กาวดกแมลงวนจากน ายางพารา

นางสาววยะดา บญสลาภ

นกวชาการสตวบาลช านาญการ

ผลตภณฑก ำจดแมลงวน ทมจ ำหนำยในทองตลำดทวไป

ชนดของแมลงวน

• แมลงวน (Flies) จดเปนแมลงศตรส าคญอกชนดหนงของมนษย และสตวเลยง เนองดวยสามารถกอความร าคาญ และเปนพาหะน าโรคหลายชนดทตดตอสคน และสตว เชน โรคทองรวง บด และไขรากสาดนอย เปนตน แมลงวนทพบเกยวของกบมนษย และสตวมากทสดคอ แมลงวนบาน

แมลงวนเปนพาหะน าโรคตางๆ เชน ไทฟอยด (Typhoid) อจจาระรวงอยางแรง(Cholera) อจจาระรวง ตาแดง รดสดวงตา(Trachoma) โรคบดมตว โรคบดไมมตว โปลโอ แอนเทรกซ(Anthrax) วณโรค พยาธปากขอ พยาธไสเดอนตวกลม เปนตน แมลงวนจะส ารอกน าลาย และน ายอยจากกระเพาะอาหารออกมาชวยยอยหรอละลายอาหาร ท าใหแมลงวนเปนพาหะน าโรคและแพรเชอโรคจากเสมหะ อจจาระ เศษขยะมลฝอย ลงในอาหารคน จากการทแมลงวนตอมกนเสมหะเปนอาหาร และกนอาหารทกชนดท าใหแมลงวนเปนพาหะแพรโรควณโรคดวย นอกจากน แมลงวนยงมนสยทชวยใหแมลงวนเปนตวน าและแพรเชอโรคไดอกคอ ชอบถายมลลงบนอาหารของคน และเมอแมลงวนกนอาหารอมแลว มนจะถหรอเสยดสขาคหนาของมน ท าใหเชอโรคและไขพยาธทตดมากบขนขารวงหลนลงบนอาหารของคน เมอคนกนอาหารนนกจะไดรบเชอโรคตดตอเขาไปดวย

แมลงวนทพบเกยวของกบคน และสตวมาก ในประเทศไทยม 4 ชนด ไดแก 1. แมลงวนบาน (House Fly; Musca domestica) เปนแมลงวนทพบมากทสด มมากถงรอยละ 83 ของแมลงวนทงหมด พบไดทวไปตามบานเรอน กองขยะ เศษอาหาร ซากศตว โดยเฉพาะบรเวณทมเศษอาหารหรอซากสตวเนา

2. แมลงวนหวเขยว (Blow fly; Chrysomya megacephala) แมลงวนหวเขยว ม 2 พนธ คอ แมลงวนหวเขยวทมล าตวสเขยว เงาแวววาว เรยกวา Greenbottle fly (Chrysomyia spp.) และแมลงวนหวเขยวทมล าตวเปนสน าเงนเงาแวววาว เรยกวา Blue bottle fly (Calliphora spp.)

3. แมลงวนหลงลาย (Flesh Fly; Sacrophaga sp.)

4. แมลงวนดดเลอด (Stomoxys spp.) เปนแมลงวนทพฤตกรรมการกนอาหารแตกตางไปจากชนดอนๆ คอ นอกจากจะกนอาหารจากแหลงอาหารเนาหรอซากสตวแลว ยงมพฤตกรรมการดดเลอดจากคน และสตว

วงจรชวตแมลงวน 1. ระยะไข (Eggs) ไขแมลงวนจะมลกษณะเรยวยาว สขาวขนหรอสครม คลายผลกลวย ยาวประมาณ 1 – 1.2 มลลเมตร ชอบวางไขบนสงขบถาย มลสตว ซากสตว อาหารเนาเปอย หรอสงปฏกลทมความชนสง หากความชนต ากวารอยละ 90 ไขจะฝอตายสง ไขจะเจรญบนสงปฏกลจนฝกเปนตวออน ใชเวลาประมาณ 6 – 8 ชวโมง หลงการวางไข ทงน ขนอยกบอณหภมเปนส าคญ ไขจะฝอตายหรอหยดการเตบโตในอณหภมต ากวา 8 องศาเซลเซยส หรอมอณหภมมากกวา 42 องศาเซลเซยส

2. ระยะตวหนอน ( Larva ) แมลงวนมระยะตวออนหรอระยะตวหนอน 3 ระยะ มการเปลยนในระยะตางๆดวยการลอกคราบ ระยะท 1 และ 2 ตวหนอนมความยาวประมาณ 3 – 5 มลลเมตร และระยะท 3 ยาวประมาณ 5 – 13 มลลเมตร ตวหนอนมลกษณะกลมยาว คลายเมดขาวสาร หวคอนขางแบน ทายตวกลม ไมมระยางค มปากคลายตะขอทแขงแรง ท าหนาทดด และกดกนอาหาร

3. ดกแด (Pupa) เมอตวหนอนระยะ 3 ตอนปลายพรอมทจะเปนตวดกแด ผวหนงจะเรมแขง และจะเรมเปลยนแปลงรปรางคลายถงหมกเบยร ผนงระยะแรกจะนมมสขาวหรอเหลองออนในเวลา 1 – 2 ชวโมง หลงจากนนจะคอยๆ เปลยนเปนสน าตาลออนและเปนสน าตาลเขมเกอบกลายเปนสด า เมอผนงแขงตวมากขน (การเปลยนในระยะเวลา 24 ชวโมง หรอ 1 วน) ในเปลอกหมจะมตวหนอนระยะท 4 ซงมขนาดสนลง หลงจากนนกจะเจรญพฒนาเปนดกแดหรอตวโมง

4. แมลงวนตวเตมวย (Adult ) เมอดกแดในผนงหอหมเจรญเตบโตเตมท มนจะเจาะทะลผนงหอหมสวนหนาออกอยางรวดเรว แลวมาเกาะพกประมาณ 0.5 – 1.5 ชวโมง หรอมากกวานน ดงนนสถานททแมลงวนเกาะพกในระยะแรกทไมสามารถบนได จงเปนแหลงทมความส าคญในการควบคม แมลงวนทเกดใหมๆทยงบนไมไดนนจะมนสยทส าคญ 2 ประการคอ มกไมชอบแสงและพยายามเคลอนทตวขนทสง ดงนนเมอมนเกดใหมจะพยายามเขาหาทมดเสมอ และลกษณะการเกาะพกจะเอาสวนหวลง แมลงวนจะเรมกนอาหาร และสามารถบนไปมาได ในเวลาระหวาง 2 – 24 ชวโมง หลงจากมนออกจากผนงดกแด ทงนขนอยกบอณหภม

การด ารงชวต 1. การผสมพนธ (Mating) ในสภาพทอณหภมเหมาะสม แมลงวนตวผจะผสมพนธไดเมออายประมาณ 1 วน (หรอมากกวา 18 ชวโมง) แมลงวนตวเมยจะสามารถผสมพนธไดเมอมอายมากกวา 1 วน (ประมาณ 30 ชวโมง) สงทกระตนใหแมลงวนผสมพนธ ไดแก การมองเหน นอกจากนนการกระตนจากฟโรโมน (Pheromone) กมสวนส าคญในระยะหลงไดมการพบฟโรโมนมสคาเลอ (Muscalure) ซงผลตจากแมลงวนตวเมย มสวนดงดดแมลงวนตวผใหมาผสมพนธ นอกจากนนยงมผพบฮอรโมนจากตวผ ชวยท าใหแมลงวนตวผและตวเมยมารวมกน แตพบวาไมไดมผลกบการผสมพนธมากนก ตามปกตตวเมยจะผสมพนธเพยงครงเดยว จากนนเชอตวผจะถกเกบไวในถงเกบน าเชอ (Spermatheca) ของตวเมย เชอตวผจะสามารถผสมไขไดนาน 3 อาทตยหรอมากกวานน

2. การวางไข (Oviposition) แมลงวนตวเมยจะสามารถวางไขไดเรวหรอชาขนอยกบอณหภมเปนส าคญ การวางไขจะใชเวลานอยทสด 1.8 วนในทอณหภม 35 องศาเซลเซยส และใชเวลา 9 วนในทอณหภม 15 องศาเซลเซยส โดยทวไปแมลงวนจะไมวางไขเมออณหภมต ากวา 15 องศาเซลเซยส ตวเมยชอบวางไขในแหลงทมอาหารสมบรณ มกลนของเสย และสงปฏกลตางๆเปนสงดงดดใหแมลงวนมาวางไข โดยเฉพาะกลนกาซคารบอนไดออกไซด แอมโมเนย และกลนเหมนอนๆจากสงปฏกล แมลงวนจะวางไขไวใตพนผวทมรมเงาหรอสวนทไมสมผสกบแสงแดด ทงน เพอปองกนความรอน ความแหง ซงจะมผลตอการเจรญเตบโตเปนตวหนอน ปกตแมลงวนจะออกไขครงละประมาณ 120 ฟอง (หากไมมสงรบกวน) แมลงวนตวหนงจะวางไขเปนกลมในทเดยว และจะพบเสมอวาแมลงวนจ านวนมากจะเลอกวางไขในแหลงเดยวกน การศกษาในหองปฏบตการพบวาแมลงวนตวเมยสามารถวางไขเฉลย 10 ครง หรอมากกวาน แตในธรรมชาตแมจะมสภาพทเหมาะสม แมลงวนจะวางไขไดเพยง 1 หรอ 2 ครงเทานน เนองจากแมลงวนในธรรมชาตจะมอายสนกวาในหองปฏบตการมาก

3. อายขยแมลงวน (Longevity) ไดมผศกษาในตางประเทศพบวารอยละ 50 ของแมลงวนทเกดจะตายในระยะ 3 – 6 วนแรก และมจ านวนนอยมากทจะมอายยนยาวถง 8 – 10 วน ดงนนจงพอสรปไดวาแมลงวนมอายสน แตจากการศกษาในหองปฏบตการพบวาแมลงวนตวผ มอายไขเฉลยประมาณ 17 วน ตวเมยอายประมาณ 29 วน (ทอณหภม 25 องศาเซลเซยสและความชนสมพทธรอยละ 45 ) ดงนนเพอความสมบรณในการควบคมแมลงวนจงควรถออายขยของแมลงวนเปนประมาณ 3 – 4 อาทตย การทแมลงวนมอายขยเฉลยสน และสวนใหญจะตายไปกอนทจะมการวางไขขยายพนธกมสวนส าคญในการด าเนนการควบคม โดยคาดวาจะมจ านวนแมลงวนไมมากนกทจะสามารถวางไขไดเกนกวา 2 – 3 ครง การทแมลงวนมอายขยสนอาจเปนผลจากเชอราบางชนด เชน Entomophthora muscae เปนตน นอกจากนนยงพบวาลกษณะโรงเรอนเลยงสตว ความชน อณหภม และฤดกาลกมสวนส าคญทท าใหแมลงวนมอายขยสน

4. ทอยอาศย และแหลงเพาะพนธ แมลงวนมกจะเลอกวางไขในสภาพแวดลอมทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของหนอนแมลงวน คอ มอาหารส าหรบตวหนอน และมความชนทเหมาะสม ซงสวนใหญ เชน กองขยะมลสตว เศษอาหาร ซากสตว เศษผกผลไมเนาเสยทมสารอนทรย ตะกอนน าโสโครก สวมหลม เปนตน มกพบแมลงวนมากบรเวณฟารมเลยงสตว กองขยะในตลาดสด กองขยะของชมชน ดงนนในระยะทเปนไขและตวหนอนนนจะพบไดในสถานทชนแฉะและมอาหาร ดงทกลาวขางตน สวนระยะตวโมงมกจะอาศยอยตามพนดนทแหง และระยะตวแกมกชอบอยอาศยในทอบอน รม และใกลแหลงอาหาร เชน บานคน คอกสตว พมไม สายไฟฟาหรอวตถทหอยแขวนลกษณะเปนเสนๆ เปนตน แมลงวนตวแกสามารถบนไดไกล 9 – 10 กโลเมตร ในเวลา 24 ชวโมง ฉะนนในการควบคมก าจดแมลงวนจงตองด าเนนการใหเหมาะสมตามแตสถานท เชน ถาก าจดหนอนตองไปก าจดบรเวณกองขยะ ถาก าจดตวแกตองก าจดบรเวณทเกาะพกของมน เปนตน แมลงวนหวเขยวจะตอมอาหารพวกปลา ผลไม ทเรยน มะมวงเพอแพรพนธ แมลงวนลายเสอจะแพรพนธเปนระยะตวหนอนตามเนอสตว เชนแหลงทท าเนอเคม ปลาเคม เปนตน สวนแมลงวนดดเลอดแพรพนธตามคอกสตว

5. แหลงอาหาร แมลงวนชอบกนอาหารไดแทบทกชนดทเปนทงของสด และสงบดเนา โดยเฉพาะสงบดเนาตางๆ เชน ผลไมเนา ซากสตวเนา เศษอาหาร ขนมหวาน น าตาล เนองจากแหลงอาหารเหลานมการยอยสลาย และมสารน าตางๆไหลออกมา ท าใหงายตอการดดกน เชน น าหวาน น าเหลอง น าเลอด เปนตน การกนอาหารของแมลงวน หากเปนอาหารเหลว แมลงวนจะใชปากดดกลนอาหารเขาปากโดยตรง สวนอาหารของแขง แมลงวนจะปลอยน าลายใชยอยอาหาร แลวดดกนกลบเขาไป

6. เวลาออกหากน แมลงวนออกหากนเวลากลางวน ฉะนนจะพบแมลงวนตามแหลงอาหารในเวลากลางวน สวนกลางคนจะพกผอน เชน เกาะพกตามพมไม รวคอกสตว ผนงอาคารบานเรอน ตามสายไฟ ตามซอกฝา ซอกเพดาน เปนตน จากการททราบวา เวลากลางวนแมลงวนอยทใด และเวลากลางคนมนเกาะพกทใดนนมประโยชนในการวางแผนการควบคมแมลงวน โดยใชสารเคมก าจดแมลงวนชนดทผลตกคางพนตามทเกาะพกของแมลงวน

7. แสงสวาง แมลงวนมนสยชอบแสงสวาง จากการทแมลงวนจะชอบบนเขาหาททมแสงสวางเสมอ มนษยจงคดประดษฐท ากบดกแมลงวน โดยรอบกบดกจะบดวยสด ายกเวนดานบนใหแสงสวางลอดผานได เมอแมลงวนบนเขามาตอมเหยอลอทางดานลางแลวมกจะบนขนเขาหาแสงสวาง ท าใหมนตดอยในสวนทเปนกบดก นอกจากจะชอบแสงธรรมชาตแลว พบวาแมลงวนโดยเฉพาะแมลงวนหวเขยวชอบแสงอลตราไวโอเลต (UV Light) ฉะนน จงเปนประโยชนในการก าจดแมลงวนโดยใชตะเกยงแสงอลตราไวโอเลตลอใหแมลงวนมาเลนไฟ และถกกระแสไฟชอตตายหรอตดอยในกบดกไฟฟาได

8. การบน การแพร และระยะการบน ตามปกตแมลงวนจะหากนพรอมทงวางไขอยใกลๆกบแหลงก าเนดของมนและตามบานคน มนจะบนไปมาระหวางบานคนซงเปนระยะทางใกลๆ แตอาจถกกระแสลมพดพาไปจากแหลงเดมไดเปนระยะทางหลายๆไมล นอกจากนเมอขาดแคลนอาหาร แมลงวนอาจบนไปหาอาหารแหลงอนซงไกลออกไป ปจจยทมผลตอการบนของแมลงวนมดงน เชน กลนอาหาร แสงสวาง อณหภมและแหลงอาหาร เปนตน โดยเฉลยพบวาแมลงวนบนหาอาหารไดไกลถง 10 กโลเมตร ฉะนน การควบคมแมลงวน โดยการควบคมเฉพาะบานใดบานหนงจงไมไดผลสมบรณ ตองด าเนนการพรอมกนทงชมชน

การผลตกาวดกแมลง

สวนผสมทตองใช • น ายางพารา 500 ซซ • น ามนพชทใชแลว 200 ซซ วธการ • ผสมน ายางพารา กบน ามนพชทใชแลว

ใหเขากน จนเหนยวไดทจากนนน าไปใสถาด หรอภาชนะส าหรบก าจดแมลงวน หรอใชไมไผท าเปนซคลายกานธปจมแลวเอาไปวางในทๆ ตองการ

ขอขอบคณ ขอมลจาก

http://pasusat.com และ www.rakbankerd.com