�1

ศรทธาทถกตอง

บรรยายท ธนาคาร Exim

วนท ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๖

ขอนอบนอมตอพระรตนตรย

สวสดครบทานผสนใจในธรรมะทกทาน

วนนกมาฟงธรรมะอกครงหนง สำหรบหวขอทใหบรรยายวนนชอวา “ศรทธาทถกตอง “

อนนกอาจจะปรารภเหตหลายๆ อยาง จงมผตองการใหพดเกยวกบเรองศรทธา เลยตงชอ

หวขอวา ศรทธาทถกตอง

"๑. คณสมบตเบองตนชาวพทธ

ศรทธานเปนหลกธรรมทสำคญในคำสอนของพระพทธเจา พระพทธศาสนาเราน

หลายๆ ทานทไดศกษาหรอวาไดยนไดฟงมาบาง กจะทราบวา เปนศาสนาทมงเนนในดาน

ปญญา มปญญาเปนธรรมะสงสดในภาคปฏบต มปญญาเปนยอด ไมเหมอนศาสนาหรอ

คำสอนอนๆ บางทอาจจะเอาศรทธาเปนใหญ เปนสงสงสด แตทางพทธเรานวาปญญาเปน

สงสงสด จนกระทงมบาลรบรองวา ปญญตตรา สพเพ ธมมา ธรรมะทงหลายทงปวงมปญญา

เปนยอด มปญญาเปนสงสงสด อมโตคธา สพเพ ธมมา ธรรมะทงหลายทงปวงมอมตะเปนท

รวมลง นพพานปรโยสานา สพเพ ธมมา ธรรมะทงหลายทงปวงมนพพานเปนทสด  1

ถาวาตามหลกพทธศาสนาของเราน ธรรมะทงหลายทงปวงนนมปญญาเปนยอด ใ น

บรรดาธรรมะทเปนฝายสงขาร อรยมรรคมองค ๘ เปนยอด และในอรยมรรคมองค ๘ นน

ปญญานเปนหวหนา แมกระทงคำวาพทธะกด ทวาเปนพระพทธเจา ผทเปนพระพทธเจา คอ

ผทไดตรสรความจรง ถาพดถง ความตรสร ทไมเกยวกบบคคลตวตน สภาวะททำหนาทในการ

ตรสร เหนความจรง คอปญญา พทธศาสนากเลยเปนศาสนาแหงปญญา เราทงหลายกคงจะ

ไดยนอยเรอยๆ

^ อ.ทสก. (บาล) ๒๔/๕๘/๘๕ มลกสตร1

�2

พทธศาสนาเปนศาสนาแหงปญญากจรงอย แตถาพดถงหลกธรรมภาคปฏบตเบองตน

เปนคณสมบตของพทธบรษท กลบเรมตนดวยศรทธา คณสมบตทเปนพนฐานของอบาสก

อบาสกากด ของอรยะสาวกเบองตนทเปนพระโสดาบนกด ลวนแตมศรทธาเปนตว

หลก เปนตวเบองตนทงนน

การเปนอบาสกอบาสกาทดกตองเปนคนมศรทธา มศล เชอกรรม มงกรรม ไมมงมงคล

อยางนเปนตน มศรทธาเขามาเกยวของ มศรทธาเขามาเปนตวนำอย แมคนทจะประพฤต

ปฏบตเพอทจะไดทรพยสมบต หรอไดสงทดงามตามตองการ ไ ดความสขในอนาคต กตองม

ทรพย ทรพยทเปนดานนามธรรม คณงามความดทงหลายกเรมตนทศรทธา ทรพยคอศรทธา

สทธาสมปทา ความถงพรอมดวยศรทธา ศรทธากเปนขอแรกทงนนเลย ทงๆ ททางพทธนเปน

ศาสนาแหงปญญา แตศรทธากมาเปนขอแรกๆ อยเสมอ

จนกระทงในการปฏบตเพอจะถงความพนทกข คนทจะถงความพนทกขได จะตรสรได

ชา ตรสรไดไว ทานกวาตองดตามอนทรย ใครอนทรยออนกตรสร บรรลชา ใครอนทรยแกกลา

กตรสรไว บรรลไว ในอนทรยกมศรทธากอยขางหนาเหมอนกน เปนสทธนทรย

เรองศรทธากบทางพทธเราน เปนสงทเกยวของกนอยเสมอทเดยว ทงๆ ทเปนศาสนา

แหงปญญา แตศรทธากเขามาเกยวของ เปนคณสมบตของอบาสกอบาสกา เปนคณสมบตท

เปนอรยทรพย เปนคณงามความดเบองตน

วนน ผมกจะมาพดถงศรทธา เปนศรทธาทถกตองตามคำสอนของพระพทธเจา เพอ

แสดงใหเหนวาศรทธาททานหมายเอานคออยางไร เราจะไดไปพฒนา ไปทำใหเกดใหมขน ถา

ใครมแลวกจะไดทำใหเพมพนขนตอไป

"๒. สภาวะและลกษณะของศรทธา

กอนจะพดถงศรทธาทถกตอง ตองทำความรจกและเขาใจความหมายของศรทธากอน

ศรทธาเปนอะไร เปนตวอยางไร อยในธรรมะหมวดไหน ตวเราๆ น มนไมม เปนทประชมของ

รปและนาม ศรทธานอยฝายนาม เปนธรรมะ ไ มใชใครเปนผมศรทธา ไ มใชศรทธาของใคร

หรอก เปนธรรมะอยางหนง เปนสงขาร ธรรมะน ถาวาโดยหลกใหญๆ แลวกมสองฟากดวยกน

�3

ไดแก สงขาร กบ วสงขาร สงขารธรรม กบ นพพาน ศรทธานอยฝายสงขาร เปนสงขารธรรม

อยางหนง

ทน ใ นบรรดาสงขาร กมทงฝายรปและฝายนาม ศรทธาอยฝายนามธรรม ตวเรานก

เปนสงขาร เปนขนธหาประชมรวมกน รปขนธ เวทนาขนธ สญญาขนธ สงขารขนธ วญญาณ

ขนธ ศรทธานเปนตวไหนในนามธรรมทงส เปนเวทนาขนธ หรอวาสญญาขนธ หรอวาสงขาร

ขนธ หรอวาวญญาณขนธ ศรทธาไมใชเวทนา ศรทธาไมใชสญญา ศรทธาไมใชวญญาณ

ศรทธานอยในกลมสงขารขนธ จดเปนหมวดสงขาร คอสงทปรงแตงใหจตมคณภาพอยาง

นนอยางน เปนธรรมะทเปนฝายดงาม ศรทธานเปนธรรมะฝายดงามอยางเดยว ทานเรยกวา

เปนฝายโสภณะ

เมอมการประชมรวมกนของขนธหา กเลยมสมมตเรยกวา ตวเรา ตวเขา คน ผหญง

ผชาย สตวตางๆ ศรทธากเปนหนงในขนธหา อยในหมวดสงขารขนธ สงขารขนธนกมหลายๆ

อยาง มทงฝายด ทงฝายไมด และกฝายทเขากบใครกเปนอยางนนไป

สงขารฝายไมดกม เชน โ ลภะ โ ทสะ โ มหะ อจฉา มจฉรยะ หดห ฟงซาน รำคาญใจ

ลงเลสงสย พวกนเปนสงขารฝายไมด เปนสงไมมตวไมมตน เปนกเลสทเกดขนเปนครงๆ ก

เปนสงขาร คำวา สงขาร หมายถง มนไมไดมอยกอน มเมอมนเกดขน เกดเพราะมเหตมปจจย

ถาเหตปจจยยงมอย ผลมนยงอย พอเหตหมด ผลจงหมดไป อยางนเปนแบบสงขาร

ถาเปนสงขารฝายดงาม ฝายโสภณะ มหลายอยางดวยกน เชน ศรทธา สต หร

โอตตปปะ อโลภะ อโทสะ กรณา ปญญา พวกนเปนฝายด

นอกจากนนแลวกยงมสงขารทเขากบใครกเปนอยางนนกม เชน ความขยน ความขยน

กไมใชตวตน สตว บคคล ไมใชใครขยน ความขยนของใคร แตเปนความขยนทเกดขน ถาขยน

ด มนกด ถาขยนเลว มนกเลว เจตนา เจตนานเปนกรรม เปนสงขารทเขากบใครกเปนอยางนน

ไป เจตนาดกด เจตนาไมด กไมด นเปนธรรมะฝายสงขาร จดอยในหมวดสงขารขนธ

ดงนน ศรทธาน ไมใชตวตน สตว บคคล ไมใชใครศรทธา ไมใชศรทธาของใคร เปน

สงขาร เปนธรรมะอยางหนงเทานนเอง มเมอเกดขน เกดเพราะเหตเพราะปจจย ถามนเกดขน

แลว มนกเปนธรรมะฝายด

�4

ลกษณะของศรทธา กคอ มอาการผองใสของจต ชวยใหจตมความผองใส และหยง

ลงในวตถหรอในเรองอนเปนทตงแหงความเลอมใส วตถอนเปนทตงของศรทธา พระพทธเจา

พระธรรม พระสงฆ เปนวตถชนสงสด ตอมากคณงามความดตางๆ เรองดๆ คนดๆ กเปนทตง

แหงศรทธาได

ศรทธาตองเปนฝายดอยางเดยว แตคำภาษาไทยเราเอามาใช บางทกผดได เชนวา

ศรทธาในคนนนคนน ศรทธาเจาพอนนเจาแมน อยางนเปนตน อนนเปนเพยงคำพด ไมใชศพท

ธรรมะ เปนเพยงคำพดภาษาไทย ถาเปนศพทธรรมะ ศรทธาตองเปนฝายดเทานน เหมอนกบ

คำวาสต สตตองเปนฝายด เปนความระลกได นกไดในกศล อยางภาษาไทยเราเอามาใช เชน

เดนดๆ ใหมสต กนขาวไดกถอวามสตแลว นงไดกถอวามสต ไมหลบกถอวามสต ทำนองน ก

เปนคำพดภาษาไทยเทานนเอง แตทจรง อยางนนไมใชสต แคเดนไดอยางเดยว ยงไมใชสต

เดนไดกเปนสญญา การกำหนดเครองหมายไดเฉยๆ ถามวา ทำงานไดไมผดพลาด เปนสตไหม

ยงไมใชสตทเดยว ถาเปนสตตองเปนการระลกได นกไดในฝายทดงาม เชน ระลกถงคณของ

พระพทธเจา ระลกไดวาพระพทธเจาเปนพระอรหนต ไมหลงลมคณของพระพทธเจา ระลกได

ในฝายดงาม ระลกถงศลของตวเอง อยางนเปนตน หรอวาระลกไปในกาย เวทนา จต และธรรม

นจงจะเรยกวาสต คำพดภาษาไทยเรากเปนอยางหนง ศพทธรรมะกเปนอยางหนง ศรทธาก

คลายกนนแหละ

ศรทธาน ภาษาไทยเรากเอามาใชเยอะ แตวาโดยทวไปทใชกน กไมไดหมายถงสภาวะ

ทเปนตวศรทธา เปนเพยงคำพดเทานนเอง เชน ศรทธาเจาพอนน เจาแมน อนนไมใชสภาวะ

ศรทธา แตเปนความหลง เปนโมหะ เปนความลมหลง บางคนกเชอหลวงพอองคนนองคน

ศรทธาหลวงพอองคนนองคน อนนกยงไมใชศรทธาจรง นเปนอธโมกข จตทดงลงไป โ ดย

สภาวะไมใชตวศรทธา เพราะวาคน หญง ชาย ไมใชสทเธยยวตถ ไมใชทตงของศรทธา ทตง

ของศรทธาตองเปนธรรมะในฝายดงาม เชน พระพทธ พระธรรม พระสงฆ คณงาม

ความด มความเลอมใสในความดของคนนน อยางนพอได เพราะวาไมไดเอาไปตงในคน ตง

ในความดของเขา อยางนเปนศรทธาได ถาไปตงในคน กจะเปนเรองอนไป

นพดถงตวสภาวะกอน ศรทธาเปนธรรมะอยางหนง ไมใชตวตน สตว บคคล เวลาเรา

เรยน กตองเรยนใหมนเปนธรรมะ ไ มใชใครมศรทธา ใ ครเสอมศรทธา ไ มใชอยางนน ศรทธา

มนเกดขน หรอวาศรทธามนไมเกดเทานน มนเปนเรองสงขาร ไ มใชใครเปนผศรทธา ไ มใช

�5

ศรทธาของใคร ศรทธามนเกดขน หรอวาศรทธามนไมเกด ศรทธามนม หรอศรทธามนไมม

ศรทธามนคง หยงลงมนในสงน หรอไมหยงลง ไมมนคง

ศรทธาเปนธรรมะฝายนามธรรม จดอยในหมวดสงขารขนธ เปนหนงในขนธทงหา เปน

สวนหนงของสงทเรยกวาตวเรานนแหละ พวกเราบางครง บางเวลา บางโอกาส ศรทธากเกดขน

เหมอนกน มความผองใสของจต มความมนใจในพระพทธเจาวาเปนพระอรหนต มนใจในพระ

ธรรม มความเลอมใสในพระอรยสงฆ อยางนเปนตน นตวสภาวะ ศรทธาเปนธรรมะ ธรรมะฝาย

สงขาร

ศรทธานเปนฝายดอยางเดยวเทานน เหมอนกบสต แตคำภาษาไทยกใชปนกนไป เรา

กไมยงกนนะ ถาพดถงศรทธาในแบบธรรมะกตองเขาใจวา ตองเปนฝายดเทานน ทน มความ

ละเอยดยงขนไปอก ทางพทธเราน บางสงทด ยงไมถอวาเปนแบบพทธกม เปนดแบบทวๆ ไป

ทางพทธเราน ศรทธาทตองการจะมลกษณะพเศษ ศรทธาทพระพทธเจาทรงสอนเอาไว ใหเรา

ทงหลายฝกหดใหมขน มลกษณะพเศษกวาศรทธาอนๆ ศรทธาทวๆ ไป เชน ศรทธาในคณงาม

ความดของคน ศรทธาในคนทำด อยางนกเรยกวาศรทธาเหมอนกน เปนสภาวะศรทธานนเอง

แตทางพทธเราไมไดมเทาน ยงมทลกซงกวานใหฝกกน วนนจะมาพดใหฟง

หลงจากรจกลกษณะของศรทธาแลววาเปนธรรมะอยางหนง เปนหนงในขนธหานน

แหละ จดอยในหมวดสงขารขนธ ไมใชตวตน สตว บคคล เวลาพดถงศรทธา กอยาไปพดวา

ใครศรทธา ศรทธาของใคร ตองรจกศรทธานน มนเปนศรทธา ไมใชใครเปนผศรทธา

ไมใชศรทธาของใคร เหมอนธรรมะอนๆ นนเอง เชน ความโลภ ความโกรธ ความหลง เวลา

ศกษา เรากตองศกษาใหมนเปนธรรมะ ไมมใครเปนผโลภ ไมมใครเปนผโกรธ ไมมใครเปนผ

หลง ความโกรธมนเกดขน แลวมนกดบไป ไมใชความโกรธของใคร ไมมใครเปนเจาของความ

โกรธ ศรทธากเชนเดยวกน เปนธรรมะอนหนง เปนธรรมะทมเหตกเกด หมดเหตกดบ

ศรทธาเปนธรรมะฝายด เปนธรรมะทควรทำใหมขน ทำใหเกดขน เปนธรรมะทเปน

คณสมบตเบองตนของพทธบรษททงหลาย โดยแทจรง ทางพทธเรานเนนไปทปญญา แตการ

จะมปญญาได ตองมกระบวนการ มคณสมบตตางๆ ซงคณสมบตเบองตนแทบทงหมด หมวด

ธรรมตางๆ ทเปนคณสมบตของพทธบรษท ตงแตเบองตนคอศรทธา ถาทานทงหลายไดศกษา

หมวดธรรมตางๆ ทเปนคณสมบตฝายด โดยทวไปหลกธรรมเหลานนกจะมศรทธาขนกอนเสมอ

แลวลงทายทปญญา นเปนลกษณะพเศษ จะไดเขาใจศรทธาไดชดขน

�6

หลงจากเขาใจตวศรทธาแลว ตอไปจะพดถงศรทธาทถกตองตามแนวคำสอนของ

พระพทธเจา ศรทธาทวๆ ไป เราไมพด รวาเปนฝายด อนนนทวๆ ไป ตอไปจะพดเอาเฉพาะท

ถกตองตามหลกคำสอนของพระพทธเจา ศรทธาทเปนไปเพอปญญา ศรทธาทเปนหมวด

ธรรม เปนคณสมบตเบองตนของผทนบถอพระพทธศาสนา

"๓. ศรทธา ๒ ระดบ

ศรทธาทพระพทธเจาทรงสงสอน มอย ๒ ระดบหลกๆ ดวยกน

ระดบท ๑ คอ ศรทธาระดบพวกปถชนทวไป ศรทธาของพวกปถชนกจะเปนลกษณะ

อยางหนง มคำสอนบอกเอาไววาใหมศรทธาอยางไร

ระดบท ๒ คอ ศรทธาของพระอรยะเจาชนโสดาบน เปนผทมปญญาระดบหนงแลว

มศรทธาบรบรณเตมท แตปญญายงไมบรบรณเตมท

ศรทธาตามแบบคำสอนของพระพทธเจามสองแบบ สองระดบ คอระดบปถชน ผท

เปนพทธบรษท เปนอบาสกอบาสกา ทยงไมไดเปนพระอรยะเจา กจะมศรทธาแบบหนง ขนท

สองกคอศรทธาระดบพระอรยะเจา คอพระโสดาบน ศรทธาทเปนระดบพระอรยะเจา ระดบ

พระโสดาบนน เปนศรทธาทสมบรณ บรบรณเตมทแลว แตสมาธและปญญา และหลกธรรม

อนๆ ยงไมเตมท

พระโสดาบนทานมศรทธาเตมทบรบรณแลว แตปญญายงไมเตมบรบรณ สงททาน

ทำอย ประพฤตอย กยงไมใชทำดวยปญญาลวนๆ แตทำตามคำสอนของพระพทธเจาอย

ไมใชทำตามปญญาของตวเองลวนๆ ถาเปนพระอรยะบคคลระดบสงขนไป จนถงพระอรหนต

ไมตองใชศรทธา พระอรหนตมแตปญญากบกรณา ดงนน บางทพระอรหนตทานกเรยกวาผ

ไมมศรทธา แตไมใชคนทเปนปถชนนะ หมายถงวา ทานไมตองใชศรทธาแลว ใ ชปญญา

เนองจากวาศรทธาเปนคณสมบตตงแตตน จนกระทงเปนพระโสดาบน กมศรทธาเตมบรบรณ

แลว สวนพระอรหนตมปญญาเตมทสมบรณ ทำสงตางๆ ดวยปญญา ดวยจตทบรสทธ

จงถอวาไมตองเชอ

�7

ศรทธามสองระดบเทานเอง คอระดบปถชนทวไปกบระดบพระอรยะเจาชนโสดาบน

ถาพระอรยะบคคลสงกวานนกจะไมพดเรองศรทธาแลว พดเรองปญญา เพราะพระโสดาบนนม

ศรทธาเตมบรบรณแลว เตมทแลว สวนหลกธรรมชนอนๆ ยงไมเตมท ยงไมบรบรณ ตอง

ฝกฝนเพมพนกนตอไป

"๔. ศรทธาของปถชน

ศรทธาระดบปถชนมลกษณะอยางไร นตองมาขยายความกน ศรทธาทถกตองตาม

คำสอนของพระพทธเจา คอ เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา ไมใชศรทธาเชอคนโนนคน

น ไ มใชเชอเรองโนนเรองน แตเชอปญญา แททจรง ศรทธากบปญญากคอเรองเดยวกนนน

แหละ แตผทเปนพทธบรษทเบองตนน ยงไมมปญญาเปนของตนเอง ใ ชวธเชอปญญาของ

พระพทธเจาแทน จรงๆ สงทเขาเชอ สงทเขามนใจนนกคอปญญานนเอง แตไมใชปญญาของ

ตวเอง เปนปญญาของพระพทธเจา ศรทธานเลยมชอเรยกพเศษขนมา เรยกวาตถาคตโพธ

ศรทธา

ตถาคต คอ พระพทธเจาของเรานนแหละ โพธ คอ การตรสร ปญญาตรสร ศรทธา

หรอเชอมนในปญญาตรสรของพระพทธเจาวา เพราะเหตดงนๆ พระผมพระภาคพระองคนน

เปนพระอรหนต เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง เปนตน อยางทพวกเราสวดกนเปนประจำ

นนเอง ศรทธาของปถชนทวไป หมายถงเชอในปญญาของพระพทธเจา ไมใชเชอคนโนนเชอ

คนน เชอหลวงพอองคโนนเชอองคน เชอคนนนวาอยางน เชอคนนวาอยางนน อยางนไมใช

ศรทธาทถกตอง แมวาอาจจะเปนศรทธาคอธรรมะฝายดกตาม แตยงไมเปนศรทธาท

พระพทธเจาใหสรางขน ศรทธาทพระพทธเจาใหสรางขนคอเชอปญญาตรสรของพระตถาคต

เชอปญญาคอมนใจในปญญา

จะมความเชอมนกดวยการเรยนธรรมะนแหละ ศกษาธรรมะ เพราะธรรมะนเปนสงท

พระพทธเจาไปตรสรเขา เมอศกษาเรยนรแลวกเชอมนวาเปนอยางนนแหละ เชอวาทำดไดด

ทำชวไดชว ความเชอมนในปญญาตรสรของพระพทธเจา คอเชอมนในหลกธรรมทพระองคเอา

มาสอนนนแหละ เพราะหลกธรรมทพระองคทรงนำมาสอนนน เปนหลกธรรมทตรสรดวย

ปญญา แลวเอามาบอก แสดง บญญต แตงตง เปดเผยและทำใหงายๆ เมอฟงแลวกม

�8

ศรทธาในคำสอนอนนน ใ นหลกธรรมอนนนแหละ เชอมนวามาจากการตรสร เปนความจรง

แบบนนแหละ

ศรทธาทถกตองในแบบพวกปถชน ไมใชไปเชอคนโนน ไมใชเชอคนทเขาทำด ถามวา

เชอคนทำดแลวเปนศรทธาไหม เปนเหมอนกน แตไมใชศรทธาในแบบทพระพทธเจาใหเราทำ

ไมใชแบบทถกตอง ไ มใชแบบทจะทำใหเกดปญญา ศรทธาทเปนตวเชอมโยงใหเราทง

หลายเกดปญญา กคอเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา เชอตวปญญานนเอง โดยผาน

หลกธรรมตางๆ พระพทธเจาตรสวา อนนไมด เรากเชอมนวาไมดจรงๆ เชอปญญาตรสรของ

พระพทธเจา พระองคตรสวาอรยมรรคมองคแปดน เปนทางททำใหถงความพนทกข เรากมนใจ

อยางนนจรงๆ พวกปถชนกยงไมเคยมอรยมรรคมองคแปดสกคนหรอก ยงไมพนทกขหรอก

ตอนนทกขเตมททเดยว แตกเชอมนวาอนนแหละใช เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา

เรยนธรรมะหมวดโนนหมวดน แลวกมนใจวาเปนอยางนนแหละ โลกนเปนทกข เราก

เชอ นเรยกวามนใจ หรอศรทธาในปญญาตรสรของพระพทธเจานนเอง เรยกตามชอกวา

ตถาคตโพธศรทธา ในพระสตรตางๆ พระพทธเจาทรงแสดงศรทธาชนดนเปนอนมาก ถาไปอาน

ในพระไตรปฎก เรมตนตงแตตอนทพระองคจะประกาศศาสนา พระองคกมาพจารณา กอนจะ

แสดงธรรมะ กพจารณาวาธรรมะทเราตรสรแลวน มความลกซง เหนไดยาก รตามไดยาก เปน

ของประณต ละเอยดออน อนบณฑตเทานนจะรได สวนคนทวไปทตดอกตดใจ เพลดเพลน

หมกมนอยในอาลย รไดยาก พระองคกนอมพระทยไปในทางทจะไมแสดงธรรม พอเปนอยาง

นนแลว สหมบดพรหมกมาอาราธนา พระพทธเจาทรงมองด สตวโลกทมอนทรยแตกตางกน

แลวกตกลงพระทยทจะแสดงธรรม พระองคกกลาวคาถาขนมาเบองตนวา

สตวทงหลายเหลาใดจะฟง จงปลอยศรทธาเถด

เราไดเปดประตอมตะแกสตวทงหลายเหลานนแลว  2

สตวใดทตองการฟง กจงปลอยศรทธามา หมายถงคนทตองการฟงธรรม มความ

เลอมใส เชอปญญาตรสร พระองคทรงเปดประตอมตะแกสตวเหลานน ถาไมเชอเสยกอนแลว

เปนคนมทฏฐมานะ มความเหนอยางโนนอยางน คอยคดขดแยง กจะมปญหาได ฉะนน เวลา

ฟงธรรมกตองปลอยศรทธา ปลอยความเชอมนออกมาวา พระพทธเจานเปนผทไดตรสร รแจง

^ ส.ส. ๑๕/๑๗๒/๒๓๒ พรหมายาจนสตร2

�9

ทงโลกนและโลกอน แลวกเอามาบอกมาสอน เรากมาเรยน พจารณาด ใ หเกดความเขาใจ

แลวดำเนนตามทางน นในตอนกอนแสดงธรรม พระองคกตรสถงศรทธา

ตอมา พระสตรตางๆ ทมเรองพระภกษออกบวช กมเรองศรทธาทงนน เมอพระพทธเจา

อบตขนมาในโลกแลว พระองคกทรงแสดงธรรมะอนงามในเบองตน งามในทามกลาง งามใน

ทสด สมบรณพรอมดวยอรรถและพยญชนะ พวกคหบดตางๆ กไดฟงธรรมะอนนน พอไดฟง

ธรรมะ กไดเกดศรทธา มความเลอมใสในพระตถาคต เลอมใสเพราะไดฟงธรรม นคอ

ศรทธาทถกตอง บางทานกมศรทธามาก เหนวา พระพทธองคตรสไวนนจรงทกประการ

ปฏบตตามแลวเปนพระอรหนต หมดจดจากกเลส พนจากการเวยนวายตายเกด พนจากทกข

ไดจรง จนเกดความคดวา ฆราวาสนคบแคบ เปนทางมาของธล กออกบวช เพราะศรทธาใน

พระพทธเจา ดงพระพทธพจนวา

คหบด บตรคหบด หรออนชน ในตระกลใดตระกลหนงไดสดบธรรมนนแลวเกดศรทธา

ในตถาคต เมอมศรทธายอมตระหนกวา “การอยครองเรอนเปนเรองอดอด เปนทางแหงธล

การบวชเปนทางปลอดโปรง การทผครองเรอนจะประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธบรบรณครบ

ถวนดจสงขขด ไมใชทำไดงาย ทางทดเราควรโกนผมและหนวดนงหมผากาสาวพสตรออก

จากเรอน ไปบวชเปนบรรพชต”  3

หลงจากไดฟงธรรมแลวกเหนวา การประพฤตพรหมจรรยใหบรสทธ มาทำแบบ

ฆราวาสนมนยาก คอจะบรรลเปนพระอรหนต ใ นแบบฆราวาสนมนยาก เชอมนแลววาท

พระพทธเจาตรสรและแสดงธรรมเปนของจรง พระองคเปนพระอรหนต ทน จะเปนอรหนตตาม

อยางนน อยในเพศฆราวาส มนทำยาก กเลยพากนออกบวช นเปนศรทธาในแบบปถชนทวไป

ทกลาวถงในพระไตรปฎกมากมาย ทานเหลานนกไดฟงธรรม แลวมศรทธาในปญญาตรสรของ

พระพทธเจา

พระพทธองคทรงแสดงคณสมบตของพทธบรษท การเปนอบาสกอบาสกาทด การได

ทรพยทจะเปนประโยชนในภพหนา ทรพยอนเปนอรยทรพย คณสมบตเหลานกลวนมศรทธา

เขามาเกยวของ เปนศรทธาระดบปถชนทงนน คอเชอปญญาตรสรของพระพทธเจาวา เพราะ

เหตดงนๆ พระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนต เปนผตรสรชอบไดโดยพระองคเอง

^ ท.ส ๙/๑๙๑/๖๔ สามญญผลสตร3

�10

เปนตน คอเชอวาพระพทธเจาเปนผตรสรจรงๆ และธรรมะทพระองคนำมาแสดงกแสดงจาก

การตรสร

คณสมบตของอบาสกอบาสกาทด มอยหาขอ ขอทหนงกมศรทธา สอง มศล สาม เปน

พวกมงกรรม ไมมงมงคล ส ไมแสวงหาเขตบญนอกศาสนา หา ทำอปการะแกศาสนาพระพทธ

ศาสนากอน  เรมตนขอทหนงคอศรทธา เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา หรอจะพดถง4

ความถงพรอมทเรยกวาสมปทา ความถงพรอมทจะเปนเหตใหไดสมบตในอนาคต สมบตใน

ภายภาคหนา ผทจะไดประโยชนในภายภาคหนา กตองมความถงพรอมอยสประการเรยกวา

สมปทา ๔ มสทธาสมปทา สลสมปทา จาคสมปทา และปญญาสมปทา สทธาสมปทากคอ

เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา ดงพระพทธพจนวา

สทธาสมปทา เปนอยางไร

คอ อรยสาวกในธรรมวนยนมศรทธา เชอปญญาตรสรของตถาคตวา “แมเพราะเหตน

พระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวย

วชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดา

ของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค” นเรยกวา สทธา

สมปทา  5

เหตปจจยทเปนไปเพอทำใหเกดปญญา ธรรมะทเปนกองหนนปญญาม ๕ อยาง ม

อะไรบาง ศรทธา ศล สตะ จาคะ ปญญา ศรทธา คอ เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา อยขาง

หนา อนนเรองศรทธาของพวกทยงเปนปถชน ทยงไมไดบรรลธรรมเปนพระอรยะเจา

ถาจะเปนอบาสกอบาสกา เปนพวกทอยใกลชด เปนพวกทถอวาอยทางขางพระพทธ

ศาสนา กเรมตนทศรทธา คอเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา ทานทงหลายกจะเหนชดวา

ศรทธาตามแบบคำสอนของพระพทธเจา หรอวาศรทธาทถกตองน ไ มใชศรทธาทคน แต

เปนศรทธาในปญญา คอเชอมนในปญญาของพระพทธเจา เหมอนกบเรามผนำอยคนหนง

ซงผนำของพวกเรานกคอพระพทธเจา ทนเรากเชอปญญาของผนำ เชอความรของผนำ

^ ดรายละเอยดใน อ.ปญจก. ๒๒/๑๗๕/๒๙๓ จณฑาลสตร4

^ อ.จตกก. ๒๑/๖๑/๑๐๑ ปตตกมมสตร5

�11

พระองคมปญญาตรสร ธรรมะแลว เรากเชอปญญา มความมนใจในปญญาตรสร ของ

พระพทธเจา นเปนตวศรทธาทถกตองในทางพทธ

นอกจากปถชนเตมขนทยงไมไดฝกจต จะตองมศรทธาแลว แมแตผทมาปฏบตธรรม

ทจะเปนไปเพอการตรสร ศรทธากยงเปนตวนำ เปนกองหนนในการทจะชวยใหถงการตรสรเชน

กน คณสมบตทจะวดผลวา จะตรสรไดชา จะตรสรไดไว ธรรมะหมวดอนทรย หมวดพละ กม

ศรทธาอยขางหนาเปน สทธนทรย สทธาพละ ศรทธาเหลานกเหมอนเดมนนแหละ คอเชอ

ปญญาตรสรของพระพทธเจา ดงพระพทธพจนวา

สทธนทรย เปนอยางไร

คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมศรทธา เชอพระปญญาตรสรของตถาคตวา แม

เพราะเหตน พระผมพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบ

พรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปน

ศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค  6

พวกทอนทรยแกกลากบรรลไดไว อนทรยออนกบรรลไดชา เพราะฉะนน ยงเชอมน

มนใจในปญญาของพระพทธเจามากเทาไร กเปนคณสมบตทบงบอกความกาวหนาสำหรบผ

ปฏบตธรรม ศรทธาเปนคณสมบตอนแรกอยเสมอทตองพจารณา ถาปฏบตแลว ศรทธาลดลง

กแสดงวาผด ถามความมนใจในปญญาตรสรของพระพทธเจาเพมขน ชดเจนขน มนคงขน ก

ถกตอง และศรทธานกเปนอนเดยวกนกบผทยงไมไดฝกนนเอง คอเชอปญญาตรสรของ

พระพทธเจา เรยกวาตถาคตโพธศรทธา

ศรทธาระดบทหนง ระดบปถชน สำหรบพวกเราทวไป คอเชอปญญาตรสรของ

พระพทธเจาเทานนแหละ งายๆ อยางน นคอศรทธาทถกตอง ถาเปนศรทธาในคนโนนคนน ถง

แมวาตวศรทธานจะเปนของด แตยงไมถก ยงไมเปนไปเพอปญญา ยงไมเปนไปเพอความพน

ทกข ถาศรทธาในปญญาตรสรของพระพทธเจา นจงจะเปนไปเพอเกดปญญา เปนไป

เพอจะทมเทกำลงความเพยรประพฤตปฏบต ละชว มาทำด และทำจตใหผองใส

หมดจดจากกเลส ดวยการเจรญอรยมรรคตอไป

^ ส.ม. ๑๙/๔๗๙/๒๘๗ ปฐมวภงคสตร 6

�12

พระพทธองคตรสวา สงนมนไมด เรากเชอมนวามนไมดจรงๆ เพราะพระองคตรสรมา

ไมใชเรารเอง เรามนใจปญญาของพระพทธเจา กจะมความเพยรเพอทละสงไมด พระองค

ตรสวา สงนด เรามศรทธา มนใจในปญญาตรสร กเปนไปไดทจะมความเพยรทำตาม

พระองคทรงสอน การจะบรรลธรรมไดตองมคณสมบตอนนๆ เราเชอปญญาตรสรของ

พระพทธเจา เรากทำคณธรรมเหลานนเพมเตมขนมา ทำอยางนๆ จะทำใหเกดปญญา เกด

วชชา จะทำใหเปนพระอรยะเจา ตอนนเรายงไมเปน ยงไมเคยเปน ถาไมมศรทธา มนกทำไมได

หรอทำไปกยกๆ ยกๆ ไ มลงทนลงแรงอยางเตมท กลวมนจะไมได กลวมนจะผด แตถาเชอ

ปญญาตรสรของพระพทธเจา พระองควาทำอยางน เรากทำตาม ผลมนยงไมเกด ยงไมมใคร

รบรอง แตอาศยศรทธา เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา กเปนไปไดทจะเกดฉนทะ เกดความ

เพยรขน นจงเปนศรทธาทถกตอง

ศรทธานกจะมอาการออกมาในลกษณะมนใจ เชอมน มนคง หยงลง ในปญญาตรสร

ของพระพทธเจาวา พระพทธเจาเปนพระอรหนต เพราะเหตดงนๆ ทำอยางนแลวไดอยางท

พระองคทรงบอกทกประการ ยงมนใจมากเทาไหร กเรยกวามศรทธาเยอะเทานน ทำไมจงเรยก

วาศรทธา กเพราะวาไมใชปญญาของตนเอง เปนความมนใจ ความเชอ พระพทธเจาวาอยาง

นๆ ถาเชอ ถามนใจ กจะไดปฏบตยงๆ ขนไป ถาไมเชอ คงไมมทางกาวหนา คงไมมทางได

ปญญา

ศรทธาลกษณะเชนน จดเปนความเหนถกระดบโลกยะ เปนสมมาทฎฐระดบทเปน

สวนของบญ กอใหเกดการกระทำกรรมทด และเปนเครองอาศยทำใหเกดปญญาขนสงตอไป

ดงพระพทธพจนวา

สมมาทฏฐทยงมอาสวะ เปนสวนแหงบญ ใหผลคออปธ เปนอยางไร

คอ ความเหนวา “(๑) ทานทใหแลวมผล (๒) ยญทบชาแลวมผล (๓) การเซนสรวงท

เซนสรวงแลวมผล (๔) ผลวบากแหงกรรมททำดและทำชวม (๕) โลกนม (๖) โลกหนาม (๗)

มารดามคณ (๘) บดามคณ (๙) สตวทเปนโอปปาตกะม (๑๐) สมณพราหมณผประพฤตปฏบต

ชอบทำใหแจงโลกนและโลกหนาดวยปญญาอนยงเอง แลวสอนผอนใหรแจงกมอยในโลก” น

เปนสมมาทฏฐทยงมอาสวะ เปนสวนแหงบญ ใหผลคออปธ  7

^ ม.อ. ๑๔/๑๓๖/๑๗๖ มหาจตตารสกสตร7

�13

สมมาทฏฐขอท ๑๐ นนเองมผลตอเนองมาสตถาคตโพธศรทธา จงกลาวไดวา ผทม

ความเหนถกตอง จะมความเชอมนในปญญาตรสรของพระพทธเจา

คณสมบตตางๆ ของพวกปถชน เรมตงแตเปนอบาสกอบาสกาทด จนกระทงเปนผ

ปฏบตธรรม จงเรมตนทศรทธากอนเสมอ ทงๆ ทศาสนาพทธเปนศาสนาแหงปญญา แตไมให

พจารณาเรมทปญญา ใ หเรมทศรทธา ดวามศรทธาหรอเปลาเปนอนดบแรก พวกทเนน

ปญญามากเกนไป ชอบไปคดพจารณาเอาเอง อนนใชไมได จะไมมเกดปญญา เกดแตทฏฐ

และความเหนยดถอตางๆ ดไมดกเพยนไป ทานจงใหดความมนใจในคำสอนของพระพทธเจา

เชอปญญาตรสร พระพทธองคตรสอยางไร ตองเปนจรงอยางนน พดภาษาเราคอ ไ มตองคด

มาก ไมตองมเหตผลอะไรมาก ถาจะเปนเหตผลในแบบธรรมะ กคอหาเหตผล เพอจะทำให

เกดศรทธา เชอพระพทธเจาไดอยางเตมท อยางนไมวากน แตจะไปหาเหตผลทำนองคานไป

คานมา แบบพวกคดมากกจะไมไดอะไร อยางนนจะมปญหาเยอะ งายๆ กคอ พระองคตรส

อยางไร กเปนจรงอยางนน สงไหนทเรายงไมเขาใจชด กวางไวกอน เอาอนทเขาใจชดมา

ปฏบตกอน แลวกจะเขาใจยงๆ ขนไป ศรทธากจะมากขนตามลำดบ นเปนศรทธาระดบทหนง

เรยกวาตถาคตโพธศรทธา เปนศรทธาระดบปถชน มนใจในปญญาตรสรของพระพทธเจา

เราทงหลายทเปนปถชนน ควรทำศรทธาเชนนใหมขน เพราะเปนคณสมบตขอแรกเลย

การจะทำใหมขนกตองฟงธรรมเยอะๆ นนแหละ ฟงเหตผลของธรรมะจนกระทงมนใจวาเปน

อยางนน ถามนใจวาเปนอยางนน เรยกวาเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา ถายงไมคอย

มนใจ ยงยกๆ ยกๆ อย กแสดงวายงไมเชอ เมอไมเชอแลว จะทำความเพยรใหเตมท มนกเปน

ไปไมได จงไมเจรญกาวหนา ดงนน หลกธรรมตางๆ ทเปนคณสมบตของพทธบรษท จงเรม

ตนทศรทธา เมอมศรทธากจะเขาไปฟงธรรม นำไปปฏบต จนจบทปญญา หากไมม

ศรทธาแลว กจะขาดการฟงธรรม และหางออกไปจากธรรมวนยน ดงพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย เราไมกลาวการบรรลอรหตตผลดวยขนเดยวเทานน แตการบรรลอรหต

ตผล ยอมมไดดวยการบำเพญสกขาโดยลำดบ ดวยการบำเพญกรยาโดยลำดบ ดวยการ

บำเพญปฏปทาโดยลำดบ

การบรรลอรหตตผล ยอมมไดดวยการบำเพญสกขาโดยลำดบ ดวยการบำเพญกรยา

โดยลำดบ ดวยการบำเพญปฏปทาโดยลำดบ เปนอยางไร

�14

คอ กลบตรในศาสนาน เกดศรทธาแลวยอมเขาไปหา เมอเขาไปหายอมนงใกล เมอนง

ใกลยอมเงยโสตลงสดบ เงยโสตลงสดบแลวยอมฟงธรรม ครนฟงธรรมแลวยอมทรงจำไว ยอม

พจารณาเนอความแหงธรรมททรงจำไวแลว เมอพจารณาเนอความอย ธรรมทงหลายยอมควร

เพงพนจ เมอมการเพงพนจธรรมอย ฉนทะยอมเกด กลบตรนนเกดฉนทะแลว ยอมอตสาหะ

ครนอตสาหะแลว ยอมไตรตรอง ครนไตรตรองแลว ยอมอทศกายและใจ เมออทศกายและใจ

แลว ยอมทำใหแจงสจจะอนยอดเยยมดวยนามกาย และเหนแจมแจงสจจะอนยอดเยยมนน

ดวยปญญา

ภกษทงหลาย ถาศรทธาไมม การเขาไปหา การนงใกล การเงยโสตลงสดบ การฟง

ธรรม การทรงจำธรรม การพจารณาเนอความ ความเพงพนจธรรม ฉนทะ อตสาหะ การ

ไตรตรอง และการอทศกายและใจกไมม เธอทงหลายเปนผปฏบตพลาด เปนผปฏบตผด โมฆ

บรษเหลานไดกาวออกไปจากธรรมวนยนไกลเทาไร  8

"๕. ศรทธาของพระอรยะเจา

ตอไปศรทธาระดบทสอง หลงจากทมศรทธาระดบทหนงแลว กมาฝกคณธรรมตางๆ ฝกความเพยร ฝกสต ฝกสมาธ ฝกปญญา ตามหลกสตปฏฐาน ๔ เปนตน นอกจากศรทธาแลวยงมคณสมบตอนๆ ตองทำขนมา แตศรทธานเปนอนแรก ทวดความสำเรจในเบองตน พอฝกหดคณสมบตตางๆ ตามวธทพระพทธองคสอนไวไปถงระดบหนง กจะไดบรรลเปนพระอรยะเจาระดบโสดาบน ศรทธากเตมสมบรณ ศรทธาอนนกเลยจดเปนระดบทสอง

"ศรทธามสองระดบ ศรทธาระดบปถชนกบศรทธาระดบอรยะเจา ระดบอรยะเจาเปน

ศรทธาของพระโสดาบน เปนศรทธาทเกดขนเนองจากไดเหนธรรมะตามทพระพทธเจาตรสไวแลว เลกสงสยแลว จงเปนศรทธาทหยงลงอยางมนคงไมหวนไหว คณสมบตของพระโสดาบน มเรองศรทธาอย ๓ ขอ อกขอหนงกเปนเรองศลหรอเรองจาคะ เราคงไดยนบอยๆ

"คณสมบตของพระโสดาบนมอย ๔ ขอ เปนคณสมบตทเกดขน ทำใหสามารถบอก

ตนเองไดวาเปนโสดาบน เปนผแนนอนแลว คอเปนผมความเลอมใสอนหยงลงไมหวนไหวในคณของพระพทธเจา คณของพระธรรม คณของพระสงฆ และเปนผมศลบรบรณ ดงพระพทธพจนวา

"^ ม.ม. ๑๓/๑๘๓/๒๑๒-๓ กฏาครสตร8

�15

ธรรมบรรยายชอธรรมาทาสทพระอรยสาวกผประกอบแลว เมอหวงพงพยากรณตนเองไดวา เรามนรกสนแลว มกำเนดสตวดรจฉานสนแลว มภมแหงเปรตสนแลว มอบาย ทคต และวนบาตสนแลว เราเปนโสดาบน ไมมทางตกตำ มความแนนอนทจะสำเรจสมโพธในวนขางหนา เปนอยางไร

คอ อรยสาวกในธรรมวนยน ๑. ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระพทธเจาวา แมเพราะเหตน พระผ

มพระภาคพระองคนนเปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ เสดจไปด รแจงโลก เปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย เปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค

๒. ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระธรรมวา พระธรรมเปนธรรมทพระผมพระภาคตรสไวดแลว ผปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง ไมประกอบดวยกาล ควรเรยกใหมาด ควรนอมเขามาในตน อนวญญชนพงรเฉพาะตน

๓. ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระสงฆวา พระสงฆสาวกของพระผมพระภาค เปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตถกทาง ปฏบตสมควร ไดแก อรยบคคล ๔ ค คอ ๘ บคคล พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคน เปนผควรแกของทเขานำมาถวาย ควรแกของตอนรบ ควรแกทกษณา ควรแกการทำอญชล เปนนาบญอนยอดเยยมของโลก

๔. ประกอบดวยศลทพระอรยะชอบใจ ไมขาด ทไมขาด ไมทะล ไมดาง ไมพรอย เปนไท ทานผรสรรเสรญ ไมถกตณหาและทฏฐครอบงำ เปนไปเพอสมาธ

อานนท นแล คอ ธรรมบรรยายชอธรรมาทาส ทอรยสาวกผประกอบแลว เมอหวงกพงพยากรณตนเองไดวา เรามนรกสนแลว มกำเนดสตวดรจฉานสนแลว มภมแหงเปรตสนแลว มอบาย ทคต และวนบาตสนแลว เราเปนโสดาบน ไมมทางตกตำ มความแนนอนทจะสำเรจสมโพธในวนขางหนา  9

"ศรทธานไมเหมอนกบศรทธาแบบปถชน ศรทธาแบบปถชนน เชอมนในปญญาตรสร

ของพระพทธเจา แตตอนเปนพระโสดาบนน มความเลอมใสไมหวนไหวในคณของพระพทธเจาเปนตน หยงลงไปในคณ เนองจากมปญญาเหนธรรมแลว เปนพยานดวยตนเองแลว อาศยปญญาทเหนธรรมนนเอง กเลยหยงลงอยางมนคงในคณของผแสดงธรรม คณของพระธรรม และคณของผทปฏบตตรงตามธรรม ลกษณะไมเหมอนกน ปถชนเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา เชอปญญา มนใจในปญญา สวนระดบพระอรยะเจาน เปนความเลอมใสอนไมหวนไหวในคณของพระพทธเจาเลย เพราะวาทานมปญญาเหนสงทพระพทธเจาแสดงไว คอไดเหนอรยสจเหมอนทพระพทธเจาตรสเอาไว ไ ดเหนนพพานเปน

^ ส.ม. ๑๙/๑๐๐๖/๕๐๙ ตตยคญชกาวสถสตร9

�16

ครงแรกแลว สวนพวกปถชนนยงไมเหน ยงไมเคยมอรยมรรค ตองเชอไวกอน เชอปญญา สวนพระโสดาบนนเปนความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระพทธเจาวา พระองคมคณอยางนนจรงๆ ไมหวนไหวเลย เนองจากมปญญาระดบหนง แตปญญายงไมสมบรณ นเปนคณสมบตขอท ๑

"คณสมบตขอท ๒ กเปนศรทธาเหมอนกน มความเลอมใสอนไมหวนไหวในคณของ

พระธรรม เพราะทานไดเหนธรรม มปญญารธรรม ไมเหมอนกบพวกปถชน ปถชนมศรทธาอยประเดนเดยว คอศรทธา เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา สวนพระอรยะเจามศรทธาอย ๓ เรอง คณสมบตขอท ๓ เปนผมความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระสงฆวา พระสงฆเปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตชอบ ปฏบตสมควรอยางนๆ เหมอนทเราสวดกน

"ความเลอมใสอนไมหวนไหวของพระอรยะเจา หรอเรยกวาศรทธาทสมบรณน มอย ๓

เรอง คอเลอมใสไมหวนไหวในพระพทธเจา เลอมใสไมหวนไหวในพระธรรม เลอมใสไมหวนไหวในพระสงฆ ไมหวนไหวในพระพทธเจาวา พระพทธเจาเปนพระอรหนต ตรสรเองโดยชอบและคณธรรมอนๆ วาเปนอยางนนจรงๆ ไ มมเปนอยางอนไปได ไ มหวนไหว ไ มโยกเยกโอนเอนไป ไ มวาจะดวยเหตใดกตาม เลอมใสไมหวนไหว ใ นพระธรรมวา ธรรมะอนพระผมพระภาคนนตรสเอาไวดแลวเปนตน จนกระทงวญญชนรไดเฉพาะตน เปนผทมศรทธามนคง เลอมใสไมหวนไหวในพระสงฆวา พระสงฆสาวกทเปนโอรสของพระพทธเจา เกดจากพระธรรม เปนผปฏบตด ปฏบตตรง ปฏบตถกตอง ปฏบตสมควร เปนผทควรของบชา ควรของตอนรบ ควรแกทกษณา ควรกราบไหวทำความเคารพ เปนนาบญของโลกอยางนๆ นเปนศรทธาระดบโสดาบน

"คณสมบนตขอท ๔ อรยกนตศล ศลทพระอรยะเจาทานชนชม ทานรกใครพอใจ เปน

ศลทเปนไปเพอสมาธ เปนศลทรกษาดวยวตถประสงคของศลจรงๆ ไ มใชศลทรกษาเพอใหไดทรพย ใหไดไปเกดทโนนทน หรอเปนศลทรกษาแลวยดวา เราเปนผมศล เปนศลของเรา ไมใชอยางนน เปนศลทบรสทธลวนๆ ปราศจากตณหาและทฏฐ เปนศลทเปนไปเพอสมาธ เพอเปนพนฐานใหเกดปญญา มวตถประสงคเพอสมาธและปญญา เรยกตามชอวา อรยกนตศล ศลทพระอรยะเจารกใครพอใจ ศลทพระอรยะเจาทานชนชม พดภาษาเรากคอเปนสงทดงามในสายตาของพระอรยะเจา ไ มวาชาตนหรอชาตไหน ไ มวาทนหรอทไหน พระอรยะเจาทานพอใจศลเหลาน มศลเหลานอยประจำจตตลอดเวลา ทงชาตนและชาตหนา

"พวกปถชนรกษาศล เปนเรารกษาศล เราเปนผมศล ยงมความยดถออย เนองจาก

ตนเองยงไมด กตองรกษาด ยงไมมพนฐานทถกตอง กไมดนกในสายตาของพระอรยะเจา ถาเปนอรยกนตศล เปนพนฐานของพระอรยะเจา ดในสายตาของพระอรยะเจา ศลกเปนศลจรงๆ

�17

เปนไปเพอสมาธทถกตอง ขอนเปนคณสมบตของพระโสดาบน "พระโสดาบนทานมปญญาเหนอรยสจ ไ ดรปฏจจสมปบาทระดบหนงแลว มปญญา

ระดบหนง ทำใหมศรทธาทหยงลง เชอมนไมหวนไหวในพระพทธเจา พระธรรม และพระสงฆ นเปนศรทธาระดบโสดาบน เปนความผองใสไมหวนไหว คอพระโสดาบนนไดเหนธรรมะ ไดรธรรมะ รเรองความไมมตวไมมตน ไดความรระดบหนงแลว กเลสยงไมหมด ปญญายงไมเตมท มปญญาระดบหนง พอมปญญา กทำใหศรทธานนเตมทบรบรณ พอศรทธาเตมทบรบรณ กไมตองเชอผอนในคำสอนของพระศาสดา ไมตองมผอนเปนปจจยในคำสอนของพระพทธเจา ไมตองมใครคอยชกจงใหมานบถอ ถงความหยงลงมนใจในคณของพระพทธเจา พวกปถชนตองอาศยมนใจในปญญาตรสรของพระพทธเจา ยงอาศยอย อาศยธรรมะทพระพทธเจาตรสร มาเรยน มาศกษา พจารณาด แลวกเชอวาอนนนจรง คอเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา อะไรทพระพทธเจาตรสร กธรรมะนนแหละ เอาธรรมะนนมาเรยน มาศกษา จนกวาจะเชอ ถาเชอกเรยกวาเปนปถชนทคอนขางด ถายงไมเชอ รสกวายงไมเชอตรงนนตรงน ยงเปนพวกคดมากอย กยงเปนปถชนทยงเลวอยมาก ยงไมถอวาเปนผใกล ยงไมใชอบาสกอบาสกาทด ถาเปนอบาสกอบาสกาทด เขาจะเชอปญญาตรสรของพระพทธเจา เปนคณสมบตขอทหนง สวนเชอแลว ตวเองจะปฏบตไดแคไหนนนอกเรองหนง ปฏบตไดถงระดบหนงกเปนพระโสดาบน ไมตองเชอผอนในคำสอนของพระศาสดา มศรทธามนคงไมหวนไหว

"ความเปนพระโสดาบนนมอานสงสมากมายอยางททานแสดงเอาไว เลศกวาเปน

พระเจาจกรพรรด เลศกวาเปนพระเจาแผนดน เลศกวาเปนเทวดาชนดาวดงส ทำไมเปนเชนนน เพราะพระเจาจกรพรรด ถงแมจะเปนผทรงธรรม ตายจากมนษยแลวกไปสวรรคชนดาวดงส ตายจากสวรรคชนดาวดงสกยงไมแนนอน ไมพนจากอบายได สวนพระโสดาบน แมจะไมคอยมอะไรนก ถาเปนพระโสดาบนทเปนพระภกษ ยงตองบณฑบาตเลยงชพ ไ มคอยมอะไรอยางเขา แตกไมมทางตกอบาย ปดอบายได พระโสดาบนกเลยเลศกวาอนอน เลศกวาสมบตของพระเจาจกรพรรด เลศกวาสมบตของเทวดาตางๆ พระพทธเจากยกยองมาก จนกระทงเลศกวาพวกทไปเกดเปนพรหม พวกทเปนผสอนสมาธ ใหคนไมมกามราคะ ไมตดของในกาม แลวไปเกดเปนพรหม กถอวามประโยชนมาก แตสพระโสดาบนไมได พระโสดาบนแมจะมกามราคะ แตไมตกอบาย พวกทไปเกดเปนพรหม ไมมกามราคะกจรงอย แตไมพนอบาย ตวอยางดงคาถาวา

"ปฐพยา เอกรชเชน สคคสส คมเนน วา

�18

สพพโลกาธปจเจน โสตาปตตผล วร  10

"โสดาปตตผลประเสรฐกวาความเปนเอกราชในแผนดน กวาการไปสสวรรค หรอกวาความเปนใหญในโลกทงปวง  11

"นเปนศรทธาระดบทสอง คอศรทธาทเปนคณสมบตของพระโสดาบน เปนความ

เลอมใสอนไมหวนไหวในพระพทธเจา ใ นพระธรรม และในพระสงฆ ตอไปสงกวาพระโสดาบนไมพดเรองศรทธาแลว พระโสดาบนนศรทธานนมาทำหนาทจนจบแลว พอจบตรงนแลว ไ มใชหมายความวา ทานพระสกทาคาม พระอนาคาม พระอรหนตนจะไมมศรทธา มศรทธานนแหละ แตหนาทหมดเทานนแลว ตอไปกตองเปนหนาทของธรรมะอนๆ ใหวรยะ ใหสต ใหสมาธ โดยเฉพาะใหปญญาทำหนาทตอไป สวนศรทธาไดทำหนาทของตนเองมาจนจบทเปนโสดาบน

"ดงนน ศรทธาทถกตองในพทธศาสนา คอศรทธาทเชอมโยงมาสปญญา โ ดยทำ

หนาทถงทสดตอนเปนพระโสดาบน เพอใหมความมนใจได ปลอดภย ไววางใจได ทำใหเชอมนไดวา บคคลนนเปนผทแนนอน ไมมทางตกตำ จะไดเปนพระอรหนตในภายหนาแนนอน

"ศรทธาทเปนตวจดประกาย เปนจดเรมตนเพอจะไดฝกตวเอง ใหโอกาสแกตนเองทจะ

ไดฝกเรองทยงไมเคยฝก ไดเหนในสงทไมเคยเหน ไดมในสงทยงไมเคยม ไดเปนในสงทยงไมเคยเปน เหนในสงทไมเคยคอเหนอรยสจ มอรยทรพย และไดเปนพระอรยะเจา ถาไมมศรทธา เรากไมไดฝก ไมเชอมน กไมไดทำ ไมไดใหโอกาสตวเอง กใชชวตไปวนๆ อยางนน เมอมนใจในคำสอนของพระพทธเจา กจะไดใหโอกาสแกตวเอง ไ ดฝก ใ หไดอนทดกวาเดม โดยเฉพาะแตเดมเปนปถชน ฝกใหเปนโสดาบน พอจบโสดาบน ศรทธากหมดหนาทไป นเปนลกษณะของศรทธาทถกตองในแบบพทธ เชอมโยงระหวางระดบทหนงมาสขนทสอง กจบเทาน

"๖. สรป

จากทไดบรรยายมา สรปไดวา ศรทธาทถกตองในทางคำสอนของพระพทธเจาม ๒ ระดบเทานนเอง และไมยากดวย สนนดเดยว

"^ ข.ธ. (บาล) ๒๕/๑๗๘/๔๘ 10

^ ข.ธ. ๒๕/๑๗๘/๘๘11

�19

ในเมองไทยเรา เวลาเราพดถง ศรทธาวดโนน ศรทธาวดน ศรทธาหลวงพอองคโนน ศรทธาหลวงพอองคน ศรทธาอาจารยโนน ศรทธาอาจารยน อยางนกเปนคำพด อาจจะเปนศรทธาจรงๆ หรอไมเปนกได ถาเปนศรทธาจรงๆ กตองเปนธรรมะทเปนฝายด เปนโสภณะ ศรทธาในอาจารย อาจารยเปนคนด ศรทธาในความดทเกดขนในตวอาจารย อนนถอวาเปนศรทธาอย แตยงไมถกตองนก เพราะวาไมไดเปนไปเพอปญญา ไมไดเปนไปเพอจะเปนพระโสดาบน ของดกเปนของด แตมนไมถก ดกนาจะถก แตวาบางทไมถกกม ทางพทธเรา เปนไปเพอพนทกข จงเรยกวาถก ถงแมจะด แตไมเปนไปเพอพนทกข กยงถอวาผดอย ศรทธากเหมอนกน เปนของด เปนโสภณะอย แตถาไมถก มนกดเฉยๆ แตมนไมถก ไมเปนไปเพอพนทกข

"บางคนใชคำวาศรทธา แต ไมใชศรทธาหรอก เปนแตคำพดเฉยๆ กม อยางศรทธา

เจาพอนน ศรทธาเจาแมน อยางนคงไมใชศรทธาแลว เพราะวาเจาพอเจาแมกด ทวามอำนาจ มอะไรตางๆ เยอะแยะนน ไมใชทตงของศรทธา พวกนนเปนทตงแหงความหลง กจะเปนโมหะ เปนความลมหลงไป ถาเปนศรทธาในบคคล ในกลมทดงลงไป โดยทยงไมมการพจารณากอน นนกเปนแคคำพดเฉยๆ ยงไมใชศรทธาจรง ภาษาธรรมะทานเรยกวาอธโมกข โดยสวนใหญเมองไทยเราน คนไหนทดทาทางดงมนคงลงไปในเรองใดเรองหนง เขาจะถอวาคนนนมศรทธามาก ศรทธาสงนมาก โ ดยไมโงหวเลย อนนไมใชศรทธา แตเรยกอธโมกข หมายถงความดงลงไปในสงใดสงหนง

"ศรทธาทพดกนในภาษาไทยโดยทวไปน สวนใหญไมใชศรทธาจรงๆ ถาเปนแบบลม

หลง อยางนเปนโมหะ เปนความหลง เปนอวชชา อวชชานนแหละอาการเหมอนศรทธาเลย ทจรงคอโงนนเอง ไมรเรอง หลงนนเอง อกอนหนงคอดงลงไปเลย เรยกอธโมกข อนนมทงด ทงไมด ถาไปดงลงไปในสงทด มนกด ดแตไมถก ถาดงลงไปในฝายไมด กไมด สงไมดคงไมตองพดเรองถกไมถกแลว

"ศรทธาทเปนตวสภาวะจรงๆ เชนวา ศรทธาในคณงามความด อนนถกตอง เหนคนอน

เขาทำดกมศรทธา ไมใชศรทธาในคนนะ ศรทธาในคณงามความด อนนกดอย แตยงไมถกทางพทธ ถาถกทางพทธ มศรทธาอย ๒ ระดบ ระดบทหนงคอ ศรทธาในแบบปถชน ศรทธาในแบบปถชนนจะมลกษณะเดยว คอเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจา เรยกวาตถาคตโพธศรทธา พวกปถชนมศรทธาไดอนเดยว หมายความวา ไ ปเรยนธรรมะ ศกษาคำสอนของพระพทธเจา เรยนเรองกรรมและผลของกรรม เรยนเรองนรกสวรรคมา แลวกเชอมนวา เปนอยางทพระองคแสดงไว นนแหละถก พระพทธเจาทรงสอนถกแลว อรยมรรคมองคแปดเปนทางทด ทเลศ ทำใหถงนพพาน ทำใหพนทกข เรากเชอ มนใจ นคอศรทธาของปถชน ไดเทาน

�20

"ใครมศรทธา เชอปญญาตรสรของพระพทธเจา กชอวาเปนอบาสกอบาสกา เปนผอย

ใกลชดศาสนาแลว เปนอบาสกอบาสกาทด ใ ครมมากกเรยกวามสมปทา มความถงพรอมแลวดวยศรทธา เปนการไดทรพยทสำคญในโลกน ดงบาลทวา

"สทธธ วตต ปรสสส เสฏฐ ธมโม สจณโณ สขมาวหาต สจจ หเว สาธตร รสาน ปญญาชว ชวตมาห เสฏฐ  12

"ศรทธาเปนทรพยเครองปลมใจทประเสรฐของบรษในโลกน ธรรม ทบคคลประพฤตดแลวนำความสขมาให สจจะเทานนเปนรสทดกวารสทงหลาย บคคลมความเปนอยดวยปญญา นกปราชญทงหลายจงกลาววามชวตประเสรฐ  13

"ถาเชอมนใจในคำสอนพระพทธเจา กเปนไปไดทจะงดเวนสงทไมด กระทำสงทด คณ

ธรรมอนๆ ทรพยอนๆ กจะไดทำมา ตามกำลงความเพยรของตวเอง นกสำหรบพวกปถชน แมยงไมคดปฏบตธรรมเพอถงความพนทกข ยงตดของและปรารถนาสมบตในโลก กยงมศรทธาเปนคณสมบตอยขางหนา เปนคณสมบตของอบาสกอบาสกา เปนคณสมบตของผทอยในโลก ไดทำหนาทของตนเองอยางเหมาะสมถกตอง

"แมแตจะแนะนำพอแม พระพทธองคตรสวาพอแมนมคณมาก ตอบแทนอยางไรกไม

หมด ใหแมนงบาขางหนง พอนงบาขางหนง ใหถายอจจาระปสสาวะ ดแลทานอยางด อยตงหนงรอยป กทดแทนบญคณไมหมด วธการจะทดแทน ตอบแทนดทสด คอ ถาพอแมยงไมมศรทธา แนะนำใหทานมศรทธา ใ หตงอยในศรทธาสมปทา นเปนขอแรกในการตอบแทนบญคณ คอแนะนำทานใหเชอในปญญาตรสรของพระพทธเจา บาปนากลว กใหกลวบาป บญกศล เปนสงดงาม ตามคำสอนของพระพทธเจา ใ หเชอมน ใ หมนใจในปญญาตรสรของพระพทธเจา สวนจะทำไดมากไดนอยนน นนกอกเรองหนง แตหากมนใจแลว กยอมมการปฏบตตอใหยงๆ ขนไปได

"^ ส.ส. (บาล) ๑๕/๗๓/๔๗12

^ ส.ส. ๑๕/๗๓/๘๐ วตตสตร13

�21

แมผทรกการปฏบตธรรม ตองการพนทกขแลว ไ ดฟงธรรมะ เชอพระพทธเจา แลวกอยากจะพนทกข มาปฏบตธรรม ศรทธากยงเปนตวทชวดวา จะตรสรเรว ตรสรชา มโอกาสจะตรสรไหม ตองดตามอนทรย มาปฏบตแลวกตองมาเชค ไมใชวานงสมาธเกง เดนจงกรมเกง แตศรทธาไมด อยางนยงไงกไมบรรล วดกนทอนทรยตวแรกกอน คอศรทธา เพราะตวนจะเปนตวนำไปสปญญาทถกตอง ถาเอาตวอนเปนตวนำ มโอกาสผดพลาดเยอะ พวกปถชน ทานใหมศรทธา ใ หเชอมนปญญาตรสรของพระพทธเจาเปนหลกเทานน หามไปทำอยางอน ทางพทธศาสนาเนนปญญา แตใหมศรทธาเปนคณธรรมเบองตนกอน เนนปญญากจรง แตปญญาจะสมบรณตอนเปนพระอรหนต

"เมอมศรทธาเบองตนแลวกมาปฏบต ตามแนวทางทพระพทธเจาทรงสอนไว ไ ดม

ปญญาเหนธรรมตามทพระพทธเจาตรสเอาไว ไ ดรปฏจจสมปบาท ไ ดเหนอรยสจ จะมคณสมบตของพระโสดาบน ซงศรทธากเปนคณสมบตทสำคญอยางหนงของพระโสดาบน ศรทธานแยกออกมาเปน ๓ ขอ คอความเลอมใสไมหวนไหวในพระพทธเจา ความเลอมใสไมหวนไหวในพระธรรม ความเลอมใสไมหวนไหวในพระสงฆ นคอตวศรทธา มลกษณะหยงลงอยางมนคง มคำกลาวถงลกษณะคณสมบตน ดงตวอยางวา

"ไดเหนธรรม บรรลธรรม รธรรม หยงลงสธรรม ขามพนความสงสย ปราศจากความ

เคลอบแคลง ถงความ แกลวกลา ปราศจากความมผอนเปนปจจย ในศาสนาของพระศาสดา  14

"ภกษทงหลาย ญาณ ๒ ประการน คอ (๑) ธมมญาณ (๒) อนวยญาณ ของอรยสาวก

เปนธรรมชาตบรสทธผดผอง อรยสาวกนเราเรยกวา เปนผถงพรอมดวยทฏฐบาง ผถงพรอมดวยทศนะบาง ผถงสทธรรมนบาง เหนสทธรรมนบาง ประกอบดวยญาณอนเปนเสขะบาง ประกอบดวยวชชาอนเปนเสขะบาง บรรลกระแสแหงธรรมบาง เปนพระอรยะผมปญญาเพกถอนกเลสบาง ดำรงอยใกลประตอมตนพพานบาง  15

"พระอรยสาวกกชอวามสมมาทฏฐ มความเหนตรง มความเลอมใสอนแนวแนในธรรม

มาสพระสทธรรมน  16

"สรปแลว ศรทธาทถกตอง เปนศรทธาเชอมโยงไปสปญญา ศรทธาในปญญาตรสรของ

^ ข.อ. ๒๕/๔๓/๒๕๗ สปปพทธกฏฐสตร14

^ ส.น. ๑๖/๓๓/๗๑-๒ ญาณวตถสตร15

^ ม.ม. ๑๒/๘๙/๘๒ สมมาทฏฐสตร16

�22

พระพทธเจา ศรทธาในคำสอนของพระพทธเจา พระองคทรงสอนธรรมะ สอนใหเขาใจวามแตธรรมะ ไมมตว ไมมตน ไมมของตน ไมมเรา ไมมเขา ไมมของเรา ไมมของเขา ไมมใคร ไมมของใคร มนเปนของมนอยางนน สงตางๆ เปนไปตามเหตตามปจจย มนใจในสงทพระองคสอนเหลาน ไมเชอถอของขลง ไมเชอสงศกดสทธ ไมหลงมงคลตนขาว มนใจเรองกรรม หวงผลทมาจากเหต มนใจในปญญาของพระพทธเจาเปนเบองตน จนกวาจะมปญญาเหนดวยตวเอง ทน กจะมความเลอมใสอนหยงลงอยางมนคง ไมหวนไหวในพระพทธเจา พระธรรม พระสงฆตอไป ถาศรทธาถกตอง กเปนไปไดทจะเกดความเพยร เกดสต เกดสมาธ เกดปญญาตอไป

"ชวงสดทายกใหฝกสตสกหนอยหนง ใหทกทานตงใจ ยดกายใหตรง ทำความรสกตว

วา กายกำลงนงอย เอาความรนนสำรวจไปทหว ไลลงมาทคอ คอตรงไหม ถาไมตรงกปรบใหตรง ไลไปทหลง ไลลงไปถงกนทกระทบกบเกาออย ใหรสก ไลลงไปทนอง จนกระทงฝาเทาทกระทบพน ใ หจตเขามาดอยทกาย ทำอยางนบอยๆ ใ หระลกถงกาย เหนกายวากำลงทำอาการอยางนๆ อยางนอยกสนใจทเทาทกระทบอยทพน รสกทฝาเทามนำหนกลงทพน

"พอจตกลบมาอยทตว รสกตวดแลว เอาความรนนไปไวทโพรงจมก ดลมหายใจเขา

ดลมหายใจออก ดสบายๆ กวางๆ ดบอยๆ เสมอๆ อยางนกจะชวยใหมสตสมปชญญะเพมขน ชวยใหผอนคลาย หลกเบองตนของการปฏบตธรรม คอ ใหจตมารกายกอน ใหมสต รตวอยเสมอ ฝกสตเตรยมไวกอน เอาไวใชเวลาทจำเปน โ ดยเฉพาะเวลาทจะทำผด ทางกาย วาจา ใจ จะไดรเทารทน งดเวนได แลวคอยๆ สงเกตกายและใจใหเหนความจรง มนเปนรป เปนนาม ซงลวนไมแนไมนอน เปนทกข ไมใชตวตน

"บรรยายวนนกสมควรแกเวลาแลวนะครบ อนโมทนาทกทานครบ

______________________ ""

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก ๒๕๐๐. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๐๐.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาไทย. ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

______________________