แนวการศกษา

ชดวชาการจดการฟารม

หลกสตรการเสรมสรางสมรรถนะนกสงเสรมการเกษตร

จดท าโดย

คณะกรรมการหลกสตรและคณะท างานผลตวชา กรมสงเสรมการเกษตรและมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

คณะกรรมการผลตวชา การจดการฟารม

1. รองศาสตราจารย บ าเพญ เขยวหวาน มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ทปรกษา 2. นายประสงค ประไพตระกล กรมสงเสรมการเกษตร ทปรกษา 3. นายประเสรฐวฒน กองกนภย กรมสงเสรมการเกษตร ประธานกรรมการ 4. นางทพยา นวลแกว กรมสงเสรมการเกษตร กรรมการ 5. นางสมคด นมปราณ กรมสงเสรมการเกษตร กรรมการ 6. นายสรณพงษ บวโรย กรมสงเสรมการเกษตร กรรมการ 7. นางจารณ เหลองก าเนด กรมสงเสรมการเกษตร กรรมการและเลขานการ 8. นางวภาพร สงวนด กรมสงเสรมการเกษตร กรรมการและผชวยเลขานการ

ค ำน ำ

ในฐานะเจาหนาทสงเสรมการเกษตร ซงมหนาทในการใหการเรยนรแกเกษตรกร โดยมงหวงทจะใหเกษตรกรมความเปนอยทดขนและสามารถประกอบอาชพการเกษตรไดอยางยงยน เจาหนาทสงเสรมการเกษตรจงจ าเปนตองมความรความเขาใจในการจดการฟารม ซงเนอหาวชาการการจดการฟารม ประกอบดวยความรเกยวกบการจดการฟารม การสงเสรมการจดการฟารมเพอการเกษตรยงยนเปนมตร กบสงแวดลอม และกระบวนการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร หวงเปนอยางยงวา แนวการศกษาชดวชาการจดการฟารม จะเปนประโยชนแกเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในการเรยนร เพอเสรมสรางสมรรถนะ และเพอใหเจาหนาทสงเสรมการเกษตรมความร ความเขาใจเรองการจดการฟารม ดยงขน สามารถน าความรเรองการจดการฟารมไปสงเสรมเผยแพรแกเกษตรกรตอไป

คณะกรรมการผลตวชา ชดวชาการจดการฟารม

สารบญ รายการ หนา

ค าน า

รายละเอยดชดวชาการจดการฟารม ก - ค ำอธบำยชดวชำ - วตถประสงค

รายชอบทการเรยนร ข

ค าชแจงการเรยนร ง - กำรด ำเนนกำรเรยนร - กำรท ำกจกรรม e-Learning - กำรประเมนผลกำรเรยนร - ค ำแนะน ำกำรเขำใช e-Learning - เอกสำร/สอคดสรรและแนะน ำ

บทท 1 ความรเกยวกบการจดการฟารม 1 ตอนท 1.1 ควำมหมำย ควำมส ำคญกำรจดกำรฟำรม 1

เรองท 1.1.1 ควำมหมำยกำรจดกำรฟำรม 1 เรองท 1.1.2 ควำมส ำคญของกำรจดกำรฟำรม 1 เรองท 1.1.3 องคประกอบกำรจดกำรฟำรม 2 เรองท 1.1.4 ฟำรมและกำรพฒนำกำรท ำฟำรม 5

ตอนท 1.2 ขนตอนของกำรจดกำรฟำรม 8 เรองท 1.2.1 กำรเกบขอมลและกำรวเครำะหขอมลฟำรมเพอกำรวำงแผน 8 เรองท 1.2.2 กำรวำงแผนและงบประมำณฟำรม 20 เรองท 1.2.3 กำรวเครำะหขอมลฟำรมและผลตอบแทน 34 เรองท 1.2.4 กำรจดบนทกและกำรท ำบญชฟำรม 49

บทท 2 การสงเสรมการจดการฟารมเพอการเกษตรยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม 54 ตอนท 2.1 ควำมหมำยกำรจดกำรฟำรมเพอกำรเกษตรแบบยงยน 54 ตอนท 2.2 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน และกำรเปรยบเทยบรปแบบ เกษตรกรรมยงยน

54

เรองท 2.2.1 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน 54 เรองท 2.2.2 กำรเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน 56

สารบญ (ตอ) รายการ หนา

บทท 3 กระบวนการการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร 59 ตอนท 3.1 กระบวนกำรทส ำคญในกำรสงเสรมกำรจดกำรฟำรมของเจำหนำท สงเสรมกำรเกษตร

59

เรองท 3.1.1 กำรท ำงำนอยำงมสวนรวมกบเกษตรกร 59 เรองท 3.1.2 กำรวเครำะหสถำนกำรณกำรวำงแผนฟำรมรวมกบเกษตรกร 59 โดยใชหลกกำรจดกำรฟำรม เรองท 3.1.3 กำรวำงแผนผงฟำรมรวมกบเกษตรกรโดยใชหลกกำรจดกำรฟำรม เรองท 3.1.4 กำรประเมนผล เรองท 3.1.5 กำรสงเสรม และสนบสนนใหเกษตรกรรจกกำรสรำงมลคำเพม

ของผลผลตทำงกำรเกษตร

60 60 60

เรองท 3.1.6 กำรสนบสนนขอมลขำวสำรททนสมยใหแกเกษตรกร 60 เรองท 3.1.7 กำรประสำนงำนกบหนวยงำนภำยในและภำยนอกพนท 61 ตอนท 3.2 ปจจยทมผลตอควำมส ำเรจของกำรด ำเนนงำนสงเสรมกำรจดกำรฟำรม 61

เรองท 3.2.1 กำรคดเลอกเกษตรกรเขำรวมโครงกำรสงเสรมกำรจดกำรฟำรม 61 เรองท 3.2.2 ผน ำกำรเปลยนแปลง 61 เรองท 3.2.3 กำรบรณำกำรและกำรประสำนงำนของเจำหนำทสงเสรม 61

กำรเกษตร เรองท 3.2.4 กำรเสรมสรำงกระบวนกำรเรยนรรวมกบเกษตรกร 61

บทท 4 กรณศกษาการจดการฟารม 63 เรองท 4.1. กรณศกษำจงหวดแมฮองสอน 63 เรองท 4.2. กรณศกษำจงหวดกำญจนบร 65 เรองท 4.3. กรณศกษำจงหวดรอยเอด 67 เรองท 4.4. กรณศกษำจงหวดตรง 69 เรองท 4.5. กรณศกษำจงหวดลพบร 71

บรรณานกรม

ก

รายละเอยดชดวชา ค าอธบายชดวชา การจดการฟารม ในปจจบนมสถานการณหลาย ๆ อยางสงผลกระทบตอภาคการเกษตรและเกษตรกร ไดแก การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ การเปดเสรทางการคา ความมนคงดานอาหาร และเทคโนโลย ดานการผลต เชน ใชเครองจกรกลมากขน ขยายฟารมใหญขน ยอมรบเทคโนโลยการผลตทนสมยใหมอยางตอเนอง การลงทนในสนทรพยทนตอแรงงานสงขน การกยมและเชาซอเพมขน แสวงหาทางเลอกการตลาดหลากหลายขน และเผชญหนากบความเสยงทางธรกจมากขน ปจจยเหลาน มผลตอทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ดงนน เจาหนาทสงเสรมการเกษตรจะตองเปนผทมความร ความสามารถในการถายทอดความรการจดการฟารม เพอการพฒนาและการสงเสรมการเกษตรและเกษตรกรในการรบมอกบสถานการณตาง ๆ ซงตองมระบบการบรหารการจดการทมประสทธภาพ การจดการฟารม จงเปนหวใจส าคญส าหรบ ภาคการเกษตรในการมาใชการผลตพช เลยงสตว และประมง ขององคประกอบทรพยากรการผลตทมอย อยางจ ากด เชน ทดน แรงงาน เงนทน โดยน ามาบรหารจดการใหเกดประโยชนมประสทธภาพก าไรสงสด และทงนผจดการหรอประกอบการท าฟารมจ าเปนตองตดสนใจเลอก เพอตอบสนองตอการเปลยนแปลงเหลาน วตถประสงค

1. ผเรยนสามารถอธบายแนวคดเกยวกบการจดการฟารมได 2. ผเรยนสามารถอธบายบทบาทของนกวชาการสงเสรมการเกษตรในการสงเสรมการจดการฟารมได 3. ผเรยนสามารถอธบายกระบวนการท างานสงเสรมการจดการฟารมได 4. ผเรยนสามารถวเคราะหปจจยทมผลตอความส าเรจของการด าเนนงานสงเสรมการจดการฟารมได 5. ผเรยนสามารถประยกตความรจากกรณศกษา มาใชในการท างานสงเสรมการจดการฟารม ในทองถนตาง ๆ ได

ข

รายชอบทการเรยนร

1. บทท 1 ความรเกยวกบการจดการฟารม ตอนท 1.1 ความหมาย ความส าคญการจดการฟารม

เรองท 1.1.1 ความหมายการจดการฟารม เรองท 1.1.2 ความส าคญของการจดการฟารม เรองท 1.1.3 องคประกอบการจดการฟารม เรองท 1.1.4 ฟารมและการพฒนาการท าฟารม

ตอนท 1.2 ขนตอนของการจดการฟารม เรองท 1.2.1 การเกบขอมลและการวเคราะหขอมลฟารม เรองท 1.2.2 การวางแผนและงบประมาณฟารม เรองท 1.2.3 การวเคราะหขอมลฟารมและผลตอบแทน เรองท 1.2.4 การจดบนทกและการท าบญชฟารม

2. บทท 2 การสงเสรมการจดการฟารมเพอการเกษตรยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม ตอนท 2.1 ความหมายการจดการฟารมเพอการเกษตรแบบยงยน

ตอนท 2.2 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน และการเปรยบเทยบรปแบบเกษตรกรรมยงยน เรองท 2.2.1 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน เรองท 2.2.2 การเปรยบเทยบรปแบบเกษตรกรรมยงยน

3. บทท 3 กระบวนการการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร ตอนท 3.1 กระบวนทส าคญในการท างานสงเสรมการจดการฟารม เรองท 3.1.1 การท างานอยางมสวนรวมกบเกษตรกร

เรองท 3.1.2 การวเคราะหสถานการณการวางแผนฟารมรวมกบเกษตรกร โดยใชหลกจดการฟารม

เรองท 3.1.3 การวางแผนผงฟารมรวมกบเกษตรกร เรองท 3.1.4 การประเมนผล

เรองท 3.1.5 การสงเสรม และสนบสนนใหเกษตรกรรจกการสรางมลคาเพมของผลผลตทางการเกษตร

เรองท 3.1.6 การสนบสนนขอมลขาวสารททนสมยใหแกเกษตรกร เรองท 3.1.7 การประสานงานกบหนวยงานภายในและภายนอกพนท

ตอนท 3.2 ปจจยทมผลตอความส าเรจของการด าเนนงานสงเสรมการจดการฟารม เรองท 3.2.1 การคดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการสงเสรมการจดการฟารม เรองท 3.2.2 ผน าการเปลยนแปลง เรองท 3.2.3 การบรณาการและการประสานงานของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร เรองท 3.2.4 การเสรมสรางกระบวนการเรยนรรวมกบเกษตรกร

4. บทท 4 กรณศกษาการจดการฟารม เรองท 4.1 กรณศกษาจงหวดแมฮองสอน เรองท 4.2 กรณศกษาจงหวดกาญจนบร เรองท 4.3 กรณศกษาจงหวดรอยเอด

ค

เรองท 4.4 กรณศกษาจงหวดตรง เรองท 4.5 กรณศกษาจงหวดลพบร

ง

ค าชแจงการเรยนร

1. การด าเนนการเรยนร ด าเนนการเรยนร ดงน

1) ศกษาแนวการเรยนร 2) ศกษาตามประเดนเนอหาสาระ 3) ท ากจกรรมการเรยนรตามทก าหนด

2. การท ากจกรรม e-Learning ใหผเรยนท ากจกรรม e-Learning ในประเดนตางๆ ในแตละสปดาห ดงน สปดาหท 1 ปฐมนเทศวชา/ประเมนผลตนเองกอนเรยน

สอวดทศน เวลา 30 นาท สปดาหท 2 ความรเกยวกบการจดการฟารม

สอวดทศน เวลา 150 นาท สปดาหท 3 การสงเสรมการจดการฟารมเพอการเกษตรยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม

สอวดทศน เวลา 40 นาท สปดาหท 4 กระบวนการการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร

สอวดทศน เวลา 45 นาท สปดาหท 5 กรณศกษาการจดการฟารม

สอวดทศน เวลา 60 นาท สปดาหท 6 สรป/ประเมนผลตนเองหลงเรยน

สอวดทศน เวลา 35 นาท

3. การประเมนผลการเรยนร 1) การเขารวมการเรยนรทกสปดาห 2) การท ากจกรรมในการเรยนรทกบท 3) การประเมนผลจากการสอบวชาไดคะแนนไมต ากวารอยละ 60 ผลการตดสนการเรยนร P = ผาน U = ไมผาน I = ไมสมบรณ

4. ค าแนะน าการเขาใช e-Learning ใหผเรยนศกษาการเรยนรผานระบบอนเทอรเนตโดยปฏบตตามขนตอน ดงน

1) เขาเวบไซต http://www.e-Learning.doae.go.th/moodle 2) เขาลงทะเบยนในระบบ โดยใส User/Password ตามทก าหนดไว (กรณยงไมไดลงทะเบยนใหแจง

เขาลงทะเบยนใหม)

5. เอกสาร/สอคดสรรและแนะน า -

1

บทท 1 ความรเกยวกบงานการจดการฟารม

ตอนท 1.1 ความหมาย ความส าคญ และขนตอนของงานการจดการฟารม เรองท 1.1.1 ความหมายการจดการฟารม

“การจดการ” (Management) หมายถง การจดสรรทรพยากรทมอยจ านวนจ ากดในการผลตสนคาและบรการ เพอสนองความตองการของมนษย หรอเพอใหไดตามวตถประสงคทก าหนดไว

“ฟารม” (Farm) หมายถง พนททใชท าธรกจการเกษตร ซงมกจะมพนทจ ากด ไมวาจะขนาดเลกหรอขนาดใหญ จะประกอบไปดวยสงส าคญ 4 อยาง คอ ทดน ทน แรงงาน และผประกอบการ

ดงนน “การจดการฟารม” (Farm Management) จงหมายถง การจดสรรทรพยากรของหนวยธรกจฟารม ไดแก ทดน แรงงาน ทน ทมอยจ านวนจ ากดมาใชในการผลตพช เลยงสตว และประมง เพอใหได ตามวตถประสงคทก าหนดภายใตการเสยงและความไมแนนอน การจดการฟารมนจะรวมถงการวางแผน และงบประมาณฟารมตอการปลกพช เลยงสตว ในการพฒนาการผลตตองเกบบนทกขอมลเพอการวเคราะห และประเมนผลการท าฟารมเอาไวดวย อยางไรกตามการจดการฟารมทดนน นอกจากจะใหไดก าไรสงสดแลว การจดการฟารมทดนอกจากจะท าใหไดตามวตถประสงคทก าหนดแลวยงจะตองจดแบงเวลาใหเหมาะสมดวย

การจดการฟารมมไดมงหวงเพยงก าไรสงสดเทานน แตยงมจดมงหมายทกอใหเกดรายไดอยางตอเนองจากกจกรรมภายในฟารม โดยเฉพาะการจดการฟารมในลกษณะไรนาสวนผสม

เรองท 1.1.2 ความส าคญของงานการจดการฟารม การจดการฟารมเปนวชาการแขนงหนงทเกยวของกบวทยาศาสตรประยกต เพอมงเนนการหา

แนวทางการแกไขปญหาตาง ๆ ภายในฟารม เชน ทรพยากรทดน ทน และแรงงาน เปนหลก นอกจากนยงมสวนเกยวของสมพนธกบราคาและการตลาด

การจดการฟารม เปนการด าเนนงานภายใตสถานการณความเสยง และความไมแนนอน อนเนองมาจากการเปลยนแปลงของปจจยหลายอยางทเกษตรกรไมสามารถควบคมได เชน การเปลยนแปลงสภาพดนฟาอากาศ การขนลงของราคาสนคาเกษตร ตลอดจนความตองการและการแขงขน ในการผลตสนคาเกษตร ดงนน ความจ าเปนในการจดการหรอการตดสนใจนนจงมความส าคญ หากการจดการไมเหมาะสมหรอไมถกตองอาจจะท าใหเกดการขาดทนหรอเสยหายได แตถาเกษตรกรมการจดการทด ตดสนใจทถกตองกจะท าใหประสบความส าเรจได นนหมายความวามความเสยหายนอยทสด หรอมความเสยงนอยแตไดประโยชนมากทสด กลาวคอ กอใหเกดรายไดและก าไรมาก มขนตอนทเกยวของ ดงน

1. บรหารและจดการทรพยากรทมอยอยางจ ากด และเปนแนวทางแกปญหากจกรรมภายในฟารม 2. การใชปจจยการผลตในฟารมใหเกดประสทธภาพสงสด

2

3. การคดเลอกกจกรรมการผลตใหสอดคลองกบทรพยากรทมอย ตลอดจนความรความสามารถ และทกษะของเจาของฟารม

4. การจดการดานแรงงานและเงนทนใหเกดประโยชนสงสด เนองจากสภาพปจจบนแรงงานครวเรอน และแรงงานจางคอนขางจ ากด ตลอดจนเทคโนโลยสมยใหมเขามา จงจ าเปนตองใชเงนทนเขามาชวยสนบสนน ดงนน การจดการจงเนนถงการควบคมดแลและการก ากบการใชปจจยแรงงานและเงนทน

5. พนทการเกษตรเรมมขนาดเลกลง และทรพยากรเรมจ ากดไมวาพนทหรอแรงงานกตาม จงจ าเปน ตองเพมธรกจภายในฟารมทมขนาดเทาเดมใหมากขน โดยอาศยการจดการฟารมทถกตองและเหมาะสม

6. การวางแผนและการวเคราะหฟารม เพอก าหนดทศทางการผลตใหสอดคลองกบ ทรพยากรและความตองการของตลาด สงส าคญใหเกดความเสยงนอยทสด

7. เนองจากการตลาดน าการผลต ดงนนการจดการฟารมจงตองตระหนกถงระบบการตลาด การซอ การขายผลผลต ชวงระยะเวลา และคณภาพของผลผลต เปนตน

เรองท 1.1.3 องคประกอบการจดการฟารม การพฒนาการเกษตรทมผลตอดานเศรษฐกจและสงคมของครวเรอนเกษตรกร จ าเปนตองอาศย

ทรพยากรในระดบครวเรอน คอ ทดน ทน แรงงาน และทรพยากรมนษยหรอความสามารถในการจดการ เพอด าเนนการผลตสนคาเกษตรสผบรโภค ซงทรพยากรในระดบครวเรอนจ าเปนตองมการบรหารจดการ ดงน

1. การใชทดนเพอการผลต ทดน (Land) เปนปจจยส าคญอยางหนงไมวาจะผลตทางดานการเกษตร หรออตสาหกรรม ในดาน

การเกษตรนนทดนถอวามความส าคญพเศษ โดยปกตแลวทดนมคณลกษณะทแตกตางกนออกไปแตละพนท ความอดมสมบรณ ความลาดชน ทราบ ทลม ทดอน กมความแตกตางกนออกไปในแตละพนทดน จงเปนปจจยหนงในการก าหนดกจกรรมตาง ๆ ภายในฟารม ดงน

1. ทดนเปนปจจยส าคญทก าหนดวา ควรจะผลตชนดพชและสตวอะไร 2. ทดนสามารถจะก าหนดระยะเวลาการปลก ระบบการปลกพช และรปแบบการผลตทางการเกษตร 3. ชนดของดนกมสวนในการก าหนดกจกรรม 4. สภาพพนทแตละแหง เชน ทราบ ทลม ทดอน กจการการผลตกแตกตางกน 5. ลกษณะและคณสมบตอน ๆ เชน ความเปนกรดเปนดาง ปรมาณอนทรย วตถในดน ดนเปรยว ดนเคม

ความลกของหนาดน ดนชนตาง ๆ สงเหลานมผลตอการก าหนดกจกรรมวธการผลต ทงปรมาณและคณภาพ ดนยงหมายถงสภาพพนดนทมน าใตดน น าบนดน ความชนของดน ความอดมสมบรณของดน ปรมาณ

อนทรยวตถ พชพรรณไมนานาชนด สงมชวตสตวบกเลก ๆ บนพนดน ตลอดถงดนฟาอากาศ น าฝน อณหภมความชนสมพนธ ดงนน ขนอยกบจะจดการกบทดนใหเกดประโยชนสงสดไดอยางไร

2. การใชทนเพอการผลต ทน (Capital) ความหมายทางเศรษฐศาสตร หมายถง เครองจกร เครองมอ และอปกรณทชวย

ในการผลต และรวมถงปจจยการผลตพวกปย ยาเคม และอาหารสตว (Capital Goods) สวนทนในรปของ เงนสด (Money) กถอวาเปนเงนทนชนดหนง ซงจะตองมการเปลยนรปจากทนทเปนเงนสดมาอยในรปของทน

3

เพอท าการผลต ทนยงมความสมพนธกบแรงงาน ถาการใชทนมากการใชแรงงานกนอยลง ถาใชทนนอยการใชแรงงานกมากขน แหลงเงนทนอาจจะไดจากทรพยสนทมอย ไดจากกจกรรมทใหผลตอบแทนหลงจากด าเนนงานเสรจและการออมทรพย ไดจากการกเงนหรอมเครดตกบสถาบนการเงน หรอเพอนบาน การใชทนใหมประสทธภาพ สรปได คอ

1. การลงทนในระบบทางการเงนการธนาคาร แบง 2 ลกษณะ คอ 1.1 ทนด าเนนการเตรยมการหรอคาลงทน (Investment Cost) ด าเนนการใชไดหลายปและ

ยาวนาน ถงแมวาบางครงอาจมการซอมแซมหรอตอเตมความจ าเปนและระยะเวลาทใช เชน ทนในการปรบสภาพพนทราบ แบบยกรอง ขดบอ โรงเรอนและอาคาร ระบบคลองและระบบสงน า เครองมอ เครองจกรกล และอปกรณการเกษตรทคงทนถาวร คาซอทดน เปนตน

1.2 ทนด าเนนการในการผลต (Operation Cost) หรอเงนทนหมนเวยน (Working Capital) เปนทนทางดานการผลตผนแปร เชน พนธพช พนธสตว ปยและสารเคม อาหารสตว น ามนเชอเพลง อปกรณการเกษตรชวคราวทใชในฤดกาลผลต คาจางแรงงาน

2. ขนาดของทนทใชในแตละกจกรรมหรอทงฟารม ทนมมากกสามารถขยายกจกรรมไดมาก มทนนอยกขยายกจกรรมไดนอย

2.1 ขนาดของทนจะสมพนธกบชนดของกจกรรมโดยเฉพาะทนขนาดใหญหรอทนมาก จะเปนดาน การปศสตว การประมง และไมผลไมยนตนเปนแหลงใหญ หรอเปนฟารมลกษณะประณต (Intensive Farming) เชน ไมดอกไมประดบ พชผกเมองหนาว หรอกจกรรมตาง ๆ ทตองการใชเทคโนโลยคอนขางสง

2.2 ขนาดของทนจะสมพนธกบระยะเวลาการลงทนหรอระบบสนเชอจากแหลงตาง ๆ พบวาขนาดของทนมากสวนใหญเปนกจกรรมระยะยาว เปนการลงทนทตองคนเงนทนสนเชอเกน 3 ป หากทนนอยหรอขนาดทนเลกจะเปนระยะเวลาสนในกจกรรมระยะสนภายใน 1 ป เชน การท านา ท าไร พชผก และเลยงสตว

3. การใชทนกบระยะเวลาการลงทนและผลตอบแทนกลบคนจากการลงทน เวลาเปนตวส าคญมาก ในการตดสนใจเลอกด าเนนกจกรรม จ านวนทผลตอบแทนไดรบกมความหมายในการเลอกกจกรรมเชนกน หากผลตอบแทนคมกบการลงทนไมวาระยะยาวหรอสน หลงจากคดค านวณแลวกสามารถจะท าการผลตได

การวดประสทธภาพหรอผลตอบแทนการใชทน หากทนอยในรปเงนสด (Money) ผลตอบแทน คอ ดอกเบย หากทนอยในรปของเครองจกร เครองมอ อปกรณการเกษตร ปจจยการผลต ผลตอบแทนคอ คาเชาเครองจกรกล คาปย คาเมลดพนธ

3. การใชแรงงานเพอการผลต แรงงาน (Labor) หมายถง ลกษณะทงกายภาพและจตใจ ดานกายภาพนนเกยวกบเรองสขภาพและ

อนามยความแขงแรงสมบรณในการท างาน สวนดานจตใจรวมถงทศนคต อดมการณ ความขยนหมนเพยร ความรสกรบผดชอบในการผลต แรงงาน แบงได 3 ประเภท คอ

1. แรงงานคน 2. แรงงานสตว 3. แรงงานเครองจกรกลการเกษตร

4

การใชแรงงานแตละประเภทขนอยกบจดมงหมาย ขนตอนการท างาน คาใชจาย และเวลา แรงงานแตละประเภทกอาจจะใชรวมกนได ขนอยกบกจกรรม ในแงของเกษตรกรพยายามสงเสรมใหเกษตรกรใชแรงงานครอบครวใหมากทสด ไมควรปลอยใหแรงงานวางโดยเปลาประโยชน การใชแรงงานใหมประสทธภาพ สรปดงน

1. การใชแรงงานทเหมาะสมกบชนดของงาน เชน กจกรรมดานพชและสตว 2. การใชแรงงานหรอจดระบบการกระจายของแรงงานใหเหมาะสม เชน กจกรรมทมหลายอยาง

ในเวลาเดยวกน หรอเวลาทใกลเคยงกน หรอเวลาทตอเนองกน 3. การใชแรงงานใหเหมาะสมกบวทยาการแผนใหมและพนบาน เชน วทยาการการเตรยมดน

การปลก การใสปยและการก าจดศตรพช และการเกบเกยว ซงบางครงวทยาการสมยใหมอาจจะมความยงยากหรอมขนตอนมาก ท าใหเกษตรกรแบงเวลาหรอแบงงานไมถกตอง

4. การใชแรงงานแบงตามเพศและอาย กบขนตอนของแรงงานหรอชนดของงาน เชน การเตรยมดน ควรจะเปนเพศชายทแขงแรง การปลกอาจจะเปนทงเพศชายและหญง เชนเดยวกบการเกบเกยว งานหตถกรรมพนบาน อาจจะเหมาะสมกบเพศหญงทงคนแกและหนมสาว แรงงานเดกชวยใหอาหารปลา อาหารสตว

5. การใชแรงงานผสมผสานหรอทดแทนแรงงาน คน สตว และเครองจกรกลการเกษตร ท าอยางไร จงกอใหเกดประสทธภาพ ลดตนทนการผลต และประหยดเวลา

การจดการเรองแรงงานเปนเรองทจ าเปนอยางยงโดยเฉพาะแรงงานในครอบครวเกษตรกร ควรจดการใหมการกระจายการใชแรงงานไดตลอดป มกจกรรมการเกษตรอยางตอเนอง กอใหเกดรายไดเพมขนและลดการจางแรงงานทไมจ าเปน เพอลดตนทนการผลต ส าหรบผลตอบแทนของแรงงาน กคอ คาจางแรงงานนนเอง

4. การจดการในการผลต การจดการ (Management) หมายถง การจดสรร หรอการด าเนนการทรพยากรในการผลต (ทดน ทน

และแรงงาน) เพอท าการผลตใหไดตามวตถประสงคและเปาหมายของผจดการฟารม ดงนน การจดการ ของฟารมในแตละสภาพพนทแตละฟารมไมเหมอนกน ในสภาพขดจ ากดดานทรพยากร และภายใตความเสยงความไมแนนอนของการผลตและการตลาด หลกเกณฑในการพจารณาทวไป สรปดงน

1. ผลตอะไร 2. ผลตทไหน 3. ผลตเมอไร 4. ผลตเทาไร และอยางไร 5. ผลตและขายกบใคร ประสทธภาพและความเหมาะสมในดานการจดการ ขนอยกบหลายองคประกอบ เชน ความร

ความสามารถ ความช านาญ ความรอบรและประสบการณ การบรหารงานดานแรงงาน ความเขาใจสภาพ การผลตการตลาด ความคลองตวและการแสวงหาความรใหม ความขยนหมนเพยรและการดแลเอาใจใส ตลอดจนความส านกและรบผดชอบในการท างาน

5

เมอเขาใจพนฐานของปจจยส าคญตอการผลตในการจดการ จงควรทเรมรวบรวมขอมล วเคราะห และวางแผนงบประมาณฟารม ใหไดผลตอบแทนสงสด

ภาพท 1.1 แผนผงปจจยส าคญขององคประกอบการจดการฟารม เพอใหไดผลตอบแทนสงสด

เรองท 1.1.4 ฟารมและการพฒนาการท าฟารม ประเทศไทยเปนแหลงก าเนดของอารยธรรมและการเกษตรทส าคญแหลงหนงของโลก ซงมแบบ

แผนการด ารงชพทางการเกษตรของมนษยในการปลกพช เลยงสตวเปนหลกเพอการยงชวต การเพาะปลกและเลยงสตวบนพนทการเกษตรหรอฟารม ประกอบดวย สงมชวต พช สตว ประมง ทรพยากรดนและน า แสงสวาง ความชน สงมชวตในดน เครองมอ อปกรณการเกษตร การจดการโดยมนษยเปนผกระท า ตลอดจน

ทดน (Land) ทน (Capital)

แรงงาน (Labor)

การวางแผนและงบประมาณฟารม

ก าไรสงสด และการมรายไดตอเนอง

การจดการ (Management)

6

ปจจยตาง ๆ ทสงผลกระทบตอฟารม เพอตอบสนองวตถประสงคและเปาหมายของมนษย ชมชน และสงคมเทานน ลกษณะการท าฟารมของประเทศไทยหรอสากล แยกได 3 รปแบบ คอ

1. การท าฟารมแบบยงชพ (Subsistence Farms) การท าฟารมมไดมงหวงการท าการผลตเพอออกมาจ าหนายหรอคาขาย เนองจากเจาของฟารม ชมชน

และสงคมแตละพนทตางกมพนทตางกมทรพยากรภายในฟารมทยงสมบรณระบบการตลาดหรอคาขายยงไมมการพฒนา เพยงแตมการแลกเปลยนสนคาเกษตรกนบาง ตลอดจนระบบการปกครองและการลาอาณานคม ยงไมแพรหลาย การคมนาคม และการสอสารยงไมสะดวก การท าฟารมประเภทน จงมงเนนคอ แหลงอาหาร และใชสอยในครวเรอนเทานน

2. การท าฟารมแบบรวม (State and Collective Farms) การท าฟารมเปนการรวบรวมทรพยากรทดน ทน และแรงงาน เขาดวยกนภายใตการจดการของคนใด

คนหนง หรอกลมคนใดกลมคนหนง เพอตองการผลผลตปรมาณมากและทนตอเวลา ซงจะเกดขนเมอมการเจรญเตบโตดานสงคม เศรษฐกจ และอ านาจทางการเมอง โดยผทมอ านาจหรออทธพลพยายามทจะรวบรวมทรพยากรการผลตทงหมดเอาไวเพอเปนอ านาจในการตอรอง เกดการผลตแบบรวม และจดสรรเปนหมวดหม เพอสะดวกในการจดการดานการผลต

3. การท าฟารมแบบคาขาย (Commercial Farms) เนองจากการขยายตวทางเศรษฐกจและสงคมระบบนายทนนยมและวชาการสมยใหมในการผลตทาง

การเกษตรเกดขน เชน วธการเพาะปลกและเลยงสตว การใชพนธ การใชปยและสารเคม เครองจกรกลการเกษตร ตลอดจนวทยาการหลงการเกบเกยว นอกจากนคอ ประชากรเพมมากขน ตองการอาหารมากขน ชมชนแตละชมชนหรอสงคมมความสมพนธตดตอกนมากขน ความจ าเปนดานการตลาดทางการคามมากขน การเปลยนแปลงและขดจ ากดของทรพยากร ทมอย เรมลดนอยลง จงเกดการท าฟารมแบบคาขาย เพอแลกเปลยนเงนตราเขามาสแตละชมชนหรอ แตละประเทศเพอตอบสนองการลงทนสวนหนง เพอ จะเอาชนะทรพยากรธรรมชาตทมอยอยางจ ากดและเรมลดลง อกสวนหนงเพอตอบสนองดานเศรษฐกจและสงคมของชมชนหรอประเทศนน

ฟารมเปนแหลงทรพยากรอนยงใหญของครวเรอนเกษตรกรในการผลตทางการเกษตร หรออาจจะกลาวไดวา ฟารมเปนหนวยการผลตหนวยหนง ดงค าวา Farm as a Unit เมอเรามความเขาใจค าวาฟารมและการพฒนาระบบการท าฟารมทผานมาแลว สงทจ าเปนมากทสดในปจจบนน คอ การใชทรพยากรการผลตอยางไรจงจะคมคากบดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง และสงแวดลอม ดงนน เกษตรกรเปนผทมสวนรวมในขบวนการผลตจะตองเปนผทมความร ความสามารถ และทกษะทจะผลตสนคาการเกษตร ภายใตเงอนไขทรพยากรการผลตทมอยอยางจ ากด ซงไดแก ทดน ทน และแรงงาน ดงนน การจดการดานทรพยากรดงกลาว จะตองมแบบแผนทางวชาการและความเหมาะสมกบสภาพพนทเปนหลก เพอใหผลตอบแทนสงสด ตนทน การผลตต าสด

การผลตของเกษตรกรไทยสวนใหญยงคงไวซงเพอการบรโภคและจ าหนาย แตรปแบบวธการเรมมการแขงขนเชงการคามากขน กลาวคอ เนนทงปรมาณและคณภาพของผลผลต เพอตอบสนองความตองการของ

7

ตลาด หากจะเปรยบเทยบการท าฟารมในลกษณะบรษทแลว ซงปจจบนในประเทศไทยกมอยหลายบรษท มรปแบบการท าฟารมมงเนนธรกจเกษตรเปนหลก มการใชเทคโนโลยชนสง การใชปจจยการผลตคอนขางสง มระบบเครอขายการตลาดทชดเจน และการจดการทมประสทธภาพสง

ภาพท 1.2 แผนผงการจดการฟารมใหบรรลถงวตถประสงคและเปาหมาย

การวางแผนฟารม

การหาขอมลและ

การวเคราะหฟารม

การตรวจสอบและประเมนผล

ฟารม

การปรบปรงและแกไข

ฟารม

การควบคมและการดแล

ฟารม

การจดท างบประมาณ

วตถประสงค

และเปาหมาย การด าเนนงานและบรหาร

ฟารม

8

ตอนท 1.2 ขนตอนของการจดการฟารม

เรองท 1.2.1 การเกบขอมลและการวเคราะหขอมลฟารมเพอการวางแผน (Farm Survey & Analysis)

การเกบรวบรวมขอมลเปนสงส าคญและตองด าเนนการเปนอนดบแรก เพราะเปนขอมลทตองใชประกอบในการวางแผนฟารมและงบประมาณฟารม ขอมลทรวบรวมไดจะท าใหการวางแผนฟารมและงบประมาณฟารมมความเปนไปได และใกลเคยงเหตการณทจะเกดขนมากทสด ดงน

1. ขอมลทวไปของฟารมหรอไรนา ไดแก ขอมลสภาพภมประเทศ ชนดของดน ความอดมสมบรณของดน การระบายน า อณหภม และปรมาณน าฝน ซงควรเปนขอมลเฉลยรายเดอนยอนหลง 5 ป เพอทราบถงปรมาณน าฝน และการกระจายตวของฝนในรอบป

2. ขอมลเกยวกบเทคนคการปฏบตและชวงระยะเวลาในการปลกพชหรอการท ากจกรรมการเกษตร ไดแก ปฏทนการปลกพชและเลยงสตว เทคนคการปฏบตในการปลกพช เลยงสตว หรอประมง ปรมาณผลผลตและระยะเวลาทไดผลผลต

3. ขอมลเกยวกบตนทนการผลตและผลตอบแทน รวมถงรายจายทเปนเงนสดและไมเปนเงนสด เชน คาแรงงานในครอบครว คาใชจายแรงงานสตว คาใชจายทดน ขอมลดงกลาวจะเปนเครองชวาควรจะเลอก ผลตพชหรอกจกรรมใดทใหผลตอบแทนสง และงบประมาณทจะตองใชตลอดฤดกาลเพาะปลก

4. ขอมลเกยวกบการใชแรงงาน การท าการเกษตรในปจจบนทเนนการท าการผลตหลายๆ อยาง จ าเปนตองทราบการใชแรงงานในการท าการเกษตรแตละชนด เพอทจะสามารถกระจายแรงงานในการ ท าการเกษตรอยางมประสทธภาพ เชน แรงงานในครอบครวมเทาใดและจะตองจางแรงงานเทาใด

5. ขอมลในดานราคาของผลผลตในทองตลาด เปนสงจงใจใหเกษตรกรตดสนใจในการเลอกปลกพช เลยงสตว หรอท ากจกรรมการเกษตรชนดใด ราคาของผลผลตจะมการเคลอนไหวเปลยนแปลงอยตลอดเวลาในชวงฤดกาลผลต ถาเราทราบแนวโนมของราคาในชวงตาง ๆ แลว เกษตรกรจะสามารถตดสนใจท ากจกรรม เพอสอดคลองกบภาวะและความตองการของตลาดได

ขนตอนการเกบขอมลในไรนา วธการเกบขอมลในไรนา มวตถประสงคเพอน าขอมลในไรนาของเกษตรกรมาชวยแนะน าเกษตรกร

ในการวางแผนฟารมและงบประมาณฟารม เพอน าไปประยกตใชไดจรงในไรนา มขนตอน ดงน ขนตอนท 1 ก าหนดตวอยางไรนาเกษตรกรทจะรวบรวมขอมล ขนตอนท 2 เตรยมแบบสมภาษณเกษตรกรเพอรวบรวมขอมลไรนา ขนตอนท 3 ด าเนนการเกบรวบรวมขอมลไรนา ขนตอนท 4 ตรวจสอบความสมบรณและถกตองของขอมลไรนาทสมภาษณ โดยมรายละเอยดแตละขนตอน ดงน

9

ขนตอนท 1 ก าหนดตวอยางไรนาเกษตรกรทจะรวบรวมขอมล การสมเลอกตวอยางไรนาเกษตรกรยอมขนอยกบวตถประสงคของการเกบวา ตองการน าขอมลไปใช

เรองใด เชน เจาหนาทสงเสรมการเกษตร ตองการแนะน าสงเสรมใหเกษตรกรรจกการวางแผนฟารม และงบประมาณฟารม กเลอกเกษตรกรในหมบานเปาหมาย สวนจ านวนขอมลหรอจ านวนตวอยางมากนอยขนอยกบจ านวนประชากร วธการสมตวอยางใชวธการสมธรรมดาหรอแบบงาย (Simple random Sampling) หรอถามเวลาไมเพยงพออาจจะใชวธสมตวอยางตามแตเผอญหรอแบบพบโดยบงเอญ (Accidental Sampling)

ขนตอนท 2 เตรยมแบบสมภาษณเกษตรกรเพอรวบรวมขอมลไรนา ในการเตรยมแบบสมภาษณตองตงวตถประสงคกอนวา ตองการขอมลไปท าอะไร โดยแยกเปนขอ ๆ

หรอเปนประเดน แลวออกแบบสมภาษณตามประเดนทตงไว วตถประสงคของการเกบรวบรวมขอมลไรนาหรอขอมลฟารม คอ 1. เพอทราบขอมลพนฐานของไรนาเกษตรกรน าไปใชประกอบการวางแผนและงบประมาณไรนา

และการปรบปรงพฒนาไรนา เชน ขอมลไรนาทวไป สภาพพนท ชนดดน การใชน า ปรมาณน าฝน การกระจายตวของน าฝน และขอมลอน ๆ ทจ าเปน

2. เพอทราบขอมลไรนาเกยวกบปฏทนการปลกพช เลยงสตว ตนทนการผลตของกจกรรมการเกษตร เพอเปนบรรทดฐานประกอบการวางแผนและงบประมาณไรนา

3. เพอทราบขอมลผลตอบแทนของกจกรรมการผลตในฟารม และผลตอบแทนของฟารมทงหมด ตวอยางแบบสมภาษณขอมลพนฐานไรนาของเกษตรกร

1. ชอ ...................................... ทอย ..................................................................................................... 2. พนทการเกษตรทงหมด .................ไร ของตนเอง ......... ไร เชา.........ไร ใหท าฟร.........ไร 3. ระดบพนท

ทดอน.........ไร ทราบ.........ไร ทลม.........ไร อน ๆ.........ไร (ระบ) ........... 4. แหลงน าเพอการเกษตร

ใชน าชลประทาน .........ไร ใชน าฝน ........ไร แหลงน าอน ๆ ........ ไร (ระบ )........... 5. ชนดของดน

ดนทราย........ไร ดนเหนยว........ไร ดนรวน.......ไร อนๆ .......ไร (ระบ) ......... 6. แหลงทมการซอขายผลผลตสวนใหญ

ทบานหรอไรนา หมบาน อ าเภอ จงหวด 7. ในครอบครวมสมาชก ................. คน ท าการเกษตรได .................. คน 8. ขณะนไดกเงนมาใชท าการเกษตรหรอไม ก ไมก 9. เครองมอการเกษตรททานใชเปนของตนเอง รถไถเดนตาม เครองสบน า เครองพนสารเคม อน ๆ (ระบ) .................... 10. วชาจดการไรนา ทเคยปฏบต

การวางแผนและงบประมาณ การจดบนทกและลงบญช อน ๆ ระบ ..............

10

ส าหรบขอมลตนทนการผลตพชหรอสตว เกบขอมลเหลานจากบญชฟารมของเกษตรกร แตโดยเหตทเกษตรกรมการลงบญชและบนทกกจการไรนากนนอยมาก ขอมลตนทนการผลตจงรวบรวมจากการสมภาษณเกษตรกรโดยใชแบบสอบถามทไดเตรยมไวลวงหนา การคดตนทนการผลตประกอบดวยตนทน 2 ประเภท ไดแก ตนทนผนแปร และตนทนคงท

ขนตอนท 3 ด าเนนการเกบรวบรวมขอมลไรนา ด าเนนการเกบขอมลในพนทตามจ านวนเกษตรกรทเราตงเปาหมายไว การเรมตนสมภาษณเกษตรกร

โดยปกตจะตองเปนเกษตรกรผ เปนหวหนาครอบครว หรอภรรยาของเกษตรกรทท างานในฟารมจรง ๆ การสอบถามควรสงเกตค าตอบทไดจากเกษตรกรวาเปนผท าการเกษตรจรง ๆ หรอไม ถาไมใชใหเปลยนเกษตรกรรายใหม โดยสอบถามขอมลตามแบบสมภาษณทก าหนดขนตามล าดบ ดงน

1. ขอมลทวไป 2. พนทท าการเกษตร และกจกรรมภายในฟารม ควรเขยนแผนทประกอบ และท าปฏทนการปลกพช

เลยงสตว 3. รายละเอยดตนทน รายได ของแตละกจกรรม

ตารางท 1.1 ตวอยางแบบสมภาษณเกษตรกร เพอรวบรวมขอมลตนทนการผลตพช (ขาวและพชไร) ชอเกษตรกร ต าบล อ าเภอ จงหวด พช พนท ไร ผลผลตตอไร สงสด ................. กก. ราคาผลผลต/หนวย ..................... บาท/........... ต าสด ................. กก. รายได/ไร บาท เฉลย .................. กก.

ขนตอน

ของกจกรรม

เทคนคการปฏบตของเกษตรกร

เดอน/ป ทปฏบต

จ านวน คน/วน/ชม.

ปจจยการผลต ชนดแรงงาน อปกรณเครองมอการเกษตร

หมายเหต ชนด ปรมาณ ราคา/หนวย

มลคา ครอบ ครว

จาง

11

ตารางท 1.2 ตวอยางแบบสมภาษณเกษตรกร เพอรวบรวมขอมลตนทนการผลตพช (ขาวและพชไร) ชอเกษตรกร นายตนแบบ ปราดเปรอง ต าบล ชนบท อ าเภอ ชนบท จงหวด ขอนแกน พช ถวลสง พนท 1 ไร ผลผลตตอไร สงสด 300 กก./ไร ราคาผลผลต/หนวย 12.- บาท รายได/ไร 2,400.- บาท ต าสด 100 กก./ไร เฉลย 200 กก./ไร

ขนตอนของกจกรรม เทคนคการปฏบตงานของ

เกษตรกร เดอน/ป ทปฏบต

จ านวน คน/วน/

ชม.

ปจจยการผลต ชนดแรงงาน อปกรณเครองมอการเกษตร

หมายเหต ชนด ปรมาณ ราคา/หนวย มลคา ครอบครว จาง

1. การเตรยมเมลดพนธ

2. การเตรยมดน 3. การปลก 4. การดแลรกษา

- ซอเมลดพนธ - กะเทาะเปลอก คลกเมลดดวยสารเคม คลกดวยเ ชอ ไรโซเบยม - ซอเชอไรโซเบยม - คาสารเคมคลกเมลด โดเทนเอม 45 - ใหน า - ไถ - ใสปนขาว - ซอปนขาว - หยอดเมลด - ใสปย - ปยสตร 15-15-15 - ฉดสารเคมฆาแมลง - ซอสารเคมปองกนก าจด แมลงมาลาไธออน

ม.ค. 55 ม.ค. 55

ม.ค. 55

ม.ค. 55 ม.ค. 55 ม.ค. 55 ม.ค. 55 ม.ค. 55 ม.ค. 55 ก.พ. 55 ก.พ. 55 ม.ค.55 ม.ค.-เม.ย. 55

- -

-

-

- - - -

4/4/6.6 4/4/5 - 2/4/2.5 -

เมลดพนธ แรงงาน

เชอไรโซเบยม ไดเทนเอม45 แรงงาน แรงงาน แรงงาน ปนขาว 1.32 แรง แรงงาน แรงงาน แรงงาน แรงงาน สารเคม

20 กก. 0.47 แรง

200 กรม 60 กรม

0.06 แรง 0.77 แรง 0.18 แรง 85.5 แรง - 1 แรง 18.8 กก. 0.125แรง 0.5 ลตร

15 บ/กก. -

0.05บ./กรม 0.08บ./กรม

- - -

1 บ./กก. - -

5.6 บ./กก -

120 บ./ลตร -

300 บ. -

10 บ. 5(4.8) บ.

- - -

85.5 - - 105 บ. - 60 บ.

- /

-

-

/ / / / / / / / -

- - -

- - - -

- ถงแกลลอนคลกเมลด

- - -

ควาย หวาน

- หยอดเมลดแรงงานคน

- - - -

ใชน าชลประทาน - -

12

ตารางท 1.2 ตวอยางแบบสมภาษณเกษตรกร ฯ (ตอ)

ขนตอนของกจกรรม เทคนคการ

ปฏบตงานของเกษตรกร เดอน/ป ทปฏบต

จ านวน คน/วน/ชม.

ปจจยการผลต ชนดแรงงาน อปกรณเครองมอการเกษตร

หมายเหต ชนด ปรมาณ ราคา/หนวย มลคา ครอบครว จาง

5. การเกบเกยวและการขนยาย 6. การขนสง

- ใหน าตามรอง - ก าจดวชพช - การเกบเกยวและขนยาย - ตากแหง - ขนจากไรนามาบาน

ก.พ. 55 ม.ค. 55 พ.ค. 55 พ.ค. 55 พ.ค. 55

2/4/2.5 5/10/7.6 510/8/6.25 1/1/6.4

แรงงาน แรงงาน แรงงาน แรงงาน

5 แรง 4.75 แรง 1.25 แรง 6.25 แรง 0.8 แรง

- 25 บ.

- - -

- 125 บ.

- -

/ - / / /

- -

- -

- - - - -

13

ขนตอนท 4 ตรวจสอบความถกตองครบถวนของขอมล กรณสมภาษณเกษตรกรแตไดขอมลไมครบ ตองขอขอมลจากเกษตรกรเพมเตมจากสมดบนทกท

เกษตรกรจดบนทกไว

การวเคราะหขอมลฟารมหรอไรนา

การวเคราะหขอมลฟารมหรอไรนาจากขอมลแบบสมภาษณเกษตรกรแลว เพอใชส าหรบเปนพนฐาน ในการวางแผนและงบประมาณฟารมหรอไรนาใหเกษตรกรในปตอไป แยกประเดน ดงน

1. ขอมลพนฐานทวไปของไรนา และเกษตรกร 2. ชนดกจกรรมในไรนา และขนาดการผลต 3. ขนตอนการผลต และเทคนคการปฏบตในขนตอนแตละกจกรรม 4. รายได รายจาย ก าไรแตละกจกรรม และทงฟารม 5. แรงงานในครอบครว และแรงงานจาง ขนตอนการวเคราะหขอมลฟารมหรอไรนา จากแบบสมภาษณเกษตรกร ทราบวธปฏบต รายได และรายจายแตละกจกรรมแลว ตอไปท าตาราง

ดงน 1. ท าแบบสอบถามขอมลกจกรรม เปนตอ 1 หนวย (1 ไร) หรอ 2. ท าตนทนการผลตพช (บาท/พนทการผลต) โดยดงขอมลจากแบบสมภาษณเกษตรกรฉบบเตมพนท

(ยงไมไดท าเปนตอไร) หรอ 3. ท าตนทนการผลตพช ตอ 1 ไร เพอเปรยบเทยบรายได รายจาย ก าไร (ผลตอบแทน) แตละ

กจกรรม 4. ท าตารางการกระจายการใชแรงงาน (แตละพช และทงฟารม) 5. ท าตารางกระแสเงนสดการปลกพช (บาท/ไร) แตละพชและทงฟารม 6. ท าปฏทนการปลกพช และเลยงสตว ส าหรบรายละเอยดการวเคราะหของแตละหวขอ แสดงตารางตาง ๆ ตามหวขอดงกลาวขางตน คอ 1. ตารางสรปขอมลรายละเอยดแตละกจกรรมเปนตอไร 2. สรปตนทนการผลต (พชหรอสตว) ตอ 1 หนวย (ไร) 3. ตารางการกระจายการใชแรงงาน (ตอไร) 4. ตารางกระแสเงนสดการท ากจกรรม (ตอไร) 5. ตารางเปรยบเทยบรายได รายจาย และก าไร การท ากจกรรมแตละชนดในพนท 1 ไร

14

การสรปและวเคราะหตนทนการผลตพชตอ 1 ไร การสรปตนทนการผลตพชตอ 1 ไร ตวเลขขอมลตาง ๆ จากการรวบรวมขอมลตนทนการผลตพชตอ 1 ไร ตามตวอยางทใหไวเบองตน

(แบบสมภาษณขอมลเกษตรกรรายกจกรรม) จะตองน ามาแจกแจงลงในตารางตนทนการผลตพชตอ 1 ไร ลงในตารางได ตามตวอยางดงตอไปน

ตารางท 1.3 ตวอยางตนทนการผลตพช (บาท/ไร) พช ถวลสง ต าบล ชนบท อ าเภอ ชนบท จงหวด ขอนแกน

ท

ท คาใชจายผนแปร ปรมาณ

ราคา/หนวย (บาท)

มลคา

เปรยบเทยบไรนาเกษตรทสงเสรม

ปรมาณ ราคา/หนวย

มลคา

1 หมวดคาวสด - เมลดพนธ - เชอไรโซเบยม - สารเคมคลกเมลด ไดเทนเอม 45 - ปนขาว - ปยเคม 15-15-15 -สารเคมฆาแมลง มาลาไธออน หมวดคาจางแรงงาน - ก าจดวชพช - เกบเกยว

20 กก.

200 กรม 60 กรม

85.5 กก. 18.8 กก. 0.5 ลตร

5 แรง 6.25 แรง

15 บ./กก.

0.05 บ./กรม 0.08 บ./กรม

1 บ. /กก.

5.6 บ / กก. 120 บ/ลตร

25 บ / แรง 25 บ / แรง

300 10

(4.8) 5

85.50 105 60

125 156.25

รวมคาใชจายผนแปร - - 846.75

ตารางตนทนการผลตตอไร เปนการใชขอมลจากการสมภาษณมาวเคราะห เพอทราบตนทนการผลตของกจกรรมตอหนงไร โดยคาใชจายเปนคาใชจายผนแปร ประกอบดวย คาวสด คาแรงงาน รายได ก าไร ของกจกรรมนน ตอหนวยการผลต

15

การวเคราะหตนทนการผลตพชตอ 1 ไร ในการวเคราะหตนทนการผลตพชตอ 1 ไร วเคราะห 2 ประเดน คอ (1) วเคราะหเรองการใชแรงงานในไรนาของเกษตรกร ตามตารางการกระจายการใชแรงงาน (2) วเคราะหเรองการใชเงนทนวเคราะหไดจากตารางขอมลตาง ๆ ดงน - ตารางกระแสเงนสดการปลกพช - ตารางเปรยบเทยบ รายรบ-รายจาย และก าไรในการปลกพช 1 ไร กอนท าการวเคราะหตนทน

การผลตพชตอ 1 ไร นน มขอมลทเกยวของซงตองท าความเขาใจประกอบการท าการวเคราะหขอมล ดงน 1. รายไดทงหมด = ผลผลต X ราคา 2. คาใชจายผนแปร = คอ คาใชจายทเกดจากการใชปจจยผนแปรในการผลต ไดแก คาเมลดพนธ

คาปย คาสารเคมฆาแมลง คาจางแรงงาน เปนคาใชจายทเกษตรกรจะใชจายมากขนเมอมการผลตมากขน และคาใชจายนอยเมอมการผลตนอย

3. ก าไรขนตน = รายไดทงหมด – คาใชจายผนแปร 4. คาใชจายคงท = คอ คาใชจายทเกดจากการใชปจจยคงท ไดแก คาเชาทดน คาภาษ คาเสอม

เครองจกรกล เครองมอ ซงเปนคาใชจายทเกษตรกรจะท าการผลตหรอไมกตาม ตองเสยคาใชจายประเภทนอยแลว

5. ก าไรสทธ = ก าไรขนตน – คาใชจายคงท 6. คาใชจายทงหมด / 1 กก. = คาใชจายผนแปร + คาใชจายคงท จ านวนผลผลตทงหมด 7. คาใชจายผนแปร / 1 กก. = คาใชจายผนแปร จ านวนผลผลตทงหมด 8. ก าไรขนตน / 1 แรงงาน = ก าไรขนตน แรงงานครอบครวทใช 9. จดคมทน (Break – even Point) คอ จดท รายได = รายจาย 10. ผลผลตทคมกบการลงทน = รายจาย (ค านวณจดทรายได = รายจาย) ราคาผลผลต 11. ราคาทคมกบการลงทน = รายจาย (ค านวณจดทรายได = รายจาย) ผลผลต

เมอท าความเขาใจกบขอมลทเกยวของเหลานแลว กสามารถด าเนนการสรปรวบรวมขอมลเพอท าการวเคราะหตนทนการผลตพชตอ 1 ไร ไดตามตวอยางตารางทใหไวตามล าดบ ดงน

1) ตารางกระจายการใชงาน (2) ตารางกระแสเงนสดการปลกพช (บาท/ไร) (3) ตารางเปรยบเทยบรายได – รายจาย และก าไรในการปลกพช 1 ไร

16

ตารางท 1.4 ตวอยางการกระจายการใชแรงงาน พช ถวลสง ต าบล ชนบท อ าเภอ ชนบท จงหวด ขอนแกน

เดอน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รวม หมายเหต รายการ

การเตรยมเมลดพนธ - กะเทาะเปลอก คลกเมลด คลกไรโซเบยม การเตรยมดน - ใหน า - ไถ - ใสปนขาว การปลก

การดแลรกษา - ใสปย - ฉดสารฆาแมลง - ใหน า - การก าจดวชพช

0.47

0.06 0.77 0.18 1.32

.125

0.6

1.0 0.25 0.12 9.75

9

0..25 0

0.12

0.25 0.14

.06

0.47

0.06 0.77 0.18 1.32

1.00

0.875 0.5

9.75

แรงงานทใชทงหมด = 22.75 แรงงานจาง = 11.25 แรง แรงงานครอบครว = 11.5 แรง

17

ตารางท 1.4 ตวอยางการกระจายการใชแรงงาน (ตอ)

เดอน ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รวม หมายเหต

รายการ

การเกบเกยวและขนยาย - เกบเกยว - ตากแหง การขนสง แรงงานทงหมดแตละเดอน แรงงานครอบครว แรงงานจาง

2.985 2.985

-

1.12 6.12

5

0.37 0.37

-

0.39 0.39

7.50 0.25 0.8

7.89

1.64 6.25

7.50 0.25 0.08

22.755

11.505 6.25

ตารางการกระจายการใชแรงงาน เพอแสดงวาแรงงานทใชไปนนกระจายอยางสม าเสมอ และมการใชแรงงานในครอบครวอยางเตมทหรอไม ถาแรงงานใน

ครอบครวมเพยงพอหรอไม ถาไมเพยงพอตองหาแรงงานจางเพมเตมในชวงใด ซงในการวางแผนและงบประมาณฟารมในปตอ ๆ ไป จะตองใชแรงงานในครอบครวอยางเตมททกเดอน จางแรงงานใหนอยทสด เพอลดตนทนการผลต

18

ตารางท 1.5 ตวอยางกระแสเงนสดการปลกพช [ บาท/ไร ] พช ถวลสง ต าบล ชนบท อ าเภอ ชนบท จงหวด ขอนแกน

เดอน

ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. รวม

(บาท) หมายเหต

กระแสเงนสด (บาท) การเตรยมเมลดพนธ

- เมลดพนธ - ยาไดเทนเอม-45 - เชอไรโซเบยม - ปนขาว - ปย 15-15-15 - มาลาไธออน

หมวดคาจางแรงงาน

- ก าจดวชพช - เกบเกยว

300

5 10

85.5

9

9

105 17

125

17

17

156.25

300

5 10

85.5 105 60

125 156.25

รวมแตละเดอน 409.5 247 17 17 156.25 846.75

ตารางกระแสเงนสดของการปลกพช (บาท/ไร) เปนตารางซงแสดงถงการใชเงนในแตละเดอนของการท ากจกรรมการเกษตร หรอ กจกรรมทงหมดในฟารม

เกษตรกร เพอเกษตรกรจะไดเตรยมหาเงนทนไวใชจายตามแตละขนตอนของกจกรรมในฟารม จากตวอยางการวเคราะหเปนคาใชจายเงนส ดของกจกรรมเดยวในฟารม (ไรนา) ตารางกระแสเงนสดจะแสดงไดทงรายไดและรายจาย โดยการเขยนเครองหมายไวขางหนาตวเลข ( ถ า เ ป น ร ายจ า ย เ ข ยน เคร อ งหมาย – ไ ว หน า ต ว เ ล ข ถาเปนรายได เขยนเครองหมาย + ไวหนาตวเลข)

19

ตารางท 1.6 ตวอยางเปรยบเทยบ รายได-รายจาย และก าไรในการปลกพช 1 ไร

รายการ ถวลสง ถวเขยว ขาว พชอนๆ

ผลผลต (กก./ไร) ราคา (บาท/กก.) รายได คาใชจายผนแปร (บาท/ไร) คาใชจายผนแปร / 1 กก. ก าไรขนตน ก าไรขนตน / 1 แรงงาน (แรงงานครอบครว) ผลผลตทคมการลงทน ราคาทคมการลงทน

200 12

2,400 846.75

4.23 1,553.25 135.06 (11.5) 70.56 4.23

62.50

8 500

303.56 4.86

196.44 4.85

- 35.95 6.07

450 2.8

1,260 510 1.13 750

57.69 -

182.14 1.13

ตารางเปรยบเทยบ รายได – รายจาย และก าไรในการปลกพชไร หรอขาว เพอเปรยบเทยบกนระหวางกจกรรมตาง ๆ ประกอบการตดสนใจในการเลอกกจกรรม

ของเกษตรกร แตตวเลขตาง ๆ เหลาน เปนการวเคราะหดานเศรษฐศาสตรเทานน แตการตดสนใจเลอกกจกรรมใดกจกรรมหนง ตองพจารณาเรองความเหมาะสมของสภาพพนท ขอมลดานสภาพภมอากาศ ปรมาณน าฝน แหลงน า และความถนดของเกษตรกร (ความร ความเขาใจ และความช านาญ) เปนขอมลประกอบ

20

เรองท 1.2.2 การวางแผนและงบประมาณฟารม (Farm Planning and Budgeting) การวางแผนและงบประมาณฟารมเปนการก าหนดรปราง แนวทางในการท างานลวงหนา ไดแก การ

ปลกพชเลยงสตวชนดใด จ านวนเทาใด จะตองเสยคาใชจายจ านวนเทาไร และจะมรายไดจากกจกรรมเหลานนเทาไร เมอหกคาใชจายออกจากรายไดแลวจะคงเหลอก าไรเทาใด การวางแผนและงบประมาณฟารมจะชวยใหผวางแผนไดมโอกาสใชวจารณญาณในการผลตของตนเองอยางสขม รอบคอบ

ความหมายการวางแผนฟารม (Farm Planning) การวางแผนฟารม คอ การวางแผนผลตโดยใชปจจยการผลต เชน ทดน ทน และแรงงานใหเกด

ประโยชนมากทสด โดยน ามาวางแผนในกจกรรมตาง ๆ ในชวงระยะเวลาหนง ความหมายงบประมาณฟารม (Farm Planning) งบประมาณฟารม คอ การประมาณการคาใชจายในการผลตกจกรรมหนงๆ ในชวงระยะเวลาหนงตาม

แผนทไดวางเอาไว คาใชจายเรองปจจยการผลตจ านวนเทาไร และผลทคาดหวงเอาไวตามแผนจ านวนเทาไร รวมถงรายไดและก าไร

ประเภทของการวางแผนและงบประมาณฟารม 1. การวางแผนและงบประมาณฟารมทงหมด (Complete Farm Planning and Budgeting) เปนการวางแผนและงบประมาณทจะจดรปหรอก าหนดรปองคประกอบของฟารมวาฟารมนน

ประกอบขนดวยกจกรรมอะไร จะจดการกบทรพยากรทมอยอยางจ ากดอยางไรในแตละกจกรรมใหมประสทธภาพ ท างบประมาณรายจายและรายไดในแตละกจกรรมของฟารมวาเปนจ านวนเทาใด การวางแผนและงบประมาณดงกลาวมกจะท าในระยะเรมแรกของฟารม

2. การวางแผนและงบประมาณฟารมบางสวน (Partial Farm Planning and Budgeting) หมายถง การวางแผนและงบประมาณในระยะเวลาหลงจากการวางแผนและงบประมาณฟารมทงหมด

ไดด าเนนการแลว หรออยระหวางด าเนนกจกรรมอยในแตละป ซงมจดประสงคทตองการแกไข ปรบปรง และเปลยนแปลงใหมประสทธภาพดขน ส าหรบการวางแผนและงบประมาณฟารมบางสวนจะเปนไปในทางกจกรรมทเฉพาะเจาะจงลงไป เชน กจกรรมการปลกพช กจกรรมเลยงสตว กจกรรมประมง

ลกษณะของแผนและงบประมาณฟารมทด 1. กจกรรมแตละชนดทจะด าเนนการ ตองมขนาดเหมาะสมกบฟารมพอสมควร 2. ควรก าหนดการใชปจจยการผลตตาง ๆ อยางเตมท หมายถง การใชทดน ทน และแรงงาน และ

วสดอปกรณในทองถนใหเกดประโยชนมากทสด 3. ควรก าหนดใหใชวธการผลตททนสมย ถกตองตามหลกวชาการ หรอวชาการพนบานทเหมาะสม

ซงสามารถท างานไดอยางมประสทธภาพ รวดเรว สะดวก และลดตนทนการผลต 4. แผนและงบประมาณฟารมควรมความยดหยนไวบาง หมายถง แผนและงบประมาณสามารถทจะ

เปลยนแปลง แกไข และปรบปรงไดตามภาวการณทเกดขนในระหวางด าเนนการ เชน การขาดแคลนแรงงาน อาจจ าเปนตองใชแรงงานหรอเครองจกรกลการเกษตรเขามาชวย ระยะเวลาในการด าเนนการ เงนทนหมนเวยน กจกรรมการเปลยนแปลงของราคาสนคา แหลงรบซอ จ านวน และคณภาพทตลาดตองการ k

21

5. ควรค านงถงสภาพดนฟาอากาศ และภมประเทศ เชน ทลมเหมาะส าหรบท านาหรอขดบอเลยงปลา เลยงกง สวนทดอนอาจจะเหมาะกบพชไร นอกจากนอณหภม ปรมาณน าฝน และแหลงน ากมสวนในการวางแผน

6. ควรค านงถงความสมพนธระหวางรายจายและรายรบ ส าหรบรายจายนนจะตองพจารณาแนวโนมของราคาปจจยการผลตดวยวาในอนาคตจะเพมขนเทาไร จะเพมในอตราทรวดเรวหรอคอยเปนคอยไป รวมทงรายจายอน ๆ ทมสวนเกยวของกบการวางแผน สวนรายรบนนขนอยกบแผนทวางไววาจะผลตอะไร ไดจ านวนเทาไร จะผลตเมอไร โดยวธการใด และราคาผลผลตทคาดคะเนวาจะไดรบจากการผลตกจกรรมนน ๆ โดยหลกทวไปแผนและงบประมาณจะตองลงทนใหต าทสด มความเสยงนอยทสด และไดก าไรมากทสด

7. ควรค านงถงความสามารถความช านาญของเจาของฟารม การก าหนดกจกรรมลงในแผนและงบประมาณนนตองดเกษตรกรหรอเจาของฟารมเองวามความสามารถ ความช านาญ และประสบการณมากนอยแคไหน เกษตรกรเคยปลกพชหรอเลยงสตวชนดเหลานหรอไม

8. ควรค านงถงแผนและงบประมาณฟารมในเรองความเสยง การท ากจกรรมดานการเกษตรมความเสยงมากมายอยแลว ทางแกไข คอ การวางแผนและงบประมาณอยางรอบคอบ โดยพจารณาอยางสขมและใหมความเสยงนอยทสด ในการด าเนนกจการไมควรท ากจกรรมทใหญเกนไป หรอมการลงทนสงเพราะจะท าใหเกดความเสยงสง ดงนนควรจะคอย ๆ ขยายกจการออกไป นอกจากนแลวอาจจดกจกรรมรองหรอเสรมไวรองรบกจกรรมหลกเพอลดความเสยง

9. ควรค านงถงสภาวะการตลาดของผลผลต กลาวไดวาตลาดมความส าคญหรอมอทธพลอยางมากตอระบบการผลตของการเกษตรบานเรา ดงนนการวางแผนและงบประมาณการผลตควรค านงถงการตลาดและการเคลอนไหวของราคาผลผลตมใชมองแตลดตนทนต าสดอยางเดยวหรอท าอยางไรใหผลผลตสง

ขนตอนในการวางแผนและงบประมาณฟารม การวางแผนและงบประมาณมกจะท าควบคกนไป เมอเกบขอมลและศกษาสภาพการผลตแลวจะ

พจารณาเลอกกจกรรมการผลต วธการผลต ผลตเมอไร จ านวนเทาใด ค านวณคาใชจาย คาดคะเนผลผลต รายได และก าไรทไดรบในแตละกจกรรมของแผน มขนตอน คอ

1. รวบรวมขอมลจากการส ารวจ สงเกต สมภาษณ หรอเอกสาร เปนขอมลตวเลขหรอเชงปรมาณ (Quantitative data) หรอเปนขอมลเชงพรรณนาหรอเชงคณภาพ (Qualitative data) หรอขอมลทงสองอยางรวมกน หากเปนขอมลทแทจรงของจดทจะด าเนนการวางแผน กจะชวยใหแผนและงบประมาณมประสทธภาพมากขน ไดแก ขอมลทางดานการผลต วธการผลต ตนทนการผลต ราคาปจจยการผลต ราคาผลผลต แหลงรบซอผลผลต นโยบายรฐบาล ความตองการภายในและภายนอกประเทศ ขดจ ากดความสามารถของเกษตรกร ขดจ ากดของทรพยากรธรรมชาต ความเชอและความศรทธา ค านยม ลกษณะของตวเกษตรกร ขอมลควรครอบคลมถงดานเกษตร เศรษฐกจและสงคม (Agro – Socioeconomic)

2. ศกษาและรวบรวมทรพยากรทงหมดทมอย ซงจะเปนตวชวดวาหลงจากการวางแผนและด าเนนการไปแลวผลจะเปนอยางไร ทรพยสนลดหรอเพมขน จะไดทราบวาตองเพมทรพยากรอะไรหรอขาดอะไร

22

3. การเลอกกจกรรมทจะด าเนนการลงในแผนการผลต โดยพจารณาในหลาย ๆ ดาน ขนอยกบวตถประสงควาวางแผนการผลตเพอบรโภค เพอจ าหนาย เพอเพมรายได เพอใหเกดความเสยงนอยทสด เพอความพอใจ หรอเพอดานอน ๆ หลกทวไปการวางแผนการผลตเพอใหเกษตรกรไดบรโภคและเหลอพอทจะจ าหนายซงเปนการเพมรายได ตองเปนกจกรรมทเกษตรกรมความตองการและสอดคลองกบการตลาดดวย

4. การคาดคะเนรายจายและรายไดจากกจกรรมตาง ๆ ทไดก าหนดในแผนการผลต กจกรรมแตละชนดจะตองมการคดตนทนการผลตไวกอน

ในสวนของรายไดนน เปนเพยงแตการคาดคะเนสถานการณการผลตวา ผลผลตไดจ านวนเทาไร ราคาตอหนวยเปนเทาไร โดยอาศยประสบการณขอมลทไดจากการส ารวจ 5. คดก าไรจากแผนการผลตทก าหนดไว หากไดก าไรกแสดงวาการผลตมประสทธภาพพอใชได ถาหากขาดทนจ าเปนจะตองมการเปลยนแปลงการวางแผนและงบประมาณใหมบางสวนหรออาจจะทงหมดกได การคดหาก าไรใหแยกประเภทของกจกรรมดานพชและสตวแตละชนด

ภาพท 1.3 ขนตอนในการวางแผนและงบประมาณฟารม

รวบรวม

ขอมล

ศกษาและวเคราะห

ขอมล

เลอก

กจกรรม

ค านวณรายจายและ

รายรบ

ก าไร

ก าไร

23

การวางแผนและงบประมาณฟารมชวยใหเราทราบอะไรบาง 1. เปนเครองมอในการตดสนใจวา จะท ากจกรรมดานพช หรอดานสตว หรอทงพชและสตว จงจะ

เหมาะสมกบสภาพฟารม 2. ก าหนดวธการผลต ขนตอนการผลต และการใชปจจยการผลต 3. บงบอกถงความสมพนธแตละกจกรรมในขบวนการผลตและการจ าหนายผลผลต 4. การกระจายแรงงาน ไดแก แรงงานในครอบครว แรงงานจาง และแรงงานแลกเปลยน 5. การกระจายเงนลงทนในแตละขนตอนของการผลตและชนดของกจกรรม 6. ท าใหทราบถงการใชทดนในชวงการผลต เพอใหเกดประสทธภาพ 7. ท าใหทราบถงงบประมาณคาใชจายในการผลตแตละกจกรรมและทงฟารม 8. ท าใหทราบถงรายไดและก าไรจากการผลตในแตละกจกรรมและทงฟารม

ขนตอนการวางแผนและงบประมาณฟารมในการปรบปรงและสงเสรมฟารม ในการสงเสรมและปรบปรงสภาพไรนาของเกษตรกร เรมจากสภาพฟารมทมอยจรงในทองถนและ

ศกษาหาทางปรบปรงใหเจาของฟารมมก าไรเพมพน หลกการ 4 ขนตอนไดก าหนดไว ดงน ขนตอนท 1 การปรบปรงดานวชาการ (Technological Improvement) ขนตอนท 2 การใชปจจยการผลต (Bought Inputs) ขนตอนท 3 การทดแทนและปรบเปลยนกจกรรมใหม (New Enterprise and Substitution) ขนตอนท 4 การลงทนในทรพยสนถาวร (Investment)

การวเคราะหฟารมกอนการปรบปรง การวเคราะหสภาพไรนากอนการปรบปรง ด าเนนการหลงจากไดมการส ารวจและรวบรวมขอมลฟารม

มาแลว ประเดนส าคญส าหรบการวเคราะห คอ 1. ขนาดของฟารมและครอบครวเปนอยางไร 2. มกจกรรมประเภทไหนบาง ลงทน และแรงงานไปเทาไร และการกระจายแรงงานและทนเปน

อยางไร 3. วธการผลต รวมถงการจดการฟารมเปนอยางไร 4. ก าไรตอไรหรอตอหนวยของกจกรรมนนมมากนอยแคไหน 5. ปญหาและอปสรรคในการด าเนนงาน ควรประกอบดวยหวขอกวาง ๆ ดงน 1. ชอเจาของฟารม สมาชกในครอบครว เพศ และวย 2. สภาพการคมนาคม แหลงรบซอผลผลต และจ าหนายปจจยการผลต 3. ขนาดของฟารม ระดบพนท และสภาพของดน 4. ปรมาณน าฝน การกระจายน าฝน แหลงน าเพอการเกษตร และอณหภม

24

5. วธการ ระบบการปลกพชและเลยงสตว 6. สภาพการลงทนและการใชแรงงาน 7. ผลผลตทไดรบ ราคาผลผลต และแหลงตลาด 8. รายได ก าไร หรอขาดทนในการด าเนนกจกรรม 9. ขอมลดานสงคม เชน ความร ทศนคต และพฤตกรรม 10. อน ๆ (โดยเฉพาะขดจ ากดและศกยภาพของฟารม)

แนวทางในการวเคราะหสภาพฟารมกอนการปรบปรง 1. สามารถจดท าแผนปฏทนการปลกพชและเลยงสตวของแตละกจกรรมและทงฟารม 2. ค านวณคาใชจายการผลตแตละกจกรรม (ตนทนการผลต) และทงฟารม 3. ค านวณผลผลตและราคาทไดจากการส ารวจในแตละกจกรรมและทงฟารม 4. ค านวณหาก าไร (Gross Margin) แตละกจกรรมและทงฟารม 5. การใชเงนทน โดยท าแผนกระแสเงนสด (Cash Flow) 6. ถาทราบขอมลเกยวกบแรงงานกสามารถค านวณการใชแรงงานและการกระจายแรงงานในแตละ

กจกรรมและทงฟารม 7. หาผลตอบแทนการใชทดน เงนลงทน และแรงงานในแตละกจกรรมและทงฟารม 8. สรปประเดนส าคญและปญหาอปสรรคในดานการเกษตร เศรษฐกจ และสงคม แนวทางการปรบปรงฟารม มแนวทางในการปรบปรง 4 ขนตอน ไดแก ขนตอนท 1 คอ การปรบปรงดานวชาการ ขนตอนท 2 การใชปจจยการผลต ขนตอนท 3 เปนการ

ทดแทนและปรบเปลยนกจกรรมใหม และขนตอนท 4 คอ การลงทนในทรพยสนถาวร ซงแตละแนวทางมรายละเอยดดงน

ขนตอนท 1 การปรบปรงดานวชาการ : Technological Improvement ในการปรบปรงขนตอนท 1 นเปนการปรบปรงดานวชาการโดยไมตองลงทนเพม วชาการใดๆ กตามท

น ามาใชในฟารมเพอปรบปรงใหดขนหรอใหก าไรสงขนกวาเดม โดยไมตองเสยเงนทองหรอลงทนเพมจากเดมทเกษตรกรมปจจยดานทนทจ ากด

ขดจ ากด (Constraints) และเงอนไขในการปรบปรงฟารมขนตอนท 1 1. จ านวนพนทถอครองทสามารถท าการเกษตรไดมเทาเดม เกษตรกรไมสามารถเพมหรอลดพนทได 2. ประเภทและชนดกจกรรม (พช สตว ประมง) เหมอนเดม รวมทงปรมาณการผลตเทาเดม

25

3. ปจจยการผลตทใช เชน แรงงานครวเรอน แรงงานจาง แรงงานแลกเปลยน พนธพช พนธสตว ปยเคม ปยธรรมชาต (ปยคอก ปยหมก ปยพชสด) สารเคม อาหารสตว และอน ๆ

4. อาศยน าฝน (ขนอยกบสภาพฟารมเดม) 5. ราคาผลผลตแตละชนดของกจกรรม ขอใหเสมอนหนงมราคาเทาเดม 6. เกษตรกรมเงนทน (เงนสด) เทาเดมในการลงทน เชนเดยวกบสภาพฟารมกอนการปรบปรง

ศกยภาพ (Potentials) หรอแนวทางการปรบปรงฟารมขนตอนท 1 การปรบปรงดานวชาการทไมตองลงทนเพม - การเตรยมดนอยางด มประสทธภาพ และถกตองตามหลกวชาการ - การใชพนธด (โดยน าพนธเกามาแลกพนธใหมในราคาทเทากน) - การคดและเตรยมพนธดทถกตอง รวมทงวธการปลกพชและเลยงสตว - การใชแรงงานครอบครวใหมากทสดในการจดการทกขนตอนการผลต - การใชปยคอกหรอวสดในทองถนใหเกดประโยชนมากทสด - การก าหนดชวงฤดกาลปลกพชและเลยงสตวใหเหมาะสมกบปรมาณน าฝน - การก าหนดระยะปลก หรอจ านวนสตวตอคอก หรอจ านวนลกปลาตอบอ - การเกบเกยวและรกษาตามเวลาทเหมาะสมและถกตอง - การจดการดานตาง ๆ ทสงผลใหผลก าไรสงขน เปนตน แนวทางในการท าแผนและงบประมาณฟารมในขนตอนท 1 1. จดท าแผนปฏทนการปลกพชและเลยงสตว 2. ค านวณคาใชจายการผลตแตละกจกรรม (งบประมาณ) 3. คาดคะเนผลผลตทเพมขนจากการปรบปรงดานวชาการ 4. ยดถอราคาผลผลตเทาเดม 5. ค านวณหาก าไร (Gross Margin) 6. ท าแผนการใชเงนทน กระแสเงนสด (Cash Flow) 7. ใหค าแนะน าทางวชาการประกอบการวางแผน 8. ท าแผนการใชแรงงานและกระจายแรงงาน ถามขอมลและจ าเปน 9. หาผลตอบแทนการใชทดน เงนทน และแรงงาน

ขนตอนท 2 การปรบปรงการใชปจจยการผลต : Bought Inputs เปนการลงทนโดยมการปรบปรงเพมเตมในการใชปจจยการผลต (Bought Inputs) ตามจ านวนเงนทน

ทสามารถจะซอได เพอใหก าไรสงขนกวาเดม ปจจยการผลตเหลาน ไดแก พนธ ปย ยา สารเคม อาหารสตว

26

โดยทว ๆ ไปควรท าความเขาใจทฤษฎเรองปจจยการผลตและทฤษฎทางเศรษฐศาสตรทใชในการจดการฟารม ซงมสงทตองพจารณาดงน

- ประเภทปจจยการผลตทางการเกษตร - ความสมพนธระหวางปจจยการผลตกบผลผลต - กฎวาดวยผลตอบแทนทไมไดสดสวน (The Law of Non – Proportional Returns) หรอบางครง

เรยกวา กฎวาดวยการเพมขนในอตราทลดนอยถอยลง (The Law of Diminishing Returns) โดยมรายละเอยด ดงตอไปน

ประเภทปจจยการผลตทางการเกษตร แบงออกได 2 ชนด คอ 1. ปจจยคงท (Fixed Inputs) ปจจยทไมมการเปลยนแปลงระยะเวลาทท าการผลต ซงปจจยการผลต

ประเภทนจะท าการผลตหรอไมกตาม ผผลตจะตองเสยคาใชจายในรปของเงนสดหรอไมเปนเงนสดอยแลว เชน คาเสอมราคาของอปกรณและเครองจกรกลการเกษตร คาภาษทดน เปนตน

2. ปจจยผนแปร (Variable Inputs) คอปจจยทสามารถเปลยนแปลงได (เพมหรอลด) ในชวงระยะเวลาทท าการผลต ซงปจจยการผลตประเภทน ถาหากท าการผลตมากจะตองใชปจจยการผลตมากและเสยคาใชจายมากดวย ในทางตรงกนขามถาหากท าการผลตนอยจะตองใชปจจยการผลตนอยและเสยคาใชจายนอยตามไปดวย เชน พนธพช พนธสตว ปย อาหารสตว สารเคม แรงงาน คาซอมแซมอปกรณการเกษตร คาดอกเบยเงนก เปนตน

ความสมพนธระหวางปจจยการผลตกบผลผลต กฎวาดวยผลตอบแทนทไมไดสดสวนหรอกฎวาดวยการเพมขนอยางลดนอยถอยลงในการผลตนน

เมอใสปจจยผนแปรใด ๆ เขาไปในปจจยคงททมอยอยางจ ากดแลวนน ในตอนแรกผลผลตทงหมดจะเพมขนอยางรวดเรว (ผลผลตเพมขนในอตราทเพมขน) ตอไปผลผลตทงหมดจะคอย ๆ เพมขนอยางลดนอยถอยลง (ผลผลตเพมขนในอตราทลดลง) จนกระทงถงจดหนงผลผลตทงหมดเรมลดลง

ตารางท 1.7 ตวอยางขาว ถาใสปยในปรมาณตาง ๆ กน ผลผลตจะเพมในระดบตาง ๆ ดงน

ระดบท 1 2 3 4 5 ปรมาณปยทใส (กก.) 0 10 20 30 40 ผลผลตตอไร (กก.) 180 220 280 300 310 ใชปยเพม (กก.) 10 10 10 10 10 ผลผลตเพม 40 60 20 10 10

27

จากตวอยางนจะเหนวา การใชปยในระยะแรก ๆ นน ผลผลตทงหมดเพมขนมาก ถาหากใชปยเกน 40 กก. ตอไร หรอเกนระดบท 5 ผลผลตทงหมดจะลดลง

เมอพจารณาการเพมของผลผลตแลว ผลผลตเพมจะเพมในอตราทลดลง เมอใสปยเกน 20 กก.ตอไร หรอเกนระดบท 3 ลกษณะนเรยกวาการลดนอยถอยลงของผลผลตเพม

ในการปรบปรงขนตอนท 2 จะตองซอปจจยมาชวยเพอจะท าใหผลก าไรสงกวาเดม การทจะเพมผลผลตใหมากขนจนถงจดสงสด (Maximum Outputs) โดยการเพมจ านวนปยนนเปนไปได แตมไดหมายความวาจะเปนสงจ าเปนทจะท าใหไดผลก าไรสงสด (Maximum Profit) ระดบการผลตทจะท าใหเกษตรกรมผลก าไรนนขนอยกบราคาของปยทใชและราคาของขาว และเนองจากราคาเปลยนแปลงอยเสมอ ระดบหรอจ านวนปจจยทเกษตรกรใชจงตองเปลยนไปดวย ตามทกลาววาผลผลตเพมขนทละนอย ๆ (จากจ านวนปยทก ๆ กโลกรมทใชเพม) ผลผลตเพม (Marginal Product) กจะเพมอยเรอย ๆ เปนการเพมในอตราทลดลง จนกระทงถงระดบหนงผลผลตเพมจะไมเพมขน คอ จะเทากบศนย (0) ณ จดนผลผลตเปนการเพมขนในอตราทลดลงทงหมดจะสงสด ถาหากยงใสปจจย (ปย) เขาไปอกผลผลตทงหมดจะลดลง

โดยสรป ระยะหรอชวงของการเพมผลผลตหรอผลได ม 3 ระยะ ดงน ระยะท 1 ผลผลตหรอผลไดเพมขนอยางรวดเรว (การเพมขนในอตราทเพมขน) เรยกวา Increasing

Returns ระยะท 2 ผลผลตหรอผลไดเพมขนอยางลดนอยถอยลง (การเพมขนในอตราทลดลง) เรยกวา

Diminishing Returns ระยะท 3 ผลผลตหรอผลไดลดลง (การเพมขนเทากบศนย) เรยกวา Decreasing Returns

ภาพท 1.4 กราฟความสมพนธระหวางปจจยผนแปรกบผลผลตทไดรบการใชปจจยผนแปรในระดบตาง ๆ

28

ขดจ ากด (Constraints) และเงอนไขในการปรบปรงฟารมขนตอนท 2 1. จ านวนเนอทเทาเดมไมมการขยายหรอลด 2. กจกรรมพชและสตวเหมอนเดม รวมทงเนอททด าเนนกจกรรม 3. ใชแรงงานใหมประสทธภาพและเนนการใชแรงงานในครอบครว 4. อาศยน าฝน (ขนอยกบสภาพฟารมเดม) 5. ราคาผลผลตเทาเดม 6. มการเพมทนไดในการซอปจจยการผลต แตตองอยในก าลงความสามารถของเกษตรกร

ศกยภาพ (Potentials) ในการปรบปรงฟารมขนตอนท 2 เกษตรกรสามารถมการเพมเงนทนในการซอปจจยการผลตได แตตองอยในก าลงความสามารถและ

การตดสนใจของเกษตรกรวา จะเพมทนไดอกสกเทาไร โดยเนนในหลกการงาย ๆ วา ทนทเพมขนจากการใสปจจยลงไป ควรจะนอยกวารายไดทเพมขนจากการเพมทนลงไป

แนวทางในการท าแผนปรบปรงฟารมขนตอนท 2 1. จดท าแผนปฏทนการปลกพชและเลยงสตว 2. ค านวณคาใชจายการผลตแตละกจกรรม (งบประมาณ) 3. คาดคะเนผลผลตทเพมขนจากการปรบปรงโดยใชปจจยการผลต 4. ยดถอราคาผลผลตเทาเดม 5. ค านวณหาก าไร (Gross Margin) 6. ท าแผนการใชเงนทน กระแสเงนสด (Cash Flow) 7. ใหค าแนะน าทางวชาการประกอบแผนการผลต 8. ท าแผนการใชแรงงานและกระจายแรงงาน ถามขอมลและมความจ าเปน 9. หาผลตอบแทนการใชทดน เงนทน และแรงงานทคมคาทสด

ขนตอนท 3 การปรบปรง การทดแทน และปรบเปลยนกจกรรมใหม (New Enterprise and

Substitution) ส าหรบการปรบปรงขนตอนท 3 เปนการเลอกกจกรรมหรอทดแทนกจกรรมใหไดก าไรของฟารม

มากขน เราควรจะท าความเขาใจเบองตนของลกษณะแตละกจกรรมทมผลตอกน เพอจะชวยใหมประสทธภาพ ในการผลต

1. เลอกกจกรรม การเลอกกจกรรม หมายถง การเลอกพชทจะปลกดวยกน หรออาจจะมการเลยงสตวประกอบเขา

ดวยกนในการผลตหลาย ๆ อยางนนเพอทจะลดความเสยง กจกรรมทท ารวมกน ซงพอแยกความสมพนธ ออกได ดงน

29

1.1 กจกรรมทเปนศตรซงกนและกน (Antagonistic Enterprise) กจกรรมชนดนเมอน าเขาไปในฟารมแลวจะมผลกระทบกระเทอนตอกจกรรมอน ๆ โดยอาจจะน าเชอโรค หรอเปนตวพาหะ หรอท าลายซงกนและกน (ศตร) เชน การเลยงปลากนเนอ (ปลาชอน ปลาดก) กบปลากนพช (ปลานล)

1.2 กจกรรมทแขงขนกน (Competitive Enterprise) กจกรรมทแขงขนในดานการใชทรพยากรธรรมชาตในการผลต เชน การปลกหอมแดงกบกระเทยมในแถบภาคเหนอ หากมการปลกหอมแดง กตองลดเนอทปลกกระเทยม เนองจากทดนเปนปจจยการผลตทจ ากด

1.3 กจกรรมทสนบสนน (Complementary Enterprise) กจกรรมทท าดวยกน อ านวยประโยชน ใหกน และกนในแงของผลผลตหรอสงพลอยได ซงกอใหเกดประโยชนซงกนและกน เชน การปลกผก เลยงสกร เศษผกให หมกน สวนมลหมใชเปนปยคอกในสวนผก

1.4 กจกรรมทเปนอสระซงกนและกน (Independent Enterprise) กจกรรมซงไมมความสมพนธเกยวของกนกบกจกรรมอนเลย เชน การปลกมนส าปะหลง การเลยงปลา การเลยงไกกบสวนมะพราว

1.5 กจกรรมแทรก (Supplementary Enterprise) กจกรรมทเพมเขาไปเพอใหมการใชปจจยการผลตใหเตมท แตจะไมมผลกระทบกระเทอนตอการเพมผลผลตและรายได เชน การ เลยงหมและไกในบรเวณเดยวกน การท าสวนครวและปลกพชรวกนได

2. หลกการเลอกกจกรรมเขาดวยกน 2.1 พจารณาถงรายได

2.1.1 เลอกกจกรรมหลก (Main Enterprise) กจกรรมหลกหรอกจกรรมใหญ เปนกจกรรม ทสามารถเขากนกบกจกรรมยอยได และรายไดสวนใหญมากจากกจกรรมหลกน 2.1.2 เลอกกจกรรมรอง (Minor Enterprise) กจกรรมรองทสามารถเอออ านวยประโยชนกบกจกรรมหลกได คอ สนบสนน (Complement) หรอเสรมกจกรรมยอยอน ๆ ไดดวย รายไดของฟารมจะเปนรายไดรองจากกจกรรมหลก 2.1.3 เลอกกจกรรมแทรก (Supplementary Enterprise) กจกรรมยอย ๆ เปนการเสรมรายไดและเพอใหเกดการใชปจจยการผลตใหมประสทธภาพและเตมท กจกรรมชนดนอาจจะเพมรายไดเพยงเลกนอย หรอไมเพมเลยกได หรออาจจะใชบรโภคภายในครวเรอนเทานน

2.2 พจารณาถงการใชปจจยการผลตและอน ๆ 2.2.1 ควรใหมการใชทดนตลอดป

2.2.2 ควรใหมการใชแรงงานในครอบครวใหมากทสดและแรงงานอน ๆ เปนไปอยางสม าเสมอตลอดป

2.2.3 ควรใหมการใชเงนทนหมนเวยนอยตลอดเวลาและมรายไดและก าไรสม าเสมอ 2.2.4 ควรพจารณาถงเงนทนทมจ ากด 2.2.5 ควรใหมการใชเครองจกรกลการเกษตรสม าเสมอ

30

2.2.6 ควรใหมโอกาสสามารถเปลยนแปลงทางเลอกหรอปรบปรงกจกรรมไดตลอดเวลาตามสถานการณ เชน การปลกหมนเวยน การปลกพชสลบ การปลกพชเหลอมกน 2.2 .7 ควรใหม การท าก จกรรมแบบผสมผสาน เ อออ านวย และใชประโยชน จากกนและกน

ขดจ ากด (Constraints) และเงอนไขในการปรบปรงฟารมขนตอนท 3 1. จ านวนเนอทเทาเดม แตสามารถเพมหรอลดในแตละกจกรรมตามความตองการได เมอรวมเนอท

ของกจกรรมทงหมดแลวจะตองเทาเดมเหมอนครงแรก 2. สามารถเปลยนแปลงกจกรรมทดแทนหรอปรบปรงได 3. ใชแรงงานใหมประสทธภาพ เนนการใชแรงงานในครอบครว 4. อาศยน าฝน (ขนอยกบสภาพฟารมเดม) 5. ราคาผลผลตเทาเดม 6. ก าไรของฟารมจะตองมากกวาเดม

ศกยภาพ (Potentials) ในการปรบปรงฟารมขนตอนท 3 เกษตรกรสามารถเพมเงนทน ปรบปรง เปลยนแปลง และทดแทนกจกรรมได หากพจารณาวากจกรรม

เกาไมสามารถท ารายได หรอมปญหาดานการตลาด หรอราคาผลผลตตกต า หรอเปนกจกรรมทแยงทรพยากรกบกจกรรมอน ๆ ภายในฟารม นอกจากนยงสามารถน าความรเรองระบบการปลกพช เชน การปลกพชหมนเวยน การปลก พชแซม การปลกพชเหลอมฤด มาผสมผสานในระบบการผลตของฟารม ตลอดจนผสมผสานดานพช ดานสตว และประมงในลกษณะเกษตรผสมผสาน

แนวทางในการท าแผนปรบปรงฟารมขนตอนท 3 1. จดท าแผนปฏทนการปลกพชและเลยงสตว 2. ค านวณคาใชจายการผลตแตละกจกรรม (งบประมาณ) 3. คาดคะเนผลผลตทเพมขนจากการปรบปรง 4. ยดราคาผลผลตเทาเดมตามชนดของผลผลต 5. รายไดรวมและก าไรรวมจะตองมากกวาเดมจากขนตอนท 2 6. ค านวณหาก าไร (Gross Margin) แตละกจกรรม 7. ท าแผนการใชเงนทน กระแสเงนสด (Cash Flow) 8. ใหค าแนะน าทางวชาการประกอบกจกรรมใหมหรอปรบปรง 9. ท าแผนการใชแรงงานและกระจายแรงงาน ถามขอมลและจ าเปน 10. หาผลตอบแทนการใชทดน เงนทน และแรงงาน

31

ขนตอนท 4 การปรบปรง การลงทนทรพยสนถาวร (Investment) การปรบปรงขนตอนท 4 เปนการทดแทนกจกรรมในสภาพทมน าชลประทาน เราสามารถวางแผนใหม

กจกรรมตลอดทงป การลงทนในทรพยสนถาวร จ าเปนตองพจารณาใหรอบคอบเสยกอน กอนทจะตดสนใจซอหรอสราง

เพราะจะใชเงนทนจ านวนมาก กอใหเกดความยงยากในการตดสนใจพอสมควรวาควรจะลงทนในปจจบนหรอจะลงทนในอนาคต และอาจจ าเปน ตองอาศยแหลงเงนทนซงเกยวกบระบบสนเชอ อยางไรกตามขนตอนนคอนขางจะเปนระดบทเกษตรกรมเงนทนพรอมในการลงทนการผลต

การปรบปรงขนตอนท 4 หากมการลงทนในทรพยสนถาวรแลว ผวางแผนหรอเจาของฟารมควรมความรทางดานเศรษฐศาสตร ดงน

1. ระบบการผลตโดยเทคโนโลยสมยใหม 2. ภาวะการผลตและการตลาด 3. ระบบธนาคาร แหลงสนเชอ และประเภทของเงนทน 4. มลคาเงนปจจบนและมลคาเงนในอนาคต 5. สนเชอและการคดอตราดอกเบยในระบบการกยม 6. คาเสอมราคา คาเสยโอกาส 7. จดคมทน 8. คาใชจายคงทและผนแปร 9. การจดการและบรหารฟารม 10. อน ๆ

ขดจ ากด (Constraints) และเงอนไขในการปรบปรงฟารมขนตอนท 4 1. จ านวนเนอทสามารถเปลยนแปลงได 2. สามารถเปลยนแปลง ทดแทนกจกรรมได 3. มการจางแรงงาน และใชเครองจกรกลการเกษตรได 4. เนนการใชแรงงานในครอบครวเปนอนดบแรก 5. อาศยแหลงน าชลประทาน บอบาดาล สระน า คลอง ทงนขนอยกบสภาพฟารมเดม 6. ราคาของผลผลตเทาเดม 7. ก าไรรวมของฟารมจะตองสงขนมากกวาเดม ขนตอนท 5 ศกยภาพ (Potentials) ในการปรบปรงฟารม เกษตรกรสามารถมเงนทนเพม ซงอาจจะหามาไดจากการจ าหนายผลตผลการเกษตรในรอบปทผานมา

หรอเงนออม หรอกองทนหมนเวยนตาง ๆ หรอขอรบบรการสนเชอจากภาครฐบาลและเอกชน ในการลงทนทรพยสนถาวร เนองจากโครงสรางปจจยพนฐานเอออ านวย เชน ระบบน าชลประทาน ถนนหนทางสะดวก

32

ระบบไฟฟาและน าประปา ระบบตลาดและสนเชอ ตลอดจนสถาบนการศกษาและวจย ระบบขาวสารและเทคโนโลย สารสนเทศเทคโนโลย (Information Technology) การผลตทางการเกษตรมการผลตในเชงการคามากขน มธรกจของกจกรรมภายในฟารมมากขน แรงงานมจ ากด ดงนน การแขงขนเชงการผลตและการคาจงมมากขนดวย ท าใหระบบการผลตทเปนอยตองปรบปรงเปลยนแปลงใหทนสมยและท างานแขงกบเวลา เพอใหไดสนคาทมคณภาพดตรงตามความตองการของตลาด

แนวทางในการท าแผนปรบปรงฟารมขนตอนท 5 ใชขอเดยวกบขนตอนท 3 นนคอ 1. จดท าแผนปฏทนการปลกพชและเลยงสตว 2. ค านวณคาใชจายการผลตแตละกจกรรม (งบประมาณ) 3. คาดคะเนผลผลตทเพมขนจากการปรบปรง 4. ยดราคาผลผลตเทาเดมตามชนดของผลผลต 5. รายไดรวมและก าไรรวมจะตองมากกวาเดมจากขนตอนท 2 6. ค านวณหาก าไร (Gross Margin) แตละกจกรรม 7. ท าแผนการใชเงนทน กระแสเงนสด (Cash Flow) 8. ใหค าแนะน าทางวชาการประกอบกจกรรมใหมหรอปรบปรง 9. ท าแผนการใชแรงงานและกระจายแรงงาน ถามขอมลและจ าเปน 10. หาผลตอบแทนการใชทดน เงนทน และแรงงาน

แนวทางการวเคราะหและสงเสรมการวางแผนการผลต จากแผนทไดวางไวนน จะเปนจรงไดจะตองอยบนพนฐานของความเปนไปไดหลายอยาง กอนทจะน า

แผนไปใชเราจะตองพจารณาและวเคราะหกอนวาแผนนนมความเปนไปไดมากนอยเพยงไร และอะไรบางจะตองเสยงอนเนองมาจากขอมลทเราไดมาไมชดเจน หรอยงไมผานการพสจน และยงขาดขอมลอะไรบาง ดงนนขอมลจากฟารมทจะน ามาวางแผนถอไดวาเปนสงส าคญทสดในการวางแผน หากขอมลเปนขอมล ทแทจรงจากฟารม ถกตองมากเทาไร และมากพอทจะน ามาวางแผนได แผนทเกดขนกจะมความถกตองและ มประสทธภาพมากขนตามไปดวย

33

ภาพท 1.5 การผสมผสานกจกรรมการเกษตร ตามศกยภาพของพนท

34

เรองท 1.2.3 การวเคราะหขอมลฟารมและผลตอบแทน (Farm Analysis & Returns) แบงไดเปน 2 ประเภท ไดแก คาใชจายคงท (Fixed Cost) และคาใชจายผนแปร (Variabled Cost)

ซงมรายละเอยดดงน 1. คาใชจายคงท (Fixed Cost) คอ คาใชจายในการผลตทเกดโดยไมมการเปลยนแปลงหรอแปรไปตามปรมาณการผลต ซงเปนการใช

ปจจยการผลตทเปนปจจยคงท เชน คาเชาทดน คาภาษทดน คาเสอมราคาของโรงเรอนและอปกรณการเกษตร เปนตน ผผลตไมสามารถเปลยนแปลงปรมาณการใชไดชวงระยะเวลาการผลตหนง ๆ

คาใชจายคงทยงสามารถแบงออกได 2 ลกษณะ คอ 1.1 คาใชจายคงททเปนเงนสด คอ คาใชจายคงททผผลตจะตองจายจรงเปนเงนสดจ านวนคงท

ในการผลต เชน คาเชาทดน คาภาษทดน เปนตน 1.2 คาใชจายคงททไมเปนเงนสด คอ คาใชจายคงททผผลตไมไดจายจรงเปนเงนสดจ านวนคงท

ในการผลต เชน คาเสอมราคาหรอสกหรอของโรงเรอนและอปกรณการเกษตร คาใชทดนกรณเ ปนทดนของตนเอง แตมการประเมนอตราคาเชาทดน เปนตน

2. คาใชจายผนแปร (Variabled Cost) คอ คาใชจายในการผลตทเกดโดยการเปลยนแปลงหรอแปรไปตามปรมาณการผลตซงเปนการใชปจจย

การผลตทเปนปจจยผนแปร เชน เมลดพนธพช พนธสตว ปยเคม สารเคม แรงงาน คาซอมแซมของโรงเรอนและอปกรณการเกษตร คาเสยโอกาส เงนลงทน เปนตน ผผลตสามารถเปลยนแปลงปรมาณการใชไดในชวงระยะเวลาการผลต

คาใชจายผนแปรยงสามารถแบงออกไดอก 2 ลกษณะ กลาวคอ 2.1 คาใชจายผนแปรทเปนเงนสด คอ คาใชจายผนแปรทผผลตจะตองจายจรง เปนเงนสดในการ

ผลต เชน เมลดพนธ พนธสตว ปยเคม แรงงานจาง เปนตน 2.2 คาใชจายผนแปรทไมเปนเงนสด คอ คาใชจายผนแปรทผผลตไมไดจายจรง เปนเงนสดในการ

ผลต ซงสามารถจดหามาในรปสงของหรอด าเนนการเอง เชน เมลดพนธพชทเกบไวเอง พนธสตวทเกดจากการขยายพนธ แรงงานในครวเรอน แรงงานแลกเปลยนทไมไดคดเปนเงนสด (ลงแขก) คาเสยโอกาสเงนลงทน เปนตน

คาเสยโอกาสเงนลงทน (Opportunity Cost) หมายถง คาใชจายผนแปรทเกดขนจากการผลต โดยคดอตราดอกเบยและระยะเวลาในการผลต เชน คาใชจายผนแปร 1,000 บาท อตราดอกเบย 12% ระยะเวลา 6 เดอน ดงนนคาเสยโอกาสเงนลงทน เทากบ 60 บาท

คาเสอมราคา (Depreciation) หมายถง คาใชจายคงททเกดขนจากการใชในการผลต สวนใหญ คดเปนรายป โดยคดแบบ Straight line method ดงน

คาเสอมราคา = มลคาซอทรพยสน – มลคาคงเหลอสดทาย อายการใชงานของทรพยสน

35

เชน รถไถเดนตามมลคาซอมา 35,000 บาท อายการใชงาน 10 ป และมลคาคงเหลอสดทาย 5,000 บาท คาเสอมราคา = 35,000 – 5,000 = 3,000 บาทตอป

10

สตรการคดค านวณ รายได รายจาย และก าไรของการท าฟารม 1. รายได = ผลผลต x ราคา 2. รายจาย = คาใชจายทเกดจากการผลตผนแปรและคงท 3. รายจายทงหมด = คาใชจายผนแปร + คาใชจายคงท 4. ก าไร = รายได – รายจาย 5. ก าไรเบองตน (Gross Profit) = รายได – รายจายผนแปร 6. ก าไรสทธ (Net Profit) = รายได – (รายจายผนแปร + รายจายคงท) การวเคราะหเงนทน ผลตอบแทนการผลตทเกดจากปจจยการผลตและระบบการปลกพช 1. อตราสวนรายไดตอรายจายตอ 1 หนวย (Benefit / Cost Ratio B/C Ratio ) 2. ตนทนการผลตตอ 1 หนวย (ราคาทขายคมทนตอหนวย) 3. ผลผลตทคมทนตอ 1 หนวย 4. ผลตอบแทนคาใชจายวสดการเกษตรตอ 1 หนวย 5. ผลตอบแทนคาใชจายแรงงานจางตอ 1 หนวย 6. วเคราะหระบบการปลกพช ใชวธการ Marginal Benefit/Cost Ratio หรอ MBCR หรอวเคราะห

อตราสวนรายไดเพมตอรายจายเพม จดประสงคของการวเคราะหเงนทน ผลตอบแทนการผลตทเกดจากปจจยการผลตและระบบ

การปลกพช 1. อตราสวนรายไดตอรายจายตอ 1 หนวย เพอทราบถงผลการลงทนในการผลตกจกรรมการเกษตรวาลงทนไป 1 บาท จะไดผลตอบแทนหรอ

รายได เปนอตราสวนเทาไร เชน รายได 5,000 บาท รายจาย 2,500 บาท อตราสวนรายจาย (รายได 5,000/2,500 = 2) ซงหมายถง ลงทน 1 บาท ไดผลตอบแทนหรอรายได 2 บาท แสดงวาก าไร 1 บาท การวเคราะหเชนนชวยในการตดสนใจและประเมนผลดวาควรเลอกท ากจกรรมใดบางทใหผลตอบแทนสงและลดความเสยง

วธการวเคราะหอตราสวนรายไดตอรายจายในการผลตกจกรรม

รายได หรอ Benefit / Cost Ratio (B/C Ratio) รายจาย

36

ขอพจารณาในการตดสนใจ

คาอตราสวนรายไดตอรายจาย = รายได - รายจาย

ความหมาย

ก. นอยกวา 1 - รายไดนอยกวารายจาย กจกรรมทจะด าเนนการนนขาดทนไมสมควรท าการผลต

ข. เทากบ 1 - รายไดเทากบรายจาย กจกรรมทจะด าเนนการนน จะไมมก าไรและไมขาดทน กลาวคอ เสมอทน มความเสยงในการผลตมาก ไมสมควรท าการผลต

ค. มากกวา 1 - รายไดมากกวารายจาย กจกรรมทจะด าเนนการนน มก าไร มความเสยงนอยสามารถท าการผลตได แตควรระมดระวง

ง. เทากบ 2 หรอมากกวา 2 - รายไดมากกวารายจาย กจกรรมทจะด าเนนการมก าไร มความเสยงนอยมากอยในขนพงพอใจสามารถตดสนใจท าการผลตได

2. ตนทนการผลตตอ 1 หนวย (ราคาทขายคมทนตอ 1 หนวย) เพอทราบตนทนการผลตตอ 1 หนวยวาในการผลตกจกรรมตาง ๆ นน มตนทนการผลตหรอคาใชจาย

ตอ 1 หนวย เปนเงนเทาไร เชน ผลผลตขาว 320 กก./ไร รายจายไรละ 832 บาท ดงนน ตนทนตอกโลกรม ของขาวเทากบ 2.60 บาท (รายจาย 832 /ผลผลต 320 = 2.6) ในเมอราคาขาว กโลกรมละ 2 บาท แสดงวายงมก าไรกโลกรมละ 0.40 บาท (ในทางตรงกนขาม ถาราคาขาวกโลกรมละ 2.50 บาท แสดงวาขาดทนกโลกรมละ 0.10 บาท) นอกจากนจะชวยหาวธการทจะลดตนทนการผลตได เมอเราทราบวาตนทนการผลตสงและสวนทสงเกดจากอะไร เชน อาจจะคาปยเคม หรออาจจะคาสารเคม หรอคาจางในการก าจดวชพชและเกบเกยว

วธการวเคราะหตนทนการผลตตอ 1 หนวย (ราคาขายทคมทน) รายได = ผลผลต x ราคา

จดคมทน ณ รายได = รายจาย ตนทนการผลต (ราคาขายทคมทน) = รายได ณ จดเทากบรายจาย จ านวนผลผลต

3. ผลผลตทคมทนตอ 1 หนวย เพอทราบถงขดระดบความสามารถในการผลตและการลงทนตอ 1 หนวย วาอยในระดบใดในขณะท

ราคาผลผลตอยในระดบหนงเชนกน ในการผลตนนจะตองวเคราะหวาผลผลตทไดคมหรอไมควรจะเรงรดเพมผลผลตเพมขนอกเทาไรจงจะคมทน เชน ผลผลตทผลตไดของขาวประมาณ 320 กโลกรมตอไร แตในขณะนน

ตนทนการผลต (ราคาขายทคมทน) = รายจาย จ านวนผลผลต

37

ราคาขาวกโลกรมละ 3 บาท และตนทนการผลต 832 บาท ดงนน ผลผลตทคมทน (รายจาย 832 /ราคา 3 =277.33) จะเทากบ 277.33 กโลกรมตอไร แสดงใหเหนวาผลผลตไดสงกวาจดคมทนเทากบ 320 – 277 = 43 กโลกรม ตอไร แตถาผลผลตทผลตได 250 กโลกรมตอไรแสดงผลผลตทไดต ากวาจดคมทนเทากบ 277 – 250 = 27 กโลกรมตอไร ดงนน ควรจะเรงรดเพมผลผลตจาก 250 กโลกรมตอไรใหไดอยางนอย 277 กโลกรมตอไร จงจะคมทน

วธการวเคราะหผลผลตทคมกบการลงทน (ผลผลตทคมทน) รายได = ผลผลต x ราคา

จดคมทน ณ รายได = รายจาย ผลผลตทคมกบการลงทน = รายได ณ จดเทากบรายจาย ราคาผลผลต

4. ผลตอบแทนคาใชจายวสดการเกษตรตอ 1 หนวย เพอใหทราบถงการลงทนหรอคาใชจายวสดการเกษตรในการผลตวาเปนเทาไร เมอเปรยบเทยบกบ

รายได ซงคาวสดการเกษตร ไดแก พนธพช พนธสตว ปยและอาหารสตว สารเคมและวคซน ตลอดจนอปกรณการเกษตรในการผลต เปนตน เชน ผลตอบแทนคาวสดการเกษตรมคาเทากบ 1.85 แสดงใหเหนวาลงทนซอวสดการเกษตร 1 บาท ไดผลตอบแทนจากการลงทน คาวสดการเกษตร เทากบ 1.85 บาท ขอมลดงกลาวจากการค านวณและ การวเคราะหถาเกน 1 แสดงวาเพยงพอหรอมก าไร แตถาต ากวา 1 แสดงวา ไมเพยงพอหรอขาดทนตอ 1 หนวยการลงทนคาวสดการเกษตร

วธการวเคราะหผลตอบแทนคาใชจายวสด การหาผลตอบแทนคาใชจายปจจย A = รายได – คาใชจายทงหมดทไมใชปจจย A

คาใชจายปจจย A ดงนน

5. ผลตอบแทนคาใชจายแรงงานจางตอ 1 หนวย เพอใหทราบถงการลงทนหรอคาใชจายการจางแรงงานในการผลตวาเปนเทาไร เมอเปรยบเทยบกบ

รายได ซงคาแรงงานจาง ไดแก คาจางเตรยมดน ปลก ก าจดวชพช เกบเกยว ผลตอบแทนคาจางแรงงานมคาเทากบ 1.65 แสดงใหเหนวาลงทนการจางแรงงาน 1 บาท ผลตอบแทนจากการลงทนจางเทากบ 1.65 บาท

ผลผลตทคมกบการลงทน = รายจาย ราคาผลผลต

ผลตอบแทนคาใชจาย คาวสด = รายได – คาใชจายทงหมดทไมใชคาวสด คาใชจายคาวสด

38

ขอมลดงกลาวจากการค านวณและวเคราะห ถาเกน 1 แสดงวาพงพอใจหรอมก าไร แตถาต ากวา 1 แสดงวา ไมพงพอใจหรอขาดทนตอ 1 หนวย การลงทนคาแรงงานจาง

วธการวเคราะหผลตอบแทนแรงงานจาง

6. การวเคราะหระบบการปลกพช ใชวธการ MBCR เพอใหทราบถงผลตอบแทนแหงการลงทนวา ระบบการปลกพชแบบใดมประสทธภาพสง และลดความ

เสยง วธการดงกลาวเราเรยกวา วเคราะหอตราสวนรายไดเพมตอรายจายเพมหรอ Marginal Benefit Cost Ratio (MBCR) เชน ระบบการปลกพช ขาว – ขาวโพดฝกออนมคา MBCR = 1.7 แตระบบการปลกพช ขาว – ถวเขยว – ขาวโพด ฝกออนมคา MBCR = 1.4 แสดงใหเหนวาระบบการปลกพชแบบท 1 (ขาว – ขาวโพดฝกออน) ดกวาระบบการปลกพชแบบท 2 (ขาว – ถวเขยว – ขาวโพดฝกออน) เพราะวา ระบบการปลกพชแบบท 1 มคา MBCR = 1.7 มคามากกวา ระบบการปลกพชแบบท 2 มคา MBCR = 1.4 โดยปกตคา MBCR ตงแต 2 ขนไปถอวามความเสยงนอย

ขอมลทส าคญในการวเคราะหทางเศรษฐกจ ไดแก 1. รายได = ผลผลต x ราคา 2. รายจาย คาวสด

พนธพชและพนธสตว ปยและอาหารสตว สารเคมและวคซน อปกรณตาง ๆ เกยวกบการปลกพช เลยงสตว และประมง อน ๆ

คาแรงงาน คาจางเตรยมดน ขดหลม ยกรอง ฯลฯ คาจางปลก คาจางใสปย ก าจดวชพช และพนสารเคม คาจางเกบเกยว คาขนสง คาจางอน ๆ 3. ก าไร หมายถง ราย ได – รายจาย 4. ผลผลตตอไร ผลผลตตอตน ผลผลตตอตว ผลผลตตอบอ

ผลตอบแทนคาใชจายแรงงานจาง = รายได - คาใชจายทงหมดทไมใชคาแรงงานจาง คาใชจายแรงงานจาง

39

5. ราคาผลผลตตอหนวย 6. อน ๆ

การวเคราะหขอมลกจกรรมระยะยาว กจกรรมการเกษตรระยะยาว หมายถง กจกรรมทตองใชเวลาหลายป (มากกวา 1 ป) กวาจะใหผลผลตหรอเกดรายได เชน ไมผล มะมวง ตองใชเวลา 3-4 ป หลงจากปลกจงจะใหผลผลต ชวงระยะเวลา 3-4 ป แรกกอนใหผลผลต เกษตรกรตองลงทนไปทกป เชน การเตรยมดน เตรยมหลมปลก คาพนธ คาปย เงนทน ทจายไปแลวตองมมลคาเพมขนเนองจากมระยะเวลา และอตราดอกเบยมาเกยวของ เพราะเงนดงกลาวถาไมลงทนในกจกรรมการเกษตร แตใหคนอนกยมหรอฝากธนาคารกจะมมลคาเพมขน เงนและมลคาของเงน ใชประโยชนในการวเคราะหกจกรรมระยะยาว เชน ไมผล หรอการลงทน ในทรพยสนถาวร

มลคาของเงน และอตราดอกเบย การคดมลคาของเงน มปจจยทเกยวของ 3 สวน ไดแก 1. เงนตน (Principal) = P 2. ระยะเวลา (Period of time) = n 3. อตราดอกเบย (Interest rate) = i 1. มลคาเงนปจจบน (Present Value) หรอ P.V. หมายถง มลคาเงนปจจบน ทจะตองฝากเพอใหไดจ านวนเงนในอนาคต (F.V) ในระยะเวลา (n) และ

อตราดอกเบย (i) สตร P.V. = X [ 1 ] (1 + i)n 1 = F.V. factor (1 + i)n สมประสทธมลคาเงนปจจบนของเงนในอนาคต ระยะเวลา n period อตราดอกเบย ตวอยาง การหามลคาเงนปจจบน จงหามลคาเงนปจจบน (P.V.) ของเงน 1,000 บาท ในอนาคต (5 ป) ถาอตราดอกเบย เทากบ 5%

ตอป วธท า มลคาเงนอนาคต X = 1,000 อตราดอกเบย i = 5% ระยะเวลา n = 5 จากสตร มลคาเงนปจจบน P.V. = X 1 (1+i) n สมประสทธมลคาเงนปจจบน (P.V.factor)

40

= 1 (1+i) n = 0.7835 P.V. = 1,000 X 0.7835 = 783.5

2. มลคาเงนอนาคต (Future Value) หรอ F.V. หมายถง มลคาของเงน P บาท ในระยะเวลา (n) อตราดอกเบย (i) สตร F.V. = X (1 = i) n = F.V. factor = สมประสทธมลคาเงนอนาคตของเงนปจจบน หมายถง มลคาเงน X บาท ในระยะเวลา n period อตราดอกเบย i

ตวอยาง การหามลคาเงนอนาคต เกษตรกรมเงน 150 บาทในวนน ในอนาคต 3 ปขางหนาเงนของเกษตรกรจะมมลคาเทาใด ถาอตรา

ดอกเบย = 7 บาท วธท า มลคาเงนปจจบน X = 150 อตราดอกเบย = 7% ระยะเวลา n = 3 จากสตร มลคาเงนอนาคต F.V. = X (1 + i)n

สมประสทธมลคาเงนอนาคต (F.V.factor) = (1 + i)n = 1.225 F.V. = 150 x 1.225 = 183.75

มลคาเงนอนาคตของจ านวนเงนงวด (Future Value of a uniform series) หมายถง จ านวนของเงนในอนาคตของเงนฝากซงฝากทกป ๆ ละเทา ๆ กน ในระยะเวลา n ป ตวอยาง เกษตรกรวางแผนฝากเงนไวซอปยใน 4 ปขางหนา โดยฝากทกป ๆ ละ 6,000 บาท เขา

จะตองจายเงนซอปยเปนจ านวนเทาใด เมอสนปท 4 ถาอตราดอกเบยเงนฝากเทากบ 6% ตอป วธท า มลคาเงนอนาคตของเงนงวด = Factor X เงนงวด (เงนฝากแตละป) สตร f/a = Factor X a เงนงวด (เงนฝากแตละป) a = 600 อตราดอกเบย i = 6% จ านวนป n = 4 Factor (สมประสทธมลคาเงนอนาคตของเงนงวด) = 4.375 แทนคา f/a = 4.375 X 600 = 2,625 เกษตรกรตองจายเงนซอปย 2,625 บาท ใน 4 ป ขางหนา

(1 + i) n

41

การใชสตร การหามลคาเงนอนาคตของเงนงวด สมประสทธมลคาเงนอนาคตของเงนงวด = (1 + i) n - 1 i ถา i = 6% n = 4 สมประสทธ (Factor) = (1 + 0.06)4 - 1 0.06 = 4.375 ตนทน

ภาพท 1.6 กราฟมลคาเงนอนาคตของจ านวนเงนงวดภายใน 4 ปขางหนา มลคาเงนปจจบนของเงนงวด (Present Value of Uniform Series)

หมายถง มลคาของเงนปจจบนซงมมลคาเทากบ ผลรวมของเงนงวด (งวดละเทา ๆ กน) ใน n ป เชน มลคาของเงนปจจบนเปนเทาไร ถามรายไดรายป ๆ ละ เทา ๆ กน ในระยะเวลา n ป

ตวอยาง เกษตรกรมรายไดรายปของการปลกขาวโพดปละ 1,400 บาท ในระยะเวลา 5 ป อยากทราบวา มลคาเงนปจจบนของรายไดใน 5 ปดงกลาว เปนเทาใด ถาอตราดอกเบยเทากบ 7%

วธท า มลคาเงนปจจบนของเงนงวด = สมประสทธ (Factor) X รายไดรายป (Uniform sum) P/a = Factor X a Uniform Sum = 1,400 n = 5 i = 7%

42

สมประสทธมลคาเงนอนาคตของเงนงวด (Factor) = 4,100 แทนคา P/a = 4,100 X 1,400 P/a = 5,740 การแทน โดยการใชสตรการหามลคาเงนปจจบนของเงนงวด ถา i = 7% n = 5 Factor (สมประสทธ) = (1 + 0.07) 5 - 1 0.07 (1 + 0.07)5

= (1.07)5 – 1 = 0.07 (1.07)5 = 4.100

ภาพท 1.7 กราฟมลคาเงนปจจบนของเงนงวดของรายไดภายใน 5 ป

Factor = (1 + i)n - 1 i (1 + i) n

43

การจายเงนตนและดอกเบยคนงวดละเทา ๆ กน (Capital Recovery) หมายถง การจายเงนตนและดอกเบยคนงวดละเทา ๆ กน ในระยะเวลา n ป ซงจะจายคนครบทงเงน

ตน และดอกเบย หรอ การสนสดการจายเงนงวด ๆ ละ เทา ๆ กน ซงมมลคาเงนปจจบนเทากบการลงทนครงแรก เชน การก าหนดวงเงนก 1,000 บาท อตราดอกเบย 15% ระยะเวลาสงคน 5 ป ใหหาเงนงวดทตองจายคน (Capital Recovery)

วธคด เงนตน 1,000 บาท เปดตารางอตราดอกเบย 15% ดชอง Capital Recovery ตรงบรรทดจ านวนระยะเวลา 5 ป

คา Capital Recovery = 0.29832 C.R. = X (Capital Recovery factor) = 1,000 X 0.29832 = 298.32 บาท/ป

หมายความวา ตองจายคนเงนตนพรอมดอกเบยงวดละ 298.32 บาท จนครบ 5 ป เปนเงน = 298.32 X 5 = 1,491.60 บาท ดงนน เมอจายเงนกครบ 5 ป เงนตน 1,000 บาท ดอกเบย 491.60 บาท การหาคาสมประสทธเงนงวดของมลคาเงนปจจบน (C.R. Factor) โดยการใชสตร

ตวอยาง เกษตรกรซอเครองสบน า ราคา 6,000 บาท โดยการกเงนธนาคาร 6 ป อตราดอกเบย 5% เกษตรกรตองจายคนเงนตนพรอมดอกเบย (Capital Recovery) ปละเทาไร

วธท า x = เงนก 6,000 i = 5% n = 6 สตร C.R. = X x C.R. Factor C.R. Factor = 0.19702 (เปดตาราง) C.R. = 1,182.12 บาท ตองจายคนเงนกพรอมดอกเบย ปละ 1,182.12 บาท จ านวน 6 ป ดงนน ตองจายเงนทงหมด 1,182.12 x 6 = 7,092.72 เปนเงนตน = 6,000 บาท ดอกเบย = 1,092.72 บาท

C.R. Factor = i (1 + i)n (1 + i) n- 1

44

การลงทนในระยะยาวและเกณฑการตดสนใจในกจกรรมระยะยาว การลงทนกจกรรมซงใหผลตอบแทนในระยะยาว (มากกวา 1 ป) เชน การปลกไมผล การท าฟารม

ปศสตว ซงตองลงทนจ านวนมากและตองใชเวลานาน ถงจะไดผลตอบแทนและผลตอบแทนทไดมตดตอกน ในระยะยาว ปจจยทเกยวของซงจะตองน ามาพจารณากอนการตดสนใจเลอกกจกรรมทจะด าเนนการ ไดแก

1. ขอมลพนฐานทวไป ประชากร สถานการณทางการเมอง สภาพดนฟาอากาศ 2. การศกษาเรองตลาด ชองทางในการจ าหนายผลผลต การแขงขนดานการตลาด 3. การวเคราะหดานเศรษฐศาสตร ไดแก การลงทนในระยะยาว รายได รายจาย ดอกเบย 4. การตดสนใจวาจะลงทนท ากจกรรมระยะยาวนนหรอไม สวนใหญการวเคราะหความเปนไปไดของกจกรรมหรอโครงการใชเกณฑในการตดสนใจจะ

ประกอบดวย Net Present Value (NPV) หรอ มลคาปจจบนสทธ B/C ratio หรอ อตราผลตอบแทนคาใชจาย และ Internal rate of return (IRR) หรอ อตราผลตอบแทนภายใน โดยมรายละเอยด ดงน

1. Net Present Value (NPV) มลคาปจจบนสทธ ไดแก ผลรวมสทธของมลคาเงนปจจบนของรายจายและรายได ซ งเกดจากการด าเนนกจกรรม

ระยะยาวในการตดสนใจเลอกกจกรรมใดกจกรรมหนง ปกต ถา NPV>0 กจกรรมนนจะมก าไร ในการวเคราะห NPV ขอมลตองประกอบดวย 1. ผลตอบแทน (รายไดในแตละป) 2. คาใชจายในแตละป 3. ระยะเวลาสนสดของกจกรรม 4. อตราดอกเบย 5. สมประสทธมลคาเงนปจจบน (PV factor) การค านวณ เรอง NPV ตารางท 1.8 ตวอยางท 1 เกษตรกรลงทนสรางโรงเรอน ส าหรบปลกไมดอก 50,000 บาท รายได

ประจ าป เปนเงน 20,000 บาท คาใชจายในการปลกไมดอก ปละ 5,000 บาท ระยะเวลาของการท าโครงการน 4 ป อตราดอกเบย 5% ตอป จงหา NPV

45

วธท า Cash flow ของฟารมไมดอก

Year 0 1 2 3 4 Investment Annual income Operating Expense

-50,00

-

- 20,000 -5,000

- 20,000 -5,000

- 20,000 -5,000

- 20,000 5,000

Cashflow P.V. Factor (50%) Present Value

- 50,000 -50,000

15,000 0.952

14,280

15,0000 0.907

13,605

15,000 0.864

12,960

15,000 0.823

12,345 Acc N.P.V. -50,000 -35,720 -22,115 -9,155 3,190

จากตวอยางมลคาปจจบนสทธเปนบวกในปท 4 หรอด าเนนการอยางนอย 4 ป จงไดก าไรจากกจกรรมไมดอก ตารางท 1.9 ตวอยางท 2 เกษตรกรท าฟารมเพาะเหด ในพนท 1 งาน มระยะเวลาด าเนนการ 5 ป มการลงทนผลตอบแทน ถาอตราดอกเบยเทากบ 10% จงหา NPV

วธท า Cash flow ของฟารมเหด

รายการ ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปท 5 ผลตอบแทน คาใชจาย

3,000 5,000

3,500 3,000

4,000 2,000

4,500 2,000

5,000 2,000

Cashflow P.V. Factor 10% มลคาปจจบนของ Cashflow

-2,000 0.91

-1,999.09

+500 0.82 410

2,000 0.75

1,500

2,500 0.68

1,700

3,000 0.62

1,860 Acc N.P.V. -50,000 -35,720 -22,115 -9,155 3,190

จากตวอยาง มลคาปจจบนสทธเปนบวก ในปท 4 หรอด าเนนการอยางนอย 4 ป จงไดก าไรจากกจกรรมการเพาะเหด

46

การหามลคาปจจบนสทธ อาจค านวณจากความแตกตางระหวางมลคาปจจบนของผลประโยชนของโครงการกบมลคาปจจบนของรายจายหรอเงนลงทนของโครงการ

2. อตราผลตอบแทนตอคาใชจาย (Benefit/Cost Ratio) หรอ B/C Ratio เกณฑการตดสนใจน แสดงถงอตราสวนระหวางมลคาปจจบนของผลตอบแทนกบมลคาปจจบนของ

คาใชจาย ตลอดอายของโครงการ คาใชจายน คอคาใชจายทงทางดานเงนลงทน (Investment) และคาใชจายในการด าเนนงานและบ ารงรกษา (Annual Operation cost)

ในการวเคราะหโครงการตองมขอมลทจะท าการวเคราะห คอ 1. ผลตอบแทน 2. คาใชจาย (เงนลงทนและคาใชจายประจ าป) 3. อายของโครงการ 4. อตราดอกเบย ส ต ร ใน กา ร ค านวณ

ตารางท 1.10 ตวอยางท 1 การค านวณอตราผลตอบแทนตอคาใชจายของโครงการหนง จงหา B/C Ratio

รายการ ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปท 5 ปท 6 ผลตอบแทน คาใชจาย P.V. Factor 10% P.V. 10% ของผลตอบแทน P.V. 10% ของคาใชจาย

3,000 5,000 0.91

2,730 4,550

3,500 3,000 0.82

2,870 2,460

4,000 2,000 0.75

3,000 1,500

4,500 2,000 0.68

3,060 1,360

5,000 2,000 0.62

3,100 1,240

20,000 14,000

- 14,760 11,110

B/C ratio = 14,760 = 1.3

11,110

NPV = มลคาปจจบนของผลประโยชนของโครงการ - มลคาปจจบนของคาใชจาย

B/C = PV of benefit a PV of casts

47

ตารางท 1.11 ตวอยางท 2 การค านวณอตราผลตอบแทนตอคาใชจายของโครงการ

รายการ ปท 1 ปท 2 ปท 3 ปท 4 ปท 5 รวม ผลตอบแทน คาใชจาย P.V. Factor 10% P.V. 8% ของผลตอบแทน P.V. 8% ของคาใชจาย

500 1,700 0.926 463

1,574

600 200

0.857 514 171

700 200

0.794 556 159

800 200

0.735 588 147

900 200

0.681 613 136

3,500 2,500

- 2,734 2,187

B/C ratio = 2,734 = 1.25 2,187 เมออตราสวนผลประโยชนตอตนทน (B/C ratio) มคามากกวา 1 โครงการนนกมความเปนไปได

ในการลงทน ณ อตราดอกเบยทใช คา B/C ratio จะเปลยนไปตามคาของอตราดอกเบย ซงคาอตราดอกเบยทใชสง คา B/C ratio กจะ

นอยลง และยงอตราดอกเบยมคามากถงระดบหนง คา B/C ratio จะนอยกวา 1 ซงอตราดอกเบยทจะน ามาพจารณาในการคดลด ควรจะเปนคาทใกลเคยงกบตนทนของเงนทน หรอคาเสยโอกาสของเงนทนในระบบเศรษฐกจ

การใช B/C ratio ในการตดสนใจ อาจท าใหไขวเขวได เชน ถงแมคา B/C ratio จะสง แตอาจตองลงทนมาก ดงนน ในการวเคราะหโครงการใด ๆ กตาม หากมการใช B/C ratio วดคาแลว ควรใชกบวธอน ๆ ประกอบดวย

3. IRR (Internal Rate of Return) อตราผลตอบแทนภายใน ไดแก อตราดอกเบย ซงท าให Net present Value ของการลงทน มคาเทากบ O (NPV=O) การใช IRR ในการพจารณาผลก าไรของฟารมหรอโครงการ ถา i = อตราดอกเบย และ i < IRR ดงนน การลงทนในโครงการนน จะมผลก าไร

48

กระแสเงนสด (Cash Flow) กระแสเงนสด (Cash Flow) หมายถง การสรปรายรบและรายจายของกจกรรมของทงฟารมในชวง

ระยะเวลาใดเวลาหนงทเปนเงนสด โดยปกตมกจะท าเปนเดอนหรอเปนป ซงกระแสเงนสดจะเปนการคาดคะเนความตองการเงนทนและเงนก ตลอดจนความสามารถในการจายคนเงนกของกจกรรมการลงทนนน ๆ โดยคดเฉพาะการไหลเวยนของเงนสดทเปนคาใชจายและรายไดในแตละเดอนหรอปเทานน รปแบบของกระแสเงนสด ดงน

1. รายรบเงนสด เปนรายรบจากการขายผลผลตในแตละกจกรรม หรอของทงฟารม หรอรายรบอน ๆ 2. รายจายเงนสด เปนคาใชจายผนแปรทเกยวกบการด าเนนกจกรรมของฟารม รวมทงคาช าระหน

เงนกทงตนและดอกเบย กระแสเงนสดถอเปนเครองมอส าคญในการวางแผนและงบประมาณฟารม หลงจากทมการท า

งบประมาณรายรบและรายจายของกจกรรมการเกษตรแตละกจกรรมหรอของทงฟารมมาแลว กระแสเงนสดจะเปนตวบงบอกถงความตองการของเงนทนหรอเงนทตองการกมาใชในการลงทนเพอการผลต

ตารางท 1.12 ตวอยางกระแสเงนสดการปลกถวลสงพนท 1 ไร ไดมาจากการวางแผนและงบประมาณฟารม

เดอน กจกรรม

ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. รวม (บาท)

รายได (บาท) 10,800 10,800 รายจาย เตรยมดน 300 - - - 300 เมลดพนธ 3,600 - - - 3,600 สารเคม - 50 50 - 100 เชอไรโซเบยม 30 - - - 30 ปนขาว 100 - - - 100 ปยเคม - 200 - - 200 ก าจดวชพช - 150 - - 150 เกบเกยว-ขนยาย - - - 800 800 รวมรายจาย (บาท) 4,030 400 50 800 5,280

49

เรองท 1.2.4 การจดบนทกและการท าบญชฟารม

ประโยชนของการจดบนทกและการท าบญชฟารม การท าฟารม เปนธรกจอยางหนงเชนเดยวกบธรกจการคาหรอธรกจอยางอน ซงมก าไรเปนเปาหมาย

ทส าคญ เปาหมายทแทจรงของเกษตรกรสวนมาก คอ การมระดบความเปนอยทด และครอบครวมรายไดมากขน เกษตรกรจะตองเปนผทมความสนใจในการปรบปรงแกไขการท าฟารมของตนเอง และควรจะค านงวาตนเองท าหนาทเปนผจดการธรกจอยางหนง มหนาทวางแผนและวนจฉยกจการตาง ๆ ภายในฟารมของตน แตละปวาจะท าการผลตอะไร จะปลกพชหรอเลยงสตวชนดใดบาง ในทดนแตละแหงมเครองมออะไรบางทตองใชในการผลต จะท าการผลตโดยวธไหนและมวธปฏบตอยางไร เปนจ านวนเทาใด ควรจะท าการผลตพชหรอเลยงสตวในชวงเวลาไหน จงสามารถขายผลตผลใหไดราคาด และทรพยากรตาง ๆ ทมอยมผลเพยงพอทจะท าการผลตตามแผนทวางไวหรอไม หลงจากทเกษตรกรไดตดสนใจในปญหาตาง ๆ พรอมทงด าเนนการผลตตามแผนทวางไวแลวนน เกษตรกรควรจะท าการสรปผลการด าเนนธรกจของฟารมในรอบปวาประสบผลมากหรอนอยเพยงไร มปญหาและอปสรรคอยางไร ควรจะปรบปรงหรอแกไขในสวนไหน เพอจะไดหาทางวางแผน การปลกพชและเลยงสตวใหดยงขนในปตอไป

ปญหาทเกษตรกรประสบอยเกยวกบการวางแผนพฒนาฟารม คอ การไมมขอมลทถกตอง เนองจาก ไมมการจดบนทก เกษตรกรสวนใหญมกจะอาศยความทรงจ าและประสบการณทผานมาชวยในการวนจฉย และตดสนใจในการผลตพชและสตวในแตละป ซงอาจจะมขอผดพลาดในการวางแผนด าเนนธรกจฟารมได ท าใหไมประสบผลเทาทควร เกษตรกรควรจะตองมการลงบญชและบนทกรายละเอยดของกจการฟารมตาง ๆ ไว เชน รายไดและรายจาย พนทเพาะปลก ผลผลต การใชแรงงานในการผลตพชและสตว ตลอดจนทรพยสนและหนสนของฟารม

ความส าคญในการท าบญชฟารม 1. การจดบนทกรายการทางการเงนตาง ๆ ไว ชวยปองกนการหลงลมอนกอใหเกดความผดพลาด

ในการด าเนนการได ท าใหรเงนสดทเหลออยในมอนนไดมาจากทางไหนบาง เปนเงนเทาไร แลวใชจายเปน คาอะไรบาง ฟมเฟอยเกนฐานะหรอใชไปในทางไมถกไมควรหรอไมกอาศยตวเลข ขอมลทจดไวนนเตอนตวเองใหรจกใชเงน เลกกบรายจายไรประโยชน เชน คาเหลา บหร คาหวยบนดน เปนตน

2. ชวยใหเกษตรกรทราบถงผลก าไรหรอขาดทนในการด าเนนงาน การท าธรกจหรอประกอบอาชพเกษตรกรรม โดยอาศยการจดบนทกคาใชจายตาง ๆ เพอคนหาตนทนซงจะน าไปหกกบรายไดทจดไว กจะทราบผลวาไดก าไรหรอขาดทนเทาไรบาง และมสาเหตจากดานใด

3. ใชเปนขอมลยนยนรายการของรายรบ – รายจายตาง ๆ ทจดไว สามารถใชเปนหลกฐานยนยน คนในครอบครวหรอเพอนบานอยากรวาในปกอนแตละครอบครวชวยเหลองานทอดกฐนของ

หมบานคนละเทาไร หรอครอบครวไดรบเงนคาแรงจากการชวยเหลอของทางราชการอะไรบาง และเปนเงนเทาไร

50

เมอเวลาสหกรณหรอกลมเกษตรกรพรอมดวยผตรวจสอบบญชออกมาพบทาน ซงเปนสมาชก เพอขอสอบถามหรอยนยนเกยวกบคาหน หนเงนกคงเหลอ หนการคาคงเหลอเงนรบฝากคงเหลอ

ชแจงกบหนวยราชการตาง ๆ ทตองการตวเลขรายไดและคาใชจายหรอตนทนทางการเกษตร ของเกษตรกร เพอทางราชการจะไดน าตวเลขเหลานนไปประกอบการก าหนดนโยบาย และแผนงานชวยเหลอไดตรงเปาหมายยงขน และท าใหสามารถพจารณาการชวยเหลอดานเงนก และแหลงเงนทนไดเหมาะสมยงขน

4. ท าใหเกษตรกรทราบรายละเอยดเกยวกบทรพยสนตาง ๆ ทมอย และใหขอมลแกเกษตรกรเพอท าการตดสนใจวางแผนและงบประมาณการด าเนนงานในปตอไป

ประเภทของการจดบนทกกจการฟารม การบนทกกจการฟารมมหลายประเภทดวยกน รปแบบทใชในการบนทกและจ านวนบนทกทตองใช

นน ขนอยกบประเภทของการท าฟารมและรายละเอยดปลกยอยของขอมลทตองการ การบนทกกจการฟารมนบไดวาครอบคลมการบนทกขอมลทจะใชในการวเคราะหกจการฟารมทงหมด จ าแนกเปน 3 ประเภท คอ

1. การบนทกหนสนและทรพยสน 2. การบนทกขอมลในดานการผลต แบงออกเปน 3 สวน คอ

1) การบนทกการผลตพช 2) การบนทกการผลตสตว 3) การบนทกการใชแรงงาน

3. การบนทกรายรบและรายจายของฟารม วธการจดบนทกฟารม

การบนทกหนสนและทรพยสน การก าหนดบนทกทรพยสนฟารม จ าแนกเปน 2 ประเภท คอ 1. การก าหนดโดยการพจารณาชวงปด าเนนการผลต กลาวคอ จดเวลาบนทกทรพยสนฟารมใหอย

ในระยะทการด าเนนธรกจฟารมมอยนอย หรอสนสดแลว เชน ใน พนทเกษตรกรมการท านาเปนหลก การก าหนดวนบนทกทรพยสนฟารมควรจะอยในชวงทเกษตรกรเกบเกยวขาวเรยบรอยแลว และมการจ าหนายผลตผลฟารมสวนใหญออกไปแลว

2. การก าหนดโดยการพจารณาความสะดวกของเกษตรกรผบนทกเปนส าคญ กลาวคอ ผบนทกสะดวกในชวงใดกบนทกในชวงนน

รายละเอยดในการบนทกทรพยสนฟารม แยกได 6 กลม คอ 1. ทดน การบนทกทรพยสนเกยวกบทดนจะแบงทดนในฟารมออกเปนแปลงยอยตามลกษณะของพนท และ

การใชทดนลกษณะการถอครอง โดยก าหนดมลคาของดนแตละแปลงตามราคาการซอและขายทดนในแตละปของทองถนในชวงปด าเนนการ ถามการซอการขายเชาทดนในระหวางปตองหมายเหตไวดวย

51

2. โรงเรอน สงกอสรางและเครองมอเครองจกรกลในการเกษตร หรอทรพยสนถาวร การบนทกทรพยสนประเภทนควรจดบนทกมลคาในปทซอหรอกอสรางไวดวย เพราะทรพยสนดงกลาวจะมอายการใชงานในชวงระยะเวลาหนงแลวหมดสภาพ ไมสามารถน ามาใชงานไดอก จงตองคด คาเสอมหรอคาสกหรอระหวางปดวย โดยการหาคาเสอมหรอคาสกหรอแบบหาเฉลยโดยตรง

3. จ านวนและมลคาพชผล การบนทกทรพยสนทเกยวกบพช ไดแก จ านวนและมลคาของพชผลทเปนพชอายสน ไมผลไมยนตน

สวนทส าคญในการคดมลคาพชผลเหลานวา ควรมมลคาเทาใดในวนทท าการบนทกรายละเอยดทเกยวกบพชผลอายสน คอ ชนดพช จ านวนและมลคาของพชผลทยงไมไดเกบเกยวแลว (ทรอจ าหนาย บรโภค หรอไว ท าพนธ) สวนพชผลประเภทไมผล ไมยนตนตาง ๆ จะมรายละเอยดเปนจ านวนและ มลคาทยงไมไดผล จ านวนและมลคาทใหผลแลว เพอจะไดประเมนมลคาไดเหมาะสมใกลเคยงความเปนจรง

4. จ านวนและมลคาสตว การบนทกทรพยสนเกยวกบสตวและผลตผลจากสตว ควรจะมการบนทกรายละเอยดไวใหชดเจน เชน

โคเนอ โคงาน สกรแมพนธ สกรขน ไกเนอ ไกไข ฯลฯ เพอจะไดประเมนมลคาไดเหมาะสมยงขน การบนทกจ านวนและน าหนกของสตวควรจะไดบนทกใหถถวน เพอจะไดเปนขอมลในการค านวณผลผลตและประสทธภาพในการผลตสตวตอไป

5. อาหารสตวและปจจยคงเหลอ การบนทกจ านวนและมลคาของอาหารสตวและปจจยการผลตอน ๆ เชน ปย สารเคมปราบศตรพช

ทคงเหลออยในวนทจดบนทก การประเมนมลคาอาจใชราคาทซอมา เพอขจดปญหาการเพมหรอลดลงของทรพยสนเหลาน ซงอาจเกดขนเนองจากการเปลยนแปลงของราคา

6. การบนทกรายการเจาหน ลกหน การวเคราะหทางการเงนของเกษตรกร ไดแก การบนทกเกยวกบเจาหน ลกหน ตลอดจนเงนสดในมอ

และในธนาคารทมอยในวนทท าการส ารวจ และบนทกเนองจากเกษตรกรบางรายอาจมการกยมเงนจากแหลงสนเชอตาง ๆ หรอเพอนบานเพอน าไปซอปจจยการผลต และในบางกรณอาจมลกหนมาขอกยมเงน จงควร มการจดบนทกรายละเอยดไวใหชดเจน

การบนทกขอมลในการผลต

การบนทกขอมลในการผลต นบวาเปนขอมลพนฐานอยางหนงซงมความส าคญทจะชวยตดสนใจเกยวกบการวางแผนจดระบบการปลกพชหรอเลยงสตวภายในฟารม และการปรบปรงประสทธภาพของ การผลตแตละกจกรรมใหดยงขน การบนทกการผลตพชและการผลตสตวสวนใหญมกจะเปนการบนทกขอมลทเกยวของกบระยะเวลา จ านวนวสดทน ามาใชในการผลต พนทการผลตและผลผลต รวมทงการใชแรงงานของทงฟารม

1. การบนทกการผลตพช เปนการบนทกสถตและขอมลในการผลตพชผลตาง ๆ เชน เนอทเพาะปลก การใชปยและสารเคมปราบศตรพช ผลผลตของพชแตละชนดและแตละแปลง รวมทงการสรปการผลตพช

52

ทงหมดภายในฟารม เพอทราบรายไดทงหมดจากการผลตพช สวนรายละเอยดในการบนทกแลวแตความประสงคของเกษตรกร

การบนทกตนทนการผลตพช เปนการบนทกขอมลคาใชจายตาง ๆ ของการผลตพชแตละชนด ตงแตเรมปลกจนถงการเกบเกยวและการจ าหนายในชวงระยะเวลา 1 รอบของการผลต การบนทกตนทนการผลตพชอาจแยกมาจากการบนทกประจ าวนหรอการบนทกรายยอยทเกษตรกรจดไว ซงจะเปนขอมลส าคญในการจดท างบประมาณและการวางแผนฟารมตอไป

การสรปการผลตพช เปนการน าขอมลการผลตพชทงฟารมมาสรปลงในตาราง เพอทจะไดทราบวาผลผลตทไดรบจากการปลกพชทกชนดมมลคาเทาใด และเนอทเพาะปลกทงหมดของฟารมในรอบปนนมจ านวนกไร การสรปดงกลาวจะชวยใหเกษตรกรค านวณมลคาผลผลตของพชแตละชนดและของทงฟารมไดสะดวกขน และชวยในการวเคราะหผลการด าเนนงานฟารมในปนน ๆ ดวย

ส าหรบการบนทกขอมลเกยวกบเนอทเพาะปลกพชแตละชนดนน ควรจะท าการบนทกเมอไดท าการเพาะปลกพชชนดนนเสรจสนแลว สวนผลผลตนนจะท าการบนทกหลงการเกบเกยวหรอนวดกยอมแลวแตชนดของผลตผลวามขนตอนการผลตอยางไรกอนทจะน าไปจ าหนาย หรอแปรรปและการบนทกชอพนธพชไวจะ ชวยใหเกษตรกรสามารถเปรยบเทยบผลผลตระหวางสายพนธเดยวกนหรอตางสายพนธได

2. การบนทกการผลตสตว การบนทกการผลตสตวแตละชนดมรปแบบแตกตางกนตามประเภทของสตว ส าหรบฟารม

ทมการเลยงสตวเปนกจการหลกโดยเฉพาะ อาจจ าเปนตองมรายละเอยดของการบนทกมากกวาฟารมทม การปลกพชเปนหลกและมการเลยงสตวไมมากนก นอกจากนนการบนทกบางอยางอาจจ าเปนส าหรบฟารมบางขนาดหรอบางประเภท เชน การบนทกการผสมเทยม เปนตน

3. การบนทกการใชแรงงาน การบนทกรายละเอยดเกยวกบการใชแรงงานในฟารม จะท าใหเกษตรกรไดทราบถงการใชแรงงาน

ในการปลกพชและเลยงสตวแตละชนดในแตละชวง เพอใชเปนพนฐานในการวางแผนการกระจายแรงงาน ใหเหมาะสม และเพอปองกนปญหาการขาดแคลนแรงงานในบางชวงของการผลตได การบนทกการใชแรงงานอาจแยกเปนบนทกการใชแรงงานเกยวกบพช บนทกการใชแรงงานเกยวกบสตว รวมถงแรงงานประเภทตาง ๆ คอ คน สตว และเครองจกรกล

4. การบนทกรายรบและรายจายของฟารม การบนทกรายรบและรายจายของฟารมมความส าคญมาก เนองจากเปนแหลงขอมลสวนใหญในการ

ก าหนดรายได รายจาย และเปนขอมลพนฐานในการท าแผนและงบประมาณฟารมดประเภทของการบนทกรายรบและรายจาย แยกเปน 4 ประเภท คอ

1. บนทกรายรบและรายจาย จากพช 2. บนทกรายรบและรายจาย จากสตว 3. บนทกรายรบและรายจาย จากผลตภณฑสตว 4. บนทกรายรบและรายจาย จากรายการเบดเตลด

53

รปแบบของการบนทกรายรบและรายจายของฟารมมกจะมลกษณะเดยวกน คอ ประกอบดวย ชองรายการ วน/เดอน/ป ปรมาณ ราคา/หนวย และมลคา การบนทกรายรบและรายจายของฟารมอาจแยกประเภทตามชนดของกจกรรมหรอบนทกคละกนไปหลาย ๆ กจกรรม แตเมอถงสนปหรอรอบการผลตจะตองจดท าสรปงบรายไดและรายจายของฟารมเปนภาพรวม

เมอมการจดบนทกขอมลตาง ๆ ของฟารมแลว สงทจ าเปนทเกษตรกรตองท า คอ การน าบญชฟารม มาประกอบการวางแผนการผลตในปตอไป เพอจะไดน าตวเลขรายรบ รายจาย จากการท าบญชฟารม มาประกอบการวางแผนการผลตในปตอไป เพอการใชประโยชนจากทรพยากรการผลต คอ ทดน ทน แรงงาน ตลอดจนปจจยการผลตตาง ๆ อยางมประสทธภาพ

ประโยชนของการท าบญชฟารม 1. เปนการเตอนความจ าวามรายรบ รายจายและก าไรจากกจกรรมในฟารมมากนอยเพยงใด กจกรรม

ใดมก าไร กจกรรมใดขาดทน ขาดทนเพราะเหตใด ควรจะปรบปรงแกไขอยางไรเพอใหการผลตมประสทธภาพ 2. การท าบญชฟารมทดสามารถใชเปนหลกในการวเคราะหกจกรรมทงหมดของฟารม เพอปรบปรง

แกไขสงทบกพรอง 3. เพอเปนขอมลพนฐานในการทจะปรบปรงและวางแผนฟารมใหดยงขน 4. การท าบญชฟารมทถกตองจะเปนขอมลในเรองตนทนการผลตเพอประโยชนในการอางอง วางแผน

นโยบาย 5. การท าบญชชวยในการแบงปนผลประโยชนในกรณของการท าการผลตแบบหนสวน

54

บทท 2 การสงเสรมการจดการฟารมเพอการเกษตรแบบยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม

ตอนท 2.1 ความหมายการจดการฟารมเพอการเกษตรแบบยงยน หมายถง ระบบการผลตทางการเกษตรหรอระบบฟารมในรปแบบตาง ๆ ทเหมาะสมกบภมนเวศของ

แตละพนท จดเปนระบบการผลตทเหมาะสม (Appropriate production system) กบสภาพทรพยากรและสงแวดลอม ในไรนาทแตกตางกนออกไป ซงรปแบบของระบบการผลตทางการเกษตรแบบยงยนนน จ าแนกออกเปนลกษณะตาง ๆ ตามองคประกอบทส าคญ และอาจจะมหลากหลายรปแบบหรอชอเรยกทไมเหมอนกนกได ตามแตลกษณะการผลตวาจะเนนหนกดานใด หรอมจดเดนทตางกนออกไปอยางไร

ความหมายเกษตรกรรมยงยน (Sustainable agriculture) หมายถง การท าการเกษตร ทตอบสนองตอความตองการของผบรโภค และเปนมตรกบสภาพแวดลอม และความสมดลของสภาพธรรมชาต

ตอนท 2.2 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยนและการเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน

เรองท 2.2.1 รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน

รปแบบหลกของเกษตรกรรมยงยน ม 5 รปแบบ ดงน 2.2.1 เกษตรธรรมชาต (Natural Farming) 2.2.2 เกษตรอนทรย (Organic Farming) 2.2.3 วนเกษตร (Forest Agriculture) 2.2.4 เกษตรผสมผสาน (Integrated Agriculture) 2.2.5 เกษตรทฤษฎใหม (New Theory Agriculture)

โดยมรายละเอยดของแตละรปแบบ ดงน 2.2.1.1 เกษตรธรรมชาต เกษตรธรรมชาต (Natural farming) เนนหนกการท าเกษตรทไมรบกวนธรรมชาต หรอ รบกวน

ใหนอยทสด โดยการไมไถพรวน ไมใชสารเคม ไมใชปยเคม และไมก าจดวชพช แตสามารถมการคลมดนและ ใชปยพชสดได จดเดน คอ เปนการฟนฟความสมดลของระบบนเวศ (Rehab)

2.2.1.2 เกษตรอนทรย เกษตรอนทรย (Organic farming) เนนหนกการผลตทไมใชสารอนนทรยเคม หรอเคมสงเคราะห

แตสามารถใชอนทรยเคมได เชน สารสกดจากสะเดา ตะไครหอม หรอสารชวภาพ เพอเพมความอดมสมบรณแกทรพยากรดน

จดเดน คอ เปนการสรางความปลอดภยดานอาหาร (Food safety) ใหแกผบรโภค

55

2.2.1.3 วนเกษตร วนเกษตร (Agroforesty) เนนหนกการมตนไมใหญและพชเศรษฐกจหลายระดบทเหมาะสมกบแตละ

พนท เพอการใชประโยชนปาไมของพชหรอสตวชนดตาง ๆ ทเกอกลกน ทงยงเปนการเพมพนทของทรพยากรปาไมทมจ ากดไดอกทางหนง จดเดน คอ เปนการคงอยรวมกนของปาและการเกษตร ทงยงเพมความหลากหลายทางชวภาพ (Biodiversity) อกดวย

2.2.1.4 เกษตรผสมผสาน เกษตรผสมผสาน (Integrated farming) หมายถง การท ากจกรรมการเกษตร (Enterprises) หลาย ๆ

อยางรวมกนในฟารม ซงอาจจะเปนพชกบพช พชกบสตว สตวกบสตว หรอการเลยง สตวกบประมง เพอลดความเสยงแตกจกรรมทท ารวมกนนน ตองสนบสนนเกอกลซงกนและกน จดเดน คอ เปนการจดการความเสยง (Risk management) และการประหยดทางขอบขาย (Economy of scope)

2.2.1.5 เกษตรทฤษฏใหม เกษตรทฤษฎใหม (New theory agriculture) เปนการบรหารจดการทรพยากรโดยเฉพาะดนและน า

ทมอยจ ากดใหเกดประโยชนสงสด เพอใหเกษตรกรสามารถด าเนนชวตอยไดอยางเพยงพอ โดยเนนการพงพาตนเองใหมากทสด มการวางแผนทสมบรณแบบ ประกอบดวย 3 ขนตอน ไดแก

ทฤษฎใหมขนท 1 : พอมพอกน การจดสรรพนทอยอาศยและทท ากน แบงพนท ออกเปน ๔ สวน ตามอตราสวน ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐

หมายถง ขดสระเกบกกน า เพอใชเกบกกน าฝนในฤดฝน : ปลกขาวในฤดฝน เพอใชเปนอาหารส าหรบครอบครวใหเพยงพอตลอดป : ปลกไมผล ไมยนตน พชผก พชไร พชสมนไพร ฯลฯ เพอใชเปนอาหาร หากเหลอบรโภคกน าไปจ าหนาย : เปนทอยอาศย เลยงสตวและโรงเรอนอน ๆ

ภาพท 2.1 รปแบบเกษตรทฤษฎใหมขนท 1 แบงพนทออกเปน ๔ สวน อตราสวน ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐

30 : แหลงน า 30 : นาขาว

30 : ไมผล ไมยนตน พชผก พชไร

พชสมนไพร ฯลฯ

10 : ทอยอาศย เลยงสตว โรงเรอน และอน ๆ

56

ทฤษฎใหมขนทสอง : การรวมกลม รวมพลง เพอชวยเหลอซงกนและกน เมอเกษตรกรเขาใจในหลกการและไดปฏบตในทดนของตนจนไดผลแลว ตองเรมขนทสอง คอ

ใหเกษตรกรรวมพลงกนในรปกลม หรอสหกรณ รวมแรง รวมใจกนด าเนนการในดานการผลต (พนธพช เตรยมดน ชลประทาน) การตลาด (ลานตากขาว ยงฉาง เครองสขาว การจ าหนายผลผลต ฯลฯ) ความเปนอย (อาหาร เครองนงหม ฯลฯ) สวสดการ (สาธารณสข เงนก ฯลฯ) การศกษา (โรงเรยน ทนการศกษา) สงคมและศาสนา

กจกรรมทงหมดดงกลาวขางตน จะตองไดรบความรวมมอจากทกฝายทเกยวของ ไมวาสวนราชการ องคกรเอกชน ตลอดจนสมาชกในชมชนนนเปนส าคญ

ทฤษฎใหมขนทสาม : รวมคาขาย สรางเครอขายเศรษฐกจชมชน เกษตรกรหรอกลมเกษตรกรกควรพฒนากาวหนาไปสขนทสาม เปนขนน าไปสธรกจกจชมชน เพอให

สภาพความเปนอยของเกษตรกรในชมชนดยงขน เปนขนตอนของการตดตอประสานงานกบแหลงเงนทนเพอน าเงนมาใชกบกจกรรมตาง ๆ ของเกษตรทฤษฏใหม เปนการพฒนาการด าเนนงานกาวหนายงขน

กลาวคอ เนนหนกการจดการทรพยากรน าในไรนาใหเพยงพอเพอผลตพชอาหาร โดยเฉพาะขาวเอาไวบรโภคในครวเรอน รวมทงมการผลตอน ๆ เพอบรโภคและจ าหนายสวนทเหลอแกตลาด เพอสรางรายไดอยางพอเพยง

จดเดน คอ เปนการสรางความมนคงดานอาหาร (Food security) ซงเปนขนพนฐานของเศรษฐกจพอเพยงระดบครวเรอน

เรองท 2.2.2 การเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน การเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน เพอสรางความสมดลของระบบนเวศ แยกได 2 แบบ คอ แบบไมใชสารเคม และแบบเนนการจดการพนท โดยมรายละเอยด ดงน

1. แบบไมใชสารเคม ม 2 รปแบบ คอ 1.1 เกษตรธรรมชาต เนน : การท าเกษตรโดยไมรบกวนธรรมชาต

จดเดน : เปนการฟนฟระบบนเวศ 1.2 เกษตรอนทรย เนน : การผลตไมใชสารอนนทรยหรอเคมสงเคราะหแตใชอนทรยเคมได

จดเดน : สรางความปลอดภยดานอาหาร 2. แบบเนนการจดการพนท ม 3 รปแบบ คอ 2.1 เกษตรผสมผสาน เนน : ท ากจกรรมหลายอยาง แตตองสนบสนนเกอกลกน

จดเดน : เปนการขจดความเสยง 2.2 วนเกษตร เนน : การมตนไมใหญและพชเศรษฐกจหลายระดบทเหมาะสมกบพนท

จดเดน : การคงอยรวมกนของปาและความหลากหลายทางชวภาพ 2.3 เกษตรทฤษฎใหม เนน : 3 ขนตอน และการจดการทรพยากรน าและไรนาเพอผลตอาหาร

จดเดน : สรางความมนคงดานอาหาร

57

ภาพท 2.2 การเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน

ภาพท 2.2 การเปรยบเทยบรปแบบของเกษตรกรรมยงยน

กระบวนการพฒนาเกษตรกรรมยงยนทมประสทธภาพ 1. การคนหาเทคนคการผลตทเหมาะสมกบสภาพไรนา 2. กระบวนการพฒนาและสงเสรมเรองของเกษตรกร 3. การใหขอมลและองคความรดานเกษตรกรรมยงยน 4. การเผยแพรประชาสมพนธใหกวางขวางออกไป

5. สงส าคญทสด คอ จะตองมกระบวนการทท าใหเกษตรกรสามารถเกดการเรยนรดวยตนเอง จนเกดความมนใจทจะเปลยนวธการผลตของตนเองไปในแนวทางเกษตรกรรมยงยน

58

ภาพท 2.3 จดกระบวนการแบบมสวนรวมกบเกษตรกร เพอแลกเปลยนเรยนรการประกอบอาชพ

แบบเกษตรกรรมยงยน

59

บทท 3

กระบวนการการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร

ในการปฏบตงานสงเสรมการเกษตรของเจาหนาทสงเสรมการเกษตรในทองถนตางๆ จะมงานสงเสรมการจดการฟารมใหเกษตรกรมทางเลอกในการเรยนรการจดการฟารมของตนเองไปสการพฒนาการเกษตร ท าใหมความเปนอยทดยงขน ซงมกระบวนการท างานสงเสรมการจดการฟารม เพอไปสความส าเรจดงตอไปน

ตอนท 3.1 กระบวนการทส าคญในการสงเสรมการจดการฟารมของเจาหนาท สงเสรมการเกษตร

เรองท 3.1.1 การท างานอยางมสวนรวมกบเกษตรกร

การวางแผนการจดการฟารม จนถงการประเมนผล ไมควรคดแทนเกษตรกร และไมตดสนใจแทน ควรเปนผกระตนหรอใหการสนบสนนในสวนทไมสมบรณแกเกษตรกร เนองจากปญหาของเกษตรกรในแตละพนทจะมสภาพทแตกตางกนออกไป

เรองท 3.1.2 การวเคราะหสถานการณการวางแผนฟารมรวมกบเกษตรกรโดยใชหลกการ

จดการฟารม สามารถสรปใจความส าคญ ไดดงน - การตรวจสอบกจกรรมของฟารมแตละกจกรรมทเกษตรกรวางแผนตองมความสอดคลองกนระหวาง

การวางแผนฟารม และงบประมาณ พรอมทงสภาพเศรษฐกจ สงคม ในชมชน รวมถงปจจยการผลต คอ ทดน ทน แรงงาน การวางผงฟารมใหมขนาดพอเหมาะสมกบปจจยการผลต และใหเกดประโยชนมากทสด ตรงกบบรบท และวถของชมชน

- การก าหนดกจกรรมลงในแผนฟารมของเกษตรกรตองสอดคลองกบความตองการ ความร ความช านาญ และความสามารถของเกษตรกร จงจะจดการฟารมประสบความส าเรจ

- การพจารณาสภาพพนทวาสภาพทดนของเกษตรกรเปนแบบใด เปนทราบ ลม ดอน ซงแตละสภาพพนทมความเหมาะสมกบการจดกจกรรมทแตกตางกนไป

- กระบวนการผลตของเกษตรกรตองถกตองตามหลกวชาการ และเหมาะสมกบปจจยการผลตตาง ๆ เพอใหการท างานเปนไปอยางมประสทธภาพ รอดเรว สะดวก และลดตนทนการผลต น าเทคโนโลยทเหมาะสมมาใชในกระบวนการผลต เพอลดปญหาการขาดแคลนแรงงาน

60

เรองท 3.1.3 การวางแผนฟารมรวมกบเกษตรโดยใชหลกการจดการฟารม

- เกษตรกรตองค านงถงความสมพนธระหวางรายรบ -รายจาย โดยรายรบขนอยกบการวางแผน จะผลตอะไร จ านวนเทาใด ผลตเมอไร เลอกใชวธการผลตแบบใด และการคาดคะเนผลผลตทคาดว าจะไดรบจากการผลตแตละกจกรรม ซงมมากกวา จะตองใหมตนทนทต าสด มความเสยงนอยทสด และมก าไรสงสด

- เกษตรกรตองเตรยมความพรอมกบสถานการณความเสยงทจะเกดขนในอนาคต ในดานของสภาพดนฟา อากาศ ปรมาณน าฝน ความแหงแลง โรคและแมลง สภาวะการตลาดของผลผลต มความส าคญ และ มอทธพลอยางมากตอระบบขนตอนการผลตทางการเกษตร

เรองท 3.1.4 การประเมนผล - การแนะน าและสงเสรมใหเกษตรกรจดบนทก จดท าบญชฟารมในแตละกจกรรม เมอครบ 1 ป - น าขอมลจากการจดบนทก และท าบญชมาสรป น ามาวเคราะหเพอดผลการสงเสรม - ดสถานการณกจกรรมในแตละฟารมวามก าไรหรอขาดทนอยางไร มปญหา สาเหต อปสรรคอยางไร - มแนวทางแกไขอยางไร เพอเปนขอมลในการวางแผนของเกษตรกร และวางแผนการสงเสรม

การจดการฟารมตอไป

เรองท 3.1.5 การสงเสรม และสนบสนนใหเกษตรกรรจกการสรางมลคาเพมของผลผลตทางการเกษตร

ในการพฒนากจกรรมทงพช สตว ประมง โดยการสงเสรมและพฒนาตวเกษตรกรใหรจกวธการสรางมลคาเพมของผลผลตทางการเกษตรใหมคณคาเพมขน โดยใชนวตกรรมใหม ๆ มาเพอใหไดผลผลตมคณภาพมากยงขน วธการสรางมลคาเพมของผลผลตเกษตรมหลายวธ ไดแก การพฒนาคณสมบตของผลผลตใหเปน ทตองการของผบรโภค การสรางแบรนด สรางสรรคสงทนาสนใจและรปแบบทดงดดใหบรรจภณฑ น าเสนอวธการใหม ๆ ดานการตลาด ผลตสนคาเกษตรนอกฤดกาล เพอใหเกดการพฒนาตอเกษตรกรเองเพอใหเกดรายไดรายวน รายเดอน รายปอยางตอเนอง

เรองท 3.1.6 การสนบสนนขอมลขาวสารททนสมยใหแกเกษตรกร ซงมขอมลทส าคญในการสนบสนนใหกบเกษตรกร ไดแก

- ขอมลเทคโนโลยการผลตแบบใหม ๆ - ขอมลดานการจดการคณภาพผลผลต - ขอมลดานการตลาด แหลงเงนทนทสมดลกบความตองของเกษตรกร หาชองทางการ

61

เรองท 3.1.7 ประสานงานกบหนวยงานภายใน และภายนอกพนท จดหาแหลงเรยนรดานการจดการฟารม ทมลกษณะเกษตรกรรมแบบยงยน ทประสบผลส าเรจ เพอให

เกษตรกรไดไปศกษาดงาน และแลกเปลยนเรยนรประสบการณ โดยฝกจากการปฏบตจรงในฟารมนน ๆ มาปรบใชกบฟารมของตนเอง ประสานงานระหวางจงหวด และตางประเทศ การแปรรปและการจดท าบรรจภณฑทเหมาะสม ทนสมย

ตอนท 3.2 ปจจยทมผลตอความส าเรจของการด าเนนงานสงเสรมการจดการฟารม

เรองท 3.2.1 การคดเลอกเกษตรกรเขารวมโครงการสงเสรมการจดการฟารม

เปนเกษตรกรทสนใจ และตงใจจรง มความตองการ และพรอมทจะเรยนรการเปลยนแปลงในการจดการฟารมของตนเองใหมคณภาพชวตทดยงขน

เรองท 3.2.2 ผน าการเปลยนแปลง เจาหนาทสงเสรมการเกษตรเจาของพนท ตองมความร ความเขาใจในกระบวนการวางแผนการจดการ

ฟารม และมความรเทคโนโลยการเกษตรแผนใหม ทจะคอยใหการชวยเหลอใหค าแนะน าแกเกษตรกรไดอยางถกตองเหมาะสมกบสภาพของทองถน เศรษฐกจ และสงคม เปนผน าการเปลยนแปลงกระบวนการจดการฟารมใหเกษตรกร

เรองท 3.2.3 การบรณาการและการประสานงานของเจาหนาทสงเสรมการเกษตร เจาหนาทสงเสรมการเกษตร เจาของพนทจะตองเปนผประสานขอมลขาวสาร และวชาการเฉพาะดาน

แกองคกร โดยมหนวยงานทเกยวของรวมด าเนนการ โดยบรณาการสรางกระบวนการสงเสรมการจดการฟารมใหแกเกษตรกร บรณาการสรางความรวมมอกบหนวยงานภาคทเกยวของในการท างานรวมกน เพอความส าเรจของเกษตรกรทเขารวมโครงการจดการฟารม

เรองท 3.2.4 การเสรมสรางกระบวนการเรยนรรวมกบเกษตรกร เจาหนาทสงเสรมการเกษตรรวมกบเกษตรกรทเขารวมโครงการจดการฟารม ถอดบทเรยน

กระบวนการท างานจดการฟารมทกขนตอน เพอสรางองคความรในการจดการฟารมทเหมาะสมกบสภาพทองถนใชเปนคมอในการสงเสรมการจดการฟารมเฉพาะพนททประสบความส าเรจ และจดเปนแหลงเรยนรของชมชนเกษตรกร พรอมทงเปนการตดตามผล และประเมนผลการจดการฟารมของเกษตรกร

62

ภาพท 3.2 เจาหนาทสงเสรมการเกษตรเสรมสรางกระบวนการเรยนรรวมกบเกษตรกร

63

บทท 4 กรณศกษาการจดการฟารม

ตวอยางทน ามาแสดงในทนเปนกรณศกษาเฉพาะราย เปนเกษตรกรทประสบผลส าเรจในการประกอบอาชพการเกษตรไรนาสวนผสมในแตละฟารมหรอแตละพนท ซงมวธการปฏบตทแตกตางกนออกไป และน าผลทไดมาใชเปนแนวทางในการด าเนนงานของฟารมอน ๆ เพอใหไดผลตอบแทนทางเศรษฐศาสตรสงสด และเปนตนแบบแหลงเรยนรในการท าการเกษตรแบบไรนาสวนผสม ดงน

เรองท 4.1 นายวฒนะ สวรรณเขตนคม บานเลขท 590 หมท 1 ต าบลขนยวม อ าเภอขนยวม จงหวดแมฮองสอน

พนทท าการเกษตร จ านวน 17 ไร สภาพพนทการเกษตร

สภาพพนทเปนพนทดอน เปนลกคลนหรอเนนเขา ดนเปนดนตนหรอตนมาก ผวดนเปนดนรวนปนดนเหนยว การระบายน าด เรมท าการเกษตรแบบพงตนเองจากการเกบเงนออม ทงดานการปลกพชและเลยงสตว เพอบรโภคในครวเรอน และทเหลอจ าหนายเปนรายได แนวคดในการพฒนารปแบบฟารม เนองจากมพนทกวาง จงคดท าการเกษตรแบบไรนาสวนผสมและเกษตรผสมผสาน ใหมกจกรรมทหลากหลายเกอกลกน โดยวางแผนผงฟารมและแผนการผลต ใหสอดคลองกบสภาพพนทแบบขนบนได เนนการผลตแบบเกษตรอนทรย เรมดวยการขดสระน า ท านา ปลกไมผล-พชสวน พชไร พชผกตามฤดกาล ประมง (ปลาเบญจพรรณ) และเลยงสตว (ไก หมหลม) มการบรหารจดการน าเพอการเกษตรแบบกาลกน า เพอใหเกดประโยชนสงสด ท าใหเกดรายไดเปนรายวน รายสปดาห รายเดอนหมนเวยนตลอดป และสรางจดจ าหนายผลผลตแบบเกษตรอนทรย นอกจากนยงเปนแหลงศกษาดงานทงในและนอกชมชน

ป พ.ศ. 2555 ไดรบการคดเลอกเปนเกษตรกรดแดนสาขาอาชพไรนาสวนผสมระดบเขตภาคเหนอ

แผนผงฟารมและแผนการผลต

64

กจกรรมการผลต ท านา ปลกไมผล-พชสวน พชไร พชผกตามฤดกาล เลยงสตว ประมง

ภาพท 4.1 กจกรรมการผลตในฟารม สภาพพนทดนเปนลกคลนหรอเนนเขา

65

เรองท 4.2 นายพฒนพงษ มงคลกาญจนคณ บานเลขท 119 หม 4 ต าบลหนองเปด

อ าเภอศรสวสด จงหวดกาญจนบร โทนศพท 08-4527-6227

พนทท าการเกษตร จ านวน 45 ไร สภาพพนทการเกษตร

สภาพพนทดนเปนดนภเขา ดนตน พบชนหนพน ปฏกรยาดนเปนกรดถงกลาง มการระบายน าด ดนมความแขงกระดาง ไมอมน า ความอดมสมบรณของดนต า ไมเหมาะส าหรบการเกษตร จงท าการเกษตรแบบปลกพชเชงเดยว

แนวคดในการพฒนารปแบบฟารม

จากปญหาเรองสภาพพนท จงปรบเปลยนพฒนาอาชพการเกษตรเปนแบบไรนาสวนผสมและเกษตรผสมผสาน เนนการปรบปรงบ ารงดนดวยอนทรยวตถ ประมาณ 5 ป และไดวางแผนผงฟารมและแผนการผลตดานพช (ขาว พชไร ไมผล-ไมยนตน พชสมนไพร พชผกตามฤดกาล) ดานสตว (หมหลม ไกไข ไกพนเมอง เปดไข) ดานประมง (ปลาเบญจพรรณ) ขดสระเกบน าฝนและน าบาดาลเพอใชในการเกษตร ท าใหผลผลตมคณภาพ เปนทตองการของตลาดและมรายไดเปนรายวน รายสปดาห และรายเดอนตอเนองตลอดป อกทงเปนตนแบบแหลงเรยนรไรนาสวนผสมตามแนวเศรษฐกจพอเพยงทงในคนชมชนและนอกพนท

ป พ.ศ. 2556 ไดรบการคดเลอกเปนเกษตรกรดแดนสาขาอาชพไรนาสวนผสมระดบเขตภาคตะวนตก แผนผงฟารมและแผนการผลต

66

กจกรรมการผลต สระเกบน าฝน บอบาดาล เพอใชน าทางการเกษตรและเลยงปลา ท านา เลยงปลาในนาขาว และปลกพชหลงนา พชสวน พชไร พชผก พชสมนไพร ไมใชสอย

พชผกตามฤดกาล เลยงสตว ประมง

ภาพท 4.2 กจกรรมการผลตในฟารม สภาพพนทดนเปนดนภเขา

67

เรองท 4.3 นายหนทศน ค าแพง บานเลขท 209 หมท 4 บานส าราญ ต าบลอาจสามารถ อ าเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด โทรศพท 08-1048 2497

พนทท าการเกษตร จ านวน 30 ไร สภาพพนทการเกษตร

สภาพพนทเปนทลม ๆ ดอน ๆ เปนปาละเมาะ สภาพพนดนขาดความอดมสมบรณ ลกษณะดนเปนดนรวนถงทรายจด ฤดแลงพนดนแหงแลงมาก ท าใหตองท าการเกษตรแบบเชงเดยว คอ ปลกขาวเปนหลก อาศยน าฝนอยางเดยว ผลผลตขาวทไดคอนขางต า และปลอยพนทนาใหวางเปลาหลงจากเกบเกยวขาวแลว แนวคดในการพฒนารปแบบฟารม

ไดเปลยนมาท าการเกษตรแบบไรนาสวนผสมและเกษตรผสมผสาน เรมดวยการปรบปรงดนดวยอนทรยวตถ มการขดสระน าเพอใชในการเกษตร ท านา ปลกไมผล-พชสวน (มะมวง พทรา นอยหนา มะละกอ มะนาว ขาวโพดหวาน กลวย ฯ) พชสมนไพร พชไร (มนส าปะหลง) ไมใชสอย พชผกตามฤดกาล เลยงสตว และประมง มการประยกตใชเทคโนโลยและการบรหารจดการกระบวนการผลต ท าใหผลผลตมคณภาพ เปนทตองการของตลาด และมรายไดเปนรายวน รายสปดาห รายเดอนตอเนองตลอดป นอกจากนยงเปนตนแบบแหลงเรยนร ฯ ทงในและนอกชมชน

ป พ.ศ. 2555 ไดรบการคดเลอกเปนเกษตรกรดแดนสาขาอาชพไรนาสวนผสม ระดบเขต ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และระดบประเทศ แผนผงฟารมและแผนการผลต

68

กจกรรมการผลต ขดสระน า เพอใชในการเกษตรและเลยงปลาเบญจพรรณ ท านา และปลกพชหลงนา ไมผล-พชสวน พชไร พชสมนไพร พชผกตามฤดกาล เลยงสตว ประมง

ภาพท 4.3 กจกรรมการผลตในฟารม สภาพพนทดนเปนทราบ ลมๆ ดอนๆ

69

เรองท 4.4 นายประกจ จตรใจภกด บานเลขท 10 หมท 5 ต าบลหนองนาโยงเหนอ อ าเภอนาโยง จงหวดตรง โทรศพท 08-1099 3651

พนทท าการเกษตร จ านวน 25 ไร สภาพพนทการเกษตร สภาพพนทดนเปนดนเหนยวลกปานกลางถงชนหนดนลกรง การระบายน าด ความอดมสมบรณของดนคอนขางต า ไดท าการเกษตร คอ ท านา เลยงหม และปลกไมผล แตความเปนอยเปนแบบพอกนพอใช แนวคดในการพฒนารปแบบฟารม ไดเปลยนมาท าการเกษตรแบบไรนาสวนผสมและเกษตรผสมผสาน เรมจากการปลกหญาแฝก และปรบปรงบ ารงดนดวยอนทรยวตถ วางแผนผงฟารมและแผนการผลต โดยขดสระน าเพอใชในการเกษตร ท านา ปลกไมผล-พชสวน (ทเรยน มงคด สะตอ ลองกอง จ าปาดะ ปาลมน ามน มะละกอ) พชผกตามฤดกาล ไมใชสอย การประมง (ปลาเบญจพรรณ ปลากด) การเลยงสตว (หมหลม เปด ไก) มการบรหารจดการการใชแรงงานและปจจยการผลตอยางมประสทธภาพ ท าใหสรางรายไดเปนรายวน รายสปดาห รายเดอนหมนเวยนตลอดป นอกจากนยงเปนแหลงศกษาดงานทงในและนอกชมชน

ป พ.ศ. 2556 ไดรบการคดเลอกเปนเกษตรกรดแดนสาขาอาชพไรนาสวนผสมระดบเขตภาคใต

แผนผงฟารมและแผนการผลต

กจกรรมการผลต ท านา เลยงปลาในนาขาว และปลกพชหลงนา สระน า เพอใชน าทางการเกษตรและเลยงปลา ปลกพชสวน พชไร พชผก พชสมนไพร ไมใชสอย เลยงสตว ประมง

70

ภาพท 4.4 กจกรรมการผลตในฟารม สภาพพนทดนเปนทราบ

71

เรองท 4.5 นายการณ ศขะพนธ บานเลขท 160 หม 7 บานหนองไผลอม ต าบลดอนดง อ าเภอบานหม จงหวดลพบร โทรศพท 08-1381-3666

พนทท าการเกษตร จ านวน 99 ไร สภาพพนทการเกษตร

สภาพดนชนบนเปนดนเหนยวสด าหรอ สเทาเขม และดนชนลางเปนตะกอนคอนขางเปนกรดเลกนอย ท าใหไมสามารถใชแรธาตทอยในดนไดเตมท สภาพพนทคอนขางราบเรยบ และไดท าการเกษตรแบบเชงเดยว คอ ปลกพชไรเปนหลก เชน ขาวโพดเลยงสตว ฝาย ฯ

เนองจากสภาพขาดแคลนน า ท าใหมความเสยงตอผลผลตและราคา แนวคดในการพฒนารปแบบฟารม

ไดปรบแนวคดมาท าการเกษตรแบบผสมผสาน โดยจดท าแหลงน าเพอใชในการเกษตร (ขดสระน าเกบกกน าฝน น าจากบอและน าบาดาล) มการจดท าแผนผงฟารมและวางแผนการผลต มกจกรรมดานการเกษตร ทหลากหลายและเกอกลกน ไดแก ดานพช (ขาว พชไร ไมผล-ไมยนตนพชสมนไพร พชผกตามฤดกาล) ดานสตว (ไกพนเมอง) ดานประมง (ปลาเบญจพรรณ) และเนนการปรบปรงบ ารงดนดวยอนทรยวตถ ท าใหผลผลต มคณภาพ เปนทตองการของตลาดและมรายไดเปนรายวน รายสปดาห และรายเดอนตอเนองตลอดป อกทงเปนตนแบบแหลงเรยนรไรนาสวนผสมตามแนวเศรษฐกจพอเพยงทงในและนอกชมชน

ป พ.ศ. 2556 ไดรบการคดเลอกเปนเกษตรกรดแดนสาขาอาชพไรนาสวนผสม ระดบเขตภาคกลาง และระดบประเทศ แผนผงฟารมและแผนการผลต

72

กจกรรมการผลต สระเกบน าฝน บอบาดาล เพอใชน าทางการเกษตรและเลยงปลา ท านา เลยงปลาในนาขาว ปลกพชหลงนา พชสวน พชไร พชผก พชสมนไพร ไมใชสอย พชผกตามฤดกาล เลยงสตว ประมง

ภาพท 4.5 กจกรรมการผลตในฟารม สภาพพนทดนคอนขางราบเรยบ

……………………………………….

73

บรรณานกรม

กรมตรวจบญชสหกรณ. 2545. บญชชาวบาน. พมพครงท 5. กรมสงเสรมการเกษตร. 2528. คมอสงเสรมการเกษตร การจดการฟารม. ฝายพฒนาไรนาและสถาบน

เกษตรกร. ส านกงานสงเสรมการเกษตรภาคใต 2530. จากบทความค าบรรยายโดย นายวทยา อธปอนนต ในการสมมนาเชงปฏบตการผชวยเกษตรจงหวดฝายวชาการภาคใต ครงท 1/2528 ระหวางวนท 29 – 30 กนยายน 2528.

กรมสงเสรมการเกษตร. 2528. คมออบรมการจดการไรนา เอกสารเลมท 28 – 005. ฝายจดการไรนา. กองพฒนาการบรหารงานเกษตร (โรเนยวเยบเลม).

กรมสงเสรมการเกษตร. 2531. เอกสารวชาการท 39 ชดเรยนรดวยตนเอง : การจดการฟารม. กลมงานจดการไรนา. กองพฒนาการบรหารงานเกษตร.

โกวท และคณะ. 2525. การจดการฟารม. กลมงานสงเสรมการจดการฟารม. กองสงเสรมธรกจเกษตร. พมพครงท 2.

ฉตร ช าชอง. 2525. หลกการจดการฟารม. โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด. บญธรรม พรหมณ และคณะ. 2529. ระบบการท าฟารม. ฝายวจยระบบพฒนาไรนา. กองเศรษฐกจ การเกษตร.

ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร. เอกสารเศรษฐกจการเกษตร เลขท 67. ไพฑรย คชมาตย. การจดการฟารม. คณะเกษตรศาสตร. มหาวทยาลยขอนแกน. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2525. เอกสารการสอนชดวชาเกษตรทวไป 1 : การจดการฟารม

หนวยท 1 – 7. พมพครงท 1. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2526. เอกสารการสอนชดวชาเกษตรทวไป 1 : การจดการฟารม

หนวยท 8 – 15. พมพครงท 1. วทยา อธปอนนต. 2528. การวางแผนและงบประมาณฟารม. เอกสารประกอบการอบรมเจาหนาท ผปฏบตงานโครงการพฒนาเกษตรกรผมรายไดนอย (SFDP). เอกสารโรเนยว. อรณ ปนประยงค, ฉววรรณ มหะเสนย และประเสรฐวฒน กองกนภย. 2547. ชดเรยนรการงานอาชพและ

เทคโนโลย “การจดการฟารม”. พมพครงท 1. บรษทเมธทนส จ ากด. กรงเทพฯ. อทศ นาคสวสด. 2514. หลกการจดการฟารม. พทธอปถมภการพมพ.