 dB

3.6 กลมตวอยางแตละคนจะถกทำการทดลอง 3 ครง ซงแตละชวงหางกน 1 ชวโมง ในแตละครงการ

ทดลอง คอไมใสทอดหและใสทอดหตนแบบแตละชนดโดยการวจยจะมการทดสอบทงสนรวมเพศชายและหญงดวย

เทากบ 384 ครง (64 x 3 x 2) โดยในการทดลองนจะไมใหผถกทดสอบทราบวา กำลงทดสอบทอดหตนแบบหรอชนด

ทขายตามทองตลาด

การตรวจวดประสทธภาพการไดยน

1. ผวจยแนะนำและทำการใสทอดหทถกวธ และเมอใสแลวตองพอดกบรหของผถกทดสอบ

2. ทำการตรวจวดระดบการไดยนของหซายและหขวาพรอมกน (Binaural) ซงมรายละเอยดดงน

2.1 สภาพการใสทอดหจะม 3 สภาพดวยกน คอ ไมใสทอดห ใสทอดหตนแบบ และใสทอดหทขายตาม

ทองตลาด

2.2 ความถของเสยง (Hz) ทใชในการทดลอง จะมลกษณะดงตอไปน เรมตน 1000 Hz, 2000 Hz,

3000 Hz, 4000 Hz, 6000 Hz, 8000 Hz, 1000 Hz, 500 Hz, 250 Hz, 125 Hz สนสด

2.3 ในการทดลองจะเรมตนระดบความดงท 0 dB ถาไมไดยนจะเพมขนทละ 5 dB เมอไดยนทระดบใดแลว

จะลดลงมาครงละ 10 dB จนไดระดบการไดยนทแนนอน 2 ครง (ตามมาตรฐานของการตรวจระดบการไดยนดวยเสยง

บรสทธของสถาบนมาตรฐานแหงชาตสหรฐอเมรกา (ANSI S3.21–1978)

2.4 ในการทดลองในขอ 2) จะทำซำอยางละ 3 ครง โดยททอดหจะตองถกใสใหพอดกบรหทกครงใน

การทดสอบ

2.5 คาระดบการไดยน ทวดไดเปนเดซเบล เมอใสทอดหตนแบบและชนดทขายตามทองตลาด ลบออก

จากคาขอมลพนฐานของผทดสอบแตละคนทไมใสทอดห จะไดผลเปนคาระดบการไดยนทลดลง ทความถนนๆ (ANSI

S3.21–1978)

ระดบการไดยนทลดลง (dB) = ระดบการไดยนขณะทใสทอดห – ระดบการไดยนเมอไมใสทอดห

การวเคราะหขอมล

การวเคราะหขอมลในการวจยครงน จะใชสถตทสำคญ คอ

1. คารอยละและคาเบยงเบนมาตรฐาน (เปรยบเทยบคาการลดเสยงของทอดหตนแบบกบชนดทขายตาม

ทองตลาดในแตละความถ)

2. คา t–test (ใชทดสอบประสทธภาพของทอดหตนแบบวาสามารถลดเสยงลงไดอยางนอย 15 dB หรอไม

และใชทดสอบประสทธภาพระหวางทอดหตนแบบกบทอดหทขายตามทองตลาด)



50


3. คาสมประสทธสหสมพนธ (r) (ใชหาความสมพนธระหวางความถตางๆ กบการลดเสยงวามความสมพนธ

กนในทศทางเดยวกนหรอไม)


การผลตทอดหตนแบบ

ในการผลตทอดหตนแบบนน ไดนำสตรมาตรฐานของการผลตฟองนำ มาพฒนาใหเหมาะสมตอการผลตทอดห

ตนแบบ ดงตารางท 1 จากสตรมาตรฐานของการผลตฟองนำ เนองจากกำมะถนมผลโดยตรงตอสารเรงปฏกรยาการ

คงรป จงเปนตวควบคมอตราการเกดการคงรป หากเพมปรมาณสารดงกลาวใหมากขน จะทำใหทอดหทไดแขงกวาปกต

ตารางท 1 องคประกอบสารเคมทใชในการผลตทอดหทเปนมาตรฐานและทใชในการผลตทอดหทพฒนาขน

ลำดบ สตรมาตรฐานในการผลตทอดห (กรม) สตรทพฒนาขนในการผลตทอดห (กรม)

1 แอมโมเนยโอลเอต (1.5) โปแตสเซยมโอลเอต (10)

2 ซลเฟอร (2) ซลเฟอร (2)

3 ซงคไดเอททลไดไทดอคารบาเมต (2) ซงคไดเอททลไดไทดอคารบาเมต (2)

4 ซงค เมอเคปโทเบนไทอาโซล (2) ซงค เมอเคปโทเบนไทอาโซล (1.6)

5 วงสเตย แอล (2) วงสเตย แอล (2)

6 ซงกออกไซด (5) ซงกออกไซด (10)

7 ไดฟนล กวนดน (1.4) ไดฟนล กวนดน (4)

8 โซเดยม ซลโค ฟลออไรด (0.25) โซเดยม ซลโค ฟลออไรด (6)

9 นำยางขนธรรมชาต (100) นำยางขนธรรมชาต (100)

ตารางท 2 เปรยบเทยบการคลายตวของทอดห โดยการลดปรมาณของดสเพสชน 50 % ของกำมะถน

ปรมาณดสเพสชน 50 %ของกำมะถน (กรม) คาเฉลยของการคลายตว(เปอรเซนต)

4 35

3 31

2 23

1 21.33



51


จากตารางท 2 การทดลองลดปรมาณดสเพสชน 50 % ของกำมะถน จำนวน 4 กรม นนพบวาทอดหตนแบบ

ทไดสามารถคลายตวไดเรวในขณะทบบ มความแขงกระดาง ทงนอาจมสาเหตเนองจากสตรดงกลาวเปนสตรสำหรบ

ผลตผลตภณฑหรอของชำรวย จงไมตองการความนมมากนก จากนนไดทำการลดปรมาณดสเพสชน 50 % เหลอ

3 กรม ยงพบวา ทอดหทไดยงมความแขงกระดาง ถงแมวาจะความนมกวาปรมาณดสเพสชน 50 % 4 กรม กตามท

แตเมอทดลองบบนน ยางสามารถคลายตวไดเรวไมแตกตางจากปรมาณ 4 กรม สวนการลดปรมาณ ดสเพสชน 50%

ลงเหลอ 2 กรมนน พบวาทอดหทไดมความนม ความแขงกระดางนอย ในขณะทบบนนยงสามารถคลายตวไดชากวา

ปรมาณดสเพสชน 50 % ของกำมะถน จำนวน 4 และ 3 กรม ตามลำดบ สวนการลดปรมาณดสเพสชน 50 % ของ

กำมะถน จำนวน 1 กรม นน ไมสามารถสรางเปนทอดหไดเนองจากปรมาณของกำมะถนนอย ทำใหเสยการคงรป

สวนปรมาณดสเพสชน 50 % ของกำมะถนหากใสในปรมาณทมากกวา 4 กรมแลว จะทำใหทอดหทสรางขนนนแขง

กระดาง ดงนนสตรทเหมาะสมในการผลตทอดหตนแบบในการวจยครงนคอ ปรมาณดสเพสชน 50% ของกำมะถน

จำนวน 2 กรมรวมกบสารเคมอนๆ ตามสตรมาตรฐาน

ภาพท 1 ทอดหทมขายกนตามทองตลาด (ก) และ ทอดหทพฒนาขน (ข)

(ก) (ข)

จากภาพท 1 จะเหนวาทอดหทขายตามทองตลาดกบทอดหตนแบบมขนาดทใกลเคยงกน โดยมความยาวใน

แตละชนดประมาณ 2.3–2.5 เซนตเมตร ความกวางจากฐานประมาณ 1 เซนตเมตร โดยลกษณะทแตกตางเลกนอยก

คอ ความเรยบของผวทอดหตนแบบอาจจะไมเรยบเทากบทอดหทขายตามทองตลาด



52


การทดสอบประสทธภาพในการลดเสยง

จากตารางท 3 การทดสอบประสทธภาพการไดยนเพอหาคาการลดเสยงของทอดหตนแบบกบชนดทขายตาม

ทองตลาด ผวจยใชประชากรกลมตวอยาง ทมอายระหวาง 20–22 ป สวนใหญอาย 21 ป (คดเปนรอยละ 93.75) ชาย

และหญง อยางละ 32 คน ซงเลอกสมตวอยางโดยวธการจดสรรโควตา (Quota Sampling) จากนกศกษา ชนปท 4

หลกสตรวทยาศาสตรสงแวดลอม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (รวม 64 คน)

ผลการทดสอบเพอหาคาการลดเสยงของทอดหตนแบบ พบวา คาการลดเสยงมแนวโนมสงขน คอ 33.8, 34.3,

39.4, 41.3, 39.8, 45.6, 45.6, 51.5, และ 53.0 โดยใชความถท 125, 250, 500, 1000, 2000, 3000, และ 4000,

6000 และ 8000 Hz ทอดหตนแบบสามารถลดเสยงไดดทความถสงตงแต 3000–8000 Hz สวนทความถตำ ตงแต

125–2000 Hz จะสามารถลดเสยงไดตำกวา เมอวเคราะหคาเบยงเบนมาตรฐานของทอดหตนแบบนนพบวา มคานอยกวา

ทอดหทขายตามทองตลาดทความถ 125–4000 Hz แตทความถ 6000–8000 Hz นนกลบมคาเบยงเบนมาตรฐานสง

กวาชนดทขายตามทองตลาด

ตารางท 3 ขอมลของกลมตวอยาง

อาย (ป) เพศ

จำนวน (คน) รอยละ ชาย หญง

20 1 2 3 4.69

21 30 30 60 93.75

22 1 0 1 1.56

รวม 32 32 64 100

สวนการเปรยบเทยบคาการลดเสยงของทอดหตนแบบกบชนดทขายตามทองตลาดนนสามารถดจากรปท 2

ทแสดงวา ทอดหตนแบบสามารถลดเสยงไดนอยกวาชนดทขายตามทองตลาด อยางไรกตาม ทอดหตนแบบมประสทธภาพ

ในการลดเสยงไดมากกวา 15 dB ททกความถตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง ความปลอดภยในการทำงานเกยวกบ

ภาวะแวดลอม หมวด 4 มาตรฐานเกยวกบอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลขอ 18 ลงวนท 16 มนาคม 2515

แตมความสามารถในการลดเสยงแตละความถนอยกวาทอดหทขายกนตามทองตลาด ทงนมสาเหตจากทอดหตนแบบท

ผลตขนจากยางธรรมชาตนน มการคลายตวเรวในขณะบบกอนทจะสอดเขาไปในรห นอกจากนทอดหตนแบบยงมขนาด

ใหญไมไดขนาดของรห เนองจากการตกแตงทอดหตนแบบทไดจากแมพมพไมประณตพอทำใหขนาดของทอดหตนแบบ

กบรหไมพอดกน ทำใหเกดชองวางระหวางทอดหกบผวหนง เสยงจงผานเขาไปในรหได สงผลใหความสามารถในการลด

เสยงของทอดหลดลง ในขณะเดยวกนทอดหทขายตามทองตลาด ทนำมาเปรยบเทยบนนเปนแบบ Formable ซงม

คณสมบตคลายโฟมสามารถบบใหเปนรปโคนแลวสอดเขาไปในรหไดอยางสะดวกและสามารถคลายตวไดชา ขณะสวมใส

จะมความกระชบและพอดกบขนาดของรห จงเกดชองวางระหวางทอดหกบผวหนงนอย ทอดหทขายตามทองตลาดจง

สามารถลดเสยงไดดกวา



53


ซงเมอนำผลการทดลองของทอดหตนแบบ ดงแสดงในตารางท 4 มาทดสอบทางสถต (t-test) โดยนำคาเฉลย

เลขคณตของการลดเสยงของทอดหตนแบบมาเปรยบเทยบกบคาเปาหมายทตงไว คอ 15 dB พบวา ทกคลนความถม

คาเฉลยเลขคณตมากกวา 15 dB อยางมนยสำคญทางสถต ทระดบความเชอมนรอยละ 90 (P–value < 0.10)

(เนองจากผลการทดสอบไมมนยสำคญทระดบความเชอมนรอยละ 95 (P–value < 0.05) )

ภาพท 2 การเปรยบเทยบการลดเสยงของทอดหตนแบบกบทอดหทขายกนตามทองตลาด

โดยการทดสอบนนเปนไปตามสมมตฐานทตงไว คอ ทอดหตนแบบสามารถลดเสยงไดอยางนอย 15 dB

ดงแสดงในตารางท 4

ผลการเปรยบเทยบประสทธภาพการลดเสยงของทอดหตนแบบกบชนดทขายตามทองตลาดนน คาการลดเสยง

มความแตกตางกนไมมาก และเมอทดสอบทางสถต (pair t–test) พบวา ททกคลนความถในการทดสอบนน มความ

แตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต ทระดบความเชอมนรอยละ 90 (P < 0.10) อยางไรกตามทอดหตนแบบสามารถ

ลดเสยงไดมากกวา 15 dB ดงตารางท 4



54


ตารางท 4 ผลการทดสอบทางสถตเพอเปรยบเทยบประสทธภาพการลดเสยงของทอดหตนแบบกบชนดทขายตามทองตลาด

ความถ (Hz)

คาการลดเสยง, db

(คาเฉลยเลขคณต ± คาเบยงเบนมาตรฐาน) P–value*

ทอดหตนแบบ ทอดหทขายตามทองตลาด

125 32.81 ± 8.22 41.30 ± 9.3 0.00

250 33.62 ± 8.61 45.74 ± 9.1 0.00

500 38.74 ± 10.67 51.33 ± 14.5 0.00

1000 41.47 ± 8.37 55.62 ± 13.3 0.00

2000 38.60 ± 10.75 56.30 ± 13.8 0.00

3000 46.70 ± 9.63 54.31 ± 10.4 0.00

4000 46.91 ± 9.55 55.82 ± 10.2 0.00

6000 51.31 ± 14.07 64.61 ± 13.9 0.00

8000 54.11 ± 14.44 70.84 ± 12.7 0.00

หมายเหต * ใชสถตแบบ t–test, P–value < 0.10 แตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต

เมอนำมาหาความสมพนธของคาการลดเสยง พบวา คาสมประสทธสหสมพนธ (r) มทศทางเดยวกน คอ

0.5655 ถง 0.727 ททกความถ ดวยระดบความเชอมนรอยละ 90 (p–value < 0.10) ซงหมายถงประสทธภาพการลด

เสยงจะมความสมพนธกน คอเมอความถเพมสงขนทอดหจะสามารถลดเสยงไดดกวาความถทระดบ 125 -500

ดงแสดงในตารางท 5

ในการหาคาอตราการลดเสยงของอปกรณปองกนเสยง ตามวธการของหนวยงานปองกนสงแวดลอมแหง

ประเทศสหรฐอเมรกา (Environmental Protection Agency, EPA) นน พบวาทอดหตนแบบและทอดหทขายตาม

ทองตลาดมคาอตราการลดเสยง NRR (Noise Reduction Rate) เมอวดเสยงดงในสถานประกอบการเปนหนวย dB(A)

เทากบ 18.9 dB และ 25.6 dB และมคา NRR (Noise Reduction Rate) เมอเสยงในสถานประกอบการเปนเสยง

ความถตำวดเปน dB(C) เทากบ 18.7 dB และ 25.5 dB แสดงวา ในสถานประกอบการทมคาเฉลยการไดรบฟงเสยง

ดงไมเกน 96.1 dB ตลอดระยะเวลาการทำงานตอเนอง 8 ชวโมง นนทอดหตนแบบสามารถปองกนเสยงดงไดด แตเปน

ทนาสงเกตวาสาระสำคญตามประกาศกระทรวงมหาดไทยนน กำหนดใหทอดหไดอยางนอย 15 dB แตไมไดกำหนด

วธการคำนวณหาคาการลดเสยงแตอยางใด



55


ตารางท 5 ผลการทดสอบทางสถตเพอหาคาสมประสทธสหสมพนธของทอดหตนแบบกบความถระดบตาง

ความถ (Hz) สมประสทธสหสมพนธ (r)* P–value

125 0.565 0.00

250 0.565 0.00

500 0.628 0.00

1000 0.445 0.00

2000 0.468 0.00

3000 0.385 0.00

4000 0.260 0.00

6000 0.771 0.00

8000 0.727 0.00

หมายเหต * ใชสถตแบบ SimpleCorrelation, p–value < 0.10 แตกตางกนอยางมนยสำาคญทางสถต

สรปผลการศกษาและอภปรายผล

การศกษาในครงน ไดแบงการวเคราะหออกเปน 2 สวน คอ การผลตทอดหตนแบบและการทดลองประสทธภาพ

การไดยน เพอหาคาการลดเสยงของทอดหตนแบบทผลตขนจากยางธรรมชาตกบชนดทขายตามทองตลาดซงสตรท

เหมาะสมทไดการลดปรมาณดสเพสชน 50% ของกำมะถน ลง 50 % จากสตรมาตรฐานการผลตฟองนำ และทอดห

ตนแบบจะสามารถปองกนเสยงไดดทความถสง ตงแต 3000–8000 Hz การวเคราะหทางสถต พบวา ททกความถของ

การทดสอบ นน ทอดหตนแบบมคาเฉลยเลขคณตของการลดเสยง มากกวา 15 dB อยางมนยสำคญทางสถต แสดงวา

ทอดหตนแบบนนมประสทธภาพในการลดเสยงไดด โดยการคำนวณหาคาอตราการลดเสยง (Noise Reduction Rate,

NRR) ตามวธ 40 CFR Part 211 ของหนวยงานปองกนสงแวดลอมแหงประเทศสหรฐอเมรกา (US. Environmental

Protection Agency) ป 1979 พบวา ทอดหตนแบบสามารถลดเสยงความถสง (R) เทากบ 18.9 dB และสามารถลด

เสยงความถตำ (NRR) เทากบ 18.7 dB สวนทอดหทขายตามทองตลาดนน มคา R เทากบ 25.6 dB และ คา NRR

เทากบ 25.5 dB ตามลำดบ ซงจะเหนไดวาทอดหทผลตจากยางธรรมชาตนนมคณสมบตเพยงพอตอการนำมาใชเปน

ทอดห ซงจะมตนทนการผลตเฉลย 5–10 บาทเทานนเอง ซงนอกจากตวสวนผสมของตวยางธรรมชาตแลว รปรางของ

ทอดหกมสวนสำคญในอนทจะชวยลดเสยงอยางมนยสำคญดวย นอกจากนยางธรรมชาตทผลตขนจากสตรนยงสามารถ

นำไปผลตเปนวสดกนเสยงได โดยเฉพาะหองทตองการไมใหเสยงดงออกจากหอง

สวนความสมพนธของทอดหจากยางธรรมชาตตนแบบกบทอดหทขายตามทองตลาด พบวามความสมพนธไป

ในทศทางเดยวกน ดวยคาสมประสทธสหสมพนธ (0.260–0.771) ทระดบความเชอมนรอยละ 90 สำหรบการหาคา

อตราการลดเสยงของอปกรณปองกนเสยง พบวา ทอดหตนแบบและทอดหทขายตามทองตลาดมคาอตราการลดเสยง



56


เมอสมผสกบเสยงความถสง “NRR” (Noise Reduction Rate) เทากบ 18.9 dB และ 25.6 dB และมคาอตราการลด

เสยงเมอสมผสกบเสยงทความถตำ “NRR” (Noise Reduction Rate) เทากบ 18.7 dB และ 25.5 dB ตามลำดบ

ซงคามาตรฐานการไดรบฟงเสยงดงไมเกน 96.1 dB ตลอดระยะเวลาการทำงานตอเนอง 8 ชวโมง นน ทอดหตนแบบ

สามารถปองกนเสยงดงไดดปานกลาง

การอภปรายผล

ระดบเสยงททอดหตนแบบสามารถลดไดดนน จะพบวาเปนคาทมความถในชวง 3,000 ถง 8,000 Hz ซง

เปนความถเสยงทอยในระดบความถสง ซงมลกษณะชวงความถในการลดใกลเคยงกบทอดหทขายกนตามทองตลาด

โดยจะเรมลดเสยงตงแตทระดบ 1,000 Hz ขนไป แตเหนไดชดเจนในชวง 3,000 Hz ซงสอดคลองกบงานวจยของ

วชรพล เดชกล (2547) ซงผลตทอดหจากยางธรรมชาตโดยใชสตรเคมมาตรฐาน ขณะทเมอนำทอดหตนแบบททำมา

จากยางธรรมชาตและปรบปรงสตรใหแตกตางจากสตรมาตรฐาน มาเปรยบเทยบกนจะพบวาทอดหตนแบบทปรบปรง

สตรสารเคมจะมประสทธภาพสงกวาทอดหของวชรพล เดชกล ประมาณรอยละ 10–15 ซงทำใหเขาใกลประสทธภาพ

ในการลดสยงของทอดหทขายกนตามทองตลาด อกทงยงมการคลายตวชากวา ทำใหเมอสวมใสแลวทำใหกระชบรห

ผใสมากขน เนองจากแมพมพทใชในการหลอทอดหนนไดออกแบบใหมขนาดทใกลเคยงกนทง 2 ขาง แตอยางไรกตาม

ประสทธภาพในการลดเสยงยงตำกวาทอดหทขายตามทองตลาด และมประสทธภาพแตกตางกนอยางเหนไดชดในชวง

ความถสงๆ ทความถตำกวานจะไมคอยด เนองจากเสยงทความถตำมการสนสะเทอนของทอดห โดยเกดการนำเสยง

ผานทางกระดกและเนอเยอ เสยงดงสามารถผานเขาไปในรหได ซงสอดคลองกบงานวจยของ Madbuli and Jamil

(2002) และรงศร รงตระกลและคณะ (2545) ทไดทำการวเคราะหพบวา การสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคลทไม

เหมาะสมอาจทำใหมปญหาในสมรรถภาพในการไดยนในอตสาหกรรมสงทอ นอกจากนคาเบยงเบนมาตรฐานของทอดห

ตนแบบนน พบวา มคานอยกวาทอดหทขายตามทองตลาดทความถ 125–4000 Hz แตทความถ 6000–8000 Hz นน

กลบมคาเบยงเบนมาตรฐานสงกวาชนดทขายตามทองตลาด อาจจะเกดจากทอดหตนแบบอาจมการคลายตวชากวา

ทำใหของรไมเทากน ทำใหเกดชองวางระหวางทอดหกบผวหนง เสยงจงผานเขาไปในรหได สอดคลองกบสมชาต อาจกมล

และคณะ (2548) และสรชาต สนวรณ (2550) ทพบวาทความถสงๆ จะมปญหากบผปฏบตงานในสถานประกอบการ

ทมเสยงดง แตอยางไรกตามระดบการลดเสยงของทอดหตนแบบทกชวงความถกสามารถลดระดบเสยงไดไมมากกวา

15 เดซเบล (เอ) และไมมการระคายเคองเมอสวมใส สวนเมอเปรยบเทยบในเรองตนทน พบวาทอดหตนแบบมราคา

ถกกวา 10 บาท ตอค เมอเทยบกบทอดหทขายตามทองตลาด


1. ควรศกษาสารเคมทชวยในการคลายตวของยางใหดขน และเพมประสทธภาพในการลดการสนของพลงงานเสยง

2. ศกษารปแบบของทอดหในรปแบบทหลากหลายมากขน รวมถงการออกแบบทอดหใหมความสวยงาม

นาสวมใสมากขน

3. หาวสดตวใหมมาผสมหรอดดแปลงรวมกบทอดห เพอเพมประสทธภาพการลดเสยงเพมขน



57



นรนดร วทตอนนต. (2535). สมรรถนะในการลดระดบความดงเสยงของวตถพรน. กรงเทพฯ: มหาวทยาลย


ยทธชย วรรณสข. (2536). ผลกระทบสงแวดลอมทางเสยงของแผนกชางเชอมโลหะ. วทยาศาสตรบณฑต มหาวทยาลย


วชรพล เดชกล. (2547). การพฒนาปลกลดเสยงจากยางธรรมชาต. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

วฑรย สมะโชคดและยงยง เตโชฬาร. (2537). เทคนคการควบคมและลดเสยงดง. กรงเทพมหานคร : ฟสกสเซนเตอร.

วรนทรนภา สตยะพงษพนธ. (2530). การศกษาเปรยบเทยบประสทธภาพในการลดเสยงของปลกลดเสยงโดยใชวสด

ทหาไดงาย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล.

รงศร รงตระกล สนนท ศกลรตนเมธ. 2548. การพฒนารปแบบระบบเฝาระวงมลภาวะทางเสยงและผลกระทบ

ตอสขภาพในโรงงาน. 11: 4.

สนนทา พลปถพ. (2542). โรคหตงเหตอาชพ. กรงเทพฯ: เจ เอส เค การพมพ.

สมชาต อาจกมล สพจนกงใจ และเอมอร เปรมใจ. ผลการอนรกษการไดยนของพนกงานในสถานประกอบการทเสยงดง

นคมอตสาหกรรมเกตเวย จงหวดเชงเทรา. 2548 : 14 : 3.

สรชาต สนวรณ. (2550). เอกสารประกอบการสอนรายวชามลพษทางเสยง. กรงเทพฯ : คณะวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

อนามย, กรม. (2546). เหตเดอดรอนรำคาญจากเสยง. กรงเทพฯ : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ.

American National Standard Institute. (1978). Method for Manual Pure-Tone Threshold Audiometry.

ANSI S 3.21-1978 (ASA19-1978).

American National Standard Institute. (1991). Maximum Permissible Ambient Noise Level for Audiometric

Test Room. ANSI S 3.1-1991.

American National Standard Institute. (1996). American National Standard Specification for Audiometric.

ANSI S 3.6 1996 .

EPA (1979). Noise Labeling Requirements for Hearing Protectors Federal Register. 42: 190, 40 CFR Part 211,

56139-56147.

Madbulih, H. N. (2003). Noise pollution in textile, printing and publishing industries in SAUDI ARABIA. 83:

103-111.

NIOSH. (1975). Compendium of materials for noise control. Cincinnati, OH: U.S. Department of Health,

Education, and Welfare, Public Health Service, Center for Disease Control, National Institute for Occupa-

tional Safety and Health, DHEW (NIOSH) Publication No. 75-165

Nunez, D. G. (1998). Cause and effects of noise pollution. California : Irvine.

Olishifski, J.B. (1979). Fundamentals of industrial hygiene (2nd ed.). Chicago : National safety.



58


Paul, N. & Peter, P.C. (1978). Industrial Noise Control Hanbook. (2nd ed). Michigan : Ann Arbor Science.

Smiths, C.R. (nd). Physical Characteristics and attenuation of Foam Earplugs. American Industrial

Hygiene Associations, 1982(1) 35-43.


ผชวยศาสตราจารย สรชาต สนวรณ สงกดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

e-mail: [email protected]

อาจารยณฐบด วรยาวตน สงกดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

e-mail: [email protected]



59

SDU Res J 3 (1) : Jan - Dec 2010 การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน

การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน Development of Healthy Thai Food Set Menus

based on the Sufficiency Economy Philosophy and Community Context

รวโรจน อนนตธนาชย และคณะ


บทคดยอ

การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน มวตถประสงคเพอ

1) พฒนาสำรบอาหารไทยในทองถนเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง โดยชมชนมสวนรวม 2) ศกษาการ

ยอมรบสำรบอาหารทพฒนาขนของผบรโภคในชมชน 3) ประเมนคณคาทางโภชนาการและคณสมบตอนๆทสงเสรม

สขภาพของสำรบอาหารสขภาพทพฒนาขน โดยทำการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action

Research: PAR) ในระหวางเดอนมนาคมถงพฤษภาคม พ.ศ.2552 ในชมชน ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และ

ภาคใต ณ จงหวดอำนาจเจรญ ราชบร ลำปาง และ สราษฎรธาน ตามลำดบ กจกรรมไดแก 1) การระดมสมอง โดย

คณะผวจยและบคคลในชมชน 12 คน ไดแก ผนำชมชน สตรในชมชน เจาหนาทสาธารณสขชมชน และผสงอายใน

ชมชน 2) การปรงอาหารและการจดสำรบอาหารเพอสขภาพ โดย คณะผวจยและสตรในชมชน 6 คน 3) การประเมนผล

อาหาร โดยบคคลในชมชน จำนวน 30 คน ดวยวธประสาทสมผส (Sensory Evaluation) ใช 5-point Hedonic Scale

4) ประเมนคณคาทางโภชนาการของสำรบอาหารโดยใชโปรแกรม INMUCAL และ 5) ประเมนคณสมบตอนๆ

ทสงเสรมสขภาพของสำรบอาหารจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ วเคราะหขอมล โดยการประมวลคาสถต ไดแก

คาเฉลย (Mean) สวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) และใชเทคนคการวเคราะหเนอหา (Content Analysis

Technique) ผลการวจย ไดสำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน จำนวน

24 สำรบ เปนสำรบอาหารภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ภาคละ 6 สำรบ จดเปนชดๆ ละ 3 มอ ไดแก

มอเชา มอกลางวน และมอเยน ในแตละสำรบประกอบดวย อาหารคาว 2 อยาง และ ผลไมหรอของหวาน 1 อยาง

เปนอาหารสมดลสำหรบวยผใหญททำงานหนกปานกลาง อาหารแตละสำรบ ม ขาว-แปง 3 สวน เทากบ ขาวสวย

165 กรม ผก 1-2 สวน (50-140 กรม) ผลไม 1-2 สวน (เชน กลวยนำวา 1-2 ผล) เนอสตว 3 ชอนโตะ (เนอปลา/หม/

ไกสก 45 กรม) โดยใชไขมนนอยเทาทจำเปนในการปรงอาหารเทานนโดยเฉลยมปรมาณพลงงานมอละ 624

กโลแคลอร เมอรวมพลงงานของสำรบอาหารมอเชา มอกลางวน และมอเยน แลวมปรมาณพลงงานเฉลยวนละ 1,871

กโลแคลอร โดยมสดสวนพลงงานจากคารโบไฮเดรต : โปรตน :ไขมน เฉลยรอยละ 60 : 15 : 25 ตามลำดบ มเกลอแร

และวตามนทสำคญ ไดแก แคลเซยม เหลก วตามน เอ วตามน บ1 วตามน บ 2 วตามน ซ และไนอาซน ซงม % DRI


60


(ปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจำวน : Dietary Reference Intake) โดยเฉลยรอยละ 61 163 74 177

105 172 และ 84 ตามลำดบ สำรบอาหารทพฒนาขน ประกอบดวยพชผกสมนไพร ไดแก หวหอม กระเทยม พรก

ตะไคร ขา พรกไทย และผกพนบาน ซงสวนใหญเปนผกและผลไม ซงมสเขยว สแดง สสม และสเหลอง จงมคณสมบต

ทสงเสรมสขภาพ เชน ยบยงเชอจลนทรย กระตนปฏกรยาการกำจดสารพษของรางกาย ลดไขมนในเลอด ลดความดน-

โลหต ลดนำตาลในเลอด ตานอนมลอสระ (antioxidants) ลดอตราเสยงตอการเปนโรคหวใจ โรคหลอดเลอด และ

โรคมะเรง เปนตน สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ทง 24 สำรบ ไดรบการยอมรบจากผบรโภคในชมชน โดยมระดบคะแนนการยอมรบ

อยในระดบทชอบถงชอบมาก โดยมระดบคะแนนความชอบอยระหวาง 4.17-4.93

โดยสรป สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต มคณลกษณะเปนอาหารสมดลทางคณคาดานโภชนาการและอดมดวยพชผกสมนไพร

ในทองถน ซงมคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพนอกเหนอจากคณคาทางโภชนาการพนฐาน และเปนทยอมรบของ

ผบรโภคในชมชน

คำสำคญ : สำรบอาหารไทยเพอสขภาพ ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง บรบทชมชน อาหารไทยทองถน

Abstract

The objectives for the development of Thai healthy food set menu based on the sufficiency economy

philosophy and the community context were as follows: (1) to develop local healthy Thai food set menus based

on the sufficiency economy philosophy and the supports of the local community; (2) to study the acceptance of

the developed Thai healthy food set menus by consumers in the community; and (3) to evaluate the nutritional

values and other health promotion properties of the developed health food set menus. Participatory action

research (PAR) studies were conducted during the months of March to May 2009 in 4 regions of Thailand. Each

region was represented by a community from the following provinces: (1) North Eastern: Amnat Charoen;

(2) Central: Ratchaburi; (3) Northern: Lampang; and (4) Southern: Surat Thani. The research activities were as

follows: (1) brainstorming involving members of the research team and 12 local people, namely, community

leaders community women, community public health officials, and elderly people in order to set up new healthy

set menus and recipes; (2) preparation of food and setting up of the healthy food set menus by members of the

research team and six community women; (3) evaluation of the recipes and the menus by 30 people in the

community using the sensory evaluation method based on the 5-point Hedonic Scale; (4) assessment of

nutritional values of the food set menus using the INMUCAL Program; and (5) Assessment of other health

promotion properties of the food set menus from relevant documents and related research findings. The data

การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน


61


were analyzed using the mean, standard deviation, and content analysis technique. As research results, 24 sets

of healthy Thai food menu were prepared based on the sufficiency economy philosophy and community

context. These 24 sets comprised six set menus each from the North Eastern, Northern, Central, and Southern

regions. Each set of food menus consisted of three meals: breakfast, lunch, and dinner. Each of the meal was

composed of two main dishes and one kind of dessert or fruits. All menus were considered to be the balanced

diets for the adults who work moderately hard. Each menu provided the proportions of nutritional substances

as follows: 3 portions of rice-flour (165 grams of cooked rice); 1-2 portions of vegetables (50-140 grams of

vegetables); 1-2 portions of fruits (such as 1-2 bananas); 3 table spoons of meat or fish (45 grams of cooked

pork or chicken or fish). The presence of fat and oil was limited to minimum, as only necessary for cooking.

The average amount of energy contained in each meal was calculated at 624 kilocalories. The total amount of

energy combined for breakfast, lunch, and dinner was at 1,871 kilocalories per day. The average ratio of the

consumed energy from carbohydrate: protein: fat was at 60 : 15 : 25 percent respectively. Furthermore, each set

menu contained a number of key minerals and vitamins such as calcium, iron, retinol, thiamin, riboflavin,

ascorbic acid and niacin. The average calculated percentages of Dietary Reference Intake (% DRI) of calcium,

iron, retinol, thiamin, riboflavin, ascorbic acid and niacin were 61, 163, 74, 177, 105, 172 and 84 percents

respectively. The developed set menus comprised herbs and vegetables such as onion, garlic, chilli, lemongrass,

galangal, peppers and other local vegetables and fruits in the region which mostly were green, red, orange and

yellow in colors. The set menus, therefore, had beneficial properties, such as, inhibiting microorganisms,

enhancing immunity and eliminating body toxins, reducing blood cholesterol, reducing blood pressure and

blood sugar, antioxidants, reducing the risk ratio of heart disease, cancer and coronary artery disease, etc. All of

the 24 sets of healthy Thai food menus based on the sufficiency economy philosophy and community contexts

in the North Eastern, Central, Northern, and Southern regions had been accepted by consumers in each local

community. The rating means for acceptance ranged from 4.17 - 4.93, which were in the “acceptable” to

“highly acceptable” levels.

In conclusion, the developed healthy Thai food set menus based on the sufficiency economy

philosophy and community contexts in the North Eastern, Central, Northern and Southern regions were the

balanced diets and being rich of local vegetables/herbs that had other health promoting properties in addition to

the basic nutritional values. They also were well accepted by consumers in each local community.

Keywords : Healthy Thai Food Set Menu, Sufficiency Economy Philosophy, Cmmunity Context,

Local Thai Food



62


บทนำ

การบรโภคอาหารของคนไทยเมอประมาณกอน 50 ปทผานมา พบวา อาหารไทยเปนอาหารสมดลทางคณคา

ดานโภชนาการและเพยบพรอมดวยพชผกสมนไพรนานาชนดทมประโยชนตอสขภาพ ซงวฒนธรรมการบรโภคอาหาร

คนไทยสมยนน จะรบประทานขาวเปนหลก มผกเปนพน มเนอสตวพอประมาณ ซงสวนใหญเปนปลา มผลไมตาม

ฤดกาลเปนของหวาน เปนวฒนธรรมการกนอาหารของคนไทยทเปนเอกลกษณมาชานาน แตในชวงเวลาทผานมา

ประมาณ 30 ปน คนไทยบางกลมไดมการเปลยนแปลงวฒนธรรมการกนอาหารตางไปจากอดต เนองมาจากการ

เปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และความกาวหนาทางเทคโนโลย การรบวฒนธรรมการกนอาหาร

จากชาวตางประเทศ เปนตน เปนผลทำใหประชากรมปญหาสขภาพ เกดโรคหรออาการเจบปวยทมสาเหตมาจากการ

บรโภคอาหาร เชน โรคอวน โรคไขมนในเลอดสง โรคหวใจขาดเลอด และโรคมะเรง เปนตน และพบวา มการเสยชวต

ของบคคลกอนวยอนควรจำนวนไมนอย นบเปนการสญเสยของครอบครว สญเสยบคลากรทมคณคาของสงคมและ

ประเทศชาตอกดวย ปจจบนมกลมคนหลายหนวยงานทงภาครฐและเอกชนทมความรในดานอาหารและโภชนาการ

ใหความสนใจรณรงคใหคนไทยหนมาบรโภคอาหารไทย รกวฒนธรรมการกนอาหารอยางไทย ทคงความเปนเอกลกษณ

มาชานาน อาหารไทยตามภมปญญาของบรรพบรษไทย เปยมดวยคณคาทางโภชนาการและสรรพคณทางยาจากพชผก

สมนไพรทมประโยชนนานาชนด (รวโรจน อนนตธนาชย, 2548, หนา 1) อาหารไทยประกอบดวยพชและผกพนบาน

เครองเทศ ผลไมตาง ๆ ตามฤดกาลทมความหลากหลายมาก พชผกพนบานบางชนดยงมสรรพคณทางยา ทใชเปน

สวนประกอบสำคญในยาไทยแผนโบราณ พชผกทกชนดมผลดตอสขภาพ โดยมสารสงเคราะหจากพชหลายชนด ทมผลด

ตอสขภาพ จากการศกษาปรมาณและประโยชนของสารพฤกษเคม (phytochemicals) ในอาหารไทย ซงเปนสารประกอบ

ทางเคมทพชสรางขนและใหคณคาทางยา พบวา มหลายชนด และมบทบาทสำคญในการปองกนและรกษาโรคได

เชน โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหตสง โรคไขมนในเลอดสง โรคเบาหวาน โรคมะเรงบางชนด (สมเกยรต

โกศลวฒน และคณะ, 2548, หนา 23 และ 40)

อาหารไทย ตามวฒนธรรมการกนอาหารอยางไทย เปนอาหารทมศกยภาพสงในความเปนอาหารเพอสขภาพ

มคณสมบตในการปรบปรงสขภาพใหดขนและหรอลดอตราเสยงตอการเกดโรค นอกเหนอไปจากหนาทพนฐานทาง

โภชนาการ อาหารไทยมความสมดลทางคณคาดานโภชนาการ กลาวคอ มอาหารครบ 5 หม ในสดสวนทสมดล

เหมาะสมกบความตองการของรางกาย อาหารไทยมความหลากหลายของชนด เนนอาหารธรรมชาต มผกและผลไม

เปนหลก มเนอสตวพอประมาณ ซงนยมใชปลา มไขมนตำ อาหารไทยจงมคณลกษณะของอาหารสขภาพ สอดคลอง

ตามหลกการบรโภคอาหารทถกหลกโภชนาการทควรบรโภคอาหารทมความสมดลกบความตองการใชประโยชนของ

รางกาย จะทำใหไดรบปรมาณ คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน อยางถกสดสวนตามความตองการของรางกาย และได

วตามน เกลอแร และใยอาหาร อยางเพยงพอ เนองจากอาหารไทยนอกจากจะประกอบดวยพลงงานและสารอาหาร

อยางถกสดสวนแลว อาหารไทยยงมใยอาหารสง มวตามน และเกลอแรทสำคญ อยในสวนประกอบของอาหารและ

ในสวนทเปนเครองเคยง อาหารไทยอดมดวยพชผกสมนไพรมากมายหลายชนด ซงมสรรพคณทางยาจากสารพฤกษเคม

จงมคณสมบตในการรกษาสขภาพใหเปนปกตกบปรบปรงสขภาพใหดขนและหรอลดอตราเสยงตอการเกดโรค เชน

โรคไขมนในเลอดสง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหตสง โรคเบาหวาน โรคมะเรงบางชนด เปนตน อาหารไทย



63


ซงประกอบดวยพชผก ผลไม และเครองเทศ โดยเฉพาะผกพนบานและผลไมไทยตามฤดกาล มความหลากหลายมาก

และบรรพชนไทยไดคนพบวา มประโยชนตอสขภาพทงในแงอาหารและยาในขณะเดยวกน คนไทยใชพชผกสมนไพร

ดงกลาวเปนสวนประกอบของอาหารไทย ทงในลกษณะเปนเครองเคยง ผกจม เครองแกง และใชประกอบอาหาร

โดยตรง อาหารไทยเปนอาหารสมดล–สมนไพร ทคนไทยแตละภมภาคไดใชภมปญญา สรางสรรคปรบเปลยน และ

ปรงแตง ทรพยากรในทองถนใหเปนอาหารไทย ทคงความเปนเอกลกษณไทย นบแตอดตตราบจนถงปจจบน อาหารไทย

ภาคกลาง ภาคเหนอ ภาคใต และภาคอสาน มความแตกตางกนในเรององคประกอบของ วตถดบ เครองปรง เครองเทศ

แตกเปนเอกลกษณของแตละภาค จดวาเปนภมปญญาไทยและมรดกทางวฒนธรรมอาหารทตองรกษาสบทอดกนตอไป

(รวโรจน อนนตธนาชย, 2548, หนา 179)

ความสำคญของการพฒนาอาหารไทยเพอสขภาพนน ไมเพยงแตจะชวยพฒนาสขภาพและคณภาพชวตของ

คนไทยเทานน ยงเปนกลไกสำคญทชวยสงเสรมเศรษฐกจของประเทศอกดวย ซง รวโรจน อนนตธนาชย (2548, หนา

180–186) ไดเสนอแนะแนวทางการพฒนาอาหารไทยเพอสขภาพ โดยเรมจากการวเคราะหถงจดแขงและจดออน

ของอาหารไทยในปจจบน ถงแมวาอาหารไทยจะเปนทชนชอบของคนทวโลก จนทำใหมการพฒนาอาหารไทยสครวโลก

ในปจจบน ในลกษณะการสงออกวตถดบและผลตภณฑอาหารในรปแบบตางๆ รวมทงรานอาหารในตางประเทศ

ประสบความสำเรจและนำรายไดเขาประเทศในระดบหนงแลวกตาม แตในมมมองของนกวชาการดานอาหารและ

โภชนาการ ยงเหนวา จำเปนตองมการปรบปรงและพฒนาอาหารตอไป แนวทางการพฒนาศกยภาพของอาหารไทยให

มความเปนอาหารเพอสขภาพสงยงขน มประเดนสำคญทตองพฒนาหลายประเดนดวยกน ไดแก ความเปนอาหาร

สมดลทางคณคาโภชนาการ ความเปนอาหารสมนไพร ความเปนอาหารทสะอาดและปลอดภย ความเปนอาหาร

รวมสมย ความเปนอาหารรวมวฒนธรรม และความเปนอาหารทไดมาตรฐานสากล

การบรโภคอาหารของผคนในทองถนใดยอมมนยสมพนธกบบรบทของทองถนนน ทงทเปนบรบททางธรรมชาต

และบรบททางสงคม วฒนธรรมอาหารของคนในแตละทองถนจงมสวนทพองและเพยนกนอนเนองมาจากบรบท

ดงกลาว และผคนในทองถนตางๆยอมมการสบทอดวถการบรโภคอาหารตอๆ กนมาจนเกดเปน “วฒนธรรมการบรโภค

อาหาร” ของทองถน ซงสะทอนใหเหนถงสภาพทรพยากร ภมปญญา และภมธรรมของผคนในแตละทองถนตนเอง

(พรศกด พรหมแกว, 2550)

โครงการวจยน จงมง คดคน คดสรร ดดแปลง ปรงแตงสำรบอาหารไทยทองถนในชมชน 4 ภาค ใหมศกยภาพ

ของความเปนอาหารสขภาพสงมากยงขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและภายใตบรบทของชมชน โดยมเปาหมาย

รณรงคใหคนไทยหนมากนอาหารไทย และมงเนนใหมเจตคตทถกตอง ในการบรโภคอาหารเพอสขภาพทด อนเปน

กลไกสำคญในการรองรบการขบเคลอนการพฒนาคณภาพชวต การพฒนาเศรษฐกจ และการพฒนาประเทศชาตตอไป

วตถประสงคการวจย

1) พฒนาสำรบอาหารไทยในทองถนเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง โดยชมชนมสวนรวม

2) ศกษาการยอมรบสำรบอาหารเพอสขภาพทไดพฒนาขนโดยบคคลในชมชน

3) ประเมนคณคาทางโภชนาการและคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพของสำรบอาหารสขภาพทไดพฒนาขน



64


วธการศกษาวจย

เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participitatory Action Research : PAR) โดยใหชมชนมสวนรวม

ทงมตของการรวมเรยนร รวมกนแสวงหาปญหาและคดคนแนวทางเพอแกไขปญหาหรอพฒนาอนเปนฉนทามตของ

ชมชน รวมทงรวมรบผลของการพฒนา (ภาพท 1)

1. ขนตอนในการดำเนนการวจย

ขนตอนท 1 การเลอกชมชนเปาหมายและบคคลในชมชนรวมกจกรรม

1.1 การเลอกชมชนเปาหมาย และศกษาบรบทชมชน

1) การเลอกชมชนเปาหมาย เลอกชมชนเปาหมายจาก 4 ภาค ของประเทศไทย จากการ

สมแบบเจาะจง (Purposive sampling) โดย ภาคอสาน เลอกชมชนตำบลจกด อำเภอหวตะพาน จงหวดอำนาจเจรญ

ภาคกลาง เลอกชมชนเทศบาลตำบลกระจบ อำเภอบานโปง จงหวดราชบร ภาคเหนอ เลอกชมชนตำบลหนองหลม

อำเภอหางฉตร จงหวดลำปาง ภาคใต เลอกชมชนตำบลทาสะทอน อำเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน

2) การศกษาบรบทชมชน ศกษาบรบทชมชนเปาหมายทง 4 ภาค จากขอมลบรบทชมชน

จากงานวจยในระยะทผานมาของคณะผวจย และ จากการสบคนจากแหลงขอมลเอกสารอนๆ รวมทงจากการประชม

ระดมสมอง ในขนตอไป

1.2 การเลอกบคคลในชมชนรวมระดมสมองในการพฒนาสำรบอาหาร เพอรวมกนเสนอ

แนวคดในการพฒนาสำรบอาหารและตำรบอาหารเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง และบรบทชมชน ผรวม

การระดมสมองในแตละภาคๆ ละ 1 ชมชนๆ ละ 13 คน ซงไดมาจากการสมแบบเจาะจง (Purposive sampling)

ประกอบดวย ผนำชมชน 3 คน สตรในชมชน 6 คน เจาหนาทสาธารณสขชมชน 2 คนบคคลอนๆ ในชมชน 2 คน

(ผสงอาย / ผมภมปญญา / ผมประสบการณ) และคณะผวจย


ภาพท 1 การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participitatory Action Research : PAR)

ทมา (ชชวาลย ทตศวช, ม.ป.ป.)

ชาวบาน

นกวจยนกพฒนาหรอ

องคกรพฒนา


65


1.3 การเลอกบคคลในชมชนรวมปฏบตการจดปรงอาหารและจดสำรบอาหาร การเลอกบคคล

ในชมชนรวมปฏบตการจดทำตำรบอาหาร ปรงอาหาร และจดสำรบอาหาร โดย เลอกสตรในชมชนละ 6 คน ซงทำ

อาหารอยในชวตประจำวน ซงไดมาจากการสมแบบเจาะจง (Purposive sampling) มารวมปฏบตการจดปรงอาหาร

และจดสำรบอาหารกบคณะผวจย ตามฉนทามตทไดจากการระดมสมอง

1.4 การเลอกบคคลในชมชนเปนผประเมนการยอมรบสำรบอาหารเพอสขภาพทไดพฒนาขน

โดยเลอกบคคลวยผใหญและวยสงอาย ชมชนละ 30 คน สำหรบเปนผประเมนผลอาหารทพฒนาขนในแตละภาค

ขนตอนท 2 การประชมระดมสมองสรางสำรบอาหาร และตำรบอาหารเพอสขภาพ ในการพฒนา

สำรบอาหาร เพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง และบรบทชมชน โดยชมชนมสวนรวม จะเรมตนดวยขนตอน

การประชมระดมสมองเพอสรางสำรบอาหาและตำรบอาหาร เพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบท

ชมชน มประเดนสำคญในการประชม โดยมวาระสำคญ ในการประชมระดมสมอง มดงน

2.1 รวมกนคดเลอกสำรบอาหารมาเปนพนฐานการพฒนา โดยรวมกนคดเลอกสำรบอาหาร

และตำรบอาหาร จากอาหารทองถน ในชวตประจำวนของครอบครวในชมชน สำหรบนำมาปรบปรงหรอพฒนาใหม

ความเปนอาหารเพอสขภาพยงขน โดยในแตละชมชนเปาหมายในแตละภมภาค กำหนดจำนวนทคดเลอกมาพฒนา

จำนวนภาคละ 6 สำรบ ไดแก สำรบอาหารมอ เชา 2 สำรบ สำรบอาหาร มอกลางวน 2 สำรบและ สำรบอาหารมอเยน

2 สำรบ อาหารแตละสำรบประกอบดวย อาหารคาวเพอสขภาพ 2 อยาง ผลไม หรอของหวานเพอสขภาพ 1 อยาง

2.2 รวมกนกำหนดคณลกษณะของสำรบอาหารเพอสขภาพทจะพฒนาขน ดงน

1) เปนอาหารสมดล ( มความสมดลทางคณคาดานโภชนาการ)

2) เปนอาหารสมนไพร (อดมดวยพชผกสมนไพรทมประโยชนนานาชนด)

3) เปนอาหารสะอาดและปลอดภย

4) มรสชาตและคณลกษณะโดยรวมเปนทยอมรบของผบรโภค

5) ใชวตถดบอาหารพนบาน และภมปญญาทองถน

6) ผสมผสานภมปญญาทองถนกบเทคโนโลยทเหมาะสม

ขนตอนท 3 การดำเนนการจดปรงอาหารและจดสำรบอาหาร การดำเนนการจดปรงอาหารและจด

สำรบอาหารตามมาตรฐานหรอคณลกษณะทกำหนดไวขางตน โดยคณะผวจยและกลมสตรในชมชน รวมกนดำเนนการ

จดปรง อาหารตามตำรบอาหารและจดเสรฟอาหารแตละสำรบ ตามทไดกำหนดคณลกษณะไว

ขนตอนท 4 การประเมนการยอมรบสำรบอาหารของผบรโภคในชมชน ทำการประเมนการยอมรบ

อาหารในสำรบอาหารทพฒนาขน โดยวธประสาทสมผส (Sensory Evaluation) เพอประเมนความชอบในดานคณลกษณะ

โดยรวม ใชแบบประเมนความชอบ 5–point Hedonic Scale ผประเมนเปนบคคลวยผใหญและวยสงอายในชมชน

จำนวน 30 คน ทำการชมอาหารในแตละสำรบ แลวกรอกคะแนนการยอมรบ ในแบบประเมนความชอบ

ขนตอนท 5 การประเมนคณคาทางโภชนาการของสำรบอาหาร ทำการประเมนคณคาทางโภชนาการ

ของสำรบอาหารทพฒนาขน โดยการประเมนสารอาหารและพลงงานของอาหารแตละสำรบ โดยใชโปรแกรม INMUCAL

ของสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล



66


ขนตอนท 6 ประเมนคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพ ทำการประเมนคณสมบตอนๆทสงเสรมสขภาพ

นอกเหนอจาก คณคาทางโภชนาการพนฐานของสำรบอาหารทพฒนาขน โดยอางองเอกสารและงานวจยทเกยวของ

ขนตอนท 7 การวเคราะหขอมล ขอมลเชงปรมาณ ทำการวเคราะหโดยการประมวลคาสถต ไดแก

คาเฉลย (Mean) และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) สวนขอมลเชงคณภาพ จะทำการวเคราะหโดยใช

เทคนคการวเคราะหเนอหา (Content Analysis Technique)

2. สถานทและระยะเวลาในการทำการวจย ทำการวจย ในป พ.ศ. 2552 เปนเวลา 1 ป ตงแตตลาคม

2551 – ตลาคม 2552 ใชสถานทในการระดมสมอง และพฒนาสำรบอาหารในแตละชมชนตวอยางทง 4 ภาค ของ

ประเทศ ดงน

1) ภาคอสาน ปฏบตการวจย ณ ชมชนตำบลจกด อำเภอหวตะพาน จงหวดอำนาจเจรญ

2) ภาคกลาง ปฏบตการวจย ณ ชมชนเทศบาลตำบลกระจบ อำเภอบานโปง จงหวดราชบร

3) ภาคเหนอ ปฏบตการวจย ณ ชมชนตำบลหนองหลม อำเภอหางฉตร จงหวดลำปาง

4) ภาคใต ปฏบตการวจย ณ ชมชนตำบลทาสะทอน อำเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน

ผลการวจย

จากการทำการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐาน

เศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ในชมชน 4 ภาค ของประเทศไทย คอ ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต

ณ จงหวดอำนาจเจรญ ราชบร ลำปาง และ สราษฎรธาน ตามลำดบ โดย คณะผวจยและบคคลในชมชน รวมกนระดม

สมอง สรางสำรบอาหาร ปรงอาหาร จดเสรฟอาหาร และประเมนการยอมรบสำรบอาหารโดยบคคลในชมชน รวมทง

ทำการประเมนคณคาทางโภชนาการและ คณสมบตอนๆทสงเสรมสขภาพของสำรบอาหารทไดพฒนาขน ปรากฏผล

การวจยดงน

1. ไดสำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชนจำนวน 24 สำรบ เปนสำรบ

อาหาร ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ภาคละ 6 สำรบ จดเปนชดๆ ละ 3 มอ ไดแก มอเชา มอกลางวน

และมอเยน ในแตละสำรบประกอบดวยอาหารคาว 2 อยาง และ ผลไมหรอของหวาน 1 อยาง สำรบอาหารทง 24

สำรบ เปนอาหารสมดลสำหรบบคคลวยผใหญททำงานหนกปานกลาง อาหารแตละสำรบ มขาว–แปง 3 สวน เทากบ

ขาวสวย 165 กรม ผก 1–2 สวน (50 –140 กรม) ผลไม 1–2 สวน (เชน กลวยนำวา 1–2 ผล) เนอสตว 3 ชอนโตะ

(เนอปลา/หม/ไกสก 45 กรม) โดยใชไขมนแตนอยเทาทจำเปนในการปรงอาหารเทานน (ตารางท 1)



67


ตารางท 1 สำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ

และภาคใต

ภาค สำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน

ขาว - /แปง อาหารคาว 1 อาหารคาว 2 ผลไม/ของหวาน

ภาคอสาน

1 ขาวเหนยวนง ปนปลาใสแมงดา/ผกลวก แกงขเหลกใสปลาทอด กลวยนำวา

2 ขาวเหนยวนง แกงปลาผกตว/ ไขมดแดง สมตำถวฝกยาว/ไกยาง

สมนไพร

ลกตาลลอยแกวมะพราว

ออน

3 ขาวสวย แกงปลาอสาน ผดเผดปลาดกกบใบออมแซบ ขนมตาลตม

4 ขาวเหนยวนง ปลาปงสมนไพร แกงเหดฟางใสผกหวาน กลวยบวดชลกตาลออน

5 ขาวเหนยวนง แกงไกใสใบสะตน/ผกตว ออมกบใสสะเดาดน ขาวเหนยวเปยกลกตาลออน

6 ขาวเหนยวนง ยำผกตวใสวนเสน แกงหวลกตาล/หม/ใบยานาง มะละกอสก

ภาคกลาง

1 ขาวสวย แกงจดเลอดหมตำลง ไขเจยวกะเพรา กลวยนำวา

2 ขนมจน นำยาปลานล ผกสด/ผกลวก เฉากวยมรกต

3 ขาวสวย นำพรกกะป/ปลาททอด/ผก แกงจดมะละกอกบซโครงหม แตงโม

4 ขาวตม ขาวตมสายรง หมทอดสมนไพร ชมพ/มะมวง

5 กวยเตยว ผดไทย/ผกสด สมตำมะละกอ/ผกสด สองเกลอเจอกะท

6 ขาวสวย แกงเลยง ปลานล/หวปลทอด มะละกอสก

ภาคเหนอ

1 ขาวเหนยวนง แกงสมชาวเหนอ นำพรกหนม/ไขเจยวแหนม กลวยนำวา

2 ขาวเหนยวนง แกงแคไก ยำมะถวมะเขอ/ปลาทอด มะละกอสก

3 ขาวเหนยวนง แกงหนอไมใสซโครงหม นำพรกออง/ผกลวก/ผกสด มะมวงสก

4 ขาวเหนยวนง แกงชะอมใสเหด ลาบคว/ผกสด แกงบวดสองสหาย

5 ขนมจน นำเงยว ขาวกนจน แตงไทย/ไขกบ นำกะท

6 ขาวเหนยวนง ยำไกใสปล(หวปล) นำพรกนำป/จนหมปง/ผกจม แตงโม



68


ภาค สำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน

ขาว - /แปง อาหารคาว 1 อาหารคาว 2 ผลไม/ของหวาน

ภาคใต

1 ขาวสวย แกงสมปลาใสหยวกกลวย ผดใบเหลยงใสไข กลวยเลบมอนาง

2 กวยเตยว ผดไทยทาสะทอน ผกสดพนบานนานาชนด ลอดชองแกว

3 ขาวสวย แกงสมลกมดใสปลา ปลาแดดเดยวทอด/ผดสด แตงโม

4 ขาวสวย ปลาตมสม ควกลงสมนไพร มะละกอสก

5 ขนมจน นำยา/นำพรกปกษใต ไขตม/ผกสด/ผกดอง กลวยบวดช

6 ขาวสวย สะตอผดกะปใสกง ไกตมขมน สบปะรด

2 สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง และบรบทชมชน ภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต โดยมพลงงานตอสำรบหรอตอมอ อยระหวาง 549–776 กโลแคลอร แตละชด

สำหรบ 1 วน ม 3 สำรบ หรอ 3 มอ (มอเชา มอกลางวน และ มอเยน) รวมพลงงานในอาหารตอวนอยระหวาง

1,712–1,968 กโลแคลอร เมอนำมาประมวลคาเฉลย พบวา สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐาน

เศรษฐกจพอเพยง และบรบทชมชน ทง 24 สำรบ มสดสวนพลงงาน จากคารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน เทากบ

รอยละ 60 15 และ 25 ของพลงงานทงหมด ตามลำดบ และม % DRI (ปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจำวน :

Dietary Reference Intake) ของแคลเซยม เหลก วตามน เอ วตามน บ1 วตามน บ 2 วตามน ซ และไนอาซน

โดยเฉลยรอยละ 61 163 74 177 105 172 และ 84 ตามลำดบ

3. สำรบอาหารเพอสขภาพทพฒนาขนประกอบดวยพชผกสมนไพร ไดแก หวหอม กระเทยม พรก ตะไคร

ขา พรกไทย และผกพนบานในทองถนของแตละภาค ซงสวนใหญเปนผกสเขยว และมผลไมสแดง สสม และสเหลอง

จงมคณสมบตทสงเสรมสขภาพ เชน ยบยงเชอจลนทรย แกหวด ขบเสมะ กระตนปฏกรยาการกำจดสารพษของรางกาย

ลดไขมนในเลอด ลดความดนโลหต ลดนำตาลในเลอด ตานอนมลอสระ (antioxidants) ลดอตราเสยงตอการเปน

โรคหวใจ โรคหลอดเลอด และโรคมะเรง

4. สำรบอาหารสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ในชมชน ภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ทง 24 สำรบ ไดรบการยอมรบจากผบรโภคในชมชน โดยมระดบคะแนนการยอมรบ

อยในระดบทชอบถงชอบมาก โดยคาเฉลยของคะแนนการยอมรบตำรบอาหารทพฒนาขน แตละตำรบมระดบคะแนน

ความชอบอยระหวาง 4.17–4.93 โดยใช 5–point Hedonic Scale



69


สรปผลการวจย อภปรายผล และขอเสนอแนะ

1. สรปผลการวจยและอภปรายผล

การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน จากการทำวจยเชง

ปฏบตการแบบมสวนรวม ในชมชน 4 ภาค ของประเทศไทย ไดแก ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต

ณ จงหวดอำนาจเจรญ ราชบร ลำปาง และ สราษฎรธาน สรปผลการวจยไดดงน

1.1 ไดสำรบอาหารไทยทมความสมดลทางคณคาดานโภชนาการ และอดมดวยพชผกสมนไพรใน

ทองถนทมคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพ นอกเหนอจากคณคาทางโภชนาการพนฐานจำนวน 24 สำรบ

สำรบอาหารไทยเพอสขภาพบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชนทพฒนาขนทง 24 สำรบ

เปนอาหารสมดลทางคณคาดานโภชนาการ สำหรบบคคลวยผใหญททำงานหนกปานกลาง อาหารแตละสำรบ ม

ขาว–แปง 3 สวน เทากบ ขาวสวย 165 กรม ผก 1–2 สวน (50 –140 กรม) ผลไม 1–2 สวน (เชน กลวยนำวา 1–2 ผล)

เนอสตว 3 ชอนโตะ (เนอปลา/หม/ไกสก 45 กรม) โดยใชไขมนแตนอยเทาทจำเปนในการปรงอาหารเทานน ซง

สอดคลองกบขอแนะนำในธงโภชนาการ (สาธารณสข, กระทรวง, กรมอนามย, กองโภชนาการ, 2546) มพลงงานตอ

สำรบหรอตอมอ อยระหวาง 549–776 กโลแคลอร แตละชด สำหรบ 1 วน ม 3 สำรบ หร 3 มอ (มอเชา มอกลางวน

และมอเยน) พลงงานในอาหารตอวนอยระหวาง 1,712–1,968 กโลแคลอร ซงใกลเคยงกบทกระทรวงสาธารณสข

แนะนำไวในธงโภชนาการ ทแนะนำใหบคคลททำงานหนกปานกลางควรไดรบพลงงานวนละประมาณ 2,000 กโล-

แคลอรตอวน (สาธารณสข, กระทรวง, กรมอนามย, กองโภชนาการ , 2546) อยางไรกตาม เมอนำมาประมวลคาเฉลย

พบวา สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขนจำนวน 24 สำรบ โดยเฉลยแลว จะมปรมาณพลงงานมอละ 624

กโลแคลอร เมอรวมพลงงานของสำรบอาหารมอเชา มอกลางวน และ มอเยน แลว โดยเฉลยจะมปรมาณพลงงานวนละ

1,871 กโลแคลอร หากผบรโภครบประทานอาหารวางบางหรออาจดมนำนมบาง กจะไดพลงงานใกลเคยง 2,000 กโลแคลอร

ยงขน สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ทง 24 สำรบ เปนสำรบ

อาหารทมสดสวนของพลงงานจากสารอาหารทใหพลงงาน คอ คารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน อยางถกสดสวน โดยม

สดสวนพลงงานจากคารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน อยในชวงรอยละ 54–67 13–17 และ 16–31 ตามลำดบ โดย

สำรบอาหารทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชนภาคอสาน จะมสดสวนพลงงานจากไขมน

คอนขางตำกวาเกณฑ คอ รอยละ 16–21 ของพลงงานทงหมดตอวนเทานน ซงสดสวนพลงงานจากไขมนทแนะนำคอ

รอยละ 25–30 ของพลงงานทงหมด สำรบอาหารทพฒนาขนจำเปนตองสอดคลองกบวฒนธรรมการปรงและการ

บรโภคอาหารของชมชน วฒนธรรมการปรงอาหารของคนอสานไมนยมใชนำมนปรงอาหารคาว มการปลกมะพราว

ใชปรงอาหารหวาน และไมนยมใชกะททำอาหารคาว เปนตน อาหารทพฒนาขนในบรบทชมชนภาคอสานจงมไขมนตำ

ซงสอดคลองกบท ทรงคณ จนทจร (2550, หนา 51) ไดกลาวไววา “การประกอบอาหารของชาวอสาน เปนแบบงายๆ

และเปนวธทไดปฏบตกนมาชานาน วธการเปนแบบงายๆ ไมพถพถน อาหารเกอบทกชนด ปราศจากกะท หรอนำมน”

อยางไรกตามเมอนำมาประมวลคาเฉลย พบวา สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง

และบรบทชมชน ทง 24 สำรบ มสดสวนพลงงาน จากคารโบไฮเดรต โปรตน และ ไขมน โดยเฉลยทงตอสำรบ และ

รวม 3 มอ หรอ ตอวน เทากบ รอยละ 60 15 และ 25 ตามลำดบ ซงมสดสวนพลงงานทสอดคลองกบเกณฑมาตรฐาน



70


คอ มสดสวนพลงงานของคารโบไฮเดรต โปรตน และไขมน รอยละ 55–65 10–15 และ 25–30 ของพลงงานทงหมด

สำรบอาหารทพฒนาขนใหเกลอแรและวตามนทสำคญดงกลาวอยางเพยงพอ ยกเวนแคลเซยมคอนขางไมสงนก มคา

รอยละของปรมาณอางองทควรไดรบประจำวน (% DRI) เฉลยเทากบ 60 % DRI เทานน จงควรเพมนำนมวว วนละ

1 แกว ซงเปนแหลงสำคญของแคลเซยมทรางกายสามารถดดซมไดด เพราะนำนมเปนแหลงของฟอสฟอรสดวย

ทมอตราสวนตอแคลเซยมอยางเหมาะสม คอ 1:1 การเพมนำนมอกวนละ 1 แกว ดงท รวโรจน อนนตธนาชย (2549,

หนา 111) ไดกลาวไววา “ความตองการแคลเซยมจะสมพนธกบฟอสฟอรส เนองจาก จำเปนตองมสดสวนของแคลเซยม

ตอฟอสฟอรสเทากบ 1:1 เสมอ รางกายจงจะดดซมแคลเซยมได.อาหารทม แคลเซยม ไดแก นำนม ปลาเลกปลานอย

กงแหง และผกใบเขยวตางๆ อยางไรกตามแคลเซยมจะดดซมไดดยงตองการปจจยอนๆ ทเกยวของอก เชน แคลเซยม

จะถกดดซมไดดในสภาพ pH ทเปนกรด หรอมวตามนซ นอกจากนแคลเซยมในพชผกยงดดซมไดนอยกวาแคลเซยม

จากสตว แคลเซยมจากนำนมดดซมไดดกวาแคลเซยมจากแหลงอนๆ เพราะในนำนมมแคลเซยมและฟอสฟอรสใน

อตราสวนทสมดลกนพอดคอ 1:1 นำนมจงเปนแหลงสำคญของแคลเซยม” ดงนนหากไมดมนำนมกอาจรบประทาน

อาหารทมแคลเซยมทมในทองถนได เชน ปลาเลกปลานอย เปนตน สงทนาสงเกตอกประการหนง สำรบอาหารไทยเพอ

สขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชนน มปรมาณธาตเหลกสง กลาวคอ ม % DRI

(คารอยละของปรมาณสารอาหารอางองทควรไดรบประจำวน : Dietary Reference Intake) โดยเฉลยเทากบ 165.96

ซงสอดคลองกบท สมศร เจรญเกยรตกล และคณะ (2545, บทคดยอ) ไดรายงานวา “อาหารไทยทมธาตเหลกสง ไดแก

ขนมจนนำเงยว ขนมจนนำยา ขาวกบแกงเลยง แกงสม หรอ หอหมกปลาชอนใบยอ อาหารไทยทมแคลเซยมปานกลาง

ถงสง ไดแก ขาวคลกกะป ผดไทย ขาวกบนำพรกกะปปลาททอด” สวนวตามน เอ วตามนบ1 วตามนบ 2 วตามนซ

และไนอาซน ในสำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชนน พบวา ซงม

% DRI โดยเฉลยรอยละ 80.40 122.65 105.84 190.53 และ 93.80 ตามลำดบ แสดงใหเหนวา สำรบอาหารไทย

เพอสขภาพทพฒนาขนบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน เปนแหลงของธาตเหลก วตามนเอ วตามนบ 1

วตามนบ 2 วตามน ซ และไนอาซน ดวย

สำรบอาหารเพอสขภาพทพฒนาขนประกอบดวยพชผกสมนไพร ไดแก หวหอม กระเทยม พรก

ตะไคร ขา พรกไทย และผกพนบานในทองถนของ แตละภาค ซงสวนใหญเปนผกสเขยว และมผลไม สแดง สสม และ

สเหลอง จงมคณสมบตทสงเสรมสขภาพ เชน ยบยงเชอจลนทรย แกหวด ขบเสมะ กระตนปฏกรยาการกำจดสารพษ

ของรางกาย ลดไขมนในเลอด ลดความดนโลหต ลดนำตาลในเลอด ตานอนมลอสระ (antioxidants) ลดอตราเสยงตอ

การเปนโรคหวใจ โรคหลอดเลอด และโรคมะเรง ซงสอดคลองกบท สมเกยรต โกศลวฒน และคณะ (2548, หนา 23)

ไดกลาวไววา “อาหารไทย อดมดวยพชผกสมนไพรมากมายหลายชนด ซงมสรรพคณทางยาจากสารพฤกษเคม จงม

คณสมบตในการปรบปรงสขภาพใหดขน หรอ ลดอตราเสยงตอการเกดโรค ผทรบประทานผกและผลไมในปรมาณท

เหมาะสมเปนประจำ จะมความเสยงตอการเกดโรค เชน โรคไขมนในเลอด โรคหวใจและหลอดเลอด โรคความดนโลหต

สง โรคเบาหวาน โรคมะเรงบางชนด เปนตน นอยกวาบคคลทไมคอยรบประทานผกและผลไมเปนหลก” และสอดคลอง

กบท สมศร เจรญเกยรตกล และคณะ (2545, บทคดยอ) กไดรายงานวา “นอกจากคณคาทางโภชนาการของสารอาหาร

ทจำเปนแลว อาหารไทยสวนใหญยงมปรมาณใยอาหารอยในเกณฑทด และมปรมาณสารอาหารทมคณสมบตเปน



71


สารตานอนมลอสระอยในเกณฑทนาพอใจ เชน วตามนซ วตามนอ และ บตาแคโรทน” ผกพนบานทงภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ตางกเปนแหลงของสารตานอนมลอสระ ดงท เพลนใจ ตงคณะกล (2546) จาก

สถาบนคนควาและพฒนาผลตภณฑอาหาร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ซงไดทำการวจยเรอง ฤทธตานสารอนมลอสระ

ของผกพนบานในอาหารเหนอและอาหารอสาน พบวา ผกพนบานสวนใหญมคณคาสรางเสรมสขภาพ (functional

food) เพราะมฤทธตานสารอนมลอสระ ซงอนมลอสระนเปนตวการสำคญททำใหเกดปญหาทางสขภาพ เชน ภาวะ

ความจำเสอมหรออลไซเมอร ระบบภมคมกนลดลง และโรคมะเรง เปนตน และสอดคลองกบผลงานวจยของ รวโรจน

อนนตธนาชย และคณะ (2552, หนา 9–12) ซงไดพบวา อาหารไทยทองถน 4 ภาค ตามวฒนธรรมการกนอาหาร

อยางไทย เปนอาหารทสงเสรมสขภาพและภาวะการมอายยนของผสงอายไทย ผสงอายผใหขอมลสำคญ ทงภาคเหนอ

ภาคอสาน ภาคกลาง และ ภาคใต มพฤตกรรมการบรโภคอาหารสอดคลองกนทกภาค โดยรบประทานผกและผลไม

อยางเพยงพอ กนเนอสตวนอย สวนใหญเปนปลา ใชวตถดบในทองถน และผสงอายทราบดวา อาหารททานบรโภค

ซงสวนใหญเปนผกพนบาน บางอยางมสรรพคณชวยรกษาโรคเบาหวาน ความดนโลหต และโรคไขมนในเลอดได สำรบ

อาหารไทยเพอสขภาพทไดรวมกบชมชนพฒนาขนทง 4 ภาค จำนวน 24 สำรบน ลวนอยบนพนฐานวฒนธรรมการกน

อาหารอยางไทย ตามบรบทของชมชนในทองถนนนๆ ทงสน ซงอดมดวยพชผกสมนไพรทมสรรพคณทางยาหรอ

คณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพนอกเหนอจากคณคาทางโภชนาการพนฐาน อกดวย

1.2 สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขนบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ทง 24

สำรบ ไดรบการยอมรบจากผบรโภคในชมชน ในระดบทชอบถงชอบมาก

สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขนบนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน ภาคอสาน

ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ทง 24 สำรบ ไดรบการยอมรบจากผบรโภคในชมชนในระดบสง จากการประเมนการ

ยอมรบอาหารในสำรบอาหารทพฒนาขน โดยใชแบบประเมนความชอบ 5–point Hedonic Scale ผประเมนเปนบคคล

ในชมชน จำนวน 30 คน โดยมระดบคะแนนการยอมรบอยในระดบทชอบถงชอบมาก เนองจากในการพฒนาสำรบ

อาหารครงนสวนหนงไดยดหลกการตามแนวคดของ พรศกด พรหมแกว (2550) ซงไดใหแนวคดวา “การบรโภคอาหาร

ของผคนในทองถนใดยอมมนยสมพนธกบบรบทของทองถนนน ทงทเปนบรบททางธรรมชาตและบรบททางสงคม ผคน

ในทองถนตางๆ ยอมมการสบทอดวถการบรโภคอาหารตอๆ กนมาจนเกดเปนวฒนธรรมการบรโภคอาหารของทองถน

ซงสะทอนใหเหนถงสภาพทรพยากร ภมปญญา และภมธรรมของผคนในแตละทองถน” จงจดใหชมชนมสวนรวม

ในการพฒนาสำรบอาหารโดยใชทรพยากรในทองถน พรอมกบไดมการผสมผสานภมปญญาและวฒนธรรมทองถน

กบเทคโนโลยทเหมาะสม ตามฉนทามตของ ชาวบาน ผนำชมชน และคณะผวจย ทำใหไดสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ

ทมรสชาต และคณลกษณะโดยรวมของอาหารยงคงเปนไปตามความนยมของทองถน นอกเหนอจากความสมดลทาง

คณคาดานโภชนาการและคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพ ของสำรบอาหารทรวมกนพฒนาขน

โดยสรป สำรบอาหารไทยเพอสขภาพทพฒนาขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง และบรบทชมชน

ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคเหนอ และภาคใต ทง 24 สำรบ มคณลกษณะเปนอาหารสมดลทางคณคาดานโภชนาการ

และอดมดวยพชผกสมนไพรในทองถน ซงมคณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพ นอกเหนอจากคณคาทางโภชนาการ

พนฐาน และเปนทยอมรบของผบรโภคในชมชนในระดบสง



72


2. ขอเสนอแนะ

2.1 ขอเสนอแนะสำหรบบคคลทวไป

1) เสนอแนะใหบรโภคอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน

ตามแนวทางทไดพฒนาขน เพราะนอกจากจะมคณลกษณะเปนอาหารสมดลทางคณคาดานโภชนาการแลว ยงม

คณสมบตอนๆ ทสงเสรมสขภาพนอกเหนอจากคณคาทางดานโภชนาการพนฐาน อกดวย เชน สรรพคณทางยาจากพช

ผกสมนไพรทมประโยชนนานาชนด

2) เสนอแนะใหบคคลในชมชนจดปรงอาหารไทยเพอสขภาพดงกลาว เพอจำหนายในชมชน

ใหประชากรในชมชน สามารถซอไปบรโภคไดครบตามสำรบ โดยไมตองเสยเวลาปรงเองทกอยางในสำรบ

2.2 ขอเสนอแนะสำหรบหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชน

1) หนวยงาน ทงภาครฐและเอกชน สามารถนำผลงานวจย ไปพฒนาสนคาและบรการดานอาหาร

เพอสขภาพ และใหประโยชนในเชงพาณชยทงในระดบชมชนและระดบประเทศ

2) เสนอแนะใหจดโครงการแลกเปลยนเรยนร (KM) ระหวางหนวยงานกบชมชน เพอใหเกดการ

ถายทอดภมปญญา ระหวาง ชมชน และ หนวยงาน ใหชมชนมสวนรวมในการพฒนา การรวมเรยนร การรวมกนคดคน

แนวทางในการพฒนา และการรวมรบผลของการพฒนา รวมทง สงเสรมและสนบสนน โครงการพฒนาสำรบอาหารไทย

พนบานทมศกยภาพสงในความเปนอาหารเพอสขภาพ ใหเปนอาหารทมศกยภาพสงยงขน บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยง

และบรบทชมชน ตอไป

2.3 ขอเสนอแนะสำหรบ นกวจย/นกวชาการ

1) นกวจย/นกวชาการทเกยวของ สามารถนำผลการวจย ไป เผยแพรสสาธารณชน ทงในประเทศ

และตางประเทศ ซงจะนำไปสการพฒนาธรกจอาหารไทย และ ธรกจทองเทยว

2) นกวจย/นกวชาการทเกยวของ สามารถนำผลการวจย ไปตอยอดในการวจย เพอใหเกด

ประโยชนมากยงขน เชน การวเคราะหสารพฤกษเคมในสำรบอาหาร เปรยบเทยบกบทพบในวตถดบอาหาร การวจย

ตอยอดเพอหาหลกฐานทางการแพทย การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ สำหรบบคคลวยตางๆ เปนตน

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจย เรอง การพฒนาสำรบอาหารไทยเพอสขภาพ บนพนฐานเศรษฐกจพอเพยงและบรบทชมชน

ประสบความสำเรจเปนอยางดยง คณะผวจยขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร.ศโรจน ผลพนธน อธการบดมหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต ทไดใหความสำคญและสนบสนนใหสรางผลงานการวจย ขอขอบคณ รองศาสตราจารย ดร.ชวน ทองโรจน

รองอธการบดฝายวจยและพฒนา รวมทงผชวยศาสตราจารย ดร.นรศา คำแกน ผอำนวยการสถาบนวจยและพฒนา

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ทไดอำนวยความสะดวกในดานตางๆ มผลใหการดำเนนงานโครงการวจยเปนไปดวยความ

เรยบรอยและมประสทธภาพ ขอขอบคณคณะทปรกษาโครงการวจย ไดแก ผชวยศาสตราจารย ดร.สมศร เจรญเกยรตกล

รองผอำนวยการสถาบนโภชนาการ มหาวทยาลยมหดล อาจารยอรพนท บรรจง นกวจย 8 ผชำนาญการ สถาบน

โภชนาการ มหาวทยาลยมหดล และ ดร.สชาดา โทผล อดตผอำนวยการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏ



73


สวนดสต ขอขอบคณ รองศาสตราจารย ธรา วรยะพานช ผทรงคณวฒทางดานอาหารและโภชนาการ ทไดกรณาเปน

ผตรวจสอบทางวชาการของงานวจยน ขอขอบคณ ผนำชมชนและบคคลในชมชน ทง 4 ภาค ของประเทศไทย ทไดม

สวนรวม ในการระดมสมองและรวมปฏบตการวจยภาคสนาม ซงเปนสวนสำคญในการวจยครงน ไดแก ชมชนตำบลจกด

อำเภอหวตะพาน จงหวดอำนาจเจรญ ชมชนเทศบาลตำบลกระจบ อำเภอพนพน จงหวดสราษฎรธาน คณคาของ

ผลงานวจยครงน คณะผวจยขอมอบแดบคคลในชมชน 4 ภาค ของประเทศไทยทกทาน


ชชวาลย ทตศวช. (มปป). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research–PAR) :

มตใหมของรปแบบวธวจยเพอการพฒนาชมชนระดบทองถน. [Online]. Available: http://www.polpacon7.

ru.ac.th/download/article/การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม.doc. [2553, กรกฎาคม 10].

ทรงคณ จนทจร. (2550). วฒนธรรมการกนอาหารของชาวอสาน. การประชมโครงการสมมนาดสตาวชาการ ครงท 2

เฉลมพระเกยรตฯ เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา เรอง ความหลากหลายทาง

วฒนธรรมอาหารไทยในยคโลกาภวตน. ณ โรงแรมรอยลรเวอร จดโดยสถาบนภาษา ศลปะ และวฒนธรรม

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

พรศกด พรหมแกว. (2550). อาหารภาคใต. การประชมโครงการสมมนาดสตาวชาการครงท 2 เฉลมพระเกยรตฯ

เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา เรองความหลากหลายทางวฒนธรรมอาหารไทย

ในยคโลกาภวตน. ณ โรงแรมรอยลรเวอร จดโดย สถาบนภาษา ศลปะ และวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

เพลนใจ ตงคณะกล และคณะ. (2546). ฤทธตานสารอนมลอสระของผกพนบานในอาหารเหนอและอาหารอสาน.

[Online].Available:http://www.thaifoodtoworld.com/home/researchdetail.php?research_id

=41. [2550, กนยายน 30].

รวโรจน อนนตธนาชยและคณะ. (2552). การศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารกบภาวะการมอายยนของผสงอายไทย.

วารสารวจย มสด. 5 (1), 9–12.

รวโรจน อนนตธนาชยและคณะ. (2551). การศกษาพฤตกรรมการบรโภคอาหารกบภาวะการมอายยนของผสงอายไทย.

รายงานการวจย. สำนกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต.

รวโรจน อนนตธนาชย. (2549). โภชนศาสตรครอบครว. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

รวโรจน อนนตธนาชย. (2548). อาหารไทย : อาหารสมดล–สมนไพร. กรงเทพ ฯ : เสมาธรรม.

สมเกยรต โกศลวฒน และคณะ. (2548). สารพฤกษเคมในอาหารไทย. ใน การประชมวชาการ เรอง การกำหนด

อาหาร และการดดแปลงอาหารไทยสครวโลก และครวโรค : นำความรสการปฏบต. สมาคมนกกำหนด

อาหาร และคณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบบด มหาวทยาลยมหดล ณ ศนยประชมอมแพค เมองทอง

ธาน. วนท 12– 15 พฤษภาคม 2548. กรงเทพฯ: เมตตากอปปปรน.

สมศร เจรญเกยรตกล และคณะ. (2545). คณคาอาหารไทยเพอสขภาพ. [Online]. Available: http://www.

thaifoodtoworld.com/home/researchdetail.php?research_id=40. [2550 , กนยายน 30].



74


กระทรวงสาธารณสข, กรมอนามย. (2546). ปรมาณสารอาหารทใชอางองทควรไดรบประจำวน สำหรบคนไทย

(Dietary Reference Intake : DRI พ.ศ. 2546). [Online]. Available: http://nutrition.anamai.moph.go.th/

rda%20041103.htm. [2551, ธนวาคม 10].

กระทรวงสาธารณสข, กรมอนามย, กองโภชนาการ. (2546). โภชนบญญต 9 ประการและธงโภชนาการ. เอกสาร

เผยแพร.


ผชวยศาสตราจารย รวโรจน อนนตธนาชย สงกด โรงเรยนการเรอน มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

e–mail: [email protected] ; [email protected]

ผศ.ทพยวมล กตตวราพล สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

ดร.ชนนทร กลเศรษฐญชล สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยนาฏลดา ออนวมล สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยอรรถ ขนส สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยกาญจนศกด จารปาณ สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยนนทตะวน อนนตธนาชย สงกด มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

อาจารยนวลรดดา ประเปรยว โรงพยาบาลอำนาจเจรญ

อาจารยภาณพงศ พนมวน สำนกงานเลขาธการสภาการศกษา

ดร.ถาวร จนทโชต มหาวทยาลยทกษณ



75

SDU Res J 3 (1) : Jan - Dec 2010 ผลของระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปอง

ผลของระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปอง Effect of lethalities of the thermal process (F0) levels on Canned Num Phrik Kapi

กตตศกด วสนตวงศ และคณะ

หลกสตรวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร โรงเรยนการเรอน มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

การวจยนศกษาผลของระดบความรอนในการฆาเชอ (F0) นำพรกกะปบรรจกระปองทแตกตางกน 3 ระดบคอ

5 นาท 10 นาท และ 15 นาท ตามลำดบ จากการพฒนาสตรนำพรกกะปทเหมาะสมและทดสอบการยอมรบของ

ผบรโภคดวยวธการหาสเกลความพอด (Just right scale) และวเคราะหคณภาพทางดานกายภาพ เคม และจลชววทยา

ผลการทดลองพบวา นำพรกกะปสตรทผบรโภคใหการยอมรบประกอบดวยกะป กระเทยม นำมะนาว นำตาลปบ

พรกขหน และนำปลารอยละ 19.60, 16.34, 26.14, 26.14, 7.19 และ 4.57 ตามลำดบ นำพรกกะปบรรจกระปอง

หลงการฆาเชอทง 3 ระดบมลกษณะคณภาพแตกตางจากนำพรกกะปบรรจกระปองกอนการฆาเชอทกคณลกษณะ

อยางมนยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05) นำพรกกะปจะมคาความสวาง (L*) ลดลง ในขณะทคา a* และคาส b* เพมขน

เมอระดบความรอนในการฆาเชอเพมขน นำพรกกะปบรรจกระปองทผานการฆาเชอดวยระดบความรอนในการฆาเชอ

เทากบ 5 นาท (F0 = 5 นาท) ทอณหภม 116oC นาน 13 นาท มความแตกตางกบนำพรกกะปบรรจกระปองทผาน

ระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 10 นาท และ 15 นาท ดานคณลกษณะทางกายภาพและเคมอยางมนยสำคญทาง

สถต (p ≤ 0.05) และไดรบการยอมรบจากผบรโภคดานความชอบรวมสงสด ผลการตรวจคณภาพทางจลชววทยาพบวา

ไมพบจลนทรยทงหมดและแบคทเรยทอยในกลม Flat sour

คำสำคญ: นำพรกกะป ระดบความรอนในการฆาเชอ วธการหาสเกลความพอด

Abstract

The effects of different lethalities of the thermal process levels (F0 = 5, 10 and 15 minutes respectively)

on physical, chemical and microbiology characteristics of canned Num Phrik Kapi were investigated. The best

formula of Num Prik Kapi was developed by assessing the acceptability of consumers using the just-about-right

scale method. The results showed that the most accepted formula of the product composed of the following

ingredients of shrimp paste, garlic, lemon juice, coconut sugar, chilli and fish source with the percentages

of 19.60, 16.34, 26.14, 26.14, 7.19 and 4.57, respectively.The results indicated that there was significant

difference at the .05 level (p ≤ 0.05) in every characteristics of canned Num Phrik Kapi before and after the


76


thermally process at three levels of lethality. When the F0 level increased, the L* value of the product decreased

whereas its a* and b* values increased. The product with F0 of 5 minutes and was sterilized at 116oC for

13 minutes showed higher overall acceptability, which was significantly different at the .05 level (p ≤ 0.05)

in physical and chemical characteristics from the product with F0 of 10 minutes and 15 minutes, respectively.

The total plate count of the product was lower than the standard of canned food and no flat sour group micro-

organism was found.

Keywords: Num Phrik Kapi, lethality of the thermal process (F0), just-about-right-scale

บทนำ

นำพรกกะป (Num Phrik Kapi) เปนเครองจมประเภทหนงทมกะปเปนสวนประกอบหลก และมสวนผสมของ

พรกขหน กระเทยม มะนาว นำตาล นำปลา เปนสวนประกอบ รสพนฐานของนำพรกกะป คอ เผดนำ รสเปรยว

รสหวาน และรสเคมตาม นยมรบประทานกบผกสด ผกสก หรอเครองเคยงอนๆ ควบคกบปลาทอด (คกฤทธ, 2535)

ในสวนผสมของนำพรกกะปมสมนไพรทเปนประโยชนตอสขภาพ ไดแก พรกขหน กระเทยม และมะนาว ซงชวย

ลดปจจยเสยงในการเกดโรคมะเรง โรคหวใจ และโรคเบาหวาน จงทำใหนำพรกกะปเปนนำพรกทคนไทยนยมบรโภค

มากทสด แมกระทงชาวตางชาตกนยมบรโภคนำพรกกะปกนเปนจำนวนมาก (มปป., 2553) ถงแมวานำพรกกะปเปน

ผลตภณฑอาหารทจดไวในกลมอาหารเปนกรด (Acid food) โดยมคาความเปนกรด–ดาง (pH) ระหวาง 3.7–4.5

(Herson and Hulland, 1980) แตกไมสามารถเกบรกษาไดนานทอณหภมหอง อกทงผบรโภคตองเสยเวลามากใน

การเตรยมสวนผสมของนำพรกกะป ซงมหลายชนดจงไมสะดวกตอการประกอบเปนอาหาร ประกอบกบปจจบนน

ผบรโภคตองการสนคาอาหารพรอมรบประทานทมคณภาพสมำเสมอ ปลอดภยตอการบรโภคและเกบรกษาไดนาน

ดวยตระหนกถงแนวโนมดงกลาวผประกอบการจงไดผลตนำพรกกะปบรรจกระปองหรอในบรรจภณฑประเภทอน เพอ

ตอบสนองความตองการของผบรโภค ทงนการเลอกใชบรรจภณฑประเภทใดจะขนอยกบปจจยทางดานการตลาด

ตนทนการผลต และพฤตกรรมของผบรโภค อยางไรกตามอาหารบรรจกระปองยงไดรบความนยม โดยมอตราการ

เตบโตอยท 17% ตอป (กรมศลกากร, 2553) เนองจากมตนทนการผลตตำกวาบรรจภณฑออนตว (Retort pouch) และ

นำหนกเบา สะดวกตอการขนสง เมอเปรยบเทยบกบบรรจภณฑขวดแกว

การนำนำพรกกะปมาผลตเปนผลตภณฑบรรจกระปอง นอกจากจะชวยใหเกบผลตภณฑไดนานขนทอณหภม

หองแลว ยงเปนการประชาสมพนธและสงเสรมการสงออกอาหารไทยตามยทธศาสตรครวไทยสครวโลกอยางยงยน

อกดวย แตการผลตนำพรกกะปบรรจกระปอง เมอนำมาผานกระบวนการฆาเชอดวยความรอน นำพรกกะปจะมสดำคลำ

ไมเปนทยอมรบของผบรโภค รวมทงประสบปญหารสชาตของนำพรกกะปมมาตรฐานไมสมำเสมอ จากปญหาดงกลาว

คณะวจยจงมงเนนศกษาสตรมาตรฐานของนำพรกกะปและระดบความรอนทใชในการฆาเชอ (Lethality of the

thermal process: F0) ทสามารถควบคมคณภาพทางดานกายภาพและรสชาต และมความปลอดภยตอผบรโภค โดยม

วตถประสงคในการศกษา ดงน 1) เพอศกษาผลของระดบความรอนในการฆาเชอ (F0) ตอคณภาพนำพรกกะปบรรจ

ผลของระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปอง


77


กระปอง และ 2) เพอศกษาการยอมรบของผบรโภคทมตอนำพรกบรรจกระปองทระดบความรอนแตกตางกน ขอมลท

ไดจากการวจยสามารถใชเปนแนวทางในการแปรรปผลตภณฑนำพรกประเภทอนๆ ซงจะเปนประโยชนตอผประกอบ

การในการนำไปผลตในระบบอตสาหกรรมการแปรรปอาหารตอไป

อปกรณและวธการ

1. วตถดบ

กะป (ตราตาชตาชง) พรกขหนสวน กระเทยม มะนาวแปน นำตาลปบ และนำปลา (ตราทพรส) ซอจาก

หางสรรพสนคาเทสโก–โลตส จงหวดนนทบร

2. วธการ

2.1 การคดเลอกสตรนำพรกกะปมาตรฐาน

รวบรวมสตรนำพรกกะป จากหนงสอและตำราตางๆ 3 สตร ไดแก สตรท 1 (กระยาทพย, 2537)

สตรท 2 (เพญศร และบงอร, 2539) และสตรท 3 (ทองเยาว และศรสมร, 2536) โดยคดเลอกสตรทมสวนผสมใกลเคยงกน

มากทสดมาทำการทดสอบการยอมรบของผบรโภคทางประสาทสมผส ใชผบรโภคจำนวน 15 คน และใชแบบทดสอบ

ชนด Hedonic scale แบงคะแนนเปน 9 ระดบ ซงคะแนน 1 เปนระดบความชอบนอยทสด และคะแนน 9 เปนระดบ

ความชอบมากทสด (เพญขวญ, 2536) คณลกษณะทประเมนไดแก ส กลน ความเผด รสหวาน รสเปรยว และความชอบรวม

คดเลอกสตรทไดคะแนนเฉลยความชอบสงสดเปนสตรสำหรบทดลองตอไป

2.2 การพฒนาสตรนำพรกกะปมาตรฐาน

สตรนำพรกกะปทไดการคดเลอก จะนำมาพฒนาสตรโดยทดสอบเคาโครงลกษณะผลตภณฑเพอหา

ทศทางลกษณะผลตภณฑทควรปรบปรง ใชแบบสอบถามในสเกลความพอดทผบรโภคยงไมพอใจมาทำการทดสอบโดย

ใชผบรโภค จำนวน 30 คน โดยวธการหาสเกลความพอด (Just about right scale) (Morten et al., 1990) และนำสตร

ทไดมาพฒนานำพรกกะปบรรจกระปองตอไป

2.3 การผลตนำพรกกะปบรรจกระปอง

การวจยครงนนอกจากศกษาระดบความรอนทใชในการฆาเชอทเหมาะสมตอการรกษาคณภาพดาน

กายภาพและรสชาตของนำพรกกะปบรรจกระปองแลว ยงศกษาสตรมาตรฐานของนำพรกกะปทไดรบการยอมรบจาก

ผบรโภคดวยวธการหาสเกลความพอดอกดวย ดงนน นำพรกกะปทไดจากการพฒนาสตรในขอ 2.2 จะถกนำมาผลต

นำพรกกะปบรรจกระปอง โดยนำมาบรรจในกระปองทผลตจากแผนเหลกเคลอบดบก เคลอบอะลมไนทสเงนและ

แลคเกอร ขนาด 307 x 113 ทมนำหนกบรรจ 180 กรม ตดตงเขมวดอณหภมคควบ (Thermocouple) ทดานขาง

กระปอง โดยใหปลายเขมวางทจดกงกลางกระปอง จากนนนำมาผานเครองไลอากาศแบบอโมงคไอนำทอณหภม 80 ำC

นาน 10 นาท แลวปดผนกฝาดวยระบบกงอตโนมตทนท นำผลตภณฑไปฆาเชอในหมอฆาเชอ (FMC water spray

retort model 091–3) โดยตอสายสญญาณจากเขมวดอณหภมเขากบเครองวดอณหภม (E–val basic version 2.10)

ตงคาอณหภมท 116 ำC นาน 50 นาท เปดหมอฆาเชอใหทำงานทความดน 1.7 บาร บนทกอณหภมหมอฆาเชอและ

อณหภมอาหารภายในภาชนะบรรจทก 1 นาท จนสนสดกระบวนการใหความรอน และทำใหเยน (ดดแปลงจาก



78


ธนะบลย, 2550)

นำขอมลมาคำนวณเวลาในการฆาเชอดวยวธ General method (Holdsworth, 1997) โดยคำนวณ

คา Lethal rate (L) ดงสมการท 1 เมอ T คอ อณหภมทจดรอนชาทสดของอาหารในภาชนะบรรจในระหวางการให

ความรอน ผลรวมของคา L ในแตละชวงอณหภมจะเปนคา F0 ของกระบวนการฆาเชอซงคำนวณดงสมการท 2 เมอ t

คอ เวลาในกระบวนการใหความรอน (Herson and Hulland, 1980)

L = 10 (T–250)

18 หรอ L = 10 (T–121.1)

18 สมการท 1

F0 = ∫ t0 L dt หรอ F0 = ∑ t

0 L ∆t สมการท 2

2.4 ศกษาผลของระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปองทแตกตางกน

ทำการผลตนำพรกกะปบรรจกระปอง ตามสตรทไดในขอ 2.2 แตใชอณหภมและเวลาในการฆาเชอ

ทไดจากการคำนวณกราฟแสดงความสมพนธระหวางอณหภมและเวลาททำใหระดบความรอนในการฆาเชอ (F0)

เทากบ 5 ทเวลา 13 นาท ระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 10 ทเวลา 19 นาท และระดบความรอนในการฆาเชอ

เทากบ 15 ทเวลา 24 นาท ตามลำดบ โดยไมรวมชวงการทำความเยน นำนำพรกบรรจกระปองทผานการฆาเชอแลว

มาเกบรกษาทอณหภมหอง จากนนจงนำมาทดสอบคณภาพของผลตภณฑทางดานกายภาพ เคม จลชววทยา และ

คณภาพทางประสาทสมผส

2.5 การประเมนคณภาพของผลตภณฑ

การประเมนคณภาพของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปองกอนและหลงการฆาเชอทระดบ

ความรอนในการฆาเชอแตกตางกน โดยวดคาสของผลตภณฑดวยระบบการวดสแบบ L*, a* และ b* ดวยเครอง

Handy colorimeter (NR–3000/Nippon Penshaku) วดความเปนกรด–ดางดวยเครอง pH meter (Bench–top pH/

MV meter 860031) วเคราะหองคประกอบทางดานเคม ไดแก ปรมาณโปรตน (AOAC, 2006a) ไขมน (AOAC,

2006b) ความชน (AOAC, 2006c) และเถา (AOAC, 2006d)

2.6 การประเมนคณภาพทางจลชววทยา

ตรวจสอบลกษณะภายนอกของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง เชน การบวม การปดผนก

การรว เปนตน แบงตวอยางออกเปน 2 สวน นำไปบมเชอในตอบเพาะเชอทอณหภม 35 ำC นาน 14 วน และทอณหภม

55 ำC นาน 7–10 วน ในกรณทมลกษณะผดปกตเกดขนในระหวางการบมเชอไมตองนำตวอยางไปวเคราะหตอ นำ

ผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปองทบมครบกำหนดแลวไปวเคราะหจลนทรยทงหมด (Total plate count) และ

แบคทเรยทอยในกลม Flat sour ซงเปนแบคทเรยททำใหเกดการเนาเสยของอาหารโดยการสรางกรดแตไมสรางแกส

และสามารถเจรญเตบโตไดทอณหภมประมาณ 55 ำC (Flat sour bacteria) ตามวธของ มอก. 335 เลม 1–2523

วธวเคราะหอาหารทางจลชววทยาเลม 1–อาหารกระปอง (สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2531)



79


2.7 การประเมนคณภาพทางประสาทสมผส

ประเมนคณภาพทางประสาทสมผสของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปองกอนและภายหลงการ

ฆาเชอทระดบความรอนในการฆาเชอแตกตางกน โดยใชผบรโภค จำนวน 30 คน ใชแบบทดสอบชนด Hedonic scale

แบงคะแนนเปน 9 ระดบ โดยคะแนน 1 เปนระดบความชอบนอยทสด และคะแนน 9 เปนระดบความชอบมากทสด

(เพญขวญ, 2536) คณลกษณะทตรวจสอบ ไดแก ส กลน รสหวาน รสเปรยว รสเคม ความเผด ลกษณะเนอสมผส และ

ความชอบรวม

2.8 การประเมนผลทางสถต

วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely Randomized Design: CRD) สำหรบการ

ประเมนคณภาพของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง สวนการประเมนคณภาพทางประสาทสมผสวางแผนการ

ทดลองแบบสมในบลอคสมบรณ (Randomized complete block design: RCBD) ทำการทดลอง 2 ซำ วเคราะหความ

แปรปรวน และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Duncan’s new multiple range test (DMRT) ดวย

โปรแกรมวเคราะหทางสถต ทระดบความเชอมน 95%

ผลการศกษาและวจารณ

1. ผลการคดเลอกสตรนำพรกกะปมาตรฐาน

สตรนำพรกกะปทผานการคดเลอกจากการตรวจเอกสารทง 3 สตร แสดงดงตารางท 1 นำนำพรกกะปทง

3 สตรมาทดสอบทางประสาทสมผสกบผบรโภค จำนวน 15 คน โดยทำการคดเลอกสตรทไดรบคะแนนความชอบใน

คณลกษณะทเกยวของ ไดแก ส กลน รสหวาน รสเปรยว รสเคม ความเผด ลกษณะเนอสมผส และความชอบรวม

พบวาคะแนนความชอบเฉลยของนำพรกกะป มความแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05) โดยสตรท 3

ไดรบคะแนนความชอบสงสด จงไดนำมาทำการพฒนาและปรบปรงตอไป แสดงดงตารางท 2

ตารางท 1 สวนประกอบของนำพรกกะปทนำมาคดเลอกสตรนำพรกกะปมาตรฐาน

วตถดบ นำพรกกะป

สตรท 1 (กรม) สตรท 2 (กรม) สตรท 3 (กรม)

กะป 70 80 60

กระเทยม 30 40 50

นำมะนาว 60 72 80

นำตาลปบ 70 60 80

นำปลา 25 20 14

พรกขหน 30 20 16

หมายเหต: สตรท 1 = กระยาทพย (2537), สตรท 2 = เพญศรและบงอร (2539) และสตรท 3 = ทองเยาวและศรสมร (2536)



80


ตารางท 2 คาเฉลยคะแนนความชอบของนำพรกกะปในการคดเลอกสตรพนฐาน

ลกษณะทางประสาทสมผส นำพรกกะป

สตรท 1 สตรท 2 สตรท 3

ส 5.53 ± 1.30ns 6.20 ± 2.21ns 6.20 ± 1.89ns

กลน 6.40 ± 1.80b 7.00 ± 2.16a 7.13 ± 1.41a

รสหวาน 5.80 ± 1.16b 5.60 ± 1.30c 6.66 ± 2.32a

รสเปรยว 6.06 ± 1.75b 5.93 ± 1.66c 7.26 ± 2.08a

รสเคม 5.00 ± 1.76c 5.73 ± 1.92b 6.46 ± 2.63a

รสเผด 6.93 ± 1.79ns 7.20 ± 1.80ns 7.40 ± 1.37ns

ลกษณะเนอสมผส 6.93 ± 1.83ns 7.13 ± 1.29ns 7.40 ± 1.35ns

ความชอบรวม 6.73 ± 0.72c 7.06 ± 0.83b 8.13 ± 1.83a

หมายเหต : a, b, c หมายถง ตวอกษรทแตกตางกนในแนวนอนแสดงวาแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05)

ns หมายถง ตวอกษรทเหมอนกนในแนวนอนแสดงวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05)

2. การพฒนาสตรดวยวธการหาสเกลความพอด

ในการพฒนาสตรไดพจารณาปรบปรงรสหวาน รสเคม รสเปรยว และความเผดจากสตรพนฐานสตรท 3

โดยนำมาทดสอบความชอบในคณลกษณะดงกลาวรวมกบระดบความเหมาะสมของการปรบปรงสตรจากผบรโภค

จำนวน 30 คนพบวา คะแนนความชอบรวม รสหวาน รสเคม รสเปรยว และความเผดเฉลยทมตอนำพรกกะปสตร

พนฐานมคาเทากบ 7.2, 5.7, 6.8, 6.6 และ 5.5 คะแนน ตามลำดบ จากผลการทดลองดงกลาวพบวาคณลกษณะของ

รสเคมและรสเปรยว อยในระดบทไมจำเปนตองปรบปรงปรมาณสวนผสม เพราะคะแนนความชอบอยในชวงไมตำกวา

6 คะแนน สวนความเผดและรสหวาน ควรปรบปรมาณพรกขหนทใชในสตรเพมขน จงนำคณลกษณะดานความเผด

และความหวานมาศกษา โดยทำการปรบปรงทละปจจยในการพฒนาสตรครงท 2

จากการพฒนาสตรครงท 1 ไดปรบปรมาณพรกขหนในสตรท 3 เพมขน โดยกำหนดระดบไวทปรมาณ 19,

22 และ 25 กรม ตามลำดบ แลวนำมาทดสอบคณลกษณะของความเผดและรสหวานเปนเกณฑ ผลการทดสอบพบวา

พรกขหน จำนวน 22 กรม ผบรโภคใหการยอมรบมากทสดและเหนวารสหวานและความเผดพอดถงรอยละ 50 และ 75

ของจำนวนผบรโภคทงหมด ตามลำดบ ดงนน สวนประกอบของนำพรกกะปทใชสำหรบการผลตนำพรกกะปบรรจกระปอง

แสดงดงตารางท 3

3. คณภาพทางกายภาพและเคมของนำพรกกะปกอนและหลงทำการฆาเชอ

ผลการเปรยบเทยบคณภาพทางกายภาพและเคมของนำพรกกะปกอนและหลงทำการฆาเชอ แสดงดง

ตารางท 4 โดยพบวาลกษณะคณภาพของนำพรกกะปหลงการฆาเชอมความแตกตางจากนำพรกกะปกอนการฆาเชอทก

คณลกษณะอยางมนยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05) ระดบความรอนในการฆาเชอ (F0) ทแตกตางกนมผลทำใหคาสของ



81


นำพรกกะปมความแตกตางกน กลาวคอระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 5 นาท คาสจะมความแตกตางอยางม

นยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05) กบระดบความรอนในการฆาเชอ 10 นาท และ 15 นาท ตามลำดบ โดยนำพรกกะปมคา

ความสวาง (L*) ลดลงในขณะทคา a* และคาส b* เพมขนเมอระดบความรอนในการฆาเชอเพมขน เนองจากปรมาณ

ความชนของนำพรกกะปลดลงเมอระดบความรอนในการฆาเชอเพมขน จงสงผลใหความสวางของนำพรกกะปลดลง

แตคาส a* โปรตน ความชน เถา และความเปนกรด-ดางของทกระดบความรอนในการฆาเชอไมแตกตางกนอยางม

นยสำคญทางสถต (p ≤ 0.05)

ตารางท 3 สวนประกอบของนำพรกกะปทพฒนาสตรดวยวธการหาสเกลความพอด

วตถดบ ปรมาณ (กรม) ปรมาณ (รอยละ)

กะป 60 19.60

กระเทยม 50 16.34

นำมะนาว 80 26.14

นำตาลปบ 80 26.14

พรกขหน 22 7.19

นำปลา 14 4.57

ตารางท 4 การเปรยบเทยบคณภาพทางกายภาพและเคมของนำพรกกะปกอนและหลงการฆาเชอทระดบความรอน

ในการฆาเชอแตกตางกน

ลกษณะคณภาพ

นำพรกกะป

กอนการฆาเชอ หลงการฆาเชอ (F0 = 5 นาท)

หลงการฆาเชอ (F0 = 10 นาท)


คา ความสวาง (L*) 14.9 ± 0.7a 13.4 ± 1.0b 13.1 ± 0.4b 12.7 ± 0.7c

สเขยว-แดง (a*) -1.5 ± 0.9c 0.4 ± 0.1b 0.5 ± 0.1ab 0.6 ± 0.1a

สเหลอง-นำเงน (b*) 0.5 ± 0.1d 1.1 ± 0.1c 1.3 ± 0.1b 1.8 ± 0.1a

ไขมน (รอยละของนน.แหง) 1.1 ± 0.3c 1.7 ± 0.3a 1.3 ± 0.4b 1.3 ± 0.1b

โปรตน (รอยละของนน.แหง) 6.4 ± 0.2b 7.1 ± 0.1a 7.1 ± 0.1a 7.1 ± 0.3a

ความชน (รอยละของนน.แหง) 54.4 ± 0.1a 51.5 ± 0.1b 51.3 ± 0.4b 51.0 ± 0.1b

เถา (รอยละของนำหนกแหง) 7.5 ± 0.3b 7.7 ± 0.4a 7.8 ± 0.2a 7.7 ± 0.1a

ความเปนกรด-ดาง 3.7 ± 0.1b 3.8 ± 0.1a 3.9 ± 0.1a 3.9 ± 0.2a




82


4. คณภาพทางจลชววทยาของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง

ผลการวเคราะหจลชววทยาของนำกะปบรรจกระปองกอนการฆาเชอ พบวามจลนทรยทงหมด จำนวน

3.5 x 103 cfu/g แตไมพบแบคทเรยทอยในกลม Flat sour ในขณะทผลทางจลชววทยาภายหลงการฆาเชอทระดบ

ความรอนในการฆาเชอเทากบ 5 นาท 10 นาท และ 15 นาท ไมพบจลนทรยทงหมดและแบคทเรยทอยในกลม Flat

sour นอกจากนยงพบวาจำนวนจลนทรยทพบในนำพรกกะปบรรจกระปองกอนการฆาเชออยในเกณฑทไมเกนมาตรฐาน

กำหนด (สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2531) ผลการทดลองแสดงดงตารางท 5

ตารางท 5 คณภาพทางจลชววทยาของนำพรกกะปบรรจกระปองกอนและหลงการฆาเชอทระดบความรอนในการ

ฆาเชอแตกตางกน

คณภาพทางจลชววทยา





จลนทรยทงหมด

(Total plate count (cfu/g) )

3.5 x 103 ไมพบ ไมพบ ไมพบ

แบคทเรยกลม Flat sour (37 ำC) ไมพบ ไมพบ ไมพบ ไมพบ

5. คณภาพทางประสาทสมผสของผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง

การทดสอบทางประสาทสมผสของนำพรกกะปบรรจกระปองกอนและหลงทำการฆาเชอดวยการทดสอบ

ความชอบตอผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง ผลการทดลองแสดงดงตารางท 6 โดยพบวานำพรกกะปบรรจ

กระปองทผานระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 5 นาท ไดรบการยอมรบจากผบรโภคมากทสด รองลงมาคอ

นำพรกกะปบรรจกระปองทไมผานการฆาเชอ และผานระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 10 นาท และ 15 นาท

ตามลำดบ ระดบความรอนทใชในการฆาเชอมผลตอความชอบรวมของผบรโภคอยางมนยสำคญ กลาวคอเมอระดบ

ความรอนทใชในการฆาเชอเพมสงขน จะมผลทำใหคะแนนเฉลยการประเมนคณภาพทางประสาทสมผสของผบรโภค

ในดานส กลน และความเคมของนำพรกกะปลดลง ซงสงผลใหคะแนนเฉลยดานความชอบรวมของผบรโภคลดลงตาม

ไปดวย ทงนมสาเหตเนองจากการเกดปฏกรยาสนำตาลทไมอาศยเอนไซม (Non-enzymatic browning reaction) ของ

สวนผสมตางๆ ในผลตภณฑนำพรกกะปบรรจกระปอง ไดแก นำตาลปบเมอไดรบความรอนสงเปนระยะเวลานานจะ

เกดปฏกรยาคาราเมลไรเซชน (Caramelization) กรดแอสคอรบกในนำมะนาวเกดปฏกรยาออกซเดชน (Oxidation)

อนเนองมาจากไดรบความรอนสง และการเกดปฏกรยาเมลลาด (Maillard reaction) ระหวางนำตาลปบกบกรดอะมโน

ของโปรตนจากกงทมอยในกะปทำใหไดสารประกอบกลโคส-เอมน (Glucose-amine compound) (อมรรตน และลดดา,

2545; นธยา, 2551) ซงการเกดปฏกรยาดงกลาวทำใหนำพรกกะปบรรจกระปองมสคลำขน และมคาความสวาง (L*)

ลดลง (ตารางท 4) และสงผลใหคะแนนความชอบเฉลยดานสของนำพรกกะปบรรจกระปองลดลงเมอผานการฆาเชอใน



83


ระดบความรอนทเทากบ 15 นาท

สำหรบคะแนนความชอบเฉลยดานกลนของนำพรกกะปบรรจกระปองกมแนวโนมลดลงเชนเดยวกนเมอระดบ

ความรอนทใชในการฆาเชอเพมสงขน เนองจากความรอนจะทำใหสารอลลซน (Allicin) ในกระเทยม สารไลโมนน

(Limonene) ในนำมะนาว และสารแคปไซซน (Capsaicin) ในพรกขหน ซงเปนสารประกอบทใหกลนในนำพรกกะป

เกดการระเหยเมอไดรบความรอน (นธยา, 2551) นอกจากนยงพบวาคะแนนเฉลยความชอบดานรสหวานและรสเคม

ของผบรโภคลดลงเมอใชระดบความรอนในการฆาเชอนำพรกกะปบรรจกระปองเทากบ 15 นาท เนองจากความรอนม

ผลทำใหตะเขบกระปองเกดการขยายตว (Herson and Hulland, 1980) ทำใหนำทมอยในนำพรกกะประเหยออกไป

บางสวน ปรมาณความชนของนำพรกกะปจงลดลง (ตารางท 4) และสงผลใหรสหวานและรสเคมมความเขมเพมสงขน

ซงอยในระดบทผบรโภคไมใหการยอมรบ ดงนน นำพรกกะปบรรจกระปองทผานระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ

5 นาท จงไดรบการยอมรบจากผบรโภคมากทสด โดยมระดบความชอบรวมอยในชวงชอบมาก (8 = ชอบมาก)

เนองจากระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 5 นาทนน วตถดบในการผลตนำพรกกะปเกดการเปลยนแปลงนอยเมอ

เปรยบเทยบกบระดบความรอนในการฆาเชอเทากบ 10 นาท และ 15 นาท ตามลำดบ

ตารางท 6 คะแนนความชอบเฉลยการประเมนคณภาพทางประสาทสมผสของนำพรกกะปบรรจกระปองกอนและ หลง

การฆาเชอทระดบความรอนในการฆาเชอแตกตางกน

ลกษณะคณภาพ





ส 7.13 ± 1.46a 6.33 ± 1.03b 5.66 ± 1.82c 5.43 ± 1.73c

กลน 7.03 ± 1.56a 7.13 ± 1.70a 5.67 ± 1.46b 5.63 ± 1.39b

รสหวาน 7.20 ± 1.09a 6.83 ± 1.46b 6.73 ± 1.94b 6.37 ± 2.07c

รสเปรยว 7.13 ± 1.45a 6.50 ± 1.40b 6.00 ± 1.87c 6.63 ± 1.65b

รสเคม 6.63 ± 1.58a 6.23 ± 1.99b 6.13 ± 2.23b 4.96 ± 2.00c

ความเผด 6.87 ± 1.56c 7.20 ± 1.56a 6.87 ± 1.48c 7.03 ± 1.09b

ลกษณะเนอสมผส 6.77 ± 1.50b 7.10 ± 1.39a 6.50 ± 1.71bc 6.10 ± 1.66c

ความชอบรวม 8.10 ± 0.74b 8.40 ± 0.81a 8.03 ± 1.50b 6.77 ± 1.38c




84



การพฒนาสตรนำพรกกะปบรรจกระปองทผานการปรบปรงดวยวธการหาสเกลความพอดทเหมาะสม

ประกอบดวยกะป กระเทยม นำมะนาว นำตาลปบ พรกขหน และนำปลา รอยละ 19.60, 16.34, 26.14, 26.14, 7.19

และ 4.57 ตามลำดบ ระดบความรอนในการฆาเชอมผลตอคณภาพของนำพรกกะปบรรจกระปอง โดยนำพรกกะปจะม

สคลำเพมขนเมอระดบความรอนทใชในการฆาเชอเพมสงขน สงผลใหคาความสวาง (L*) ลดลง ในขณะทคา a* และ

คา b* เพมขน นำพรกกะปทใชระดบความรอนในการฆาเชอ (F0) เทากบ 5 นาท ทอณหภม 116 ำC นาน 13 นาท

(ไมรวมชวงเวลาการทำความเยน) ผบรโภคใหการยอมรบดานความชอบรวมอยในระดบชอบมาก เมอวเคราะหผลทาง

ดานจลนทรยไมพบจลนทรยทงหมดและแบคทเรยทอยในกลม Flat sour


กรมศลกากร. 2553. (16 พฤษภาคม 2553). ขอมลสำหรบการสงออก. Available URL: http://www.customclinic.

org/index.

กระยาทพย เรอนใจ. 2537. นำพรกตำรบเลศ. กรงเทพ ฯ : สำนกพมพตนธรรม.

คกฤทธ ปราโมท. 2535. นำพรก. กรงเทพ ฯ : สำนกพมพสยามรฐ.

ทองเยาว โทณานนท และศรสมร คงพนธ. 2536. ตำรบอาหารวทยาลยในวง. กรงเทพ ฯ : สำนกพมพแสงแดด.

ธนะบลย สจจาอนนตกล. 2550. เคลด (ไมลบ) การทำอาหารกระปอง ปบ ขวด ใหปลอดภยและมคณภาพ.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร : กรงเทพ ฯ.

นธยา รตนาปนนท. 2551. เคมอาหาร. พมพครงท 3. โอ เอส พรนตงเฮาส : กรงเทพ ฯ.

มปป. 2553. ประเภทของนำพรก. (21 พฤษภาคม 2553). Available URL: http://นำพรก.com/recipe/namprik_

kapi.html.

เพญขวญ ชมปรดา. 2536. การประเมนคณภาพทางประสาทสมผส. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร : กรงเทพฯ.

เพญศร วรยาภรณ และบงอร ธรรมศร. 2539. นำพรก 100 รส. สถาบนราชภฏเพชรบรวทยาลงกรณ : ปทมธาน.

สำนกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. 2531. วธวเคราะหอาหารทางจลชววทยา เลม 1 อาหารกระปอง. มอก.

335 เลม 1-2531.

อมรรตน จงสวสดวรกล และลดดา เหมาะสวรรณ. 2545. Evidence-based maillard reaction: focusing on parenteral

nutrition. วารสารโภชนบำบด. 3(1) : 3-13.

AOAC. 2006a. Official Methods of Analysis of AOAC International-Determination of the nitrogen con-

tent and calculation of the crude protein content: Kjeldahl method. 18th edition. The Association of

Official Analytical Chemists. Arlington, Virginia.

AOAC. 2006b. Official Methods of Analysis of AOAC International-Determination of total fat content.

18th edition. The Association of Official Analytical Chemists. Arlington, Virginia.



85


AOAC. 2006c. Official Methods of Analysis of AOAC International-Determination of moisture content:

Oven dry method. 18th edition. The Association of Official Analytical Chemists. Arlington, Virginia.

AOAC. 2006d. Official Methods of Analysis of AOAC International-Determination of ash of animal feed.

18th edition. The Association of Official Analytical Chemists. Arlington, Virginia.

Herson, A.C. and Hulland, E.D. 1980. Canned food. Iurchill livingstone : New York.

Holdsworth, S.D. 1997. Thermal processing of packed foods. Blackie Academic and Professional Co. Inc. :

New York. 283 p.

Morten, M.G., Civile, V. and Car, B.T. 1990. Sensory evaluation techniques. 3th edition. CRC Press. Inc. :

Florida.


อาจารยกตตศกด วสนตวงศ สงกด หลกสตรวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร โรงเรยนการเรอน มหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต

นางสาวกรรณการ สรรกษดสย สงกด หลกสตรวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร โรงเรยนการเรอน มหาวทยาลย


นางสาวศรพร บญจะกล สงกด หลกสตรวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร โรงเรยนการเรอน มหาวทยาลย





87


อนเทอรเนตบรอดคาสตงนวตกรรมสรางสรรคดานการศกษาเพอพฒนาครผดแลเดกเลก ในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศไทย: ระยะท 1

Internet Broadcasting: An Educational Innovation for Developing Teacher in

Early Childhood Care Center all Over Thailand: Phase 1

พรรณ สวนเพลง และคณะ

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

บทคดยอ

บทความนเปนผลลพธของการวจยเรอง “อนเทอรเนตบรอดคาสตงนวตกรรมสรางสรรคดานการศกษาเพอ

พฒนาครผดแลเดกเลกทวประเทศไทย” (ระยะท 1) มวตถประสงค เพอ 1) ศกษาสภาพปจจบนของการใชเทคโนโลย

สารสนเทศและการสอสารของครผดแลเดกเลกในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ และ 2) ศกษาความตองการระบบ

อนเทอรเนตบรอดคาสตง (SDIB) และรปแบบรายการสำหรบการจดการศกษาของศนยพฒนาเดกเลก มวธวจยแบบ

บรณาการใชการวจยแบบผสมผสาน (Integrated Research) ระหวางการวจยเชงปรมาณ และการวจยเชงคณภาพ การ

วจยเชงปรมาณมการเกบขอมลเพอศกษาสภาพปจจบนการใช ICT และศกษาความตองการระบบ SDIB โดยใช

แบบสอบถามสมกลมตวอยางจำนวน 948 คน (กลมตวอยางคอ ครผดแลเดกเลกทปฏบตหนาทในศนยพฒนาเดกและ

เปนนกศกษาในโครงการความรวมมอระหวางมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตและกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

กระทรวงมหาดไทย) และ การวจยเชงคณภาพเกบขอมลโดยจดประชมระดมความคดเหน (Focus Groups) จำนวน

100 คน ผลการศกษา 1) ขอมลจากแบบสอบถามการศกษาสภาพปจจบนของการใช ICT ของครผดแลเดกเลกพบวา

1.1) ระดบปญหาการใช ICT ของครผดแลเดกเลกภาพรวมอยในระดบปานกลาง (คาเฉลยเทากบ 2.88) เมอจำแนก

ตามรายดาน พบวา มปญหามากทสด คอ ดาน Hardware ดาน Network ดาน Database ดาน Software และดาน

People ware เรยงตามลำดบ (คาเฉลยเทากบ 3.04, 2.98, 2.89, 2.78 และ 2.72) 1.2) ระดบปญหาการใช ICT ใน

ศนยพฒนาเดกเลกและองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) ทครผดแลเดกเลกปฏบตงานอย ในภาพรวมอยในระดบมาก

เมอจำแนกตามรายได พบวา อนดบท 1 คอ งบประมาณทสนบสนนดานเทคโนโลยสารสนเทศจาก อบต. ไมเพยงพอ

(คาเฉลยเทากบ 4.00) อนดบท 2 คอ ขาดการสงเสรมสนบสนนการใชเทคโนโลยสารสนเทศสำหรบการเรยนการสอน

ในศนยพฒนาเดกเลก (คาเฉลยเทากบ 3.97) และอนดบสดทายคอ ขาดการยอมรบการใชนวตกรรมใหมจากชมชน

(คาเฉลยเทากบ 3.36) 1.3) ภาพรวมของความตองการรปแบบของเนอหาสาระทนำเสนอผานระบบ SDIB ภาพรวมอย

ในระดบมาก (คาเฉลยเทากบ 4.17) เมอจำแนกตามรายดาน ดงน ดานความตองการรายการ (คาเฉลยเทากบ 4.27)

ดานการเหนประโยชนของ SDIB (คาเฉลยเทากบ 4.23) ดานการอบรมเกยวกบ SDIB (คาเฉลยเทากบ 4.19)

ตามลำดบผลจาการ Focus Group พบวาครผดแลเดกเลกมความภาคภมใจ และตองการใหมการตดตงระบบ SDIB

ในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ เพอใชเปนตนแบบในการนำความรไปใชในการปฏบตงานตอไป

อนเทอรเนตบรอดคาสตงนวตกรรมสรางสรรคดานการศกษาเพอพฒนาครผดแลเดกเลก

ในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศไทย: ระยะท 1


88


คำสำคญ : อนเทอรเนตบรอดคาสตง, สวนดสตอนเทอรเนตบรอดคาสตง, อนเทอรเนต, นวตกรรมดานการศกษา,

ครผดแลเดกเลกในศนยพฒนาเดกเลก

Abstract

This paper was resulted from a research of “Internet Broadcasting: An educational innovation for

developing teacher in early childhood care centers all over Thailand”: Phase 1. The objectives of this research

were: 1) to study the currently ICT using at early childhood centers in Thailand and 2) to study needs of

Suan Dusit Internet Broadcasting (SDIB) systems and contents for supporting of teaching and learning at early

childhood centers. This research was integrated by quantitative and qualitative research methods.Quantitative

research was conducted by using a survey current ICT using at early childhood centers from 948 samples

(sample was teacher who worked at early childhood and studied at SuanDusitRajabhat University coordinated

program with Department of Local Administration, Ministry of Interior) and qualitative research conducted by

focus group using the 100 participants. The quantitative research found that: 1) the result: 1.1) the current ICT

using of early childhood teachers was at the middle level (x = 2.88), problems occurred from hardware,

networking, database, and people ware (x = 2.04, 2.98, 2.89, 2.78 and 2.72) respectively. 1.2) the problem of

current ICT using was highly scores. The highest score was lacking of ICT budget (x = 4.00), secondly was

lacking of ICT policy (x = 3.97) and the least lacking of innovation diffusion from community (x = 3.36), 1.3)

the need of content development was (x = 4.17) in the aspect of contents (x = 4.27), benefit of SDIB (x = 4.23),

training in SDIB (x = 4.19) respectively. The qualitative research found that teachers in early childhood centers

were appreciated of using SDIB and desired to implement this system at the early childhood centers in Thailand

in order to apply knowledge for improving quality of work.

Keyword : Internet Broadcasting, Suan Dusit Internet Braodcasting : SDIB, Internet, Education Innovation,

Teacher in Early Childhood Care Center

บทนำ

โลกาภวฒน (Globalization) ทำใหมการเปลยนแปลงอยางกาวกระโดดทางดานเทคโนโลยสารสนเทศและ

การสอสาร (Information and Communication Technology: ICT) ซงทำใหสงคมกาวเขาสยคสงคมแหงภมปญญา

และการเรยนร (Knowledge–Based Society: KBS) และทำใหมการพฒนาประเทศตางๆ ในทวภมภาคของโลก

นโยบายเทคโนโลยสารสนเทศเพอการพฒนาประเทศไทยตงอยบนพนฐานของการสรางสงคมแหงภมปญญาและการ

เรยนรของประเทศ ในชวงเวลา 10 ป (ระหวางป 2544–2553) ทงนเพอใหเศรษฐกจมความเขมแขงทยงยน สามารถ

แขงขนไดในเวทสากล ในขณะเดยวกนใหประชาชนในสงคมมคณภาพชวตทดขน มความเหลอมลำนอยลง โดยม



89


องคประกอบทสำคญ 3 ประการคอ 1) ลงทนในการการสรางทรพยากรมนษยทมความรเปนพนฐานสำคญ 2) สงเสรม

ใหมนวตกรรมในระบบเศรษฐกจและสงคม และ 3) ลงทนในโครงสรางพนฐานสารสนเทศและสงเสรมอตสาหกรรม

สารสนเทศ หนงในกลยทธทสำคญของการพฒนาดงกลาว คอ การนำเทคโนโลยสารสนเทศเพอการพฒนาดานการ

ศกษา (e–Education) มาใชโดยมเปาหมายทสำคญ คอ การพฒนาและเตรยมความพรอมดานทรพยากรมนษยในทก

ระดบของประเทศ เพอรองรบการพฒนาสการเปนสงคมแหงภมปญญาและการเรยนร นอกจากนมประเดนยทธศาสตร

ของกรอบนโนบายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารระยะ พ.ศ. 2544–2553 (IT 2010) ทสำคญทสอดคลองกบ

โครงการวจยน คอ (IT 2010, 2544 หนา 26–28)

1. พฒนาโครงสรางพนฐานสารสนเทศเพอการศกษาใหเกดการเขาถงอยางทวถงและเทาเทยมกน

1.1 เรงพฒนาและใหบรการโครงสรางพนฐานโทรคมนาคมใหทวถงและเทาเทยม

1.2 พฒนาระบบเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศเพอการศกษาทมประสทธภาพดวยตนทนทเหมาะสม

2. สนบสนนและสงเสรมทรพยากรมนษยในทกระดบ

2.1 พฒนาและฝกอบรมบคลากรและผมสวนเกยวของกบการศกษาทกระดบใหมความรและทกษะดาน

เทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร

2.2 พฒนาหลกสตรฝกอบรมและการเรยนรตลอดชวตใหกบกำลงแรงงานทมความร (Knowledge worker)

3. เรงพฒนาและจดหาความร (Knowledge) และสาระทางการศกษา (Content) ทมคณภาพและมความเหมาะสม

3.1 ระดมสรรพกำลงจากทกฝายเพอผลตและใหบรการสาระทางการศกษา

3.2 สนบสนนและสรางขดความสามารถของสถาบนการศกษาใหจดทำหลกสตรและเนอหาทเกยวของ

กบทองถน (Local content)

4. ลดความเหลอมลำในการเขาถงสารสนเทศ (Information) และความร (Knowledge)

4.1 สรางระบบการบรหารจดการสารสนเทศและความรทมประสทธภาพ

4.2 เรงพฒนาสอการเรยนการสอนในรปแบบตางๆ ทเหมาะสมแกผเรยนและเออใหผเรยนสามารถใช

ประโยชนจากสาระทางการศกษาเพอการเรยนรทมคณภาพ

4.3 รฐตองใหความสำคญตอการพฒนาเนอหาสาระทางการศกษาและคนมากกวาการลงทนเทคโนโลย

จากนโยบายการใช ICT เพอสนบสนนการศกษาดงกลาวขางตนมความสอดคลองกบรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540 กำหนดใหการศกษาเปนเครองมอสำคญในการพฒนาคน จงตองมการจดการ

ศกษาใหสอดคลองกบเจตนารมณของรฐธรรมนญ สาระสำคญคอ มงเนนใหมการปฏรประบบบรหารและการจดการ

ศกษาใหมประสทธภาพและประสทธผล โดยใหมเอกภาพในเชงนโยบายและมความหลากหลายในการปฏบต ทงน

มการกระจายอำนาจไปสเขตพนทการศกษาและองคกรปกครองสวนทองถน ซงในการจดการศกษาทองถนมวตถประสงคท

เกยวของกบการจดการศกษาปฐมวย โดยอดมการณของการจดการศกษาปฐมวย เปนการจดการศกษาขนพนฐาน

ระดบแรกเพอวางรากฐานชวตของเดกไทยใหเจรญเตบโตอยางสมดลทงรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา

บนพนฐานความสามารถและความแตกตางระหวางบคคลโดยใชกจกรรมกระตนและสงเสรมพฒนาการของสมองอยาง

เตมท รวมทงเตรยมเดกใหพรอมทจะเรยนรในระดบการศกษาขนพนฐานและระดบทสงขนอนจะนำไปสความเปนบคคล



90


ทมคณภาพของประเทศชาตตอไปการศกษาปฐมวยมงเนนการพฒนาเดกบนพนฐานการอบรมเลยงด และสงเสรม

กระบวนการเรยนรทสนองตอธรรมชาต และพฒนาการของเดกแตละบคคลภายใตบรบททางวฒนธรรม อารยธรรม

และวถชวตทางสงคม ซงมลกษณะเฉพาะแตกตางกน สอการเรยนการสอนเปนเครองมอทจะชวยถายทอด นำความร

ประสบการณทางดานการเรยนรสผเรยนทำใหผเรยนไดเรยนรตามจดประสงคทตองการไดอยางมประสทธภาพ

สวนดสตอนเทอรเนตบรอดคาสตง (Suan Dusit Internet Broadcasting :SDIB) เปนนวตกรรมทางการศกษา

ในรปแบบใหม คอ การถายทอดโทรทศนทออกอากาศบนเครอขายอนเทอรเนต (sdib.dusit.ac.th) มการจดรายการ

ตลอด 24 ชวโมง ใหบรการ 4 ชอง (ชอง 1 การเรยนการสอนโรงเรยนสาธตละอออทศ ชอง 2 การเรยนการสอนของ

นกศกษา ชอง 3 นานสาระ Variety ทวไป และ ชอง 4 ชองวทย) และทเกยวของกบโครงการวจยน คอ ชอง 1

การเรยนการสอนระดบปฐมวยโดยใชโรงเรยนสาธตละอออทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสตเปนฐานของการผลต

รายการ มรายการทเกยวกบการเรยนการสอนทงในและนอกชนเรยน ซงมรายการมากกวา 70 รายการ เหมาะสำหรบ

พอแม ผปกครอง และครทสอนในระดบปฐมวยเพอจะไดนำความรจากการรายการไปใชในการประกอบเรยนการสอน

หรอตอยอดองคความรตอไปได

ทงมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตไดเปดสอนหลกสตรการศกษาปฐมวย โดยความรวมมอกบกรมสงเสรมการ

ปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย เพอพฒนาครผดแลเดกเลกในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศกวา 17,000 แหง

(กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน, 2551, หนา 3) เพอใหครผดแลเดกเลกมศกยภาพและมความสามารถในการ

บรหารจดการศกษาระดบปฐมวยไดอยางมคณภาพ ปจจยทสำคญประการหนง คอ การใชเทคโนโลยสารสนเทศมาชวย

สนบสนนการเรยนการสอน ดงนนทางมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตจงไดพฒนาระบบ SDIB ชอง 1 เพอเปนสอเสรม

ใหครผดแลเดกเลกไดสามารถเขาไปรบชมรายการตางๆ ทออกอากาศ จะไดนำองคความรตางๆ ไปใชในการพฒนา

ศนยเดกเลกใหมคณภาพมากขน และครผดแลเดกจงมความจำเปนจะตองเรยนรจากการถายทอดจากประสบการณจรง

ผานระบบ SDIB เพอนำความรทไดมาบรณาการ และสามารถนำไปประยกตใชในศนยพฒนาเดกเลกของตนได จงม

ความจำเปนทจะตองทำการศกษาวจยถงการใชนวตกรรมทางการศกษามตใหมทเรยกวา “อนเทอรเนตบรอดคาสตง”

เพอพฒนาครผดแลเดกในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ

วตถประสงคการวจย

1. เพอศกษาสภาพปจจบนของการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของครผดแลเดกเลกในศนย

พฒนาเดกเลกทวประเทศ

2. เพอศกษาความตองการระบบอนเทอรเนตบรอดคาสตง และรปแบบรายการสำหรบการจดการศกษาของ

ศนยพฒนาเดกเลก


การศกษาสภาพปจจบนและศกษาความตองการ วเคราะหความตองการ ออกแบบรปแบบรายการในระบบ

SDIB ดงภาพท 1



91


1. ศกษาสภาพปจจบนการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลก และความตองการรปแบบรายการทจะออกอากาศ

ผานระบบอนเทอรเนตบรอดคาสตง โดยใหครผดแลเดกเปนผตอบคำถามตามกรอบการศกษาดงภาพท 1

1.1 ประชากรทใชในการศกษานไดแก ครผดแลเดกเลกทวประเทศจำนวน 17,000 ศนย (กรมสงเสรม

การปกครองสวนทองถน, 2550) ใชหลกการของ ทาโร ยามาเน (Taro Yamané) ทระดบนยสำคญ .05 ความคลาดเคลอน

รอยละ 5 ไดกลมตวอยางเปน 390 ศนย โดยศนยพฒนาเดกเลกจำนวน 390 ศนยทจะเปนกลมตวอยางนนจะกระจาย

ในทกจงหวดทวประเทศ ทงนเพอใหผลการวจยมความสมบรณและใหขอมลทความนาเชอถอ คณะผวจยจงเพมขนาด

ตวอยางเปน 876 ศนย โดยจะสมศนยพฒนาเดกเลกในทกอำเภอ อำเภอละ 1 ศนย โดยมจำนวนอำเภอทงสน

876 อำเภอทวประเทศยกเวนในจงหวดกรงเทพมหานคร ทงนไดสงแบบสอบถามทงสน 1,000 ชด และมผตอบกลบมา

948 ชด คดเปนรอยละ 94.8

1.2 เครองมอทใชในการวจย

เครองมอทใชในการวจย คอ แบบสอบถาม

1.2.1 แบบสอบถามแบงออกเปน 4 ตอน ดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม จำนวน 11 ขอ ตอนท 2 สภาพการใช

เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของครผดแลเดกในศนยพฒนาเดกเลก ตอนท 3 ความตองการรปแบบรายการ

สาระทนำเสนอผานระบบ SDIB และตอนท 4 ขอเสนอแนะ จำนวน 3 ขอ


สภาพปจจบนของการใช ICT - Hardware - Software - Internet - Telecommunication - อปกรณชนดอนๆ - ความพรอมของงบประมาณ - นโยบายจาก อบต. - การยอมรบนวตกรรมชมชน

ตวแปรตาม

ความตองการรปแบบของรายการ IB - ระดบการรบรเกยวกบ ICT - ระดบการรบรเกยวกบ SDIB - การเหนประโยชนของ SDIB - ความสามารถใชงานระบบ SDIB - รปแบบรายการทพงประสงค

- เพศ - อาย - ระดบการศกษา - ระดบความสามารถทางดาน ICT

ตวแปรอสระ

Focus Group

ผลการวจย

ภาพท 1 กรอบการวจย


92


1.3 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ในการตรวจสอบคณภาพเครองมอในการวจย ดำเนนการตามขนตอนคอ นำแบบสอบถามท

ปรบปรงแกไขเรยบรอยแลวไปทดลองใชกบผบรหารศนยพฒนาเดกเลก ซงไมไดเปนกลมตวอยางในการวจยครงน

จำนวน 30 คน เพอคำนวณหาคาสมประสทธความเทยง โดยคณะผวจยใชการคำนวณหาคาสมประสทธแอลฟาของ

คอนบค (Coefficient Alpha’s Conbach) ซงมคาความเชอมนเทากบ 0.927

1.4 การเกบรวบรวมขอมล

เกบรวบรวมขอมลจากการตอบแบบสอบถามของกลมตวอยางครผดแลเดกเลกในศนยพฒนาเดก

ทวประเทศทกอำเภอ จำนวนทงสน 876 อำเภอ โดยสมอำเภอละ 1 คน โดยสงจดหมายอยางเปนทางการในนามของ

สำนกวทยบรการและเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต พรอมกบแนบรายละเอยดและเอกสารเพอ

ทำความเขาใจเกยวกบระบบ SDIB คณะผวจยสงแบบสอบถามและซองเปลาเพอบรรจแบบสอบถามดงกลาวทบรรจ

แบบสอบถามทตอบแลวและสงคนกลบทางไปรษณย

1.5 การวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม

ใชโปรแกรมสำเรจรป SPSS และ Microsoft Excel ในการคำนวณสถต ดงตอไปน

1. คำนวณคาความถ คารอยละของคำถามแตละขอในแบบสอบถาม ตอนท 1

2. คำนวณคาความถ คาเฉลยเลขคณต (x) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ของคำถามใน

แตละขอ ซงสามารถแปลความหมายคาเฉลยเลขคณตตามมาตราสวนประมาณคา ดงน

คาเฉลย 4.51–5.00 หมายถง ระดบมากทสด

คาเฉลย 3.51–4.50 หมายถง ระดบมาก

คาเฉลย 2.51–3.50 หมายถง ระดบปานกลาง

คาเฉลย 1.51–2.50 หมายถง ระดบนอย

คาเฉลย 1.00–1.50 หมายถง ระดบนอยทสด

3. การเปรยบเทยบสภาพการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในศนยพฒนาเดกเลกและ

องคการบรหารสวนตำบลจำแนกตามสถานภาพของผตอบแบบสอบถาม ใช One–Way ANOVA

2. การวเคราะหความตองการ (User requirement analysis) คอ การวเคราะหความตองการระบบอนเทอรเนต

บรอดคาสตง และรปแบบรายการทออกอากาศเผยแพรออกอากาศของสถานชอง 1 ทเปนการเรยนการสอนของ

โรงเรยนอนบาลละอออทศ ทงนมวตถประสงคเพอใหเขาใจและทราบถงความตองการของผใชระบบอยางแทจรง เพอ

จะไดสามารถพฒนาระบบและเนอหารายการ (Content) ทมความสอดคลองกบความตองการ โดยใชกระบวนการ

Focus Group Discussion มการคดเลอกตวแทนเขารวม Focus Group Discussion นนจะสมและถามความสมครใจ

ซงมระยะเวลาในการประชมแตละครงไมเกน 2 ชวโมง โดยจะมการสงขอคำถามใหผเขารวมประชมไดรบทราบกอน

และมการบนทกขอมลในการประชมดวยเทปและวดโอ เพอใชเปนขอมลสำหรบการวเคราะหขอมลเชงคณภาพ

1. การวเคราะหขอมลทไดจากการประชมระดมความคดเหน (Focus Group Discussion) คอ การนำ



93


คำพดของผเขารวมประชมแตละทานทไดใหการสมภาษณอยางลมลก และมการจดบนทกและบนทกเทปไว ไปวเคราะหโดย

สรปเปนประเดนตางๆ จดแยกเปนหมวดหมตามกรอบแนวคดของการวจย จดเกบผลการวเคราะหคำตอบของแตละ

ทานไวในรปแบบแผนภาพ

2. นำแผนภาพซงเปนผลสรปคำตอบแตละทานมาเชอมโยงและสรปเปนภาพรวม

3. จดเกบรวบรวมการวเคราะหทงหมดไวในรปแบบแผนภาพ แยกออกตามกรอบแนวคดในการวจย


1. ผลการศกษาสภาพปจจบนของการใช ICT ของครผดแลเดกเลก โดยใชแบบสอบถามจำนวน 948 ชด

ผลการวจยสรปไดดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ผตอบแบบสอบถามสวนใหญเปนเพศหญง (จำนวน 930 คนคดเปนรอยละ 98.10) สวนใหญ มตำแหนง

ครผดแลเดก ผชวยผดแลเดกเลก และครพเลยง (รอยละ 64.45, 21.62 และ 8.65 ตามลำดบ) สวนใหญมอายมากวา

40 ป, 31–35 ป และ 26–30 ป (รอยละ 31.12, 26.16, และ 20.99 ตามลำดบ) สวนใหญมการศกษาจบจากระดบ

ปรญญาตร และตำกวาปรญญาตร (รอยละ 50.00 และ 48.00) สวนใหญใช ICT เปน (รอยละ 80.27) สวนใหญมวธ

การเรยนรในการใช ICT โดยศกษาคนควาดวยตนเอง จากการปฏบตงาน และ จากคำแนะนำของเพอน (รอยละ

23.60, 15.23 และ 13.42 ตามลำดบ) ซงสวนใหญมความรเกยวกบการใช ICT ในดานการใชอนเทอรเนตคนหาขอมล

และการใชโปรแกรมสำเรจรป (รอยละ 30.81 และ 20.51) สวนใหญมประสบการณในการใชคอมพวเตอร 1–2 ป, 5 ป

ขนไป และนอยกวา 1 ป (รอยละ 23.78, 20.63, 19.97 ตามลำดบ) สวนใหญมประสบการณการใชอนเทอรเนต

นอยกวา 1 ป และ 1–2 ป (รอยละ 27.86, 23.39) และสวนใหญมเครองคอมพวเตอรใชทบาน (รอยละ 78.45)

ตอนท 2 สภาพการใชการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (ICT) ของครผดแลเดกเดกใน

ศนยพฒนาเดกเลก

2.1 สภาพการใชคอมพวเตอรและระบบเทคโนโลยสารสนเทศของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตประจำ

ศนยการศกษา ซงเปนสถานทครผดแลเดกเลกทวประเทศในโครงการความรวมมอระหวางมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

กบกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนไดจดการเรยนการสอนในระดบปรญญาตรและปรญญาโทใหกบครผดแลเดก

เลกในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ) พบวา สวนมากครผดแลเดกเลกไมเคยใชเครองคอมพวเตอรทศนยการศกษาของ

มหาวทยาลย (รอยละ 69.73) เหตผลอนดบหนงทไมใชเครองคอมพวเตอรทศนยการศกษา คอ ระยะทางไกลจากบาน

มาศนยการศกษา (รอยละ 23.56) อนดบ 2 คอ มจำนวนคอมพวเตอรไมเพยงพอ (รอยละ 22.67) อนดบ 3 คอ ใช

คอมพวเตอรไมเปน/ไมเกง/ไมเคยเรยนเกยวกบคอมพวเตอร (รอยละ 17.78) ครผดแลเดกเลกไมระบพฤตกรรมการ

ใชงานคอมพวเตอรตอสปดาหทหองสมด/สำนกวทยบรการศนยการศกษา (รอยละ 51.37) อนดบ 2 คอ ไมเคยใชงาน

(รอยละ 34.70) อนดบ 3 คอ ใช 1–2 ครงตอสปดาห (รอยละ 11.60) สวนมากครผดแลเดกเลกมพฤตกรรมการใชงาน

คอมพวเตอรทบานอนดบ 1 คอไมระบ (รอยละ 29.11) อนดบ 2 คอ ใช 1–2 ตอสปดาห (รอยละ 17.83) สวนพฤตกรรมการ

ใชคอมพวเตอรททำงานของครผดแลเดกเลก อนดบ 1 คอ ไมระบ (รอยละ 37.66) อนดบ 2 คอ ไมเคยใช (รอยละ



94


19.20) พฤตกรรมการใชคอมพวเตอรทอนๆ อนดบ 1 คอ ไมระบสถานทใช (รอยละ 94.83) อนดบ 2 คอ ใช 1–2 ครง

ตอสปดาห (รอยละ 4.32) วตถประสงคทใชคอมพวเตอรเพอประกอบการทำกจกรรม/ภารกจ อนดบ 1 คอ การพมพ

เอกสาร (รอยละ 16.27) อนดบ 2 คอ ทำรายงานสงอาจารย (รอยละ 15.07) อนดบ 3 คอ ทำโครงการประกอบการเรยน

(รอยละ 12.73) ความถในการใชฐานขอมลของมหาวทยาลย อนดบ 1 คอ ไมระบ (รอยละ 57.87) อนดบ 2 คอ 1 ครง

ตอสปดาห (รอยละ 30.79) อนดบ 3 คอ 2 ครงตอสปดาห (รอยละ 8.33) เหตผลทไมเคยใชฐานขอมลของมหาวทยาลย

อนดบ 1 คอ ใชคอมพวเตอรไมเกง (รอยละ 24.00) อนดบ 2 คอ ไมมเวลาในการเขาใช (รอยละ 18.00) อนดบ 3 คอ

ไมมอนเทอรเนต/เขาอนเทอรเนตไมได และอยไกลจากศนยการศกษา (รอยละ 10.00 วตถประสงคในการใชบรการ

ฐานขอมล อนดบ 1 คอ ใชประกอบการทำงานในหนาท (รอยละ 31.16) อนดบ 2 คอ ตดตามความกาวหนาทาง

วชาการ (รอยละ 22.86) อนดบ 3 คอ คนหาหนงสอ วารสาร (รอยละ 20.6) ครผดแลเดกเลกใชฐานขอมลมากทสด

อนดบ 1 คอ ฐานขอมล ERIC (รอยละ 26.44) อนดบ 2 คอ ไมระบ (รอยละ 23.89) อนดบ 3 คอ ฐานขอมล TDC

(รอยละ 10.20) สวนมากครผดแลเดกเลกไมเคยใชบคลากรทปฏบตหนาทใหบรการดานเทคโนโลยสารสนเทศของ

มหาวทยาลยประจำศนยการศกษา (รอยละ 56) ครผดแลเดกเลกไมระบความถในการใชบคลากร มากทสด (รอยละ

63.54) อนดบ 2 คอ ใช 1 ครงตอสปดาห (รอยละ 28.50) เหตผลทไมเคยใชบรการบคลากรดานเทคโนโลยสารสนเทศ

ประจำศนยการศกษา อนดบ 1 คอ อยไกลจากศนยการศกษา ไมสะดวกในการเดนทาง (รอยละ 31.58) อนดบ 2 คอ

บคลากรทใหบรการมจำนวนนอยไมเพยงพอ (คดเปนรอยละ 15.79) ครผดแลเดกเลกใชบรการจากบคลากรดาน

เทคโนโลยสารสนเทศทมหาวทยาลยจดเตรยมให ดงน อนดบ 1 การใหคำแนะนำปรกษา (รอยละ 29.67) อนดบ 2 คอ

การใหคำแนะนำเกยวกบระเบยบขอปฏบตในการเขาใชบรการตางๆ (รอยละ 15.42) ครผดแลเดกเลกสวนมากไมเคยใช

เครอขายไรสาย (Wireless) ของศนยการศกษา (รอยละ 82.91) เหตผลของการไมเคยใชเครอขายไรสาย (Wireless)

ทศนยการศกษา อนดบ 1 คอ ไมสะดวกในการเดนทางมาใชทศนยการศกษาและ ยงเขาระบบไมเปน/ยงใชไมคลอง

(รอยละ 23.88) อนดบ 2 คอ ไมมระบบ Wireless ใหบรการ (รอยละ 16.42)

2.2 สภาพการใช ICT ในศนยการศกษาของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตในโครงการความรวมมอ พบวา

ระดบปญหาการใช ICT ของครผดแลเดกเลกอยในระดบปานกลาง (2.88) หากจำแนกตามรายดาน พบวา มปญหา

มากทสด คอ ดาน Hardware ดาน Network ดาน Database ดาน Software และดาน People ware (3.04, 2.98,

2.89, 2.78 และ 2.72) ตามลำดบ

2.3 สภาพการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลกและองคการบรหารสวนตำบลทครผดแลเดกเลกปฏบตงานอย

ภาพรวมระดบปญหาอยในระดบมาก อนดบท 1 คอ งบประมาณทสนบสนนดานเทคโนโลยสารสนเทศจาก อบต.

ไมเพยงพอ (มคาเฉลย 4.00 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.25) อนดบท 2 คอ ขาดการสงเสรมสนบสนนการใชเทคโนโลย

สารสนเทศสำหรบการเรยนการสอน (มคาเฉลย 3.97 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.23) อนดบท 3 คอ จำนวนเครอง

คอมพวเตอรในศนยพฒนาเดกเลกไมเพยงพอตอการปฏบตงาน (มคาเฉลย 3.95 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.131)

อนดบท 4 คอ ไมมเครองคอมพวเตอรในศนยพฒนาเดกเลก (มคาเฉลย 3.92 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.38)

อนดบท 5 คอ ขาดความพรอมดานโครงสรางพนฐาน เพอเชอมตอระบบอนเทอรเนต (มคาเฉลย 3.80 และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน 1.21) อนดบท 6 คอ ขาดแคลนบคลากรทมความเชยวชาญดานเทคโนโลยมาชวยใหความร (มคาเฉลย 3.78



95


และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.15) อนดบท 7 คอ เทคโนโลยสารสนเทศทมอยในปจจบนของศนยพฒนาเดกเลก

ไมสามารถตอบสนองความตองการตอการใชงาน (มคาเฉลย 3.64 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.23) อนดบท 8 คอ

ขาดความเชยวชาญเรองการใชคอมพวเตอร (มคาเฉลย 3.63 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.22) อนดบท 9 คอ

ขาดความรและความเขาใจเรองระบบการใชเทคโนโลยสารสนเทศ (มคาเฉลย 3.59 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.18)

อนดบท 10 คอ ไมสามารถประยกตใชเทคโนโลยสารสนเทศกบงานทปฏบต (มคาเฉลย 3.43 และสวนเบยงเบน

มาตรฐาน 1.16) และอนดบสดทาย คอ ขาดการยอมรบการใชนวตกรรมใหมจากชมชน (มคาเฉลย 3.36 และสวน-

เบยงเบนมาตรฐาน 1.13)

ตอนท 3 ความตองการรปแบบรายการ SDIB

ภาพรวมของความตองการรปแบบสาระทนำเสนอผานระบบ SDIB ภาพรวมอยในระดบมาก (4.17)

จำแนกตามรายดาน ดงน ดานรายการ (4.27) ดานการเหนประโยชนของ SDIB (4.23) ดาน ดานการอบรมเกยวกบ

SDIB (4.19) ดานความสามารถในการใชงานระบบ SDIB (4.16) ดานเนอหาสาระของรายการทพงประสงค (4.13)

ดานรปแบบรายการทพงประสงคและดานความรการรบรเกยวกบ SDIB (4.12)


อนดบท 1 คอ อยากใหมการจดอบรมใหความร ความเขาใจเกยวกบระบบเทคโนโลยสารสนเทศ การใช

คอมพวเตอร การสบคนขอมล การเขารบบรการในระบบ SDIB เนองจากครผดแลเดกเลกมความรไมเพยงพอ มคาเฉลย

เทากบ 25.23 อนดบท 2 คอ อยากใหศนยพฒนาเดกเลกมคอมพวเตอรพรอมตดตงอนเทอรเนต เนองจากยงขาด

คอมพวเตอรสำหรบไวใชงานทศนย โดยเฉพาะผบรหาร หนวยงานทเกยวของควรเหนความสำคญของเทคโนโลยและ

สนบสนนงบประมาณในสวนนใหมากยงขน มคาเฉลยเทากบ 21.50 อนดบท 3 คอ ควรมคอมพวเตอรทมประสทธภาพสง

ไวคอยใหบรการแกครผดแลเดกเลกทเปนนกศกษาของมหาวทยาลยประจำทกศนยอยางเพยงพอ และควรมการเปด

หองคอมพวเตอรใหครผดแลเดกเลกไดเรยนรและสามารถเขาใชงานได มคาเฉลยเทากบ 19.63

ผลการทดสอบสมมตฐาน

สมมตฐานท 1 บคคลทมเพศตางกนจะมปญหาในการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลกแตกตางกน ผลการ

ทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมเพศตางกนจะมปญหาในการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลกในภาพรวมไมแตกตางกนทกดาน

ยกเวนดานการขาดแคลนบคลากรทมความเชยวชาญดานเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยใหความร (p = 0.037)

สมมตฐานท 2 บคคลทมตำแหนงตางกนจะมปญหาในการใช ICT ทศนยพฒนา

เดกเลกแตกตางกน ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมตำแหนงตางกน จะมปญหาการใช ICT ท

ศนยพฒนาเดกเลก มทงทแตกตางกน และไมแตกตางกน โดยในดานการขาดการสงเสรมสนบสนนการใชเทคโนโลย

สารสนเทศในการเรยนการสอน แตกตางกนมากทสด (p = .042)

สมมตฐานท 3 บคคลทมอายตางกนจะมปญหาในการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลกแตกตางกน ผลการ

ทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมอายตางกน จะมปญหาการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลก มทงทแตกตางกน และ



96


ไมแตกตางกน โดยในดานขาดการสงเสรมสนบสนนการใชเทคโนโลยสารสนเทศในการเรยนการสอน แตกตางกนมาก

ทสด (p = .028)

สมมตฐานท 4 บคคลทมระดบการศกษาตางกนจะมปญหาในการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลกแตกตางกน

ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมระดบการศกษาตางกน จะมปญหาการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลก มทงท

แตกตางกน และไมแตกตางกน โดยในดานขาดความเชยวชาญเรองการใชเครองคอมพวเตอร แตกตางกนมากทสด

(p = .005)

สมมตฐานท 5 บคคลทมประสบการณเกยวกบการใชงานคอมพวเตอรตางกน จะมปญหาในการใช ICT

ทศนยพฒนาเดกเลกแตกตางกน ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมประสบการณการใชคอมพวเตอรตางกน จะม

ปญหาการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลก มทงทแตกตางกน และไมแตกตางกน โดยในดานจำนวนเครองคอมพวเตอรใน

ศนยเดกเลกทมไมเพยงพอตอการปฏบตงาน ไมแตกตางกนมากทสด (p = .640)

สมมตฐานท 6 บคคลทมประสบการณเกยวกบการใชงานอนเทอรเนตตางกน จะมปญหาในการใช ICT ท

ศนยพฒนาเดกเลกแตกตางกน ผลการทดสอบสมมตฐานพบวา ผทมประสบการณการใชอนเทอรเนตตางกน จะม

ปญหาการใช ICT ทศนยพฒนาเดกเลก มทงทแตกตางกน และไมแตกตางกน โดยในดานงบประมาณสนบสนนดาน

เทคโนโลยสารสนเทศจาก อบต.ไมเพยงพอ ไมแตกตางกนมากทสด (p = .936)

2. ผลการประชมระดมความคดเหน

การประชมระดมความคดเหนไดจดขนใน 5 จงหวดซงเปนจงหวดทเปนศนยการศกษาประจำภาค มผเขา

รวมประชมเพอแสดงความคดเหนจำนวนทงสน 100 คน ซงมประเดนคำถามเกยวกบการใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ และ

ระบบ SDIB ของมหาวทยาลยทมใหบรการกบครผดแลเดกเลก

1. ครผดแลเดกเลกทเปนนกศกษาในโครงการความรวมมอกบกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน

พบวา มการใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศแบงไดเปน 11 คอ ระบบ SDIB, เวบไซต, คอมพวเตอรชวยสอน (CAI),

E–Learning, ฐานขอมลออนไลน (Database), Web Blog, e–Mail, ระบบบรหารการศกษา, หองสมดออนไลน และ

Wireless LAN

2. ครผดแลเดกเลกมปญหาในการใชระบบ ICT อย 2 ประเดน พนทของสำนกวทยบรการและเทคโนโลย

สารสนเทศประจำศนยการศกษาใหมขนาดเลกทำใหมพนทในการใหบรการไมเพยงพอ และประสทธภาพของระบบ

เครอขายอนเทอรเนตอยในระดบตำ

3. มขอเสนอแนะในการปรบปรงระบบสารสนเทศของมหาวทยาลยใหมประสทธภาพมากยงขน คอ

ระบบอนเทอรเนต: ควรเพมความเรวของสญญาณใหมความเรวทสงขน ควรเพมสญญาณ Wireless ใหมจดการเขาใช

ระบบ (access point) ทมากขนกระจายครอบคลมบรเวณศนยการศกษาใหมากขน ระบบ SDIB : มขอเสนอแนะใน

การปรบปรง และเพมประสทธภาพ ควรมการเพมรายการและสาระความร SDIB ควรสามารถทำสำเนารายการใส

แผน CD ได ควรเพมความเรวของระบบ SDIB โดยเฉพาะเวลาดผานอนเทอรเนตทมความเรวตำ ซงไมควรใหภาพกระตก

ควรตดตง SET TOP BOX เพอใชเรยกดระบบ SDIB ในศนยพฒนาเดกเลกใหครและผดแลเดกเลกสามารถเปดชม



97


ควรมการเพมรายการทเกยวกบของเลนเดกโดยเฉพาะ ระบบบรหารการศกษา (Web regris) สวนมากครผดแลเดกเลก

ทเปนนกศกษามปญหากบ Login และการ Lock Password สวนมากนกศกษามปญหาในเรองการสบคนฐานขอมลท

เปนภาษาองกฤษเนองความรทางดานภาษาองกฤษนอย จงมขอเสนอแนะเชน ควรมฐานขอมลทเกยวของกบทองถนซง

เปนฐานขอมลทเปนภาษาไทยมากขน

4. ครผดแลเดกเลกเคยใชระบบ SDIB ซงสวนมากใชใน ชอง 1 การเรยนการสอนของโรงเรยนสาธต-

ละอออทศ ชอง 2 การเรยนการสอนผานระบบ VDO Conference ชอง 3 นานาสาระสวนดสต ชอง 4 สถานวทย

กระจายเสยง สวนเหตผลทครผดแลเดกเลกไมเคยใชระบบดงกลาวคอ เขาระบบ SDIB ไมได ทบานไมมระบบอนเทอรเนต

ใชระบบอนเทอรเนตไมเปน ไมรวามระบบและรายการแบบนอย และมทกษะในการใชคอมพวเตอรไมเกง

5. สวนมากทครผดแลเดกเลกใชระบบ SDIB เพราะมทกษะในการใชงานคอมพวเตอรไมเกง ใชคอมพวเตอร

ไมเปน เขาสระบบอนเทอรเนตไมได ใชระบบอนเทอรเนตไมคลอง ไมทราบวามระบบนใหบรการ และสวนมากมกใช

เวบไซต Dusitcenter.org มากกวาทจะใชเวบไซตอนๆ หากถามโอกาสทจะรบใชระบบ SDIB ในอนาคต ครผดแลเดกเลก

สวนมากอยากจะใชระบบนเพอจะไดพฒนาตนเองใหเกงขนจะไดเปนคนทนสมย เพอนำขอมลทไดไปพฒนาศนยพฒนา

เดกเลก และนำความรไปใชในการพฒนาเดกเลกในศนยพฒนาเดกเลก

6. ครผดแลเดกเลกไดเลาประสบการณการใชระบบ SDIB ดงน ชอง 1 : ใชสำหรบดตวอยางการเรยน

การสอนของโรงเรยนสาธตอนบาลละอออทศ ชอง 2 : ใชสำหรบการทบทวนความรบางเรองดวยตนเองไดตลอดเวลา

ชอง 3 : ไดเหนถงความเกงทางดานอาหารของมหาวยาลยราชภฏสวนดสต ไดรถงศลปวฒนธรรมทมหาวทยาลยมความเชยวชาญ

และนำความรจากรายการ Beauty story มาพฒนาบคลกภาพของตนเองใหดขน และสามารถสรางความบนเทง

บนสาระความรตางๆ ได ชอง 4 : ไดฟงธรรมะสอนใจซงเปนประโยชนตอการพฒนาจตใจของตนเองใหสงบ มคณธรรม

และจรยธรรมมากขน มรายการทเปนประโยชนมากมาย ภาพรวมของครผดแลเดกเลกทไดใชระบบ SDIB แลว

มความประทบใจกบความทนสมยและ Hi–Tech ของมหาวทยาลยในการพฒนาระบบนขนมา ทำใหไดความรมากขน

สามารถนำความรมาใชในการพฒนาตนเองไดและนำไปเปนตนแบบในการจดกจกรรมในศนยพฒนาเดกเลกได กอใหเกด

สงคมความรซงมการแลกเปลยนกนระหวางครผดแลเดกเลกและผปกครองเดกทไดแลกเปลยนขอคดเหนซงกนและกน

ซงอยากใหมหาวทยาลยรกษามาตรฐานทางดานเทคโนโลยสารสนเทศตอไป

7. ครผดแลเดกเลกมขอคดเหนในการผลตและพฒนารายการทออกอากาศในระบบ SDIB สรปไดดงน

ควรมการผลตรายการทมเนอหาทเกยวของกบการเรยนการสอนในระดบปรญญาโท ควรเพมจำนวนชองใหมากขน เพอ

เปนการสรางทางเลอกใหกบคนด ควรถายทอดสญญาณผานทางดาวเทยม ควรเพมรายการเกยวกบปฐมวย ควรเพม

รายการใหมากขน

8. สวนมากครผดแลเดกเลกตองการใหมการตดตงระบบ SDIB ในศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ

9. ขอคดเหนในการกำหนดนโยบายจากกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนในการใชระบบเทคโนโลย

สารสนเทศเพอสนบสนนการปฏบตงาน สรปไดดงน ควรมการจดบคลากรทมความรความสามารถดาน ICT มาชวย

ควรพฒนาระบบ ICT ขององคกรบรหารสวนตำบลใหเหมอนมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต และควรมการสนบสนน

งบประมาณดาน ICT โดยเฉพาะ และจดสรรลงมาใหกบแตละองคกรบรหารสวนตำบล



98


10. ขอเสนอแนะของครผดแลเดกเลกเพอใชในการพฒนาและปรบปรงระบบ SDIB สรปไดดงน ควรม

การจดทำนโยบายและแผนการสงเสรมการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลกอยางเปนรปธรรม ซงควรมนโยบายท

สอดคลองกบนโยบายขององคกรบรหารสวนตำบลในสวนของการพฒนาบคลากรทางการศกษาใหมศกยภาพทสงขน

ควรเพมชอ

11. ทางในการเรยนรในระดบปรญญาโทในสาขาการบรหารการศกษาใหมากขนผานระบบ SDIB และ

การเพมประสทธภาพของระบบการใหบรการเนอหาสาระของ SDIB

อภปรายผล

(1) สภาพปจจบนของการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศ

ผลจากการวจยสรปไดวาสภาพปจจบนมการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารของผดแลเดกเลกใน

ศนยพฒนาเดกเลกทวประเทศอยเกณฑตำ ปญหาทพบสวนมากคอ ขาดอปกรณคอมพวเตอรและเครอขายอนเทอรเนต

ในศนยพฒนาเดกเลก ขาดการสนบสนนงบประมาณทสนบสนนงานทางดานเทคโนโลยสารสนเทศจากองคกรบรหาร

สวนตำบล ซงทำใหผดแลเดกเลกขาดโอกาสทจะไดใชเทคโนโลยในมตตางๆ เชน ใชเทคโนโลยเพอสงเสรมการเรยนร

ของตนเองใหมากขน ใชเทคโนโลยเพอนำองคความรมาใชในการเรยนการสอน ใชเทคโนโลยในการสรางสอและ

นวตกรรมการเรยนการสอน และใชเทคโนโลยในการสบคนขอมลขาวสารตางๆ อนจะเปนประโยชนตอการจดการ

ศกษาและการดแลเดกเลกในศนยพฒนาเดกเลก

ปญหาทสำคญของการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลกคอ ขาดอปกรณคอมพวเตอร ระบบอนเทอรเนต

ขาดความรในการใชงานระบบ ซงสอดคลองกบผลงานวจยของ ประภาพร บญปลอด (2548) ไดศกษาวจยเรอง อนเทอรเนต:

เทคโนโลยเพอการพฒนาโรงเรยน ซงผลการวจยพบวา การใชเทคโนโลยอนเทอรเนตเพอการพฒนาโรงเรยนอยในระดบ

ปานกลาง โดยมการนำไปใชในการดานการพฒนาการเรยนการสอนมากกวาดานการบรหารงานบคคลากรทมความชำนาญ

ททำหนาทรบผดชอบดและระบบเครอขายอนเทอรเนตทจะมาชวยใหผบรหารมความชำนาญมากขน นอกจากนยงพบ

วา เครองคอมพวเตอรมจำนวนจำกด ขาดนโยบายการทเปนการสนบสนนการใชอนเทอรเนต ขาดทกษะภาษาองกฤษ

และเมอวเคราะหเปรยบเทยบการใชเทคโนโลยอนเทอรเนตและปญหาและอปสรรคในการใชงานเทคโนโลยอนเทอรเนต

เพอพฒนาโรงเรยนประถมศกษา จำแนกตามปจจยสวนบคคลและพฤตกรรมการใชเทคโนโลยอนเทอรเนตพบวา ผบรหาร

ทมเพศ อาย ระดบการศกษา ความรประสบการณตางกนอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ 0.05 และพฤตกรรมการใช

บรการดานสถานทใชบรการ ความถทแตกตางกนมการใชอนเทอรเนตในดานการพฒนาการเรยนการสอนและการ

บรหารงานบคคลแตกตางกนอยางมนยสำคญทางสถต 0.05

ผลการวจยนมบรบทตรงกนขามกบการวจยเรองการใชเทคโนโลยสารสนเทศสมยใหมทสนบสนนการ

จดการเรยนการสอนในระดบปฐมวย เชน การศกษาเรอง New Technologies in early childhood literacy research:

a review of research โดย Lankshear & Knobel (2003) ซงพบวาในปจจบนมการใชเทคโนโลยคอมพวเตอร

(computer and composition) มากทสด รองลงมาคอ เทคโนโลย Hypermedia, Hypertext, Multimedia, และ

computer collaboration ซงหากแบงตามมตของการใชเทคโนโลยสำหรบเดกปฐมวย คอ Software ทใชจะมการเพม



99


Interactive มากขน ครผดแลเดกจะกลายเปนนกเรยนทจะตองเรยนรดวยตนเองอยตลอดเวลา (teacher –> learner)

ผเรยนจะมความหลากลายนอยลง (districted diversity) รปแบบการนำเสนอเปนแบบ Multimedia มากขน จาก

บรบททตางกนระหวางในประเทศไทยและตางประเทศ พบวา กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนควรมนโยบายท

สงเสรมการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลกมากขน และสนบสนนงบประมาณใหเพยงพอกบการลงทนและจดหาอปกรณ

ทางดานเทคโนโลย ใหครผดแลเดกเลกสามารถเขาถง และสามารถใช ICT เพอสนบสนนการจดการเรยนการสอน

สบคนหาความรในการดแลเดกในศนยพฒนาเดกเลกใหมคณภาพมากขน

นอกจากจดหาอปกรณคอมพวเตอรใหเพยงพอแลวการฝกอบรมใหความรเปนสงทมความสำคญกบครผ

ดแลเดกเลก ซงสอดคลองกบงานวจยเรอง Using computer in early childhood class โดย Chen & Chang (2006)

ไดทำวจยโดยนำคอมพวเตอรมาชวยในการเรยนการสอนหลกสตรการศกษาปฐมวย พบวาครผดแลเดกเลกในหลกสตร

มความพงพอใจในการฝกอบรมสง (Cordes and Miller, 2000) และมทศนคตทดกบการใชเทคโนโลยในการสนบสนน

การเรยนการสอน ซงทำใหครมนำความรและทกษะดงกลาวไปบรณาการเรยนการสอนในชนเรยนซงพบวาเดกปฐมวยม

พฒนาทางดานสตปญญา อารมณ และสงคมทดขนมาก (Clements and Sarama, 2003b; Haugland,1999; Shade,

1996; Wang and Ching, 2003). ซงสอดคลองกบการศกษาเรอง Examining teacher technology use implications

for per–service and in–service teacher preparation โดย Russell, Bebell, O’Dwyer & O’Connor (2003)

ซงทำการสำรวจครจำนวน 2,894 คน เพอวเคราะหหาการใชเทคโนโลยในการเรยนการสอน (จำแนกได 6 ชนด

คอ การใชเพออำนวยความสะดวก การสงขอมลใหนกศกษา e–mail การเตรยมการสอน ใหนกศกษาใช และสำหรบ

การออกเกรด) ซงมการใชเทคโนโลยทง 6 ดานมากทสด คอ การเตรยมการสอน การใช e–mail ตดตอนกศกษา บนทก

เกรด สงขอมล และอำนวยความสะดวกใหกบนกศกษา ซงมหาวทยาลยควรมนโยบายสงเสรมการใชระบบเทคโนโลย

สารสนเทศทสนบสนนการศกษาทไดลงทนไปไดอยางคมคา เกดผลสมฤทธทางการเรยนทสงขน และเพมประสทธภาพ

ในการบรหารจดการงานดานเทคโนโลยของมหาวทยาลยใหมากขน

(2) ความตองการระบบอนเทอรเนตบรอดคาสตง และรปแบบรายการสำหรบ การจดการศกษาของศนย-

พฒนาเดกเลก

ความพงพอใจของระบบ SDIB ทมหาวทยาลยมใหบรการอยระดบสง คอ ครผดแลเดกเลกมความพง-

พอใจและภมใจในระบบ SDIB ซงสอดคลองกบผลการวจยเรอง ความพงพอใจของผใชบรการระบบเผยแพรความร

ผานเครอขายอนเทอรเนตของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต โดย เสาวรส บวโกล (2552) พบวา ผใชบรการของ

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต มความพงพอใจระบบเผยแพรความรผานเครอขายอนเทอรเนตของมหาวทยาลยภาพ

รวมอยในระดบมาก เพอพจารณารายดานพบวาอยในระดบมากทกดาน โดยดานทสำคญทสด คอ ดานสภาพแวดลอม

และสงอำนวยความสะดวกของการใหบรการ รองลงมาคอ ดานการกระบวนการใหบรการ และคาเฉลยตำสด คอ

คณภาพของการใหบรการ

ครผดแลเดกเลกมความตองการดานอปกรณคอ อยากใหมการตดตงระบบ SDIB ทงในศนยพฒนาเดกเลก

และทสำนกงานขององคกรบรหารสวนตำบล พรอมกบอยากใหมการตดตงอปกรณ SET TOP BOX ทศนยพฒนาเดกเลก

เพอทจะไดด และนำความรทไดรบมาพฒนาการจดการเรยนการสอน การดแลเดกเลกใหมคณภาพ ไดมาตรฐาน และ



100


ถกตองตามหลกวชาการ

ความตองการดานการพฒนาสาระของรายการควรมเนอหาเกยวกบ การเรยนการสอนในระดบปรญญาโท

เชน รายการทสอนการทำวจยใหนกศกษาสามารถทำวทยานพนธ/ภาคนพนธไดดวยตนเองและสามารถทบทวนด

รายการเหลานนได รายการเกยวกบปฐมวย เชน รายการทสอนเกยวกบการดแลเดกพเศษ รายการการเรยนรวม

ระหวางเดกปกตและเดกพเศษ รายการอาหารและโภชนาการสำหรบเดก รายการเทคนคการสอน รายการนวตกรรม

สมยใหม และรายการของเลนจากธรรมชาต รายการการบรหารองคการบรหารสวนตำบล (อบต.) รายการทองเทยว

ทองถน รายการสงเสรมอนรกษวฒนธรรมไทย และรายการภมปญญาชาวบาน

ความตองการดานการฝกอบรมใหความรเกยวกบการใชระบบ SDIB การบรณาการนำความรทไปปฏบตจรง

เพอปรบปรงกระบวนการเรยนการสอนในศนยพฒนาเดกใหมคณภาพ และเพมชองทางในการเรยนรของเดกเลกได


ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย

1. ควรมการจดทำนโยบายและแผนการสงเสรมการใช ICT ในศนยพฒนาเดกเลกอยางเปนรปธรรม

ซงควรมนโยบายทสอดคลองกบนโยบายขององคกรบรหารสวนตำบลในสวนของการพฒนาบคลากรทางการศกษาใหม

ศกยภาพทสงขน

2. ควรมนโยบายจดบคลากรทมความรความสามารถดาน ICT มาชวยในการพฒนางานขององคกร

บรหารสวนตำบลตางๆ

3. ควรมนโยบายสนบสนนงบประมาณดาน ICT โดยเฉพาะ และจดสรรลงมาใหกบแตละองคกรบรหาร

สวนตำบล

4. ควรมนโยบายในการตดตงคอมพวเตอรและระบบอนเทอรเนตในศนยพฒนาเดกเลก เพอเปดโอกาส

ใหครและพเลยงเดกไดใชเทคโนโลยเพอสงเสรมการจดการเรยนการสอน และการบรหารงานในศนยพฒนาเดกเลกให

ไดตามมาตรฐาน

5. ควรมนโยบายการสงเสรมใหผดแลเดกเลกไดรบการอบรมเรองเกยวกบ ICT

องคการบรหารสวนตำบล (อบต.)

1. ควรมนโยบายในการจดหาอปกรณคอมพวเตอรและระบบอนเทอรเนตทมประสทธภาพ สามารถใชงาน

เขาสระบบอนเทอรเนตไดมใหบรการกบประชาชน เพอสงเสรมการเรยนรประชาชนทางดานเทคโนโลย

2. ควรมการจดทำฐานขอมลชมชน มการสะสมองคความรทเกยวกบทองถน วฒนธรรมทองถน แหลง-

ทองเทยว เพอใชเปนฐานขอมลทสำคญสำหรบการวางแผนและกำหนดนโยบายในการพฒนาทองถนไดอยางเปน

รปธรรม



101


3. ควรมนโยบายใหผบรหารขององคการบรหารสวนตำบลไดมการฝกอบรมการใชเทคโนโลยตางๆ เพอท

จะไดนำความรมาประกอบการวางแผนและพฒนาทองถนใหมความเจรญยงขนไป

4. ควรมนโยบายในการใหความรเรองเทคโนโลยกบชาวบานและชมชน เพอใหสามารถใชเทคโนโลยได

อยางถกตอง


1. พฒนาตอยอดระบบ SDIB ใหสามารถออกอากาศไดในหลายสอ เชน ดาวเทยมเพอเปนการขยาย

โอกาสใหกบผทอยหางไกล สายสญญาณอนเทอรเนตไปไมถง สามารถรบชมขอมลและสาระความรตางๆ ผานทาง

ดาวเทยมได

2. สรางเครอขายความรวมมอในการขยายโอกาสทางการศกษา เชน โครงการในพระราชดำรสมเดจ-

พระเทพรตนราชสดา ในการรวมโครงการ eDLRU (electronic distant learning Rajabhat University) พฒนาเนอหา

สาระเกยวกบการจดการเรยนของการศกษาระดบปฐมวย และนำขอมลดงกลาวออกอากาศผานเครอขายดาวเทยม

เครอขายอนเทอรเนต และการใหบรการแบบ Off–line เพอชวยลดปญหาในการขาดครระดบปฐมวยในโรงเรยนท

หางไกล และขาดโอกาสในชนบท ใหมโอกาสรบการศกษาอยางเทาเทยมกน

3. สรางความรวมมอกบภาคเอกชนในการพฒนานวตกรรม SDIB และ SET TOP BOX ใหสามารถ

พฒนาตอยอดนวตกรรม SDIB เพอออกสเชงพาณชย

4. ผลตรายการเพมทมเนอหาสาระตรงกบความตองการของผชม

5. พฒนาศกยภาพของทมงาน SDIB ใหมสมรรถนะ (competency) สง และไดรบการฝกอบรมนำ

ความรใหมๆ มาใชในการพฒนา SDIB ได


กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน. [Online : http://www.thailocaladmin.go.th/index.jsp: Access: 20 ตลาคม

2551].

คมอศนยพฒนาเดกเลก สงกดกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทย [Online: http://www.

thailocaladmin.go.th:15030/e_book/eb6/eb6_3/eb6_3.htm :Access 15 ตลาคม 2550].

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2). ราชกจจานเบกษา.เลมท 119 ตอนท 123 ก

(19 ธนวาคม 2545).

พระราชบญญตมหาวทยาลยราชภฏ (พ.ศ. 2547) [Online: http://www.lawyerthai.com /law/articles.php?articleid

=72&cat=724: 13 ตลาคม 2550].

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. (2550). โครงการสวนดสตอนเทอรเนตบรอดคาสตง (Saun Dusit Internet Broadcasting:

SDIB).



102


รญชน สทธจตร (2550). ความพงพอใจและพฤตกรรมของผใชบรการอนเทอรเนตความเรวสงของบรษททร

คอรปอเรชน จำกด (มหาชน) ในกรงเทพมหานคร. วทยานพนธบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการจดการทวไป

มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช 2540. [Online: http://www.servicelink.moj.go.th/weblaw/constitution

2540/constitution2540.html: Access 14 ตลาคม 2551].

เสาวรส บวโกล. (2552). ความพงพอใจของผใชบรการระบบเผยแพรความรผานเครอขายเครอขายอนเทอรเนต

ของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. การคนควาอสระ หลกสตรบรหารธรกจ มหาบณฑต สาขาการจดการ

มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

Chen, J.Q & Chang, C. (2006). Using computer in early childhood class. Journal of Early Childhood

Research, 4(2). 169–188.

Chen, J. Q. and Chang, C. (2002) ‘Computer technology and early childhood teachers: A shocking reality

and possible changes’. Paper presented at the Annual Conference of the National Association for the

Education of Young Children, New York, 24–7 November.

Clements, D. H. and Sarama, J. (2003b) ‘Young children and technology: What does the research say?’. Young

Children 58(6): 34–40.

Cordes, C. and Miller, E. (2000) Fool’s Gold: A Critical Look at Computers in Childhood. College Park,

MD: Alliance for Childhood.

Haugland, S. W. (1999) ‘What role should technology play in young children’s learning?’ Young Children

54(6): 26–31.

IT2010. กรอบนโยบายเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ระยะ พ.ศ. 2544–2553. [Online: http://www.nectec.

or.th/pld/it2010/index.html: Access 20 ตลาคม 2551].

Lanksnear, C. & Knobel, M. (2003). New technology in early childhood literacy research: a review of research.

Journal of Early Childhood Literacy. 3(1) 59–82

Russell, M., Bebell, D., O’Dwyer, L., & O’Connor, K. (2003) . Examining teacher technology use implications

for per–service and in–service teacher preparation. Journal of Teacher Education, 54 (4) September/

October 2003, 297–310

Shade. D. D. (1996) ‘Are you ready to teach young children in the 21st century?’ Early Childhood Education

Journal 24(1): 43–4

Taro Yamané (1967). Elementary Sampling Theory. USA: Prentice Hall

Wang, X. C. and Ching, C. C. (2003) ‘Social construction of computer experience in a first–grade classroom:

Social processes and mediating artifacts’. Early Education and Development 14(3): 335–61



103



ผชวยศาสตราจารย ดร.พรรณ สวนเพลง สงกดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

e–mail: [email protected]

ผชวยศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ คนธะมานนท สงกดคณะเทคโนโลยสารสนเทศ มหาวทยาลยเทคโนโลย

พระจอมเกลาธนบร e–mail: [email protected]

ผชวยศาสตราจารย ดร.จตตมา เทยมบญประเสรฐ สงกดคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต e–mail : [email protected]

อาจารยสมโชค เรองอทธนนท สงกดคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร e–mail: [email protected]




105

SDU Res J 3 (1) : Jan - Dec 2010 มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพสำหรบนกวจย (ทางชวการแพทย)

มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพสำหรบนกวจย (ทางชวการแพทย) Biosafety for Researchers (Medical Research)

ชลภทร สขเกษม1,2 และ สชาดา โทผล3

1หนวยไวรสวทยาและจลชววทยาโมเลกล ภาควชาพยาธวทยา คณะแพทยศาสตร

โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล 2เครอขายความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพ (ประเทศไทย)

3คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

บทคดยอ

ในชวงศตวรรษทผานมา การศกษาวจยทางการแพทยชวยใหมนษยมสขภาพทแขงแรงและอายยนยาวขน

โดยเฉพาะการปองกนหรอคนพบวธการรกษาโรคทเกดจากการตดเชอจลชพ ซงการศกษาวจยกบเชอจลชพนนตอง

ดำเนนการในหองปฏบตการทางการแพทยทมมาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพ โดยการสรางมาตรการความ

ปลอดภยทางชวภาพนนมวตถประสงคเพอสรางความปลอดภยกบผปฏบตงานเอง ปกปองชนงานทกำลงดำเนนการ

ศกษาวจยอย และเปนการควบคมปองกนไมใหเกดการแพรกระจายของเชออนตรายออกสสงแวดลอมภายนอกอยาง

มประสทธภาพ อยางไรกตามแมวาจะมการสรางมาตรการและแนวปฏบตทด แตยงพบวาอบตการณการตดเชอในหอง

ปฏบตการวจยอยางตอเนอง ในบทความนจะชใหเหนถงความสำคญของการสรางมาตรการและหลกการดานความ

ปลอดภยทางชวภาพ การประเมนความเสยง ระดบของหองปฏบตการ ตลอดจนเสนอแนะแนวทางการเลอกใหอยาง

เหมาะสม โดยมงหวงวานกวจยทกำลงทำดำเนนการศกษาวจยทางการแพทยจะสามารถนำไปใชใหเกดประโยชน

เพอลดความเสยงของผปฏบตงานและผรวมงาน ตลอดจนสงแวดลอมอกดวย

คำสำคญ: ความปลอดภยทางชวภาพ ความมนคงทางชวภาพ การตดเชอทางหองปฏบตการ

Abstract

In the past century, medical research has led to improved health and increased life expectancy largely

because of success in preventing and treating infectious diseases. This research must be conducted in biosafety-

compliant laboratories which are in accordance with many laws, regulations, policies, and well-established

guidelines. Biosafety regulations are written to encompass protective measures against the risks of accidental

exposure or release occurring in laboratories that handle pathogens, or stock or manipulate potentially

contaminated products, or perform microbiological tests for medical or scientific research purposes, as well as

the means of protecting the environment. Despite a greater awareness of biosafety practices, handling


106


infectious microorganisms remains a source of infection, and even mortality, among laboratory researchers. For

these reasons this review describes some aspects that include good microbiological practices, appropriate

containment equipment, practices and operational procedures to minimize workers' risk of laboratory-acquired

infections (LAIs). Application of this knowledge will enable the microbiological and biomedical community to

prevent personal, laboratory and environmental exposure to potentially infectious agents or biohazards.

Keywords: BIOSAFETY, BIOSECURITY, laboratory-acquired infections.

โรคตดเชอเปนปญหาทางการแพทยทเกดขนอยางตอเนอง และดจะมแนวโนมรนแรงมากขน ในการแกปญหา

รวมทงการเฝาระวงและปองกนการแพรกระจาย จำเปนทนกวจยและบคลากรทางการแพทย จะตองทำการศกษาวจย

อยางจรงจง สงผลใหเกดความเสยงตอการตดเชอททำการศกษาวจยอย หรอเรยกวา การตดเชอจากหองปฏบตการ

(Laboratory-Acquired Infections: LAIs) ซงมความหมายครอบคลมการตดเชอจลชพทกชนดในหองปฏบตการ

ทางการแพทยและสตวแพทย ทงทเปนหองปฏบตการเพอการตรวจวนจฉย ชนสตรโรค และหองปฏบตการเพอการ

วจย ซงอาจกอใหเกดความเจบปวยทแสดงอาการหรออาจไมแสดงอาการ โดยมากมกเกดกบผมหนาทปฏบตงาน

ประจำในหองปฏบตการ เชน พยาธแพทย พยาธสตวแพทย นกเทคนคการแพทย นกวทยาศาสตร เจาหนาทหอง

ปฏบตการ และนกวจย รวมทงผทเขามาในหองปฏบตการเปนครงคราว เชน คนงาน แมบานประจำหองปฏบตการ

และแขกผมาเยอนดวย ซงการตดเชอในหองปฏบตการอาจสงผลใหเกดการระบาดและแพรกระจายเชอได โดยบคคล

เหลานนจะทำหนาทเปนพาหะของเชอ แลวแพรกระจายสสงแวดลอมและชมชนตอไป

จากการสำรวจอบตเหตทางการแพทยพบวาอบตการณทเกดขนมาจากหองปฏบตการทางการวจยจะมากกวา

หองปฏบตการทางงานบรการ โดยนกวทยาศาสตรกลมหนงมความสนใจและเรมการศกษาอยางจรงจง เพอใหทราบถง

อบตการณ ความชก ชนดของเชอ และวธการตดเชอจลชพตางๆ ในป พ.ศ. 2521 Pike และ Sulkin รายงานวา

อบตเหตทางการแพทยในโรงพยาบาลเกดขนทงหมด 4,079 ราย และมผลใหเสยชวตจำนวน 168 ราย ซงกอนหนาน

ไมสามารถแยกไดวาไดรบจากอบตเหตหรอสมผสเชอโดยตรง แตสวนใหญผตดเชอตองปฏบตงานกบเชอจลชพ ทพบวา

เปนสาเหตสำคญ 10 ชนดคอ Brucellasp, Coxiellaburnetii, hepatitis B virus, Salmonella typhi, Francisellatularensis,

Mycobacterium tuberculosis, Blastomycesdermatitidis. Venezuelan equine encephalitis virus, Chlamydia

psittaci, Coccidioidesimmitis ตอมา Harding และ Byers รายงานวาอบตการณของการตดเชอพบไดสงใน

หองปฏบตการของงานบรการทางการแพทยและงานวจยในป พ.ศ.2517 ทางศนยควบคมโรคของสหรฐอเมรกา จงได

จดระดบของเชอจลชพตามความเสยงตอการตดเชอ และความสามารถในการรกษาปองกน พรอมทงแนะนำการใช

อปกรณการปองกนในการปฏบตงานกบเชอเหลาน แมวาจะมการจดทำแนวทางปฏบตทดในการปฏบตงานกบ

เชออนตรายแลว แตยงคงพบอบตเหตเกดขนอยางตอเนอง ซงอาจเปนอนตรายตอทงตวผปฏบตงานเองและในบาง

กรณยงเกดความเสยงตอการแพรกระจายเชอออกไปยงชมชนดวย การทผปฏบตงานวจยทางการแพทยมความร

ความเขาใจ และมทศนคตทด ถกตองเหมาะสมในหลกการของความปลอดภยทางชวภาพจงมความสำคญเปนอยางมาก

มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพสำหรบนกวจย (ทางชวการแพทย)


107


ความปลอดภยทางชวภาพและความมนคงทางชวภาพ: เหมอนหรอแตกตาง?

ความปลอดภยทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการครอบคลมถงหลกการเทคโนโลยและมาตรการปฏบต

ในการปองกนอนตรายจากการสมผสเชอโรคหรอสารพษแบบไมตงใจ (Unintentional) หรอปองกนการเกดอบตเหต

จากการรวไหลของเชอโรคและสารพษ เชนความปลอดภยจากการทำงานการใชเครองมอและอปกรณทเหมาะสมการ

ออกแบบอาคารสถานทตลอดจนระบบการบรหารตางๆ เพอลดอนตรายทอาจเกดจากการทำงานความปลอดภยทาง

ชวภาพสำหรบหองปฏบตการถอเปนรากฐานสำคญทสดของกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบความมนคงทางชวภาพ

สำหรบหองปฏบตการขอมลสำคญตางๆ เชนชนดของเชอโรคสถานทเกบหรอปฏบตงานกบเชอบคลากรททำงานกบเชอ

หรอมสวนรบผดชอบกบเชอนนๆ เปนสงทตองไดรบการประเมนความเสยงทงสน

ความมนคงทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการเปนคำทใชเรยกมาตรการรกษาความปลอดภยขององคกร

เพอปองกนความผดพลาดทเกดจากความตงใจ (intentional) ทำใหเกดการสญหายการขโมยรวมถงการปลอยเชอโรค

ออกสสาธารณะและการนำเชอไปใชทผดวตถประสงคในปจจบนมการกอการรายเกดขนอยแทบทกมมโลกหองปฏบตการทม

การครอบครองเชอโรคและสงมพษจากสงมชวตตางๆ จงจำเปนตองมมาตรการดานความมนคงทางชวภาพ ควบคกบ

มาตรการดานความปลอดภยทางชวภาพเพอปกปองอนตรายจากภยพบตหรอหายนะทอาจเกดขนกบหองปฏบตการ

วสดอปกรณในหองปฏบตการรวมทงชวตทรพยสนตลอดจนความเสยหายตอภาคการเกษตรกรรมการปศสตวและ

สงแวดลอมเนองจากอาจมผไมประสงคด ตองการนำเชอโรคและสารพษตางๆ ไปใชผดวตถประสงค ความมนคงทาง

ชวภาพเปนระบบหรอมาตรการทดำเนนการเสรมกบความปลอดภยทางชวภาพ มความจำเปนสำหรบการหองปฏบตการทม

การดำเนนงานกบเชอทอยในกลมทมความเสยงสง

ดงนนจงอาจกลาวไดวา ความปลอดภยทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการเปนคำทใชเรยกหลกการเทคโนโลย

และมาตรการปฏบตในการปองกนอนตรายจากการสมผสกบเชอโรคหรอสารพษแบบไมตงใจหรอปองกนการเกด

อบตเหตจากการรวไหลของเชอโรคและสารพษนนๆ สวนความมนคงทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการเปนคำทใชเรยก

มาตรการรกษาความปลอดภยขององคกร ปองกนความผดพลาดทเกดจากความตงใจ เพอปองกนการสญหายการขโมย

รวมถงการปลอยเชอโรคออกสสาธารณะและการนำเชอไปใชทผดวตถประสงคโดยทความปลอดภยทางชวภาพสำหรบ

หองปฏบตการนบวาเปนรากฐานสำคญทสดของกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบความมนคงทางชวภาพสำหรบ

หองปฏบตการ ดงนนมาตรการทงสองจงควรมการดำเนนการควบคกนไป เพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการปฏบต

งานวจยทางการแพทย โดยในแตละสถาบนตองจดใหมคณะกรรมการกำกบดแลดานความปลอดภยและความมนคง

ทางชวภาพ ตงแตระดบระดบสงสดของหนวยงาน เชน มหาวทยาลย คณะวชา และภาควชา เพอใหการปฏบตงานเปน

ไปตามขอกำหนด

ขอกำหนด 4 ประการสำหรบความปลอดภยทางชวภาพ

มาตรการความปลอดภยทางชวภาพ มขอกำหนดหลกไว 4 ประการทตองคำนงถง ไดแก ขอกำหนดดาน

อปกรณปองกนเฉพาะบคคล (Personal Protective Equipment; PPE) ขอกำหนดดานมาตรฐานในการปฏบตงาน

(Work place practices หรอ SOP: Standard Operating Procedures) ขอกำหนดดานวศวกรรม (Engineering control)



108


และขอกำหนดดานการบรหารจดการ (Administrativecontrol)

ขอกำหนดดานอปกรณปองกนเฉพาะบคคล การใชอปกรณปองกนเฉพาะบคคล เปนวธการหนงทสามารถใช

ในการควบคมรวมกบวธการอนได ซงวตถประสงคของการใชอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล คอปองกนการสมผส

กบวสดตดเชอเขาสรางกาย และปองกนการแพรกระจายการปนเปอน การเลอกอปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

จำเปนตองมการประเมนความเสยงในทกกจกรรมกอนเรมปฏบตการ เพอใหการเลอกอปกรณปองกนเปนไปอยาง

เหมาะสม และถกตอง โดยตองคำนงถงสงตอไปน ชนดของสงทตองสมผส โดยพจารณาจากชองทางการสมผส หรอ

การเขาสรางกาย ระยะเวลาในการปฏบตกจกรรมนนๆ วาเหมาะสมกบชนดของอปกรณปองกนอนตรายหรอไมตอง

คำนงถงการออกแบบเพอใหเกดความปลอดภยกบผสวมใส มขนาดเหมาะสมกบรปรางของผสวมใส มความสะดวก

สบายในการสวมใส และไมขดขวางการทำงาน อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลทกชนดควรมคณภาพตามมาตรฐาน

สากล เชน National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH) หรอ American National Standards

Institute (ANSI) ซงเปนไปตามมาตรฐานของ Occupational Safety and Health Administration (OHSA) และ

สงสำคญคอพนกงานตองสวมอปกรณปองกนตามทหนวยงานกำหนดในขณะทปฏบตงานทกครง และตองถอดออก

เมอออกนอกหองปฏบตการ อกทงยงตองทำการฆาเชออปกรณปองกนอนตรายสวนบคคลในพนทการปฏบตงานทม

การใชงานอปกรณนน ๆ ดวยกอนนำมาใชซำ หรอทำลาย

ขอกำหนดดานมาตรฐานในการปฏบตงาน (Work place practices หรอ SOP: Standard Operating

Procedure) เปนเอกสารทเปนแนวทางการปฏบตงานทเปนมาตรฐาน เพอใหการปฏบตถกตอง ซงควรระบถงวธการ

ปฏบตงานเปนลำดบ ขนตอน เพอใหการปฏบตและผลลพธเปนรปแบบและมาตรฐานเดยวกน ไดผลนาเชอถอ

(reliably) และมความสมำเสมอ (consistency) การจดทำตองใชขอมลพนฐานจากการปฏบตงานจรง เนองจากหอง

ปฏบตการวจยแตละแหงมปจจยทแตกตางกน หวหนาหองปฏบตการหรอผมหนาทรบผดชอบ ตองเขยนวธปฏบต

มาตรฐานในการปฏบตงานหรอการทำกจกรรมอนๆ สำหรบผปฏบตงานและผทมสวนเกยวของเชน ขนตอนการใสและ

ถอดอปกรณปองกนเฉพาะบคคล ขนตอนการปฏบตในการเขาและออกหองปฏบตการชวนรภยวธปฏบตเมอเกดกรณ

ฉกเฉนตางๆ เปนตน โดยวธปฏบตมาตรฐานทเขยนตองเหมาะสมกบการปฏบตงาน คำนงถงความปลอดภยและลด

ความเสยงจากการตดเชอเมอปฏบตงาน

ขอกำหนดดานวศวกรรม (Engineering control) โรงพยาบาล และสถาบน ตองจดสราง ควบคม และดแล

หองปฏบตการชวนรภย ใหมอปกรณ เครองมอ ระบบ และคณลกษณะตามขอกำหนดมาตรฐาน ซงเปนทยอมรบใน

ระดบสากล เพอปองกนและควบคมการแพรกระจายเชอจากหองปฏบตการสสงแวดลอม ลดความเสยงจากการตดเชอ

ในการปฏบตงานซงขอกำหนดทงในแงของคณลกษณะของหองปฏบตการ ตปลอดเชอนรภย เครองมอและอปกรณใน

หองปฏบตการ

ขอกำหนดดานการบรหารจดการ (Administrative control) ขอกำหนดนเปนเรองของการบรหารจดการ

ทงในแงนโยบาย การจดหา จดเตรยม ดำเนนการ เพอสนบสนนใหเกดความปลอดภยทางชวภาพ เชน มอบหมาย

บคคลใหมหนาทดแลรบผดชอบสำหรบหองปฏบตการนนๆ (Biosafety officer หรอ Supervisor) จดใหมการฝกอบรม

ใหความรอยางสมำเสมอ (Training) เพอใหมนใจวาผปฏบตงานสามารถปฏบตตามวธปฏบตมาตรฐานไดถกตองมการ



109


ควบคม และจำกดการเขาปฏบตงานในหองปฏบตการ จดหาอปกรณปองกนเฉพาะ สำหรบผปฏบตการอยางเหมาะสม

มแผนสำหรบการฆาเชอหองปฏบตการ (Laboratory Decontamination) ดำเนนการใหมการฉดวคซนแกผปฏบตงาน

(Immunization) และจดใหมโปรแกรมสำรวจการเจบปวยของผปฏบตงาน (Medical surveillances) การฝกซอมการ

ปฏบตงานตามวธปฏบตมาตรฐานเพอใหทกคนสามารถปฏบตไดอยางถก (SOP Compliance) รวมทงมการตรวจสอบ

คณสมบตของผปฏบตงานตามความเหมาะสมของงานทไดรบมอบหมาย (Background checks) การแสดงสญลกษณ

และขอมลตางๆ ทางชวนรภย เครองหมายบงชวาเปนหองปฏบตการชวนรภยระดบใด ใหขอมลชนดของเชอทมการ

ปฏบตการ รวมทงใหระบชอและเบอรโทรศพทผมหนาทรบผดชอบทตดตอไดสะดวก ในบรเวณทชดเจนและเหนไดงาย

(Appropriate Signage) ดงแสดงไวในภาพท 1

ภาพท 1 แสดงสญลกษณและขอมลตางๆ ทางชวนรภย เครองหมายบงชวาเปนหองปฏบตการชวนรภยระดบใด

ใหขอมลชนดของเชอทมการปฏบตการ รวมทงใหระบชอและเบอรโทรศพทผมหนาทรบผดชอบทตดตอไดสะดวก

ในบรเวณทชดเจนและเหนไดงาย (Appropriate Signage)

BIOHAZARDADMITTANCE TO AUTHORIZED PERSONNEL ONLY

Biosafety Level : Responsible Investigator : In case of emergency cal : Daytime phone : Home phone :

Authorization for entrance must be obtained fromthe Responsible Investigation named above.

Biohazard warning sign for laboratory doors



110


การประเมนความเสยง และการจดระดบความเสยง

การประเมนความเสยงเปนกจกรรมสำคญสำหรบการดำเนนมาตรการความปลอดภยและความมนคงทาง

ชวภาพปจจบนมการจดระดบความเสยงตามความรนแรงและปจจยตางๆ โดยหนวยงานตางๆ แตทมการอางองและ

นำไปใชมากทสดคอ การจดระดบความเสยงของเชอจลชพตามคมอความปลอดภยทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการ

(Laboratory Biosafety Manual) ขององคการอนามยโลก (World Health Organization–WHO) และคมอความ

ปลอดภยทางชวภาพสำหรบหองปฏบตการจลชววทยาและชววทยาทางการแพทย (Biosafety in Microbiological

and Biomedical Laboratories) ของศนยควบคมและปองกนโรคแหงสหรฐอเมรกา (US-CDC/NIH) ซงการประเมน

ความเสยงควรทำโดยผมความรและเชยวชาญทางจลชววทยา หรออาจทำในรปแบบคณะอนกรรมการประเมนความเสยง

การดำเนนงานตองประสานงานกบคณะกรรมการดานความปลอดภยของหนวยงานและการประเมนความเสยงจะตอง

มการทบทวนแกไข เพอใหเหมาะสมกบเวลาและสถานทอยเสมอโดยในการประเมนความเสยงแตละครงจะตองนำ

ขอมลใหมๆ ดานระดบความเสยงและองคความรจากหลากหลายแหง เชน วารสารบทความทางวทยาศาสตรมาประมวล

และประกอบการพจารณาซงตองคำนงถงปจจยทเกยวของกบวงจรการตดเชอทง 3 ดานคอเชอจลนทรยโฮสต และวธ

การแพรกระจายเชอ โดยคณลกษณะทควรนำไปใชเปนเครองมอในการประเมนความเสยงคอ บญชความเสยงของเชอ

จลนทรย พยาธกำเนดของการเกดโรค ความรนแรงและขนาดหรอปรมาณ (dose) ของเชอทสามารถกอใหเกดการ

ตดเชอได อาการทเกดขนภายหลงการไดรบเชอทชองทางทเชอเขาสรางกายทงตามธรรมชาตและจากการปฏบตงานใน

หองปฏบตการทงทางการแพทยและสตวแพทยเชน การทมของเขมฉดยาคณสมบตของเชอจลนทรยในแงความคงทน

ตอสภาพแวดลอมความเขนขนและปรมาตรของเชอ ชนดของโฮสททเหมาะสมสำหรบการฟกตว เชน คนหรอสตวขอมล

จากการศกษาในสตวและรายงานการตดเชอจากหองปฏบตการหรอรายงานทางคลนกกจกรรมตางๆ ในหองปฏบตการ

(เชน sonication, aerosolization, centrifugation เปนตน) การดดแปลงทางพนธกรรมซงอาจทำใหเกดการเปลยนแปลง

ขอบเขตโฮสท (host range) ของเชอหรอเปลยนความไวของเชอตอยาหรอวธรกษาทมประสทธภาพทมอยมาตรการ

ปองกนหรอรกษาโรคทมประสทธภาพ

กรณทเปนการประเมนความเสยงกบเชอจลนทรยหรอเชออบตซำ บญชรายชอเชอตามระดบความเสยงทไดม

การประเมนมาแลวเปนเครองมอทสำคญและควรถกนำมาใชเปนอนดบแรก และเมอมการประเมนความเสยงแลวขอมล

ทไดตองถกนำไปใชเปนประโยชนในการวางมาตรการปองกน การวางแผนการดำเนนงาน ประกอบการปรบปรงวธปฏบต

มาตรฐาน (Standard Operating Procedure, SOP) ใชประกอบการเลอกอปกรณปองกนอนตรายเฉพาะบคคลทงนเพอ

ความปลอดภยสงสดตอผปฏบตงานทางการแพทยและสตวแพทย

ในกรณทเกดการระบาดของโรคทไมรสาเหตของโรคใหดำเนนการตามคมอหรอแนวทางทองคกรระดบชาต

หรอองคการอนามยโลกแนะนำไวเนองจากองคกรเหลานไดกำหนดระดบความปลอดภยในการดำเนนการทเหมาะสมไว

เชนกรณเกดการระบาดของโรคซารส (Severe Acute Respiratory Syndrome, SARS) โดยหากไดตวอยางสงตรวจจาก

คนไขหรอจากสตวปวยตองระมดระวงในการเปดภาชนะอยางมากโดยตองใสถงมอเสอกาวนแวนตาปองกนการดำเนน

การปฏบตงานใดๆ ควรใชระดบความปลอดภยระดบ 2 เปนอยางตำเมอตองจบตองตวอยางสงตรวจนนๆ หากจะตอง

ขนสงหรอขนยายตวอยางนนๆ จะตองดำเนนการตามกฎและระเบยบระดบชาตหรอกฎขอบงคบระหวางประเทศ



111


โดยทวไปการจดกลมเชอจลนทรยทมอยในหองปฏบตการ จะมหลกเกณฑในการพจารณาทใกลเคยงกน ทงนอาศย

ขอมลจากการศกษาวจยในหลายดานจนทราบถงคณสมบตในแงมมตางๆ อยางแนชด โดยคำนงถงความเสยงตอการ

เกดโรคของเชอจลนทรยทงในมนษยและสตว การตดตอหรอแพรกระจาย วธรกษาหรอการปองกนโรค รวมถงปจจยอนๆ

เชน พาหะของเชอจลนทรยกอโรค เปนตน จงมการจดจำแนกเชอจลนทรยในหองปฏบตการไดเปน 4 กลม ดงน

เชอกลมเสยงท 1 (ไมมความเสยงตอการเจบปวย มอตราการแพรกระจายเชอตำ) เปนเชอจลนทรยทไมม

หรอมความเสยงนอยมากตอทงในระดบตวบคคลและชมชน และสงแวดลอมโดยทวไปไมเปนเชอทกอใหเกดโรคใน

มนษยและสตว ไมเปนอนตรายตอบคลากรทปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยหรอสตวแพทยเชน Canine

hepatitis, Escherichia coli

เชอกลมเสยงท 2 (มความเสยงตอการเจบปวยปานกลาง อตราแพรกระจายเชอตำ มวธรกษาหรอการ

ปองกนโรคทมประสทธภาพมาก) เปนเชอจลนทรยทมความเสยงปานกลางตอตวบคคลแตมความเสยงตำตอการเกด

การระบาดในระดบชมชนและสงแวดลอมมกเปนเชอทกอใหเกดโรคไดทงในมนษยและสตวแตมกไมเปนอนตราย

รายแรงตอบคลากรทปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยหรอสตวแพทยหากมการไดรบเชอเหลาน อาจทำใหม

การตดเชอรนแรงแตจะมความเสยงในการแพรกระจายของเชออยางจำกดซงในทางการแพทยจะมวธรกษาหรอการ

ปองกนโรคทมประสทธภาพมาก เชนสามารถฉดวคซนเพอปองกนโรคได มยาทสามารถรกษาหรอบรรเทาอาการไดเชอ

Hepatitis A, B, and C, Influenza A, Lyme disease, Dengue fever, Salmonella, Mumps, Bacillus subtilis,

Measles, HIV เปนตน

เชอกลมเสยงท 3 (มความเสยงตอการเจบปวยสง อตราแพรกระจายเชอปานกลาง อาจมวธรกษาทม

ประสทธภาพ แตวธการปองกนโรคยงไมมประสทธภาพดพอ) เปนเชอจลนทรยทมความเสยงสงตอตวบคคลแตม

ความเสยงปานกลางตอการเกดการระบาดในชมชนและสงแวดลอมเพราะเชอเหลานมกกอใหเกดโรคทรายแรงทงใน

มนษยและสตวแตมกไมคอยมการแพรกระจายมากนก เนองจากมขอจำกดในการตดเชอจากมนษยหรอสตวทตดเชอไป

สมนษยหรอสตวอน แตสำหรบบคลากรทปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยหรอสตวแพทยจะเปนผมความ

เสยงสง แมวาการไดรบเชอกลมเสยงท 3 จะมวธรกษาหรอการปองกนโรคทมประสทธภาพ แตกมโอกาสเสยชวตจาก

การตดเชอเหลานไดเชอ Mycobacteriumtuberculosis, SARS coronavirus, Anthrax, West Nile virus, Venezuelan

equine encephalitis, Eastern equine encephalitis, SARS, Tuberculosis, Typhus, Rift Valley fever, Rocky

Mountain spotted fever, Yellow fever เปนตน

เชอกลมเสยงท 4 (มความเสยงตอการเจบปวยสงสด อตราแพรกระจายเชอสง) เปนเชอจลนทรยมความ

เสยงสงทงตอบคคล และมความเสยงสงตอการเกดการระบาดในชมชนและสงแวดลอมเพราะเชอเหลานมกกอใหเกด

โรคทรายแรงเปนเชอทงในมนษยและสตวและมนษยหรอสตวทตดเชอจะสามารถแพรกระจายไปสมนษยหรอสตวอนได

งายทงทางตรงและทางออมสำหรบบคลากรทปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยหรอสตวแพทยจะเปนผมความ

เสยงสงทงการเปนผตดเชอและผแพรกระจายเชอ โดยหากมการไดรบเชอกลมเสยงท 4 จะมอตราการเสยชวตสงมาก

เนองจากปจจบนยงไมมวธรกษา หรอการปองกนโรคทมประสทธภาพ จงมการนำเชอในกลมเสยงนไปพฒนาเปนอาวธ

ชวภาพ ซงเชอทมขอกำหนดใหปฏบตการในหองปฏบตการชวนรภย ระดบท 4 มดงน Marburg virus, Ebola virus,



112


Hantaviruses, Lassa fever, Crimean-Congo hemorrhagic fever เปนตน ในประเทศไทยไมอนญาตใหมการครอบครอง

ศกษาวจย หรอเพอการใดๆ

การจำแนกเชอกลมเสยงในประเทศไทย

หากพจารณาถงการจดจำแนกเชอจลนทรยทมอยในหองปฏบตการตามระดบความเสยงของหลายประเทศ

ทงสหรฐอเมรกา ออสเตรเลย นวซแลนด แคนาดา สหภาพยโรป สงคโปร รวมทงหนวยงานสากลอยางองคการ-

อนามยโลกแลว จะเหนวาการจดจำแนกเชอจลนทรยในแตละประเทศ จะมหลกเกณฑทคลายคลงกน ทงนขนกบ

วตถประสงคของแตละประเทศ โดยจะคำนงถงความเสยงของเชอจลนทรยและระดบความปลอดภยทางชวภาพซง

มงเนนทผปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยและสตวแพทย สำหรบประเทศไทยไดยดหลกการจดจำแนก

ตามหลกขององคการอนามยโลกป ค.ศ. 2004 และตามประกาศของกรมวทยาศาสตรการแพทย เรองขอปฏบตในการ

ดแลเชอโรคตามระดบความเสยงฉบบลงวนท 14 กนยายน 2550 ดงตอไปน

เชอกลมเสยงท 1 (risk group 1) หมายถงเชอนนไมมความเสยงหรอเสยงนอยตอบคคล และชมชนไดแก

เชอโรคทไมกอใหเกดโรคในคนและสตว เชนเชอ Lactobacillus acidophilus, Escherichia coli

เชอกลมเสยงท 2 (risk group 2) เชอนมความเสยงปานกลางสำหรบบคคล แตมความเสยงนอยสำหรบ

ชมชน เปนเชอทกอใหเกดโรคไดในคนหรอสตว แตไมเปนอนตรายรายแรงตอผทำงานในหองปฏบตการชมชน หรอ

สงแวดลอม โรคทเกดมวธปองกนและรกษาทไดผลความเสยงของการแพรเชอมจำกด เชน Bacillus cereus

เชอกลมเสยงท 3 (risk group 3) เชอมความเสยงสงตอบคคล แตมความเสยงนอยตอชมชนเปนเชอกอโรค

รายแรงในคนหรอสตว โรคทเกดมวธปองกนและรกษาทไดผลเชน Mycobacterium spp.

เชอกลมเสยงท 4 (risk group 4) เชอมความเสยงสงตอบคคล และมความเสยงสงตอชมชน เชอสามารถกอ

โรครายแรงในคนหรอสตว สามารถแพรกระจายไปยงบคคลอนไดโดยทางตรงหรอทางออม โรคทเกดยงไมมวธปองกน

และการรกษาทไดผลเชน hemorrhagic fever virus, Ebola virus

จะเหนวาหลกการจดจำแนกเชอจลนทรยทมอยในหองปฏบตการแบบใดกตาม จะมวตถประสงคหลกเหมอนกน

คอ เพอใหสามารถมนใจไดวาผปฏบตงานในหองปฏบตการทางการแพทยและสตวแพทย หรอผทเกยวของในระดบตางๆ

จะดำเนนการไดอยางถกตองตามหลกวชาการ มการปองกนความเสยงตอทงสขภาพของตวผปฏบตเอง ผเกยวของ

และสงแวดลอม อยางเหมาะสม รวมทงมมาตรการปองกนมใหผประสงคราย ลกลอบนำเชอโรคทมอยในหองปฏบตการ

ไปใชในทางทผด ซงจะเปนประโยชนตอความปลอดภยของทงผครอบครองเชอ ผปฏบตงาน ผเกยวของ และสงแวดลอมและ

ชมชนอกดวย

เลอกหองปฏบตการอยางไรใหเหมาะสมกบงานวจย ?

โดยทวไปหองปฏบตการเพอการตรวจวนจฉยและวจยทางการแพทยจะสามารถแบงตามระดบความปลอดภย

ไดเปน 4 แบบ (Biosafety laboratory level 1-4: BSL1-BSL4) ซงในบางประเทศเรยกเปน Physical containment

level 1-4 (P1-P4) เพอใหสามารถเลอกใชงานไดอยางเหมาะสมกบการปฏบตงาน โดยขนกบระดบความรนแรงและ



113


อนตรายของเชอทปฏบตการอย (ตารางท 1) ซงหลกเกณฑในการเลอกใชของหองปฏบตการทงทางการแพทยและ

สตวแพทย จะพจารณาตามความเสยงในการตดเชอจลนทรย (Risk group) ความรนแรงและอนตรายในการตดเชอ

วธการแพรกระจายเชอ รวมทงหลกการและวธการปฏบตงานของบคลากรทางการแพทยและสตวแพทย ดงนน

หองปฏบตการแตละชนดกจะมหลกการปฏบตงาน เครองมอ และอปกรณปองกนสำหรบผปฏบตงานทแตกตางกนดวย

โดยสามารถแบงหองปฏบตการไดเปน 2 ระดบคอ

ตารางท 1 การเลอกใชหองปฏบตการชวนรภยระดบ 1-4 กบสำหรบการปฏบตงานกบเชอตามระดบความเสยง

ระดบความเสยงของเชอ

(Risk group)

ระดบหองปฏบตการ (Biosafety Level)

หองปฏบตการ ในประเทศไทย

ขอกำหนด (Requirement)

1 หองปฏบตการชวนรภย

ระดบ 1 (BSL-1)

หองปฏบตการพนฐาน

สำหรบการเรยนการสอน

โตะปฏบตการและอางลางมอไมตองการ

เครองมอปองกน



หองปฏบตการทางการ-

แพทยในโรงพยาบาล และ

สถาบนวจย

อปกรณปองกนเฉพาะ คอ เสอกาวน

ถงมอ แวนตา และการปฏบตงานตอง

ทำในตชวนรภยระดบ 1 หรอ 2



เชน หองปฏบตการเพาะ-

เลยงเชอไขหวดนก

อปกรณปองกนเฉพาะพเศษ คอ ชด-

ปองกนแบบพเศษ (Tyvec suite) สวม

หนากากแบบ N95 ใสแวนตา หรอใช

เครองกำเนดอากาศระบบ positive pressure

(PAPR) การปฏบตงานตองทำในตชว-

นรภยระดบ 2 ขนไป หองปฏบตการ

ตองมแรงดนเปนลบ (Negative presure)

มประตสองชนและทศทางการไหลของ

ลมเปนทางเดยว



ไมม โดยขอกำหนดของหองปฏบตการแบบน

จะคลายกบหองปฏบตการชวนรภย

ระดบท 3 แตเพมระบบ air lock การ

ปฏบตการตองทำในตชวนรภยระดบ 3

(Biosafety cabinet class III) มตนง

ฆาเชอ (Autoclave) ซงม 2 ทางเปด

และสถานทตงหองปฏบตการแบบนตอง

อยในอาคารทแยกจากสถานทอนทงใน

แงของพนทและระบบการไหลเวยน



114


1. กลมหองปฏบตการเพอการตรวจวนจฉยและการวจยทางการแพทยพนฐาน (Basic Laboratoryfor

Medical Diagnostic and Research) ซงจะมระดบการใชงานตามความปลอดภยไดเปน 2 ระดบยอยคอหองปฏบตการ

ชวนรภย ระดบ 1 (Biosafety laboratory level 1: BSL-1) และหองปฏบตการชวนรภย ระดบ 2 (Biosafety laboratory

level 2: BSL-2)

2. กลมหองปฏบตการเพอการตรวจวนจฉยและการวจยทางการแพทยขนสง (High Containment

Laboratory for Medical Diagnostic and Research) หองปฏบตการชวนรภย ระดบ 3 (Biosafety laboratory level 3

: BSL-3) และหองปฏบตการชวนรภย ระดบ 4 (Biosafety laboratory level 2: BSL-4)

หองปฏบตการแตละระดบจะออกแบบมาโดยคำนงถงความปลอดภยของบคคลกร สงแวดลอม และชมชน

เปนหลกมาตรฐานการปฎบตงานดานจลชววทยา เพอใหเกดความปลอดภยตอผปฏบตงาน เพอปกปองสงแวดลอมและ

จดการกบความเสยงซงเปนไปตามระดบความรนแรงของจลนทรยซงหองปฏบตการแตละชนดมลกษณะดงน

หองปฏบตการชวนรภย ระดบ 1 (BSL-1) เปนหองปฏบตการมลฐาน (Basic laboratory) ใชสำหรบ

การเรยนการสอนในโรงเรยนมธยมและในมหาวทยาลยระดบปรญญาตร ซงเหมาะกบการปฏบตงานทเกยวของกบ

เชอกลมเสยงท 1 (Risk group 1) โดยทวไปเปนเชอทไมกอใหเกดโรคในคน หองปฏบตการระดบน จงไมจำเปนตอง

แยกพนทออกจาก พนทสวนอนของอาคาร ไมมระบบหรอเครองมอพเศษและไมจำเปนตองมอปกรณปองกนเฉพาะโดย

ขอกำหนดของหองปฏบตการแบบนจะมเพยงโตะปฏบตการและอางลางมอเทานน การทำงานสามารถทำบนโตะ

ปฏบตการทวไป แตใชมาตรฐานการปฎบตงานทางดาน จลชววทยาโดยไมจำเปนตองใชเครองมอหรออปกรณเสรม แต

ควรมการประเมนความเสยงเพอควบคมงานใหเหมาะสม กบหองปฏบตการน เจาหนาทปฏบตงาน ตองผานการอบรม

เฉพาะทางทเกยวของกบกระบวนการในการปฏบตงานและ ตองมการตรวจสอบ โดยนกวทยาศาสตรทผานการอบรม

ทางดานจลชววทยาหรอสาขาอนทเกยวของ

หองปฏบตการชวนรภย ระดบ 2 (BSL-2) เปนหองปฏบตการมลฐาน ทพบตามโรงพยาบาล และสถาบน

วจยทวไปใชกบการปฏบตงานทเกยวของกบเชอกลมเสยงท 2 (Risk group 2) เชน ซงจะรวมถงสงสงตรวจ (Clinical

specimen) ทกชนดทมาจากคนดวย ดงนนการปฏบตการกบเชอกลมนจงตองอปกรณปองกนเฉพาะสำหรบผปฏบตงาน

(Primary barrier) เชน ถงมอ (Glove) เสอกาวน (Gown) และ แวนตา (Goggle) หรอ แผนบงหนา (Face protection)

ในกรณทการปฏบตงานอาจกอใหเกดเปนละอองฝอย (Aerosal) ซงสามารถตดตอผานทางเดนหายใจได มระบบหรอ

อปกรณปองกน (Secondary barrier) เพมเตมคอ ตชวนรภยระดบ 1 หรอ 2 (Biosafety cabinet class I or II)

หองปฏบตการชวนรภย ระดบ 3 (BSL-3) เปนหองปฏบตการทเหมาะกบการปฏบตงานทเกยวของกบเชอ

อนตรายทมความรายแรงกลมเสยงลำดบท 3 (Risk group 3) สามารถตดตอผานทางเดนหายใจได ดงนนการปฏบตการกบ

เชอกลมนจงตองมการปองกนทง อปกรณปองกนฉพาะ (primary barrier) ระบบการปองกน (secondary barrier) และ

มมาตรการเพมเตมหากตองปฏบตงานกบเชอกลมน เพอความปลอดภยและปองกนการตดเชอของผปฏบตงาน เชน

ตองสวมชดปองกนแบบพเศษ (Tyvec suite) สวมหนากากแบบ N95 ใสแวนตา (Goggles) หรอใชเครองชวยหายใจ

ระบบ positive pressure (PAPR) การปฏบตการตองทำในตปลอดเชอนรภยระดบ 2 (Biosafety cabinet class II)

และหองปฏบตการตองมบรยากาศแรงดนเปนลบ (Negative pressure) เพอปองกนการเลดลอดของเชอออกสสงแวดลอม



115


นอกอาคารดวย

หองปฏบตการชวนรภย ระดบ 4 (BSL-4) เปนหองปฏบตการทเหมาะกบการปฏบตงานทเกยวของกบเชอ

กลมทมความเสยงมากทสด เนองจากเปนเชอทกอโรครายแรงในคนและสตว และยงสามารถแพรเชอไปยงบคคลอน

หรอสตวอนได ทงทางตรงและทางออม จงถกจดเปนเชอกลมเสยงลำดบท 4 (Risk group 4) โดยขอกำหนดของหอง

ปฏบตการแบบนจะคลายกบหองปฏบตการชวนรภย ระดบท 3 แตเพมระบบ air lock การปฏบตการตองทำในต

ปลอดเชอนรภยระดบ 3 (Biosafety cabinet class III) มตนงฆาเชอ (Autoclave) ซงม 2 ทางเปด และสถานทตงหอง

ปฏบตการแบบนตองอยในอาคารทแยกจากสถานทอนทงในแงของพนทและระบบการไหลเวยนอากาศ สำหรบผปฏบต

งานในหองปฏบตการชวนรภย ระดบท 4 ตองมชดพเศษซงมบรรยากาศแรงดนเปนบวก (Positive pressure suite) เพอ

แยกออกจากสภาพแวดลอมของหองอยางชดเจน

ระดบของหองปฏบตการกบระดบความเสยงของเชอจลชพ อาจไมเปนไปตามทกำหนด ทงนขนกบกจกรรมท

เกดขนในหองปฏบตการ เชน การตรวจวเคราะหจากตวอยางสงตรวจของผปวยโดยตรง จะพจารณาเลอกใชหอง

ปฏบตการระดบ 2 แตหากเปนกรณการเพาะเลยงเชอเอชไอวจะตองทำในหองปฏบตการระดบ 3 เปนตน

บทสรป

ปจจบนมาตรฐานการปฏบตงานในดานตางๆ กำลงไดรบความสนใจและใหความสำคญเปนอยางมาก หลาย-

หนวยงานไดบงคบใชขอกำหนดดานความปลอดภยทางชวภาพ โดยเฉพาะในการดำเนนงานวจย บางครงพบวานกวจย

ยงมความสบสนและความเขาใจทไมตรงกบ คณะกรรมการดานความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพของหนวยงาน

ซงสวนหนงเกดจากการขาดความรความเขาใจในหลกการดานความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพ ทำใหผปฏบต

จำนวนหนงมองเรองนเปนอปสรรค มากกวาทจะใหความสำคญกบเนอหาและวตถประสงคทแทจรง การสรางความ

เขาใจและการสรางแนวปฏบตทเหมาะสม กอใหเกดความตระหนกรและชวยทำใหทศนคตทดตอมาตรการความ

ปลอดภยและความมนคงทางชวภาพในผปฏบตงานและผเกยวของทกระดบ ซงจะเปนตวขบเคลอนใหการดำเนนงาน

ดานความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพมประสทธภาพ


ชลภทร สขเกษม (2551). บทท 23, ไขหวดใหญ/ไขหวดนก. พมพครงท 2 กรงเทพฯ: สมาคมไวรสวทยา (ประเทศไทย)

ชลภทร สขเกษม (5 เมษายน 2552). หลกการความปลอดภยทางชวภาพสำหรบผปฏบตงานในหองปฏบตการ

คลนกเมอเกดไขหวดใหญสายพนธใหมชนดเอเอช 1 เอน 1/2009 ระบาด. แหลงทมา URL: http://www.

thaibiosafety.org/h1n1manual.pdf

ชลภทร สขเกษม. หนงสอพมพไทยโพสต (27 พฤษภาคม 2553) รบมออาวธชวภาพภยกอการราย. แหลงทมา URL:

http://www.ryt9.com/s/tpd/907865

ชลภทร สขเกษม. หนงสอพมพกรงเทพธรกจ (31 พฤษภาคม 2553). เวทโลกหวนอาวธเชอโรคหลดรพ. แหลงทมา

URL: http://www. bangkokbiznews.com /2010/05/31/news_30972793.php?news_id=30972793



116


ชลภทร สขเกษม. หนงสอพมพบานเมอง (28 พฤษภาคม 2553). ทวโลกเตรยมแผนรบมอภยกอการรายรปแบบใหม.

แหลงทมา URL: http://www. ryt9.com/s/bmnd/908961

สดารตน มโนเชยวพนจ และคณะ. (2544). การประกนคณภาพ: การบรหารความปลอดภย ในหองชนสตรโรค.

เอช ท พ เพรส จำกด.

Athlin S, Vikerfors T, Fredlund H, et al (2007). Atypical clinical presentation of laboratory-acquired

meningococcal disease. Scand J Inf Dis,2007 (29), 911-921.

Bouza E, Martin A, Van den Berg R, et al (2008). Laboratory-acquired Clostridium difficile polymerase

chain reaction ribotype 027: a new risk for laboratory workers? Clin Infect Dis, 2008 (47), 1493-94.

Centers for Disease Control and Prevention (2007). Biosafety in microbiological and biomedical laborato-

ries, 5thed. Washington DC. U.S. Government Printing Office.

Centers for Disease Control and Prevention (2000). Primary containment for biohazards: selection,

installation and use of biological safety cabinets. Washington, DC: U.S. Government Printing Office.

Demirdal T, Demirturk N. (2008) Laboratory-acquired brucellosis. Ann Acad Med Singapore, 2008 (37),

86-87.

Kessler AT, Stephens DS, Somani J. (2007) Laboratory-acquired serogroup A meningococcal meningitis.

J Occup Health, 2007 (49), 399-401.

Centers for Disease Control and Prevention. (2006). Laboratory-Acquired Brucellosis; two cases of brucel-

losis in microbiologists at two clinical laboratories were reported to state health departments in

Indiana and Minnesota. Morbidity and Mortality Weekly Report.

Centers for Disease Control and Prevention. (2008). Laboratory-Acquired Vaccinia Exposures and Infec-

tions, United States, 2005 - 2007. Morbidity and Mortality Weekly Report.

Centers for Disease Control and Prevention (2009). Laboratory-Acquired Vaccinia Virus Infection, United

States, Virginia, Morbidity and Mortality Weekly Report.

Peacock SJ, Schweizer HP, Dance DAB, et al. (2008) Management of accidental laboratory exposure to

Burkholderiapseudomallei and B. mallei. Emerg Infect Dis. 2008.

Venter M, Burt FJ, Blumberg L, et al.(2009) Cytokine induction after laboratory-acquired West Nile virus

infection. N Engl J Med, 2009 (360): 1260-1262.

World Health Organization (2004). Laboratory biosafety manual 3rded. Geneva.

World Health Organization (2005).WHO laboratory biosafety guidelines for handling specimens suspected

of containing avian influenza A virus URL: http://www.who.int/csr/disease/avian _influenza /guide-

lines/handlingspecimens/en/index.html



117


Wagenvoort JHT, De Brauwer EIGB, Gronenschild JMH, et al. (2006) Laboratory-acquired meticillin-resis-

tant Staphylococcus aureus (MRSA) in two microbiology laboratory technicians. Eur J ClinMicro-

biol & Infectious Diseases, 2006 (25): 470-472.


ดร.ชลภทร สขเกษม สงกด หนวยไวรสวทยาและจลชววทยาโมเลกล ภาควชาพยาธวทยา คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

รามาธบด มหาวทยาลยมหดล และเครอขายความปลอดภยและความมนคงทางชวภาพ (ประเทศไทย) e-mail:

[email protected] ; [email protected]

ดร.สชาดา โทผล สงกด คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต




119


แนะนำหนงสอ ยธยา อยเยน*

ชอหนงสอ : The Evolution of Plants

ผเชยน : Willis, K.J. and McElwain, J.C.

จำนวนหนา: 378 หนา

จดพมพโดย: Oxford University Press

ปทพมพ: 2002

ราคา: 80 $

หนงสอ “ววฒนาการของพช (The Evolution of Plants)” เขยนโดย Willis, K.J. และ McElwain, J.C.

เปนหนงสอทนำเสนอเรองราวเกยวกบววฒนาการและความเปนมาของพช เนอหาภายในเลมประกอบไปดวยความร

เกยวกบววฒนาการของพช อาท การศกษาววฒนาการของพช ลกษณะของพชในยคแรกเรม การปรบเปลยนขนมา

ดำรงชวตบนบกของพช โครงสรางปาในยคแรก การกำเนดพชมดอก การสญพนธและการปรบตวเพอการอยรอด

ซากดกดำบรรพ การเปลยนแปลงสงแวดลอมของโลก ความสมพนธเชงววฒนาการของพชกลมตางๆ รวมไปถง

ววฒนาการและเหตการณสำคญตางๆทเกยวของ เปนตน

เนอหาภายในเลมแบงออกเปน 10 บทดวยกน โดยในบทตนๆจะนำเสนอในลกษณะของการเกรนนำเรองราว

ตางๆ เกยวกบวธการทางบรรพชวนวทยา (Paleontology) ซงเปนวธการศกษาลกษณะรปราง ความเปนอย และ

ประวตการววฒนาการของสงมชวต นอกจากนยงมเนอหาเกยวกบการแบงชวงเวลาทางววฒนาการ (Evolutionary

time scale) ในมมมองดานพฤกษศาสตร การกำเนดสงมชวตจำพวก prokaryotes และ eukaryotes

* คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎสวนดสต

แนะนำหนงสอ


120


สวนของบทกลางถงตอนทายจะอธบายถงการเปลยนแปลงของโลกในชวงเวลา 65 ลานปทผานมา เชน ลำดบ

ของการเกดแผนดน การเพมขนของพชสเขยว การกำเนดของปาไม การกำเนดของพนธไมดอก (Angiosperms) และ

การววฒนาการรวมกนระหวางพชมดอกกบแมลง ววฒนาการของพชจำพวกหญาและววฒนาการในการสงเคราะหดวย

แสงของพช C4 และ CAM เปนตน นอกจากน Willis และ McElwain ยงไดอธบายถงการเปลยนแปลงสภาพ

แวดลอมของโลกในยค Permian (290-248 ลานปทผานมา) ในประเดนตางๆ เชน การกอตวของแผนดนผนใหญ

(Pangaea) การเปลยนแปลงของบรรยากาศทเรมอนขน รวมถงระดบการเพมขนของกาซคารบอนไดออกไซดในชน

บรรยากาศ การเกดววฒนาการของพชจำพวกปรงและพชโบราณอนๆ เชน Bennettites, Ginkgos และ Glossopterids

ซงพชในแตละกลมจะมลกษณะเฉพาะทโดดเดนเปนเอกลกษณของตนเอง แตในขณะเดยวกนกมลกษณะตางๆ ทม

ความสมพนธกนระหวางกลมอยดวย ตอมาในชวงกลางของยค Permian พบวามการเปลยนแปลงของสภาพอากาศ

ทำใหเกดการกระจายของพชไปตามภมภาคตางๆ ซงแบงออกไดเปน 7 ชวภมภาค (biomes) ตามสภาพภมศาสตร

ไดแก Tropical summerwet, Tropical everwet, Subtropical desert, Warm temperate, Mid-latitude desert, Cool

temperate และ Cold temperate

Willis และ McElwain เขยนปดทายเลมในบทสดทาย ดวยการสรปและอธบายถงววฒนาการของพชโดยใช

ทฤษฎววฒนาการตางๆมาสนบสนนไดอยางนาสนใจ นอกจากนภายในเลมตลอดทงเลมยงมภาพประกอบขาวดำ เชน

แผนท ภาพทางกายวภาคของพชทมความชดเจน สวยงาม และมเนอหาทไมยากจนเกนไป จงเหมาะสำหรบนกศกษา

และผทสนใจทวไปทตองการศกษาเกยวกบววฒนาการของพชเปนอยางด

แนะนำหนงสอ


121


กระบวนการจดทำวารสารวจย มสด

วารสารวจย มสด เปนวารสารทางวชาการทมวตถประสงคเพอเผยแพรผลงานวจยในลกษณะนพนธตนฉบบ

(Original Article) นพนธปรทศน (Review Article) และเพอเปนการแลกเปลยนความรแนวคดทเกยวของกบ

ผลงานวจย จดพมพออกเผยแพรปละ 3 ฉบบ (ประจำเดอนมกราคมถงเดอนเมษายน เดอนพฤษภาคมถงเดอนสงหาคม

และเดอนกนยายนถงเดอนธนวาคม) โดยมขนตอนการดำเนนงานจดทำวารสารวจย มสด ดงตอไปน

1. ประกาศรบตนฉบบจากนกวจย

2. กองบรรณาธการวารสารฯ ตรวจสอบความสมบรณและถกตองของตนฉบบ

3. กองบรรณาธการวารสารฯ จดสงตนฉบบใหผทรงคณวฒ (Peer Review) ในสาขาวชานนๆ อานประเมน

ตนฉบบ จำนวน 3 ทานตอเรอง

4. สงใหผเขยนแกไขตามผลการอานประเมนของผทรงคณวฒ (Peer Review)

5. กองบรรณาธการวารสารฯ ตรวจสอบความถกตอง และจดพมพตนฉบบวารสารวจย มสด

6. จดสงตนฉบบใหบรษท ศรเมองการพมพ จำกด ดำเนนการจดทำรปเลม

7. กองบรรณาธการวารสารฯ ดำเนนการเผยแพรวารสาร

หลกเกณฑในการลงตพมพตนฉบบของวารสารวจย มสด

1. ตนฉบบทผเขยนสงมาเพอการพจารณาจะตองไมเคยตพมพในวารสารใดวารสารหนงมากอน

2. ตนฉบบทผเขยนสงมาเพอการพจารณาตองไมอยระหวางเสนอขอตพมพในวารสารอน

3. เนอหาในตนฉบบควรเกดจากการสงเคราะหความคดขนโดยผเขยนเองไมไดลอกเลยนหรอตดทอนมาจาก

ผลงานวจยของผอน หรอจากบทความอนโดยไมไดรบอนญาต หรอปราศจากการอางองทเหมาะสม

4. ผเขยนตองเขยนตนฉบบตามรปแบบของตนฉบบตามขอกำหนดในระเบยบการสงตนฉบบ

5. ผเขยนไดแกไขความถกตองของเรองทสงมาตพมพ ตามขอเสนอแนะของ คณะผทรงคณวฒ (Peer

Review) แลว

6. หลงจากผเขยนไดแกไขเรองแลว กองบรรณาธการไดทำการตรวจสอบความถกตองอกครงหนง

ระเบยบการสงตนฉบบ

กองบรรณาธการไดกำหนดระเบยบการสงตนฉบบไวใหผเขยนยดเปนแนวทางในการสงตนฉบบสำหรบ

การตพมพลงวารสารวจย มสด และกองบรรณาธการสามารถตรวจสอบตนฉบบกอนการตพมพ เพอใหวารสาร

มคณภาพสามารถนำไปใชอางองได



122


1. การเตรยมตนฉบบ มรายละเอยดดงน

1.1 ขนาดของตนฉบบ พมพหนาเดยวบนกระดาษขนาดเอ 4 โดยกำหมดคาความกวาง 19 เซนตเมตร

ความสง 26.5 เซนตเมตร และเวนระยะหางระหวางขอบกระดาษดานบนและซายมอ 3.5 เซนตเมตร

ดานลางและขวามอ 2.5 เซนตเมตร

1.2 รปแบบอกษรและการจดวางตำแหนง ใชรปแบบอกษร Angsana New พมพดวยโปรแกรม

ไมโครซอฟทเวรด โดยใชขนาด ชนดของตวอกษร รวมทงการจดวาง ตำแหนงดงน

1.2.1 หวกระดาษ ประกอบดวย เลขหนา ขนาด 12 ชนดตวธรรมดา ตำแหนงชดขอบกระดาษดานขวา

1.2.2 ชอเรองภาษาไทย ขนาด 16 ชนดตวหนา ตำแหนงกงกลางหนากระดาษ

1.2.3 ชอเรองภาษาองกฤษ ขนาด 16 ชนดตวหนา ตำแหนงกงกลางหนากระดาษ

1.2.4 ชอผเขยน ขนาด 14 ชนดตวหนา ตำแหนงกงกลางหนากระดาษใตชอเรอง

1.2.5 ทอยหรอหนวยงานสงกดของผเขยน ขนาด 14 ชนดตวหนา ตำแหนง กงกลางหนากระดาษ

ใตชอผเขยน

1.2.6 หวขอของบทคดยอไทย/องกฤษ ขนาด 14 ชนดตวหนา ตำแหนงชดขอบ กระดาษดานซาย

ใตทอย/หนวยงานสงกดของผเขยน

1.2.7 เนอหาบทคดยอไทย/องกฤษ ขนาด 14 ชนดตวธรรมดา จดพมพเปน 1 คอลมน บรรทดแรก

เวน 1 Tab จากขอบกระดาษดานซาย และพมพใหชดขอบทงสองดาน

1.2.8 หวขอเรอง ขนาด 14 ชนดตวหนา ตำแหนงชดขอบกระดาษดานซาย

1.2.9 หวขอยอย ขนาด 14 ชนดตวธรรมดา ระบหมายเลขหนาหวขอยอยโดยเรยงตามลำดบ

หมายเลข ตำแหนง เวน 1 Tab จากขอบกระดาษดานซาย

1.2.10 เนอหา ขนาด 14 ชนดตวธรรมดา จดพมพเปน 1 คอลมน และพมพใหชดขอบทงสองดาน

1.3 จำนวนหนา ตนฉบบควรมความยาวไมเกน 10 หนา

2. การเรยงลำดบเนอหาตนฉบบ

เนอหา ภาษาไทยทมคำศพทภาษาองกฤษ ควรแปลเปนภาษาไทยใหมากทสด (ในกรณทคำศพทภาษา

องกฤษเปนคำเฉพาะทแปลไมไดหรอแปลแลวไมไดความหมายชดเจนใหทบศพทได) และควรใชภาษา

ทผอานเขาใจงาย ชดเจน หากใชคำยอตองเขยนคำเตมไวครงแรกกอนเนอหาตองเรยงลำดบดงน

2.1 ชอเรอง ควรสน และกะทดรด ความยาวไมควรเกน 100 ตวอกษร ชอเรองตองมทงภาษาไทยและ

ภาษาองกฤษ โดยใหนำชอเรองภาษาไทยขนกอน

2.2 ชอผเขยน เปนภาษาไทย และระบตำแหนงทางวชาการ

2.3 ทอย ระบชอหนวยงานหรอสถาบน และ E-mail ของผเขยน

2.4 บทคดยอ เขยนทงภาษาไทย และภาษาองกฤษ เขยนสรปสาระสำคญของเรองอาน แลวเขาใจงาย

ความยาวไมควรเกน 250 คำ หรอ 15 บรรทดโดยใหนำบทคดยอภาษาไทยขนกอน บทคดยอภาษา

องกฤษ (Abstract) ซงแปลจากบทคดยอภาษาไทยเปนภาษาองกฤษตองมเนอหาตรงกน ใชอกษร



123


ตวตรง จะใชตวเอนเฉพาะศพทวทยาศาสตร

2.5 บทนำ เปนสวนของเนอหาทบอกความเปนมา และเหตผลนำไปสการศกษาวจย และควรอางอง

งานวจยอนทเกยวของประกอบดวย

2.6 คำสำคญ ทมความสำคญตอชอเรองหรอเนอหาของเรองททำการวจยทงภาษาไทยและภาษา

ตางประเทศใหครบถวน ทงนเพอประโยชนในการนำไปใชในการเลอกหรอคนหาเอกสารทมชอเรอง

ประเภทเดยวกนกบเรองททำการวจยได

2.7 วตถประสงค ใหชแจงถงจดมงหมายของการศกษา

2.8 วธการศกษา

2.8.1 ตนฉบบดานวทยาศาสตร ควรอธบายเกยวกบเครองมอ อปกรณ สารเคม และวธการทใช

ในการวจย

2.8.2 ตนฉบบดานสงคมศาสตร ควรอธบายวธดำเนนการวจย โดยกลาวถงวธการสมกลมตวอยาง

ทมาของกลมตวอยาง แหลงทมาของขอมล การเกบและรวบรวมขอมล การใชเครองมอสถต

ทใชในการวจยและการวเคราะหขอมล

2.9 ผลการศกษา เปนการเสนอสงทไดจากการวจยเปนลำดบอาจแสดงดวยตารางกราฟแผนภาพ

ประกอบการอธบาย ทงนถาแสดงดวยตาราง ควรเปนตารางแบบไมมเสนขอบตารางดานซาย

และขวา หวตารางแบบธรรมดาไมมส ตารางควรมเฉพาะทจำเปนไมควรมเกน 5 ตาราง สำหรบ

รปภาพประกอบควรเปนรปภาพขาว-ดำ ทชดเจนและมคำบรรยายใตรป กรณทจำเปนอาจใชภาพสได

2.10 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ เปนการสรปผลทไดจากการวจย ควรมการอภปรายผลการวจย

วาเปนไปตามสมมตฐานทตงไวหรอไมเพยงใด และควรอางทฤษฎหรอเปรยบเทยบการทดลองของ

ผอนทเกยวของประกอบ เพอใหผอานเหนดวยตามหลกการหรอคดคานทฤษฎทมอยเดม รวมทง

แสดงใหเหนถงการนำผลไปใชประโยชน และการใหขอเสนอแนะสำหรบการวจยในอนาคต

2.11 กตตกรรมประกาศ เปนการแสดงความขอบคณแกผทชวยเหลอใหงานวจยสำเรจลลวงไปดวยด

เพยงสนๆ (อาจมหรอไมมกได)

2.12 เอกสารอางอง เปนการอางองเอกสารในเนอหาใหใชระบบ MLA (Modern Language Association

Style) ใหเรมตนดวยเอกสารอางองภาษาไทยกอนแลวตามดวยเอกสารภาษาตางประเทศหากผเขยน

มมากกวา 3 คน ใหใสชอ 3 คนแรกแลวตามดวย และคณะ หรอ et al.

ตวอยางการเขยนเอกสารอางอง

• หนงสอ

ชอ-นามสกลผเขยน. (ปทพมพ). ชอหนงสอ. เมองทพมพ: สำนกพมพ.

• รายงานทางวชาการ

ชอ-นามสกลผเขยน. (ปทพมพ). ชองานวจย. เมองทพมพ: หนวยงานทเผยแพร.



124


• วทยานพนธ

ชอ-นามสกลผเขยน. (ปทพมพ). ชอวทยานพนธ. วทยานพนธมหาบณฑต/วทยานพนธดษฎบณฑต.

ชอสถานศกษา.

• รายงานการประชม

ชอ-นามสกลผเขยน. (ปทพมพ). ชอเอกสารรวมเรองทไดจากรายงานการประชม. วนเดอนปทจด.

สถานทจด. สำนกพมพ. เลขหนา.

• วารสาร

ชอ-นามสกลผเขยน. (ปทพมพ). ชอบทความ. ชอวารสาร, ปทพมพ (ฉบบทพมพ),

เลขหนาแรก-หนาสดทาย.

• หนงสอพมพ

ชอ-นามสกลผเขยน. (ป เดอน วนทพมพ). ชอบทความ. ชอหนงสอพมพ, เลขหนาแรก-หนาสดทาย.

• สออนเตอรเนต

ชอ-นามสกลผเผยแพร. (วน เดอน ปทอางอง). ชอเรอง. จำนวนหนา. แหลงทมา URL : http://.

การอางองภาษาองกฤษใชเชนเดยวกบภาษาไทย

3. การสงตนฉบบ ผเขยนสงตนฉบบทพมพตามขอกำหนดของรปแบบวารสาร จำนวน 3 ชด พรอมแผนดสก

สงดวยตนเองหรอทางไปรษณยลงทะเบยนมาท

กองบรรณาธการวารสารวจย มสด

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

เลขท 295 ถนนราชสมา เขตดสต

กรงเทพมหานคร 10300

4. การอานประเมนตนฉบบ ตนฉบบจะไดรบการอานประเมน โดยผทรงคณวฒ (Peer Review) จาก

ภายนอกมหาวทยาลยในสาขาวชานนๆ จำนวน 3 ทานตอเรองและสงผลการอานประเมนคนผเขยน

ใหเพมเตม แกไข หรอพมพตนฉบบใหมแลวแตกรณ

5. ลขสทธ ตนฉบบทไดรบการตพมพในวารสารวจย มสด ถอเปนกรรมสทธของมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

หามนำขอความทงหมดหรอบางสวนไปพมพซำเวนเสยแตวาจะไดรบอนญาตจากมหาวทยาลยเปน

ลายลกษณอกษร

6. ความรบผดชอบ เนอหาตนฉบบทปรากฏในวารสารเปนความรบผดชอบของผเขยน ทงนไมรวมความ

ผดพลาดอนเกดจากเทคนคการพมพ







Documents

วารสารวิจัย มสด สาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีศาสตร์research.dusit.ac.th/new/upload/file/8c12ff2ef548045fad9b6f2f4d21685b.pdf ·