วนสาคญของชาวพทธไทย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

วนสาคญของชาวพทธไทย © พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต)

ISBN.......................

ในชอเดมวา ความรเกยวกบวนสาคญของไทย พมพครงแรก งานพระราชทานเพลงศพ พระเมธธรรมสาร เจาอาวาสวดบานกราง เจาคณะอาเภอ

ศรประจนต จ.สพรรณบร พ.ศ. ๒๕๒๕ พมพครงท ๒ งานพระราชทานเพลงศพ ศ. ดร.อบล เรยงสวรรณ ม.เกษตรศาสตร พ.ศ. ๒๕๔๑ พมพครงท ๓ [มการปรบปรงเพมเตมในชวงใกลเวลาน] เชน สานกพมพดวงแกว ในชวง พ.ศ. ๒๕๔๖-๒๕๕๑

ในชอใหมวา วนสาคญของชาวพทธไทย พมพครงท ๔ [เนอหาเกากอนเพมเตมในชวงใกลพมพครงท ๓] ตลาคม ๒๕๕๔ ๖,๕๐๐ เลม พมพครงท ๖ [เนอหาเกากอนเพมเตมในชวงใกลพมพครงท ๓] ตลาคม ๒๕๕๖ ๑,๐๐๐ เลม

- มลนธการศกษาเพอสนตภาพ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) [ตวเลข “พมพครงท ๖” น เปนอยางตา โดยนบตามหลกฐานเทาทพบ – ยงอยระหวางรวบรวมขอมลเพอใหไดตวเลขจรง]

พมพเปนธรรมทาน โดยไมมคาลขสทธ ทานผใดประสงคจดพมพ โปรดตดตอขออนญาตท วดญาณเวศกวน ต.บางกระทก อ.สามพราน จ.นครปฐม ๗๓๒๑๐ http://www.watnyanaves.net

แบบปก:

พมพท

อนโมทนา

มลนธการศกษาเพอสนตภาพ พระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) มกลยาณฉนทะจดพมพหนงสอธรรมะเผยแพรเปนธรรมทาน เพอขยายประโยชนทางธรรมทางปญญาใหแผไพศาล

บดน ดร. นเชต สนทรพทกษ ประธานมลนธการศกษาเพอสนตภาพฯ แจงบญเจตนาวา ใน พ.ศ. ๒๕๕๖ น ทางมลนธฯ มโครงการจะจดพมพหนงสอธรรมแจกจายเผยแพรแกหองสมดโรงเรยนตารวจตระเวณชายแดน ในจงหวดตางๆ ทวประเทศ และพทธศาสนกชนผสนใจทวไป โดยไมคดคาใชจาย เหมอนทไดปฏบตมาเปนประจาทกป

ในวาระน ทางมลนธฯ จะจดพมพหนงสอธรรมะ ๕ ชอเรอง คอ ๑. การศกษาเรมตน เมอคนกนอยเปน ๒. ทาอยางไรจะหายโกรธ ๓. วนสาคญของชาวพทธไทย (วนสาคญทางพระพทธศาสนา) ๔. ความสาคญของพระพทธศาสนา ในฐานะศาสนาประจาชาต ๕. ชาวพทธตองเปนผตน ขออนโมทนามลนธการศกษาเพอสนตภาพฯ ทดาเนนการเผยแพร

ธรรมเพอความเจรญธรรมเจรญปญญาของประชาชนครงน ขอกศลจรยาเพอประโยชนทางการศกษา จงเปนปจจยแหงความแผไพศาลของพระสทธรรม เพอความเกษมศานตแหงมหาชน ตลอดกาลยาวนานสบไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙ กนยายน ๒๕๕๖

บนทกความเปนมา (ในการพมพครงท ๔)

หนงสอ วนสาคญของชาวพทธไทย เปนหนงสอเกามาก เมอพมพครงแรก ใน พ.ศ. ๒๕๒๕ ไดขออนญาตนาเรองเกยวกบวนสาคญในวฒนธรรมประเพณไทยของพระยาอนมานราชธน มารวมพมพไว และไดเขยนเพมในเรองของวนสาคญทางพระพทธศาสนา แลวตงชอหนงสอวา ความรเกยวกบวนสาคญของไทย

ตอมา หลงจากพมพใหมใน พ.ศ. ๒๕๔๑ เมอมผขอพมพอก ผเรยบเรยงไดจดเนอหาหนงสอใหมทงเลม โดยตดเรองวนสาคญดานประเพณไทย เชน ตรษ สารท ลอยกระทง ออกไป เหลอไวเฉพาะเรองสงกรานตสวนทผเรยบเรยงเขยนเอง ซงเนนในแงทเกยวกบการทาบญ พธในวด และดานพระสงฆ แลวเขยนเพมเตมอกมากในเรองวนสาคญทางพระพทธศาสนา แตในระหวางทางของกระบวนการตพมพ ตนฉบบทเพมเตมทงหมด ซงเปนลายมอ ไดสญหาย และการพมพกลมเลกไป

ในการพมพตอมา อนถอเปนครงท ๓ เมอป ๒๕๔๖ แมจะไดเขยนเพมเตมบาง แตหนงสอกมเนอความลดนอยลงไปมาก และยงคงพมพในชอเดมของหนงสอ

บดน เมอตกลงวาจะมการพมพใหมอก ใน พ.ศ. ๒๕๕๔ น แมจะไมมเวลาไมมกาลงทจะเขยนเพมเตม และยงไมสามารถตดตอตามหาเนอความทเพมเตมยอยในการพมพครงท ๓ คอตองยอนไปใชเนอหนงสอกอนนน กเหนวาสมควรเปลยนชอหนงสอใหสมกบเนอเรองทมขอบเขตจากดจาเพาะลงมา ครนจะใหชอวา “วนสาคญทางพระพทธศาสนา” กไมสนท เพราะมเรองสงกรานตทเปนงานประเพณอยดวย

ในทสด ตกลงใชชอใหมวา วนสาคญของชาวพทธไทย ใหมขอบเขตแคบลงมา ในแงทชาวพทธไทยควรใสใจ แตมใชผกขาดวาเปนเจาของ ใครจะรวมฉลองอยางถกตองตามความหมาย กยงนาพอใจควรยนด ทงน ขอบอกกากบไวดวยวา ในการพมพครงตอไป ถายงไมมโอกาสปรบปรง กพงใชเนอหนงสอซงพมพครงท ๓

อนง ในวาระน ทางวดญาณเวศกวนเหนวาเปนโอกาสเหมาะททางวดเองจะมหนงสอธรรมทานไวแจกเพมขน จงไดสมทบพมพหนงสอนไวอกสวนหนงดวย

ผเรยบเรยง ๒ ตลาคม ๒๕๕๔

สารบญ

อนโมทนา ก บนทกความเปนมา ข

วนมาฆบชา ๑ วนสงกรานต ๑๑ วนวสาขบชา ๒๗

ความหมายของวนวสาขบชา ๒๗ ในแงคตจากพระชนมชพของพระบรมศาสดา ๓๑ ในแงปรากฏการณยงใหญในประวตศาสตรของมนษยชาต ๓๕ ทาการบชาใหสมคาของวนวสาขบชา ๔๐

วนอาสาฬหบชา ๔๔ ๑. ใจความของปฐมเทศนา ๕๐ ๒. ผลจากการแสดงปฐมเทศนา ๖๓ ๓. ความหมายของอาสาฬหบชา ๖๔ ๔. ความสาคญของอาสาฬหบชา ๖๔ ๕. ประเพณวนอาสาฬหบชา ๖๕

วนเขาพรรษา ๖๘ เทศกาลทายฝน ๗๔

๑. ปวารณา ๗๘ ๒. ตกบาตรเทโว ๘๐ ๓. กฐน ๘๓

คานาบชาในวนสาคญ ๙๑ คาถวายดอกไมธปเทยนวนมาฆบชา ๙๑ คาถวายดอกไมธปเทยนวนวสาขบชา ๙๓ คาถวายดอกไมธปเทยนวนอาสาฬหบชา ๙๗

วนมาฆบชา

คาวา มาฆบชา เปนชอของพธบชาและการทาบญใน

พระพทธศาสนาอยางหนง ซงปรารภการประชมใหญของพระ

สาวก ทเรยกวา จาตรงคสนนบาต

มาฆบชา ยอมาจาก มาฆปณณมบชา หรอ มาฆบรณมบชา แปลวา การบชาในวนเพญเดอน ๓

วนเพญเดอน ๓ น เปนวนสาคญในพระพทธศาสนา คอ

เปนวนทพระพทธองคประทานโอวาทปาตโมกข ในทประชมพระสาวก ซงประกอบดวยองคส ทเรยกวา จาตรงคสนนบาต เพอใหพระสาวกเหลานน มหลกการรวมกนในการประกาศพระศาสนา

คอสงสอนธรรมแกประชาชนตามทองถน บานเมอง และประเทศ

ตางๆ ทวไป

คาวา จาตรงคสนนบาต แปลวา การประชมพระสาวก

ซงประกอบดวยองคส หรอการประชมพรอมดวยองคส กลาวคอ๑

๑. พระสาวกทงหลายทมาประชมวนนน ลวนเปนเอหภกข

คอไดรบอปสมบทโดยตรงจากพระพทธเจา

๒. พระสาวกเหลานน ลวนเปนพระอรหนตผไดอภญญา ๖

ทงสน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒

๓. พระสาวกทประชมวนนน ซงมจานวนถง ๑,๒๕๐ องค๒

มาประชมกนโดยมไดนดหมาย

๔. วนนนเปนวนอโบสถขน ๑๕ คา วนเพญเดอนมาฆะ

พระจนทรเตมดวงบรบรณ

การประชมครงสาคญทสดในสมยพทธกาล ทเรยกวา

จาตรงคสนนบาตน ไดมขน ณ พระเวฬวนมหาวหาร ใกลกรงราชคฤห

ซงเปนเมองหลวงของแควนมคธ เรมแตตะวนบายกอนคาของวน

เพญเดอน ๓ ในปแรกทพระพทธเจาตรสร คอหลงจากวนตรสร

ไป ๙ เดอน

การประชมเชนน มครงเดยวในศาสนาน เปนการประชม

ครงสาคญทพระพทธเจาทรงแสดง โอวาทปาตโมกข คาวา โอวาทปาตโมกข แปลวา โอวาททเปนประธาน

หรอคาสอนทเปนหลกใหญ หมายถงธรรมทเปนหลกสาคญของ

พระพทธศาสนา สาธชนนยมเรยกโอวาทปาตโมกขนวาเปน “หวใจของพระพทธศาสนา”

ความในโอวาทปาตโมกข แบงออกเปน ๓ ตอน พระพทธ

องคตรสเรยงลาดบตอกนเปน ๓ คาถาครง๓

คาถาแรกวา ความอดทน คอความอดกลน เปนตบะอยางยง

พระพทธะทงหลายกลาวพระนพพานวายอดเยยม

ผทารายผอน เปนบรรพชตไมไดทเดยว

ผเบยดเบยนผอน เปนสมณะไมได

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓

คาถาทสองวา การไมทาบาปทงปวง ๑

การยงกศลใหถงพรอม ๑

การทาจตของตนใหผองใส ๑

นคอคาสงสอนของพระพทธะทงหลาย

คาถาทสามวา การไมกลาวราย ๑ การไมทาราย ๑

ความสารวมในพระปาตโมกข ๑

ความเปนผรจกประมาณในอาหาร ๑

ทนอนทนงอนสงด ๑

การประกอบความเพยรในอธจต ๑

นคอคาสงสอนของพระพทธะทงหลาย

ความใน คาถาแรก พระพทธเจาตรสเพอแสดงหลกการ

และแนวทางทเปนลกษณะเฉพาะของพระพทธศาสนา ซงทาให

สามารถแยกจากลทธศาสนาทพระพทธศาสนาไมยอมรบ

ตอนแรกทตรสวา ความอดทน คอทานไว ยนหยดอยได

เปนตบะอยางยง พระองคตรสเพอแสดงใหเหนวา การบาเพญ

ตบะของนกบวชทงหลาย ทนยมทรมานตนเองดวยวธการตางๆ

นน ไมใชเปนวธการเผาผลาญบาปชนดทพระพทธศาสนายอมรบ

สาระสาคญของตบะทพระพทธเจาทรงยอมรบ หรอตบะ

ทถกตอง กคอ ขนตธรรม ความอดทนทจะดาเนนตามมรรคาท

วนสาคญของชาวพทธไทย ๔

ถกตองไปจนถงทสด มความเขมแขงทนทานอยในใจ ดารงอยใน

หลกปฏบตทถกตองนน ไมระยอทอถอย

สงทจะพงอดทน ทสาคญ คอ

๑. ความเหนอยยากลาบากตรากตราในการปฏบตกจหนาท

การงาน รวมทงความหนาวรอน หวกระหาย และ

สงรบกวนกอความไมสบายตางๆ

๒. ทกขเวทนา เชน ความเจบปวดเมอยลา ความเสยดยอก

ระบมบาดเจบ ทเกดแกรางกายในยามปวยไข เปนตน

๓. อาการกรยาทาทวาจาของผ อน ทกระทบกระทง

หรอไมนาพอใจ เชน ถอยคาทเขาพดไมด เปนตน

ความอดทน อดกลน หรออดไดทนได หมายถงการ

ยอมรบไดตอสงกระทบกระทงหรอไมสบายฝนใจเหลานน ไมขง

เคยดขดเคอง ไมแสดงอาการผดปกต สามารถดารงไมตร คงอย

ในเมตตา หรอรกษาอาการอนสงบมนคงในการทากจหรอ

บาเพญกศลธรรม ทาความดงามสบตอไป

ในหลายถนและหลายยคสมย มนษยทงหลายอดไมได

ทนไมได แมตอการทมนษยกลมอนพวกอนมความเชอถอ สง

สอน และปฏบตกจพธตามประเพณนยมและลทธศาสนา

รวมทงอดมการณทแตกตางจากตน มนษยเหลานนไมสามารถ

สมพนธกนดวยวธการแหงปญญา เชน พดจากนดวยเหตผล จง

ทาใหเกดการขดแยงทะเลาะววาท ตลอดจนสงครามมากมาย

การขาดขนตธรรมไดกลายเปนปญหาใหญของมนษยชาต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕

หากมนษยปฏบตตามหลกโอวาทปาตโมกขขอแรกน ก

จะชวยใหโลกดารงอยในสนต และมนษยแตละพวกนนกจะม

โอกาสพฒนาชวตและสงคมของตนไปสความดงามทสงขนไป

ตอนทสอง ทตรสวา พระพทธะทงหลายกลาวพระ

นพพานวายอดเยยมนน ตรสเพอชชดลงไปวา จดหมายของ

พระพทธศาสนาคอนพพาน อนไดแกความดบกเลสและกองทกข

ทงปวงได หรอความเปนอสระหลดพนจากอานาจครอบงาของ

กเลส คอ โลภะ โทสะ และโมหะ ไมใชสวรรค ไมใชการเขารวม

กบพระพรหมผเปนเจา เปนตน

ตอนทสาม ทตรสวา ผทารายผอน เปนบรรพชตไมได

ทเดยว ผเบยดเบยนผอนเปนสมณะไมได นตรสเพอแสดง

ลกษณะของนกบวชในพระพทธศาสนา คอชใหเหนวา ความเปน

สมณะหรอนกบวช มใชอยทการประกอบพธกรรมเปนเจาพธ

หรออยทความศกดสทธมอทธฤทธปาฏหารย สามารถบนดาล

ผลใหแกคนทออนวอนปรารถนา มใชอยทการบาเพญตบะ

ประพฤตเขมงวด หรอการปลกตวออกไปอยในปาในเขาตดขาด

จากผคน มใชอยทการทาหนาทเปนสอกลาง คอยบอกแจงขาวสาร

และความตองการระหวางสวรรคกบหมมนษย แตอยทความเปน

ผไมเบยดเบยน ไมกอความทกขยากเดอดรอนแกใครๆ มแต

เมตตากรณา บาเพญตนเพอประโยชนสขของคนทงปวง

พดสนๆ วา นกบวชหรอพระภกษสงฆในความหมายของ

พระพทธศาสนา คอเครองหมายของความไมมภย เปนสญลกษณ

แหงความรมเยนปลอดภย และการชนามรรคาแหงสนตสข

วนสาคญของชาวพทธไทย ๖

ความใน คาถาทสอง พระพทธองคตรสสรปขอปฏบตในพระพทธศาสนาทงหมดลง เปนหลกการสาคญ ๓ ประการ คอ

๑. ไมทาบาปทกอยาง ไดแก ละเวนความชวทกชนด ทก

ระดบ ตงตนแตประพฤตตามหลกศล ๕ เชน ไมทาลายชวต ไม

ลกทรพย ไมประพฤตผดในกาม เปนตน

๒. ยงกศลใหถงพรอม ไดแก บาเพญความดใหบรบรณ

เชน มศรทธา มเมตตากรณา ฝกจตใหเขมแขง มสมาธ มความ

เพยร มสตรอบคอบ ชอสตยสจรต มความเสยสละ เปนตน

๓. ทาจตของตนใหผองใส ไดแก ชาระจตใหบรสทธ

สะอาด ใหหลดพนจากกเลส เชน ความโลภ ความโกรธ ความ

หลง ความฟงซาน ความหดหซมเซา เปนตน ดวยการฝกอบรม

เจรญปญญาใหเกดความรความเขาใจสงทงหลายตามเปนจรง

จนกเลสและความทกขครอบงาจตใจไมได

จางายๆ สนๆ วา เวนชว ทาด ทาใจใหบรสทธ หลกปฏบตทตรสในคาถาทสองน เปนทงแนวทางและ

ขอบเขตในการทพระสาวกทงหลายจะไปอบรมสงสอนประชาชน

ใหตรงตามหลกการของพระพทธศาสนา และสอนไดเปนแนว

เดยวกน มความเปนอนหนงอนเดยวกนในการเผยแผ

ความใน คาถาทสาม พระพทธองคตรสเพอเปนหลก

ความประพฤตและการปฏบตตน หรอหลกปฏบตในการทางาน

สาหรบผทจะไปประกาศพระศาสนา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗

หมายความวา ทรงวางระเบยบในการไปสงสอนธรรมแก

ประชาชน วาผสอน ตองเปนผไมกลาวราย ตองเปนผไมทาราย

คอ ไมกอความเดอดรอนแกผอน ไมวาดวยกายหรอวาจา ม

วจกรรมและกายกรรมบรสทธสะอาด พดและทาดวยเมตตา

กรณา มความสารวมในพระปาตโมกข คอประพฤตเครงครดใน

ระเบยบแบบแผน รจกประมาณในภตตาหาร ทนอนทนงกให

สงบสงดเหมาะแกสมณะ คอ ตองไมเหนแกกนแกนอน และตอง

มใจแนวแนเขมแขง ไมทอถอย ฝกอบรมจตใจของตนอยเสมอ

รวมความวา ไปทางานกใหไปทางานจรงๆ ทางานเพอ

งาน มงประโยชนสขของประชาชนเปนสาคญ ไมใชไปหา

ความสขสนกสบาย

เนอความ ๓ คาถาของโอวาทปาตโมกขน แสดงใหเหน

วธสงงานของพระพทธเจา การทพระองคทรงสงพระสาวกไป

ประกาศพระศาสนานน กคอพระองคสงพระสาวกใหไปทางาน

ความจรง พระองคเคยสงพระสาวกออกไปแลว ๒ รน รน

แรก เปนพระอรหนตลวน มจานวน ๖๐ องค รนทสอง เปนพระ

อรยบคคลชนเสขภม คอ ยงไมเปนพระอรหนต มจานวน ๓๐

องค

ทงหมดนน พระองคทรงสงไปอยางธรรมดา คอ ตรสสง

เพยงวา “จงจารกไปประกาศพระศาสนา เพอประโยชนและความสขของพหชน” และลงทายวา “ดวยเมตตาการณยแกชาวโลก” มไดมพธการพเศษแตอยางใด

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘

แตในการซกซอมงานคราวน พระสาวกมจานวนมากถง

๑๒๕๐ องค ซงเปนการชมนมครงใหญและครงสาคญ พระองค

จงทรงสงงานหรอนดหมายงานอยางชดเจน และละเอยดถถวน

พระองคทรงสงงานอยางน ศาสนาของพระองคจงแพรหลาย

ไพศาลอยางรวดเรว และยงยนอยอยางมนคงจนทกวนน

โอวาทปาตโมกขทพระพทธเจาตรสน จงเปนตวอยางทด

ของการสงงาน เพราะในการสงงานนน ถาผสง สงใหชดลงไปวา

ทาอะไร เพออะไร ทาอยางไร ดงนแลว ผปฏบตยอมปฏบต

สะดวก และงานกจะสาเรจเปนผลดตามความมงหมายเสมอ

โดยเหตทพระพทธเจา ประทานโอวาทปาตโมกขในวน

เพญเดอน ๓ ฉะนน วนเพญเดอน ๓ จงเปนวนสาคญทาง

พระพทธศาสนา เปนวนทพทธศาสนกชนจดทาพธสกการบชา

เปนพเศษ ทเรยกวา มาฆบชา

พธมาฆบชาน แตกอนกมไดทากน เพงมาทาในรชสมย

ของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท ๔ แหงพระ

ราชวงศจกร นเอง

พธมาฆบชาน มทงพระราชพธ และพธของพทธศาสนกชน

ทวๆ ไป

ในทน จะกลาวเฉพาะพธของพทธศาสนกชนทวๆ ไป

เมอถงวนมาฆบชา ในตอนเชา นอกจากจะมการทาบญ

ตกบาตรตามปรกตแลว สาธชนอาจรบอโบสถศล และฟงเทศน

ตามวดทใกลเคยงหรอคนเคย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙

ในตอนคา นาธป เทยน ดอกไม ไปประชมพรอมกนท

โบสถ หรอเจดยสถานแหงใดแหงหนง ททางวดจดไว

เมอพระสงฆประชมพรอมแลว ยนหนหนาเขาหาสงท

เคารพ คอพระประธาน หรอสถปเจดยอยางใดอยางหนง

คฤหสถทงหลาย ยนถอธป เทยน ดอกไม ประนมมออยถด

พระสงฆออกไป เมอพระภกษทเปนประธานกลาวนาคาบชา ท

ประชมทงหมดวาตามพรอมๆ กน

เมอกลาวคาบชาเสรจแลว พระสงฆเดนนาหนา เวยน

ขวารอบพระอโบสถ หรอพระสถปเจดย ๓ รอบ ซงเรยกวา เวยน

เทยน คฤหสถเดนตามอยางสงบ

ขณะเวยนรอบแรก ใหระลกถงพระพทธคณ รอบท ๒

ระลกถงพระธรรมคณ รอบท ๓ ระลกถงพระสงฆคณ ไมเดนคย

กน ไมหยอกลอกน หรอแสดงอาการไมสภาพอนๆ ในขณะเวยน

เทยน เพราะเปนการขาดความเคารพพระรตนตรย

เมอเวยนเทยนครบ ๓ รอบแลว เขาในพระอโบสถ สวดมนต

ฟงเทศน กณฑแรกจะไดฟงเรองจาตรงคสนตบาต กณฑตอๆ ไป

อาจเปนเรองโพธปกขยธรรม หรอเรองอนๆ ททางวดเหนสมควร

บางวดมเทศนจนตลอดรง

ขอทควรทาเปนพเศษในวนนน กคอ ควรพจารณา

ความหมายของการเวนชว ทาด ทาจตใจใหบรสทธ ใหเขาใจ

ชดเจนลกซง แลวตงใจปฏบตใหไดตามนน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๑๐

เชงอรรถ

๑ ม.อ.๓/๑๕๕ (ปปญจสทน อรรถกถาแหงมชฌมนกาย ภาค ๓ หนา ๑๕๕) จดลาดบตามอยาง พทธ.อ. ๑๘๔ (มธรตถวลาสน อรรถกถาแหงพทธวงส หนา ๑๘๔) และ ท.อ.๒/๑๒ (สมงคลวลาสน อรรถกถาแหงทฆนกาย ภาค ๒ หนา ๑๒)

๒ เปนพระปราณชฎล (ชฎลเกา) ๑๐๐๐ องค พระปราณปรพาชก (เคยเปนปรพาชก) ๒๕๐ องค

๓ ด คาถาโอวาทปาตโมกข ท ท.ม.๑๐/๕๔ (ทฆนกาย มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๐ ขอ ๕๔); ข.ธ.๒๕/๒๔ (ขททกนกาย ธรรมบท พระไตรปฎก เลม ๒๕ ขอ ๒๔)

วนสงกรานต

ตรษสงกรานต เปนเทศกาลสนปเกาขนปใหมของไทย

ตามประเพณโบราณ เปนระยะเวลาเขาฤดรอน เสรจจากการ

เกบเกยวขาว ประชาชนสวนใหญวางจากการทาไรไถนาทเปน

งานประจา จงถอเอาระยะเวลานเปนตอนทจะทาบญใหญแลว

เลนสนกสนานรนเรงกน

วนตรษ คอวนสนป ตรงกบวนแรม ๑๕ คาเดอน ๔ วนสงกรานต เปนวนขนปใหม ตรงกบวนท ๑๓ เมษายน

พงสงเกตวา วนตรษ ถอตามจนทรคต วนสงกรานต ถอ

ตามสรยคต แตเทศกาลตรษยงมถอกนอยเพยงในบางทองท

เทานน และตามปกตทากน ๓ วน ตงแตวนแรม ๑๔ คาเดอน ๔

ถงขนคาหนงเดอน ๕

อยางไรกตาม ในเมอแยกวนสนปเกา กบวนขนปใหม

ออกหางกน ประชาชนกมชวงเวลาสาหรบทาบญ และเลน

สนกสนานรนเรง หรอเทยวเตรพกผอนตดตอกนหลายวน จง

อาจฉลองกนตงแตวนตรษ ไปจนถงวนเปลยนศกราชใหมในวน

สงกรานต

พวกแมบานกจะทาขนมเตรยมไว สาหรบตอนรบแขก

ทมาเทยวทบาน และนาไปเยยมแจกญาตมตร ขนมททาระยะน

คอ ขาวเหนยวแดง ขาวเหนยวแกว

วนสาคญของชาวพทธไทย ๑๒

หนมสาวกมารวมทาขนม ชวยกนกวนขาวเหนยว คยกน

ไป รองราทาเพลงกนไป หรอมการละเลน เชน เลนเพลง

พวงมาลยกนในตอนคาคน สนกสนานกนไปจนถงสงกรานต

ในภาคอสานบางแหง เขาทาบญตรษสงกรานตแยกเปน

๒ ระยะ คอ ทาบญตกบาตรกลางลานในวนตรษ และทาบญตก

บาตรทลานบานในวนสงกรานต บางแหงในจงหวดนครราชสมา

มกอพระเจดยทรายเปน ๒ ตอน คอ กอทลานวดในวนตรษ และ

กอทกลางลานบานในวนสงกรานต

ในทน มงจะกลาวเรองสงกรานต พดถงตรษแตพอ

ทาวความเทานน

“สงกรานต” เปนคาภาษาสนสกฤต แปลวา เคลอนยาย

ในทนหมายถงการเคลอนยายของพระอาทตย คอ พระอาทตย

ผานหรอเคลอนยายเขาไปในจกรราศใดราศหนง กเรยกวา

สงกรานต

จกรราศ คอ รปวงกลมในทองฟา ซงสมมตวาเปนทางท

พระอาทตย พระจนทร และดาวพระเคราะหโคจรเวยนผานไป

โคจร แปลวา การเทยวไป หรอทางทเทยวไปของพระ

อาทตย

จกรราศนน แบงตามขวางออกเปน ๑๒ สวนเทากน

เรยกวา ๑๒ ราศ แตละราศมกลมดาวอยในนนเปนเฉพาะแตละ

ราศ (“ราศ” แปลวา กอง หรอหม ในทนหมายถง หมดาว หรอ

กลมดาว) กลมดาวในราศหนงๆ มหลายดวง เรยงรายกน คน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๓

มองเหนเปนรปตางๆ และสมมตเรยกชอกลมดาวนนๆ ไปตาม

รปทมองเหน เชน เปนกลมดาวแพะ (ราศเมษ) กลมดาววว

(ราศพฤษภ) เปนตน

เราเหนวาพระอาทตยโคจรเขาไปในราศใด จนกวาจะ

ผานพนราศนนไปสราศอน กเปนเวลาเดอนหนง เมอผานไป

ครบ ๑๒ ราศ กนบโดยประมาณวาเปนปหนง

ราศนน แบงตามมาตราวดเปนราศละ ๓๐ องศา รวมทก

จกรราศเปน ๓๖๐ องศา แตดาวตางๆ ในกลมของราศทงหลาย

มคาบเกยวหรอเหลอมลากนบาง การแบงเดอนจงมวนและเวลา

ไมเทากน

ชอเดอนตางๆ เรากตงไปตามชอสมมตของกลมดาวแต

ละราศ โดยเอาคาวา อายน หรอ อาคม ตอทายเขาไป

อายน และอาคม แปลวามาถง เหมอนกนทงสองคา แต

เราแยกใชใหตางกน เพอแยกเปนเดอนทม ๓๐ วน (ตอดวย

อายน) และเดอนทม ๓๑ วน (ตอดวยอาคม) เปนทสงเกตไดงาย

ราศ หรอกลมดาว ๑๒ นน คอ

เมษ = กลมดาวแพะ พฤษภ = กลมดาววว มถน = กลมดาวรปคนค กรกฎ = กลมดาวป สงห = กลมดาวสงห กนย = กลมดาวรปหญงสาว ตล = กลมดาวคนชง พฤศจก = กลมดาวแมงปอง ธน = กลมดาวธน มกร = กลมดาวมงกร กมภ = กลมดาวหมอ มน = กลมดาวปลา

วนสาคญของชาวพทธไทย ๑๔

เอา อายน หรอ อาคม ตอเขาไป เปน เมษายน (พระ

อาทตยมาถงราศดาวแพะ) มกราคม (พระอาทตยมาถงราศดาว

มงกร) ดงนเปนตน

วนและเวลาทพระอาทตยยายจากราศหนง และยกไปส

อกราศหนง ทานเรยกวาสงกรานตเดอน แตในวนและเวลาท

พระอาทตยยกขนสราศเมษ คอในเดอนเมษายน เขาเรยกเปน

พเศษวา “มหาสงกรานต” เพราะเปนวนยายป คอ ยายจากป

เกา ยกขนสปใหมดวย แตบดน เมอพดถงสงกรานต กหมายถง

มหาสงกรานตนนเอง สงกรานตเดอน ไมมพดถงกน

การทถอเอาวนมหาสงกรานตเปนวนขนปใหม คอตงตน

ปในวนท ๑๓ เมษายนนน เปนเรองมาจากอนเดยภาคเหนอ ซง

อยเหนอเลยเขตรอนขนไป มฤดกาลไมเหมอนกบของเรา

ทนน ตอจากฤดหนาว เขามฤดวสนต แปลวาฤดใบไมผล ซงเปนระยะเวลาทธรรมชาตและผคนสดชน แจมใส ราเรง เบกบาน

ดวยไดผานพนฤดหนาวทแสนจะยากเขญทรมาน และเงยบหงอย

เหยวแหง มาสฤดกาลทอนสบาย ตนไมประดงกนผลดอกสวย

งาม แตกใบใหมเขยวชอม ธรรมชาตกสดชน ผคนกราเรงยนด

เหมอนไดฟนคนชวตใหม จงถอเอาตนฤดวสนตเปนวนขนปใหม

ในประเทศของเรา ถงจะไมมฤดวสนตกตาม แตเทศกาล

นกเหมาะเขากบความเปนอยของเราดวย เพราะเปนระยะเสรจ

สนฤดทางาน เปนเวลาเหมาะสาหรบพกผอนสนกสนานราเรง

ดงไดกลาวแลว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๕

สงกรานตของไทย ตามปกตม ๓ วน คอ วนท ๑๓, ๑๔

และ ๑๕ เมษายน

วนท ๑๓ คอวนตน เปน วนมหาสงกรานต นบเปนวนขนปใหม

วนท ๑๔ คอวนกลาง เปน วนเนา คอ วนอยเฉยๆ วาง

มแตเลนสนก

วนท ๑๕ คอวนสดทาย เปน วนเถลงศก หรอพระยาวน

คอ วนขนศกราชใหม สมยกอน บางป สงกรานตม ๔ วน คอ วนท ๑๓-๑๖

เมษายน วนกลางระหวางวนตนและวนสดทาย เปนวนเนา ๒

วน คอถาปใด พระอาทตยยกขนสราศเมษ เปนเวลาเลยเทยงคน

ไปแลว สงกรานตปนนม ๔ วน

วนจาย คอวนท ๑๒ เมษายน กอนถงวนสงกรานตวน

หนง เปนวนเตรยมซอหาสงของสาหรบทาบญในวนมหาสงกรานต

เตรยมเครองเสอผาใหมๆ ไวแจก และทาขนมกวนกนแทบทก

บาน สาหรบนาไปทาบญถวายพระและแจกแกผนบถอและเพอน

บาน เปนการแสดงไมตรจต พรอมทงเปนการแสดงฝมอกวน

ขนมกนไปดวยในตว

ขนมททากนสามญ กคอ ขนมเปยกขาวเหนยวแดง และ

กะละแม กอนถงวนจายน พวกผหญงโดยเฉพาะสาวๆ จะ

ตระเตรยมตว หาผานงผาหมใหมๆ อยางดไว มการตดผมจบ

เขมากนไร เปนพเศษ และจดหาแปงหอมนามนหอมไวพรอม เพอ

แตงตวใหสวยงาม และผดลบไลใหจรงกลนในวนสงกรานต

วนสาคญของชาวพทธไทย ๑๖

ทางฝายวด ตามปกต พระกกวาดลานวด เณรและเดกๆ

ศษยกชวยทาหนาทถอนหญากนอยแลว กอนวนสงกรานต พระ

เณรและศษยกจะชวยกนทาความสะอาดเปนพเศษ ตระเตรยม

สถานทไวใหชาวบานมาทาบญโดยสะดวก

วนมหาสงกรานต คอ วนท ๑๓ เมษายน เปนวนตน

ของปใหม ถอวาเปนวนสาคญ มการทาบญกนทวไปเปนงาน

ใหญ ชาวบานตนนอนกนแตมด จดแจงหงขาวอนแกง เตรยม

อาหารเพอไปตกบาตรถวายพระ

ครนหงอาหารเสรจ จดเตรยมอาหารและสงของถวาย

พระบรรจลงภาชนะเสรจแลว กเอาเสอผาเครองนงหมใหมท

เตรยมหาไวแตเนนๆ กอนสงกรานต มาแตงตว โดยเฉพาะพวก

ผหญงจะพยายามแตงใหสวยเปนพเศษ เพอไปอวดกน

เสรจแลวกแบกบาง หามบาง นาอาหารเครองไทยธรรม

ไปวด เดนกนเปนหมๆ มหนาตาสดชนแจมใสเบกบาน สบายใจ

ถงวดแลว กเรมพธทาบญ ตกบาตรกลางลานวดแลว ก

เลยงพระ ฉนเชาทศาลาการเปรยญ หรอปะราทสรางขนสาหรบ

งาน พระฉนเสรจ อนโมทนาแลว กกลบบาน

ตอจากนน พวกหนมๆ สาวๆ กรบกนขาวแตงตวดวย

เสอผาสารบใหม พากนไปเกบดอกไมทในปา ซงกาลงบาน

สะพรงสวยงามทวทงปาในระยะตรษสงกรานต ไปกนเปนหมๆ

๕ คนบาง ๑๐ คนบาง เกนกวานนบาง ปนกนไปทงหญงทงชาย

เกบดอกไมไป กคยหยอกลอกนไป สนกสนานเบกบานใจ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๗

เมอเกบดอกไมไดแลว กไปทบรเวณโบสถ หรอเจดยใน

วด แยกหญงชายเปนคนละพวก แลวเลนวาเพลงพษฐาน คอ

อธษฐานเกยวกบเนอคหรอครกกน

เสรจบชาวาเพลงพษฐานกนแลว กไปเลนสนกกนทลาน

วด หรอลานหมบานกได เชน เลนพวงมาลย ชกเยอ มอญซอน

ผา เปนตน เลนกนตลอดวน พกเฉพาะตอนไปหงหากนอาหาร

ครนถงตอนเยน หลงอาหารแลว กมการเลนรวมใหญท

ลานของหมบาน เปนตอนทสนกสนานมากทสด เรยกวาเลน

นกขตฤกษสงกรานต เลนจนคา บางทกตอถงกลางคน การเลน

มหลายอยาง เชน เลนราหม เลนเพลงดงลาใยแกกน ระบาบานไร

เขาแมศร หนผ ลงลม นางดง เปนตน สดแตเลอกกน

เลนกน ๓ วนบาง ถง ๗ วนบาง บางทเลนกนไปถง ๑๕ วนกม

เพราะถาฝนยงไมตก เรมทานายงไมได กเลนสนกกนไปกอน

วนมหาสงกรานต คอ วนท ๑๓ เมษายนน ทางเมอง

เหนอเรยกวา “วนสงขารลอง” ชาวบานปดกวาดทาความสะอาด

บานเรอนและซกฟอกเสอผากนเปนการใหญ เปนการกาจด

อปรยจญไรเกาๆ ใหหมดไป เปนมงคลสาหรบปใหม

นอกจากน ในสมยกอนยงมการยงปนอกดวย คงเปน

ทานองขบไลผรายหรอเสนยดใหหายสญไป

ในวนเนา คอ วนท ๑๔ และวนเถลงศก หรอ

พระยาวน คอ วนท ๑๕ เมษายน กมการทาบญตกบาตร และ

การเลนสนกสนานสบเนองไปแตวนตนนนเอง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๑๘

เฉพาะวนเนา ทางเมองเหนอเรยกวา “วนเนา” เปนวน

พกผอนอยบาน ไมไปไหนๆ มแตหงตมอาหาร จดสารบเตรยม

ไวสาหรบไปทาบญอทศใหบรรพบรษในวนพระยาวน คอ

วนรงขน และแจกปนอาหารไปตามญาตมตร มการขนทรายจาก

แมนาปงไปกอพระเจดยทรายในวด และเรมเลนสาดนากนในวน

เนาน ในขณะทขนทรายเขาวดนนเอง

กจกรรมตางๆ ทเปนลกษณะพเศษของวนสงกรานต

นอกจากการทาบญตกบาตรและการเลนสนกสนานตางๆ แลว

กไดแก การกอพระเจดยทราย การปลอยนกปลอยปลา การ

บงสกลอฐ การรดนาดาหว และสรงนาพระ

การกอพระเจดยทราย มกทาทในวดในวนสงกรานต แต

กไมมกาหนดตายตว ทกอใกลเคยงวนสงกรานต และทาทหาด

ทรายบาง ทกลางลานบานบางกม ทกอในวด กเปนการชวยขน

ทรายเขาวด ไดทงบญและความสนกสนานดวยในตว

การปลอยนกปลอยปลา โดยมากเปนการปลอยปลา ทากนระหวางสงกรานตไดทง ๓ วน ในหมบานคนเชอมอญ ม

ประเพณแหปลาไปปลอยกนอยางสนกสนานดวย

การทาบญปลอยปลาน สนนษฐานวา คงจะเปนการชวย

ปลาทตกคลกอยในแองในหนองทนากาลงแหงงวดในฤดรอน ให

รอดมชวตสบพชพนธอยไดตอไป

การบงสกลอฐ ญาตผใหญ หรอบรรพบรษ จะทาในวน

สงกรานต วนไหนกได แตโดยมากทากนในวนเดยวกบสรงนา

พระ โดยเฉพาะวนทายของสงกรานต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๑๙

ถาเกบอฐไวทบาน กนาอฐไปรวมกนทวด โดยมากทาท

ศาลาการเปรยญทเลยงพระ เปนการทาบญรวมญาต นมนต

พระสงฆทงวดใหสวดมาตกาบงสกลอฐ เปนการทาบญอทศกศล

แก ป ยา ตา ยาย เปนตน ทลวงลบไปแลว เปนการแสดงความ

ระลกถงทานเหลาน ในโอกาสอนถอกนวาสาคญ และเปนสร

มงคล เทากบใหทานไดมสวนรวมในความสขสดชนกบลกหลาน

คนทยงมชวตอย เปนการแสดงความกตญกตเวทสวนหนง

ถาอฐของทานบรรจไวทเจดย หรอทแหงอนในวด ก

นมนตพระไปบงสกลทตรงนน

การสรงนาพระ รดนาดาหวผใหญ ตามปกตทาในวนสดทายของสงกรานต เปนพธทายสด

สาหรบพระพทธรปนน แตเดมเขาไมมไวในบานเรอน

เพราะถอเปนสงศกดสทธทเคารพบชาอยางสง ไมควรไวใน

บานเรอน แมเมอเรมมพระไวบชาทบาน เขากสรางหอพระขน

เปนทประดษฐานโดยเฉพาะตางหาก

เมอพระพทธรปมอยแตทวด การไปสรงนาพระพทธรป

กดจะยงมความหมายสาคญมากขน

การสรงนน อยางงายๆ กมดอกไมธปเทยนไปบชา แลว

เอานาอบประพรมทองคพระพอเปนพธ

บางแหงอญเชญพระพทธรปออกมาจากโบสถ หรอวหาร

เปนตน มาตงในทจดไวเปนพเศษใหประชาชนไดสรงนา

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒๐

บางถนกจดทาเปนรางทอนาใหประชาชนเทนาสรงลงไป

ในราง ปลอยใหไหลไปตกทประพทธรปหรอพระธาต ซงตงอยท

ตรงปากทอ บางแหงตงใหสรงอยทกวนตลอด ๑๕ วนจงเลก

สวนการสรงนาพระสงฆ อาจสรงเฉพาะเจาอาวาส สรง

กนจรงๆ อยางอาบนาให หรอเทนาอบนาหอมรดลงทมอ ใหนา

ไหลลงไปในขนทตงรองไว บางแหงทาเปนรางหรอทอไหลมาสรง

อยางเดยวกบสรงพระพทธรป

สรงเสรจแลว ครองไตรจวรชดใหมทชาวบานจดถวาย

จากนนขนธรรมาสน เทศนอวยพรปใหม หรออาจเทศนกอนทา

พธสรงกได

เสรจจากสรงนาสมภารแลว จงไปสรงพระอนๆ ทตนรจก

หรอนบถอ แตทวไปในบดนนยมจดสรงนาพระสงฆหมดวด

รวมทงเจาอาวาสพรอมทเดยวกน เมอสรงนาพระแลว กเลน

สนกสาดนากนเอง

การรดนาผใหญ บางแหงนดใหมาประชมพรอมกน ณ ท

ซงจดไวในวด นมนตพระมาใหศลแลว เรมพธรดนา คออาบนา

ให แลวเอาผานงหมใหมใหผลด พรอมทงมดอกไมธปเทยนเปน

เครองสกการะ แตททากนทวไปคอ ไปขอรดผใหญทตนคนเคย

หรอเคารพนบถอ แลวทานใหศลใหพรเพอความสขปใหม

การดาหว เปนประเพณของทางเมองเหนอ คอการไปรด

นาผใหญในวนพระยาวน ไดแกในวนเถลงศกท ๑๕ เมษายน

นนเอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๑

พธทา คอ นาดอกไมธปเทยน และผาใหมสาหรบผลดไป

พรอมทงหมากพล กบนาสมปอยสาหรบใชแทนสบและนาอบ

ผใหญรบเครองดาหวแลว กเอานาสมปอยและนาอบประพรม

บนศรษะ แลวใหศลใหพรตามธรรมเนยม

ปจจบน พธสวนนมกทากนรวบรดสงวนเวลาตามกาล

สมย คอ จดพธสรงนาพระพทธรปและพระสงฆหมดทงวดพรอม

ในคราวเดยวในวนทายของสงกรานต (ถามงานวนเดยว กทาใน

วนท ๑๓) และเลนสาดนากน เสรจแลวกลบบาน เอานาอบไทย

ไปรดนาญาตผใหญหรอทานทตนเคารพนบถอตามบานตางๆ

รบศลรบพรจากทานเพอความสขสวสดสบตอไป

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒๒

สงกรานต: กาวผานราย ยายสด ในทางดาราศาสตรโบราณ และโหราศาสตร สงกรานต

หมายถง การทดวงอาทตยโคจรยายราศ คอ ออกจากกลมดาว

หนง เขาสอกกลมดาวหนง ดงไดพดถงมาครงหนงแลว

การเคลอนยายกาวไปอยางน หมายถงการผานไปของ

กาลเวลา สงกรานตมาถงครงหนง กหมายถงเวลาผานไปปหนง

เมอเวลาผานลวงไป กหมายถงความเปลยนแปลงของสง

ทงหลายดวย เรมแตชวตและวยของมนษย สวนทผานไปแลว

เพมขน และสวนทเหลอนอยลง

ภาวะเชนน มองจากทางธรรม ยอมเปนเครองเตอนสต

ใหไดนกไดคด ทบทวนความเปนไปขางหลง และคดตระเตรยม

สงทหวงขางหนา สงใดผดพลาด กเปนโอกาสทจะละเลกเสย สง

ใดดงาม เปนไปเพอความเจรญกาวหนา กควรจะไมประมาท เรง

ขวนขวายทาใหจรงจงตอไป

สงกรานต แปลวา กาวไปด หรอกาวไปอยางด กได ถาแปลอยางน กเปนเครองสนบสนนความหมายในทางทดมาก

ยงขน โดยใหคตวา สงใดเปนความผดพลาดเสยหาย นอกจาก

ละเลกแลว กใหลมเสยได สงทผานไปแลว กใหเปนอนผานพน

ไป ตอไปนมากาวไปสทใหม ทสดใสดงาม

ถาแปลอกอยางหนง สงกรานต กหมายถงการกาวไปดวยกน หรอพรอมกนกาวไป ตามความหมายอยางน เลงถง

ความสามคค หรอการกระทาของหมชน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๓

สงกรานตเปนเวลาสาหรบทกคนจะรวมใจกนแสดงความ

พรอมเพรยงสามคคและนาใจไมตร ชวยกนทากจเพอสวนรวม

นาสงคมหรอชมชน ใหกาวไปสความเจรญรงเรอง

สงกรานต ยงแปลไดอกวา การกาวไปรวมกน เมอแปล

อยางน ยอมใหความหมายวา คนทงหลาย แมอยตางแหงกน ถง

เวลาน ตางกาวเขาไปหากน ไปรวมกนเปนกลมเปนกอน ผนก

กนเปนอนหนงอนเดยว

เมอถอคตนจากสงกรานต ผทมเรองผดพองหมองใจกน

แตกแยกกระจดกระจายกน หรอผดพลาดพลงเผลอตอกน ถง

เวลานลมเรองผดพองกนเสย ใหอภย หนมาปรองดองสามคค

กน ทาใหเกดความเปนปกแผนมนคง เปนฐานทจะใหหมคณะม

กาลงแขงแรงยงขน

แปลความหมายคาวา “สงกรานต” มาแลวหลายอยาง

ควรยตเสยท แตกอนทจะจบ นกขนมาถงตานานเกยวกบกาเนด

สงกรานต เหนควรนามากลาวไวดวย พอใหเรองสงกรานตใกล

ความสมบรณมากขน และบางทจะไดคตสอนใจเพมขน

ใจความของตานานนนมวา กาลนานมาแลว มมาณพ

หนงชอธรรมบาลกมาร เปนผมสตปญญาเฉลยวฉลาดยงนก ได

เรยนรแตกฉาน เจนจบศลปศาสตร

ครงนน ทาวกบลพรหมทราบกตศพท จงมาหยงด

สตปญญาของธรรมบาล โดยตงคาถาม ๓ ขอวา เวลาเชา เวลา

กลางวน และเวลาคา สรอยทใด

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒๔

การแพชนะในการตอบคาถามน เอาศรษะเปนเดมพน

ถาธรรมบาลกมารตอบไมได จะตองยอมใหตดศรษะถวายแด

กบลพรหม แตถาธรรมบาลตอบได ทาวกบลพรหมจะยอมสละ

พระเศยรตอบแทน

เบองแรก ธรรมบาลกมารหาคาตอบไมได จนปญญา แม

กบลพรหมจะใหเวลาถง ๗ วน แตเวลา ๖ วนแรกกจวนจะผาน

ไปเปลา จนธรรมบาลกมารทอแทใจทอดอาลยชวต บงเอญไป

นอนใตตนไมใหญทมนกอนทรผวเมยจบอย ไดยนคาตอบปญหา

จากนกอนทรนน ซงสนทนากนดวยความหวงวาจะไดกนเหยอ

คอศพของธรรมบาลกมาร

คาตอบนนวา เวลาเชา สร หรอราศอยทหนา คนจงลาง

หนา เวลากลางวน อยทอก คนจงประพรมอก เวลาคา อยทเทา

คนจงลางเทากอนเขานอน

เมอไดคาตอบเชนน ผทเสยศรษะจงกลายเปนฝายทาว

กบลพรหม และทาวกบลพรหมนน กรกษาปฏญญามนคง

ปฏบตตามสญญาโดยเครงครด

อยางไรกตาม กบลพรหมนนทรงมหทธานภาพ หากตด

เศยรแลว ภยอาจเกดแกโลกได เพราะหากเศยรตกถงแผนดน

ไฟจะไหมโลก หากปลอยไปในอากาศ ฝนกจะแลง หากทงใน

มหาสมทร นากจะแหง

ดวยความกรณาตอชาวโลก ทาวกบลพรหมจงตรสสง

ธดาทง ๗ ใหเอาพานมารองรบเศยร นาไปประดษฐานไวทเขา

ไกรลาส

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๕

เมอครบกาหนด ๓๖๕ วน ตามสมมตวาเปนปหนง ใน

วนสงกรานต ธดาทง ๗ กผลดเวรกนมาอญเชญเศยรนน แห

รอบเขาพระสเมรคราวหนง แลวประดษฐานไวทเดม ทาอยางน

หมนเวยนกนไปคนละป จนครบรอบธดาทง ๗ องค

ตามตานานน ใหเหนคตอยางหนงวา อนมนษยทงหลาย

ทเกดมา ดนรนตอสเพอชวต แลวกสนสดดวยตายไปในโลกน

ตางถกครอบงาดวยอวชชา ไมรความจรงของธรรมชาตท

แวดลอมตน ทสดแมแตชวตของตน กไมเขาใจสภาวะทแทจรง

ผทไมรแจงความจรงของธรรมชาต ไมรเทาทนชวต ก

ยอมตองเสยศรษะ ปลอยชวตถกกลนหายหมดไปเปลา

แตมนษยบางคน เพราะถกธรรมชาตบบคน ดวยความ

หวาดกลวนนแหละ เปนเหตใหศกษาคนควาแสวงสจธรรม ใฝหา

คาตอบแกชวตของตน ผทคนควาหาคาตอบได เปนผรเทาทนชวต

ยอมกลบเปนผมชยตอธรรมชาต เปนผทธรรมชาตยอมมอบชวต

ให เปนผดารงชวตอยอยางแทจรง คมกบการทเกดมา เมอ

ดารงชวตอยอยางแทจรงแลว กไมตองหวนตอการเกดการตาย

อยางไรกตาม ความมชยตอธรรมชาตในทน มไดหมาย

เพยงการเอาชนะธรรมชาตภายนอกอยางเดยว แตหมายถงการ

เอาชนะธรรมชาตภายในตนดวย คอธรรมชาตซงอยทชวตจตใจ

ของตนนแหละ ชยชนะทเกดจากความรเทาทนสภาวะทแทจรง

ของสงทงหลาย และรจกวางจตใจอยางถกตองตอโลกและชวต

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒๖

เมอมองดไป สงกรานต กมความหมายใหมองไดหลายอยาง ทงทมองอยางชาวบานและชาววด ทงทลกซง และทเปน

พนๆ

แมจะมองอยางงายๆ กยงไดความหมายวา เพราะ

สงกรานตเปนเวลาทดวงอาทตยอยใกลเสนศนยสตร ประเทศท

อยใกลเสนศนยสตร มอากาศรอนทสดในรอบป ในฤดกาลท

รอนจดเชนน คนจงสนกสนานรนเรงและแสดงความปรารถนาด

ตอกน ดวยการรดนาสาดนา ชวยดบความเรารอนใหเกดความ

ชมชนเยอกเยน เปนความสขอยางหนง

จะมองความหมายอยางไหน และจะคดไปกอยางกตาม

เมอวนสงกรานตมาถงแลว กควรใหไดความหมายสกอยาง จะ

ไดเปนสงกรานตทไมผานไปเสยเปลา

ขอเพยงวา ความหมายทไดนน ควรจะเปนความหมายท

ดงาม ชวยเชดชชวตจตใจใหเบกบานและประณตผองใสมากขน

หากไดหลายอยาง หรอครบทกอยาง กยงด

ถานกอะไรไมได กเอาแคหวเรองวา “สงกรานต — กาวผานราย ยายสด” วนสงกรานตน กคงจะไมเปนหมนเสยทเดยว

วนวสาขบชา

คาวา วสาขบชา เปนชอของพธบชา และการทาบญในพระพทธศาสนาอยางหนง ซงปรารภ วนประสต วนตรสร และวนปรนพพาน ของพระพทธเจาเปนเหต

คาวา วสาขบชา เปนคาเรยกสน ทตดมาจากคาภาษา

บาลวา วสาขปณณมปชา บางทกเขยนเปน วศาขบชา ซงเปนรปทตดมาจากคาภาษาสนสกฤตวา วศาขปรณมปชา แปลวา

การบชาในวนเพญเดอน ๖

วนเพญเดอน ๖ น เปนวนสาคญทางพระพทธศาสนาวน

หนงในรอบป เพราะเปนวนทพระพทธเจาประสต ตรสร และ

ปรนพพาน เหตการณทงสามรวมกนในวนน เปนมหศจรรย

ความสาคญของวนวสาขบชา บรรดาวนสาคญทางพระพทธศาสนา ประเภทราลกถง

เหตการณและบคคลสาคญในอดต วนวสาขบชา นบวาเปนวน

สาคญทสด ทงในแงทเปนวนเกาแก มมาแตโบราณ และในแงท

เปนสากล คอเปนทยอมรบอยางกวางขวาง มการจดงานฉลอง

กนทวไปในประเทศทงหลายทนบถอพระพทธศาสนา

วาถงเฉพาะในประเทศไทย การจดงานฉลองวนวสาขบชา

คงจะไดมมาตงแตสมยสโขทย โดยอาจจะสบมาจากการตดตอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๗

กบลงกาทวป ทมงานวสาขบชามานานแลว และหนงสอเรองนาง

นพมาศ กเลาเรองพธวนวสาขบชาในกรงสโขทยไวดวย

ในสมยอยธยา กเขาใจวามการฉลองใหญ ทงงานหลวงงาน

ราษฎร ตลอด ๓ วน ๓ คน ครนกรงแตกแลว ประเพณจงเสอม

ทรามไป จนมการฟนฟขนใหมในรชกาลท ๒ แหงกรงรตน-

โกสนทร โดยมพระราชโองการ เมอ จ.ศ. ๑๑๗๙ (พ.ศ. ๒๓๖๐)

กาหนดใหมงานสมโภชประจาปเปนการใหญยงกวางานใด ๆอน๑

ความในพระราชกาหนดพธวสาขบชา จ.ศ. ๑๑๗๙ วา

ทรงมพระทยปรารถนาจะบาเพญพระราชกศลใหมผลวเศษยง

กวาทไดทรงกระทามา จงมพระราชปจฉาถามคณะสงฆ มสมเดจ

พระสงฆราช (ม) เปนประธาน ซงไดถวายพระพรถงโบราณราช

ประเพณงานวสาขบชาดงสมยพระเจาภาตกราช แหงลงกาทวป๑

เปนเหตใหทรงมพระราชโองการกาหนดวนพธวสาขบชานกขต

ฤกษใหญ ครงละ ๓ วน สบมา

อยางไรกตาม ครนกาลลวงนานมา สภาพสงคมเปลยนแปลง

ไป งานวนวสาขบชากคอยซบเซาลงอกโดยลาดบ

ในรชกาลท ๔ คอประมาณ ๑๐๐ ปเศษลวงแลว เมอ

ประชาชนยงยดมนในประเพณดอย พระบาทสมเดจพระจอม

เกลาเจาอยหวไดทรงพระราชดารถงความสาคญของการประชม

ใหญแหงพระมหาสาวกของพระพทธเจา ทเรยกวา จาตรงค-

สนนบาต จงไดทรงจดงานวนมาฆบชา ขนเปนครงแรก ทาใหม

วนสาคญทางพระพทธศาสนาเพมขนอกวนหนง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๒๘

เวลาลวงมาอกนาน จนถง พ.ศ. ๒๕๐๐ มการจดงาน

ฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ เปนงานสมโภชครงยงใหญ

หลงเสรจงานแลว คณะสงฆไทยครงนน ไดประชมกนมมต

วา วนเพญเดอน ๘ ทพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาโปรด

พระเบญจวคคย เปนวนทสาคญมาก เพราะเปนการประดษฐาน

พระพทธศาสนา สมควรจดขนเปนวนสาคญทมการเฉลมฉลอง

เปนพทธบชาอกวนหนง วนอาสาฬหบชา จงไดเกดมขนตงแต

พ.ศ. ๒๕๐๑ เปนตนมา

นอกจากน ยงมวนสาคญประเภทบชาอกวนหนง คอ วน

อฏฐมบชา ตรงกบแรม ๘ คา เดอน ๖ เปนวนทระลกงานถวาย

พระเพลงพระบรมสรระของพระพทธเจา

วนอฏฐมบชาน แมวาคงจะไดมมาแตโบราณใกลเคยงกบ

วนวสาขบชา แตไมมประวตเดนชด ทงไมเปนทรจกกนอยาง

กวางขวาง และในปจจบนกไมจดเขาเปนวนสาคญในทางราชการ

จงไมจาตองนามาเปรยบเทยบดวย

สวนในวงการพระพทธศาสนาระหวางประเทศ วนสาคญ

ทรจกกนทวไปมเพยงวนเดยว คอ วนวสาขบชา แมวาการคานวณวนเวลาจะแตกตางกน และเรยกชอวน

แตกตางกนไปบาง เชน ประเทศพทธศาสนาในอาเซยตะวนออก

เฉยงใต จดงานตามปฏทนจนทรคต ในวนเพญเดอน ๖ แตชาว

พทธญปนจดงานฉลองวนประสตพระพทธเจาตามปฏทนสรย-

คต ในวนท ๘ เมษายน คนไทยเรยก วสาขบชา คนลงกาเรยก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๒๙

เพยนไปวา วสค หรอ วซค (Vesak หรอ Wesak) ดงน เปนตน

แตสาระสาคญของงานกคงเปนอนหนงอนเดยวกน

ปจจบน ในวงการพระพทธศาสนาระหวางประเทศ ไดม

การพยายามชกชวนใหชาวพทธทกประเทศจดงานวนวสาขบชา

พรอมตรงในวนเดยวกน คอ ในวนขน ๑๕ คา เดอน ๖ และ

เรยกชอวนนนวา “The Buddha Day”

วนวสาขบชา เปนวนทระลกการประสต ตรสร และ

ปรนพพานของพระพทธเจา เปนวนทเกยวของกบพระบรมศาสดา

ผทรงประดษฐานพระพทธศาสนาโดยตรง เมอมวนวสาขบชา

แลว จงมวนอาสาฬหบชา และมาฆบชา เปนตนได

เจาชายสทธตถะประสตแลว มพระพทธเจาอบตขนแลว

เหตการณอนๆ เชน การแสดงธรรม และการประชมพระสาวก

จงตดตามมา แมพจารณาในแงน กตองนบวาวนวสาขบชาสาคญ

ทสด

การประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา

ปรากฏขนตรงในวนเดยวกน คอวนเพญเดอน ๖ เปนความ

ประจวบพอดทหาไดยากยงนก หรออาจจะหาไมไดอกเลย นบวา

เปนเรองนาอศจรรย ทาใหวนวสาขบชา เปนวนทระลกถง

เหตการณสาคญทสดทง ๓ อยาง ทเกยวของกบองคพระพทธเจา

ทงวนทพระองคอบตเปนมนษย ทงวนทอบตเปนพระพทธเจา

และวนทสนสดพระชนมชพ

วนสาคญของชาวพทธไทย ๓๐

วนวสาขบชาจงมใชแตเพยงเปนวนทสาคญอยางเดยว

เทานน แตยงเปนวนทนาอศจรรยอกดวย และความมหศจรรยขอ

นจดไดวาเปนสวนประกอบอยางหนงแหงความเปนอจฉรยบรษ

ของพระพทธองค

อยางไรกตาม เหตการณในวนวสาขบชาน แมวาจะ

สาคญและนาอศจรรยเพยงใด กเปนคณวเศษจาเพาะของ

พระพทธเจาแตพระองคเดยว คณคาทพทธศาสนกชนจะรบมา

เปนประโยชนแกตนได กเพยงแตใหบงเกดความภาคภมใจใน

องคพระบรมศาสดา และเปนเครองเพมพนความเลอมใสศรทธา

ใหแนนแฟน แตกคงสดวสยทจะนามาเปนแบบอยางสาหรบ

ปฏบตตาม

ความสาคญ และความนาอศจรรยของพระพทธศาสนา

นน อยทเปนสงซงนามาปฏบตได ใหผลสมจรง

เหตการณทง ๓ ในวนวสาขบชา กมความสาคญและ

ความนาอศจรรยในทางปฏบตเชนนดวย จงนบไดวา เปน

ความสาคญและความนาอศจรรยทแทจรง ยงใหญกวาความ

สาคญและความนาอศจรรยอยางทกลาวมาในตอนแรกเสยอก

ความส า คญและความน า อศจรรย เชนว าน ก คอ

ความสาคญและความนาอศจรรยแหงความหมาย ซงเรา

ทงหลายสามารถถอเปนแบบอยาง นาไปประพฤตปฏบตตามได

ความประจวบพอดกนของเหตการณทง ๓ ในวนวสาขบชา

มความสาคญและความนาอศจรรย โดยทาใหเราเกดความ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๑

ภาคภมใจ และความเลอมใสศรทธา แลวกระทาอามสบชาตอ

พระรตนตรย

แตความหมายอนลกซงทประสานกนของเหตการณทง

สามนน มความสาคญ และความนาอศจรรย โดยเปนอนสต

เตอนใจใหเราระลกถงหลกธรรมแลวกระทาปฏบตบชา

พระพทธเจาตรสสอนวา อามสบชา คอ การบชาดวย

สงของ เชน ดอกไม ธปเทยน และอาหาร แมจะสาคญ กยงเปน

รอง ปฏบตบชา คอการบชาดวยการปฏบตธรรมจงจะสงสด และ

สาคญอยางแทจรง เปนประโยชนยงใหญ ทงแกตวผปฏบตเอง

ทงแกสนตสขของพหชน และเปนเครองสบตออายพระศาสนาท

มนคงแนนอน

เมอปฏบตบชามอย อามสบชากเปนกาลงสนบสนน และ

พลอยมความสาคญ แตถาไรปฏบตบชา อามสบชากหมดความหมาย

ความหมายของวนวสาขบชา ในแงคตจากพระชนมชพของพระบรมศาสดา

การประสต ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา

เกดขนตรงกนในวนเดยว ความหมายของเหตการณทงสามนน

กเกยวพนประสานกนเปนอนเดยว

การประสต ของพระองค มความหมายเตอนใหเราระลกวา คนทกคน แมจะเรมตนชวตโดยความเปนมนษย มกาเนดไม

แตกตางกน แตตอจากจดเรมตนนนแลว มนษยกแสดงความเปน

สตวประเสรฐออกมา ดวยความเปนผสามารถทจะฝกฝนอบรม

วนสาคญของชาวพทธไทย ๓๒

บคคลผ มจดหมายอนสงสง มงบาเพญความดงาม

ปรบปรงตนอยตลอดเวลา อาศยความเพยรและสตปญญาฝกฝน

ตนใหบรรลความเปนมนษยผเยยมยอดได กลายเปนศาสดาท

เคารพบชาของปวงเทพและหมมนษย นาประโยชนสขมาใหไม

เฉพาะแกตนเองผเดยว แตเกอกลแกชาวโลกทงหมดดวย

พระพทธเจาทรงเปนตวอยางแสดงประจกษพยานของภาวะ

เชนน ทกคนจงควรมกาลงใจเพยรพยายามใชสตปญญา

พจารณา บาเพญความดงาม ฝกฝนปรบปรงตนใหเปนมนษยท

ประเสรฐยงขนอยเสมอ

การตรสร เปนเครองเตอนใหระลกวา สงสาคญทเปน

ผลสาเรจ และเปนจดมงหมายแหงความเพยรพยายามและการ

ใชสตปญญาของพระพทธเจา ซงทาใหพระชนมชพของพระองค

กลายเปนสงมคณคาอยางสงสดนน หาใชการไดมาซงสงสาหรบ

ปรนเปรอบารงบาเรอความสขสวนตนไม แตเปนการเขาถง

ความดงามอยางสงสด ททาใหพระชนมชพของพระองคเตม

เปยมสมบรณ พรอมทงเผอแผขยายความเตมเปยมสมบรณนน

ออกไปใหแกชวตอนๆ ดวย เรยกวานามาซงประโยชนสขแกโลก

การเขาถงความดงามนเอง ททาใหเจาชายสทธตถะผเปน

มนษย กลายเปนพระพทธเจา ทาใหมพระพทธเจาอบตขนในโลก

ความดงามทวาน คอสงทเรยกวา “ธรรม” หรอ “พระธรรม”

การเกดขนของพระพทธเจา ทาใหธรรมปรากฏขนใน

โลก ธรรมปรากฏขนแลว กกระจายความดงามออกไป ดวยคา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๓

สอนทสาดแสงสวางสองทางแหงการดาเนนชวตทดงาม นาไปส

ประโยชนสข และความอยรวมกนอยางสงบรมเยน

นอกจากน การตรสรยงสอนเราดวยวา การบรรลผล

สาเรจทดงามนน มใชจะกระทาไดงาย

พระพทธเจา กวาจะตรสรได ตองทรงบาเพญเพยร

พยายาม ใชสตปญญาแสวงหาคนควาทดลองดวยความเดดเดยว

และอดทน จนบางคราวแทบจะสนพระชนมชพ ตลอดเวลา

ยาวนานถง ๖ ป

ครนตรสรแลว เมอทรงนาธรรมอนเปนหลกแหงความ

จรงความดงามนน ไปสงสอนผอน กตองทรงเสยสละลาบากพระ

กาย เสดจเทยวไปทกถน แมทแสนจะกนดารและฝาภยนตราย

บคคลทจะทาความดงาม บาเพญประโยชนสขแกหมชน

กควรดาเนนตามพทธปฏปทา โดยการเพยรพยายามดวยความ

เสยสละ อดทน ไมยอมทอถอย

การปรนพพาน มความหมายทเปนอนสต ใหระลกวา

พระชนมชพของพระพทธเจา ในฐานะทเปนชวตมนษย เมอถง

คราวสนสด กดบสนไปตามกาลเวลา แตพระธรรมทไดทรง

คนพบ เปดเผยไว ทาใหปรากฏในโลกแลว เปนหลกแหงความ

จรงและความดงามอนอมตะ ไมเคลอนคลาดแตกดบ เปนสงไม

ตาย ยงคงสองทางแหงปญญาเพอบรรลประโยชนสขแกหม

มนษยสบตอไป และทงพระพทธเจายงไดทรงตงคณะสงฆไวทา

วนสาคญของชาวพทธไทย ๓๔

หนาทรกษาสบทอดสงตอประทปแหงธรรมแทนพระองคตอๆ

มาอกดวย

แมวาพระพทธเจาจะทรงหยดเลกพทธกจ กไดทรงหยด

เลกในเมอมอมตธรรมสาหรบอานวยอมตประโยชนสบตอมา

การปรนพพานเปนการดบสนทในเมอกจสาเรจ

การดาเนนใหเขาถงอมตธรรมและบรรลอมตประโยชน

เปนหนาทของเราทงหลาย ทงทจะตางคนตางทา และรวมกน

ชวยกนทาตอไป

อยางไรกตาม หากจะมองความหมายใหลกซงยงขนไปอก

ยอมเหนไดวา บรรดาเหตการณสาคญ ๓ อยาง ในพระชนมชพ

ของพระพทธเจานน การตรสร ตองนบวามความสาคญสดยอด

การเรมตนและการสนสดของชวต ทเรยกวาการเกด

การตายนน มนษยทกคนมเสมอเหมอนกน แตขอพเศษอยท

ชวตซงเปนไปในระหวางจดตนและปลายสดทงสองน

สงททาใหเจาชายสทธตถะเปนพระพทธเจา และทาให

เราเคารพบชาพระองค กคอการตรสร อนพวงพรอมมาดวยการ

กระทาตางๆ เพอการตรสร และพทธกจตางๆ ทไดทรงบาเพญ

อนเปนผลสบเนองมาจากการตรสร แตเพราะพระชนมชพของ

พระองค เปนฐานทตงทอาศยแหงการตรสร และการบาเพญ

พทธกจเหลานน วนประสต และวนปรนพพานของพระองค จง

ยอมพลอยมความสาคญตามไปดวย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๕

ความเปนพระพทธเจา อนเกดจากการตรสร และการ

ทรงบาเพญประโยชนแกมนษยชาต ทเรยกวาพทธกจนโดยแท ท

เปนฐานรองรบความสาคญ และความนาอศจรรยทงหมดท

เกยวกบพระองค เปนเหตใหพทธศาสนกชนเคารพบชาพระองค

และเปนสวนสาระสาคญทพทธศาสนกชนจะพงสมพนธเกยวของ

กบพระองค ดงคาพรรณนาแสดงพระคณของพระพทธเจา ท

เหลาชนมากหลาย ไดกลาว และบนทกเอาไวเปนประจกษพยาน

ความหมายของวนวสาขบชา ในแงปรากฏการณยงใหญในประวตศาสตรของมนษยชาต

ความหมายของวนวสาขบชาทไดกลาวมานน แมจะลกซง

และสาคญ กยงจากดแคบ เปนเชงคตเกยวกบชวตบคคล คอพระ

ชนมชพของพระบรมศาสดา

วนวสาขบชายงมความหมายทกวางขวางยงกวานน ซง

เปนความหมายในขนหลกการของพระพทธศาสนา ตรงกบความ

จรงทวา การเกดขนของพระพทธเจา กคอการเกดขนของ

พระพทธศาสนา

ในแงน การเกดขนของพระพทธเจาและพระพทธศาสนา

เปนปรากฏการณอนยงใหญทมลกษณะพเศษ ถอไดวาเปนการ

ขนสยคใหมแหงประวตศาสตรของมนษยชาต โดยทการประสต

ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา มความหมายเชง

หลกการ ดงน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๓๖

๑. การประสต คอการประกาศอสรภาพของมนษย การประสตของเจาชายสทธตถะ กหมายถงการเกดขน

ของพระพทธเจาดวย เปนความหมายทโยงถงกนอยในตว

การประสตของเจาชายสทธตถะ มสญลกษณอยทการ

ทรงประกาศการเกดขนของพระพทธเจาดวย พระดารสท

เรยกวา “อาสภวาจา” (วาจาอาจหาญ) วา “อคโคหมสม โลกสส, เชฏโฐหมสม โลกสส, เสฏโฐหมสม โลกสส”๒ แปลวา “เราเปนผเลศแหงโลก เราเปนพใหญแหงโลก เราเปนผประเสรฐแหงโลก”

พระวาจาน ทรงประกาศทามกลางสงคมมนษยทมอทธ-

พลของการนบถอเทพเจาครอบคลมและครอบงาไปทวทงหมด

คาวา “เชฏฐ” เปนตนนน เปนคาแสดงฐานะของพระ

พรหม ผเปนเทพเจาสงสด มนษยยคนนเชอวา ชวตและสงคม

ของตนจะดรายเปนไปอยางไร ยอมขนตออานาจของเทพเจาทจะ

ลงโทษหรอโปรดปรานดลบนดาลใหเปนอยางไร สงทมนษย

จะตองทาเพอนาผลดมาสชวต ครอบครว และสงคมของตน กคอ

การยอมสยบตอเทวบญชา และการออนวอนบชาขอผลท

ปรารถนา ดวยการเซนสรวงสงเวย และการบชายญ

เมอพระพทธเจาอบตขน พระองคไดประกาศหลกการท

เปนการปฏวตความคดความเชอและวถชวตของมนษยวา มนษย

นเปนสตวพเศษ มศกยภาพทจะฝกฝนพฒนาใหดเลศประเสรฐ

สงสดได เมอมนษยฝกฝนพฒนาตนใหมคณความดและมปญญา

ญาณสมบรณแลว กจะเปนบคคลผประเสรฐเลศสงสด ทเรยกวา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๗

“พทธะ” ซงเทพเจาทงหลาย ตลอดแมกระทงพระพรหม ก

จะนอมนบบชา

ฉะนน มนษยทฝกฝนพฒนาตนสงสด คอ พทธะน

ตางหาก ทเปน “อคคะ” (ผเลศ) เปน “เชฏฐะ” (ผเปนใหญ) เปน

“เสฏฐะ” (ผประเสรฐ) หาใชเทพเจา แมแตพระพรหมผเปนเจาไม ดวยหลกการน พระพทธศาสนาไดกระตนและกระตก

มนษยใหหนมาใสใจในศกยภาพแหงมนษย ทมอยในตนเอง

และเกดความสานกในการทจะฝกฝนพฒนาชวตและความ

เปนอย พฤตกรรม ภมธรรม ภมปญญาของตน ดวยความ

ตระหนกรวา สนตสข และอสรภาพ แหงชวต และสงคมของตน

จะสมฤทธหรอไม และแคไหนเพยงใด อยทการฝกฝนพฒนาตว

ของมนษยเอง หาใชอยทการดลบนดาลของเทพเจาไม

มนษยไมควรจะมวคดหาทางพะเนาพะนอออนวอนเอา

อกเอาใจเทพเจา แตควรหนมาเพยรพยายามพฒนาตนเองใหม

ความสามารถทจะสรางสรรคความสาเรจดวยสตปญญาของตน

การประสตของพระพทธเจา หรอการเกดขนของพระ-

พทธศาสนา เปนการปฏวตในประวตศาสตรแหงมนษยชาต

ดวยการประกาศวา อานาจสงสดทกาหนดชะตากรรมของมนษย

กคอการฝกฝนพฒนาตนและการกระทาดวยปญญาทพฒนาขน

มาใหรความจรงของธรรมชาต หาใชการดลบนดาลของเทพเจาไม

๒. การตรสร คอการปรากฏแหงธรรมขนมาเปนใหญสงสด อสรภาพของมนษย ททรงประกาศในการประสตนน จะ

บรรลผลเปนจรง กเพราะมการตรสร กลาวคอ เมอมนษยรเขาใจ

วนสาคญของชาวพทธไทย ๓๘

มองเหนความจรงของธรรมชาตแลว ปฏบตการทงหลายได

ถกตองตามธรรม โดยฝกฝนพฒนาตนใหมปญญาญาณจนตรสร

เขาถงธรรมแลว มนษยจงเปน “พทธะ” ผประเสรฐเลศสงสด

การตรสร คอการบรรจบประสาน ระหวางปญญาของ

มนษย กบธรรม คอความจรงของธรรมชาต

เมอตรสรแลว พระพทธเจากไดตรสวา “ยทา หเว ปาต-ภวนต ธมมา” เปนตน

๓ มใจความวา เมอใดธรรมทงหลายปรากฏ

แกบคคลประเสรฐ ผเพยรพยายามเพงพนจอย เมอนนปวงความ

สงสย ยอมมลายไป เพราะมารเขาใจถงธรรมพรอมทงเหตของ

มน . . . เพราะไดรถงภาวะทสนไปแหงปจจยทงหลาย . . . ขจด

มารและเสนาเสยได ดงตะวนสองฟาทอแสงจาอย ฉะนน”

ธรรม คอความจรงของธรรมชาตนนแหละ ยงใหญสงสด

หาใชเทพเจา หรออานาจดลบนดาลอนใดไม แมแตเทพ

ทงหลายกอยใตอานาจของธรรม คอความจรงแหงความเปนไป

ตามเหตปจจยเปนตนในธรรมชาตนนเอง ธรรมยอมเหนอเทพ

เทพจะเหนอธรรมไปไมได

เมอรเขาใจอยางนแลว มนษยกจะไดเพยรพยายามฝกฝน

พฒนาตนใหรเขาใจและปฏบตการทงหลายใหถกตองตามธรรม

เพราะมนษยมปญญาทสามารถพฒนาใหลถงธรรมได

เมอเขาถงธรรมแลว กมความเปนอสระทจะเปนอยและ

ทาการอยางประสานกบธรรม ดวยปญญาทรเขาใจธรรมนน ซงม

ความเปนไปตามกฎเกณฑทแนนอน ไมตองคอยเอาอกเอาใจคอย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๓๙

รอคาสงบญชาของเทพยดาพรหมเจา ทไมรวาจะตองประสงคอยาง

ใด และจะขดเคองหรอโปรดปรานอยางไหน เมอใด

๓. การปรนพพาน คอการเตอนจตสานกในวถชวตแหงความไมประมาท

ดานหนงของธรรม หรอความจรงแหงกฎธรรมชาต กคอ

ความไมเทยงแทคงทน และความเปลยนแปลงเปนไปตามเหต

ปจจย ของสงทงหลาย ธรรมคอความจรงน มอย หรอกากบอย

กบชวตของมนษยทกคน โดยเฉพาะการทชวตนนจะตองสนสด

ลงดวยความตาย

ในขณะทความเปนจรงของธรรมบอกเราวา เราจะตอง

ฝกฝนพฒนาตนเองใหมคณสมบต มความสามารถ และมปญญาท

จะรเขาใจและปฏบตการทงหลายใหถกตองตามธรรมคอกฎ

ธรรมชาต ชวตของเราจะดงามเลศประเสรฐ บรรลสนตสขและ

อสรภาพแทจรง กตอเมอมปญญาเขาถงธรรมและสามารถทา

ชวตและสงคมมนษยใหดาเนนตามธรรม แตพรอมกนนน ธรรม

นนเองกกากบความจรงไววา ชวตและสงแวดลอมรอบตวของเรา

ทกอยางไมยงยนคงทนอยตลอดไป จะตองเปลยนแปลงเปนไป

ตามเหตปจจย เพราะฉะนน เราจะนงนอนใจ ประมาทอยไมได

เพราะถามวประมาทผดเพยนละเลย ชวตของเราอาจจะหมด

โอกาสทจะพฒนาใหเขาถงคณคาและประโยชนทพงไดจากธรรม

ดวยเหตน เพอใหธรรมทพระพทธเจาตรสรและประกาศ

ใหปรากฏแกโลกแลวนน มาปรากฏผลเปนประโยชนแกชวตและ

สงคมของเรา และเพอใหชวตและสงคมของเราดาเนนไปสความ

วนสาคญของชาวพทธไทย ๔๐

ดงาม ความมสนตสขและอสรภาพ อนพงไดจากธรรมนน เราจง

จะตองเปนอยอยางไมประมาท หรอดาเนนไปในวถชวตแหง

ความไมประมาท

เพราะฉะนน เมอจะปรนพพาน พระพทธเจาจงตรสพระ

วาจาสดทายทเรยกวา “ปจฉมวาจา” อนถอไดวาเปนเครองหมายและความหมายแหงการปรนพพานวา “วยธมมา สงขารา อปปมาเทน สมปาเทถ”๔

แปลวา “สงทงหลายทเกดจากปจจยปรง

ประกอบขน ลวนมอนจะตองเสอมสลายไป เธอทงหลายจงยง

ความไมประมาทใหถงพรอม”

ทาการบชาใหสมคาของวนวสาขบชา ถาวนวสาขบชาจะชวยใหเราระลกถงความหมายของการ

ประสต ตรสร และปรนพพาน อยางเขาถงหลกการของพระพทธ

ศาสนาตามทไดกลาวมาแลว และเตอนใจใหเรานาหลกการนนมา

ใชประโยชนกนอยางจรงจง การบชาของเรากจะเกดคณคา เปน

ประโยชนแกชวตและสงคม อยางสมคณคาของวนวสาขบชาโดย

แทจรง และจะชวยใหมนษยชาตกาวขนสยคใหมแหงการพฒนา

มนษย ทพระพทธเจาทรงประกาศนาไวนานแลว ไดจรงจงเสยท

แตถาจะคดเอางายๆ อยางนอยกควรจะระลกพจารณา

ดงทจะกลาวตอไป

ในวนเกดบาง ในวนตายบาง ของบรรพบรษ บรพการชน

คนทเราเคารพนบถอ ตลอดจนญาตสนทมตรสหาย คนทงหลาย

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๑

นยมกระทาการอยางใดอยางหนง เปนการแสดงความเคารพนบ

ถอและความมนาใจตอบคคลผนน

ไฉนเลา ในวนวสาขบชา อนเปนวนทระลกถงการประสต

ตรสร และปรนพพานของพระพทธเจา พทธศาสนกชนจะไมพง

ทาการแสดงออกอะไรสกอยางหนง เพอเปนพทธบชา เปนการ

แสดงนาใจตอพระบรมศาสดาของตน

ในวนทระลกถงบคคลผมความสาคญของวงศตระกล ของ

กลมชน หรอทองถนหนง กยงมการจดพธทระลกหรองานเฉลม

ฉลองกน ไฉนเลาในวนวสาขบชาทระลกถงพระพทธเจา ผทรง

บาเพญประโยชนแกมวลมนษย ประชาชนจะไมพงจดพธสมโภช

หรองานมหาบชา

พทธศาสนกชนผปรารถนาจะแสดงนาใจตอพระบรม

ศาสดา อยางนอย หากจะสงบจต ระลกถงพทธภาษตหรอคา

สอนของพระพทธเจาสกขอหนง กคงจะพอชอวาไดทาอะไรอยาง

หนงเปนพทธบชา

ถาหากสามารถพจารณาต งจต คดไปตามให เหน

ความหมายดวย กจะชอวาไดกระทาพทธบชาทลกซงยงขนไปอก

หากมองเหนความหมายทจะพงปฏบตไดแลวนาไปเปน

แบบอยางสาหรบประพฤตตาม กยอมจะไดชอวา เปนผกระทา

ปฏบตบชา อนเปนการบชาอยางสงสด ทพทธศาสนกชนจะพง

แสดงออกไดตอพระบรมศาสดาของตน นบวาเปนอานสงสอยาง

สงสดของวนวสาขบชา

วนสาคญของชาวพทธไทย ๔๒

แทจรง การทเราบชาพระพทธเจานน มใชเปนการทา

เพอประโยชนแกพระพทธเจา และพระพทธเจากมไดทรง

ตองการไดรบผลประโยชนอะไรจากเรา แตเมอเราบชา

พระพทธเจา ผลดหรอประโยชนกเกดแกตวเราผบชานนเอง ทง

แกชวตของเรา และแกสงคมของเราทงหมด

เมอเราบชาพระพทธเจา จตใจของเรากโนมนอมไป

ในทางแหงความดงาม ทาใหจตใจเจรญงอกงาม เอบอม เปนสข

เมอเราบชาพระพทธเจา เรากนอมนาเอาพระคณความ

ดของพระพทธเจาเขามาใวในจตใจของเรา ทาใหเรามนใจทจะ

ดาเนนตอไปในวถทางแหงความดงาม และประพฤตปฏบตตาม

อยางพระพทธจรยาของพระองค

เมอเราบชาพระพทธเจา กเปนการเตอนใจตวเราเองให

ระลกถงธรรมทงหลายทพระองคทรงสงสอน ซงเราจะตองเพยร

พยายามปฏบตบาเพญใหกาวหนาตอไปจนกวาจะจบสนสมบรณ

เมอเราทงหลายพากนบชาพระพทธเจา กจะเปน

สญญาณของการทเราเคารพยกยองนยมบคคลทดมธรรม และ

การเคารพเชดชธรรมทเปนความดและความจรง ซงหากสงคม

ยงยดถอในการบชาอยางน สงคมกจะดารงรกษาธรรมไวได และ

ธรรมกจะคมครองรกษาสงคม ใหมสนตสขอยางยงยน

หากระลกถงพทธภาษตหรอคาสอนใดๆ ไมไดเลย และไม

สามารถทาอะไรอนอกได กพงสละเวลาทาใจใหสงบ แลวอานหรอ

ฟงคาสรรเสรญพระคณของพระพทธเจาสกทอนหนงตอนหนง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๓

ถาในขณะทอานหรอฟง จตใจเกดความเลอมใสศรทธา

เกดปตปราโมทยขน หรอมใจปลอดโปรงโลงเบา เบกบานผองใส

กนบวาไดมสวนรวมฉลองวนวสาขบชา และกระทาพทธบชาใน

วนสาคญนดวย

เชงอรรถ ๑ ประมาณ พ.ศ. ๔๒๐ ตามคมภรมหาวงส พงศาวดารลงกา เลาไว ๒ อาสภวาจา ในคราวประสต ด ท.ม.๑๐/๒๖ (ทฆนกาย มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๐ ขอ ๒๖); ม.อ.๑๔/๓๗๗ (มชฌมนกาย อปรปณณาสก พระไตรปฎก เลม ๑๔ ขอ ๓๗๗)

๓ พทธอทาน เมอแรกตรสรน ด วนย.๔/๑-๓ (วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๔ ขอ ๑-๓); ข.อ.๒๕/๓๘-๔๐ (ขททกนกาย อทาน พระไตรปฎก เลม ๒๕ ขอ ๓๘-๔๐)

๔ ปจฉมวาจา คราวปรนพพาน ด ท.ม.๑๐/๑๔๓ (ทฆนกาย มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๐ ขอ ๑๔๓); ส.ส.๑๕/๖๒๐ (สงยตตนกาย สคาถวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๕ ขอ ๖๒๐)

วนอาสาฬหบชา

วนขน ๑๕ คาเดอน ๘ พ .ศ . ๒๕๕๑ นบทวนอดต

ยอนหลงกลบไป ๒๕๙๖ ป เปนวนทพระพทธเจากาลงทรง

บาเพญพทธกจครงยงใหญ ทพทธศาสนกชนถอกนวาเปน

เหตการณสาคญครงหนงในประวตศาสตรแหงพระพทธศาสนา

เรยกไดวาเปนจดเรมตนทจะใหพระพทธศาสนาเผยแพรสบทอด

มาถงทกวนน

น คอเปนวนทพระพทธองคทรงแสดงพระธรรมเทศนา

ประกาศคาสอนหรอหลกธรรมทไดตรสรเปนครงแรก เรยกเปน

คาศพทวา ทรงแสดงปฐมเทศนา แกกลมนกบวช ๕ รป ทเรยกวา

เบญจวคคย ณ มฤคทายวน ตาบลอสปตนะ เมองพราราณส ใน

ชมพทวปสมยโบราณ ทมชอในปจจบนวาประเทศอนเดย

ความสาคญของเหตการณครงน อปมาเหมอนวา นก

ปกครองยงใหญผเปนจกรพรรด หรอราชาธราช มพระบญชาให

ลนยทธเภร คอตกลองรบประกาศสงคราม ยงลอรถศกใหเรม

หมนนาทพเดนหนาแผขยายราชอาณาจกรออกไป สาแดงกาลง

อานาจและความยงใหญใหปรากฏ ฉนใด พระพทธเจาผทรงเปน

ธรรมราชา กทรงบนลอธรรมเภร ยงลอแหงธรรมใหหมน

รดหนา เรมตนแผขยายอาณาจกรแหงธรรม นาความรมเยน

และความสงบสขมาใหแกหมประชา ฉนนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๕

ดวยเหตน พระธรรมเทศนาทพระองคทรงแสดงครงแรก

นน จงไดชอวา ธมมจกกปปวตตนสตร แปลวา พระสตรแหงการหมนวงลอธรรม หรอพระสตรแหงการแผขยายธรรมจกร

กลาวคอดนแดนแหงธรรม

ชมพทวปสมยโบราณ ๒๕๐๐ กวาปมาแลวนน กาลง

ตนตว ยางเขาสยคใหมแหงความเจรญกาวหนา มความรงเรอง

เฟองฟทงดานความคดและกจการ ซงแผขยายตวออกไปทกๆ

ดาน บานเมองกาลงเตบโต พลเมองกาลงเพมทวคบคง

รฐตางๆ กาลงแผอานาจขยายอาณาเขตชวงชงดนแดน

ของกนและกน มการคมนาคมตดตอคาขายระหวางแวนแควน

ตางๆ อยางกวางขวาง การศกษาศลปวทยาการกแพรหลาย

ผทประกอบการพาณชยกรรมและเสยงโชคในการคาขาย

ประสบความสาเรจ กมงคงรารวย กลายเปนเศรษฐคฤหบด เปน

ผมอานาจและอทธพล เคยงคกบเจานาย และชนในฝายปกครอง

ชนผมงคงรารวยดวยอานาจและทรพยสนเงนทองเหลาน

สวนใหญมกจะหนไปใชชวตในทางฟงเฟอ แสวงหาแตความสข

สาราญ มวเมาในอานาจและโภคสมบตของตน พรอมทง

ขวนขวายใสใจแตจะแสวงหาอานาจและเพมพนโภคสมบตให

มากยงขนไปอยางไมรจกจบสน

ยงกวานน ยงพยายามผกขาดจากดอานาจและความมง

คงไวในหมพวกตน ดวยหลกเกณฑและความเชอถอตางๆ เชน

เรองวรรณะ ทใหแบงชนของคนออกไปโดยชาตกาเนด เปนตน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๔๖

มนษยกาลงแยกหางจากกน ขาดเมตตากรณาตอกน

ทอดทงหลงลม ไมเหลยวแล ขาดความเหนอกเหนใจกนมากขน

แตเพราะเปนระยะทกาลงเปลยนแปลงในตอนตนของยคสมย

สงคมกาลงขยาย มองไปขางหนา คนกาลงสนใจกบสงทเกดขน

เปนความหวงใหมๆ ชนทงหลายจงมกมองแตโอกาสทเกยวของ

กบตน ไมคดลวงเลยไปถงการโคนลมหกลางกนในระหวางฐานะ

สวนอกดานหนง ในทางจตใจ และความเชอถอ ชมพ

ทวปไดชอวาเปนดนแดนตนกาเนดแหงศาสนาและลทธตางๆ

มาชานานหลายพนป ครนถงยคสมยแหงความเจรญเตบโตและ

ความเปลยนแปลงน การคดคนแสวงหาหลกความเชอถอและ

คาตอบเพอสนองความตองการทางปญญากยงแพรหลายมากขน

เกดมศาสดาเจาลทธนกคดนกปรชญาตางๆ อบตขนมากมาย

นกบวชบางพวกคดพฒนาความเชอถอและขอปฏบตใน

ศาสนาของตน ใหทนตอความเปนไปในสงคมและใหเกดผล

ประโยชนแกตนมากยงขน เชน คดพฒนาพธบชายญ ขยายให

วจตรพสดาร เพอใหเจานายและเศรษฐผกาลงแสวงอานาจและ

โภคสมบตไดประกอบอยางสมใจ และเพมพนลาภสกการะแก

ตนผประกอบพธอยางเตมท

คนอกพวกหนง ผเบอหนาย มองไมเหนสาระของชวต

ทวายเวยนหมกมนอยดวยอานาจและโภคสมบตในโลก กออก

บวช แสวงหาความรอดพนใหแกตน ดวยหวงผลสาเรจอนวเศษ

ทอยเหนอกวาโลกยสข ดวยการประพฤตปฏบตสงทจะทาตนให

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๗

เหนหางหรอไมของเกยว ตลอดถงขนทตรงขามกบวถชวตในโลก

น เชน บาเพญตบะ ประพฤตวตรทรมานตนดวยวธตางๆ

สวนอกบางพวกกแสวงหาคาตอบทเปนทางรอดพนใหแก

ตนและผอนดวยการคดคนทางปรชญา ครนคดพจารณาปญหา

ตางๆ เกยวกบเรองทเหลอวสยและไมอาจพสจนได โดยคดดวย

ตนเองบาง เรรอนไปสอบถามถกเถยงปญหากบนกคดในถน

ตางๆ บาง เกดมทฏฐหรอทฤษฎปรชญาตางๆ มากมาย เชนวา

โลกเทยง โลกไมเทยง โลกมทสด โลกไมมทสด พระผเปนเจาม

หรอไมมดงน เปนตน ตางกสญเสยเวลา แรงกาย และแรง

ความคดกนไปในเรองเหลานเปนอนมาก

ทกลาวมาน คอสภาพสงคมและความคดจตใจของชมพ

ทวปเมอใกลจะถงพทธกาล เทาทพอจะสบทราบจากหลกฐาน

ทางตารบตารา

พระพทธเจาผทรงเปนพระบรมศาสดาของพทธศาสนา

ไดเสดจอบตขนทามกลางสภาพเชนน ไดทรงดาเนนพระชนมชพ

ตามแบบอยางของสภาพเชนน และในทสดกไดทรงละเลกสภาพ

เชนนเสย หนไปทรงดาเนนพระชนมชพตามแบบทไดทรงคดวาง

ขนใหม พรอมทงทรงประกาศคาสอนชกนาประชาชนใหละเลก

วถชวตทผดพลาดเดมนน และใหหนมาดาเนนตามมรรคาทได

ทรงประกาศขนใหม กลาวคอ

เบองแรก ในฐานะทประสตเปนโอรสกษตรย พระองค

ทรงดาเนนพระชนมชพในปฐมวย ทามกลางความสขสาราญ

การบารงและปรนเปรอ พรงพรอมดวยอานาจและโภคสมบต

วนสาคญของชาวพทธไทย ๔๘

ครนแลวกทรงเบอหนาย ทรงมองเหนวา การดาเนนชวต

เชนนนขาดแกนสาร ไมเปนไปเพอประโยชนอยางแทจรงทงแก

ตนเองและผอน มแตจะทาใหเกดความลมหลงมวเมา ทาคณคา

ของชวตใหลดถอยจมตาลง ปลอยกาลเวลาของชวตใหลวงเลย

ผานพนไปอยางวางเปลาปราศจากสาระ ยงกวานน ยงอาจเกด

โทษเกดพษแกชวตของตน เหมอนสงสมสงหมกหมมทบถมดอง

เอาไว และเปนการเบยดเบยน ทาใหเกดความทกขความ

เดอดรอนแกผอน โดยตรงบาง โดยออมบาง

เมอทรงพจารณาเหนดงนแลว กทรงคดหาวธแกไข เรม

ดวยการทดลองวธทนยมปฏบตกนในสมยนนกอน จงไดทรงละ

ทงราชสมบตและอสรยยศ เสดจออกผนวช ทรงเพศนกบวช

จารกไปศกษาทศนะของนกคด นกปรชญา ศาสดาจารย เจา

ลทธตางๆ ทมชอเสยงแหงยคสมย

พระองคไดทรงทดลองบาเพญขอปฏบตทงหลายของ

สานกตางๆ ทงทเรยกวาโยคะ ตลอดจนตบะ คอการบาเพญ

เพยรทรมานตนแบบตางๆ รวมเปนเวลานานถง ๖ ป จนแน

พระทยแลววาไมสามารถแกปญหานาไปสผลททรงมงหมาย

จากนนจงไดทรงคดคนทดลองสบตอไป จนไดทรงคนพบ

มชฌมาปฏปทา หรอทางสายกลาง เมอทรงปฏบตตามมรรคาน

กไดคนพบสจธรรมทแกปญหาของมนษย นาคณคาทแทจรงมา

ใหแกชวตได อนเรยกวา อรยสจจ ๔ ประการ

ณ บดน ทรงตระหนกชดพระทยวาไดทรงบรรลผลสาเรจ

แหงความเพยรพยายามในการแสวงหาของพระองคแลว

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๔๙

ความสาเรจครงนเกดขน ในวนเพญเดอน ๖ กอนพทธ

ศก ๔๕ ป เรยกวาการตรสร หรอบรรลสมมาสมโพธญาณ

สาเรจเปนพระพทธเจา

ตอจากนน พระองคกทรงเรมงานประกาศพระศาสนา

เปดเผยสงทไดตรสร ใหผอนไดรวมร และรวมไดรบประโยชน

ขยายจากการแกปญหาบคคล ไปสการแกปญหาของปวงชน

ในการเรมตนงานประกาศพระศาสนา พระพทธเจาทรง

ดารหาหนทางทจะใหไดผลดอยางรวดเรว โดยประเดมทบคคลผ

มพนภมเดมทางปญญาด ทจะรแจงคาสอนไดอยางวองไว และ

สามารถนาไปชแจงอธบายใหคนอนเขาใจตอไปไดอกอยาง

กวางขวาง

ตานานเลาวา ทรงพจารณาเหนดาบสผเปรองปราชญ ๒

ทาน ทพระองคเคยทรงไปศกษาหลกลทธอยดวยในระหวาง

ระยะ ๖ ปแหงการคดคนแสวงหา วาเปนผมความสามารถ

เหมาะสม แตไดทรงทราบวาดาบส ๒ ทานนนสนชวตเสยแลว

จากนน ทรงระลกถงนกบวช ๕ ทาน ท เคยไปรวม

ประพฤตพรตบาเพญตบะ และปรนนบตพระองค ในระหวาง

เวลา ๖ ปนน ซงมชอเรยกรวมกนวาเบญจวคคย๑ ผไดหนจาก

พระองคไปเมอทรงเลกบาเพญตบะ และเวลานนพานกอย ณ

มฤคทายวน แหงตาบลอสปตนะ ใกลเมองพาราณส

พระองคเสดจจากสถานทตรสร คอตาบลอรเวลา ใน

แควนมคธ มงไปพบนกบวช ๕ รปนน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๕๐

ทอสปตนะ พระองคไดทรงแสดงธรรมสาคญครงแรก อน

เรยกวาเปนปฐมเทศนา ประกาศธมมจกกปปวตตนสตร แก

เบญจวคคยนน ในวนเพญเดอนอาสาฬหะ หรอเดอน ๘

หลงจากตรสรได ๒ เดอนเตม

มชฌมาปฏปทา และจตรารยสจจ (อรยสจจ ๔) ท

พระองคไดตรสร ซงไดกลาวถงแลวขางตนนนแหละ คอ

สาระสาคญของปฐมเทศนาน

เมอทราบความเปนมาของเรองทเปนตนกาเนดของวน

อาสาฬหบชาเชนนแลว ควรมความรความเขาใจเกยวกบเนอหา

สาระของเรองอาสาฬหบชาตอไปอก ตามคาอธบายในหวขอ

ตางๆ ดงตอไปน

๑. ใจความของปฐมเทศนา ปฐมเทศนา หรอทเรยกตามชอเฉพาะวา ธมมจกกป-

ปวตตนสตรนน แสดงหลกธรรมสาคญ ๒ ประการ คอ๒

(ก) มชฌมาปฏปทา คอ ขอปฏบตทเปนกลางๆ หรอ

ทางสายกลาง

(ข) อรยสจจ ๔ คอ หลกความจรงของอรยชน ๔ อยาง

หรอสจธรรม ๔ ขอ ซงทาใหผทร กลายเปนอารยชน

ก. ทเรยกวา ทางสายกลาง หรอ มชฌมาปฏปทา กเพราะ

เปนทางดาเนนชวต หรอขอปฏบต ทเปนกลางๆ ถกตอง พอเหมาะ

พอดทจะใหบรรลผลสาเรจถงจดหมาย มใชเปนการปฏบตหรอ

การดาเนนชวตทเอยงสด ๒ อยาง อยางหนงอยางใด คอ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๑

๑. การหมกมนมวเมาอยกบความสขทางกาย ลมหลงใน

รป รส กลน เสยง และสมผส เพลดเพลนในการปรนเปรอ

ปลอยใจใหโลดไปตามกระแสกเลส สยบตวลงเปนทาสของโลก

และเนอหนง อทศชวตของตนใหแกการแสวงหาเชอเพลงมาเตม

ไฟกเลส ทมเทพลงงานเพอการตดตามกนเหยอลอ

ในวถชวตอยางน คนตางกเทยวไขวควาเกบเอาสงตางๆ

มากมายมาพอกพนหอหมตวจนหนาหนกและกนท ทงทสง

เหลานไมอาจรวมเขาเปนเนอตวแทจรงของตนได และผกมดตว

ตดกบสงเหลานนอยางเหนยวแนน จนกลายเปนกอความทกข

ใหแกตนเอง หมดความปลอดโปรง ไมเปนอสระ เปนภาระทวม

ทบสลดไมออก และยงใหโทษแกผอนดวย โดยทาใหหลงลมทจะ

เหลยวแลกนเสยบาง ใหเกบเอาสงเกนความจาเปนมาพอกพน

เตมลนเสยท เดยว จนขาดแคลนแกท อนบาง ใหแย ง ชง

เบยดเบยนขมเหงววาทกน เพราะตางฝายตางกจะเอาบาง

รวมความวา เปนการหลงเพลดเพลนหมกมนในกามสข

เรยกเปนคาศพทวา กามสขลลกานโยค ๒. การสรางความยากลาบากแกตน เหนอยแรงเสยเปลา

ดวยการเชอถอ ประพฤตปฏบตตว ดาเนนชวตในทางทไขวเขวเฉ

ไถล เลยงหลบหรอขามเลยไปเสยจากชวตจรง ปฏบตไปอยางมด

บอดตามทสกแตวายดมนถอมนเอาไว ดาเนนไปสจดหมายท

เลอนลอย นามาซงผลทไมตรงกบจดหมาย และไมบงเกดคณคา

แทจรงแกชวต ทาใหหลงเตลดหนกยงขน ตวอยางเชน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๕๒

๑) อยางหยาบทสด ทมองเหนงาย เปนรปธรรม เชน

บาเพญตบะ ทรมาน บบคนรางกายดวยประการตางๆ มการอด

อาหาร ยนกลางแดด นอนบนหนาม เปนตน ดวยหวงจะใหกเลส

แหงเหอดหาย และทาใหจตหลดพนจากพนธนาการของกาย

อยางทปฏบตกนแพรหลายในประเทศอนเดยสมยโบราณ และ

ยงมอยมากมายจนกระทงบดน ซงพระพทธเจาเคยทรงทดลอง

ปฏบตมาแลวในระยะ ๖ ป แหงการคดคนแสวงหา

ตบะนน เปนลทธทหลงเตลดไป เพราะมองเหนความ

สมพนธระหวางกายกบจตอยางผดพลาด เปนการเอยงสดอกดาน

หนง โดยเขาใจผดไปวา เมอกายขาดการบารงแลว จตกขาดเครอง

บารงกเลสไปดวย จงสามารถบรสทธหลดพนอสระ เปนความ

เชอถอตรงขามกบพวกทเหนเอยงสดไปอกดานหนงวา เมอกาย

ไดรบการบารงดแลว จตพลอยไดรบการบารงดวย กจะดไปเอง

สาหรบคนสองพวกน สงทดสาหรบพวกหนง กลายเปน

ชวรายสาหรบอกพวกหนง สงชวรายสาหรบพวกหนง กลายเปน

สงดทตองการสาหรบอกพวกหนง ตางกไมรไมเขาใจตามความ

เปนจรงวา กายกบจตเปนสงสมพนธกนกจรง แตความดงามและ

ชวรายทเกดจากความสมพนธนน กเปนสงสมพนธ ตองอาศย

ปจจยอยางอนประกอบดวย

จตใจและชวตจะกาวไปในคณความดได เบองตนตอง

อาศยการทมปจจยสงบารงกายสวนหนงกอน

แตปจจยทบารงกายนน กมขอบเขตของความจาเปนท

จดไดวาเปนความพอดอยในระดบหนง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๓

เมอมปจจยบารงกายพรอมถงระดบทวานแลว วตถจะ

เปนอปกรณสาหรบชวตทจะกาวหนางอกงามสรางสรรคสงทเปน

คณ กได หรออาจทาใหจตใจตกเปนทาสของวตถ พอกพนความ

ทกขความชวราย กได ทงนตองอาศยการชกนาของปจจยอยาง

อนดวย ทงทเปนสงแวดลอม และทอยภายใน

พวกทมองความสาคญเฉพาะแตความเพยบพรอมทาง

วตถเปนเกณฑตดสน ยอมกลายเปนพวก เอกนตวาทในฝายวตถนยมทางเศรษฐกจ

พวกทมองแตความสาคญของจต โดยไมคานงถงปจจยท

อดหนนกาย ยอมกลายเปนพวก เอกนตวาทในฝายจตนยม

ตางกเปนพวกทมองโลกและชวตสดทางไปคนละซก

๒) ในทางนามธรรม ซงเปนขนละเอยดลกซง มการขบ

คดถกเถยงปญหาทางอภปรชญา พยายามเขาถงสงทเหตผลหยง

ไมถงดวยการถกเถยงหาเหตผล พยายามหาคาตอบใหแกปญหา

ทตนตงขนจากความไมรหรอเขาใจผด พยายามอธบายสงทมอง

ไมเหนใหเหนดวยคาพด

วถความคดแบบน ทาใหใชเวลาสนเปลองไปดวยการ

คาดคะเนและตวาทะเกยวกบปญหาทพสจนไมไดและไมเกยวของ

หรอเปนคณประโยชนอะไรแกชวต ทาใหหลงใหลเพลดเพลนอยกบ

ความคดทเลอนลอยหางไกลชวตจรง ทาใหทกขยากลาบากจต

เหนอยสมอง เหนอยความคดเปลาๆ ไดแก ทฤษฎทเรยกวาอนต-คาหกทฏฐ หรอปญหาทเรยกวา อพยากตปญหา เชน ปญหา

เกยวกบมลการณ (ตนกาเนด) และปรโยสาน (ทสนสด) ของโลก

วนสาคญของชาวพทธไทย ๕๔

๓) อยางตนลงทเปนเรองใกลเขามาในทางปฏบต คอ

การคอยพงอาศยอานาจของสงลกลบศกดสทธ ทมองไมเหน

และอยพนวสย โดยหวงการออนวอนหรอความขลงมาชวย

บนดาลใหไดสาเรจผลทปรารถนา

ความเชอและหวงพงแบบน ถาเปนอยางรนแรง ยอมทา

ใหมอบตวมอบความไววางใจแกสงนนสนเชง ไมคดและไมลงมอ

ทาการแกปญหาดวยเรยวแรงความเพยรพยายามของตนเอง จด

วาเปนความงมงาย ตวอยางในพทธกาล เชน ลทธบชาไฟ

อยางเพลาลงมา ในฐานะทเปนปถชนผอยใตอานาจ

อวชชา ซงยงระแวงระวงตอสงทมองไมเหน และยงไมเขมแขงพอ

กเพยงแคอาศยสงลกลบไวเสรมกาลงใจ ในการกระทากจซงตน

ลงมอกระทาอยแลว

แตจะในกรณใดกตาม กยงเปนการกระทาทไมดาเนนไป

ดวยความรความเขาใจ ยงเปนการแกปญหาอยางมองไมเหนวา

การแกดาเนนไปอยางไร และตนเองเขาไปจดการอะไรไมได จง

จดเขาในพวกสรางความลาบากเสยแรงเปลา

การดาเนนชวตหรอประพฤตในแบบทกอความทกข

ยากลาบากเดอดรอนแกตน เหนอยแรง เหนอยสมอง เหนอย

ความคดเหลาน มชอเรยกเปนคาศพทวา อตตกลมถานโยค ขอปฏบตในทางพทธศาสนา ละเวน หางจากความ

ประพฤตปฏบตทเอยงสดเหลาน จงเรยกวา “มชฌมาปฏปทา”

แปลวา ขอปฏบตทเปนกลาง หรอทางสายกลาง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๕

ผทงอกงามในพระพทธศาสนา กาวหนาในการปฏบต

ธรรมมากขนเทาใด กยงละเวนขอปฏบตทเอยงสดไดมากขน

เทานนโดยลาดบ ถาถงขนเปนบรรพชต คอบวชในพระธรรม

วนยแลว กถอวาไมควรของแวะทเดยว ควรดาเนนแนวแนมนคง

ในมชฌมาปฏปทา

ประการสาคญ มชฌมาปฏปทาน เปนทางแหงปญญา

ยงเขาถงมชฌมาปฏปทามากขนเทาใด กยงทาสงตางๆ ดวย

ความรความเขาใจ ดวยการใชปญญา และแกปญหาดวย

ปฏบตการทอยในวสยของตนมากขนเทานน

มชฌมาปฏปทาเปนทางดาเนนชวตดวยปญญา มปญญา

เปนฐาน เปนมรรคาทนาไปสจดหมายได และกอใหเกดคณคา

แกชวตอยางแทจรง โดยมหลกปฏบตเปนองคประกอบ ๘

ประการ ทาใหผดาเนนตามเปนอรยะ หรออารยะ อยางแทจรง

จงเรยกเปนคาศพทวา อรยอฏฐงคกมคค กลาวคอ ๑. สมมาทฏฐ เหนชอบ คอ รเขาใจถกตอง เหนตามทเปนจรง ๒. สมมาสงกปปะ ดารชอบ คอ คดสจรต ตงใจทาสงทดงาม ๓. สมมาวาจา เจรจาชอบ คอ กลาวคาสจรต

๔. สมมากมมนตะ กระทาชอบ คอ ทาการทสจรต

๕. สมมาอาชวะ อาชพชอบ คอ ประกอบสมมาชพ ทาอาชพทสจรต ๖. สมมาวายามะ พยายามชอบ คอ เพยรละชวบาเพญด ๗. สมมาสต ระลกชอบ คอ ทาการดวยจตสานกเสมอ ไมเผลอพลาด ๘. สมมาสมาธ ตงจตมนชอบ คอ คมจตไดแนวแนมนคง ไม

ฟงซาน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๕๖

องคประกอบ ๘ ประการของมรรคน แตละขอมราย

ละเอยดพสดาร เพราะเปนประมวลขอปฏบตหรอหลกจรยธรรม

ทงหมดในพระพทธศาสนา ในทนมใชโอกาสทจะพรรณาความ

พสดารในเรองน จงกลาวถงแตเพยงความหมายสนๆ ไวกอน

ขอยาเพยงวา มรรคาน เรมตนดวยปญญา และมปญญา

เปนรากฐาน องคประกอบขอแรกจงเปนเรองของปญญา คอ

สมมาทฏฐ

"สมมาทฏฐ" น อยางงายๆ หมายถง ความเหนทถกตอง

ตามคลองธรรม เชน เชอหลกกรรม เหนวา ทาด เกดผลด ทาชว

เกดผลชว เปนตน

แตในความหมายทตรงหลกวชายงข น ทานอธบายวา

สมมาทฏฐ คอ รทกข รสมทย รนโรธ รมรรค หรอมองเหนความ

เปนไปของสงทงหลายตามความสมพนธสบทอดของเหตปจจยท

เรยกวา ปจจยาการ หรอ ปฏจจสมปบาท พดใหเขาใจงายๆ คอ เมอประสบสงตดขดเปนปญหา พง

กาหนดรตามความเปนจรงใหเหนชดกอนวา อะไรเปนตวปญหา

ปญหานนมขอบเขตแคไหนเพยงไร (ทกข) แลวศกษาใหรตอไป

วา ปญหานนเกดจากมลเหตอะไร มอะไรเปนสมฏฐาน (สมทย)

แกไขไดหรอไม ทจดใด จดหมายคออะไร (นโรธ) มวธการแกไข

ใหบรรลถงจดหมายไดอยางไร ตามรายละเอยดลาดบขนตอน

อยางไร (มรรค)

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๗

พดอกนยหนงวา วเคราะหปญหาตามกระบวนการของ

เหตปจจยวา ปญหานนมองคประกอบอะไร องคประกอบเหลานน

สมพนธกนอยางไร เปนเหตปจจยแกกนอยางไรจงกอใหเกด

ปญหาขน เมอจะแกไขหรอดบปญหา จะตองแกทองคประกอบ

หรอจดไหนใหตอเนองกนไปอยางไร (ปฏจจสมปบาท)

การประพฤตปฏบต หรอดาเนนชวตตามหลกองคมรรค

๘ ประการ โดยเรมดวยมความรความเขาใจเปนพนฐานอยางน

ยอมเปนการแกปญหา หรอการทาใหไมมปญหาอยในตว เปน

การปฏบตเพอดบทกข หรอดาเนนชวตอยางไมมทกข โดยตว

ของมนเองอยตลอดเวลา

ถาสงเกต จะเหนไดวา มรรคาสายกลางน เปนเรองของ

การกระทาในชวตจรง และอยในวสยของมนษยทงสน กลาวคอ

องคมรรคทง ๘ ขอ เปนขอปฏบตสาหรบคนทกคน และทกคน

ปฏบตไดดวยตนเอง ไมตองออนวอน คอยการบนดาล หรอรอ

ใครมาชวยทาให เปนขอปฏบตททาไดภายในขอบเขตของชวตน

วางไวสาหรบชวต เปนเรองของชวตโดยตรง เปนระบบการ

ดาเนนชวตทครบถวนสมบรณ เพราะมองเหนความสาคญทง

ของวตถและของจตใจ ครอบคลมทงดานกายและดานจต

มรรคาน เปนระบบจรยธรรมและระบบการศกษาท

สมบรณ เพราะสอนใหฝกฝนอบรมระเบยบวนยทางกาย วาจา

และอาชพ (ศล) ใหฝกฝนระเบยบวนยทางจตใจ สรางความ

เจรญงอกงามและความเขมแขงมนคงทางดานคณธรรม (สมาธ) และใหฝกฝนอบรมปญญา สรางความรความเขาใจสภาวะของสง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๕๘

ทงหลายตามเปนจรง เพอมชวตอยอยางผทรเทาทนโลกและชวต

รจกรวมมอกบธรรมชาต เพอดารงอยดวยกนไดอยางกลมกลน

ประสานประโยชนและรกษาอสรภาพของทงสองฝาย (ปญญา) ทางสายกลางน เปนระบบทมขอบเขตจากด แตยดหยน

อยางกวางขวางมาก คออยในวงจากดของความดงามและ

แนวทางของ ศล สมาธ ปญญา แตผทประพฤตดาเนนชวตอยใน

ระบบ สามารถดารงอย ณ ตาแหนงตางๆ ทหางกนไดหลายขน

หลายระดบ แลวแตความพรอมของตน

ดงตวอยางเชนวา ถาจะอยครองเรอนกได แตพง

ประพฤตธรรมใหถกหนาททจะเปนคนครองเรอนทด

ถาเบอหนายชวตเหยาเรอน หรอตองการแสวงสขทางจต

อยางสง กสามารถออกบวชครองเพศบรรพชต ถาเบอหนายอก

กสามารถสละเพศออกมาเปนชาวบานได

ถามคณสมบตมความสามารถ และพอใจจะเปนนก

ปกครอง กดารงตาแหนงหนาทปกครองได แตตองบรหาร

อานาจและโภคทรพยใหเปนไปเพอประโยชนสขของประชาชน

มใชบรหารประชาชนใหเปนไปเพออานาจและโภคทรพยของตน

ดงนเปนตน

ระบบแหงมรรค ประกอบดวยสภาพการดาเนนชวตท

แตกตางกนหลากหลาย แตทงหมดรวมอยกลมกลนเขาไดใน

ความเปนอนหนงอนเดยวกน นบเปนระบบทมความเสมอภาค

เพราะทกคนมสทธเทาเทยมทจะอย ณ ทตางๆ กน เพอบาเพญ

ประโยชนแกกน โดยสวมหนาททเหมาะสมกบฐานะนน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๕๙

มรรคาน เปนระบบทใหเสรภาพอยางสง เพราะเปด

โอกาสแกการเลอกโดยสมครใจ แตมใชเลยขอบเขตจนกลายเปน

ตามอาเภอใจ เพราะเมอสมครใจเลอกเอาอยางใดแลว กมความ

ผกพนทจะทาใหถกใหชอบตอภาวะอยางนนดวย

มรรคเปนระบบทไมมการบบบงคบ แตกมใชปลอยเรอย

เปอยไปตามใจชอบ เพราะเปนระบบแหงการฝกฝน จงแนะนา

กระตนเตอนเรงเราใหฝกอบรมแกไขปรบปรงตนใหกาวหนาขนส

ความดงามทยงๆ ขนไปอยเสมอ จนกวาจะบรรลถงจดหมาย

สงสดของมรรคา ทเรยกวา มชฌมาปฏปทานน

ข. อรยสจจ ๔ แปลวา ความจรงอนประเสรฐ หรอความ

จรงของอรยะ หรอสจธรรมทรแลวจะทาใหกลายเปนอรยะหรอ

อารยชน ๔ ประการ

อรยะ หรออารยชน คอบคคลทหางไกลจากกเลส หางไกล

อวชชา หางไกลวหงสา เปนผเจรญแลวอยางแทจรง จะเปนอรยะ

หรออารยชนทแทจรงได กตองรเขาใจความจรง และดารงชวตอย

อยางสอดคลองกบความจรงของชวต ทจะทาใหชวตเปนอสระ

หลดพนจากความมดบอด เปนไท ไมตองฝากความวางใจไวกบ

อานาจลกลบพนวสยอยางใดๆ อรยสจจ ๔ ประการนน คอ

๑) ทกข ไดแกปญหาทงหลาย ทเกดขนแกมนษย ในรป

ของความบบคน ขดของ ตดขด อดอนตางๆ บคคลจะตอง

กาหนดร หรอทาความรจกมน ใหรเทาทนตามความเปนจรงวา

มนคออะไร อยทไหน และแคไหนเพยงไร กลาวคอ ตองยอมรบร

วนสาคญของชาวพทธไทย ๖๐

กลาสหนาปญหา กลาเผชญความจรง แมจะเปนสงทนกวานา

กลว ไมเปนทชอบใจ

เรมตน ตองมความรความเขาใจเกยวกบสภาวะของสง

ทงหลาย ทรวมเรยกวาโลกและชวตนวา สงทงหลายเหลานน

ลวนเกดขนจากปจจยตางๆ ปรงแตงกนเขา ไมเทยงแท ไมยงยน

ไมคงตว และหมนเวยนเปลยนแปลงไปตางๆ ตามเหตปจจยท

เขามาสมพนธเกยวของกน ไมมหยดนง

สงทงหลายกตาม ชวตนทเรยกตวเองวาฉน วาเรา กตาม

ไมมอานาจในตวเองเดดขาด ไมเปนตวเองโดยสนเชง ทจะ

เรยกรองสงบงคบใหสงทงหลายเหลานน รวมทงสงทเรยกวาตวเอง

ใหเปนไปตามปรารถนา

สงทงหลายมนเปนของมนอยางนนเอง ตามเหตตาม

ปจจย ไมเกยวกบความชอบใจหรอไมชอบใจของเรา เมอเหต

ปจจยมาประจวบใหปรากฏในรปทตรงกบใจปรารถนา เรากชอบ

ใจ เมอปรากฏในรปทไมตรงกบใจปรารถนา เรากไมชอบใจ

เมอยดถอตดคาอยวาจะตองเปนอยางใดอยางหนงมน

หมายลงไป ครนสงตางๆ นนหมนเวยนเปลยนแปลงไปเปน

อยางอน ไมตรงกบท ยดอยากมนหมาย เรากถกบบคนกด

กระชาก บดขย เปนภาวะทเรยกวาความทกข ซงโดยสาระกเปน

เพยงความขดแยงกระทบฉกกระชากกน ระหวางอาการ

เปลยนแปลงแปรผานไปของสงทงหลาย กบเสนเชอกแหงความ

ยดความอยากทเราสรางขนเทานนเอง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๑

การทจะแกไขปองกนปญหา หรอความทกขอยางใดอยาง

หนงนน มใชไปนงปนเสนเชอกแหงความยดความอยาก แลวเอา

ไปผกรดเหนยวรงสงทงหลายไว ซงมแตทาใหเหนอยเปลา ซาจะ

ถกฉดกระชากเอาไปบดขย ทาใหทกขทรมานยงขนอก

วธทถกตองคอ รเขาใจเทาทนความจรงของสงเหลานน ร

เหตปจจยของภาวะทเปนไปอยางนน รวาอะไรจะเปนไปได อะไร

เปนไปไมได แคไหนเพยงไร แลวเขาไปจดการกบสงเหลานน

ตรงตวเหตตวปจจย ทจะใหเปนไปอยางนหรออยางนน ตามทร

เขาใจชดแลวนนเอง

๒) สมทย ไดแก เหตเกดแหงทกข หรอสาเหตของปญหา

เมอรเทาทนความทกข เขาใจปญหาแลว กสาวหาสาเหตของ

ทกข หรอตนตอของปญหาตอไปตามหลกแหงความสมพนธสบ

ทอดของเหตปจจย หรอตามหลกใหญทวา ธรรมทงหลายเกดแต

เหตและจะดบไปเพราะเหตดบ วเคราะหใหเหนชดวาอะไรบาง

เปนปจจย ปจจยไหนเปนตวการสาคญเจาบทบาทใหญ ปจจย

เหลานนสมพนธสบทอดกนมาอยางไร จงปรากฏออกมาเปนรป

ปญหาอยางนน

เมอวาโดยรวบรด ตวการสาคญแหงทกขของชวต กคอ

ตณหา หรอเสนเชอกแหงความอยาก ทมนษยเอาไปเกยวเกาะ

คลองรดสงทงหลายนนเอง

ปจจยตวการน สมพนธสบทอดกนมากบปจจยอนๆ โดย

เฉพาะทสาคญยง คอ อวชชา ความไมร ความไมมปญญา ไมใชปญญา จงปรากฏเปนปญหาในรปตางๆ ทเรยกรวมๆ กนวา ทกข

วนสาคญของชาวพทธไทย ๖๒

ความสมพนธสบทอดแหงเหตปจจยทจะตองรในขอน ม

ชอเฉพาะวา ปฏจจสมปบาท

๓) นโรธ ไดแก ความดบทกข ภาวะทสนปญหา หรอภาวะทวางโลงปลอดโปรงจากปญหา เรมดวยชวตทเปนอสระ ไม

ถกฉดกระชากลากไปดวยเสนเชอกแหงความอยาก มจตใจเบก

บาน ผองใส สะอาด สงบ ดวยความเปนอยอยางรเทาทนโลก

และชวต ดาเนนชวตดวยการใชปญญา

๔) มรรค ไดแก มรรคาอนนาไปสความดบทกข หรอกระบวน

วธแหงการแกปญหา กลาวคอ มรรคามองค ๘ ประการ หรอ

มชฌมาปฏปทาทกลาวแลวขางตนนนเอง

มรรคาน เปนระบบจรยธรรมทงหมดของพระพทธศาสนา

หรอทางดาเนนชวตของชาวพทธ ซงมปญญาคอความรความเขาใจ

เทาทนสภาวะของสงทงหลาย เปนพนฐาน และเปนแกนนา

ชาวพทธทแท ตองเจรญกาวหนาเตบโตขนเรอยไปในวถ

การดาเนนชวตดวยปญญา ถาแตกอนเปนอยดวยความเขลางม

งายมาก เคยทาไดแคนงถอเสนเชอกแหงความอยาก คอยคลอง

รดสงตางๆ อยเรอยๆ ตอไปนจะตองมพลงใจเขมแขง ฝกฝนตน

ใหใชปญญามากขน มความรเทาทนโลกและชวตมากขน เรยนร

วธคดแบบวเคราะหเหตปจจยใหมากขน เขาเกยวของจดการกบ

สงตางๆ ทตวเหตตวปจจยดวยความรความเขาใจใหมากขน ทา

จตใจใหปลอดโปรงผองใสเปนอสระไดบอยครงขน

อยางนอย เมอปนเสนเชอกรดตวขนแลว กรจกตดเชอก

นนในคราวทควรจะตดไดบาง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๓

การทจะดาเนนชวตดวยปญญาทรเทาทน มจตใจเปน

อสระ สงบ สะอาด ใสสวางอยเสมอนน โดยปกตมใชเปนสงททา

ไดเรวพลนทนท เพราะการดาเนนชวตแหงปญหาเปนสงทเราสง

สมสรางมาดวยอาศยความเคยชนตลอดเวลายาวนาน การทจะ

แกไขชาระลางหรอเดนทางใหม จงตองอาศยวนย ความเขมแขง

มนคง และการฝกหดอยเสมอใหเคยชนอยางใหมขนมาแทน

ดวยเหตดงน กระบวนการฝกอบรมในวถแหงมรรค จง

ประกอบดวยหลกการทเรยกวา สกขา ๓ ศล สมาธ และปญญา สงสาคญอยางหนงในการฝกหดน คอความมสต ผฝกตน

ควรพยายามสรางสตขนไวเสมอๆ สต เปนตวยงจากทางผดและชกเขาสทางถก เมอสตเกดแลว นนคอตดเสนเชอกทรดตวเสยได

ปญญาจะตามมาละลายลางทางผดและสองทางถก

จากนน อาศยสมาธ คอความแนวแนมนคงเขมแขงของ

จตใจ กจะใชวรยะคอความเพยร เดนรดหนาไปในทางถก หน

หางทางผดไกลออกไปโดยลาดบ

เมอทาไดสมาเสมอ ผลสาเรจกจะตามมา คอความเปน

ชาวพทธทสมบรณ และชวตทเปนสขตามอรยมรรคา

ทกลาวมาน คอการทาความเขาใจกนอยางสงเขป

เกยวกบมชฌมาปฏปทา และอรยสจจ ๔ ทเปนใจความของปฐม

เทศนา ธมมจกกปปวตตนสตร

วนสาคญของชาวพทธไทย ๖๔

๒. ผลจากการแสดงปฐมเทศนา เมอพระพทธเจาทรงแสดงปฐมเทศนาจบแลว ปรากฏวา

โกณฑญญะผเปนหวหนาของเบญจวคคยเขาใจธรรมททรงแสดง

นน รแจงความจรง เรยกวา เกดดวงตาเหนธรรม หรอได

ธรรมจกษ คอ เขาใจตามหลกกระบวนการแหงเหตปจจย วาสง

ใดมความเกดขนเปนธรรมดา สงทงหมดนนยอมมความดบไป

เปนธรรมดา ถาจดลาดบในขนของอรยบคคล เรยกวาเปนโสดาบน

พระพทธเจาทรงทราบวาโกณฑญญะรแจงธรรมดงนน ก

ทรงเปลงพระวาจาวา "อญญาส วต โภ โกณฑญโญ, อญญาส วต โภ โกณฑญโญ” แปลวา โกณฑญญะไดรแลวหนอๆ

คาวา "อญญา" ซงแปลวารนน ไดตดเปนคานาหนาชอ

ของทานโกณฑญญะสบตอมา เรยกวา อญญาโกณฑญญะ

(คมภรบางฉบบเรยก อญญาตโกณฑญญะ)

ทานโกณฑญญะรแจงธรรมเชนนนแลว กทลขอบรรพชา

และไดบวช เปนพระภกษสาวกรปแรกในพระพทธศาสนา

๓. ความหมายของอาสาฬหบชา อาสาฬหบชา ประกอบขนจากคา ๒ คา คอ อาสาฬห (เดอน ๘

ทางจนทรคต) + บชา (การบชา) เมอรวมกนเขา จงแปลวา การบชาในเดอน ๘ หรอการบชาเพอระลกถงเหตการณสาคญในเดอน ๘

ถาจะเรยกใหเตม ตองวา อาสาฬหบรณมบชา = อาสาฬห (เดอน

๘) + บรณม (วนเพญ) + บชา ซงแปลวา การบชาในวนเพญเดอน ๘

หรอการบชาเพอระลกถงเหตการณสาคญในวนเพญเดอน ๘

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๕

๔. ความสาคญของอาสาฬหบชา ตามเหตการณและคาสอนทไดเลามาขางตน สรปความ

สาคญของวนอาสาฬหบชาได ดงน

๑. เปนวนทพระพทธเจาทรงแสดง ปฐมเทศนา ๒. เปนวนทพระพทธเจา เรมประกาศพระศาสนา ๓. เปนวนท เกดอรยสงฆ คอการททานโกณฑญญะ รแจง

ธรรม เปนพระโสดาบน จดเปนอรยบคคลทานแรกใน

อรยสงฆ ทาใหมสงฆรตนะขนมา และจงถอดวยวาเปนวนทมพระรตนตรยครบบรบรณ

๔. เปนวนทเกดพระภกษรปแรก ในพระพทธศาสนา คอ

การททานโกณฑญญะขอบรรพชา และไดบวชเปน

พระภกษ หลงจากฟงปฐมเทศนาและบรรลธรรมแลว

จงถอดวยวาเปนวนทเรมตงภกษสงฆ หรอตนกาเนด

สมมตสงฆ

๕. เปนวนทพระพทธเจาทรงได ปฐมสาวก คอ การททาน

โกณฑญญะนนไดบรรลธรรมและบวชเปนพระภกษ

จงเปนสาวกรปแรกของพระพทธเจา

เมอเทยบกบวนสาคญอนในพระพทธศาสนา บางทเรยก

วนอาสาฬหบชานวา วนพระสงฆ (คอวนทเรมเกดมพระสงฆ)

เรยกวนวสาขบชาวา วนพระพทธ (คอวนประสต ตรสร

และปรนพพานของพระพทธเจา)

เรยกวนมาฆบชาวา วนพระธรรม (วนทพระพทธเจาทรงแสดง

โอวาทปาตโมกข ประกาศประมวลหลกสาคญของพระพทธศาสนา)

วนสาคญของชาวพทธไทย ๖๖

๕. ประเพณวนอาสาฬหบชา

ประเพณจดงานวนอาสาฬหบชา คอ มพธกรรมบชาพระ

รตนตรย ทาบญเฉลมฉลองวนอาสาฬหบชาน มอายยงไมนาน

พงเกดขนเมอ พ.ศ. ๒๕๐๑

กลาวคอ หลงจากงานฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ใน พ.ศ.

๒๕๐๐ แลว คณะสงฆไดพจารณาเหนวา การแสดงปฐมเทศนา

ธมมจกกปปวตตนสตรนน เปนเหตการณสาคญในพระพทธ

ศาสนา ทาใหมการเผยแผพระธรรม สบอายพระพทธศาสนามา

จนบดน ควรจดวนแสดงปฐมเทศนานน เปนวนสาคญวนหนง

ของพระพทธศาสนาดวย เชนเดยวกบวนสาคญอนทมอยแลว

คอ วนวสาขบชา (มมานานอยางนอยตงแตสมยสโขทย) และวน

มาฆบชา (มขนครงแรกในรชกาลท ๔)

ดงนน จงไดออกประกาศใหวดตางๆ ทวราชอาณาจกร

จดงานวนอาสาฬหบชา และเชญชวนพทธศาสนกชนไปรวม

ประกอบพธบชา

ครงนน ทางราชการกไดสนบสนนมตของคณะสงฆ โดย

ประกาศใหวนอาสาฬหบชาเปนวนสาคญทางราชการ และเปน

วนหยดราชการวนหนงสบมาจนบดน๓

พธกรรมทกระทาในวนอาสาฬหบชา โดยทวไปกอนวตร

ตามทกระทาในวนบชาอนๆ เชน ทาบญ ตกบาตร รกษาศล

เวยนเทยน ฟงพระธรรมเทศนา (ธมมจกกปปวตตนสตร) และ

สวดมนต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๗

เมอวนอาสาฬหบชาเวยนมาถง พทธศาสนกชน นอกจาก

ทาบญและประกอบพธตางๆ ตามประเพณแลว ควรไดรบ

ประโยชนทเปนสาระสาคญจากอาสาฬหบชาดวย กลาวคอ ควร

ทบทวนระลกเตอนใจสารวจตนวา ชวตของเราไดเจรญงอกงาม

ขนดวยความเปนอยอยางผรเทาทนโลกและชวตนบางแลวเพยงใด

เรายงดาเนนชวตอยอยางลมหลงมวเมา หรอมจตใจอสระปลอด

โปรงผองใสบางแลวเพยงใด เรากาวหนาไปในมรรคาแหงวถชวต

ของชาวพทธอยในระดบใดแหงมชฌมาปฏปทา

ถาสารวจตนแลวเหนวา ไดงอกงามกาวหนาขนบาง

อยางนอยผดแปลกไปจากเมอรวมพธในปกอน ขอนนกจะเปน

น มตแหง ชวตทด งามของตน และเปนเค รองประกาศวา

อาณาจกรธรรมทพระพทธเจาไดทรงสถาปนาไว ไดแผขยาย

ออกไปสมความมงหมายแหงปฐมเทศนา

เชงอรรถ ๑ เบญจวคคย หรอ ปญจวคคย แปลกนวา "พระพวก ๕" คอ พราหมณ ๕ ทาน ทออกบวชตามเจาชายสทธตถะ และคอยดแลอยใกลชดพระองคระหวางทรงบาเพญเพยร ไดแก อญญาโกณ-ฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช ซงตอมาไดเปนพระอรหนตสาวกรนแรก

๒ ธมมจกกปปวตตนสตร มาใน วนย.๔/๑๓ (วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๔ ขอ ๑๓); ส.ม.๑๙/๑๖๖๔ (สงยตตนกาย มหาวารวรรค พระไตรปฎก เลม ๑๙ ขอ ๑๖๖๔)

๓ ตามประกาศคณะสงฆ เรองกาหนดวนสาคญทางศาสนา ณ วนท ๑๔ กรกฎาคม ๒๕๐๑ (โดยมตคณะสงฆมนตร ทเหนชอบตามขอเสนอของพระธรรมโกศาจารย สงฆมนตรชวยวาการองคการศกษา) และประกาศสานกคณะรฐมนตร เรองระเบยบการชกธงชาต (ฉบบท ๖) พ.ศ. ๒๕๐๑ ณ วนท ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๐๑ อางถงมตคณะรฐมนตรใหถอวนอาสาฬหบชาเปนวนสาคญทางราชการ และใหชกธงชาตในวนดงกลาว

วนเขาพรรษา

คาวา พรรษา แปลวา ฤดฝน ปหนงกผานฤดฝนครงหนง

คนทอยมาเทานนฝนเทานฝน กคออยมาเทานนป ดงนน ในท

ทวๆ ไป จงแปลพรรษากนวา “ป” คาวา เขาพรรษา กคอ เขาฤดฝน คอถงเวลาทจะตองหยด

การเดนทางในฤดฝน พกอยในทใดทหนงเปนประจา โดยไมไป

แรมคนทอน เพราะเหตน จงมคาเกดขนอกคาหนง คอคาวา จาพรรษา

คาวา จาพรรษา กคอ อยวดประจาในฤดฝน หมายความ

วา พระสงฆจะตองอยในวดทตนอธษฐานพรรษา ตลอดสามเดอน

ในฤดฝน จะไปแรมคนทอนไมได นอกจากมเหตจาเปน

คาวา วนเขาพรรษา กคอ วนทพระสงฆทาพธอธษฐาน

พรรษา ซงเปนวนแรกของการจาพรรษานนเอง

“อธษฐาน” แปลวา ตงใจกาหนดแนนอนลงไป “อธษฐาน

พรรษา” กคอ ตงใจกาหนดแนนอนลงไปวาจะอยประจา ณ ท

นนตลอด ๓ เดอนในฤดฝน

กาลทนยมวาเปนฤดฝน ทเรยกในบาลวา วสสาน นน ม

กาหนด ๔ เดอน คอ ตงแตแรม ๑ คา เดอน ๘ จนถงขน ๑๕ คา

เดอน ๑๒ แตการจาพรรษาของพระสงฆมกาหนดแค ๓ เดอน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๖๙

การจาพรรษานน ม ๒ ระยะ

ระยะแรก เรยกวา ปรมพรรษา แปลวา พรรษาแรก หรอ

พรรษาตน เรมแตวนแรม ๑ คา เดอน ๘ ถงวนขน ๑๕ คา เดอน ๑๑

ระยะหลง เรยกวา ปจฉมพรรษา แปลวาพรรษาหลง เรมตงแตวนแรม ๑ คา เดอน ๙ จนถงวนขน ๑๕ คาเดอน ๑๒

วนแรม ๑ คาเดอน ๘ เปนวนเขาปรมพรรษา

วนแรม ๑ คา เดอน ๙ เปนวนเขาปจฉมพรรษา

ถาปใดมอธกมาส คอเพมเดอน ๘ เขามาอกเดอนหนง

เปนสอง ๘ ในปนน ใหถอวนแรม ๑ คา เดอน ๘ หลง เปนวน

เขาปรมพรรษา

การทพระพทธเจาทรงอนญาตวนเขาพรรษาไว ๒ วน คอ

วนเขาปรมพรรษา และวนเขาปจฉมพรรษานน กเพอใหพระสงฆ

ทจาพรรษาในวนเขาปรมพรรษาไมทนดวยเหตจาเปนอยางใด

อยางหนง สามารถเลอนไปเรมจาพรรษาในวนเขาปจฉมพรรษา

การจาพรรษา และวนเขาพรรษา ถงจะมเปนสองอยางก

จรง แตทถอเปนสาคญ และปฏบตกนโดยทวไปนน กคอ วนเขาปรมพรรษา ซงเปนวนแรม ๑ คา เดอน ๘ และไปครบสาม

เดอนในวนขน ๑๕ คา เดอน ๑๑ ซงเปนวนออกพรรษา ยงเหลอ

เวลาอกหนงเดอนทายฤดฝน สาหรบเตรยมตว เพอเดนทางไปในทตางๆ ตอไป

ฉะนน ในทางปฏบต เมอพดถงวนเขาพรรษา กหมายถง

วนเขาปรมพรรษานนเอง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๗๐

มลเหตทพระสงฆตองจาพรรษา กลาวความตามบาล

วสสปนายกขนธกะ คมภรมหาวรรค พระวนยปฎก๑ วา ใน

มชฌมประเทศสมยโบราณ คออนเดยตอนเหนอ เมอถงฤดฝน

พนทยอมเปนโคลนเลนทวไป ไมสะดวกแกการเดนทาง

คราวหนง มพระพวกทเรยกวาฉพพคคย คอเปนกลมม

๖ รปดวยกน ไมรจกกาล เทยวไปมาทกฤดกาล ไมหยดพกเลย

แมในฤดฝนกยงเดนทาง เทยวเหยยบยาขาวกลาหญาระบดและ

สตวเลกๆ ตาย คนทงหลายพากนตเตยนวา ในฤดฝน แมพวก

เดยรถยและปรพาชกเขากยงหยด ทสดจนนกกยงรจกทารงบน

ยอดไมเพอหลบฝน แตพระสมณศากยบตรทาไมจงยงเทยวอย

ทงสามฤด เหยยบยาขาวกลาและตนไมทเปนของเปนอย และทา

สตวใหตายเปนอนมาก

ความทราบถงพระพทธเจา พระองคจงทรงอนญาตให

พระสงฆอยประจาทในฤดฝน ในทแหงเดยว เปนเวลา ๓ เดอน

เรยกวา จาพรรษา ดวยเหตน พระสงฆจงตองจาพรรษา และมวนเขาพรรษาสบมาจนบดน

สถานททพระสงฆจาพรรษานน พระพทธเจาทรงหาม

ไมใหจาพรรษาในทกลางแจง ในโพรงไม และในตมหรอในหลม

ขด ซงไมใชเสนาสนะ คอไมใชทอยทอาศย ทรงอนญาตใหจา

พรรษาในกฏทมงทบงมหลงคาและฝารอบขอบชด อยใหครบ ๓

เดอน ถาอยไมครบ ๓ เดอน หลกไปเสย พรรษาขาด และตอง

อาบตคอมโทษ แตเปนโทษขนาดเบา เรยกวาอาบตทกกฏ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๑

ถามภยอนตรายเกดขน จะอยในทนนไมได เชน นาทวม

หรอชาวบานถนนนอพยพไปอยทอน เปนตน อนญาตใหไปใน

ระหวางพรรษาได ไมเปนอาบต แตพรรษาขาด

ถามกจจาเปนทจะตองไปแรมคนทอน เชน กจนมนต กจ

เกยวกบพระศาสนา ตลอดจนพระอปชฌายอาจารยอาพาธ หรอ

โยมมารดาบดาเจบปวย อนญาตใหไปดวยสตตาหกรณยะ คอกจ

ทไปทาแลวกลบมาใหทนภายใน ๗ วน พรรษาไมขาด

พธอธษฐานพรรษา๒ คอ เมอถงวนเขาพรรษา พระสงฆ

ประชมพรอมกนโดยนยมในโรงอโบสถ ทาวตรสวดมนตตามปกต

แลว ตงนโม ๓ จบนาแลว เปลงวาจาอธษฐานพรรษาพรอมกนวา

อมสม อาวาเส, อม เตมาส, วสส อเปม. (นยมวา ๓ หน) แปลวา ขาพเจาจาพรรษา ในอาวาสน ตลอดสามเดอน ดงน

มธรรมเนยมอธษฐานพรรษาเฉพาะรปๆ ซาอก ซงบางแหง

ยงปฏบตอยวา เมอออกจากโรงอโบสถกลบไปถงกฎทอย ทาความ

สะอาดปดกวาดเรยบรอย ตงนาใชนาฉนแลว กลาวคาอธษฐาน

พรรษาในกฎอกวา อมสม อาวาเส, อม เตมาส, วสส อเปม. (นยมวา ๓ หน) แปลวา ขาพเจาจาพรรษา ในกฎน ตลอดสามเดอน ดงน

เมอกลาวคาอธษฐานพรรษาเสรจแลว ยงมพธทสาคญ

อกอยางหนง คอ พธขอขมา ซงเปนพธทเนองกบวนเขาพรรษา วธปฏบต คอ พระผนอยนาดอกไมธปเทยนเขาไปหาพระ

ผใหญ กลาวคาขอขมาโทษ แปลเปนใจความวา “กระผมขอขมาโทษ ทไดลวงเกนทางกาย วาจา ใจ เพราะความประมาท” แลว

วนสาคญของชาวพทธไทย ๗๒

พระผใหญกลาวตอบ แปลเปนใจความวา “ขาพเจายกโทษให แมทานกพงยกโทษใหขาพเจา” พระผนอยกกลาววา “กระผมขอยกโทษให” เปนอนตางฝายตางใหอภยกน ในความลวงเกนทได

ทามาแลว นบเปนวธสมานสามคคอยางดยง

เมอถงวนเขาพรรษา พทธศาสนกชนยอมมสวนเกยวของ

อยไมนอย เพราะถอเปนโอกาสทจะไดบาเพญกศลเปนพเศษจาก

ทไดบาเพญเปนประจาตามหนาทของพทธศาสนกชน

เรมตนแตเมอใกลจะถงวนเขาพรรษา ตางกชวยกน

ซอมแซมตกแตงเสนาสนะเพอใหพระสงฆไดอยเปนสข นา

ลกหลานญาตมตรไปประชมกนตามวด ถวายผาอาบนาฝน และจตปจจยแกภกษสามเณร

พอถงวนเขาพรรษา บางพวกกอธษฐานวา จะรกษา

อโบสถศล ตลอด ๓ เดอน บางพวกปวารณาตนตอภกษสามเณร

เฉพาะองค หรอทงวด ถวายสงทขาดเหลอตลอด ๓ เดอน บาง

พวกกอธษฐานใจ เวนสงทควรเวน บาเพญสงทควรบาเพญ เชน

พวกดมเหลา บางคนกเวนดมเหลาตลอดพรรษา โดยตงใจเวน

เองกม เขาไปปฏญาณตอหนาพระกม บางคนททาบาปหยาบชา

ทารณกรรมตางๆ กปฏญาณตนไมทาในสงนน

บางคนกจดดอกไมธปเทยนและของใชประจาอนๆ เชน

สบ แปรง ยาสฟน สยอมผา ตลอดจนยารกษาโรค ไปถวายแก

พระทตนเคารพนบถอ หรอทเปนอปชฌายอาจารยของตน

นเปนกศลพธ คอเปนพธบาเพญบญในพระพทธศาสนา

เปนหนาททพทธศาสนกชนจะพงปฏบตในวนเขาพรรษา

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๓

ผาอาบนาฝนนน มกาหนดตามทพระพทธเจาทรง

อนญาตไว คอ ยาว ๖ คบ กวาง ๒ คบครง โดยคบพระสคต๓

คานวณตามอตราทนยมถอกนมาเทยบกบมาตราทนยมใชใน

ปจจบน ตดเศษแลวได ยาว ๒ เมตร กวาง ๘๓ เซนตเมตร (ถา

ถออยางงาย คดเทากบมาตราทใชในปจจบนเลยทเดยว จะได

เพยงยาว ๑ เมตรครง กวาง ๖๒.๕ เซนตเมตร)

ทายาวหรอกวางกวากาหนด ใชไมได ภกษผทา หรอให

ทา หรอใชนง มความผด

เวลาทจะถวายผาอาบนาฝนนน มพทธบญญตไวตงแต

แรม ๑ คา เดอน ๗ ถงขน ๑๕ คา เดอน ๘ ซงเปนเวลากอน

เขาพรรษา ๑ เดอน ระยะนเปนเวลาทพระภกษจะแสวงหาผา

อาบนาฝน ผประสงคจะบาเพญกศลใหตองตามพทธานญาต จง

หาผาอาบนาฝนถวายในระยะน

แตทปฏบตกนทวๆ ไป ถวายในวนขน ๑๕ คา เดอน ๘

กอนวนเขาพรรษา ๑ วน เพราะวนนนเปนวนธรรมสวนะ และ

เปนวนอาสาฬหบชาดวย พทธศาสนกชนไปประชมกนทวดเปน

ปรกตอยแลว จงถอโอกาสถวายผาอาบนาฝนในวนนน

เชงอรรถ ๑ วนย.๔/๒๐๕-๒๒๒ (วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๔ ขอ ๒๐๕-๒๒๒) ๒ ด วธปฏบตตามมตอรรถกถา ท วนย.อ.๓/๑๕๙ (สมนตปาสาทกา อรรถกถาพระวนย ภาค ๓ หนา ๑๕๙)

๓ วนย.๒/๗๗๓ (วนยปฎก มหาวภงค ภาค ๒ พระไตรปฎก เลม ๒ ขอ ๗๗๓)

เทศกาลทายฝน*

ชวตของชาวไทยในชนบท ซงเปนพลเมองสวนใหญของ

ประเทศ และสวนมากเปนชาวไรชาวนา ตองพงฟาพงฝน ฤดฝน

จงเปนฤดกาลสาคญ เปนฤดกาลทหลอเลยงชวตของประชาชน

บรรยากาศทชมฉา และพชพนธธญญาหารทงอกงามเขยวขจใน

ฤดน เปนเครองชบกายและฟนใจใหสดชนมชวตชวา

แตในเวลาเดยวกน ถนนหนทางและพนแผนดนท

เฉอะแฉะ มโคลนเลน เปนหลมเปนบอ กเปนอปสรรคแกการ

เดนทาง และการดาเนนชวตในทแจง ทาใหเกดความอดอด

ขดของ ไมคลองแคลวสะดวกดาย

พระภกษทงหลาย ซงในยามปกตยอมเทยวจารกไปในถน

ตางๆ เพอปฏบตศาสนกจเผยแพรพทธธรรม ครนฤดฝนยางเขา

มา กหยดสญจร เขาพานกอยประจาท ณ วดใดวดหนงตลอดเวลา

๓ เดอน เพอหลกเวนเหตทจะกอใหเกดความเสยหายแกพชพนธท

พงจะเรมงอกงาม และเปดโอกาสใหชาวชนบทประกอบการกสกรรม

โดยไมตองหวงกงวลถงพระสงฆทจะเดนทางออกไปตางถน หรอ

เขามาจากถนอนๆ อกทงตวพระสงฆนนเอง กไมตองประสบ

ปญหาอนเกดจากการเดนทางทยากลาบากดวย

* พมพครงแรก ใน วารสารธรรมปทป ของวดวชรธรรมปทป นครนวยอรก สหรฐอเมรกา ปท ๓ เลมท ๑๙ ฉบบมหาปวารณา พ.ศ. ๒๕๒๐

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๕

นอกเหนอจากเหตผลอนเกยวดวยดนฟาอากาศแลว การ

ทพระสงฆหยดอยประจาทในฤดฝน ไดอานวยโอกาสใหกจกรรม

เกยวกบการศกษาและปฏบตธรรมในแตละทองถนดาเนนไปได

อยางเขมแขงจรงจงยงขน

พระสงฆทเปนผใหญ มความรความสามารถ เชยวชาญ

ในธรรมวนย เปนนกเผยแผ กไดมโอกาสหยดพกผอน ทบทวน

งาน คดการทจะทาตอไป และอานวยความรความชานาญแก

พระสงฆอนทพานกรวมอย

พระสงฆทมความรความชานาญนอยลงมา กมโอกาสท

จะไดศกษาคนควาเพมเตม และปรกษาสอบถามทานผมความร

ความชานาญมากกวา

แมพทธศาสนกชนชาวบานทงหลาย กมโอกาสไดสดบ

ธรรม และสนทนาสอบถามเรองราวทางพระศาสนากบพระสงฆ

ผอยประจาทไดสมาเสมอยงขน

นอกจากนน ยงไดเกดประเพณทใหชายหนมอายครบ ๒๐

ปบรบรณแลวอปสมบท เพอรบการศกษาอบรมทางพระศาสนา

อยางจรงจง ดงทเรยกกนมาวา บวชเรยน ในชวงทมบรรยากาศ

เหมาะสมนอกดวย

เพราะเหตท เทศกาลฝน หรอเทศกาลพรรษา ม

ความหมายและคณคาอยางน ในสมยตอมา แมปญหาเกยวดวย

ดนฟาอากาศจะลดความสาคญลง แตความหมายของเทศกาล

พรรษา กยงทรงคณคาอยไดอยางมนคง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๗๖

ปหนงม ๑๒ เดอน พระสงฆจารกไปในทตางๆ ประมาณ

๘-๙ เดอน อยประจาทในเทศกาลพรรษา ๓ เดอน

เสมอนวา ทางานนอกสถานท ๓ สวน ในสถานท ๑ สวน

ทางานกระจายเพอประชาชนทวไป ๓ สวน ทางานเจาะจงเพอ

ชมชนหนงโดยเฉพาะ ๑ สวน ออกไปเผอแผแจกใหเขา ๓ สวน

กลบมาตระเตรยมฟนตวใหม ๑ สวน ในลกษณะหนง เปนเหมอน

เครองประจไฟฟา (แบตเตอร) ทจายกระแสไฟฟาไประยะหนงแลว กลบมาอดกระแส เตรยมพรอมทจะใชงานใหมตอไป

เทศกาลพรรษา เรมตนดวยงานพธเปนเครองหมายใหรกน

ฉนใด กสนสดลงดวยมงานพธเปนเครองหมาย ฉนนน เรมตน

พรรษาเรยกวา เขาพรรษา สนสดพรรษา เรยกวา ออกพรรษา อยางไรกด ลกษณะงานพธ สาหรบเรมตนพรรษา และ

สนสดพรรษานน หาไดเหมอนกนอยางแทจรงไม

เมอเรมตนพรรษา มวนหนงกาหนดไวโดยเฉพาะสาหรบ

เรมตน เรยกวา เขาพรรษา (แรม ๑ คา เดอน ๘) และพธกรรมกเปนพธ

สาหรบเขาพรรษา โดยพระสงฆกลาวคาแสดงความตงใจ หรอ

ตดสนใจวา “ขาพเจาจะจาพรรษาตลอดเวลา ๓ เดอนในวดน” เมอสนสดพรรษา วนทพรรษาสนสดลงมจรง เรยกวา

วนออกพรรษา (ขน ๑๕ คา เดอน ๑๑) แตพธกรรมทจะใหพรรษาสนสดลงหามไม เพราะเมอวนเวลาทอยจาพรรษาครบ ๓ เดอน

เตมตามทกลาวคาตงใจแลว การจาพรรษายอมสนสดลงโดยตว

ของมนเอง เปนของอตโนมต

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๗

แทนทจะมพธสาหรบใหพรรษาสนสดลง กลบมงานมพธท

มลกษณะเปนการเรมตน คอเรมตนเวลาหลงจากพรรษาสนสดแลว

พดอกอยางหนงวา ม พธเรมตนเวลาในพรรษา ทเรยกวา เขาพรรษา กบ พธเรมตนเวลานอกพรรษา ทจะพดถงตอไป

พธเรมตนเวลานอกพรรษานน มความหมายเชอมโยง

เวลาในพรรษา กบเวลานอกพรรษา ใหสมพนธกน คอ อางอง

หรออาศยเวลาทผานมาในพรรษานนเปนฐาน เพอเรมตน

กจการงานในเวลานอกพรรษา ทจะมมาตอไป ใหไดผลด

วสสานกาล หรอ พรรษากาล หรอฤดฝนนน ความจรง

ม ๔ เดอน พระสงฆจาพรรษาเพยง ๓ เดอน

เดอนสดทายของฤดฝนจงยงเหลออย ๑ เดอน ขอเรยก

วา เดอนทายฝน (แรม ๑ คา เดอน ๑๑ ถงขน ๑๕ คา เดอน ๑๒) เปนเดอนทเหลอไวเตรยมตวใหพรอม สาหรบงานหรอศาสนกจนอก

พรรษาตอไป งานพธในเวลาชวงน ขอเรยกวา เทศกาลทายฝน

พธกรรมและงานพธในทายฝนนมถง ๓ อยาง บางอยาง

เปนพธทตองทาในวนสนสดพรรษา บางอยางทาไดตลอดเดอน

ทายฝน บางอยางเปนพธตามบทบญญตในวนยของพระสงฆ

บางอยางเปนพธอนมมาตามประเพณ บางอยางเปนทง

บทบญญตในวนยสงฆ และเปนพธอนมมาตามประเพณ

พธกรรมและงานพธ ๓ อยางน มชอวา พธมหาปวารณา (เรยกงายๆ วา พธปวารณา) งานตกบาตรเทโวโรหณะ (ชาวบานเรยกวา ตกบาตรเทโว) และงานทอดกฐน

งานใดเปนอยางไร มความหมายอยางไร จะไดพดตอไป

วนสาคญของชาวพทธไทย ๗๘

๑. ปวารณา

ปวารณา แปลวา การเปดโอกาสเชงเชญชวนใหขอ หรอ

ใหวากลาวตกเตอน ในทน หมายถงการทพระสงฆพดเปดโอกาส

แกกนและกน ใหวากลาวชขอบกพรองและตกเตอนแนะนากน

ปวารณา เปนสงฆกรรมอยางหนง คอ เปนกจทพระสงฆ

จะตองทา เพราะเปนบทบญญตในวนย ในปจจบน ปวารณายง

เปนพธกรรมทกระทาในหมพระสงฆโดยเฉพาะ ชาวบานไม

เกยวของ และไมใครทราบ

ปวารณา คอ การเปดโอกาสใหวากลาวชขอบกพรอง

แนะนากนไดนน เปนเรองธรรมดาของพระสงฆอยแลว ครนถง

วนสนสดพรรษาน ทากนเปนครงสาคญพรอมกนทกรป เปนครง

ใหญ จงเรยกวา มหาปวารณา มหาปวารณา ทาเฉพาะในวนสนสดพรรษา ทเรยกวา

วนออกพรรษา (คอ ขน ๑๕ คา เดอน ๑๑) วนเดยวเทานน เพราะ

เหตทมหาปวารณาเปนกจกรรมสาคญในวนสดทายของพรรษา

ในทางวนย จงเรยกชอวนสนสดพรรษานวา “วนมหาปวารณา”

หาเรยกวาวนออกพรรษาไม

สาระสาคญของมหาปวารณา คอ พระสงฆทจาพรรษา

อยดวยกนตลอดเวลา ๓ เดอน ยอมไดรเหน เขาใจนสยใจคอ

ความประพฤตปฏบตของกนและกนพอสมควร บางทอาจไดเหน ได

ยน หรอมเหตใหระแวงสงสยเกยวกบความบกพรอง ความ

ประพฤตเสยหายของกนและกนบาง

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๗๙

กอนทจะเดนทางออกจารกปฏบตศาสนกจ แยกยายกน

ไปในทตางๆ จงมบทบญญตในวนยกาหนดใหพระสงฆมา

ประชมพบปะพรอมกนทงหมดในวนสดทายของพรรษานน

ณ โอกาสน ทกรป ไมวาผใหญผนอย กลาวคาปวารณา

คอคาบอกเปดโอกาสเชญชวนกน ใหวากลาวชขอบกพรอง

แนะนาตกเตอนกน เปนการแสดงความบรสทธ เปนการได

ชวยกนสารวจตนเอง จะไดแกไขปรบปรงตน เตรยมตวพรอม

และมความมนใจในการทจะเดนทางออกปฏบตศาสนกจตอไป

คาปวารณาวา “สงฆมภนเต ปวาเรม, ทฏเฐน วา สเตน วา ปรสงกาย วา, วทนต ม, อายสมนโต อนกมป อปาทาย, ปสสนโต ปฏกกรสสาม”๑ แปลวา “ทานผเจรญทงหลาย ขาพเจาขอปวารณากะสงฆ ไมวาจะเกยวดวยสงทไดเหนกตาม สงทไดยนมากตาม หรอระแวงสงสยกตาม ขอทานทงหลายจงมใจอนเคราะห วากลาวบอกขาพเจาเถด เมอขาพเจามองเหน จะแกไข”

ปวารณาน ถาปฏบตกนจรงจง และถาชาวบานจะเอา

อยาง นาไปปฏบตในกจการและการดาเนนชวตทางสงคม ให

เปนเรองสามญของวงการชาวพทธ กจะเปนความเจรญกาวหนา

ของพระพทธศาสนา ทนามาซงประโยชนสขแกพหชน สมตาม

วตถประสงคของการเผยแผธรรมวนยอยางหนง

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘๐

๒. ตกบาตรเทโว

มตานานเลาวา๒ ในพรรษาท ๗ หลงจากตรสรแลว

พระพทธเจาไดเสดจไปทรงจาพรรษาในสวรรคชนดาวดงส และ

ทรงแสดงพระอภธรรมโปรดพระพทธมารดา พรอมทงเทวดา

ทงหลาย

ครนสนสดพรรษาแลว ในวนมหาปวารณา (คอวนขน

๑๕ คา ทเรยกกนวาวนออกพรรษา) พระองคกเสดจจากสวรรค

ชนดาวดงส ลงสมนษยโลกทเมองสงกสสะ ซงเปนนครสาคญ

แหงหนงของแควนโกศล

ครงนน เทวดามากมายไดตามสงเสดจ ฝายมนษย

ทงหลายกพากนตนเตนดใจ มาชมนมกนรอรบเสดจอยางคบคง

เปนธรรมดาของพทธศาสนกชน เมอมาชมนมกนในโอกาส

เชนน กยอมตกบาตร ถวายภตตาหารแกพระภกษสงฆ เปนการ

ทาบญครงใหญ และถวายการตอนรบแดพระพทธเจา

จากตานานน กไดเกดประเพณตกบาตรเทโวสบตอมา

ตกบาตรเทโวเปนคายอ เรยกเตมวา ตกบาตรเทโวโรหณะ

เทโวโรหณะ แปลวา การลงจากเทวโลก คอการท

พระพทธเจาเสดจลงจากสวรรค ตามตานานทเลามาแลวนนเอง

ตกบาตรเทโว จงหมายถง การตกบาตรเนองในการท

พระพทธเจาเสดจลงจากเทวโลก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๑

จะเหนว า ในพธตกบาตรเทโวน มการชกรถท ม

พระพทธรปประดษฐานอย นาแถวพระสงฆทรบบณฑบาตดวย

เปนเครองหมายวา พระพทธเจาเสดจลงตามตานานนน

เนองจากในการออกพรรษาไมมพธการอยางหนง

โดยเฉพาะ การตกบาตรเทโวน จงเปนพธทเปนเครองหมายของ

การออกพรรษา สาหรบพทธศาสนกชนทวไป

การตกบาตรเทโว บงบอกถงความหมายทลกซงลงไปอก

หมายถงการทพระพทธเจาเสดจกลบคนมาสโลกมนษย คอการ

ทมนษยทงหลายไดตอนรบพระองคกลบมาอก

ในระหวางพรรษานน พระพทธเจาจะเสดจปลกพระองค

ไปปฏบตพทธกจอยางใด ณ ทใด หรอแกชมชนใดโดยเฉพาะก

ตาม แตเมอออกพรรษาแลว พระองคกจะเสดจออกมาบาเพญ

พทธกจในหมประชาชนทวไปอก ประชาชนทงหลายจะไดพบได

เฝาพระองค นคอความหมายของการออกพรรษา

ดงนน วาทแท การออกพรรษา กคอการเรมตนของเวลานอกพรรษา เปนเครองบงบอกวา ระยะเวลาทพระสงฆอยประจา

ท เพอดาเนนการศกษาอบรมภายในหมพระสงฆเองโดยเฉพาะ

เพอซกซอมตระเตรยมฝกฟนตนเองใหพรอมยงขน และเพอ

สงเคราะหชมชนหมหนงโดยเฉพาะนน บดน ระยะเวลาแหง

ศาสนกจทเนนหนกในดานนนไดสนสดลงแลว

ตอแตนไปเปนการเรมตนแหงรอบเวลาใหม คอการทพระ

สงฆจะออกปฏบตศาสนกจจารกไปเพอประโยชนสขของหมชน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘๒

ตกบาตรเทโว เปนเรองของประเพณ ไมมบทบญญตใด

กาหนดไวในวนย

บางวดจดในวนมหาปวารณา คอ วนขน ๑๕ คา เดอน

๑๑ ทเรยกวาวนออกพรรษา เพราะถอตามตานานอนมาใน

อรรถกถาวา พระพทธเจาเสดจลงจากเทวโลกในวนนน

แตบางวดจดหลงจากวนนน ๑ วน คอ ในวนแรม ๑ คา

เดอน ๑๑ คงจะถอวาพระพทธเจาเสดจลงมาในวนมหาปวารณา

กจรง แตประชาชนไดมโอกาสตกบาตรทาบญในวนรงขน

ประเพณน ในบางวดบางถนกเลอนหายไปแลว บางวด

หรอบางถนยงปฏบตอย แตสวนมากดจะคอยๆ จดจางและออน

กาลงลงโดยลาดบ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๓

๓. กฐน

เรองกฐน มคาสาคญทควรทาความเขาใจกนกอน ๒ คา

คอ “กรานกฐน” กบ “ทอดกฐน”

กรานก ฐน เปน พธกรรมในฝ ายของพระภกษสงฆ

โดยเฉพาะ ทอดกฐน เปนพธกรรมทพทธศาสนกชนกระทา เพอ

ชวยใหพระสงฆกรานกฐนไดสะดวกขน

แรกเรมทเดยว มกรานกฐนกอน ตอมา ทอดกฐนจงเกดขน เพอชวยเหลอและสนบสนนการกรานกฐนนน

กรานกฐน เปนบทบญญตในวนยของสงฆ ทอดกฐน เปน

พธทาบญอนมมาตามประเพณ

“กรานกฐน” มความเปนมาแตเรมตนวา๓ ครงหนงใน

พทธกาล เมอพระพทธเจาประทบอย ณ วดพระเชตวน ในนคร

สาวตถ มพระภกษ ๓๐ รป เดนทางออกจากเมองปาฐาจะมาเฝา

แตเดนทางไมทน เมอระยะทางยงเหลออย ๖ โยชน กถงเวลา

เขาพรรษาเสยกอน จาเปนตองเขาพรรษาทนน และรอเวลาอย

พอออกพรรษา ทงทฝนยงตกชกอย พระภกษ ๓๐ รปนน

กรบออกเดนทางทนท ทาใหการเดนทางขลกขลกลาบาก มาถง

วดพระเชตวนอยางเปยกปอนมอมแมม

ครนไดเขาเฝาพระพทธเจา และทลใหทรงทราบความ

แลว พระองคไดทรงวางพทธบญญต อนญาตใหพระสงฆทจา

พรรษาครบถวนแลว กรานกฐน กรานกฐนจงเกดมขนอยางน

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘๔

การกรานกฐน (กราลกฐน กเขยน) มความหมายวา พระสงฆผ

จาพรรษาครบถวนในวดเดยวกนจานวน ๕ รปขนไป ประชมกน

มมตมอบผาทหามาได หรอไดรบมาโดยวธการทถกตอง ใหแก

พระภกษรปหนงในคณะของตนนน พระภกษผไดรบแลว นาผา

ไปตด เยบ ยอม ทาเปนจวรผนใดผนหนงใน ๓ ผน ใหเสรจ

เรยบรอยภายในวนเดยวนน แลวมาแจงใหทประชมรบทราบ

เมอทประชมอนโมทนา คอใหความเหนชอบแลว กเปนเสรจพธ

สงทควรทราบในทน

- ผาซงทประชมพจารณาใหแกพระภกษรปใดรปหนง

ในพธน เรยกวา ผากฐน

- ทวาทาเปนจวรผนใดผนหนงใน ๓ ผน คอเอาผากฐน

นนทาเปนผนใดผนหนงในผาสามผนทศพทพระ

เรยกวา ไตรจวร ไดแก อนตรวาสก (ภาษาสามญเรยกวา สบง) อตราสงค (ภาษาสามญเรยกวา จวร) และสงฆาฏ ผนใดใน ๓ ผนนกได แตเอาเพยงผนเดยว

- ในการตดเยบยอม เปนตน เพอทาเปนจวรนน ทาน

ใหพระภกษทงหมดทกรปทประชมกนนนชวยกนทา

จนเสรจสน

- ระยะเวลาทจะกรานกฐนได คอ ภายในเวลา ๑

เดอน ตอจากสนสดพรรษาแลว คอ ตงแตแรม ๑ คา

เดอน ๑๑ ถงขน ๑๕ คา เดอน ๑๒

ความจรง เวลา ๑ เดอน ทจะกรานกฐนไดน กคอเดอน

สดทายของฤดฝน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๕

ตามปกต วนยสงฆอนญาตใหใชเดอนทกลาวน เปน

ระยะเวลาสาหรบแสวงหาและทาจวร ซงนบไดวาเปนสวนหนง

แหงการตระเตรยมตวสาหรบการออกเดนทางจารกในชวงยาว

ของเวลาคอนปทเหลอ

ถาไมมพทธบญญตเกยวกบกฐนน ยอมอาจเปนไดวา

เมอออกพรรษาแลว พระภกษแตละรป ตางองคตางกแสวงหา

และทาจวรของตน องคไหนพรอมกออกเดนทางไป องคไหนทา

จวรไมเสรจภายในเวลา ๑ เดอน กหมดโอกาสทาจวร จนกวาจะ

ถงฤดกาลนใหม

แตเมอมพทธบญญตใหกรานกฐนแลว พระสงฆทกรป

จะตองเอาใจใสดแลชวยเหลอกน เปนการปฏบตธรรม คอความ

สามคค ซงเปนหลกสาคญแหงชวตของหมคณะ

สามคคอยางไร? ประการแรก เปนการพสจนความ

พรอมเพรยงของพระสงฆทอยรวมกนมาตลอด ๓ เดอน ทจะ

ขวนขวายหาผามาเปนของกลางผนหนง

เสรจแลวตองมความพรอมใจกน ตกลงกนไดทจะมอบ

ใหแกรปใดรปหนง แลวยงพรอมใจกนขมขมนตดเยบยอมเปน

ตน ทาจวรนนดวยกนจนเสรจ

การปฏบตเชนน ทาใหตองเอาใจใสดแลความเปนอย

ของกนและกนไปดวย เพราะขอกาหนดสาคญทจะเปนคณสมบต

ของผควรไดรบผากฐนนน นอกจากความประพฤตทดงามและ

ความรธรรมวนย กคอความเปนผมจวรเกาทสด ผาของกลางนน

จงไดเปนสมบตของผขาดแคลนทสด หรอมความจาเปนทสด

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘๖

การกรานกฐนยอมจะเปนเหตใหพระภกษในวดนนๆ ม

ภาระผกพนททาใหออกเดนทางชาลงไปสกหนอย ชาเทาไรก

ขนกบความขวนขวายพรอมเพรยงกนนน

อกประการหนง ทาใหไดสละเวลาเพออนเคราะหชวยเหลอกน โดยเฉพาะคอชวยเหลอผขาดแคลนผจาเปนทสด

เมอออกเดนทาง กไปดวยความสบายใจวา ไดแสดง

นาใจสามคคกนแลว และสบายใจวา ทานทพานกมาดวยกนนน

แยกยายกนไปอยางผไมมความเดอดรอน

นอกจากนน พระภกษทกรปทเขารวมกรานกฐน ยง

ไดรบ อานสงส คอสทธพเศษทางวนยอกดวย คอขยายเขต

แสวงหาและทาจวรออกไปได อก แทนทจะหมดเขตเพยง

กลางเดอน ๑๒ กตอออกไปจนกลางเดอน ๔๔

บางทมวมาขวนขวายชวยหาผากฐนเพอใหแกพระองคท

จวรขาดหรอเกานน เลยไมมเวลาทาจวรสาหรบตนเอง เมอ

ชวยกนแลว กไดสทธพเศษน คอถายงทาจวรของตนเองไมสาเรจ

กยดเวลาตอไดอกเรอยไปจนกวาจะเสรจ แตทงนตองไมเกน

กลางเดอน ๔

นอกเหนอจากน ยงไดอานสงสอนๆ อก ๕ อยาง ซง

สวนมากเปนเรองของการผอนผนขอกาหนดเกยวกบการปฏบต

ตามวนยของพระสงฆ เพอไมตองสบสน จงจะไมกลาวในทน

การกรานกฐน มสาระทควรทราบโดยยอเทาน ตอจากน

ควรทราบเรองการทอดกฐนตอไป

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๗

“ทอดกฐน” เกดจากความคดของชาวพทธฝายคฤหสถ

ทจะชวยเหลอสนบสนนการกรานกฐนของพระสงฆ

จดสาคญของเรองอยตรงทวา ทาอยางไรจะชวยให

พระสงฆไดผากฐนผนทจะนามาประชมตกลงมอบกนนน โดย

ไมใหพระสงฆตองยงยากลาบากมากนก เมอคดดงน จงม

ชาวบานบางทานจดหาผามา แลวนาไปมอบใหแกสงฆผจะกราน

กฐน การกระทาอยางนเรยกวา “ทอดกฐน” เมอนยมทาตามกน

สบมา กกลายเปนประเพณทอดกฐน

การทนยมทากนมาก เพราะนอกจากเปนการชวยเหลอ

สนบสนนพระสงฆในการกรานกฐนแลว ยงเปนการบาเพญบญ

กศลอยางมากดวย เพราะการถวายผากฐน เปนสงฆทาน คอการ

ถวายแกสงฆเปนสวนรวม หรอสวนกลาง ไมจาเพาะเจาะจงรป

ใดรปหนง แลวแตสงฆจะมอบใหแกพระภกษรปใดตอไป และ

เปนกาลทาน คอทานทถวายไดเฉพาะกาล ในเวลาจากดเพยง ๑

เดอนทกาหนดไว ในชวงทายฝนเทานน

กรยาทใหผากฐน ใชคาวา “ทอด” ซงแปลกจากการ

ถวายของอนๆ เพราะไมไดประเคน ไมไดถวายแกพระภกษรป

หนงรปใด ถวายเปนของกลางตอหนาสงฆทงหมด หรอ

ทามกลางสงฆทงหมด โดยวางปลอยไว จงเรยกวา ทอดกฐน

สาระสาคญของการทอดกฐน คอเปนการขยายขอบเขต

ของความสามคคออกไปถงชาวพทธฝายคฤหสถดวย

การทอดกฐนเทากบเปนหลกฐานแสดงความรวมมอของ

ชาวบานแกพระสงฆ วาเขายงสนบสนนพระสงฆหมนนอยดวยด

วนสาคญของชาวพทธไทย ๘๘

อกอยางหนง เปนสญญาณบงบอกศรทธาของชาวบานท

มตอพระสงฆในวดนนๆ

ศรทธานมความหมายลกซง อาจหมายถงปฏปทาจรยา

วตรของพระสงฆในวดนนๆ วา เปนทตงแหงความเลอมใส

ศรทธาของประชาชนหรอไม ถาพระสงฆประพฤตดปฏบตชอบ

ถาพระสงฆกบประชาชนพรอมเพรยงสามคคกนด ผากฐนกจะ

เกดมขนแกพระสงฆ ใหพรอมทจะทาการกรานกฐนไดทนท

พระสงฆไมตองยงยากลาบากหาอก

ชาวบานรบภาระครงแรก คอ จดหาผากฐนมาทอด พระสงฆรบภาระครงหลง คอ นาผากฐนไปกราน

รวมแลวก เปนสญญลกษณแหงการชวยกนสบตอ

พระพทธศาสนา ของพทธบรษททงสองฝาย

ตอนแรกกถวายแตผากฐน ซงเปนหลกของพธ ตอมาคง

รสกวาไมเตมอมแหงศรทธา พทธศาสนกชนจงถวายสงอนๆ

ดวย นานเขา ของทถวายในการทอดกฐนกมากขนทกท

จนกระทงบางแหงกลายเปนโอกาสสาหรบรวบรวมทนไวทาการ

ใหญอนๆ เชน สรางโรงเรยนพระปรยตธรรม เปนตน

แตจะถวายสงของตางๆ มากมายเทาใดกตาม ตวกฐนก

ยงคงเปนผาผนเดยวเทานน ซงเรยกวา “องคกฐน” สวนของ

นอกนน ไมวาใหญนอยเทาใด เรยกวาเปน บรวารกฐน ทงสน

ระยะแรกกเปนงานเฉพาะพธโดยหมคนมศรทธา ตอมา

กขยายเปนงานของหมชน ของชมชน งานรวมระหวางตางชมชน

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๘๙

จากงานเฉพาะพธ ขยายเปนมงานสมโภชฉลอง มการ

เดนทางสนกสนาน บางแหงขยายจนกลายเปนโอกาสแหงการ

ทองเทยว

จากพธ ทเรยกวาสงฆกรรมของพระสงฆ กลายเปนงาน

บญของพทธศาสนกชน จากงานพธทางพระศาสนา ขยาย

ออกไปเปนกจกรรมทมความหมายกวางขวางทางสงคม

สนฤดกฐน เมอผานกลางเดอน ๑๒ มพธลอยกระทงแลว

กเปนอนจบสนเทศกาลทายฝน

ไดพดถงมหาปวารณา พดถงตกบาตรเทโว พดถงกฐน

มาแลวพอสมควร สามอยางนมพนฐานทางพระพทธศาสนามาก

สวน ลอยกระทง หนกไปทางพธของชาวบาน ขอเอยถงไว

แตเพยงชอ

ไปรวมพธกรรม หรองานพธ มจตใจสงบเบกบานผองใส ดวยบรรยากาศแหงงานนน นบวา เปนบญกศลชนตน เขาใจความหมาย เนอหาสาระของพธกรรมและงานพธนนดวย เปนบญกศลชนกลาง นาเอาความหมาย และเนอหาสาระนน ไปปฏบต หรอประยกตใชในการดาเนนชวตดวย เปนบญกศลชนสงสด

วนสาคญของชาวพทธไทย ๙๐

เชงอรรถ ๑ วนย.๔/๒๒๖ (วนยปฎก มหาวรรค พระไตรปฎก เลม ๔ ขอ ๒๒๖) (ด ปวารณาขนธกะ ทงหมด, วนย. ๔/๒๒๔-๒๕๑)

๒ ด เรองใน อง.อ.๑/๑๑๓ (มโนรถปรณ อรรถกถาองคตตรนกาย ภาค ๑ หนา ๑๑๓); ธ.อ.๖/๖๖ (ธมมปทฏฐกถา อรรถกถาธรรมบท ภาค ๖ หนา ๖๖ โดยเฉพาะหนา ๘๙-๙๑)

๓ ด กฐนขนธกะ วนย.๕/๙๔ (วนยปฎก มหาวรรค ภาค ๒ พระไตรปฎก เลม ๕ ขอ ๙๔) ๔ ภกษผกรานกฐนแลว ไดรบอานสงส ๕ อยาง คอ ๑. อนามนตจาโร เทยวไปไมตองบอกลา (ตามจารตตสกขาบท ขอท ๖ แหง อเจลก-

วคค ในปาจตตยกณฑ) ๒. อสมาทานจาโร ไมตองถอไตรจวรไปครบสารบ ๓. คณโภชน ฉนคณโภชนได ๔. ยาวทตถจวร ทรงอตเรกจวรไดตามปรารถนา ๕. โย จ ตตถ จวรปปาโท โส เนส ภวสสต จวรอนเกดขน ณ ทนน จกไดแกพวกเธอ

ภกษจาพรรษาครบไตรมาส ยอมไดรบอานสงส ๕ อยางน จนถงกลางเดอน ๑๒ และเมอกรานกฐนแลว อานสงสเหลานสบตอไปอก ๔ เดอน ถงกลางเดอน ๔ พรอมกบทไดขยายเขตจวรกาลออกไปตลอด ๔ เดอนนนดวย

หมายเหต: หนงสอน เดมมชอวา ความรเกยวกบวนสาคญของไทย ไดพมพรวมเลมครงแรกใน

งานพระราชทานเพลงศพ พระเมธธรรมสาร เจาอาวาสวดบานกราง และเจาคณะอาเภอศรประจนต จงหวดสพรรณบร เมอวนท ๙ มกราคม ๒๕๒๕ เนอหาสวนใหญเปนบทความทไดเขยนลงใน วารสารธรรมปทป ของวดวชรธรรมปทป นครนวยอรก สหรฐอเมรกา ฉบบสาหรบเทศกาลหรองานบญนนๆ ในชวง พ.ศ. ๒๕๑๙-๒๕๒๐ แตมพเศษคอ เรองวนสงกรานต บางสวนสรปความจาก เทศกาลสงกรานต ของ เสฐยรโกเศศ (ในสวนทเปนประวตและประเพณนยมเกยวกบวนมาฆบชาและวนเขาพรรษา เดมทเดยว ดวยเหตเปนการเรงดวน ขอความบางแหงไดคดจากหนงสอ วนสาคญทางพระพทธศาสนา ของกองวฒนธรรม สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ แตในการพมพตอมาใน พ.ศ. ๒๕๔๑ ไดปรบเปลยนแปลกไปเกอบทงหมด พรอมกบทไดปรบปรงและเพมเตมในเรองอนๆ)

คานาบชาในวนสาคญ

คาถวายดอกไมธปเทยน วนมาฆบชา

อชชาย, มาฆปณณม สมปตตา, มาฆนกขตเตน, ปณณจนโท ยตโต, ยตถ ตถาคโต, อรห สมมาสมพทโธ, จาตรงคเก, สาวกสนนปาเต, โอวาทปาตโมกข อททส.

ตทา ห, อฑฒเตรสาน ภกขสตาน, สพเพสเยว ขณาสวาน, สพเพ เต เอหภกขกา, สพเพป เต อนามนตตาว, ภควโต สนตก อาคตา, เวฬวเน กลนทกนวาเป, มาฆปณณมย, วฑฒมาน- กจฉายาย, ตสมญจ สนนปาเต, ภควา วสทธโปสถ อกาส, โอวาทปาตโมกข อททส. อย อมหาก ภควโต, เอโกเยว สาวกสนนปาโต อโหส, จาตรงคโก, อฑฒเตรสาน ภกขสตาน, สพเพสเยว ขณาสวาน.

มยนทาน, อม, มาฆปณณม-นกขตตสมย, ตกกาลสทส, สมปตตา, สจรปรนพพตมป, ต ภควนต อนสสรมานา, อมสม, ตสส ภควโต, สกขภเต เจตเย, อเมห, ทปธปปปผาท-สกกาเรห, ต ภควนต, ตาน จ, อฑฒเตรสาน ภกขสตาน, อภปชยาม.

สาธ โน ภนเต ภควา, สสาวกสงโฆ, สจรปรนพพโตป, คเณห ธรมาโน, อเม สกกาเร, ทคคตปณณาการภเต, ปฏคคณหาต, อมหาก, ฑฆรตต, หตาย, สขาย.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๑

คาแปล

วนน มาถงมาฆปณณม ดถพระจนทรเพญ ประกอบดวยมาฆ-

ฤกษ ตรงกบวนทองคพระตถาคต อรหนตสมมาสมพทธเจา ไดทรง

แสดงโอวาทปาตโมกข ในทประชมสงฆสาวก พรอมองคสประการ

ครงนนแล พระภกษ ๑๒๕๐ องค ลวนแตขณาสพอรหนต

อปสมบทดวยเอหภกขอปสมปทา มไดมผใดนดหมาย ไดมายง

สานกพระผมพระภาค ณ พระอารามเวฬวน เวลาตะวนบาย ในวน

มาฆปณณม ณ ทประชมนน พระผมพระภาคเจาไดทรงกระทา

วสทธอโบสถ ทรงแสดงโอวาทปาตโมกข การประชมพระสงฆสาวก

พรอมดวยองค ๔ ของพระผมพระภาคเจาแหงเราทงหลาย ไดม

เพยงครงเดยวนเทานน ภกษผเขาประชม ๑๒๕๐ องคนน ลวน

เปนพระขณาสพอรหนต

บดน เราทงหลาย มาถงมาฆปณณมนกขตตสมย คลายวน

สาวกสนนบาตนนแลว มาระลกถงพระผมพระภาค แมปรนพพาน

นานแลว ขอนอมบชาพระผมพระภาค กบทงภกษสงฆสาวก

๑๒๕๐ องคนน ดวยเครองสกการะทงหลาย มธปเทยนดอกไม

เปนตน เหลาน ณ พระพทธเจดย ซงเปนสกขพยาน แหงพระผม

พระภาคเจาพระองคนน

ขาแตพระผมพระภาคเจาผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจา

พรอมทงพระสงฆสาวก แมปรนพพานนานนกแลว แตโดยพระคณ

ทงหลายยงคงดารงอย จงทรงรบเครองสกการะเหลานของขาพเจา

ทงหลาย เพอประโยชนและความสข แกขาพเจาทงหลาย สนกาล

นาน เทอญฯ

คาถวายดอกไมธปเทยน วนวสาขบชา

ยมมห โข มย, ภควนต สรณ คตา, โย โน ภควา สตถา, ยสส

จ มย, ภควโต ธมม โรเจม, อโหส โข โส ภควา, มชฌเมส ชนปเทส, อรยเกส มนสเสส อปปนโน, ขตตโย ชาตยา, โคตโม โคตเตน, สกยปตโต, สกยกลา ปพพชโต, สเทวเก โลเก, สมารเก สพรหมเก, สสสมณพราหมณยา ปชาย, สเทวมนสสาย, อนตตร สมมาสมโพธ, อภสมพทโธ.

นสสสย โข โส ภควา, อรห สมมาสมพทโธ, วชชา-จรณสมปนโน, สคโต, โลกวท, อนตตโร ปรสทมมสารถ, สตถา เทวมนสสาน, พทโธ ภควา.

สวากขาโต โข ปน, เตน ภควตา ธมโม, สนทฏฐโก, อกาลโก, เอหปสสโก, โอปนยโก, ปจจตต เวทตพโพ วญญห.

สปฏปนโน โข ปนสส, ภควโต สาวกสงโฆ, อชปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ, ญายปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ, สามจ-ปฏปนโน ภควโต สาวกสงโฆ, ยทท จตตาร ปรสยคาน, อฏฐ ปรสปคคลา, เอส ภควโต สาวกสงโฆ, อาหเนยโย, ปาหเนยโย, ทกขเณยโย, อญชลกรณโย, อนตตร ปญญกเขตต โลกสส.

วนสาคญของชาวพทธไทย ๙๔

อย โข ปน ปฏมา (ถโป), ต ภควนต อททสส กตา (กโต), ยาวเทว ทสสเนน, ต ภควนต อนสสรตวา, ปสาทสเวคปฏลาภาย.

มย โข เอตรห, (อม วสาขปณณมกาล, ตสส ภควโต, ชาตสมโพธนพพาน-กาลสมมต) ปตวา, อม ฐาน สมปตตา, อเม, ทปธปปปผาท-สกกาเร, คเหตวา, อตตโน กาย, สกการปธาน กรตวา, ตสส ภควโต, ยถาภจเจ คเณ, อนสสรนตา, อม ปฏมาฆร (ถป), ตกขตต, ปทกขณ กรสสาม, ยถาคหเตห, สกกาเรห, ปช กรมานา.

สาธ โน ภนเต ภควา, สจรปรนพพโตป, ญาตพเพห คเณห, อตตารมมณตาย, ปญญายมาโน, อเม, อมเหห คหเต, สกกาเร, ปฏคคณหาต, อมหาก, ฑฆรตต, หตาย, สขาย.

คาแปล

เราทงหลายถงพระผมพระภาคพระองคใด วาเปนทพงท

ระลก พระผมพระภาคพระองคใด เปนศาสดาของเราทงหลาย ก

เราทงหลายชอบใจธรรม ของพระผมพระภาคพระองคใด พระผ

มพระภาคเจา พระองคนนแล เสดจอบตแลวในมชฌมชนบท

ในหมแหงมนษยชาวอรยกะทงหลาย พระองคเปนกษตรยโดย

พระชาต เปนโคดมโดยพระโคตร เปนสกยบตร บรรพชาแลว

จากสกยตระกล ไดตรสรแลวซงอนตตรสมมาสมโพธญาณ

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๕

โดยไมมทสงสยแล พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระ

อรหนต ตรสรชอบดวยพระองคเอง ทรงถงพรอมดวยวชชา

ปญญาตรสรแจงชด และจรณะขอปฏบตเครองดาเนนถงวชชา

นนครบครน เสดจไปดแลว เปนผรแจงโลก เปนสารถฝกบรษท

ควรฝกได ไมมผใดยงไปกวา เปนศาสดาของปวงเทพแลมนษย

ทงหลาย เปนผร ผตน ผเบกบานแลว ทรงมพระคณความดเปน

ทนบถอเลศลน

ธรรมอนพระผมพระภาคเจานนแล ตรสไวดแลว อนผ

ปฏบตจะพงเหนชดดวยตนเอง ไมตองรอกาลเวลาทจะใหผล

เปนของดจรงแท ควรจะเชญชวนใหมาด แลควรจะนอมเขามาใน

ตน เปนธรรมทวญชนจะพงรเฉพาะตน ตองทาจงเสวยผลได

พระสงฆสาวกของพระผมพระภาคเจา เปนผปฏบตด

เปนผปฏบตตรง เปนผปฏบตควรแกเหตผล เปนผปฏบตนา

เคารพนบถอ พระสงฆสาวกน คอคบรษสค นบเรยงตว

ตามลาดบอรยมรรคอรยผล เปนแปดบคคล หมสาวกของพระผ

มพระภาคเจาน เปนผควรแกของทบคคลนามาบชา เปนผควร

แกสกการะเครองตอนรบ เปนผควรแกทานทบคคลบรจาคถวาย

เปนผควรแกการทาอญชลประนมมอไหว เปนนาบญของโลก ไม

มบญเขตอนยงไปกวา

กพระปฏมา(พระสถป)นแล ไดสรางอทศเฉพาะตอพระผม

พระภาคพระองคนน เพอใหไดเหน เปนทระลกถงพระคณของ

พระองค จะไดเกดความเลอมใสและเปนเครองกระตนเตอนใจ

วนสาคญของชาวพทธไทย ๙๖

บดน มาถง (วนวสาขปณณมเพญเดอนหก อนเปนทรวา

คอกาลเปนทประสต ตรสร และปรนพพาน ของพระผมพระภาค

พระองคนน) เราทงหลายจงมาพรอมกนยงสถานทน ไดถอ

เครองสกการะเหลาน มธปเทยนดอกไม เปนตน ทากายของตน

ใหเปนดงภาชนะรองรบเครองสกการะ นอมราลกถงพระคณ

ทงหลายตามทเปนจรง ของพระผมพระภาคพระองคนน จะทา

ประทกษณพระปฏมา(พระสถป)น สนวาระสามรอบ กระทาการ

บชา ดวยเครองสกการะทงหลายตามทถอไวน

ขาแตพระผมพระภาคผเจรญ ขอพระผมพระภาค

พระองคนน แมปรนพพานแลวสนกาลนาน แตโดยพระคณ

ทงหลายยงปรากฏอย อนบคคลพงรโดยความเปนอตตารมณ จง

ทรงรบซงเครองสกการะ อนขาพเจาทงหลายถอไวแลวน เพอ

ประโยชนและความสข แกขาพเจาทงหลาย สนกาลนาน เทอญฯ

หมายเหต: ถาเวยนรอบเจดย ใชคาวา ถโป, กโต, ถป อยางในวงเลบ ถาเวยนรอบโบสถ ใชอยางทใหไวนอกวงเลบ อนง ถาเปนเวยนเทยนในวนอฏฐม เปลยนขอความยาวในวงเลบเปน

“วสาขปณณมโต ปร, อฏฐมกาล, ตสส ภควโต, สรรชฌาปน-กาลสมมต” และเปลยนคาแปลเปน

“บดน เราทงหลายอยมาถงวนอฏฐม ซงตอหลงจากวนวสาขปณณม สมมตวาเปนวนปลงพระสรระของสมเดจพระผมพระภาคเจานน”

คาถวายดอก ไม ธป เทยน วนอาสาฬหบชา

ยมมห โข มย, ภควนต สรณ คตา, โย โน ภควา สตถา, ยสส จ มย, ภควโต ธมม โรเจม. อโหส โข โส ภควา, อรห สมมาสมพทโธ, สตเตส, การญญ ปฏจจ, กรณายโก หเตส, อนกมป อปาทาย, อาสาฬหปณณมย, พาราณสย, อสปตเน มคทาเย, ปญจวคคยาน ภกขน, อนตตร ธมมจกก, ปฐม ปวตเตตวา, จตตาร อรยสจจาน, ปกาเสส.

ตสมญจ โข สมเย, ปญจวคคยาน ภกขน, ปมโข, อายสมา อญญาโกณฑญ โญ, ภควโต ธมม สตวา, วรช วตมล, ธมมจกข, ปฏลภตวา, ยงกญ จ สมทยธมม, สพพนต นโรธธมมนต, ภควนต, อปสมปท ยาจตวา, ภควโตเยว สนตเก, เอหภกขอปสมปท, ปฏลภตวา, ภควโต ธมมวนเย, อรยสาวกสงโฆ, โลเก ปฐม อปปนโน, อโหส.

ตสมญ จาป โข สมเย, สงฆรตน, โลเก ปฐม อปปนน, อโหส, พทธรตน, ธมมรตน, สงฆรตนนต, ตรตน สมปณณ อโหส.

มย โข เอตรห, อม อาสาฬหปณณมกาล, ตสส ภควโต, ธม ม จ ก ก ป ป วต ตน -ก าลสม มต , อร ย ส า วกสง ฆ -อ ป ป ต ตกาลสมมตญจ, รตนตตยสมปณณ-กาลสมมตญ จ, ปตวา, อม ฐาน สมปตตา, อเม สกกาเร คเหตวา, อตตโน กาย, สกการปธาน กรตวา, ตสส ภควโต, ยถาภจเจ คเณ, อนสสรนตา, อม พทธปฏม (ถป), ตกขตต, ปทกขณ กรสสาม, ยถาคหเตห สกกาเรห, ปช กรมานา.

วนสาคญของชาวพทธไทย ๙๘

สาธ โน ภนเต ภควา, สจรปรนพพโตป, ญาตพเพห คเณห, อตตารมมณตาย, ปญ ญายมาโน, อเม, อมเหห คหเต, สกกาเร, ปฏคคณหาต, อมหาก, ทฆรตต, หตาย, สขาย.

คาแปล

เราทงหลายถงซงพระผมพระภาคพระองคใดแล วาเปน

ทพงทระลก พระผมพระภาคพระองคใดเปนพระศาสดาของเรา

ทงหลาย อนง เราทงหลายชอบใจซงธรรมของพระผมพระภาค

พระองคใด พระผมพระภาคเจาพระองคนน เปนพระอรหนต

ตรสรชอบดวยพระองคเอง ทรงอาศยความการญในสตวทงหลาย

ทรงพระกรณาแสวงหาประโยชนเกอกล ทรงอาศยความเอนด

ไดยงพระธรรมจกรอนยอดเยยมใหเปนไป ทรงประกาศอรยสจ

๔ เปนครงแรก แกพระภกษปญจวคคย ทปาอสปตนมฤคทายวน

ใกลกรงพาราณส ในวนอาสาฬหปณณม

อนง ในสมยนนแล ทานพระอญญาโกณฑญญะ ผเปน

หวหนาของพระภกษปญจวคคย ฟงธรรมของพระผมพระภาค

แลว ไดธรรมจกษอนบรสทธปราศจากมลทนวา สงใดสงหนง ม

ความเกดขนเปนธรรมดา สงทงปวงนน มความดบไปเปน

ธรรมดา จงทลขออปสมบท กะพระผมพระภาคเจา แลวไดเปน

พระอรยสงฆสาวก ในธรรมวนยของพระผมพระภาคเจา เปน

องคแรกในโลก

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต) ๙๙

อนง ในสมยแมนนแล พระสงฆรตนะไดบงเกดขนเปน

ครงแรก พระรตนตรย คอ พระพทธรตนะ พระธรรมรตนะ

พระสงฆรตนะ ไดสมบรณแลวในโลก

บดน เราทงหลายแล มาประจวบมงคลสมยอาสาฬห-

ปณณม วนเพญอาสาฬหมาส ทรพรอมกนวา เปนวนทพระผม

พระภาคเจาพระองคนนทรงประกาศพระธรรมจกร เปนวนท

เกดขนแหงพระอรยสงฆสาวก และเปนวนทพระรตนตรยสมบรณ

คอ ครบ ๓ รตนะ จงมาประชมกนแลว ณ ทน ถอเครองสกการะ

เหลาน ทากายของตนใหเปนดงภาชนะรองรบเครองสกการะ

ระลกถงพระคณตามเปนจรงทงหลายของพระผมพระภาคเจานน

จกทาประทกษณสนวาระสามรอบ ซงพระพทธปฏมา(พระสถป)น บชาอยดวยสกการะตามทถอไวแลว

ขาแตพระองคผเจรญ ขอพระผมพระภาคเจาแมเสดจ

ปรนพพานนานแลว แตโดยพระคณยงทรงดารงอย อน

ขาพระพทธเจาทงหลาย จะพงรโดยความเปนอตตารมณ จงทรง

รบเครองสกการะ อนขาพระพทธเจาทงหลายถอไวแลวน เพอ

ประโยชน เพอความสข แกขาพระพทธเจาทงหลาย สนกาลนาน

เทอญฯ