การถอดบทเรยน

1

กองวจยและพฒนางานสงเสรมการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร

การวจย เร มดวยปญหา (Research Question) แลวกหาวธท จะขบใหแตก ท าความเขาใจ หรอวาแกปญหา/ตอบโจทย กเกดความรท จะแกปญหาหรอตอบโจทยใหเขาใจขน เราเรยกวา “การวจย” (Research)

ปญหา ความส าเรจ วจย KM

การจดการความร (KM) เปนการสรางความรจากเรองราวความส าเรจ ตความ แลกเปลยนเรยนร ท าความเขาใจกน เอาทฤษฎมาตความส าเรจ เพอท าความเขาใจวาส าเรจไดเพราะอะไร ? มข นตอนตางๆอยางไร ? และในทสดกเกดความเขาใจ เกดความรข นเปนการสรางความร อกทางหนง

2

3

KM

Tacit Knowledge

Explicit Knowledge ความรฝงลก

ในตวคนทเกดจากการสะสมประสบการณ

ความรชดแจงทอยในรปการบนทก หนงสอ ต ารา internet

ฯลฯ

• คนเรามกเกบสงทรไวมดชดเกนกวาจะน ามาถายทอดหรอแลกเปลยนเรยนรกบผอน นบวาเปนการสญเสย“งบดล” ทางชวตและสงคมอยางมาก หากเราและคนรอบขางจะผดพลาดในสงเดยวกนซ าแลวซ าเลา โดยไมไดน าเอาความรทตกผลกหรอทเรยกวา “ความรฝงลก” (Tacit knowledge) ทอยในงานนนมาใช

ประโยชน แลวจะท าอยางไรละ? การทจะน าความรฝงลกนนมาแลกเปลยนเรยนรกบผอน เผอแผผานประสบการณของเราหรอเจาของความร ตรงนเองเปนทมาของการถอดบทเรยน (จตพร วศษฏโชตองกร, ๒๕๕๓)

ท าไมตองถอดบทเรยน

4

การถอดบทเรยนเปน “เครองมอ” ในการผลตความร

• คนหา ความรจากการปฏบต • สราง ความรจากการปฏบต • ใช ความรจากการปฏบตคร งกอนเพอการปฏบตซ า • ปรบปรง พฒนาความร เพอการปฏบตคร งตอไป • หวใจ คอแลกเปลยนเรยนรสรางความสมพนธท ด ระหวางคนท างาน

5

• ถอด - เอาออก หลดออก

• บทเรยน – บทสรปทอธบายผลการท างานตามเปาหมายทก าหนดไว และปจจยเง อนไขส าคญทท าใหเกดผลเชนน น

การถอดบทเรยน – กระบวนการดงความรจากการท างานดวยการอธบายปรากฏการณทเกดขนระหวางท างาน และปจจยทเก ยวของ เพอใหผสนใจน าไปปรบใชใหเหมาะสมกบบรบทของตนเอง ในการพฒนาใหงานดข นกวาเดม 6

ความหมาย

7

การถอดบทเรยนหลงการท างาน (After Action Review)

การถอดบทเรยนแบบเลาเร อง (Storytelling)

การเรยนรจากบทเรยนทดหรอวธปฏบตท เปนเลศ (Best Practice)

รปแบบ การถอดบทเรยน

วธท ๑ การถอดบทเรยนหลงการท างาน (After Action Review: AAR)

เปนการทบทวนความส าเรจหรอลมเหลวภายหลงจากท างาน เพอคนหาวาเกดอะไรขน ท าไมจงเกด และจะด ารงจดแขง ปรบปรงจดออนไดอยางไร

หวใจของ AAR คอ การเปดใจเรยนรซ งกน และกน มากกวาการวพากษวจารณ ไมไดหาคนผด แตตองการปรบปรงงานในคร งตอไปใหดกวาเดม

๑.เลาปญหา/ความตองการ

พฒนา

๒.เลาวธ แกปญหา/พฒนางาน

๓.เลาผลงานทเกดขน

๔.เลาความรสก ตอการ

แกปญหา/พฒนา

๕.เลาการไดเรยนรจากปญหา/พฒนา

ประสบการณ &

ปฏสมพนธ

วธท ๒ การถอดบทเรยนแบบเลาเร อง (Storytelling)

การถอดบทเรยนแบบเลาเร อง (Storytelling)

เปนการปลดปลอยความรสกฝงลก (Tacit knowledge) ใหกลายเปนความรท ชดแจง (Explicit knowledge) วธการ เลาประสบการณ ความส าเรจในการท างานของตนเองใหสมาชกในกลมฟง จากน นใหสมาชกชวยกน ถอดบทเรยน หรอ สกดขมความร จากเรองทไดฟงวา มปจจยอะไรบาง ทชวยท าใหงานน นประสบความส าเรจ เพอน าขมความรท ไดฟงจากเรองเลามาใชเปนฐานความร หรอ เปนแนวทางในการท างานใหประสบความส าเรจตอไป...

ค าถามทใชในการถอดบทเรยนแบบเลาเร อง

ความรฝงลกในสมอง (Head) ความรฝงลกในตวคน (Hand)

ไดแนวคดทดนนมาจากไหน ไดวธการท างานนมาจากไหน

ท าไมจงคดเชนน ท าไมจงใชวธการน

มวธการคดกวธ มวธการท างานกวธ

ท าไมจงเลอกใชวธคดดงน ท าไมจงเลอกวธการน

มวธคดอยางอนอกหรอไม มวธการท างานแบบอนอกหรอไม

ท าไม ไมเลอกใชวธอน ท าไมไมเลอกวธการท างานแบบอน 11

คนหาโจทยถอดบทเรยนทด/เปนเลศ

ก าหนดประเดนถอด

บทเรยน

จดเกบขอมล

เขยนผลเบองตน

วเคราะห/สงเคราะห

สรปผล การถอดบทเรยน

วธท ๓ การเรยนรจากบทเรยนทดหรอวธปฏบตท เปนเลศ (Best Practice)

12

ความร น าไปปฏบต

• Best Practice เปนวธการท างานทดทสดในเรองนน ๆ ซงอาจจะเปนระบบบรหาร เทคนควธการตาง ๆ ทท าใหผลงานบรรลเปาหมายระดบสงสด

13

ความหมาย

การท าสงทถกตอง และปรบปรงพฒนาใหด ข นอยางตอเนอง การเรยนรผานการปฏบต (Learning by Doing) ใชกระบวนการแลกเปลยนเรยนร (sharing) เปนเครองมอในการบรหารจดการเพอน า องคกรไปสความส าเรจ

แนวคดหลกของวธปฏบตท เปนเลศ (Best Practice)

14

• ขอ ๑ โจทยหรอค าถาม (what & why) ถอดบทเรยนอะไรและถอดเพออะไร ? ขอนส าคญมาก เพราะเหมอนเปนกรอบแนวทางใหเราเลอกวธการเพอใหไดมาซงขอมลทตองการ • ขอ ๒ ใคร ?? (who) คอคนทเราจะถอดบทเรยน • ขอ ๓ วธการไหน ? (How) ควรเลอกใหสอดคลองกบขอ ๒ ซงสามารถยดหยน ปรบเปลยนใหสอดคลองกบสถานการณ • ขอ ๔ มงหา “บทเรยนทด” (Best Practice) กรณทม บทเรยนทดแตตางบรบท/พนท การหาบทเรยนทดถอวาเปนการไดสดยอดความรท มพลงหรอความรท ทรงอานภาพ

ค าถามในการถอดบทเรยนจาก Best Practice

15

ท าใหเนยน ท าใหเปนธรรมชาต

การใชการพดคยแบบคนตอคนหรอกลมเลกๆ

การสรางความไววางใจ

การสรางบรรยากาศสนทนาทด

ใชภาษาทเขาใจงาย

16

เทคนคการถอดบทเรยน

สมดบนทก เครองบนทกเสยง

กลองถายรป/VDO

Mind map

เครองมอในการบนทกขอมล

18

การสรปผล

การสรปผล

• สรางขอสรปจากขอมลจ านวนหนง จะเปนขอความบรรยาย ซงไดจากการสงเกต สมภาษณ และจดบนทก ฯลฯ

• ผวเคราะหขอมลมความรอบรในเรองทถอดบทเรยน และสามารถสรางขอสรปจากสงท ถอดบทเรยน

•ก าหนดขอบเขตสงทเราจะถอดบทเรยนใหชดเจน

•ก าหนดจดมงหมายวาจะถอดบทเรยนเพออะไร

• พจารณาหลกความรหรอแนวคดทเกยวของวาจะใชหลกใดในการวเคราะห

• การสงเกต สมภาษณ และจดบนทก • ลดทอนขอมล จดหมวดหม • จดระบบขอมล/สรางขอสรป

โจทย

แนวคด/ทฤษฎ

ขอมลจากการจดเกบ

21

ตวอยางงานถอดบทเรยน

22

ข นตอนกระบวนการถอดบทเรยน

ข นตอน การด าเนนงาน ผลลพธ

• การคนหาประเดน ถอดบทเรยนรวมกบผเกยวของ

• ประชมรวมกบเจาหนาทในพนทเพอรบทราบปญหาและสถานการณทเกดในพนท เพอก าหนดแนวทางในการ ถอดบทเรยน

• แนวทางในการ ถอดบทเรยน

• ประเดนในการ ถอดบทเรยน

• จดท าประเดนในการถอดบทเรยนโดยก าหนดหวขอทจะท าการศกษา ดงน - ขอมลพนฐานของชมชน - สถานการณตางๆ ทเกดขน

• ประเดนการถอดบทเรยนในพนท

• การจดเกบขอมล • ลงพนทจดเกบขอมลเชน - การจดเวทพดคยกบสมาชกชมชน - การประชมกบเจาหนาททเกยวของ

• ไดทราบขอมลพนฐานและวธการด าเนนการตางๆ

23

ข นตอนกระบวนการถอดบทเรยน

ข นตอน การด าเนนงาน ผลลพธ

• การเขยนรายงาน • แบงหวขอรบผดชอบในการเขยนรายงาน • สงใหเจาหนาททรบผดชอบในพนทชวยตรวจขอมล และเพมเตมขอมลทยงไมสมบรณ

• รายงานเบองตนจากการถอดบทเรยน

• การวเคราะห/สงเคราะห/สรปผลการถอดบทเรยน

• ประชมจดท ารายงานเพอปรบปรงขอมลใหมความถกตองและเกดความเขาใจทตรงกน • ประชมรวมกบเจาหนาทเพอชวยเพมเตมขอมลและแกไขประเดนวชาการ สรป/สงเคราะหขอมลทไดจากการถอดบทเรยนไปใชประโยชน

• แกไขรายงานใหมความสมบรณ