มลพษทางนา

(Water Pollution)นาเสย หมายถง นาทงหรอนาทผานการการใชประโยชนจากกจกรรมตาง ๆ ในอาคารบานเรอนหรอโรงงานอตสาหกรรมโดยมสงปนเปอน ทาใหสมบตของนาเปลยนแปลงไปจากเดม1. การเปลยนแปลงทางกายภาพ เชน การมสารแขวนลอยทาใหนา

ขน2. การเปลยนแปลงทางชวภาพ เชน การมจลนทรยในนาทมาก

เกนไป3. การเปลยนแปลงทางเคม เกดจากสารอนนทรย หรอสารอนทรย

ถกปลอยลงในนา ทาใหนามสภาพเปนกรด หรอดางมากเกนไป

แหลงทมาของนาเสย

(Sources of wastewater)• นาเสยจากชมชน (Domestic wastewater) เปนนาจากการใช

ในชวตประจาวนของครวเรอน นาเสยนมกเกดการเนาเสยจนสงกลน

เหมน ทาใหออกซเจนในนาลดลง มเชอโรคปนมาในนาน

แหลงทมาของนาเสย

• นาเสยจากโรงงานอตสาหกรรม (Industrial wastewater) นาเสยประเภทนจะมสมบตแตกตางกนออกไปตามประเภทของโรงงาน

การบาบดนาเสยกอนปลอยลงสแมนาลาคลองมหลายวธ

แหลงทมาของนาเสย

• นาเสยจากการเกษตรกรรม (Agricultural wastewater) เปนนาเสยทเกดจากการเพาะปลก มกพบยาฆาแมลง ยาฆาวชพช และป ย

ปนมาในนา นาเสยจากการเลยงสตว จะมสารอนทรยเปนหลก

สมบตของนาเสย

• การรถงสมบตและปรมาณของนาเสยจะเปนประโยชนตอการออกแบบ

และควบคมระบบบาบดนาเสย

สมบตของนาเสย

1. สมบตทางกายภาพ (Physical characteristics) เชน ส กลน ความขน ตะกอน อณหภม และการไหล ทาใหรถงความผดปกตมผลตอ

การดารงชวตของพชและสตวนา ตวอยาง

• อณหภม จะมผลตอการเจรญเตบโตของแบคทเรยในระบบบาบดนาเสย

อณหภมสงจะชวยเรงใหเกดการยอยสลายเรวขน

• สารแขวนลอย เปนดชนชวานาทงไดมาตรฐานหรอไม ถามสาร

แขวนลอยคลมผวนาหนา แสงแดดไมสามารถสองผานลงไปได

กระบวนการสงเคราะหแสงจะไมเกดขน อออกซเจนในนาจะนอย

สมบตของนาเสย

2. สมบตทางเคม (Chemical characteristics) เชน สารอนทรย สารอนนทรย ธาตอาหาร สารพษ และโลหะหนก การ

วเคราะหสมบตทางเคม เพอทราบองคประกอบ และความเขมขนของ

สารตาง ๆ ทปนมา จะไดหาวธบาบดไดถกตอง

• พเอช (pH) เปนการวดความเขมขนของธาตไฮโดรเจนในนาเสย คาพ

เอชมตงแต 1 ถง 14 คานสาคญตอระบบบาบดทางชวภาพ เพราะ

แบคทเรยในระบบจะทางานไดดในชวง pH 6.8-8

สมบตของนาเสย

• บโอด (BOD) เปนตวแทนสารอนทรย (เศษอาหารและสงปฏกล) มผลใหออกซเจนในนาลดลง

• ไนโตรเจน (N) เปนสารอาหารทสงมชวตตองการ ในนาเสยมไนโตรเจนอยหลายรปแบบ ถาพบในรปแบบใดกสามารถจะบอกใหรวา

เปนนาเสยใหมหรอเกา

• ฟอสฟอรส (P) เปนสารอาหารทจาเปนตอสงมชวต มหลายรปแบบ ถานาผวดนมคานสงจะเกดสาหรายจานวนมาก

สมบตของนาเสย

3. สมบตทางชวภาพ (Biological characteristics) เชน แบคทเรยในนาเสย และโคลฟอรมแบคทเรยจะเปนดชนบงบอกวานา

เสยนนมสงปฏกลปนมาหรอไม จะเปนบอเกดของโรคระบบทางเดน

อาหาร

สารพษทพบในแหลงนา

1. โลหะหนก เชน ตะกว ปรอท แคดเมยม จาเปนตองทาใหเกดการตก

ผลกของแขง จากนนจงทาใหผลกของแขงรวมเปนกลมกอน เพอท

แยกออกจากนาโดยวธตกตะกอนและการกรอง ซงคอนขางยงยาก

และใชจายสง ปจจบนมวธการกาจดโลหะหนก โดยใชธรรมชาตชวย

บาบด เรยกวธนวา phytoremediation เปนการใชพชบาบดโลหะหนก ซงมหลายวธ เสยคาใชจายไมแพง แตอาจตองใชเวลานาน

เหมาะกบพนททมการปนเปอนสง และมบรเวณปนเปอนกวาง

2. สารเคมกาจดศตรพช ทพบมากในแหลงนาเรยงตามลาดบ

1. อลดรน (aldrin) และดลดรน (deldrin) เปนพวก chlorinated hydrocarbon มองคประกอบสาคญเปนธาตคลอรน และคารบอน เปนกลมทมความเปนพษ ออกฤทธตอระบบประสาททบงคบการเคลอนไหว

2. เฮปตาคลอ (heptachlor) เปนพวก chlorinated hydrocarbon สามารถเคลอนยาย และสะสมอยในพชไดทกสวน

3. ดดท อยในกลม chlorinated hydrocarbon มความเปนพษ และการสลายตวชามาก มกใชปราบแมลง

4. บเอชซ เปนพวก chlorinated hydrocarbon พบกระจายในแหลงนาไมมากนก มกสะสมในดนตะกอน

5. มาลาไธออน (malathion) และพาราไธออน (parathion) อยในกลมออรกาโนฟอสเฟต (organophosphate) ออกฤทธแรงและเรว มความเปนพษสง สลายตวไดดกวากลมแรก

3. สารอนทรย เกดจากกจกรรมในครวเรอน และอตสาหกรรมบาง

ประเภท เชนโรงงานกระดาษ โรงงานผลตอาหาร

4. สารประกอบพวกไนโตรเจนและฟอสฟอรส ทาใหพชนาเพม

ปรมาณอยางรวดเรว ทาใหแหลงนามสเขยว เรยกวา

eutrophication เมอพชนาตาย แหลงนาจะมสดาและเนา

เหมน ออกซเจนลดลงอยางรวดเรว

5. จลนทรย กอใหเกดโรคทเปนอนตรายตอคน และสตว

ดชนบงชความสะอาดของแหลงนา

ในนาธรรมชาตจะใชคาปรมาณออกซเจนทละลายนา (Dissolved oxygen; DO) นาทมคณภาพดจะมออกซเจนละลายอยตงแต 7 มลลกรม/ลตร ถานอยกวา 3 มลลกรม/ลตร จดเปนนาเสย

นอกจากนกมการวดคาความตองการออกซเจนทางชวเคมหรอบโอด

(Biochemical oxygen demand; BOD) คอ ปรมาณออกซเจนในนาซงจลนทรยใชในกระบวนการยอยสลายสารอนทรยแบบ

ใชออกซเจน ถาบโอดสงแสดงวานานนสกปรกมากหรอมอนทรยสารสง

จลนทรยตองใชออกซเจนยอยสลายสารอนทรยมาก

Indicator Species

ตองมความเปนอสระและเปนเอกภาพในความตองการสวนประกอบทางเคมชวภาพของแหลงนา ในขอบเขตทคอนขางจากด เพอใชในการเจรญเตบโตและแพรพนธ แบงเปน

1. sensitive species เปนสงมชวตทมคณคาทางเศรษฐกจตอมนษย ไดแก กง หอย ป ปลา

2. tolerant species เปนสงมชวตทสามารถทนทาน ปรบตวตอสภาวะปนเปอนดวยมลพษไดด และสามารถเพมจานวนได เชน พวกหนอนแมลงตาง ๆ สาหรายสนาเงนแกมเขยว

3. abundant species เปนสงมชวตทพบเปนจานวนมาก สามารถอยอาศยไดดในบรเวณนน จดเปนdominant species มปจจยตอการดารงชวตไมกวางเกนไป และตองเปนทสนใจของมนษยเพอใชเปนดชนชวดทางชววทยา

คณภาพนา สตวนาจดขนาดเลกทพบ

นาสะอาดมาก ตวออนแมลงเกาะหน

ตวออนชปะขาว

ตวออนแมลงหนอนปลอกนา

ก ง มวนนา

นาสะอาด ตวออนชปะขาว

ตวออนแมลงหนอนปลอกนา

ตวออนแมลงปอ

ตวออนแมลงปอเขม หอย

นาคณภาพพอใชได มวนนา ดวงนา

หนอนตวแบน

หนอนแมลงวน

นาสกปรก หอย เหานา

หนอนแมลงวน

ตวออนแมลงชาง

นาสกปรกมาก หนอนแมลงวน

ตวหนอนไสเดอน

ตาราง คณภาพนาทจดชนคณภาพนาโดยใชสตวขนาดเลก

แมลงหนอนปลอกนา

แมลงชปะขาว แมลงเกาะหน

แมลงปอ

หนอนแดง ไสเดอนนาจด

เกณฑคณภาพนา การใชประโยชน

ดมาก การขยายพนธตามธรรมชาตของสงมชวต

การอปโภค บรโภค โดยตองผานการฆาเชอโรคตามปกต

ด การอนรกษสตวนา การประมง กฬาทางนา การอปโภคและ

บรโภคโดยตองทาการฆาเชอโรค และปรบปรงคณภาพนากอน

พอใช การเกษตร การอปโภคและบรโภคโดยตองทาการฆาเชอโรค และ

ปรบปรงคณภาพนากอน

เสอมโทรม การอตสาหกรรม การอปโภคและบรโภคโดยตองทาการฆาเชอ

โรค และปรบปรงคณภาพนาเปนพเศษกอน

เสอมโทรมมาก การคมนาคม

ตาราง เกณฑคณภาพนา

หลกการเลอกเทคโนโลยบาบดนาเสยทเหมาะสม

• ในแตละพนทมทงชมชนขนาดแตกตางกน การเลอกจงตองเปนรปแบบ

ทผสมผสาน และสอดคลองกบแผนพฒนาเมองในระยะยาว รวมทงตอง

พจารณาสภาพดานเศรษฐกจ และสงคม

ลาดบ ขนตอนการเลอก

1 การปองกนการเกดมลพษ (pollution prevention)

2 การบาบด ณ แหลงทเกด (on-site treatment)

3 การรวบรวมนาเสยไปบาบด (off-site transportation)

4a การใชระบบบาบดแบบธรรมชาต (natural treatment system)

4b การนากลบมาใชใหมและการพจารณาคณคาจากนาเสย (reuse option and waste valuritization)

5 การรวบรวมไปบาบดโดยระบบบาบดนาเสยแบบทวไป (end of pipe collection and treatment)

ตาราง ขนตอนการเลอกเทคโนโลยการจดการนาเสยทเหมาะสม

หมายเหต: ลาดบท 4 (a และ b) จดวามความสาคญเทากน

ทมา: UNEP (2000). Recommendations for Decision-making on Municipal Wastewater

ขนท 1

• การปองกนการเกดมลพษ (pollution prevention) เปนการลดนาเสยทแหลงกาเนด โดยใชทรพยากรใหคมคา หรอใชเทาทจาเปน

หรอการใชเทคโนโลยสะอาด เพอชวยลดคาลงทนทางดานระบบบาบด

นาเสย

ขนท 2

• การบาบด ณ แหลงทเกด (on-site treatment) ประกอบดวย ทอรวบรวมนาเสยและระบบบาบดขนาดเลก สาหรบบาบดนาเสย กอน

ปลอยลงสแหลงนาธรรมชาต ใชตามบานเรอน ชมชนขนาดเลก

รานอาหาร ภตตาคาร หอพก และโรงแรม ประกอบดวย 2 สวน

1. บอเกรอะ (septic tank) ของแขงทมากบนาเสยจะตกตะกอนและจมลง

2. หนวยบาบดนาเสย สาหรบบาบดนาเสยทไหลมาจากบอเกรอะ

ขนท 3

• การรวบรวมนาเสยไปบาบด (off-site transportation, collection system) ถาพนทจากดหรอเสยงตอการปนเปอนสแหลงนาขางเคยง หรอพนททมระดบนาใตดนสง ควรเลอกใชระบบการ

รวบรวมนาเสยไปบาบดโดยทอรวบรวมนาเสย โดยเฉพาะทมอตราการ

เกดนาเสยมากกวา 1.6 ลบ.ม./ไร/วน (UNEP,2000) แบงเปน

2 ประเภท คอ ทอแบบรวม และทอแบบแยก ขนท 3 ใชแทนขนท 2 ได

ขนท 4a

• การใชระบบบาบดแบบธรรมชาต (natural treatment system) หลงจากรวบรวมนาเสยมาไดแลวจะเขาสขนบาบด ระบบน

งาย ประหยดคาใชจาย เชน ระบบบงประดษฐ (constructed wetland) ตองคานงถง

1. พนททใชบาบด

2. ศกยภาพสรางมลคาเพม เชน การใชประโยชนจากพชบาบด

http://www.siamsafety.com/forum_photo/post_45459.jpg

ขนท 4b

• การนากลบมาใชใหมและการพจารณาคณคาจากนาเสย (reuse option and waste valuritization) แนวคดรปแบบน สาคญเทากบการใชระบบธรรมชาต เปนระบบการจดการแบบ

ผสมผสาน (Integrated system) จะเนนการสรางคณประโยชนสงสดในการใชทรพยากร โดยนานาเสยกลบมาใชใหม เชน ใชเปนแหลง

แรธาตอาหาร แหลงพลงงาน ใหระบบดแลตวเองมากทสด (self sufficiency) เชน นานาเสยมาเลยงปลา ใชนาเสยผลตพลงงาน

ชวภาพ

ขนท 5

• การรวบรวมไปบาบดโดยระบบบาบดนาเสยแบบทวไป (end of pipe collection and treatment) ถาพจารณาแลวพบวา

ขนท 1-4 ทาไมได ใหใชขนน เปนระบบบาบดนาเสยแบบประเพณ

นยม (conventional treatment) คอ

-เหมาะกบนาเสยปรมาณมาก รวบรวมโดยใชทอรวบรวมนาเสย นาเขามาบาบดทระบบสวนกลาง

-ใชเงนลงทนสง

-ตองมผควบคมทมความร

การมสวนรวมของประชาชน

1. ระดบบคคล

- สรางวนยใหตนเอง

- เลอกใชสนคาทไมทาลายแหลงนา ลดการตกคางในแหลงนา

- ใชนาอยางประหยด

การมสวนรวมของประชาชน

2. ระดบครวเรอน

- ไมระบายนาทงลงสแหลงนาโดยตรง

- ตดตงระบบบาบดนาเสย หรอบอดกไขมน

- คดแยกขยะภายในครวเรอน

- อบรมสงสอนใหทกคนมวนยมจตสานกอนรกษและรกษาคคลอง

การมสวนรวมของประชาชน

3. ระดบชมชน

- รวมตวกนเพอวางแนวทางปองกนดแลรกษาแมนา

- รวมกนเฝาระวงแหลงนาภายในชมชน รวมทงประสานกบหนวยราชการ