ครูวรรณี สีสุขสาม

ชั้นมธัยมศึกษาปที่ 4

หนวยการเรียนรู ธาตุและสารประกอบ

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

กิจกรรมกิจกรรม 1.11.1เรื่องเรื่อง สมบัติบางประการของสารประกอบไอออสมบัติบางประการของสารประกอบไอออนิกนิก

จุดประสงคในการทดลองจุดประสงคในการทดลอง 1.1. ทาํการทดลองเพื่อศึกษาสมบัติบางประการทาํการทดลองเพื่อศึกษาสมบัติบางประการของสารประกอบไอของสารประกอบไอออนิกออนิกไดได2.2. ระบุชนิดของตัวทําละลายอินทรียและตัวทําระบุชนิดของตัวทําละลายอินทรียและตัวทําละลายอละลายอนินทรียไดนินทรียได

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

วิธีการทดลอง 1.1เรื่อง สมบัติบางประการของสารประกอบ

วิธีการทดลองวิธีการทดลอง 1.11.1เรื่องเรื่อง สมบัติบางประการของสารประกอบสมบัติบางประการของสารประกอบ

1 2

ใสน้าํกลั่น5 cm3

ใสน้าํกลั่นใสน้าํกลั่น55 cmcm33

ใสอะซีโตน5 cm3

ใสอะใสอะซีโตนซีโตน55 cmcm33

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

1

ใสน้ํากลั่น5 cm3

ใสน้ํากลั่นใสน้ํากลั่น55 cmcm33

ตักผงจุนสี 0.5 gตักผงจุนสีตักผงจุนสี 0.50.5 gg

เขยาใหละลายหมดแลวเติมตอไปครั้งละ 0.5 gจนกระทัง่จุนสีไมละลาย

บันทึกผล

เขยาใหละลายหมดเขยาใหละลายหมดแลวเติมตอไปครั้งละแลวเติมตอไปครั้งละ 0.50.5 ggจนกระทัง่จุนสีไมละลายจนกระทัง่จุนสีไมละลาย

บันทึกผลบันทึกผล

ครูวรรณี สีสุขสาม

2ไสอะซีโตน

5 cm3ไสอะไสอะซีโตนซีโตน

55 cmcm33

ตักผงจุนสี 0.5 gตักผงจุนสีตักผงจุนสี 0.50.5 gg

เขยาใหละลายหมดเขยาใหละลายหมดแลวเติมตอไปครั้งละแลวเติมตอไปครั้งละ 0.50.5 ggจนกระทัง่จุนสีไมละลายจนกระทัง่จุนสีไมละลาย

บันทึกผลบันทึกผล

ครูวรรณี สีสุขสาม

ผลการทดลองจุนสีในน้ําละลายน้ํานําไฟฟา

จุนสีแอซีโตนไมละลายในซีโตน

ไมนําไฟฟา

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

สรุปผลการทดลองจุนสีเปนสารประกอบไอออนิกซึง่ประกอบดวยคอปเปอรไอออน ซัลเฟตไอออนและโมเลกุลของน้ํา น้ําเปนสารประกอบโคเวเลนตมีขั้วอยางออนจุนสีเมื่อละลายน้ําสามารถแตกตัวเปนคอปเปอรไอออน(ไอออนบวก) และ ซลัเฟตไอออน (ไอออนลบ)ดังนั้นจึงสามารถนําไฟฟาได

OHCuSO 24 5.

ครูวรรณี สีสุขสาม

งานสืบคน กจิกรรม 1.2สืบคนขอมูลเกี่ยวกับจดุหลอมเหลวจุดเดือด การละลายน้ําของสารประกอบไอออนิกตอไปนี้จุนสี CuSO เกลือแกง NaClโซดาไฟ NaOH ดินประสิว KNO

43

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

นําไฟฟานําไฟฟานําไฟฟานําไฟฟา

ละลายน้ําละลายน้ําละลายน้ําละลายน้ํา

15014901390

สลายตัวที่ 400

110804318337

จุนสีเกลือแกงโซดาไฟดนิประสวิ

การนําไฟฟา

การละลายน้ํา

จุดเดือดจุดหลอมเหลว

สารกิจกรรมที่ 1.2

ครูวรรณี สีสุขสาม

สาระการเรยีนรู1.5 โลหะแทรนซิชัน

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

ผลการเรยีนรูทีค่าดหวังผลการเรยีนรูทีค่าดหวัง1.1. เพือ่ศึกษาสมบัติของโลหะของธาตุเพือ่ศึกษาสมบัติของโลหะของธาตุ

แทแทรนซิชนัรนซิชนั และบอกประโยชนของและบอกประโยชนของธาตุแทธาตุแทรนซิชนัรนซิชนั

ครูวรรณี สีสุขสาม

1.5 โลหะแทรนซิชันที่รูจักและใชประโยชน ทั่วไปไดแกเหล็ก (Fe)ทองแดง (Cu)สังกะสี (Zn)โครเมียม (Cr)

1.5 โลหะแทรนซิชันที่รูจักและใชประโยชน ทั่วไปไดแกเหล็ก (Fe)ทองแดง (Cu)สังกะสี (Zn)โครเมียม (Cr)

ครูวรรณี สีสุขสาม

นิกเกิล (Ni)โคบอลด (Co)แมงกานีส (Mn)

นิกเกิล (Ni)โคบอลด (Co)แมงกานีส (Mn)

ครูวรรณี สีสุขสาม

โลหะแทรนซิชัน มีสมบัติพิเศษคือ เกิดสารประกอบเชิงซอนที่มีสีสดใสเฉพาะตัว

โลหะแทรนซิชัน มีสมบัติพิเศษคือ เกิดสารประกอบเชิงซอนที่มีสีสดใสเฉพาะตัว

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารประกอบเชิงซอนดางทับทิม (KMnO )จุนสี (CuSO )

โพแทสเซียมไดโครเมต( K Cr O )โพแทสเซียมเฟอรโรไซยาไนต K Fe(CN)นิเกิล (II) ซลัเฟต ( NiSO .6H O )

สารประกอบเชิงซอนดางทับทิม (KMnO )จุนสี (CuSO )

โพแทสเซียมไดโครเมต( K Cr O )โพแทสเซียมเฟอรโรไซยาไนต K Fe(CN)นิเกิล (II) ซลัเฟต ( NiSO .6H O )

44

2 2 74 6

4 2

ครูวรรณี สีสุขสาม

กิจกรรมกิจกรรม 1.31.3เรื่องเรื่อง การเปลี่ยนสีของสารประกอบการเปลี่ยนสีของสารประกอบ

แทแทรนซิชันบางชนิดรนซิชันบางชนิด

จุดประสงคในการทดลองจุดประสงคในการทดลอง 1.1. เพือ่ศึกษาสมบัติบางประการของการเพือ่ศึกษาสมบัติบางประการของการเปลีย่นสขีองเปลีย่นสขีองสารประกอบแทสารประกอบแทรนซิชนัรนซิชนั

ครูวรรณี สีสุขสาม

วิธีการทดลองวิธีการทดลอง 1.31.3เรื่องเรื่อง การเปลีย่นสขีองสารประกอบการเปลีย่นสขีองสารประกอบ

แทแทรนซิชนับางชนิดรนซิชนับางชนิด

ใสกรดไฮโดรคลอริกเขมขน 6 mol/dmจํานวน 3 cm

ใสกรดไฮโดรคลอริกใสกรดไฮโดรคลอริกเขมขนเขมขน 66 molmol//dmdmจํานวนจํานวน 33 cmcm

33

ครูวรรณี สีสุขสาม

ตักผงจุนสี 0.5 gตักผงจุนสีตักผงจุนสี 0.50.5 gg

เขยาใหละลายสังเกตและบันทึกผลเขยาใหละลายเขยาใหละลาย

สังเกตและบันทึกผลสังเกตและบันทึกผล

ใสกรดไฮโดรคลอริกเขมขน 6 mol/dmจํานวน 3 cm

ใสกรดไฮโดรคลอริกใสกรดไฮโดรคลอริกเขมขนเขมขน 66 molmol//dmdmจํานวนจํานวน 33 cmcm

33

ครูวรรณี สีสุขสาม

กรดไฮโดรคลอริกเขมขน 6 mol/dm

จํานวน 3 cm + ผงจุนสี 0.5 g

กรดไฮโดรคลอริกกรดไฮโดรคลอริกเขมขนเขมขน 66 molmol//dmdm

จํานวนจํานวน 33 cmcm + + ผงจุนสีผงจุนสี 0.50.5 gg3

3

เขยาใหเขากันเขยาใหเขากัน

สังเกตและบันทึกผลสังเกตและบันทึกผล

เติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 6 mol/dmจํานวน 3 cm

เติมสารละลายแอมโมเนียเขมขนเติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 66 molmol//dmdmจํานวนจํานวน 33 cmcm

33

ครูวรรณี สีสุขสาม

เติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 6 mol/dmจํานวน 3 cm ตอไปอีก

เติมสารละลายแอมโมเนียเขมขนเติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 66 molmol//dmdmจํานวนจํานวน 33 cmcm ตอไปอีกตอไปอีก

33

กรดไฮโดรคลอริกเขมขน 6 mol/dm

จํานวน 3 cm + ผงจุนสี 0.5 g

กรดไฮโดรคลอริกกรดไฮโดรคลอริกเขมขนเขมขน 66 molmol//dmdm

จํานวนจํานวน 33 cmcm + + ผงจุนสีผงจุนสี 0.50.5 gg3

3

เขยาใหเขากันเขยาใหเขากัน

สังเกตและบันทึกผลสังเกตและบันทึกผล

ครูวรรณี สีสุขสาม

เติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 6 mol/dmจํานวน 3 cm ตอไปอีกจนตะกอนละลายหมดเติมสารละลายแอมโมเนียเขมขนเติมสารละลายแอมโมเนียเขมขน 66 molmol//dmdmจํานวนจํานวน 33 cmcm ตอไปอีกจนตะกอนละลายหมดตอไปอีกจนตะกอนละลายหมด

33

กรดไฮโดรคลอริกเขมขน 6 mol/dm

จํานวน 3 cm + ผงจุนสี 0.5 g

กรดไฮโดรคลอริกกรดไฮโดรคลอริกเขมขนเขมขน 66 molmol//dmdm

จํานวนจํานวน 33 cmcm + + ผงจุนสีผงจุนสี 0.50.5 gg3

3

เขยาใหเขากันเขยาใหเขากัน

สังเกตและบันทึกผลสังเกตและบันทึกผล

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารละลายสีฟาCuSO .5H O ในน้ําสขีองการเปลีย่นแปลงสาร

4 2

สรุปผลการทดลองเรื่อง การเปลี่ยนสีของสารประกอบแทรนซิชัน

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารละลายสีเขียวสารละลายCuSO +HCl 6 mol/dm

สขีองการเปลีย่นแปลงสาร

43

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารละลายสีฟาNH OH 6 mol/dm + สารละลายCuSO ในHCl 6 mol/dm

สขีองการเปลีย่นแปลงสาร

43

43

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารละลายสีฟามีตะกอนขาว

NH OH 6 mol/dm +NH OH 6 mol/dm + สารละลายCuSO ในHCl 6 mol/dm

สขีองการเปลีย่นแปลงสาร

4

34

34

3

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารละลายสีน้ําเงินเขม

สารละลายCuSO ในHCl 6 mol/dm +NH OH 6 mol/dm +NH OH 6 mol/dm +NH OH 6 mol/dm

สาร

43

4

3

43

4

3 3

3 3

3

1

3

4

2

สขีองการเปลีย่นแปลง

ครูวรรณี สีสุขสาม

สารประกอบของโลหะแทรนซิชัน เมื่อรวมตัวกับกลุมอโลหะ เชน ซันเฟต (SO ) เกิดเปนสาร ประกอบไอออนิกที่มีสีสดใส และสีนี้จะเปลี่ยนไปตามคา pH

2-4

ครูวรรณี สีสุขสาม

สรุปสมบัติของธาตุแทรนซิชัน

1. ธาตุแทรนซิชันทุกธาตุเปนโลหะ แต มีความเปนโลหะนอยกวาโลหะหมู 1Aและ 2A

ครูวรรณี สีสุขสาม

2. มีสถานะเปนของแข็ง มีจุดหลอมเหลวจุดเดือด และความหนาแนนสูง และสูงกวาธาตุหมู 1A และ 2A ในคาบเดียวกัน

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

3. นําไฟฟาและความรอนไดดี สําหรับในคาบที่ 4 ทองแดงนําไฟฟาไดดีที่สดุ ในคาบที่ 5 เงินนําไฟฟาไดดีที่สุดในคาบที่ 6 ทองคํานําไฟฟาไดดีที่สุด4. ธาตุแทรนซิชนัมีสมบัติคลายกนัในหมู และคลายกนัภายในคาบ โดยเฉพาะธาตุแทรนซิชนัหมู 8 B

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

5. ธาตุแทรนซิชันมีเลขออกซิเดชันมีเลขออกซิเดชันไดมากกวา 1 คา ยกเวน3B และ 2 มีเลขออก +3 และ +26. สารประกอบและไอออนของธาต ุแทรนซิชันสวนใหญมีสีสวยงาม7. อะตอมของธาตุแทรนซิชันในคาบเดียวกันมขีนาดเลก็ลงจากซายไปขวา

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

8. ธาตแุทรนซิชันเกิดสารประกอบเชิงซอนไดงายเพราะไอออนของธาตุแทรนซิชันมีขนาดเล็กและมปีระจุสูง

9. ธาตุแทรนซชิันสวนมากทําปฏกิริิยาโดยตรงกับอโลหะ เชน แฮโลเจน ออกซิเจน ไนโตรเจน กาํมะถนั ไดเมือ่ใหความรอน แตปฏิกริยิาไมรนุแรงเทากบัธาตุหมู 1A และ 2A

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

1.6 ธาตุกึ่งโลหะ 1.6 ธาตุกึ่งโลหะ ผลการเรียนรูผลการเรียนรู ที่คาดหวังที่คาดหวัง

1.1. นักเรียนสามารถบอกสมบัติของนักเรียนสามารถบอกสมบัติของธาตุกึง่โลหะไดธาตุกึง่โลหะได

2. นักเรียนสามารถบอกการนําธาตุกึ่งโลหะไปใชประโยชน ได

ครูวรรณี สีสุขสาม

1.6 ธาตุกึ่งโลหะ 1.6 ธาตุกึ่งโลหะ ธาตุกึ่งโลหะ มีสมบัติบางประการ

คลายโลหะ คือมีสถานะเปนของแข็งมีความไวตอปฏิกิริยา ปานกลาง ไดแกธาตุ B (โบรอน) Si (ซิลิคอน)

ธาตุกึ่งโลหะ มีสมบัติบางประการคลายโลหะ คือมีสถานะเปนของแข็งมีความไวตอปฏิกิริยา ปานกลาง ไดแกธาตุ B (โบรอน) Si (ซิลิคอน)

ครูวรรณี สีสุขสาม

1.6 ธาตุกึ่งโลหะ1.6 ธาตุกึ่งโลหะธาตุอะลูมิเนียม (Al) ธาตุซลิิคอน (Si)

ธาตุอะลูมิเนียม (Al) ธาตุซลิิคอน (Si)

ครูวรรณี สีสุขสาม

ธาตุอะลูมิเนียม (Al) มีสีเทา มีความหนาแนนต่ํา น้ําหนักคอนขางเบา และแข็ง นําไฟฟาและนําความรอนไดด ี ในธรรมชาติมีมากในรูปสารประกอบบอกไซด (Al O .2H O)และอะลูมิเนียมออกไซด (Al O ) คอลันดมั

ธาตุอะลูมิเนียม (Al) มีสีเทา มีความหนาแนนต่ํา น้ําหนักคอนขางเบา และแข็ง นําไฟฟาและนําความรอนไดด ี ในธรรมชาติมีมากในรูปสารประกอบบอกไซด (Al O .2H O)และอะลูมิเนียมออกไซด (Al O ) คอลันดมั

2 3 2

2 3ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

บอกไซด ใชเปนวัตถุดิบในการทําอะลูมิเนียม ใชเปนสวนประกอบของอุปกรณไฟฟาเครื่องครัว และของใชในบาน ใชเปนสวนประกอบในยานพาหนะตางๆ เชน เครื่องบิน รถไฟ รถยนต และเรือ ใชทําเปนวัสดุหออาหาร

ครูวรรณี สีสุขสาม

ของใชที่ทํามาจากบอกไซด

ครูวรรณี สีสุขสาม

คอรันดัม เปนแรที่มีคุณคาทางเศรษฐกจิสําหรับประเทศไทย นําไปทําเปนอญัมนีที่มีตางๆ ทั้งนี้กข็ึ้นอยูกบัโลหะแทรนซิชนัที่ปนอยู เชน ถามีโลหะโครเมียม จะมีสีแดง เรียก ทับทิม ถามีเหลก็และไทเทเนียมปนอยู จะมีสนี้ําเงิน เรียกวา ไพลิน

ครูวรรณี สีสุขสาม

มีโลหะโครเมียม จะมีสีแดง เรียก ทับทิม

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

มีเหล็กและไทเทเนียมปนอยู จะมีสีน้ําเงิน เรียกวา ไพลิน

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

ซิลิคอน

ซิลิคอน ผลึกสีเทาเงิน ยึดกันดวยพันธะโคเวเลนซในรูปโครงผลึกรางตาขาย

ครูวรรณี สีสุขสาม

ซิลิคอน

สารกึง่ตัวนําที่ใชประโยชนมากที่สดุไดแก ก. วงจรไอซี ข. ซิลคิอน ค. ไดโอด

ครูวรรณี สีสุขสาม

ซิลิคอนออกไซด

ซิลกิา(SiO )ซึ่งก็คอืทรายใชมากในโรงงาน

อสุาหกรรมทําแกว

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

ธาตุกัมมันตรังสี

ครูวรรณี สีสุขสาม

6.7 ธาตุกัมมันตรังสี

ธาตุกัมมันตรังสี คือธาตุที่มีสมบัติในการแผรังสีแลวกลายเปนธาตุอื่นได

โดยเปลี่ยนจํานวนอนุภาคในนิวเคลียสเชนจํานวนโปรตอน และนิวตอน

ครูวรรณี สีสุขสาม

ธาตุกัมมันตรังสี คือ ธาตทุี่มี สมบัตใินการแผรังสี

กัมมันตภาพรังสี คือ ปรากฏการณ

ที่ธาตแุผรังสีไดอยางตอเนื่อง

ครูวรรณี สีสุขสาม

ในป ค.ศ. 1896 (พ.ศ. 2439) อองตวน อองรี เบก็เคอเรล นักวิทยาศาสตรชาวฝรั่งเศสพบวา เมือ่เก็บแผนฟลมถายรูปที่หุมดวยกระดาษสีดําไวกบัสารประกอบของยูเรเนียม ฟลมจะมีลกัษณะเหมอืนถูกแสง

ในป ค.ศ. 1896 (พ.ศ. 2439) อองตวน อองรี เบก็เคอเรล นักวิทยาศาสตรชาวฝรั่งเศสพบวา เมือ่เก็บแผนฟลมถายรูปที่หุมดวยกระดาษสีดําไวกบัสารประกอบของยูเรเนียม ฟลมจะมีลกัษณะเหมอืนถูกแสง

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

และเมื่อทําการทดลองกับสารประกอบของยูเรเนียมชนิดอื่นๆ ก็ไดผลเชนเดียวกัน จึงสรุปไดวานาจะมีรังสีแผออกมาจากธาตุยูเรเนียม ตอมาปแอร และมารี กูรี ไดคนพบวาธาตุยูพอโลเนียม เรเดียม และทอเรียม ก็สามารถแผรังสีไดเชนเดียวกัน เพราะฉะนั้นจึงสรุปไดวา

และเมื่อทําการทดลองกับสารประกอบของยูเรเนียมชนิดอื่นๆ ก็ไดผลเชนเดียวกัน จึงสรุปไดวานาจะมีรังสีแผออกมาจากธาตุยูเรเนียม ตอมาปแอร และมารี กูรี ไดคนพบวาธาตุยูพอโลเนียม เรเดียม และทอเรียม ก็สามารถแผรังสีไดเชนเดียวกัน เพราะฉะนั้นจึงสรุปไดวา

ครูวรรณี สีสุขสาม

นิวเคลียสไมเสถียรตองเปลี่ยนสภาพนิวเคลียสเขาสูสภาพนิวเคลียสเสถียร ดวยการปลอยรังสีแอลฟาหรือรังสีบีตาออกมา กระบวนการที่เกิดขึ้นนี้เรียกวา การสลายกัมมันตรังสี โดยเมื่อธาตุกัมมันตรังสีแผรังสีออกมา อาจสลายตัวเปนธาตุใหมหรือยังเปนธาตุเดิมก็ได ขึ้นอยูกับชนิดของรังสีที่แผออกมา ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

ชนิดและสมบัติของรังสี ชนิดและสมบัติของรังสี

ครูวรรณี สีสุขสาม

6.7.1ครึ่งชีวิตของธาตุกัมมันตรังสีหมายถึง ระยะเวลาที่สารกัมมันตรังสีสลายตัวไปจนเหลือเพียงครึ่งหนึ่งของปริมาณเดิม

ครูวรรณี สีสุขสาม

ชวงที่ 2ใชเวลา

ชวงที่ 1ใชเวลา

6.7.1 ครึง่ชีวิตของธาตุกัมมันตรังสี 6.7.1 ครึง่ชีวิตของธาตุกัมมันตรังสี

ครูวรรณี สีสุขสาม

ครูวรรณี สีสุขสาม

ธาตุกัมมันตรังสีชนิดหนึ่งมีมวล 10 กรัม เมื่อเวลาผานไป 30 วนั พบวาเหลือเพียง 1.25 กรัม ธาตุนี้มีครึ่งชีวิตเทาใด