๘๒

นายพลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด กบราชนาวกสภา

“ถายงมกองทพเรออยตราบใด กยงอาจโตแยงอ านาจสทธขาดนนไดเสมอ”

ยทธศาสตรทะเล, กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด๑๗

ราชนาวกสภาแรกก าเนดขนในวนท ๑ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๙ โดยมงหมายเพอใหเปนสถานทกลางใหบรรดานายทหารเรอและขาราชการพลเรอนชนสญญาบตรซงรบราชการทหารเรอเขาถงไดทวไปรวมถงในการบางอยางจะเจาะจงเรยกเปนรายนามใหไปประชมเปนบงคบโดยทางราชการกได แตไมมอ านาจปกครองตวเองเชนระเบยบสโมสร ไมมสมาชกลงชอออกเงนบ ารง เปนเพยงหนวยงานในหนาทอ านวยการของกรมเสนาธการทหารเรอ ในขณะทราชนาวกสภาก าเนดขนนนเปนเวลาท นายพลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกดคงเปนนายทหารนอกประจ าการสงกดกระทรวงทหารเรอทรงพระยศทหารเรอและ พระอสรยศกดเปนนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกดจนกระทงวนท ๑ สงหาคม พ.ศ.๒๔๖๐ จงไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเขารบราชการในต าแหนงจเรทหารเรอ๑๘ราชนาวกสภาจงก าเนดขนกอนการกลบเขารบราชการครงหลงของพระองคนบเวลาไดราว ๑ ป ๔ เดอน

เหตทนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกดไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ให ก ล บ เข า รบ ราชการท ห าร เร อ ใน ค ร งน เน อ งด วย สย าม ป ระก าศ ส งคราม ก บ เยอรม น แ ล ะ ออสเตรย-ฮงการ เมอวนท ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๐ นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพร เขตรอดมศกดเสดจเขารายงานพระองคทกระทรวงทหารเรอในฐานะทเปนนายทหารกองหนน๑๙แลวทรงกราบบงคมทลฯ พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวขอเขารบราชการในต าแ หนงใดต าแหนงหน ง พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวจงทรงมพระราชหตถเลขามายงเสนาบดกระทรวงทหารเรอใหรบ นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด เขาท าราชการในต าแหนงจเรทหารเรอ๒๐

๑๗ทรงเรยบเรยงทลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอวนท ๑ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๖ ๑๘ค าสงกระทรวงทหารเรอท ๑๘๙/๒๔๖๐/๑๐๔๓๓๘ ลงวนท ๑ สงหาคม พ.ศ.๒๔๖๐ เรอง ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ใหรบราชการ ๑๙ประพฒน จนทวรช, พลเรอเอก. “พระประวตและพระกรณยกจของพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพร

เขตอดมศกด ในระหวางททรงออกจากประจ าการ ๑๓ เมษายน ๒๔๕๔ – ๑ สงหาคม ๒๔๖๐” พมพใน เทดพระเกยรต พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด (พ.ศ.๒๕๔๔). หนา –๒๑-.

๒๐ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟม ร.๖ ค.๑๑/๑๐ เงนเดอนกรมพระต ารวจ [หนงสอโตตอบในเรองเงนเดอนทางกระทรวงทหารเรอ]. แผน ๑๐๖ – ๑๐๙.,

ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟม ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๔ ตงและยายขาราชการทหารเรอ. แผน ๒๗,

๘๓

การกลบเขารบราชการทหารเรอของพระองคในครงน ยงมเ รองราวอกกระแสหนง๒๑กลาววา นายพลเรอตร พระยาหาญกลางสมทร (บญม พนธมนาวน) ซงขณะนนเปนนายนาวาตร หลวงหาญสมท มต าแหนงเปนผท าการแทนผชวยเสนาธการทหารเรอไดรบมอบหมายใหเปนผบงคบกองทหารเรอจบเรอสนคาเยอรมนในเสนทางเดนเรอประเทศญปนไปยงทวปยโรปซงตองหลกเลยงการถกจบยดเปนเชลยดวยผลแหงสงครามโลกครงท ๑ หลบเขามาทอดพกอยในแมน าเจาพระยา เปนผกราบบงคมทลฯถวายความคดเหนแดพระบาทสมเดจพ ระม งก ฎ เก ล า เจ า อ ย ห ว ท ร งพ ระก รณ า โป รด เก ล า ฯ ให น าย พ ล เร อ ต ร พ ระ เจ า พ ย า เธ อ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด กลบเขารบราชการอกดวย

บรรยากาศบานเมองของประเทศสยามในเวลากอนและขณะทนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด จะไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหกลบเขารบราชการครงท ๒ในทางการคาและในทางการเมองระหวางประเทศนาจะมลกษณะเกดความกงวลเกยวดวยผลแหงการสงครามโลกครงท ๑ ซงมชนวนเหตเกดขนในทวปยโรปแลวในทสดปะทเปนสงครามขนในวนท ๒๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๕๗ (๑๙๑๔)สงผลใหพลเรอนชาวยโรปชาตตางๆ ซงมถนพ านกอาศยนอกทวปยโรปตองมสวนของเกยวดวยการสงครามดวยประการตางๆ อาท โดยการรณรงคบรจาคเงนกองทนเพอบรรเทาทกขหรอซออาวธใหแกชาตของตน๒๒ ในประเทศสยามกปรากฏขาวสารทางหนาหนงสอพมพทมกจะมในโฆษณา ขาวสารและคอลมนทใหผอานแสดงความคดเหนตาง ๆ ทยงผลใหเกดกระทบกระทงระหวางชนชาตเยอรมนและออสเตรยซงโดยส านกยอมจะตองแสดงออกซงความรกชาตบานเมองของตวเอง แตการแสดงออกของชาวเยอรมนในสยามยอมจะเปนทไมสบอารมณตอชนชาตองกฤษและฝรงเศสซงประเทศมหาอ านาจคสงคราม รฐบาลองกฤษและฝรงเศส จงหาทางบบบงคบทางการทตใหประเทศสยามเขาสสงครามเสย๒๓

นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด เมอแรกกลบเขารบราชการครงหลง พระองคไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหด ารงต าแหนงจเรทหารเรอ มาจนวนท ๑๕ มกราคม พ.ศ.๒๔๖๐ จงไดรบพระราชกรณาโปรดเกลาฯ ใหพนจากต าแหนงจเรทหารเรอเปนเสนาธการทหารเรอ๒๔แลวทรงไดรบพระราชทานเลอนยศเปนนายพลเรอโทเมอวนท ๓๐ มกราคม พ.ศ.๒๔๖๐

ในขณะทพระองคด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอ ระหวางวนท ๓ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๒(๑๙๑๙) ทรงไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหถวายพระราชด ารเกยวดวยการซอเรอพระรวง ทรงรบเชญเจ าพระยาอภยราชามหายตธรรมธร (หมอมราชวงศลบ สทศน) สภานายกราชนาวสมาคมแหงกรงสยามเปนกรรมการ ทปรกษาในการด ารและจดซอเรอรบถวาย ทรงถวายพระด ารจอมพลเรอ สมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟากรมหลวงนครสวรรควรพนต เสนาบดกระทรวงทหารเรอ เมอวนท ๑๓ มกราคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๒๐) วาควรสงนายทหารชางกลทช านาญทางต าราอยแลวไปตรวจดวธการซอมและสรางเครองกงหนไอและเครองมอใหมทจะใชตอๆ ไป และทรงถวายพระด ารเสนาบดกระทรวงทหารเรอขออาสาออกไปเลอกอาวธให

๒๑ประพฒน จนทวรช, พลเรอเอก. “พระประวตพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ” พมพใน

เทดพระเกยรต พลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด (พ.ศ.๒๕๔๔). น. –๖๖- (เชงอรรถท ๒). ๒๒อาท Cricket Club Meeting. Members to Contribute to War Fund. The Straits Times, 19 September 1914, Page 9. ๒๓หาญกลางสมทร, พลเรอตร พระยา. “การจบเรอเชลย พ.ศ.๒๔๖๐”. นาวกศาสตร ปท ๕๐ ธนวาคม ๒๕๑๐. หนา ๑๓. ๒๔ค าสงกระทรวงทหารเรอท ๔๒๗/๒๔๖๐/๑๐๐๗๔ ลงวนท ๑๕ มกราคม พ.ศ.๒๔๖๐ เรอง ยายต าแหนง

๘๔

เหมาะแกเรอ ไปตรวจการทหารเรอในทวปยโรปและน าเรอพระรวงมาสกรงเทพฯ๒๕ ทรงเดนทางออกจากกรงเทพฯ วนท ๑๙ มนาคม พ.ศ.๒๔๖๒ (ค.ศ.๑๙๒๐) เดนทางกลบถงกรงเทพฯ วนท ๙ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๓ (ค.ศ.๑๙๒๐)รวมระยะเวลาเฉพาะการเดนทางไปยโรปเพอจดซอเรอพระรวงประมาณ ๗ เดอน

ในระหวางการเดนทางทรงไดรบพระราชทานเลอนยศเปนนายพลเรอเอกเมอวนท ๒๓ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๓ เมอทรงน าเรอพระรวงเขามายงกรงเทพฯ แลว หลงการฉลองสมโภชเรอพระรวงจงทรงไดรบพระราชทานเลอนพระอสรยศกดเปน พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เมอวนท ๑๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๓๒๖

ในขณะทพระองคด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอ ทรงไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเปน เจากรมยทธศกษาทหารเรอ ในวนท ๒๗ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๑ (ค.ศ.๑๙๑๘)อกต าแหนงหนง ทรงรบราชการในต าแหนงเสนาธการทหารเรอและเจากรมยทธศกษาทหารเรอมาจนกระทงวนท ๒๗ มนาคม พ.ศ.๒๔๖๕ (ค.ศ.๑๙๒๓)จงทรงไดรบพระบรมราชโองการใหเปนเสนาบดกระทรวงทหารเรอแตวนท ๑ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๖(ค.ศ.๑๙๒๓)๒๗ทรงด ารงต าแหนงเสนาบดกระทรวงทหารเรอจนกระทงสนพระชนมในวนท ๑๘ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๖๖

๒๕กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ กปศ.ยก.ทร.๑๑.๒/๓๒ เสนาธการทหารเรอ (พล.ร.ท.กรมหมนชมพรฯ) เสดจประเทศ

ยโรป ซอเรอหลวงพระรวงปกท ๑. แผน ๑ – ๑๓. ๒๖ราชกจจานเบกษา เลม ๓๗ วนท ๑๑ เมษายน ๒๔๖๓ หนา ๒๘๙ – ๒๙๓. ๒๗ราชกจจานเบกษา เลม ๔๐ วนท ๑ เมษายน ๒๔๖๖ หนา ๓. อนง พระองคยงคงด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอจนถงวนท ๑๔ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๖ จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ

ให นายพลเรอตร พระยาราชวงสน (ศร กมลนาวน) เปนผรงต าแหนงเสนาธการทหารเรอ (ราชกจจานเบกษา เลม ๔๐ วนท ๑๓ พฤษภาคม ๒๔๖๖ หนา ๔๐๙.

๘๕

เมอครงออกเปนนายทหารกองหนน นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกดทรงออกจากประจ าการดวยสาเหตทกลาวกนหลากหลาย ทรงออกจากประจ าการทหารเรอครงแรกในวนท ๑๓ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๔ (๑๙๑๑) มปรากฏเปนขาวเลกๆ ทสะทอนภาพความทรงจ าในการเปนบคคลส าคญและเปนบคคลสาธารณะของพระองคในหนาหนงสอพมพชวงเวลานนอาท หนงสอพมพจนโนสยามวารศพทไดกลาวถงเหตการณครงนนไววา

๘๖

“ออกเปนกองหนน

เราทราบวา เมอวนท ๑๔ เดอนน กระทรวงทหารเรอไดออกค าสงใหพระเจานองยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ออกจากนาทเจากรมยทธศกษาฝายทหารเรอและใหพระองคทานออกเปนกองหนน ไมตองรบราชการประจ า แตใหไดรบพระราชทานเงนป หรอเบยบ านาญยงไมทราบแน ในการทพระองคทานตองออกจากราชการครงน บรรดานายทหารเรอไดพากนไปเยยมเยยนทวงเปนอนมาก.”๒๘

พระกรณยกจแรกของพระองคเมอเปนนายทหารนอกประจ าการ คอ พระองคสมครเปนสมาชก ในกองเสอปาทพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงสถาปนาขนในวนท ๑ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๕๔(ค.ศ.๑๙๑๑) การสมครเปนสมาชกกองเสอปาของพระองคจะเปนวนทเทาใดยงไมพบหลกฐานแนชด หากแตปรากฏวาพระองคทรงไดรบพระราชทานยศเสอปา เปนนายหมเอก เมอวนท ๕ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๕๔ ไดรบพระราชทานธงประจ าตวนายเสอปาชนสญญาบตรเปนรปสรยมณฑลในวงกลมขอบสเหลองบนผนธงสแดงชาด เมอวนท ๒๒ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๕๔

จากนนทรงไดรบพระราชทานเลอนยศเสอปาเปนนายหมใหญ เมอวนท ๑๔ สงหาคม พ.ศ.๒๔๕๔ เลอนเปนนายกองตร เมอวนท ๓๐ กนยายน พ.ศ.๒๔๕๔ ไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเปนราชองครกษพเศษในกองเสอปา เมอวนท ๒๕ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๕๔ แลวเลอนเปนนายกองโท เมอวนท ๑๗ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๕๔ (๑๙๑๒) ทรงเขารวมการซอมรบเสอปาซงจดขนใน พ.ศ.๒๔๕๔ ๓ ครง คอ ครงแรกวนท ๒๐ – ๒๑ มกราคม พ.ศ.๒๔๕๔ ครงท ๒ วนท ๑ – ๔ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๕๔ ครงท ๓ วนท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๕๔

ทรงปลดประจ าการจากสมาชกกองเสอปาเปนเสอปากองหนนตามขอบงคบเสอปาวาดวยกองหนนกองนอก ซงตราขนเมอวนท ๑๗ มถนายน พ.ศ.๒๔๕๔ (ค.ศ.๑๙๑๑) ก าหนดใหสมาชกประจ าการทไดรบฝกหดความรทางการเพยงพอแลวออกเปนกองหนนเพอเปดโอกาสใหสมาชกส ารองไดไดเขาฝกหดตอไปซงในทประชมสมาชกเสอปาวนท ๑๘ มนาคม พ.ศ.๒๔๕๔ (ค.ศ.๑๙๑๒) ก าหนดใหถอเกณฑคอไดรบการฝกหดมาแลว ๖ เดอน จงสนนษฐานวาพระองคนาจะถกปลดจากสมาชกกองเสอปาประเภทสามญเปนสมาชกประเภทกองหนนในวนท ๑๒ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๕ (ค.ศ.๑๙๑๒)๒๙ รวมระยะเวลาทพระองคทรงเปนสมาชกกองเสอปาโดยประมาณ ๑๐ เดอน

หลงปลดประจ าการจากกองเสอปา พระองคทรงสนพระทยศกษาแพทยแผนโบราณเพอชวยชวตคนยากจน ทรงแสวงหาผ รทางการแพทยหลายทานเพอขอเปนศษย ทรงศกษาทดลองยารกษาโรค ในหองทดลองดวยเครองมอวทยาศาสตร ทรงรบเปนหมอรกษาโรคภยไขเจบใหคนทวไปและตงพระนามพระองควา “หมอพร” จากหลกฐานภาพถายทมค าอธบายวา “กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ทรงเปนหมอยาไทยและทรงตงชอตวเองวา ‘หมอพร’” ดงปรากฏลายพระหตถลงพระนามพรอมอกษรขอความวา “อาภากร. ร.ศ.๑๓๑” กบลายพระหตถซงพระองคเขยนไวทหนาปกสมดต ารายาไทยซงพระองคตงชอวา “พระคมภรอตสาระวรรค

๒๘“ขาวเบดเตลด”. จนโนสยามวารศพท ฉบบวนท ๑๙ เมษายน ร.ศ.๑๓๐. หนา ๔. ๒๙ประพฒน จนทวรช, พลเรอเอก. “พระประวตและพระกรณยกจของพลเรอเอกพระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพร

เขตอดมศกด ในระหวางททรงออกจากประจ าการ ๑๓ เมษายน ๒๔๕๔ – ๑ สงหาคม ๒๔๖๐”. หนา -๑- – -๑๑-.

๘๗

โบราณะกรรมและปจจบนนะกรรม” เขยนเสรจใน พ.ศ.๒๔๕๘ จากหลกฐานเชนทปรากฏในรปถายฯ ตลอดจนสมดต ารายาไทยท าใหสนนษฐานไดวาชวงเวลาทพระองคทรงเปน “หมอพร”นาจะอยในระหวาง พ.ศ.๒๔๕๕ (๑๙๑๒) – พ.ศ.๒๔๕๘ (๑๙๑๕)

และในชวงเวลาดงกลาวน เองทนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ทรงเรยบเรยงพระนพนธเรอง “ยทธศาสตรทะเล”และน าขนทลเกลาฯ ถวายพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว เมอวนท ๑ เมษายน พ.ศ.๒๔๕๖ (๑๙๑๓)๓๐

ยทธศาสตรทะเลของชาตทมทพเรอนอย “ยทธศาสตรทะเล ของกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด” เปนเอกสารพมพขนดวยเครองพมพดด จ านวน ๔๐ หนากระดาษแบงเปนพระนพนธ ๑๐ ตอนประกอบกน คอ

๓๐ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ ยทธศาสตรทางทะเลของกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด.

๘๘

ตอนท ๑ ค าน า

ตอนท ๒ สงคราม

ตอนท ๓ รกและรบ

ตอนท ๔ สงครามทะเล

ตอนท ๕ ก าลงทพเรอ

ตอนท ๖ วธใชก าลง

ตอนท ๗ พไชยสงครามโดยก าลงเรอมาก

ตอนท ๘ พไชยสงครามโดยทพเรอนอย

ตอนท ๙ นาทพเศษในการสงครามทางทะเล

ตอนท ๑๐ รวมความ

เนอหาสาระโดยรวมซงพงสงเกตตอพระนพนธน ไดแก พระองคนพนธขนโดยการประเมนสภาวการณของกองทพเรอสยามเพอใหทกฝายเขาใจจดทควรมงหมายในการด ารงอยของกองทพเรอพระองคมไดมงหมายนพนธขนเพอถวายพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวแตเพยงพระองคเดยวเทานนนอกจากนใจความในพระนพนธหลายแหงยงแสดงซงวถอดมการณของพระองคซงทรงแสดงออกประพฤตปฏบตดวยความตรงไปตรงมาอยเสมอดงขอความตอนหนงในพระนพนธซงระบวา

“การทแตงหนงสอฉบบน หวงประโยชนเพอทจะใหผอานเขาใจการรบฝายทเลเปนเลาๆ ประการหนง อกประการหนงกเพอจะใหทหารบกแลพลเรอน เขาใจวาชาตเราจะหวงความส าเรจจากทหารแคไหน แลไม ใหหวงเกนกวาททหารเรอจะท าได การด าเนนของชาตนอกจากพระบารมของพระมหากษตรย กตองอาศยความสามคคตดตอกนเปนส าคญอยางยง การทจะใหตดตอกนไดกตองมความเขาใจกน แลรคณวฒของกนแลกนโดยตลอดทกกระทรวงทกหนาท เพออาศรยกนในทสด...”๓๑

ทรงแสดงพระด ารในตอนทวาดวย “สงคราม” วาผมต าแหนงเสนาธการทพ คอ เสนาธการทหารบก กบ เสนาธการทหารเรอ เปนผมหนาทเตรยมการทพ เปนผรางแผนสงครามและเลอกยทธวธท จะใชใหตรงกบนโยบายของรฐบาล เสนาธการจงจ าเปนตองรรฐประศาสนโยบายอยางละเอยด รความประสงคของรฐบาลวาตองการอะไรจากขาศกและตองการปองกนสงใดจากขาศก๓๒ ทรงมพระด ารวาหนาทในการด าเนนสงครามนนตกอยแกเสนาธการ อกทงการทสยามมอาณาเขตทงทางบกและทางทะเล เสนาธการทพบกและเสนาธการทพเรอจงจ าเปนจะตองปรกษาซงกนและกนเพอใหการด าเนนทพบกและทพเรอยดหยนตอกนและกนได

๓๑ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ ยทธศาสตรทางทะเลของกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด.แผนท ๖. ๓๒ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐แผนท ๑๐.

๘๙

ทรงอธบายความมงหมายของสงครามทางทะเลวา คอความตองการอ านาจสทธขาดในทะเล ไมใหขาศกมอ านาจสทธขาดได ปจจยซงจะท าใหมอ านาจสทธขาดทางทะเลไดม ๒ ประการ ประการแรกคอความสามารถในการหกก าลงกองทพเรอขาศก ประการทสองคอความสามารถในการตดสนคาทางเรอ ของขาศกและไมใหขาศกตดสนคาทางเรอของฝายตนได ดงพระนพนธวา

“อ านาจทเลนจะตองแปลออกไปเปนสองสถาน หนงคอหกก าลงกองทพเรอขาศกนนเปนอ านาจหนง สอง ตองแปลออกไปถงการตดสนคาทางเรอของขาศก แลรกษาสนคาของตนเองไมใหขาศกท ารายไดอกอ านาจหนง ในขอหนงไมมขอเถยง แตในขอสองจะตองอธบายใหแจงเสยกอน เพราะการตดสนคานตองล าบากทกอยางจนถงกฎนาๆ ประเทศ เพราะใชแตจะจบเรอทชกธงชาตของขาศก จ าเปนจะตองคนของทจะชวยขาศกในเรอชาตอนอนเปนกลางดวย มกเปนปากเสยงกนมากทกคราว แตจะท าอยางไรได เพราะความมงหมายกจะใหขาศกยบเยน...”๓๓

ทรงย าอธบายวาการตดก าลงสนคาของขาศกเปนสงจ าเปนจ าจะตองกระท า การรบทางทะเลมใช การมงเอาชนะขาศกดวยการรบประจญบานแตเพยงถายเดยว การรบประจญบานในทะเลไมอาจท าใหสงครามยต โดยเฉพาะอยางยงเมอกองทพเรอฝายตนมก าลงนอยกวาขาศก กยงจ าเปนจะตองไมยอมเปนฝายถกกระท า จ าตองใชวธการตดการขนสงล าเลยงของขาศกเปนอกวธหนงเพอใหขาศกเกดความล าบาก เมอขาศกไมไดเปรยบยอมจ าตองเจรจายอมท าสญญาสงบศกโดยงายดงขอความในพระนพนธระบวา

“การชะนะประจญบานไมเปนการทจะใหเลกรบ เมอไมใชอ านาจปดทางท ามาหากนเปนน าหนกอกชนหนงแลว ไหนเลยขาศกจะยอมท าสญญาโดยงาย การทจะใหเลกสงครามกตองใชน าหนกอยางใดอยางหนงทงนน กเมอไมมน าหนกอยางใดจะตองยอมท าสญญากนท าไม แตในทางนทพเรอตองใชแรงกวาทพบก ถงเปนประเภททสองของยทธศาสตรบกกจรง แตบางทตองใชกอน เพราะกองท พเรอในทนนถานอยกวากองทพเรอขาศก กมทางเดยวแตวธนทจะตงตน ถามฉะนนกจะตองอยนงๆ ซงเปนขอรายทสดทงยทธศาสตรยทธวธ”๓๔

ขอความดงพระนพนธขางตนจงสอความหมายใหผอานรบรวา การมก าลงทางเรอของประเทศสยามเปนสงทมความส าคญอยางยง ทรงแสดงพระด ารชชดวาในการสงครามแยงชงอาณาเขตนน ถาประเทศคสงครามเขตแดนตดตอกนยอมตองท าศกทางบกเปนพน ถาหากไมมเขตแดนตดตอกนหรอดนแดนนนมทะเลกน เมอนนอ านาจทางทะเลยอมเปนใหญ ประเทศใดทครองทะเลไดกอนกจะมความได เปรยบในเบองตนทนท แตนนกไมไดหมายความวาฝายทเสยเปรยบทางทะเลจะตองพายแพเสยทเดยว ดงทรงพระนพนธไววา

“ถาจะกลาวถงการสงครามอนอยหางจากประเทศตนออกไป เชนวาดวยการแยงเอมไปรนน ถาประเทศทโตแยงมเขตรแดนชาตอยตดตอกนกคงท าศกตามธรรมดาเปนทางบกเปนพน แตถาอยหางกนหรอเขตรทเลคน ในทนใดตองนบวาอ านาจทางทเล

๓๓ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐แผนท ๒๒. ๓๔ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐แผนท ๒๓ – ๒๔.

๙๐

เปนใหญ คอชาตใดครองทเลไดกตองนบวาไดเปรยบชนทหนงทนท การสงทหารขามทเล ถาไมมอ านาจทางทเลในทนนกคงจะท าการไมส าเรจไดโดยงาย แตจะลงเนอเหนวาตองแพเสยทเดยวกไมได เพราะทางทเลกวางขวางนกถงกองทพเรอจะใหญเทาใดกจะรกษาอ านาจสทธขาดไมไดทวไป คงจะครองไดกเฉภาะเปนแหงๆ เทานน

เพราะฉนนชาตทมก าลงทางทเลนอยยอมมโอกาสทจะโตแยงอ านาจสทธขาดแหงทเลเปนบางแหงแลบางคราวไดเฉภาะเวลาทตองการ ถาแลขาศกเผลอตวกระท าผดยทธศาสตรกอาจตโตตอบเอาไชยชนะได เชนทเกาะลซซาเมออตาลกบออสเตรยรบกนเปนตน”๓๕

เมอน าเนอหาพระด ารชชดดงขางตนมาวเคราะหรวมกบขอความในพระนพนธสวน อน จะสงเกตเหนแนวพระด ารของพระองคทรงยนยนวากองทพเรอของฝายมก าลงนอยมโอกาสทจะท าสงครามใหไดชยชนะไดเสมอ โดยเฉพาะอยางยงเมอวเคราะหรวมกบขอความในบททวาดวยการใชก าลงทางเรอวา “บางครงจะตองใชก าลงกอนก าลงทพบก”นนหมายถงวา พระองคทรงนพนธยทธศาสตรทางทะเลจากพนฐานสถานะในทางการเมองการทหารและเศรษฐกจของสยามซงด ารงอยในทามกลางความสมพนธกบชาตมหาอ านาจยโรปหลายประเทศโดยเฉพาะอยางยงเขตแดนสยามขณะนนขนาบขางซายดวยดนแดนมหาอ านาจชาตฝรงเศส ขางขวาถกขนาบไวดวยดนแดนมหาอ านาจชาตองกฤษ ชาตมหาอ านาจเหลานนลวนแตขยายอ านาจทางการเมองการทหารของของตนโดยเรอรบแผขยายอทธพลทางเศรษฐกจการคาดวยเรอสนคา อ านาจทะเลขององกฤษและฝรงเศสซงไดเปรยบสยาม แตพระองคมพระด ารวาทพเรอสยามซงมก าลงทพเรอนอยนนมโอกาสตอสเพอใหไดเปรยบในการศกอยเสมอและโอกาสเชนทกลาวซงอาจจะเกดขนเพยงบางครงนนจะตองใชก าลงของกองทพเรอกอน

ในเรองวธการใชก าลงทางเรอ พระองคนพนธอธบายวา การจะใชก าลงทางเรออยางมประสทธภาพ สงแรกทจะตองมคอฐานทพทมเครองมอส าหรบซอมแซมเรอ มคลงส ารองอาวธยทธภณฑ และสามารถปองกนไดงายทงทางบกทางน าทรงแสดงพระด ารวา ฐานทพเรอควรจดใหมเปนระยะๆ ตามพสยท าการไกลทสดในการเดนทะเลไปกลบของเรอตอรปโดหรอเรอด าน าซงจะกระท าไดในครงคน คอ ครงหนงไปครงหนงกลบ๓๖

พระนพนธของพระองคจงมลกษณะส าคญอกอยางหนง คอ ทรงน าสภาวการณแหงประเทศสยามมาประเมนวพากษนโยบายรฐใหผอานเขาใจจดทควรมงหมายในการมก าลงทพเรอตลอดจนการด ารงอยของกองทพเรอสยาม ซงพระองคนพนธเกรนน ามากอนแลวในพระนพนธสวน “ค าน า”

ในเรองทวาดวยขดความสามารถของกองทพเรอทรงแสดงพระด ารอธบายในเรอง “ก าลงทพเรอ” วา เรอทใชในการสงครามแบงออกเปน ๓ ประเภท ไดแก

ประเภทท ๑ เรอประจญบาน ใชส าหรบหกก าลงขาศกโดยตรง

ประเภทท ๒ เรอไล ใชส าหรบท าลายและปองกนสนคา

ประเภทท ๓ เรอเลก มหนาทปองกนอาว ปองกนโจรสลด ลาดตระเวนสงขาว กบอาจใชเปนเรอประจญบานไดในบางคราวเมอขาศกเผลอ

๓๕ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ แผนท๑๖, ๑๘. ๓๖ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ แผนท ๓๐.

๙๑

เรอหลวงพระรวง

เรอทงสามประเภทจะมจ านวนเรอประเภทใด มจ านวนเรอเทาใด เสนาธการทหารเรอซงเปนผรางแผนสงครามจะเปนผวนจฉยก าหนดจดก าลงทพเรอตามความประสงคของรฐบาล ๓๗ ทรงเนนใหเหนถงความส าคญในการมอยกองทพเรอและลกษณะกองทพเรอไทยควรเปนเชนใด ดงพระนพนธวา

“ถาจะใชก าลงบงคบทพบกกดขาศกใหยอมตามใจเราไดกควรมแตเรอเพยงปองกนอาวเชนประเภทสาม ถาก าลงทางบกไมพอทจะกดขาศกใหยอมดงวา กตองเขญก าลงทพเรอใหไปถงประเภทหนง แตถาทนไมพอทจะท าไดเชนนน กตองลดลงมาเพยงประเภทสอง แลตองเตรยมรบอยางชาตทมก าลงทพเรอนอย”๓๘

พระด ารของพระองคในพระนพนธมขอความวา “แตถาทนไมพอทจะท าไดเชนนน กตองลดลงมาเพยงประเภทสอง” ดงกลาวขางตนสะทอนใหเหนภาพพระด ารของพระองควาพระองคประเมนสถานะกองทพเรอไทยในขณะนนแลวเหนวาโดยเหตปจจยในเรองงบประมาณทไมเพยงพอ จงควรจะจดก าลงทพเรออยางประเภทท ๒ นนคอมเรอรบประเภทเรอไล ส าหรบใชท าลายและปองกนสนคาและมขดความสามารถพรอมรบอยางชาตทมก าลงทพเรอนอยซงนาจะหมายถงการใชขดความสามารถของเรอประเภทท ๓ คอใชเรอเลก ในการปองกนอาว ปองกนโจรสลด ลาดตระเวนสงขาว และอาจใชเปนเรอประจญบานไดในบางคราวทขาศกเผลอจากพระด ารดงกลาวอาจสนนษฐานไดวาแกนแกนพระด ารประการหนงของพระองค คอ ทรงยนยนประโยชนและขดความสามารถทพเรอของชาตทมก าลงทพเรอนอยอยางชดเจนดงขอความพระนพนธระบวา

๓๗ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ แผนท ๑๐. ๓๘ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ แผนท ๒๙.

๙๒

“ชาตใดทอาจมก าลงท าเรอไดแตนอย จะนบวาอ านาจสทธขาดทางทะเลตองตกไปอยกบขาศกอนมกองทพเรอใหญในทนทนนไมได ถายงมกองทพเรออยตราบใด กยงอาจโตแยงอ านาจสทธขาดนนไดเสมอ เพอมใหตกไปอยกบขาศกโดยเดดขาดประการหนง กบกนมใหขาศกกระท าส าเรจความประสงคไดโดยงาย หรอใหการสงครามเนนออกไปจนกวาจะมโอกาศอนทจะใหสงครามสงบลงไดอกประการหนง เชนชกการใหเนนเพอใหก าลงทางบกของเรากระท าการกดน าหนกใหส าเรจหรอเพอชาตอนจะยนมอเขามาแกได...

การมกองทพเรอนอยนนจะนอยสกเทาใดกด ถาด าเนนทพใหถกยทธศาสตรแลว ขาศกคงจะตองเปนหวงลงเลอยเสมอ ...แตการส าคญในทนกอยทน าใจ การทตองเปนผรบโดยมก าลงนอยนน มกจะชวนใหรวนเรแลใจเสยอยเสมอ”๓๙

ทงยงทรงแสดงพระด ารวาการรบทางทะเลของชาตทมก าลงทพเรอนอย จะตองใชการรบอยางวองไวและตโตอยางรวดเรว ไมนอนนงอยในอาวใหขาศกปดอาวตามสบาย ใชวธลอยล าไมใหขาศกอดเสยไดถนด ไมใหขาศกไลเราไดทงกองทพ และจะตองใชวธวางกลศกในการวางทนระเบดในเขตขาศก พระองคทรงแสดงพระด ารเกยวดวยอาวธตอรปโดดวยวา อาวธตอรปโดไดพฒนาขนมามากจงอาจใชการโจมตประจญบานดวยตอรปโดไดในเมอมความไดเปรยบในการสบขาวเรอขาศก นอกจากนพระองคยงทรงแสดงพระด ารคาดการณในเรองเรอด าน าวาเปนประโยชนมากส าหรบการปองกนใหไดเปรยบขาศกมากขน ซงนาสงเกตวา นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ทรงมพระด ารในเรองเรอด าน ามาตงแต พ.ศ.๒๔๕๖ แลว

แตไมวาจะเปนเชนใดทรงยนยนพระด ารอกประการหนงวาสงส าคญทสดในการสงครามทางทะเลของชาตทมก าลงทพเรอนอยนนคอ ขวญและก าลงใจของทหารเรอดงพระองคทรงย าดวยการขดเสนใตทขอความพระนพนธวา “การทตองเปนผ รบโดยมก าล งนอยนน มกจะชวนใหรวนเรแลใจเสยอย เสมอ ” นน สอความหมายระหวางบรรทดตอปญหาในเชงนโยบายแหงรฐตอการมกองทพเรอและการสรางกองทพเรอสยามซงนาจะหมายรวมถงปญหาวาดวยสถานะแหงก าลงทพเรอซงสบเนองมาจากปญหาภายในองคกรของกองทพเรอสยามในหวงเวลานนรวมกน ยงผลใหกองทพเรอสยามท าไดเพยงเปนผรบโดยมกองทพเรอน อย จงไมอาจสรางใหขวญก าลงใจของทหารเรอบรรลซงความฮกเหมภาคภมใจได

นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกดทรงพระนพนธ “ยทธศาสตรทะเล” ขนในเวลากอนทจะเกดสงครามโลกครงท ๑ พระนพนธของพระองคฉบบนพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงลงลายพระราชหตถเลขา และสมเดจเจาฟากรมหลวงพศณโลกประชานาถ ทรงลงลายพระหตถวจารณไวหลายประการแมจะไมปรากฏชดในเอกสารราชการวามผลตอการกลบเขาประจ าการทหารเรอ อกครงหนงหรอไม แตสงทพงสงเกตคอ เมอนายพลเรอโท พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด เมอกลบประจ าการครงท ๒ ทรงด ารงต าแหนงจเรทหารเรอในระยะเวลาไมนานนก แลวจงไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอ ซงพระองคด ารงต าแหนงนเปนระยะเวลานานมากทสด ในการรบราชการครงหลง

๓๙ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ ก.๒๐.๑/๒๐ แผนท ๒๙ – ๓๑.

๙๓

นอกจากนตลอดระยะเวลาทพระองคด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอยงมสงซงพงสงเกตวา พระกรณยกจของพระองคในขณะด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอกดเหมอนจะด าเนนไปตามแนวทางทพระองคทรงแสดงพระด ารในพระนพนธ “ยทธศาสตรทะเล” อยางเหนไดชด ไมวาจะเปนการวนจฉยเลอกซอเรอทมสมรรถนะในการรกรบเชนเรอพระรวง หรอทรงมแนวความคดตลอดจนพระกรณยกจในการสรางฐานทพเรอรวมทงทยงเปาปนใหญและสถานฝกยงตอรปโดขนทสตหบ และโดยเฉพาะอยางยงในการปกครองบรหารกจการทหารเรอ พระองคทรงใชแนวทางทางสรางขวญและก าลงใจสรางความรแกตวบคคลเพอใหเกดการปกครองบรหารทหารเรอดวยตวบคคลทกระดบ โดยการน าวธการบางอยางเพอสรางใหเกดเขาใจรวมกน แนวทางบรหารปกครองทหารเรอของพระองคมลกษณะโดดเดนดวยการใชวธการปรกษาหารอรวมกน ซงอาจกลาวไดวาพระองคใชวธการเชนนนเปนจ านวนครงมากทสดตลอดระยะเวลาทพระองคด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอและเสนาบดกระทรวงทหารเรอ

เรมตนทราชนาวกสภา

พระกรณยกจของนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกดทรงมตอราชนาวกสภาเรมขนครงแรกในขณะพระองคทรงด ารงต าแหนงจเรทหารเรอ ทรงรบเชญเปนองคปาฐกใหแกราชนาวกสภา

๙๔

ทรงบรรยาย “ปกรณกะถา” เรอง “ยทธวธ” เมอวนพฤหสบดท ๖ กนยายน พ.ศ. ๒๔๖๐ และบรรยายเรองเดยวกนนใหแกราชนาวกสภาตดตอกนอกหลายครง ซงนายเรอเอก หลวงเรงกลางสมร (ทองด สวรรณพฤกษ)๔๐

เปนผรวบรวมเรยบเรยงน าเนอหาค าบรรยายมาลงพมพในหนงสอนาวกศาสตรตงแตเลมปฐมฤกษปท ๑ ฉบบท ๑ เดอนมกราคม พ.ศ. ๒๔๖๐ จนถงเลมปท ๔ ฉบบท ๑๑ เดอนพฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๔

ทงในคราวทรงบรรยายเรองยทธวธภาคท ๒ ในวนท ๒๒ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๐ แลวพระองค ทรงแนะน าขอบงคบและระเบยบการเลนยทธกฬาทางเรอและแนะน าใหเลนแสดงเปนตวอยางอกดวย ในการเลนแสดงเปนตวอยางครงนนพระองคทรงวนจฉยวจารณการเลนยทธกฬาทางเรอวาการเขาประจญบานระหวางเรอล าตอล านนการเดนเรอเอาเปรยบท ามมรบไดกอนและมความแมนย าในการยงเปนเรองส าคญมาก ดงค าวนจฉยของพระองคทนายเรอเอก หลวงเรงกลางสมร (ทองด สวรรณพฤกษ) รวบรวมไววา

“ความแมนย าในการยงจงเปนของส าคญอยางยงสวนหนงในสงคราม และ ในเวลาการยงเปนการทจะน ามาซงผลแหงความแพชนะโดยตรง. ขอนเปนขอส าคญทตองขอตกเตอนไวในทน เพอใหขวนขวายฝกหดสงสอนทหารใหมความร, ความช านาญ, ความแมนย าไวเสมอ โดยไมเหนแกเหนดเหนอยหรอความเปลองใด ๆ จงจะหวงไดในการสงคราม หาใชแตเพยงมเรอมอาวธแลวเปนหวงไดนน หามได.”๔๑

พระด ารสซงเรยบเรยงเปนพระนพนธวาความแมนย าในการยงเปนของส าคญอยางยงสวนหนงในสงคราม และในเวลาการยงเปนการทจะน ามาซงผลแหงความแพชนะโดยตรงนน เมอคดค านงถงเหตการณ ทางเรอซงเกดขนในบรเวณอาวไทยชนหลงตอมา ความหมายดงพระด ารสดเหมอนจะสมผสในส านกทหารเรอไทยรนหลงเสมอมา

ตอมาเมอพระองคทรงด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอทรงเปนผบงคบบญชาราชนาวกสภา ตามต าแหนงโดยตรง พระกรณยกจส าคญอยางหนงซงทรงมตอราชนาวกสภาขณะด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอททหารเรอและครอบครวทหารเรอรจกจดจ าไดและระลกถงพระองคทานอยเสมอตราบจนทกวนน กคอการทพระองคทรงสงเสรมและอนมตใหคณะกรรมการอ านวยการราชนาวกสภากอตง “แพนกการกศลฌาปนกจ” ขนในราชนาวกสภาดงปรากฎในแจงความราชนาวกสภาซงตอมาตพมพในหนงสอนาวกศาสตร เลมปท ๖ ฉบบท ๑ เดอนมกราคม พ.ศ.๒๔๖๕ (๑๙๒๓) เปนขอความวา

“ดวยคณะกรรมการอ านวยการราชนาวกสภา ไดประชมหารอกนตงแพนกการกศลฌาปนะกจขนอกแพนกหนงในราชนาวกสภา แลไดน าความขนกราบทล นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตรอดมศกด เสนาธการทหารเรอ ทราบใตฝาพระบาทแลว โปรดเกลาฯ ใหตงขนไวตงแตวนท ๑๕ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๕ เปนตนไป

บดนคณะกรรมการมความยนด ทจะแจงใหบรรดาสมาชกทงหลายทราบทวกนวา ใหมนายทหารแลขาราชการราชนาวชนสญญาบตรสมครเขาเปนสมาชกแพนกนรวม ๓๐๐ เศษแลว...”๔๒

๔๐ตอมาเปนผบญชาการทหารเรอ ๔๑ชมพรเขตรอดมศกด, พล.ร.ต. พระเจาพยาเธอ (นายเรอเอก หลวงเรงกลางสมร – รวบรวม). “ยทธกฬา”. นาวกศาสตร

ปท ๑ กมภาพนธ ๒๔๖๐. หนา ๑๓. ๔๒คณะกรรมการ. “แจงความราชนาวกสภา”. นาวกศาสตร ปท ๖ มกราคม ๒๔๖๕. หนา ๑๓.

๙๕

พระองคทรงสมครเปนสมาชก “แพนกการกศลฌาปนะกจ” ทกอตงขนในราชนาวกสภาเมอวนท ๑๕ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๕ (๑๙๒๒) มพระนามปรากฏใน “บาญชรายพระนามแลสมาชกทสมคแพนก การกศลฌาปนะกจ” ล าดบท ๑๕๔๓

ปจจบน “แพนกการกศลฌาปนะกจ” ซงเรมตนขนเปนเพยงกจการเลกๆแตโดยเหตทภารกจนนแฝงไวซงการสรางเสรมเกยรตภม สรางขวญและก าลงใจแกทหารเรอตลอดจนครอบครวญาตพนองใหพรอมท าหนาทเสยงอนตรายในทองทะเลหางไกลชวยสรางความมนใจตอเหตการณทหากตองประสบเปนกจการทย งคงด ารงอยเคยงคราชนาวกสภาในชอเรยกวา “การฌาปนกจสงเคราะหแหงราชนาว” ในทกวนนจะมอายเกนกวา ๑๐๐ ป ในอกไมกปซงก าลงจะมาถง

และไมเพยงแตการฌาปนกจสงเคราะหของราชนาวกสภาเทานน พระองคยงอดหนนสงเสรมกจการแผนกหองสมดของราชนาวกสภา ทรงประทานหนงสอ The Battle of Jutland พรอมทงแผนทภาษาองกฤษ ๑๒ แผน ภาษาเยอรมน ๗ แผน และทรงประทานหนงสอ Report on the work of the Education

๔๓“บาญชรายพระนามแลนามสมาชกทสมคแพนกการกศลฌาปนะกจ”. นาวกศาสตร ปท ๖ มกราคม ๒๔๖๕. หนา ๗.

๙๖

department กบ Summary of a report on the work of the Ministry of Education ใหแกหองสมดราชนาวกสภา๔๔ทรงอนมตแตงตงบคคลเขามาท าหนาทหรอใหพนจากต าแหนงในราชนาวกสภาตลอดจนในเรองการด าเนนกจการของราชนาวกสภา ทงโดยการวนจฉยตามต าแหนงหนาทเสนาธการ๔๕หรอโดยมตแหงทประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอตลอดจนสภาการชางทหารเรอหรอสภาธระการทหารเรออกดวย

จากแนวทางการปกครองบรหารกจการทหารเรอในลกษณะท เปนการสรางขวญและก าลงใจ แกทหารเรอ นอกจากทเหนไดจากพระกรณยกจเกยวดวยการฌาปนกจสงเคราะหของราชนาวกสภาแลวนน ยงทรงน าวธการสรางความรความเขาใจรวมกนระหวางนายทหารเรอตางระดบชนยศทมจด เรมจากการใชวธการประชมแบบ “สภา” ซงรเรมขนโดยการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอซงมการประชมเชนนนตดตอกนหลายครง

การประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอทมระเบยบวาระการประชมเปนเรองของราชนาวกสภาโดยตรงมขนครงหนงในการประชมครงท ๑๖ เมอวนท ๑๕ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๕ เปนระเบยบวาระการประชมเกยวดวยราชนาวกสภา ๒ เรอง ดงบนทกไวในรายงานการประชมวา

“เรองท ๔ ราชนาวกะสภาขออนญาตเงน ๔,๐๐๐ บาท ส าหรบซอสมดต าราตางๆ ในงบประมาณ พ.ศ.๒๔๖๖

เมอทประชมทราบวาเงนจ านวนนเปนจ านวนเทากบทตงไวใน พ.ศ.๒๔๖๕ แลว จงเหนควรอนญาต...

เรองท ๘ ราชนาวกะสภาขอให พนจาเอก เหม ทพพะเกต ปฏคม รบพระราชทานเงนเดอนอตรานายเรอตร.

เจากรมยทธศาสตรทหารเรอแสดงความเหนวา ควรใหอตราหวนาพนจา (๖๐, ๖๕, ๗๐ บาท กพอ)

ผเปนประธานรบสงใหตงอตราหวนาพนจา แลใหรบพระราชทานเงนเดอน ๖๐ บาท ตงแตเดอนเมษายน พ.ศ.๒๔๖๖ เปนตนไป.

ทประชมตกลง”๔๖

นอกจากนยงมวาระการประชมทแสดงใหเหนถงกจของราชนาวกสภาในระยะเรมตน ซงแสดงใหเหนถงพระวนจฉยของพระองคและการเสนอความคดเหนของผรวมประชมตลอดจนความเกยวเนองกบการประชมสภาอนๆ ปรากฏในรายงานการประชมครงท ๑๘ พ.ศ.๒๔๖๕ มความวา

๔๔“แจงความหองสมดราชนาวกะสภา”. นาวกศาสตร ปท ๔ ธนวาคม ๒๔๖๔. หนา ๑., “รายพระนามแลนามผทประทานแลใหหนงสอหองสมดราชนาวกะสภา”. นาวกศาสตร ปท ๖ สงหาคม ๒๔๖๖. หนา (๙). ๔๕กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๔.๑/๒๘ ส าเนาค าสงกรมเสนาธการทหารเรอ. แผนท ๒๘., กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๔.๑/๘๕ ค าสงกรมเสนาธการทหารเรอ. แผนท ๗., ๔๖ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ‘แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ’(ปก

๒) แผน ๒๒๙ – ๒๓๒.

๙๗

“กระบวนเรอท ๒ ขอหารอวา การซอเครองวางไปเลยงนายทหารบกนกเรยนเสนาธการ รวม ๒๔ นาย ซงไดลงไปดเรอพระรวง ควรจะใหตงฎกาเบกเงนเพอจายให ราชนาวกะสภาทางใด, เพราะกรมพสดทหารเรอแจงวาใหไปตงเบกทางสภาธระการ ครนเบกมาทางสภาธรการ, เลขานการบอกวาให ไปเบ กทางกรมพสดทหารเรอ เลขานการชแจงในนาทเลขานการสภาธระการวา ในเรอนมไดมความเกยงงอนอยางใด แลเปนจ านวนเงนเลกนอย ทปดใหไปตงเบกทางกรมพสดทหารเรอ เพอรกษาอตราจายของจรงประจ าป ทงถาจะจดการเบกจายเงนให จกเปนตวอยางในกจการขา งนาอก เรองจงตกมาถงทประชม ผ เปนประธานรบสงวา ใหต งเบกทางกรมพสดทหารเรอ แลตอไปการเลยงดเชนน เปนของจ าเปนส าหรบราชการทหารเรอตองรบรองซงกนแลกน เชนเรอทอดอยในนานน าสยาม มนายทหารเรอตางประทศมาเยยมเยยนเปนตน ... ตอไปในกจเชนน ใหถอวาเปนการรบรองโดยราชการ ตงเบกสงของจากกรมพสดทหารเรอไดตามควร แตถาเปนการปจจบนทนดวนเวลากระชนชด เบกไมทนหรอเรอไปตางประเทศ ใหตงฎกาเบกหกผลกใชทางกรมพสดทหารเรอได ... ทประชมเหนชอบดวย.”๔๗

สงทพงสงเกตจากรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอซงเกยวดวยกจการของ ราชนาวกสภาดงทกลาวขางตนน คอ แมราชนาวกสภาจะอยในการอ านวยการของเสนาธการทหารเรอโดยตรงกตาม แตเสนาธการทหารเรอกทรงน ากจการของราชนาวกสภาเขาสการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอเพอใหผเขารวมการประชมต าแหนงตางๆ มสวนทราบและรวมตดสนใจด าเนนกจการราชนาวกสภาดวย๔๘

แตสงทพงสงเกตมากทสดกคอ พระด ารและพระวนจฉยของพระองคขณะทรงบงคบบญชาราชนาวกสภาโดยตรงนน มรองรอยบางประการทแสดงถงความเกาะเกยวซอนทบกนโดยใชการประชม “สภา” ซงมก าเนด ณ ราชนาวกสภามากอนแลว กลาวคอ ตลอดวาระการด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอของพระองคเกด การประชมแบบทเรยกวา “สภา” อยางเปนทางการกบการประชมระดบผบรหารมาจนถงระดบนายทหารผช านาญการวชาชพเกดขนเปนจ านวนครงมากทสด

๔๗กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๕/๔๒ รายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ท ๑๘/๑๒/๒๔๖๕. แผนท ๑๒.

๔๘ในการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ครงท ๒ วนท ๘ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๔ การประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอครงแรกวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๔ วาระการประชมเรองท ๒ สรางเรอทนไฟ จอมพลเรอ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช จเรทหารทวไปผก ากบราชการทหารเรอ ทรงพระด ารสสงใหออกความเหนเปนล าดบอาวโสตงแตผนอยขนมา เปนครงแรก

ตอมา นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ทรงด าเนนตามแนวพระด ารจเรทหารทวไปผก ากบราชการทหารเรอ คอ ในการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอครงท ๑๑ วนท ๒๐ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๖๕ ในวาระการประชมเรองตอทายวาระการประชมเรองท ๒ ทรงรบสงใหแสดงความเหนตงแตผมอาวโสนอยขนมา

แนวพระด ำรวำดวยกำรออกควำมเหนโดยล ำดบอำวโสนอยขนมำจงไดรบกำรปฏบตตอมำจนเปนหลกนยมทรำชนำวไทยมควำมภำคภมใจ

๙๘

การประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ดงไดกลาวแลววา พระกรณยกจทโดดเดนของพระองคอยางหนงไดแกทรงมสวนรวมในการน าการประชมทมรปแบบเรยกวา “สภา” เขามาใชในการบรหารปกครองทหารเรอ ดงปรากฏการประชม “สภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ”นบแตเรมการประชมครงแรก

การประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอไดรเรมขนในทประชมกระทรวงทหารเรอวนท ๓ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๔ เรมประชมครงแรกวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๔ มจอมพลเรอ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาภาณรงสสวางวงศ กรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช จเรทหารทวไปผก ากบราชการทหารเรอ ประทบเปนประธาน นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เสนาธการทหารเรอและเจากรมยทธศกษาทหารเรอ นายพลเรอโท พระเจานองยาเธอ กรมขนสงหวกรมเกรยงไกร จเรทหารเรอ กบปลดทลฉลองกระทรวงทหารเรอ ปลดบาญชทหารเรอ และนายทหารเรอระดบเจากรมทกต าแหนงเขาร วมประชมเขารวมประชม ประธานทประชมมพระด ารสสงใหเลขานการทประชมอานระเบยบการประชม “สภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ” ซงรางขนส าหรบตราไวเปนหลกปฏบตใหผเขารวมประชมออกความเหนและรบรอง ทประชมเหนชอบดวยจงก าหนดเปนระเบยบการวาดวยสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ พ.ศ.๒๔๖๔ ลงวนท ๑๙ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๔ ซงแสดงความมงหมายของการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอวา

“ดวยการปกครองราชการทหารเรอเทาทไดด าเนรอยทกวนน ยงไมเปนระเบยบอนสมควรทจะท าใหการงานรทวถงกนได เพราะตางคนตางท า สมควรใหมการประชมปฤกษาหารอราชการเพอฟงขอความคดตางๆ ของกรมอนๆ จกไดเปนโอกาสแสดงความเหนหรอสอบถามความด ารหแลโตแยงแนะน าใหเปนทเขาใจแจมแจงยงขน แลเมอไดประชมฟงคารมพรอมเพรยงกนเชนนแลว ราชการจกด าเนรเรวขนกบทงความด ารหกจะเปนทสขมมนคงขน โดยไดรบความเหนชอบของกรมอนๆ ประกอบดวยอกชนหนง จงสมควรใหมการประชมประจ าดงจะไดตราเปนระเบยบตอไปน”๔๙

สภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ก าหนดประชมเดอนละ ๑ ครงทกสปดาหแรกของเดอน ผมหนาทเขาประชม ไดแก

๑. เสนาบดกระทรวงทหารเรอ ขณะนน จอมพลเรอ สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟาภาณรงสสวางวงศกรมพระยาภาณพนธวงศวรเดช จะเรทหารทวไปผก ากบราชการทหารเรอ ท าหนาทเสนาบดกระทรวงทหารเรอ

๒. เสนาธการทหารเรอ คอ นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด

๓. จะเรทหารเรอ คอ นายพลเรอโท พระเจานองยาเธอ กรมขนสงหวกรมเกรยงไกร

๔. ปลดทลฉลองกระทรวงทหารเรอคอ นายพลเรอโท หมอมเจาตม๕๐

๔๙กองประวตศำสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ กปศ.ยก.ทร.๑.๕/๓ เรองระเบยบวำดวยสภำบญชำกำรกระทรวงทหำรเรอ. แผน ๑. ๕๐หมอมเจาตม สนทวงศ ตอมาไดรบพระราชทานพระยศและพระอสรยศกดเปน พลเรอเอก พระวรวงศเธอ พระองคเจาสนท

พงศพฒนเดช

๙๙

๕. ปลดบาญชทหารเรอคอ นายพลเรอตร หมอมเจาอปพทธพงษ๕๑

๖. ผบญชาการกรมชมพลทหารเรอขณะนน นายนาวาเอกพระนเรนทรบดนทร๕๒ เปนผรงต าแหนงฯ

๗. ผบญชาการกรมทหารเรอชายทะเลคอ นายพลเรอโท พระยามหาโยธา๕๓

๘. เจากรมยทธโยธาทหารเรอ คอ นายพลเรอตร พระยาด ารงราชพลขนธ๕๔

๕๑พลเรอเอก หมอมเจาอปพทธพงศ ศรธวช ๕๒นายนาวาเอก พระยาศราภยพพฒ (เลอน ศราภยวานช) ๕๓พลเรอเอก พระยามหาโยธา (ฉาง แสง-ชโต)

๑๐๐

๙. เจากรมสรรพาวธทหารเรอคอ ขณะนน นายนาวาโทพระศรเสน๕๕ เปนผรงต าแหนงฯ

๑๐. เจากรมพสดทหารเรอคอ นายนาวาเอก พระยาประชมพลขนธ๕๖

๑๑. ผหนงผใดทเสนาบดกระทรวงทหารเรอจะมค าสงใหเขาประชมเปนพเศษชวครงชวคราว

๕๔พลเรอโท พระยาด ารงราชพลขนธ (คอน บนนาค) ๕๕พลเรอตร พระยาศรยทธเสน (กระแส ประวาหะนาวน) หลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.๒๔๗๕ ไดเปน ประธานรฐสภา

และประธานสภาผแทนราษฎร ๕๖พลเรอตร พระยาประชมพลขนธ (ขน ศรยาภย)

๑๐๑

จากหลกฐานรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ พบวาการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอจดการประชมเปนประจ าเดอน ณ หองเสนาบดกระทรวงทหารเรอ ระยะเวลาทมการประชมสภาบญชาการทหารเรอมขนตงแตวนท ๑๘ ตลาคม พ.ศ.๒๔๖๔ จนถง วนท ๑๘ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๗ รวม ๒๙ ครง จากเอกสารทเกยวดวยการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ พบวา นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เสนาธการทหารเรอ ทรงเขารวมประชมแลวตอมาไดรบพระประทานจากจะเรทหารทวไปผก ากบราชการทหารเรอใหประทบเปนประธานการประชมท าหนาทแทนเสนาบดกระทรวงทหารเรอเปนสวนใหญจนถงการประชมครงท ๒๑ เมอวนท ๙ เมษายน พ.ศ.๒๔๖๖ จงทรงประทบเปนประธานการประชมในฐานะเสนาบดกระทรวงทหารเรอ๕๗

ระเบยบวาระการประชมซงมความส าคญตลอดจนระเบยบวาระทน าเขาสการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอหลายครง มอาท เรองปญหาการเกณฑคนเขารบราชการ การลดฐานะกรมยทธศกษาทหารเรอจากกรมขนตรงกระทรวงทหารเรอเปนกรมขนตอกรมเสนาธการทหารเรอ การรวบรวมแผนกตางๆ ในกรมเสนาธการทหารเรอยกเวนแผนกท ๗ (อทกศาสตร, ทนและกระโจมไฟ) ขนเปนกรมยทธศาสตรทหารเรอกบยกฐานะแผนกท ๗ อทกศาสตร(อทกศาสตร, ทนและกระโจมไฟ) ขนเปนกรมในสงกดกรมเสนาธการทหารเรอ สมดประวตทหาร การเปลยนแปลงเพมถอนหนาทและการสรางรอถอนโรงเรอนกองโรงเรยนจาทหารเรอและกองโรงเรยนพลทหาร งบประมาณสรางเรอยนตตอรปโดจ านวน ๔ ล า การกอสรางทสตหบซงตอมาคอการขอพระราชทานทดนเพอสรางฐานทพเรอขนทสตหบ การสรางกองบนทหารเรอทสตหบ การสงนกเรยน ไปเรยนวชาการทหารเรอตางประเทศปละ ๔ คน เรองคาซอมเรอศรสมท เรองยายเรอแจวพายเลกไปไวโรงเรอคลองบางกอกนอยแลวยายเครองเรอพระราชพธไวใตราชนาวกสภาแทน ฯลฯ๕๘

สงทพระองคมกแสดงใหปรากฏตอทประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอเสมอ คอ การอธบายแนวพระด ารซงมพระประสงคจะใหยดเปนหลกพจารณาในเรองการใชงบประมาณของกระทรวงทหารเรอ ทรงย าอธบายพระด ารในการหาวธการเพอใหมเงนเพยงพอแกเหลอพอทจะซอหรอสรางเรอรบใหมโดยใหมความเขาใจจากรากฐานสถานะของประเทศซงจะเปนเครองก าหนดยทธศาสตรทางการทหารเสมอ ดงปรากฏในรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอครงหนงวา

“การปองกนบานเมองนนตองเจรญรอยเหตผลในทางยทธศาสตรอนเกยวของแกรฐประสาสโนบายเสมอไป คอประเทศสยามมอาณาเขตรองกฤษแลฝรงเศสขนาบอย ๒ ขาง แลจะรบกบใคร มทหารบกทหารเรอไวท าไม กคงไดความวา ส าหรบปราบปรามจลาจลเทานนเปนขอส าคญ ถาจะมราชสตรนอกจากองกฤษแลฝรงเศสแลว ทางบกสตรจะท าอะไรไมได เพราะจะตองผานดนแดนของประเทศทง ๒ นนกอน มทางเปดอยทาง

๕๗หลงจากการประชมสภากระทรวงทหารเรอครงท ๒๙ วนท ๑๘ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๖๗ ไมพบหลกฐานปรากฏวามการ

ประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอเปลยนแปลงเปนเชนใด อยางไรกตามยงมการประชมทเรยกวา “การประชมสภากองทพเรอ” ขนอกครงหนงเรมตงแตวนท ๑ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๙๕ ซงนาจะเปลยนแปลงชอเรยกเปนอยางอนในเวลาตอมา

๕๘กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ กปศ.ยก.ทร.๑.๕/๘ รายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอท ๑ – ๒๙. แผนท ๑ – ๒๖.

อนง เปนขอมลเฉพาะชวงเวลาทนายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด ด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอและเสนาบดกระทรวงทหารเรอ

๑๐๒

เดยวกอาวสยามเทานน เพราะฉนนจงนบวาราชนาวเปนทพนาซงไดงบประมาณ ๕ ลานบาท แลทหารบกได ๑๔ ลาน แตทจะบอกวาประโยชนของทหารบกทหารเรอใครจะดกวากนนน เปนของพดยาก แลวแตกาละเทศะทจะมมา.

การโจมตของขาศกทจะหวงใหประเทศสยามพายแพ เขาตองมงตกรงเทพฯ เทานน เพราะเปนบอกลางของพาณชยการ เมอสนคาหยดชงก กนบวาเศรษฐการของประเทศไดแตกสลายแลว เพราะฉนนการปองกนสวนส าคญของประเทศสยามกคอ ตองคดปองกนกรงเทพพระมหานครนนเอง.

ยทธศาสตรในทางฝายทหารเรอทจะคดปองกนนน คอเราตองเตรยมกองทพเรอ มเรอมากเทาไรยงด แตทจะบอกวาตองการกล านน กคงอยในถานทอยากไดมากเสมอไป เมอจะรางโครงการกองทพเรอโดยไมมสงใดจ ากดเปนเกณฑนนไมได ตองมจ ากด คอถองบประมาณทคลงใหปละ ๕ ลานบาทนนเปนเกณฑตง เพราะฉนนเราตองด าเนรการทหารเรอใหอยในวงเรอนเงนน เราใชไดนอยเทาไรยงด เงนทเหลอจากงบประมาณ คลงจะรบฝากเกบไวใหโดยไมคดดอกเบย...”๕๙

แตดวยเหตทงบประมาณทหารเรอในรชสมยรชกาลท ๖ เกดปญหาทางการเงนจ าตองประหยด พระราชทรพย กระทรวงพระคลงมหาสมบตจดสรรงบประมาณใหทหารเรอปละ ๕ ลานบาท หากใชไมหมดจะตองหกเงนทเหลอคนกระทรวงพระคลงฯ พระองคจงทรงหาวธการท าความตกลงวาเงนทใช ไมหมดเหลอจากงบประมาณกระทรวงพระคลงฯ จะรบฝากไวใหโดยไมคดดอกเบย เกบรวบรวมไวกปจะเบกมาสรางหรอท าการใหญอะไรสกครงกไดดงนนในวงเงนงบประมาณประจ าปทมจ ากดพระองคมกจะอธบายใหทประชมรบทราบถงความเปนมา ใหทประชมตระหนกถงความส าคญและชวยกนคดแสวงหาหนทางเพอประหยดรายจายเพอใหมเงนเหลอเกบสะสมไวสรางกองทพเรอเสมอ อาทขอความทปรากฏในรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ครงท ๑๑ พ.ศ.๒๔๖๕ บนทกไววา

“อนงพวกเราควรจะทราบวา ตามพระบรมราโชบายของพระบาทสมเดจพระพทธเจาหลวงทไดทราบมาวา การจายพระราชทรพยส าหรบปองกนพระราชอาณาเขตรนน ใหถอเรอนเงน ๒๕% ของรายไดแผนดน คอรวมทงทหารบกทหารเรอ... แลในเวลาน เงนรายไดแผนดนกยงคงยนคงท การสนคาไมด มหน าซ าขาดทนในการแลกเปลยนราคาน าเงน (exchange), คลงยบยบ เราจะขอขนงบประมาณยอมไมไดอยเอง พวกนายทหารทไมรถงการลกซงมกปราถนาจะรองขอใหมนนมน เมอเราจะมองดการทหารเรอ ควรจะรแลมองถงการคลงดวย แลมองดตนทนของเราเอง การเงนเปนของส าคญทสด ทเราไดอย ๕ ลานบาทนน เปนการดแลว. ในทน จงขอรองใหนายทหารชน

๕๙กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๕/๔๒ รายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอท ๑๘/๑๒/๒๔๖๕.

แผนท ๒๐ - ๒๑.

๑๐๓

ผใหญทเปนหวนากรม, ผบญชาการกระบวน ผบงคบการกองเรอ คดถงกระเปาเราใหมาก ชวยกนกระเหมดกระแหมการใชจายเทาทสดจะท าได...”๖๐

ทรงอธบายถงความจ าเปนจะตองเปลยนวธการงบประมาณแตเดมทพจารณาจากกองทพเรอควรจะมเรอและอาวธเชนใดเปนหลก จะตองเปลยนวธการเชนนนเสยใหม ดงตนฉบบลายพระหตถกอนจะน าไปพมพในรายงานการประชมสภาบญชาการทหารเรอครงท ๑๘ พ.ศ.๒๔๖๕ เขยนไววา

“หลกเดมของการด าเนนในทหารเรอไดยดอยทกระบวนทพเรอควรมอยเตมท ปรงกจการอนทวไปเขาหาทางตลอดถงการตงงบประมาณประจ าป ใหสมตามถานะของกองทพเรอทควรจะมได

ผล ของการตงกองทพเรอเปนหลกนไดผลราย โดยเหต ๑ หาเงนมาปรงขนไดไมทนกบทตองเสอมทรามเสยหายลงไป ๒ ท าใหเครองประกอบกองทพซงปรงงายนนไดด าเนนเกนกองทพจนเบยดเบยนเอาเนอของกองทพไปท าใหการปรงกองทพชาลงไปอก โดยเรอรบเปนของแพงมากและเปนเงนกอนใหญ จะลงทนทไรกตองยง สวนเครองปรงนนหางายและเพมไดทละนอย จงเพมบอยขน แต เมอมากครงขนกทวมเตมในงบประมาณไปหมด แกยากทสดประดจโรคเรอ ทงนคอกระทรวงซงเปนเครองประกอบของกองทพ นนไดงอกเรวและงามเกดกองทพไปหลายเทาดวยประการฉน...”๖๑

ดงนนในการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอเมอเนอหาวาระการประชมมกจะเกยวของดวยกจการของกรมยทธโยธาทหารเรอซงมหนาทเกยวกบการซอมสรางเรอ อาวธ และอาคารวตถตางๆ กบ กรมพสดทหารเรอ ซงมหนาทจดหาเสบยงกบวตถอปกรณตางๆ เพอใชในกจการทหารเรอ ซงในเวลาทผานมามกเกดความขดของเสยหายขนความขดของดวยกจการของกรมยทธโยธาทหารเรอและกรมพสดทหารเรอ จงเปนปญหาในชองวางระหวางบรรทดของการใชงบประมาณแบบเดมซงสงผลกระทบตอการสรางกองทพเรอสยามโดยตรง พระองคจงมกจะแสดงความคดโดยการวพากษวจารณชใหเหนปญหาทมาของเหตขดขอ งตางๆ โดยในบางกรณพระองคทรงจดพมพเปนเอกสารแสดงพระด ารไวอยางชดเจนดวย ดงตวอยางปรากฏในรายงานการประชมครงท ๑๒ พ.ศ.๒๔๖๕ ซงพระองคไดจดท าความเหนของเสนาธการทหารเรอตอทายรายการการประชมไววา

“การซอมแซมแลกอสรางเรอในราชนาวเรา นบจ าเดมท เจรญมากทสดกคอ ครงตอเรอจกรขาง (สรยมณฑล) ทในคลองบานสมเดจ...แตถาจะตรวจถงถานของตนความคดและท านองการทกระท าในเวลานนกบตอมา คงจะไดหลกถานแตวา “เรากท าได”ไมใชหลกถานอนยงยนซงจะน าวชานมาเปนอาชวะอยางแนนแฟน หรอเปนหลกของสากลอาชพ ทเหนไดชดกเพยงแตวาอ านาจวาสนาเพยงพอกจะท าเลน... ถาจะสงเกตในตอนนแลวกจะแลเหนไดวาการใหญโตตาง ๆ ทเปนหลกถานนนเปนการจางเหมา

๖๐กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๕/๑๓ รายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอท ๑๑/๒๔๖๕.

แผนท ๗. ๖๑กองประวตศาสตร ยศ.ทร. แฟมท ๑ สบ.ทร.๑.๕/๔๒ แผนท ๒๓ - ๒๔.

๑๐๔

ทงสน ทเรยบรอยไปกมากแลทเสยชนเสยเชงไปกมซงไมควรจะคยเขยขน ... แต ในระหวางทเลนกนอยกระทรวงไดงอกขนเกนสวนเรอทงหมด ... จงเปนการตดขดขนมากในการทซอมกองทพไมทนเทากบทช ารดลง ... ในทายทสดกกลายเปนหางกระท าใหหวกระดกไมใชมหวไวท าใหหางกระดก (The tail wagging the Head instead of the head wagging the tail) ทยงบกพรองอยกคอการด ารหเกยวดวยวชา ขาพเจาจงไดขอทดลองในการรวมนายชางออกความเหน ... จงไดตงทประชมสภาการชางขนเพอวนจฉยการงานตาง ๆ ดงมอยในค าสงตงสภานนแลว...”๖๒

สาระส าคญของปญหาซงงานกระทรวงไดงอกเกนสวนเร อท งหมดดงพระนพนธนนหมายถงงบประมาณสวนทเปนงานกระทรวงนนเกนกวาสวนงบประมาณในการสรางและซอมเรอซงเปนปญหาตอเนองเรอรงมานนคอเหตทท าใหสยามไมสามารถสรางกองทพเรอใหมความทนสมยพรอมท าราชการหรอได

พระองคมพระด ารวาเหตทเปนเชนนนเพราะผบรหารสวนใหญช านาญในเรองการประสานงานแตไมมความรในดานเทคนค จงตองสอบถามจากผนอยซงไมอาจเสนอขอมลและแสดงความคดเหนเกนกวาผใหญได ดงพระนพนธซงพระองคทรงวจารณปญหาสาเหตตอนหนงวา

“การเปลยนเจากรมนเปนเรองทวนจฉยล าบากมากอย ถาจะตงแตงคนในนนขนยศกเสมอบาเสมอไหลกน ทงไดรบความฝกหดมากเพยงแตเปนญาตในบานจนเขาในสนดานเสยแลวทกคนเปนอนวายกขนไมได จงไดเหนวา พ.ร.ต. พระยาด ารง ฯ ซงไมมวชาชางแลไมเคยคดวาตวเองเปนชางแมแตการเลนใหไปตงเคาการปกครองกโดยใจเยนเปนผใหญหรอเปนพระกตามซงกรมนนตองการอยางทสด... จงเปนทรงเรองแลปรองดองกนอยางดในทางปกครอง แตกยงอกนนและเพราะวาพระยาด ารงไมมความรทางชาง การงานตาง ๆ ตองอาศรยหตาแลความรของลกนองอย ถาเปนเรองท เกยวดวยวชา กตองสดแลวแตผนอย จงกลายเปนบรษไปรสนยในการชาง บอกมาวาคนนนเขาวาอยางนนคนนเขาวาอยางน ตองใชเงนเทานนเทาน เพราะคนโนนเขาบอก”๖๓

ปญหาเรองผบงคบบญชาระดบผบรหารไมมความรความช านาญในทางชางซงเปนวชาการเฉพาะดานนนมไดเปนปญหาทตดขดแตเพยงชนเจากรมยทธโยธาทหารเรอหรอกรมพสดทหารเรอเทานน แตนนหมายถงปญหาเดยวกนนเสนาธการทหารเรอหรอเสนาบดกระทรวงทหารเรอจะตองเปนผแกไขในทสดเพราะจะตองเปนผวนจฉยวาสงใดควรท าสงใดควรท าแคไหนและสงตางๆ เชนนนมล าดบความส าคญอยางไร สภาวะอนเปนปญหาซงเสนาธการทหารเรอและเสนาบดกระทรวงทหารเรอจะตองเผชญจงเปนสงเดยวกน ดงนนเพอจะแกไขสภาวะอนเปนปญหานในแนวทางของพระองคคอจงเปนไปในท านองเดยวกนกบการตงและน าเรองเขาหารอวนจฉยในสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอนนคอวธน าเรองเขาหารอวนจฉยในทประชมและตง “สภาการชาง” เปนทประชมยอยขน อกหนวยหน ง รวบรวมนายชางระดบหวหนาแผนกหลายนายมาวนจฉยและ

๖๒ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ“แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ” (ปก ๒) แผน ๑๖๗ – ๑๗๒.

๖๓ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ แผน ๑๗๑. อนง “พระยาด ารง” ทกลาวถงนคอ นายพลเรอตร พระยาด ารงราชพลขนธ (คอน บนนาค) ส าเรจการศกษาทางพทธศาสตร

แตมความเหมาะสมตอการด ารงต าแหนงเจากรมยทธโยธาทหารเรอ

๑๐๕

แสดงความคดเหน เสนอขอมลและขอวนจฉยตามหลกวชาการซงไดขอสรปจากผมสวนรวมโดยต าแหนงหนาทและโดยผมความรทางเทคนควชาการสาขานนๆ หลายฝาย เสนอใหผบงคบบญชาระดบสงเรองรบฟงขอมลประกอบการวนจฉยตอไป

สภาการชางทหารเรอจงมขนและเรมการประชมโดยพระด ารของเสนาธการทหารเรอครงแรก วนพฤหสบดท ๓ สงหาคม ๒๔๖๕ ประชม ณ หองเสนาธการทหารเรอ ผทเขาประชมในการประชมสภา การชางทหารเรอครงแรก ไดแก

๑. นายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เสนาธการทหารเรอ นายก

๒. นายพลเรอตร พระยาด ารงราชพลขนธ เจากรมยทธโยธาทหารเรอ

๓. อ ามาตยเอก พระยานพทธกลพงศ๖๔ หวหนาแผนกท ๒ กรมยทธศาสตรทหารเรอ

๔. นายนาวาเอก เทอรสเลฟฟ๖๕ สารวดกลจกร

๕. นายนาวาเอก พระปรชาชลจร๖๖ เจากรมยทธศาสตรทหารเรอ

๖. นายนาวาเอก พระฤทธค ารณ๖๗ รงต าแหนงผบญชาการกระบวนเรอท ๑

๗. นายนาวาโท หลวงชลมพไสยเสน๖๘ รงต าแหนงผบญชาการกระบวนเรอท ๒

๘. นายนาวาโท หลวงวจารณจกรกจ๖๙ หวหนาแผนกท ๕ กรมยทธศาสตรทหารเรอ

๙. นายนาวาโท หลวงช านาญนาวากล๗๐ หวหนากองค านวณออกแบบกรมยทธโยธาทหารเรอ

๑๐. นายนาวาโท หมอมเจาเจรญศขโสภาคย๗๑ สารวดชางกรมยทธโยธาทหารเรอ

๑๑. นายนาวาตร หลวงพนจกลการ๗๒ ส ารองราชการกรมยทธโยธาทหารเรอ

๑๒. นายนาวาตร หลวงกลพทยประพณ๗๓ ตนกล ร.ร.ล.พระรวง

๑๓. นายนาวาตร หลวงช านกลการ๗๔ ส ารองราชการกองสารวดกลจกรทหารเรอ

๑๔. นายนาวาโท พระนเรนทรบดนทร๗๕ เลขานการ

๖๔ชน บนนาค ๖๕Captain H. Tørsleff ชาวเดนมารก ๖๖พลเรอตรพระยาปรชาชลยทธ (วน จารภา) ตอมาเปน คณะกรรมการราษฎร รฐมนตร และผบญชาการทหารเรอ ๖๗นายนาวาเอก พระยาฤทธรทค ารน (เทยบ นายเรอ) ๖๘นายนาวาเอก พระชลมพสยเสน (แฉลม สถรศลปน) ๖๙พระยาวจารณจกรกจ (บญรอด สวาทะสข) ตอมาเปนผบญชาการทหารเรอ, รฐมนตรในคณะรฐบาลพระยาพหลพลพยหเสนา ๗๐นายนาวาเอก พระช านาญนาวากล (เนยม วชรเสถยร) ๗๑นายนาวาเอก หมอมเจาเจรญศขโสภาคย เกษมสนต ๗๒นายนาวาโท พระพนจกลการ (สงา จลเดชะ) ๗๓นายนาวาโท พระกลพทยาประพณ (ผาด ผาตนาวน) ๗๔นายนาวาโท หลวงช านกลการ (ฉา โพธทต) มยศนายเรอโท ขณะรบราชการอยในประเทศองกฤษไดเปนนายทหารประจ า

พระองค นายพลเรอโท พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด เสนาธการทหารเรอ ระหวางเสดจไปเจรจาซอเรอพระรวง ๗๕เลอน ศราภยวานช. ในขณะนนท าหนาทเลขานการสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอดวย

๑๐๖

ทรงแจงใหทประชมสภาการชางทหารเรอทราบวา ทรงน าเรองเขาทประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอเพอขออนมตตงสภาการชางทหารเรอในการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ครงท ๑๑ พ.ศ.๒๔๖๕ ทรงชแจงวตถประสงคเพอใหทประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอรบฟงค าวนจฉยความคดเหนของนายทหารทเกยวดวยวชาการชางในการซอมสรางเรอและอาวธ หรอเรองทมการเสนอขนในทประชมสภาการชางทหารเรอทมไดเกยวดวยเรองงานธรการหรอการจดซอจดจางปรกตของกรมพสดทหารเรอเพอสงมตทประชมสภาการชางทหารเรอเสนอประกอบการด ารของสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ และ เพออนมตระเบยบวาดวยการประชมสภาการชางตอไป ดงระบไวในความเหนของเสนาธการทหารเรอตอทายรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ ครงท ๑๒ พ.ศ.๒๔๖๕ ซงมขอความสวนหนงวา

“นยแหงความประสงคเรองตงสภาการชางน กคอจะใหนายชางทงหลาย ไดรบความรสกถงความผดชอบในกจการของตนแลเทากบการเปนสวนเจาของ ๆ การนน ๆ สวนหนง กบเปนการดดนสยเดมซงไดฝงอยแลวอยางแนนแฟนในสนดาน โดยเหตวาตางคนกตางเปนผชวยอ านวยการ แตหาไดรบสวนแบงปนในการรบผดชอบอยางใดไม ในการทดดสนดานให รสกวาตนเปนเจาของคนหนงเชนน ตองอาศรยเปดโอกาสใหเหนการทวไปมากขนยงกวาการเฉภาะหนา จงตองหารอมาเขาในทประชมใหเปนทางสาธารณะประโยชนคอ ใหทราบกจการทเปนไปภายในกระทรวงซงเกยวกบการชาง และใหออกความคดเหนวนจฉยเอาเองตามล าดบบอย ๆ เปนเครองฝกหดเอกเซอรไซในการด าเนรความคดอกอยางหนง คงไดผลอยางนอยทสดกคอ ไดเพมอศรภาพแหงความด ารห ในอาชพวชา ปรงความเดดขาดในใจเปนสวนตวของนายทหารฝายชาง ซงเคยคอยแตฟงค าสงของหวนาทจะบญชาถายเดยว สวนราชการนนกยอมเหนไดวา เมอไดฟงความคดของคนหมมากรวมกนเชนนกยอมจะไดผลด ถงแมจะแตกตางกนอยบางกยงมโอกาสทจะวนจฉยกระท าไปในทางทดทสด กบทงปลดความรบผดชอบของหวนากระทรวงลงไปไดอกคนหนง ไมลงเลตรกตรองในเรองทตนไมร แตกจกตองเปนผวนจฉยชขาด

จรงอยผลท เสยกมบาง คอ เสยความศกสทธทจะท าไปไดตามอ าเภอใจ แตความศกสทธนนในเวลานกอยในถานทเสอมทรามอยแลวไมเหมอนแตกาลกอน โดยเหตทนายชางตาง ๆ ไดมภมความรดมมากขน จะถอท าเอาอยางแตกอนกพนเวลาเสยแลว จงเปนอนถกกาลเทศะทจะละความศกสทธในทางด ารหไปสคณะสภาการชางเสยบาง แตยงคงทรงไวในการวนจฉยทสดตามธรรมดาเทานน”๗๖

สภาการชางทหารเรอเรมจดการประชมทกวนพฤหสบดทหองเสนาธการทหารเรอมเสนาธการทหารเรอเปนประธานการประชม สภาการชางทหารเรอเมอไดประชมมาถงครงท ๔ ไดเปลยนชอเปน “สภาธระการทหารเรอ”

๗๖ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ“แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ” (ปก ๒) แผน ๑๗๓ – ๑๗๕.

๑๐๗

๑๐๘

การประชมสภาการชางทหารเรอและการประชมสภาธระการทหารเรอ วาดวยราชนาวกสภา ในระเบยบวาระการประชมวาดวยราชนาวกสภาซงปรากฏในการประชมสภาธระการทหารเรอ ครงท ๕/๒๔๖๕ วนท ๑๔ กนยายน พ.ศ.๒๔๖๕ ในวาระเรองตอทายจากหวขอประชมมเรองเกยวดวยราชนาวกสภา ซงแสดงใหเหนถงประวตความเปนมาและพระด ารของนายพลเรอเอก พระเจาพยาเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เสนาธการทหารเรอ ทรงมตอราชนาวกสภาหรอพฒนาการของราชนาวกสภาในโอกาสตอมา ดงขอความในรายงานการประชมระบถงราชนาวกสภาวา

“เจากรมพสดทหารเรอหารอในเรองราชนาวกะสภา วา แตชนเดมความเขาใจกนวา ราชนาวกะสภายงเลยงตวเองไมได จงใหใชงบประมาณทหารเรอชวยเหลอจนกวาจะมรายไดเลยงตวได เพราะฉะนนเมอราชนาวกะสภาตองการสงของเครองใชอยางใด กรมพสดทหารเรอเคยจายใหอยเสมอเชนออฟฟศราชการอนๆ , อยากทราบหลกเดมวาคงจะใหจายตอไปเชนออฟฟศราชการ ครนจะขออนญาตกระทรวงทกรายในสงของเลกๆ นอยๆ กจะเปนการหยมหยม.

ผเปนประธานอธบายวา ในเรองราชนาวกะสภาน จ าเปนตองสาวเรองขนมากลาวถงราชนาวสมาคมดวย เพอเรยรายเงนสรางเรอพระรวง แลมเขมเปนเครองหมายของสมาชก ไดเงยหฟงคดวาจะเปนสมาคมทรวมกบราชการทหารเรอ เพอประโยชนบ ารงน าใจคนไทยใหนยมการทหารเรอยงขน แตผลแหงความจรง ไมไดเกยวของกบราชการทหารเรอเลย นบวาความคดเดมพลาดไปจากการทสมควรอยบาง. ตางประเทศเขามราชนาวสมาคม (Navy League) เหมอนกน แตเขาท าการตดตอกบทหารเรอ คอ เปนสวนทเกยวของกบราชนาวกะสภานเอง เชนประเทศเยอรมนเปนตน ประชาชนชวยกนออกเรยไรใหแกราชนาวสมาคม แลวเอามาตงหางขายของเชนราชนาวกะสภาของเรา อนญาตใหสมาชกไดซอของราคาถกแลวเอาก าไรมาอดหนนราชการทหารเรอ เทากบผจองซอหน คงไดประโยชนในการซอของถก แทนทจะแบงก าไรอยางหนสวนสามญสวนก าไรนน ไดมากเทาใดกสระสมไว ซออาวธและเรอรบเพมพนขนแตเวลานไมมผใดออกเรยรายแลว. เพราะฉนนถาราชนาวกะสภาไดท าการรวมกบราชนาวสมาคมเมอไร ในขณะนนจงจะพนอกทหารเรอ , ไดคดอยเสมอวา ถาจดการทางราชการทหารเรอเรยบรอยแลวจงจะด ารหถงการทกลาวแลวตอไป.

ในทสดน จงเหนวาทหารเรอควรประคบประคองราชนาวกะสภาตอไปตามเดม แตไมใชฟมเฟอยจนเกนเหต.”๗๗

๗๗ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ“แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ” (ปก ๒) แผน ๖๑ – ๖๒.

๑๐๙

๑๑๐

การประชมสภาธระการทหารเรอซงมระเบยบวาระการประชมเกยวดวยราชนาวกสภานอกจากการประชมสภาธระการทหารเรอ ครงท ๕/๒๔๖๕ นยงมระเบยบวาระวาดวยราชนาวกสภาในการประชมอกครงหนง คอ การประชมสภาธระการทหารเรอ ครงท ๑๒/๒๔๖๕ในวนศกรท ๒๒ ธนวาคม พ.ศ.๒๔๖๕ ซงมบนทกรายงานการประชมกลาวดวยเรองราชนาวกสภา วา

“เรองท ๑๐ ขายเสอยดชนใน ๖๐๐ เสอ วาไดจดการขายเหมาใหราชนาวกะสภาทงหมดเปน ราคาโหลละ ๖ บาทถวน แลลดเงนใหรอยละ ๕ ไดเกบเงนจากเหรญญก ราชนาวกะสภาตามจ านวนนแลว...

เรองท ๑๒ ปลดบาญชทหารเรอแสดงความเหนวา เรองสโมสรตามกรมกองทหารตางๆ เหนสมควรใหอยในความดแลของราชนาวกะสภา ทงระเบยบตางๆ แลการเงน.ทประชมตกลงเหนชอบดวยแลขอใหปลดบาญชทหารเรอรางระเบยบนขน”๗๘

สงส าคญซงพงสงเกตจากรายงานการประชมสภาธระการทหารเรอทเกยวดวยกจการของราชนาวกสภาดงขางตนกคอการด าเนนไปในทศทางเดยวกนกบทเสนาธการทหารเรอทรงน าระเบยบวาระการประชมวาดวยราชนาวกสภาเขาสการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอ กลาวคอ แมกจการราชนาวกสภาจะอยในการอ านวยการของเสนาธการทหารเรอโดยตรงกตาม แตเสนาธการทหารเรอซงมอ านาจหนาทกมไดด าเนนการวนจฉยไปเพยงล าพง ทรงน ากจการของราชนาวกสภาเขาสการประชมสภาธระการทหารเรอเพอใหผเขารวมการประชมต าแหนงตางๆ ซงสวนใหญมต าแหนงเกยวดวยวชาในการชางแตกลบไดรบโอกาสใหมสวนทราบและรวมตดสนในกจการของราชนาวกสภาดวยซงนนหมายความวา ทรงน าและใชแนวทางในการปกครองบรหารทหารเรอซงไปในแนวทางสรางขวญและก าลงใจ สรางความรใหแกตวบคคลเพอใหเกดการปกครองบรหารทหารเรอในทกระดบเพอใหเกดเขาใจรวมกนขน

เสนาธการกจ นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด ทรงไดรบพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหออกเปนนายทหารนอกประจ าการสงกดกระทรวงอนเมอตนรชสมยรชกาลท ๖ หลายๆ ทานกลาววาสาเหตททรงออกจากประจ าการเปนเพราะเหตทกอขนโดยทหารเรอผนอยท าใหขนพระราชหฤทย

ในระหวางทรงออกจากประจ าการทหารเรอ ทรงมพระกรณยกจหลายประการ ทรงรวมเปนเสอปา ทรงศกษาแพทยแผนไทยรกษาชาวบานจนมชอเสยงในชอหมอพร และทรงเปนอะไรอกหลายอยางทดประหนงจะไมใกลชดกบศาสตรแหงทหารเรอเชนเดมแตทวาในเบองลกทสดแลวพระองคยงคงรอบรในกจของกระทรวงทหารเรอ ทรงคาดหมายความเปนไปของทหารเรอ ทรงแสดงความคดเหนและน าเสนอแผนการวธการโดยมไดมพระราชกจดงพระนพนธ “ยทธศาสตรทะเล” เพอใหบคคลส าคญระดบตางๆ แหงราชส านกเขาใจความทควรจะเปนไปของกองทพเรอ ซงนนหมายถงทรงมงหมายตอประโยชนของชาตเปนหลกใหญ

๗๘ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ“แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ” (ปก ๒) แผน ๑๔๕ – ๑๔๖.

๑๑๑

๑๑๒

ดงนนในวนหนงเมอปรากฏขาวเลกๆ ในหนาหนงสอพมพบางกอกไตมสฉบบวนท ๙ สงหาคม พ.ศ.๒๔๖๐เนอหาของขาวซงตพมพในหนงสอพมพนนอาจเปนตวแทนในความปตแหงสาธารณชนวา

“นายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรไดทรงกลบเขารบราชการในกระทรวงทหารเรออกแลว”๗๙

ขาวเลกๆ ดงกลาวขางตนยอมจะตองทรงความหมายอยางยงทงตอตวพระองคและตอสาธารณชนทวไป ดวยพระองคเปนบคคลททหารเรอคาดหวงและมความเหนรวมกนวาทหารเรอไทยในเวลาเชนนนยงไมมใครทจะน าการทหารเรอไดดกวาพระองค พระองคเปนบคคลทถกกลาวถงมากอนวาความสมควรใหกลบมารบราชการ เปนสงทปรากฏเปนความคดเหนของประชาชนซงสงไปตพมพในหนาหนงสอพมพหลายครง เชนทปรากฏขอเขยนของ “นาคราช” วาดวย “ความเหนเอกชนความเจรญของประเทศสยาม” ในหนงสอพมพกรงเทพเดลเมล ระหวางวนท ๑๖ ตลาคม พ.ศ.๒๔๕๕ ถงวนท ๑๖ พฤศจกายน พ.ศ.๒๔๕๕ เจาะจงเขยนถงพระองคในหนงสอพมพฉบบวนท ๒๒ ตลาคม พ.ศ.๒๔๕๕ กลาวถงพระองควา

“กตวเสนาธการส าหรบทหารเรอเลาจะเหมาะแกบคคลชนดใด เพราะวชานายทหารเรอยงยากกวาวชานายทหารบก ดวยทหารเรอจ าเปนตองรวชาชาวเรอดวย ดงไดยนกลาวกนอยวา โรงเรยนนายเรอมหลกสตรเลาเรยนมากกวาโรงเรยนนายรอยทหารบก เมอเชนนวชาทหารเรอจงตองยากกวา ทานทไปศกษาวชาทหารเรอมาจากประเทศยโรปนนดมจ านวนนอยตวเตมท...

เมอทหารเรอมขาราชการแตนอยแลวมหน าซ าเปนนายทหารนอกราชการเสยอก มนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกด เชนน นายพลเรอทหารเรอจงมนอยเตมท แตสวนกองทพเรอนนนบวนแตจะเจรญขน แตผทสามารถนนมไมมาก จงเปนทวาเหวของนายทหารแลพลทหารอยบาง...

ความประสงคของกรมเสนาธการนน เมอจะพดกนโดยตรงไมออมคอมแลว ดกเหมอนประหนงวาขาราชการกรมทหารเรอทงสน ตงแตนายพลจนถงพลทหาร มความประสงคจะใหกรมทหารเรอขอพระราชทานพระบรมราชานญาตใหนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอ กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด กลบเขารบราชการในกรมทหารเรออก...”๘๐

เมอสยามประกาศสงครามขนแลวจงมนายทหารเรอทลเกลาฯ เสนอ รวมทงการแสดงตนของพระองคในสถานะนายทหารกองหนนซงทงทรงอาสาพระราชสงครามตอพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวพระองคจงไดหวนกลบมารบราชการทหารเรออกครงหนงเพราะเหตสงครามโลกครงท ๑ ในกาลเวลาทมสถานการณเชนนนยอมสมเหตสมผลใหพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงพระกรณาฯ โปรดเกลาสงใหเสนาบดกระทรวงทหารเรอรบนายพลเรอตร พระเจาพยาเธอกรมหมนชมพรเขตรอดมศกดเขารบราชการต าแหนงจเรทหารเรอเปนเบองตน แตจะสงเกตไดวาพระองคกลบด ารงต าแหนงจเรทหารเรอในระยะเวลาสนๆ หลงจากนนจงเปลยนไปด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอและเสนาบดกระทรวงทหารเรอในทสด

๗๙“ขาวเบดเตลด”. บางกอกไตมส. วนพฤหสบดท ๙ สงหาคม ๒๔๖๐. หนา ๖. ๘๐หอจดหมายเหตแหงชาต. แฟม ร.๖ น.๒๐.๖/๓ ความเหนเอกชน ความเจรญของประเทศสยาม. แผนท ๖.

๑๑๓

ดวยลกษณะประจ าพระองคททรงเปนผน าการปฏบตและเปนผน าทางความคดตอทหารเรอในขณะนน เมอค านงถงหนาทวตรปฏบตในการเปนเสนาธการทหารเรอของพระองคแลว จะเหนวาพระองคทรงเปนทงนกยทธศาสตรทท าความเขาใจและค านงถงพนฐานนโยบายแหงรฐ ทรงเปนนกยทธวธทไมยอมจ านน ตอขอจ ากดทางนโยบายหรอปญหาจากกรอบงบประมาณ พระกรณยกจหลายอยางเมอพนจพจารณาแลวจงสงเกตเหนทศทางแหงแนวพระด ารท เคลอนไปในทศทางเดยวกนกบพระด ารใน “ยทธศาสตรทะเล” ของพระองค ทงยงเคลอนไปในทศทางเดยวกบทราชนาวกสภามวตถประสงคและความมงหมาย

การน าการบรหารปกครองทหารเรอโดยใชรปแบบ “สภา” คอ สภาบญชาการทหารเรอ สภาการชางทหารเรอ และสภาธระการทหารเรอ จดเปนเอกลกษณแหงพระกรณยกจของ นายพลเรอเอก พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวงชมพรเขตอดมศกด เมอด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอเปนการน าการประชมรปแบบ “สภา” เปนทระดมความคดเหนโดยไมค านงถงความแตกตางกนโดยยศ ต าแหนงหรอสายการบงคบบญชาซงกระท าขน ในสมยแหงราชาธปไตย นบเปนสงทยากทจะพบวาเกดขนในหนวยราชการทหารทอนใด

๑๑๔

พระด ารสทบนทกไวในรายงานการประชมสภาบญชาการกระทรวงทหารเรอครงท ๑๘/๒๔๖๕ ในวนท ๙ กมภาพนธ พ.ศ.๒๔๖๕ แมจะพวพนมาแตแนวพระด ารและความพยายามในการแกไขปญหา การปกครองและการบรหารกระทรวงทหารเรอกตาม แตมขอความตอนหนงซงบนทกไวในรายงานการประชมครงนนแสดงใหเหนเบองลกแหงน าพระทยทแทจรงของพระองคดงพระด ารสวา

“ผลทสดกคอ ถานะเครองประกอบกองทพเรอใหญโตจนบงตวกองทพเรอมดมดหายไปหมด ถาปลอยใหเปนไปเชนนตอไปทพเรอกจะสญหายไปเหลอแตกระทรวง เปนทหากนของผรบพระราชทานเงนเดอนซงเปนเลอดเนอของราษฎร แตไมใหประโยชนอยางไรเลย เทากบเกณฑใหชาตเลยงคนจ าพวกหนงซงไมท าประโยชนหรอประกอบประโยชนใหแทนคณท เลยงดนนเลย เปนการลดก าลงของชาตโดยตรง ถงเวลาจ าเปนแลวตองแกไข จงตองเปลยนหลกด าเนร...”๘๑

แมจะมไดมเอกสารใดกลาวอยางชดแจง แตเมอไดสงเกตโดยพนจพจารณาแลวยอมจะสมผสรองรอยการปฏบตโดยใชรปแบบการประชมเชนทเรมมขนด าเนนไปในราชนาวกสภานน ไดรบการยกระดบน าไปใชในการปกครองบรหารกองทพเรอในสมยแหงการด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอตลอดจนเสนาบดกระทรวงทหารเรอของพระองคอยางมงประสงคเพอการสรางความรความเขาใจรวมกนระหวางนายทหารและขาราชการทหารเรอระดบตางๆ เพอใหน าใชปฏบตหนาทราชการใหมประสทธภาพ จงเปนทศทางรวมกนแหงพระกรณยกจซงเกดขนขณะพระองคทรงด ารงต าแหนงเสนาธการทหารเรอซงมหนาทปกครองบรหารกระทรวงทหารเรอและราชนาวกสภาโดยตรง.

“ขาพเจาทกวนน กรพระเดชพระคณของชาตสาสนาและ พระมหากระษตรอย เสมอ ในการทขาพระพทธเจาไดมโอกาสไป เลาเรยนวชาทหารเรอ ในประเทศยรปมากโดยลวนแลวไปดวย พระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระพทธเจาหลวง แลใน ใตฝาละอองธลพระบาท เพราะฉนน จะไดลมพระมหากรณาสกเวลาเดยวกหาไม ไดตงความมงหมายอยเสมอ ตงแตในขณะเลาเรยนอยจนวนนวา ในการทโปรดเกลาฯ ใหออกไปเรยนนน จะมพระราชประสงคอยางไร ขาพระพทธเจาเขาใจเอาเองวาตองพระราชประสงค จะใหไดวชาของชาวยรปมาปลกไวในกรงสยาม เพอใหมความเจรญอยางเขาบ าง และเพอด ารงชาต ให เป น ไปในโลกย ตามความเขาใจน ขาพระพทธเจาไดพยายามอยางทสด ทจะรวบรวมวชาท โปรดเกลาฯ ใหไปเรยนโดยเฉภาะตวขาพระพทธเจาใหหมดเชง เมอเสรจการเรยนความรแลวไดกลบมารบราชการฉลองพระเดชพระคณ กไดตงใจทจะเปดความรใหแกศษยทกอยาง...”

ยทธศาสตรทะเล, กรมหมนชมพรเขตรอดมศกด

๘๑ส านกหอจดหมายเหตแหงชาต. แฟมท ร.๖ บ.๒/๒๕ หนงสอทขนมาจากวงบรพาฯ “แผนกเกยวดวยราชการทหารเรอ”

(ปก ๒) แผน ๒๔๙.

๑๑๕