ระบบสนับสนุนการต ัดสินใจเชิงพื้นที่เพื่อการวางแผนการใช ประ ...gis.kku.ac.th/research/n_proceed/2547/1_np47.pdf ·

เอกสารประกอบการบรรยายเรอง "การประยกตใชเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศเพอการพฒนาทองถน" ระหวางวนท 17-18 กนยายน 2547 ณ หองกาละปงหา โรงแรมบางแสนวลลา อาเภอเมอง จงหวดชลบร

ระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด Spatial Decision Support System for Provincial Resource Planning

สถาพร ไพบลยศกด สถพรรณ จนทรตน

รศ.ดร.ชรตน มลคงสวสด

ศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตกคอมพวเตอร มหาวทยาลยขอนแกน

Email: [email protected]

บทคดยอ ระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด ไดพฒนาขนมาดวยภาษา Avenue ภายใตโปรแกรม ArcView ประกอบดวย 4 ระบบสนบสนนยอย ซงใหขอสนเทศเชงพนทเปนรายจงหวด (อดรธาน หนองบวลาภ หนองคาย และเลย) ไดแก 1)พนททเหมาะสมสาหรบปลกพชเศรษฐกจ(ขาว ออย และมนสาปะหลง) 2)พนทปาอนรกษ 3)พนทชนคณภาพลมนา 4)พนทคมครองเกษตรกรรม 5)พนทแสดงลาดบความสาคญทควรไดรบการฟนฟ(ปาไม) 6)พนทเสยงภยแลง 7)พนทแสดงขอบเขตนาทวม นอกจากนยงใหขอมลเชงพนทประกอบอนๆ เชน เสนทางคมนาคม ขอบเขตการปกครอง ลานา และแหลงนา ทสามารถนามาใชแสดงประกอบรวมไดเปนอยางด ทาใหผใชสามารถเขาใจถงสภาพพนทรบผดชอบไดมากขน ระบบสนบสนนทไดพฒนาขนมา นบวามความสาคญ เนองจากไดสรางขอสนเทศเชงพนทเฉพาะดาน ทพรอมสนบสนนการใชงานในระดบจงหวด


2

1. หลกการและเหตผล กระบวนการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรในระดบจงหวด เพอพฒนาสความยงยน โดยทวไปมปจจยทเกยวของจานวนมาก ซงมองคประกอบหลกทเปนยทธศาสตรของการวางแผนคอ การใชทดนเพอการพฒนา เพอการอนรกษและสงวนไวสาหรบอนาคต เพอการฟนฟใหดขนในกรณของพนทเสอมโทรม และเพอการปองกนภยพบตทอาจจะเกดขน ดงนนสารสนเทศเชงพนทอยางใดอยางหนงจงไมเพยงพอในการสนบสนนการตดสนใจ โดยเฉพาะผบรหารจงหวด ความสมฤทธผลของการตดสนใจบรหารพนทไมใชระบบฮารดแวร ไมใชระบบซอฟทแวร และไมใชฐานขอมลเชงเดยว พบวาแผนงานบรณาการทนาเสนอตอผวาราชการจงหวด CEO และแผนยทธศาสตรเพอสนอง PMOC ยงไมมแนวทางเชงรก สวนใหญเปนแผนสรางเครองมอ หรอสรางสมรรถนะ (Capacity Building) ซงจะมลกษณะเชนนมามากกวา 10 ป การบรณาการสารสนเทศ หรอการสรางสารสนเทศทตอบสนองความตองการยงไมม และจะไมเกดขนหากยงมความตองการงบประมาณจานวนมาก ตลอดเวลาทจะทางานปจจบนการทจะสรางความพรอมใหแกหนวยงานจงหวด เพอตอบสนองการบรหารของผวา CEO นนไมควรจะเรมตนทศนย พบวาปจจบนมหลายหนวยงานทมความพรอมอยแลว ซงควรจะสรางสารสนเทศทตอบสนองความตองการไดทนท และทนตอเหตการณ อยางนอย แมจะไมสมบรณรอยเปอรเซนต ขอมลทรวบรวมมาเปนเวลายาวนาน และรฐไดลงทนจานวนมาก สนบสนนหนวยงานหลกระดบประเทศ ควรนาขอมลทมอยมาใชอยางเตมท เชน ขอมลดจตอลของกรมแผนททหาร กรมโยธาธการและผงเมอง กรมควบคมมลพษ กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม กรมอทยาน สตวปาและพนธพช เปนตน ในพนทจงหวดจะไดมสารสนเทศเชงพนทในภาพรวม แสดงการกระจายในประเดนพนทเพอใชประโยชนในการพฒนา การอนรกษ ฟนฟ พนทปองกนภยพบต และการทองเทยว ระบบสารสนเทศภมศาสตร(GIS) นบวาเปนเครองมอทใชในการบรณาการขอมลเชงพนททมประสทธภาพ สามารถสรางแบบจาลองตามเงอนไขทกาหนด ตลอดจนการสรางฐานขอมลเชอมโยงกบพนท นอกจากนขอมลมขอมลททนตอเหตการณจากภาพถายดาวเทยมรายละเอยดสง เมอนามาวเคราะหสรางสารสนเทศ กจะทาใหการไดมาซงสารสนเทศเชงบรณาการทตอบสนองการบรหารจงหวด 2. วตถประสงค เพอสรางระบบสารสนเทศเชงบรณาการทตอบสนองการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด 3. พนทศกษา พนทศกษาประกอบดวย 4 จงหวดในภาคตะวนออกเฉยงเหนอไดแก จงหวดอดรธาน หนองบวลาภ หนองคาย และเลย (ภาพท 1) โดยตงอยทางดานตะวนตกเฉยงเหนอของภาค มพนทรวมทงหมด 34,346 ตาราง


3

กโลเมตร สภาพพนททางดานตะวนตกเปนพนทภเขา (จงหวดเลย) สวนตอนกลางและบน มสภาพพนทราบลมสลบพนทดอนมลกษณะคลายกบพนทลกคลนลอนลาด ปรมาณนาฝนเฉลยรายปเชงพนทมตงแต 1100-3000 มลลเมตร โดยทปรมาณนาฝนทางตอนบน (จงหวดหนองคาย) มมากสด พชเศรษฐกจของพนทศกษาสวนใหญเปนขาว พชไร (ออย มนสาปะหลง ขาวโพดเลยงสตว) ไมผล(มะมวง มะขาม) และไมยนตน(ยางพารา)

ภาพท 1 พนทศกษา(จงหวดเลย หนองบวลาภ อดรธาน และหนองคาย)

4. ประโยชนทจะไดรบ 4.1 ในแตละจงหวดมระบบสนบสนนเชงพนท เพอการวางแผนพฒนาทรพยากร ดานเกษตรกรรม ดานอนรกษพนท ดานการฟนฟพนทเสอมโทรม และดานปองกนภยพบต 4.2 ผวาราชการ CEO มระบบการตดสนใจในการวางแผนทสามารถใชงบประมาณพฒนาจงหวดไดถกตองตามศกยภาพของพนท 4.3 ผบรหารระดบประเทศสามารถมองภาพการบรหาร ตดสนใจการจดสรรงบประมาณดาเนนการระดบจงหวด 5. องคประกอบของระบบสนบสนน ระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด ไดสรางหรอพฒนาบนโปรแกรมระบบสารสนเทศภมศาสตร ArcView ดวยการใชภาษาเฉพาะหรอภาษา Avenue โดยทระบบสนบสนนสามารถแสดงขอมลขอสนเทศเชงพนทไดทง Softcopy และ/หรอ Hardcopy รวมทงขอมลสถต เนอทรายอาเภอ รายจงหวด ระบบสนบสนนประกอบดวย 4 ระบบสนบสนนยอย (ภาพท 2) ไดแก 5.1 ระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร เพอใหขอสนเทศเชงพนทความเหมาะสมของพนทสาหรบปลกพชเศรษฐกจ 5.2 ระบบสนบสนนการอนรกษพนท เพอใหขอสนเทศเชงพนทปาอนรกษ พนทชนคณภาพลมนา พนทคมครองเกษตรกรรม


4

อนๆ ความลาดชน ชนดปา ถนน ดน

ภมสณฐาน

ฐานขอมลเชงพนท

ระบบสนบสนนการใชทดน เพอพฒนาการเกษตรจงหวด

ระบบสนบสนน การอนรกษพนทจงหวด

ระบบสนบสนนการฟนฟ พนทเสอมโทรมจงหวด

ระบบสนบสนน การปองกนภยพบตจงหวด

ระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผน

5.3 ระบบสนบสนนการฟนฟพนท เพอใหขอสนเทศเชงพนทบรเวณทควรไดรบการฟนฟ ไดแก พนทปาถกบกรก พนทเสอมโทรม 5.4 ระบบสนบสนนการปองกนภยพบต เพอใหขอสนเทศเชงพนทเกยวกบพนทเสยงภยแลง และขอบเขตนาทวม ภาพท 2 องคประกอบของระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากร

ระดบจงหวด 6. ขนตอนดาเนนการ 6.1 รวบรวมเอกสาร วรรณกรรมทเกยวของกบระบบสนบสนนยอยทง 4 ระบบ 6.2 รวบรวมขอมลทงเชงพนและไมเชงพนท ทเกยวของกบโครงการ จากหนวยงานตางๆ ทไดจดทา

หรอรวบรวมขอมลไวแลว


5

6.3 ขอมลจากภาพถายดาวเทยม นามากาหนดพกดตาแหนงใหสมพนธกบพนโลก และทาการแปลความหมายขอมลจากภาพตามวตถประสงคของงาน พรอมทงสารวจ ตรวจสอบในภาคสนาม และเกบขอมลตาแหนงทตรวจสอบในสนามดวยเครอง GPS

6.4 สรางฐานขอมล (1) ฐานขอมลและโครงสรางของฐานขอมลไดยดตามมาตรฐานระบบขอมล ระบบสารสนเทศ

ภมศาสตร ซง สกอ. ไดจดทาไวแลว (2) นาเขา/แปลงขอมลทงเชงพนทและไมเชงพนท ทจดเกบขอมลไวในรปแผนท เอกสาร หรอ

รปแบบ Analog แปลงใหเปนรปแบบ Digital ขอมลเชงพนทหรอแผนทถกนาเขาและจดเกบไวเปนชนขอมล สวนขอมลไมเชงพนท หรอขอมลเอกสาร สถตตางๆ ถกนาเขาและจดเกบไวเปนแฟมขอมลของ database (*.dbf)

(3) สาหรบขอมล Digital จากหนวยงานอน ตองนามาปรบโครงสรางขอมลหรอระบบพกดตาแหนงใหเปนมาตรฐานเดยวกน

(4) สรางความเชอมโยง/ความสมพนธระหวางชนขอมลและแฟมขอมล ทมเนอหาขอมลเกยวของหรอประเภทเดยวกน และจดเกบไวรวมกนหรอสรางไวเปนฐานขอมลของแตละประเภท

(5) ตรวจสอบความถกตองของชนขอมลและแฟมขอมล สาหรบชนขอมล จะพจารณาถงความตอเนองและตาแหนงขอมล โดยเทยบกบขอมลตนฉบบ สวนแฟมขอมล จะพจารณาถงความเชอมโยงกบชนขอมล และอนๆ

6.5 การปรบปรงฐานขอมล สาหรบในกรณนเพอตองการปรบปรงบางฐานขอมลเดมทมอยแลว ใหเปนฐานขอมลปจจบนทสด โดยพจารณาเฉพาะฐานขอมลทสาคญหรอมผลตอการวเคราะหของโครงการยอยตางๆ

6.6 การสรางแบบจาลองเชงพนทตางๆ เพอใหไดมาซงชนขอมลประกอบระบบสนบสนนในดานตางๆ แบบจาลองทสรางขนมาเปนไปตามเงอนไขของโครงการยอย ดวยการใชฟงกชนของระบบสารสนเทศภมศาสตร พรอมทงตรวจสอบความถกตองของผลลพธจากรปแบบจาลองเหลาน

6.7 สรางระบบสนบสนนทง 4 ระบบยอย โดยใหระบบสนบสนนสามารถแสดงชนขอมลในรปแผนท ขอมลสถต ไดตามทผใชตองการ


6

7. ผลการพฒนาระบบสนบสนน การพฒนาระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด(ตอไปเรยกวา ระบบสนบสนนหลก) ไดเนนใหระบบสนบสนน 1) สามารถใชงานไดงาย 2) การทางาน หรอมชดคาสงไมซบซอน ชดคาสงเปนภาษาไทย ในลกษณะของ Graphic User Interface (GUI) ทจาเปน การใชงานระบบสนบสนนหลกตองใชงานภายใตโปรแกรม ArcView เทานน ภายในระบบสนบสนนหลก ประกอบดวย 4 ระบบสนบสนนยอยทมการทางานแยกจากกน ไดแก 1) ระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร 2) ระบบสนบสนนการอนรกษพนท 3) ระบบสนบสนนการฟนฟพนท 4) ระบบสนบสนนการปองกนภยพบต ทง 4 ระบบสนบสนนยอย สามารถใชขอมลเชงพนทรวมกน รวมทงสามารถดงขอมลเชงพนทอนๆ เขามาภายในระบบสนบสนนไดงาย แตทกระบบสนบสนนยอยมชดคาสงหลกเดยวกน ไดแก 1. จดแฟมขอมล เปนชดคาสงหลก ประกอบดวยชดคาสงยอยททาหนาทเกยวกบ เพม/ลบชนขอมล

หรอสรางชนขอมลใหม เลอกพนทศกษา เลอกระบบสนบสนนยอย ตงคาพมพ การสงออกขอมล รวมทงบนทกการทางานตามสภาพการใชงานของผใช และการปดระบบสนบสนน

2. คนหา เปนชดคาสงทใชคนหาขอมลตามเงอนไขทตองการ 3. พมพแผนท เปนชดคาสงทใชในการจดพมพแผนท โดยไดจดทา Layout ไวแลว เพยงเลอกขอมลท

ตองการพมพ การพมพสามารถจดกาหนดขนาดกระดาษไดเพยง 2 ขนาด A4 หรอ A3 4. คาแนะนา ไดจดพมพคาแนะนาการใชระบบสนบสนนไวในรปแฟมขอมล PDF 5. ปรบสสภาวะเรมตน เปนคาสงทตองการปรบระบบใหกลบสขนเรมตนการใชงาน นอกจากนไดจดเตรยม Tool ไวอานวยความสะดวกในการทางาน ประกอบดวย เชน การยอย ขยาย เลอกภาพ หรอยอนกลบมมมองกอนหนาน การเลอก/ยกเลก Feature การสอบถามขอมล การแสดง/ซอนสญลกษณขอมล การเลอกชนด ส ขนาดตวอกษรขอความ เปนตน


7

ภาพท 3 แสดงลกษณะการทางานของระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใช

ประโยชนทรพยากรระดบจงหวด ภาพท 4 GUI สาหรบใชในการคนหาขอมลตามเงอนไขทตองการ


8

7.1 ระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร ไดใหขอสนเทศเชงพนทเกยวกบความเหมาะสมของพนทสาหรบปลกพชเศรษฐกจหลก โดยเฉพาะขาว ออย และมนสาปะหลง รวมทงขอมลพนฐาน เชน ขอบเขตการปกครองตงแตตาบล อาเภอ จงหวด และตาแหนงหมบาน เสนทางคมนาคมสายหลก ลานา แหลงนา ขอบเขตลมนา ขอบชนดดน สาหรบภาพท 5 เปนตวอยางระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร ทแสดงใหพนทความเหมาะสมสาหรบการปลกออยของจงหวดอดรธาน ภาพท 6 แสดงจานวนเนอทของแตละระดบความเหมาะสม โดยคานวณไวในหนวย ไร และภาพท 7 เปนตวอยางของการแสดงขอมลชนดดนหรอกลมชดดน ภาพท 5 ระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร (แสดงพนทความเหมาะสมเหมาะสมสาหรบปลกออย

จงหวดอดรธาน) ภาพท 6 แสดงจานวนเนอท(ไร)แตละระดบความเหมาะสมของพนทสาหรบปลกออย


9

ภาพท 7 ระบบสนบสนนการใชทดนเพอพฒนาเกษตร (แสดงขอบเขตชนดดน/กลมดน จงหวดอดรธาน) 7.2 ระบบสนบสนนการอนรกษพนท ใหขอสนเทศเชงพนทปาอนรกษ (ภาพท 8) พนทชนคณภาพลมนา (ภาพท 9) และพนทคมครองเกษตรกรรม (ภาพท 10) เปนรายจงหวด พรอมทงไดคานวณเนอทของแตละชนขอมลไวดวย ภาพท 8 แสดงการใชประโยชนทดนในเขตปาสงวนแหงชาต จงหวดอดรธาน (พนทปาเพอการอนรกษ พนทปา

เศรษฐกจ พนทเกษตรกรรม)


10

ภาพท 9 แสดงขอบเขตชนคณภาพลมนา จงหวดอดรธาน ภาพท 10 แสดงขอบเขตพนทคมครองเกษตรกรรม จงหวดอดรธาน


11

7.3 ระบบสนบสนนการฟนฟพนท ใหขอสนเทศเชงพนทบรเวณทควรไดรบการฟนฟ ไดแก พนทปาถกบกรก พนทเสอมโทรม (ภาพท 11) โดยจดใหแสดงไวเปนรายจงหวด ภาพท 11 แผนทแสดงบรเวณทควรไดรบการพนฟ(ปาไม)ของจงหวดอดรธาน 7.4 ระบบสนบสนนการปองกนภยพบต ใหขอสนเทศเชงพนทเกยวกบพนทเสยงภยแลง (ภาพท 12) และขอบเขตพนทนาทวมแตละปในชวง พ.ศ. 2544 - 2547 (ภาพท 13) โดยไดจดใหแสดงไวเปนรายจงหวด ภาพท 12 แผนทแสดงพนทเสยงภยแลง จงหวดอดรธาน


12

ภาพท 13 แผนทแสดงขอบเขตนาทวมในชวงป 2546 จงหวดอดรธาน (ตความจากขอมลทบนทกจาก RADARSAT)

8. สรป ระบบสนบสนนการตดสนใจเชงพนท เพอการวางแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด ไดใหขอสนเทศเชงพนทหลกประกอบดวย 1)พนททเหมาะสมสาหรบปลกพชเศรษฐกจ(ขาว ออย และมนสาปะหลง) 2)พนทปาอนรกษ 3)พนทชนคณภาพลมนา 4)พนทคมครองเกษตรกรรม 5)พนทแสดงลาดบความสาคญทควรไดรบการฟนฟ(ปาไม) 6)พนทเสยงภยแลง 7)พนทแสดงขอบเขตนาทวม และขอสนเทศเหลานไดใหรายละเอยดในระดบจงหวด(อดรธาน หนองบวลาภ หนองคาย และเลย) นอกจากนยงใหขอมลเชงพนทประกอบอนๆ เชน เสนทางคมนาคม ขอบเขตการปกครอง ลานา และแหลงนา ทสามารถนามาใชแสดงประกอบรวมไดเปนอยางด ทาใหผใชสามารถเขาใจถงสภาพพนทรบผดชอบไดมากขน ระบบสนบสนนทไดพฒนาขนมานมความสาคญและจาเปนมาก เนองจากไดนาขอมลตางๆ มากมาย มาสงเคราะหหรอประมวลผล ใหเปนขอสนเทศเฉพาะดาน พรอมสนบสนนการจดทาแผนการใชประโยชนทรพยากรระดบจงหวด ใหมความยงยนตอไปในอนาคต รวมทงสามารถนาไปสนบสนนงานของ POC ไดเปนอยางด และมความจาเปนทจะตองไดรบการพฒนาระบบสนบสนนอยางตอเนอง


13

9. กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณ สานกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (องคการมหาชน) ทใหการสนบสนนงบประมาณในการดาเนนงานวจยครงน 10. บรรณานกรม กรมชลประทาน. แผนทขอบเขตชลประทานในรปขอมลดจตอล. 2546. กรมแผนททหาร. แผนทภมประเทศ มาตราสวน 1:50,000 ครอบคลมพนทจงหวดเลย หนองบวลาภ อดรธาน

และหนองคาย. กรงเทพฯ. 2512-2538. กรมพฒนาทดน. แผนทกลมชดดนจงหวดเลย หนองบวลาภ อดรธาน และหนองคาย. กรงเทพฯ. 2532-2535. ศนยขอมลขอสนเทศ. โครงการพฒนาระบบสารสนเทศพนทเสยงภยแลงภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. สานกงาน

ปลดกระทรวงวทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม. 2543" ศนยภมภาคเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. แผนทขอบเขตนาทวมภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ป 2544, 2545, 2546. ศนยคอมพวเตอร มหาวทยาลยขอนแกน. 2544-2546. สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. โครงการออกแบบและพฒนาระบบฐานขอมล การพฒนาชมชนและ

ทองถนเพอการบรหาร. กรงเทพฯ. 2546. สานกงานสถตแหงชาต. แผนทแสดงเขตอาเภอ ตาบล เทศบาลและขอมลพนฐาน ของจงหวด พ.ศ. 2543.

กรงเทพฯ. 2543 ESRI. Using Avenue Manual. USA, 1996. ESRI. Using ArcView GIS Manual. USA, 1996.

Documents

ระบบสนับสนุนการต ัดสินใจเชิงพื้นที่เพื่อการวางแผนการใช ประ ...gis.kku.ac.th/research/n_proceed/2547/1_np47.pdf ·