วารสารพยาบาลสวนดอก · ปีที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม - ธันวาคม 2548; 00 บรรณาธิการแถลง

ปท 11 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2548 00

วารสารพยาบาลสวนดอก

ปท 11 ฉบบท 1ISSN 0899-2993

มกราคม - ธนวาคม 2548

• ความหมายของชวต (meaning of life) และตายด (good death)• มหศจรรยภมชวต• โรงเรยนแพทยจะสรางเสรมสขภาพไดอยางไร• โยคะรกษาสขภาพ• การนวดเพอสงเสรมพฒนาการเดก• ตรวจสขภาพประจำปจำเปนหรอไม• ขดความสามารถทางการพยาบาล : Nursing Competency• ประสบการณจากการสอบ APN• การแยกประเภทผปวยและความสามารถในการผลต (productivity) ทางการพยาบาล• ระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม• ผลการกดแผลหามเลอดโดยการใชมอกดและการใชเครองกดแผลในผปวย

ทไดรบการตรวจสวนหวใจ และหลอดเลอด• การปองกนเยอบชองปากอกเสบในผปวยมะเรงศรษะและคอ

ทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบด• สงประดษฐ “อปกรณสำหรบพยงหลอดแกวบรรจเลอด (tube holder)”• สงประดษฐ “อปกรณเครองงอเขาประยกต”• ยำแดนซากระ คละปลาดบ จบสาเก เหลกโมโน• สรรหามาฝาก• บทความทายเลม

โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม


บรรณาธการแถลง

วารสารพยาบาลสวนดอกฉบบน เปนฉบบพเศษททานจะพบกบความเปลยนแปลงหลายอยาง นบตงแตกองบรรณาธการชดใหมซงประกอบดวยหวหนาหนวย 6 หนวยและนอง ๆ พยาบาลจากงานวชาการและพฒนาเปนผดำเนนการ ตลอดจนมการปรบเปลยนรปเลมใหมแตเน อหาสาระยงคงเขมขนเชนเดม โดยฉบบน จะเนนบทความดานการสรางเสรมสขภาพ เพอใหสอดคลองกบนโยบายของโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ทจะใหเปนโรงเรยนแพทยสรางเสรมสขภาพนอกจากนยงมบทความทนาสนใจมากมาย เชน nursing competencyความหมายของชว ตและการตายท ด ยำแดนซากระคละปลาดบจบสาเกเหลกโมโน เปนตน ในโอกาสนกระผมใครขอประชาสมพนธใหทกทานทมผลงานสรางสรรคนวตกรรม สงประดษฐ ผลงานวจย วเคราะหงานและบทความทนาสนใจได แสดงความจำนงการลงบทความในวารสารตามแบบฟอร มและกรณาสงมายงหนวยพฒนาและฝกอบรมทางการพยาบาล ตามวน เดอนป ทกำหนด สวนคำตชม ขอเสนอแนะตาง ๆ เปนสงทพวกเราตองการเพอนำมาปรบปรงวารสารฯ ใหมคณภาพและเปนประโยชนสำหรบการปฏบตงานมากยงขนตอไป

บรรณาธการบรหารคณบดคณะแพทยศาสตรผอำนวยการโรงพยาบาลหวหนางานประชาสมพนธหวหนาฝายการพยาบาล

บรรณาธการนายไพโรจน อตศร

กองบรรณาธการนางอาภรณ ชยรตนางสาวชนญญา มหาพรหมนางสาวผาณต สกลวฒนะนางสาวสรลกษณ สลกคำนางสาวอรพนท โพธาเจรญนางสาวนดดา โชคบณยสทธนางกนกวรรณ ใตเวชศาสตรนางอารย กณนะนางแววดาว ทวชยนายอศรา ยศสรนทร

ฝายพมพนางเพยงดาว ดอกไมนางสมนต อนทยศ

ฝายรปเลมนางสาวไพรนทร สารภนายกอพงศ สขประเสรฐนายเสารคำ ศรสวรรณนายอำนวย ทาใจนายธนพนธ สวรรณนางสาววนดา สายธรรมนางพรพมล บญเมองนายปรชญา วฒอรรถสาร

เจาของ : ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหมคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

พมพท : หนวยวารสารและโรงพมพ งานประชาสมพนธคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

วารสารพยาบาลสวนดอกโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

ปท 11 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2548ISSN 0899-2993

บรรณาธการ

ปท 11 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2548 00สารบญ หนาทท

ความหมายของชวต (meaning of life) และการตายด (good death) 1ลดารตน สาภนนท

มหศจรรยภมชวต 6กนกวรรณ ใตเวชศาสตร

โรงเรยนแพทยจะสรางเสรมสขภาพไดอยางไร 11สรลกษณ สลกคำ

โยคะรกษาสขภาพ 14ชนญญา มหาพรหม

การนวดเพอสงเสรมพฒนาการเดก 20หนวยสงเสรมพฒนาการเดก งานการพยาบาลผปวยกมารเวชศาสตร

ตรวจสขภาพประจำปจำเปนหรอไม 28ชนญญา มหาพรหม

ขดความสามารถทางการพยาบาล : Nursing Competency 32ดร. ลดดาวลย สงหคำฟ

ประสบการณจากการสอบ APN 37แววดาว ทวชย

การแยกประเภทผปวยและความสามารถในการผลต (productivity) ทางการพยาบาล 41นดดา โชคบณยสทธ

ระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม 46ผาณต สกลวฒนะ

ผลการกดแผลหามเลอดโดยการใชมอกดและการใชเครองกดแผลในผปวยทไดรบการตรวจสวนหวใจฯ 51นยม สวรรณวงศ

การปองกนเยอบชอปากอกเสบในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบด 56หอผปวยโสต 1 - 2 งานการพยาบาลผปวยทวไป และ หอผปวยพเศษ 3 งานการพยาบาลผปวยพเศษ

สงประดษฐ “อปกรณสำหรบพยงหลอดแกวบรรจเลอด (tube holder)” 60จนทรเพญ ปนแกว

สงประดษฐ “อปกรณเครองงอเขาประยกต” 63ศศพร กงถน และ อดศกด ศรจา

ยำแดนซากระ คละปลาดบ จบสาเก เหลกโมโน 66ศรทย สทพย

สรรหามาฝาก...สขภาวะทางอารมณของผใหบรการและผรบบรการ 73บทความสงทายเลม...คาถาคลายเครยด “ชางมน” 76

00 วารสารพยาบาลสวนดอก

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

ลดารตน สาภนนท *

* พยาบาลวชาชพ ระดบ 6 หนวยพฒนาและฝกอบรมทางการพยาบาล งานวชาการและพฒนาโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

ตามหลกของธรรมะ ชวต คอความเปลยนแปลงความเปลยนแปลง คอชวต ความเปลยนแปลง คออนจจตา แปลวา ความไมเท ยง ไมคงท ไมถาวรมนเปลยนอยตลอดเวลา ถาหยดเปลยนแปลง กคอตาย(ปญญานนทภกข, ไมปรากฏปทพมพ)

ทกชวตเกดมาเพอตาย เมอมชวตกตองมความตายชวตมความเกดและความดบทตดตอกนมไดขาดสายพทธศาสนาสอนความจรงใหเราร ว า ทกส งมเกดแลวกตองมตาย เชน ตนไม มใบไมเรมผลเปนใบออนเปนใบแก เหลอง แลวใบไมกแหงเหยวตายในทสด(ปญญานนทภกข, ไมปรากฏปทพมพ) ในวฏจกรของชวต(Circle of life) ชวตประกอบดวยความสขและความทกขสขและทกขเปนเรองปกตในชวตเรา บางครงเราอาจทำสงทถกตอง และบางครงเราอาจทำสงทผด บางครงเรากอยในโลกแหงความฝน บางครงเรากตนขนจากฝนแลวคนหาวาอะไรคอความเปนจรงท เราประสบอย (Bancha Suriyaburaphakul, 2005)

โลกนมมดแลวสวาง สวางแลวมด มกลางคนแลวมกลางวน หมนวนอยางนเรอยไป กเปรยบเหมอนชวตของเราทมทงสขและทกข วนนเราสข พรงนเราทกขเมอมชวตกตองมความตาย ตายแลวเกด เกดแลวตายหมนวนเรอยไปในวงจรชวตของเรา

ความตายไมไดทำใหชวตของเราหมดความหมาย(meaningfulness) ในศาสนาครสตบอกวา การตาย

เปนการกลบไปหาพระเจา บางแนวคดกบอกวา ความตายเปนการเดนทางตอไปสอกภพหนง

เมอเราเกดมา เราดำเนนชวต ในทสดเรากตายแลวอะไรคอเปาหมายในชวตของเรา

ถาเรากำลงจะตาย เราควรจะทำอยางไรกบชวตของเราในเวลาทเหลออยใหเปนชวตทมความหมาย

ความหมายของชวตคออะไร (What is meaning oflife?)

Yudkowsky (2001) กลาววา คำถามท วาความหมายของชวตหมายถงอะไร ควรเปลยนเปนคำถามวา

ทำไมเราตองตนขนจากทนอนในตอนเชาคำตอบกคอ ต นข นมาเพ อทำหนาท ของเรา

เพ อทำใหโลกน นาอย เพ อทำประโยชนใหตนเองและสวนรวมหรอควรเปลยนเปนคำถามวา

ทางเลอกท ฉลาดท เราตดสนใจทำคออะไรทางเลอกของเรา (choices) มหลายทาง ทางเลอกแตละทาง (choice) กอใหเกดผลลพธทแตกตางกน(different outcome)

คำตอบ : ทางเลอกทฉลาดทเราตดสนใจทำคอทางเลอกทกอใหเกดผลลพธทดทสด

ใครเปนผกำหนดวา ผลลพธอนไหนเปนผลลพธทดทสด


เราเปนผกำหนดวา ผลลพธอนไหนเปน ผลลพธทดทสด (best outcome) โดยทเราตองพจารณาวามนดอยางไร มนคมคาหรอไม มนเหมาะสมหรอไมมนทำใหเราบรรลเปาหมายหรอไม

เปาหมาย (goal) คอ สงทเราปรารถนา (desire)ใหเกดขนจรง โดยทเราตองม การวางแผน (plan)วาจะทำอะไรบาง และลงมอปฏบตกจกรรมตาง ๆ(actions) เพอใหเราบรรลเปาหมายทเราปรารถนา

สรปไดวา ความหมายของชวต คอ การดำเนนชวตอยางชาญฉลาด โดยเลอกทจะทำสงทกอใหเกดผลดตอตนเองมากท สด และเปนไปตามทตนปรารถนาโดยไมเบยดเบยนหรอทำรายผอน

ชวตทไมมความหมาย คอ การดำเนนชวตอยางไรเปาหมาย ไมมการเลอกทชาญฉลาด ไมมการกำหนดผลลพธทดทสด และไมมเปาหมาย ไมมการวางแผนไมมการปฏบตกจกรรมทจะทำใหบรรลเปาหมาย

ในฐานะทเราเกดมาเปนคน เราตองดำเนนชวตอยางมความหมาย เวลาของเราลดลงทกวน เราทกคนตองตายในทสด เราควรทจะดำเนนชวตอยางมความหมายตงแตวนน จนถงวนทเราสนลม

เมอเราเขาใจวา ความหมายของชวต คออะไรเมอมชวตกตองมความตาย ความตายเปนสวนหนงของชวต พยาบาลควรมทศนคตทดเกยวกบความตายเพราะวาทศนคตจะเปนตวกำหนดการดำเนนชวตของเราจากการวจยของรดา และคณะ (Rooda & et.al, 1999)พบวา พยาบาลมบทบาทสำคญในการดแลผปวยใกลตายทศนคตของพยาบาลทมตอความตาย และทศนคตของพยาบาลทมตอการดแลผปวยใกลตาย เปนปจจยสำคญ ทมผลตอพฤตกรรมของพยาบาลในการดแลผปวยใกลตาย

ผลการว จ ยพบวาพยาบาลท ม ความเช อว าชวตหลงความตายเปนชวตทมความสข จะมทศนคต

ท ดตอการดแลผปวยใกลตายมากกวาพยาบาลทมความกลวตาย และพยาบาลทหลกเล ยงทจะคดถงเรองความตาย

พยาบาลทมความกลวตายมาก จะมทศนคตท ด ต อการดแลผ ป วยใกลตายนอยกวาพยาบาลทมความกลวตายนอย

ดงนนพยาบาลตองมทศนคตทดตอความตายโดยการยอมรบไดตอความตาย จงจะใหการดแลผปวยใกลตายไดอยางมประสทธภาพ

เราสามารถเลอกทจะเผชญหนากบความตายดวยความกล วหร อด วยความหว ง ช ว ตของเรามนไมยนยาว ดงนนจงใชเวลาทเหลออยใหมคณคาและมประโยชนสงสด และยอมรบใหไดตอความตายมความเขาใจอยางถองแทในความหมายของความตายตามความศรทธาความเชอในศาสนาของแตละบคคลแลวเราจะสามารถเผชญหนากบความตายดวยความกลาหาญและมความหวง

คนทกลวตาย หรอคนทหลกเลยงทจะคดถงเรองความตาย ทานกจะไมมการเตรยมตวใด ๆ เกยวกบความตาย แตคนทยอมรบไดตอความตายโดยมความเชอวาชวตหลงความตายเปนชวตทมความสข กจะดำเนนชวตตอไปอยางมความสข พงพอใจในชวตและมการเตรยมตวเกยวกบความตาย

ความตาย คออะไร มหลายนยาม ดงนความตาย คอ การสนสดของชวต (พงษรตน

เครอกลน และคณะ, 2548) อาการของมนษยทเรยกวาตาย ไดแก ไมหายใจ หวใจหยดเตน ไมตอบสนองตอแสงสวางและความเจบปวด ไมมการเคลอนไหว

แนวคดใหมเรองความตาย ของพระไพศาล วสาโล(2548) กลาววา ความตายเปนสวนหนงของชวต ไมใชการส นสดของชวต แตคนมกจะมองวา ความตาย


เปนการส นสดของชวต และความตายเปนส งท เราตองประวงเวลาใหมาถงชาทสด

- ความตายไมใชปญหา หรอสงนากลว- ว ธ การชะลอความตายโดยไม คำน งถ งความรสกของผปวยนนนากลวกวา

- ความตายทด ไมใชตายปบปบ ไมรตว- การท บ คคลเตรยมใจรบความตายไมว าจะมาในลกษณะใด ตางหากทชวยใหตายด

- วธการจดการกบความตายทสำคญมไดอยทการทำใหผปวยเปนสงรองรบวธการของแพทยหากอย ท การส อสารส มพนธ ก บผ ป วยและผปวยมสวนรวมในการจดการกบความตายของตน

- บคคลมสทธท จะกำหนดความตายของตนไมใชแพทยเปนผกำหนด

- ความตายม ได ม ความหมายเพ ยงแค เรองทางกายภาพเทานน มตทางจตใจของผปวยสงผลตอคณภาพการตายของผปวย

คำถาม ถาเราเปนผ ป วยระยะสดทาย เราจะดำเนนชวตในเวลาทเหลออยอยางไรใหเปนชวตทมความหมายไมไรคา ไมสนหวง

ทางเลอก (choices) มหลายทาง ไดแกก. เลอกทจะเตรยมพรอมตอความตาย ณ วนนข. รอใหอาการทรดหนก หมอรกษาไมหายจรง ๆ

แลวจงเรมเตรยมพรอมตอความตายค. อยอยางทอแท สนหวง ผานไปวน ๆถาทานเลอกทจะเตรยมพรอมตอความตาย ณ วนน

ทานตองกำหนดวาผลลพธทดทสด คออะไรผลลพธทดทสด (best outcome) : ถาทาน

กำหนดวา ผลลพธทดทสด คอ ความพรอมทจะเผชญกบความตายอยางสงบ โดยททานมเปาหมาย (goal) คอตายด (good death) ทานตอง :-

- วางแผน plan ว าจะม การเตร ยมต วกบความตายอยางไรในการเผชญกบภาวะใกลตายและความตายของทาน

- ลงมอปฏบ ต วามการเตร ยมตวเก ยวกบความตาย อยางไรบาง

การเตรยมตวกบความตาย ตองครอบคลมทง 4ดาน (Corr, 1992 cited in Corr, Nabe& Corr, 1997)ดงน

1. ดานรางกาย เชน- การ เล อกว ธ ก ารร กษาทางการแพทย

สำหรบภาวะใกลตายไวลวงหนา และสงเสยวาตองการรกษาแบบไหน ไมตองการแบบไหน การบรจาครางกายใหโรงพยาบาล

ในตางประเทศจะมการทำพนยกรรมชวต (Livingwill) : ซงเปนเอกสารทางกฎหมายทเลอกวธการรกษาทางการแพทยสำหรบภาวะใกลตายไวลวงหนา วาตองการรกษาแบบไหนและไมตองการแบบไหน หรอมอบหมายใหใครเปนผตดสนใจแทน วาจะเลอกวธการรกษาแบบไหนในยามทเรา อยในสภาพทไมสามารถตดสนใจเองได

- การเลอกสถานทตาย : บาน วดทม Hospicecare หรอโรงพยาบาล

- การเลอกสถานทฌาปนกจศพ วาวดไหน2. จตใจ เชน- การประเมนความรสกของตนวา กลวตายหรอไม- การประเมนวา ตนใหความหมายของความตายวาเปนอยางไร

- การไปรวมงานพธศพของผอน- การเลอกผทจะใหการดแลตนในภาวะใกลตาย- การสนทนากบผ ปวยใกลตายวามปรชญาในการดำเนนชวตอยางไรในเวลาทเหลออยและเตรยมพรอมทจะเผชญกบความตายอยางไร

3


3. สงคม เชน- การเสรมสรางสมพนธภาพของเราและบคคลในครอบครวใหแนนแฟนยงขนโดยการปรบความเขาใจซงกนและกน การใหอภยซงกนและกน

- การทำพนยกรรม- การทำประกนชวต- การจดการภารกจทคงคางใหเสรจเรยบรอย4. จตวญญาณ เชน- การอ านหน งส อเก ยวก บภาวะใกล ตายและความตาย

- การปฏบตตามหลกของศาสนาทตนศรทธา- การเลาเรองราวของเราในอดตใหผอนฟง- การเขยนอตตชวประวต- การทบทวนชว ตท ผ านมาวาเราผดพลาดเพราะอะไร จะไดเขาใจชวตยงขน ไมมอะไรทคางคาใจอกตอไป

- การระลกถงความหลง- การเดนทางไปยงสถานท ท ม ความสำคญตอชวตของเรา เชน บานเกด

- การตงความหวงวา จะมชวตอยไดตามทเราปรารถนา

การเตรยมตวเกยวกบความตายเปนการเตรยม-ตวสำหรบตนเองเพอใหพบกบการตายด (good death)และชวยลดภาระของญาต ทงดานความเครยดและดานการเงนในการจดการกบภาวะใกลตายและการตายของเรา

ในฐานะทเราเปนพยาบาลผใหการดแลผปวยระยะสดทาย เราตองมทศนคตทดตอความตาย คอยอมรบไดตอความตาย ไมกลวตาย ไมมการหลกเลยงทจะคดถงเรองความตาย และมความรความเขาใจเกยวกบการเตรยมตวตายของตนเอง จะไดเขาใจถงการเตรยมตวตอภาวะใกลตาย และการตายของผปวยระยะสดทาย

ทานพทธทาส กลาววา หนาท ของบคลากร

ทางการแพทย คอ ทำใหผปวยหายไว ตายด (องคณาสรยาภรณ, 2548)

การตายด (good death) หมายถง การตายทบคคลรวาความตายของตนจะเกดขนเมอไร เขาใจวาอะไรจะตองเกดขน โดยสามารถทำใจยอมรบได รวมทงไดร บการบรรเทาความปวดและความทกขทรมานจากอาการตาง ๆ ไดเลอกสถานทตายของตน ไดรบการดแลดานจตใจและจตวญญาณ มเวลาทจะกลาวคำอำลา ไมมการยดชวตจนเกนกวาเหต ไดรบการคงไวซงศกดศรของความเปนมนษย โดยเปนผตดสนใจเลอกการรกษาเอง เชน การไมใสเครองชวยหายใจ การงด CPR(Smith, 2005)

ตายด (good death) ขนอยกบมมมองของแตละบคคล มเกณฑโดยทวไปดงน (องคณา สรยาภรณ, 2548)

1. ผปวยปราศจากการเจบปวดและอาการททำใหทกขทรมาน

2. ใชเวลามากพอทจะคนหาและจะชวยใหผปวยและครอบครว บรรลคณภาพชวตทด

3.ยกเลกการรกษาทกประเภททมเปาหมายใหหายปวย

4. ผปวยตายทบานกบครอบครวและเพอน5.ผปวยมชวตยาวนานพอทจะจดการกบธรกจ

และเรองทสำคญ6.ผปวยมชวตยาวนานพอทจะพบเหตการณ

สำคญของตนเองและครอบครว เชน ไดมชวตอย ในวนครบรอบแตงงานปท 20

ผ ป วยระยะสดทายจะตายดได ข นอย ก บการเตรยมพรอมทจะเผชญกบความตายของผปวย และการดแลผ ปวยระยะสดทายโดยญาตและบคลากรทางการแพทย

ทงน ในการดแลผปวยระยะสดทาย เราตองเขาใจถงความหวงของผปวย เพราะวาการมความหวงจะทำใหชวตของผปวยมความสข มพลงทจะกาวตอไป


ความหวงของผปวยระยะสดทาย (McPhee &et.al, 2000) มดงน

- ผปวยคาดหวงวา ตนจะไดรบการควบคมอาการผดปกตตาง ๆ (symptom control)

- ผปวยคาดหวงวา พยาบาลจะเขาใจสภาพอารมณของตน

- หวงว าพยาบาลจะสร างส มพนธภาพท ด ตอผปวย และเขาใจความตองการดานจต-วญญาณของผปวย

พยาบาลเปนผ ท มบทบาทสำคญในการดแลใหผปวยระยะสดทายมความสมหวง อยอยางมความหวงไมสนหวง ไมทอแทหดห รวมทงดแลใหผปวยระยะสดทายมความสขสบาย อบอนใจและเกดความมนใจวา จะไมตายอยางโดดเดยวในโรงพยาบาล ชวยใหผปวยตระหนกถงความเปนจรงของชวต และยอมรบวา ความตายเปนเรองธรรมดา รวมทงมงเนนใหผปวยระยะสดทายและครอบครวมคณภาพชวตท ด โดยใหการดแลแบบองครวม เคารพในศกดศรและสทธของผปวยและครอบครว

เอกสารอางองปญญานนทภกข. (ไมปรากฏปทพมพ). มรณานสต. กรงเทพฯ : สำนกพมพธรรมสาร.พระไพศาล วสาโล. (2545). คณภาพบรการ:ทศนะตอชวตและความตาย. ใน โกมาตร จงเสถยร ทรพย และคณะ, มตสขภาพ

กระบวนทศนใหมเพอสรางสงคมแหงสขภาวะ (หนา 272 - 294). กรงเทพฯ : สำนกพมพโกมลคมทอง.พงษรตน เครอกลน, ฉนชาย สทธพนธ, และนตยา สมบตแกว. (2548). การอภปรายเรองอยหรอไป ใครตดสน.

การประชมวชาการประจำปเรองการเสรมสรางองคความรสคณภาพชวตในระยะสดทาย ณ หอประชมศกรนทรภกดวทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย กรงเทพฯ.

องคณา สรยาภรณ. (2548). องคความรเกยวกบการดแลผอยในระยะสดทายของชวต. การประชมวชาการประจำปเรองการเสรมสรางองคความรสคณภาพชวตในระยะสดทาย ณ หอประชมศกรนทรภกด วทยาลยพยาบาลสภากาชาดไทย กรงเทพฯ.

Suriyaburaphakul, B. (2005). Concept : Through the circle of life, things are normal sadness andhappiness is the truthfulness of life [On Line]. Available : http://www.rama9art.org/bancha/(20 August 2005).

Corr, C. A., Nabe, C. M. & Corr, D.M. (1997). Death and dying, life and living (2nd ed.). Pacific Grove:Brooks/Cole Publishing.

McPhee S.J. & et.al .(2000). Finding our way - Perspective on care at the close of life. Journal of theAmerican Medical Association, 284(19), 2512 - 2513.

Rooda, L. A., Clements R. & Jordan, M.L.(1999). Nurses’ attitudes toward death and caring for the dyingpatients. Oncology Nursing Forum, 26(10), 1683 - 1686.

Smith, R. (2005). A good death [On Line]. Available : http://www.studentbmj.com/issues/00/03/editori-als/2.php (19 August 2005)

Yudkowsky, E. S. (2001). The meaning of life [On Line]. Available : http://pobox.com/~sentience/tmol-faq/meaningoflife.html (20 August 2005).

5


⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ กนกวรรณ ใตเวชศาสตร *

มคำกลาวท วา “ถาภมชวตด เรากไมปวยถาเราปวยแสดงวาภมชวตเราไมด” ภมชวตคออะไรบางทานอาจจะสงสย เนองจากเราจะคนเคยกบคำวาภมคมกน ภมตานทาน หรอ immune system มากกวาภมชวตนนมความหมายทกวางกวา ครอบคลมไปถงการทำงานประสานกนทกระบบของรางกาย ดงนนมนจงหมายถงชวตของเราทงชวตเลยทเดยว

ตามตำราวาดวย immune system นน เมอกอนจะเนนทอวยวะสำคญตาง ๆ ดงน คอ ตอมทอนซลตอมอะดนอยด ตอมไทมส ตอมนำเหลอง Payer’spatches มาม ไสตง และไขกระดก

แตปจจบน เมอความสนใจในเรองขององครวมของรางกายมมากขน แพทยและนกวทยาศาสตรไดพบวาทกสวนของรางกาย ตองพงพาอาศยกนและกน และตองทำงานรวมกน เราจงพบวา immune system นนไมไดอยอยางเปนอสระไดดวยตวของมนเอง จะตองพงพาอาศยการทำงานของระบบตาง ๆ ในรางกาย เชน ระบบยอยอาหาร ระบบเลอด ระบบหายใจ ระบบประสาทและสมองระบบนำเหลอง เปนตน ตวอยางการทำงานของระบบตาง ๆ ทตองพงพาอาศยกนและกน เชน เลอดจะเกดจากไขกระดก กระดกจะแขงแรงหรอไมนน ตองอาศยสารอาหารและแรธาตตาง ๆ ทเรารบประทานเขาไปสวนตวเม ดเล อดแดงกต องนำสารอาหารตาง ๆไปเลยงเซลลตาง ๆ ทวรางกาย รวมทงไปสรางเนอเยอและไขกระดก และไขกระดกกจะผลตเลอด ใหกบตวเองตอไป หมนเวยนกลบไปกลบมาเชนนชวชวตของเรา

แมแตการตอส กบเช อโรค ตวเมดเลอดขาวกลมตาง ๆ จะออกไปตอสกบเชอโรคโดยตรงไมไดตองอาศยเมดเลอดแดงเปนตวนำพาเหมอนเปนรถบรรทกท จะเคล อนพลเมดเลอดขาวออกไปตอส ก บศตรเมดเลอดแดงถาไมไดการสบฉดจากหวใจกไปไหนไมได

นอกจากนนเมดเลอดแดงยงตองฟอกซกลางตวเอง ตวฟอกซกลางคอออกซเจน ซงตองผานการทำงานของปอด ในสมองมตอมตาง ๆ ทเปนผสงงาน เชนตอมพทอทารซงตองทำงานรวมกบตอมหมวกไต สรางฮอรโมนหลายอยางออกมาทำงานรวมกน การระบายเชอโรคตองอาศยระบบขบถาย เชน เหงอ ปสสาวะอจจาระ เปนตน

สวนระบบนำเหลองจะมสวนพสดารและละเอยดกวาอวยวะและตอมอน ๆ ของระบบ immune systemตรงทวาระบบนำเหลองนนมทอหรอเสนนำเหลองเปนเครอขายทวรางกาย คลาย ๆ กบเสนเลอดแดงและเสนเลอดดำซงมอยทวรางกายเชนกน และมลนอยในเสนนำเหลองปองกนไมใหนำเหลองไหลกลบ การหมนเวยนของนำเหลองทวรางกายนนจะกวาด toxin ไขมน โปรตนและสงสกปรกซงเปนพษตอรางกายไปตามทอนำเหลองแลวกผลกดนสงตาง ๆ เหลานนลงเสนเลอดดานซายและขวาของไหปลารา ดวยเหตนตอมนำเหลองและทอนำเหลอง จงมงานพเศษมากกวางานของอวยวะและตอมอน ๆ ของระบบ immune system

ประการสดทายคอดานจตใจ ซงมผลตอ immunesystem ของเรามาก เพราะร างกายและจ ตใจ

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยพฒนาและฝกอบรมทางการพยาบล งานวชาการและพฒนา ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม


มความสมพนธกนอยางใกลชด เมอใดทมเหตการณกระทบรางกายกพลอยกระเทอนถงจตใจ เปนเหตใหเกดความเครยด วตกกงวล สวนเหตกระทบทางจตใจกกระเทอนถงรางกายจนเกดโรคตาง ๆ ขนได ปจจบนนวงการแพทยไดมสาขาวชาท เกดข นใหมซ งศกษาความสมพนธของระบบประสาท ฮอรโมน ภมคมกนและจตใจ เรยกวาสาขา Psycho neuroimmunology(PNI) และพบวาความเครยดและพยาธสภาพทางจตมผลตอระบบภมคมกน ดงนน immune system จงไมไดหมายถงการตอสปองกนและปราบปรามอยางเดยว แตยงหมายถงการทำงานแบบพงพาอาศยระบบอน ๆ และหมายถงพลงชวตทงหมดของรางกาย

สรปไดวา ภมชวต = immune system +ระบบตาง ๆ ในรางกาย + จตใจและฮอรโมน

ภมชวตกเหมอนกองทนตดตวทแตละคนมไมเทากน แลวแตพนธกรรมหรอพอแมใหมามากนอยแคไหน คณแมทานไหนทดแลตนเองตามแนวทางสรางเสรมภมชวตตงแตตงครรภ กชวยใหลกไดรบภมชวตทแขงแรงผานทางรกตงแตอยในทองและเตมเตมอกครงเมอแรกคลอดดวยนำนมเหลองสำหรบลกไดดด

แลวเราจะเสรมสรางภมชวตใหแขงแรงเพอตอสกบโรครายทมทงเชอโรคเชนแบคทเรย ไวรส เชอราและโรคทไมมเชอโรค เชน โรคมะเรง โรคภมแพ โรคหวใจโรคเบาหวาน อมพฤกษ อมพาต ฯลฯ รวมทงใหมอายยนยาว ดออนกวาวย มความสข สดชนแจมใสไดอยางไรเคลดลบกไมยากเลยคะ....คอทำอยางไรกไดให Growthhormones หลง

1. เรมตนจากการฝกคดในทางบวก มองโลกในแงด เพราะการคดในทางลบหรอการมองโลกในแงรายสามารถลดระดบ immune system ใหตำลงจนเกดการเจบปวยได คงจะเคยไดยนคำเปรยบเทยบทวา

โกรธจนหนาเขยว เสยใจจนเปนลม กลมใจจนนอนไมหลบ เหลานเปนตน นนกเพราะความโกรธทำใหหลอดเลอดตบ เล อดข นไปเล ยงสวนบนไมไดหนากเลยเขยว เมอเสยใจ ทอหายใจหลอดลมกตบตนหายใจไมเขา ออกซเจนขนไปเลยงสมองไมไดกเปนลมหรอกลมใจมาก ๆ เครยดมาก ๆ สมองสวนไฮโปทาลามสซงมหนาทควบคมการตอบสนองตอความเครยดกหลงสารไปกระตนตอมใตสมอง (pituitary gland) ใหหลงฮอรโมนไปกระตนตอมหมวกไต (adrenal gland) ทำใหมการหลงฮอรโมนหลายชนดออกมา เชน cathecholamines และcortisol ซงทำใหหวใจเตนแรง ความดนโลหตสงรางกายตองตนตวและตนเตนมากเกนไปกนอนไมหลบ

การเพมขนของ cathecholamines จะมสวนในการกดภมคมกน คอมการแบงตวเพมขนของเซลลเมดเลอดขาวชนด CD 8 ซงมหนาทยบยงการทำงานของระบบภมคมกน อกทงมการกดการทำงานของเมดเลอด-ขาวชนด natural killer cell ซงมหนาทในการทำลายสงแปลกปลอมทเขามาในรางกายดวย สวน cortisolเปนฮอรโมนทอยในกลม steroid ระดบ cortisolทสงขนมความสำคญตอรางกาย คอชวยใหรางกายผานพนสภาวการณอนตงเครยดไปไดดวยด โดยมฤทธ กดการทำงานของระบบภมคมกนเพอลดการอกเสบของรางกาย

ในกรณทมความเครยดระยะยาว สวนของสมองทควบคมการตอบสนองตอความเครยด กหลงฮอรโมนความเครยดอยางตอเนอง เซลลภมคมกนถกอาบดวยฮอรโมนทไปกดการทำงานของเซลลเหลานตลอดเวลาสงผลใหระบบภมคมกนทำงานลดลง จงกำจดผบกรกตาง ๆ เชน แบคทเรย ไวรสไดไมด รางกายออนแอจงตดเชอไวรสไดงาย อาท เปนหวดงาย โรคเรมกำเรบเปนแผลรอนในบอย เปนตน

อยางไรกตามเราคงจะไปหามความเครยด

7


หรอไปหามเจาฮอรโมนความเครยดตาง ๆ ไมไดหนาท ของเราคอจะตองรบมอกบความเครยดอยางเหมาะสม และหดมองโลกในแงดอยเสมอ ซงจะทำใหไฮโปทาลามสหลง GHRF (Growth Hormone ReleaseFactor) ไปกระตนตอมพทอทารใหหลง Growth hor-mones ออกมา และ Growth hormones จะไปกระตนใหภมชวตทำงานครบวงจร นอกจากนการทำจตใจใหเบกบานยงทำใหเอนดอรฟน หรอสารสขในรางกายหลงออกมา ทำใหระบบการทำงานของเซลลดข นเกดความสมดลของอวยวะตาง ๆ ทงรางกายและจตใจ

2. ฝกการนอนหลบใหสนท และหลบลกจนไมฝนเลย วธการคอฝกการคลายเกรงสวนตาง ๆของรางกาย เรมตนดวยการนอนราบกบพน จะนอนบนเส อหรอบนพ นท นอนกได แตควรเปนท นอนทคอนขางแขงและแบน นอนแลวปลอยตวตามสบายทงตว ทงแขนขา ทงนำหนกใหเหมอนกบตวเราจมลงไปบนพนหมดทงตว

- คลายเกรงทแขนสองขาง โดยกำมอทงสองขางเกรงเตมทจนแขนสน นบหนงถงสบ แลวปลอยใหแขนเหยยดตามสบาย

- เหยยดปลายเทาใหตรง เกรงขาทงสองขางนบหนงถงสบแลวคลาย ปลอยเทาขาหยอนคลายตามสบาย

- ยกคอใหคางจรดหนาอก หมนคอซายไปขวาใหครบรอบชา ๆ นบหนงถงหา ใหคางจรดหนาอกอกครงหมนคอขวาไปซาย นบหนงถงหา นอนหงายกลบคนตามปกต

- แขมวทองใหสะดอจรดกระดกสนหลงหายใจเขายาว ๆ นบหนงถงสบแลวหายใจออก ทำซำตงแตตนจนจบอก 2 ครง ตอจากนนหายใจยาว ๆตามปกต รางกายทกสวนจะผอนคลาย ถารสกวารางกายยงผอนคลายไมหมด ใหทำซำอกคร งหรอสองคร ง

เม อร างกายผ อนคลายด แล วก ทำจ ตใจให สงบควบคมความคด ไมใหฟงซานโดยการกำหนดลมหายใจเขาออก อาจหายใจเขา - ออก นบ 1 และ 2.. 3 ..ไปเรอย ๆ จนกวาจะหลบ

3. ฝกสมาธจนมสมาธแนวแน จดประสงคกเพอใหจตใจสงบระงบ ไมฟ งซานไปตามสงท มากระทบประสาทสมผส ไมวาจะทางตา ห จมก ลน กาย และใจการฝกสมาธบอย ๆ จะชวยใหการทำงานไมผดพลาดสมองปลอดโปรง แจมใส การตดสนใจแกไขปญหาตาง ๆ จะดขน

นอกจากน การทำสมาธ จะช วยทำให เซลล ในรางกายของเราเรยงตวเปนระเบยบ ซ งตางจากเซลลมะเรงทเรยงตวไมเปนระเบยบ และเมอเซลลเรยงตวเปนระเบยบแลวกจะมพลงงานเกดขน พลงหรออำนาจวเศษนจะชวยเยยวยารกษารางกาย หรอเพมภมตานทานใหรางกายแขงแรง การฝกสมาธมหลายวธ จะใชวธกำหนดลมหายใจเขาออกแบบพทโธ หรอจะเพงทหนาทองแบบยบหนอพองหนอ หรอภาวนาสมมาอะระหงกได

4. ออกกำลงกายจนถง peak คอเหงอออกโซมกาย หวใจเตนแรงและเรวประมาณ 100 – 120ครงตอนาท ซงนอกจากจะชวยให Growth hormonesหล งแล ว ยงทำให ระบบไหลเว ยนโลห ตด ข นมการแตกแขนงของหลอดเลอดในเน อเย อมากข นทำใหเมดเลอดขาวเขาสเนอเยอตาง ๆ ไดงาย

5. เมอเกดเจบหนกเจยนตาย รางกายจะขบGrowth hormones ออกมาเพอใหยงมชวตอยตอไปไดแตเรากสามารถสรางสภาพบาดเจบปลอม ๆ ไดดวยการอดอาหาร คณอาจจะเรมตนดวยการอดอาหารเพยง1 วนกอน เมอรางกายสามารถปรบตวไดจงคอยเพมเปน3 วน หรอ 7 วนกได การอดอาหารอาจจะดมแตนำเปลาหรอนำคนจากผกหรอผลไมกได ในขณะอดอาหารควรจะใหรางกายไดพกผอนอยางเตมท และควรปรกษา


แพทย หรอตรวจรางกายกอนวาไมไดมโรคภยไขเจบเพราะอาจเปนอนตรายตอสขภาพได

ภายหลงการอดอาหารก ควรบำร งภ ม ช ว ตดวยอาหารทไมม toxin คออาหารทสด สะอาด ปนเปอนนอยทสด และปรงแตงนอยทสด ในทนขอเสนอสตรอาหารตามแนวแมคโครไบโอตกสและชวจต ดงน

ก. อาหารประเภทแปงซ งไมไดขดขาว หรอทเรยกวา Whole grains เชน ทเปนขาว กเปนขาวซอมมอขาวกลอง ถาเปนขาวโพด กขาวโพดทงเมลดหรอทงฝกถาเปนแปงขนมปง กเปนขนมปงโฮลวท เหลานเปนตนและควรจะใหประเภทแปงคอคารโบโฮเดรตนเปนกลมคอมเพลกซคารโบไฮเดรต คอเปนแปงหลายช นซงมโปรตนปนอยดวย จงควรเตมมนตาง ๆ เชน มนเทศมนฝรง หรอฟกทองลงไปดวย ไมจำเปนตองตมรวมกนกได ปรมาณอาหารประเภทน ประมาณ 50 %ของแตละมอ

ข. ผก ใชทงผกดบ ผกสกอยางละครง ทำเปนสลดผกสดกได ทำเปนผกสกจมนำพรกบาง หรอผดโดยใชนำมนพชแตนอย เลอกผกปลอดสารพษปรมาณของผก ประมาณ 25 % ของแตละมอ

ค. ถวตาง ๆ เชน ถวเขยว ถวแดง ถวเหลองถวดำ เตาห โปรตนเกษตร หรอผลผลตซงดดแปลงจากถวในรปตาง ๆ ปรมาณของถวหรอโปรตนจากพชประมาณ 15 % ของแตละมอ นอกจากนจะใชโปรตนจากสตวเปนครงคราว คอปลาและอาหารทะเล ประมาณอาทตยละ 1 - 2 ครง

ง. เบดเตลด คอแกงหรอซป ถาจะเปนแกงแบบไทย กใชแกงจดหรอแกงเลยง หรอจะทำเปนซปกใชมโซหรอเตาเจ ยวญป นผสมในนำแกง ควรใสสาหรายทะเล งาสด และงาควโรยอาหารตาง ๆ ไดทกอยางของกนเลน เชน ถวคว เมลดฟกทอง เมลดแตงโมผลไมควรเปนผลไมเขยวและไมหวาน เชน ฝร ง

มะมวงดบ กลมเบดเตลดซงมแกง ของกนเลน และผลไมนรวมปรมาณแลว 10 % ของแตละมอ

อาหารทควรงด- งดอาหารเนอสตว เชน เนอ หม ไก- งดนำตาลทรายขาวทกชนด รวมทงอาหาร ขนมและเครองดมทผลตจากนำตาล เชน ทองหยบฝอยทอง เคก ไอศกรม นำหวานตาง ๆ

- งดอาหารรสมนทใชนำมน นม เนย กะท- งดแปงขาวทกชนด เชน ขาวขาวว กวยเตยวขนมจน ขนมปงขาว

หลายทานอาจจะมคำถามวา แลวเราจะรบประทานอะไรหรอทำไมตองงดอาหารเหลาน ในเมอเราเรยนมาตงแตเดกแลววา อาหารทมประโยชนบำรงสขภาพ คออาหารประเภทเนอ นม ไข แตปจจบนนนกวทยาศาสตร-การแพทยทงในอเมรกาและญปนไดศกษาและยอมรบกนแลววา การบรโภคอาหารทผานการปรงแตงมาก ๆรวมทงเนอ นม ไข และนำตาลนน เปนสาเหตสำคญท ทำใหรางกายเส อมถอยลงและทำใหเกดของเสยทเปนอนตรายตอรางกาย

เมอรางกายตองดนรนตอสกบสงแปลกปลอมเหลานเพ อรกษาสมดลนานวนเขาระบบกแปรปรวนเพราะของเสยเหลาน นมมากจนเกนกวาท ร างกายจะขบออกมาไหว ทงทางลมหายใจ เหงอ หรอปสสาวะสารพษเหลานนจงเกดการกลายเซลล และเปลยนเปนเนอรายในทสด เพราะจากการศกษาเรองอาหารและววฒนาการของมนษยนนพบวา มนษยเปนสงมชวตทมฟนบดเคยว ไมมฟนฉก ซงเปนลกษณะของสตวกนพชระบบยอย ระบบลำไสกยาวมากถง 7 เทาของความสงเพราะฉะน นกวาท อาหารท ร บประทานเขาไปจะพนออกจากรางกายจะตองใชเวลามากถง 48 ช วโมงเปนอยางนอย

ดงนนถาหากเรารบประทานเนอ กะท ของหวาน

9


เขาไปมาก ๆ ทกอยางกจะไปรวมกนอย ในทองซงเพยงแคไมกนาทกจะเกดฟอง เกดแกสทเหมนเปรยวขน เพราะทนททแปง นำตาล และเนอมาอยรวมกนปฏกรยาทางเคมจะทำใหมนบดเนา และเมอลำไสของเราตองใชเวลาในการยอยและขบออกมานานขนาดนนคณคดวาแกสพษเหมนบดเหลาน นจะไปอย ท ไหนกตกคางอยในตวเราและหมนเวยนอยในระบบเลอดเราเองอยางไมมวนจบสน

หากคณรบประทานอาหารจำพวกเนอสตวเขาไปมาก ๆ แมวาระบบรางกายยอยได แตกเปนการยอยทไมสมบรณ เนองจากเนอสตวยอยยาก รางกายไมสามารถดดซมไปใชไดหมด ส งตกคางเหลาน กกลายเปนสารพษทตกอยในตว เพราะฉะนนคนทชอบรบประทานอาหารจำพวกเนอ นม ไข โดยเฉพาะไมยอมรบประทานผกและผลไมเลย มกจะเปนโรคภมแพซงเกดจากการทสารพษกลายเปนพษ และทำใหภมชวตทเคยมเรมออนแอลงไป

และนคอพษเรมตนทไมทำใหคณตาย แตทำใหค ณเร มแก และเจ บป วยอย ตลอดเวลา ฉะน นถาคณอยากมรางกายทแขงแรง ปราศจากโรคภยไขเจบดออนกวาวย เราจงควรดแลรางกายใหด ดวยการร บประทานอาหารธรรมชาต ท ไม ผ านการแปรร ปและไร สารพษใหถกสดสวน ระวงไมใหเจ บปวยออกกำลงกายสมำเสมอ พกผอนใหเพยงพอ สวนทางดานจตใจนน ควรฝกจตใจใหเขมแขงเพอใหสามารถรบมอกบความเครยดตาง ๆ ทางจตใจ เชน ปฏบตสมาธว ป สสนา ใชหลกธรรมคำส งสอนในศาสนาเปนเครองยดเหนยวจตใจ ใชเทคนคการผอนคลายเพยงเทานคณกจะเปนคนใหมทสดใสแขงแรง สาวขนสวยขน จนอาจไดฉายาสาวสองพนปกไดคะ

เอกสารอางอง

ชาญวทย โคธรานรกษ. (2547). อยอยางไรใหมสข อายยนยาวถง 100 ป. ใน HealthtodayThailand, 4(42), 28.สาทส อนทรกำแหง. (2540). ชวตเรมตนเมอ 70. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ : บรษทสำนกพมพดวงกมล จำกด. . (2540). มะเรงแหงชวต. (พมพครงท 3). กรงเทพ ฯ : ปกเกลาการพมพ. . (2541). กแน. (พมพครงท 9). กรงเทพ ฯ : บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบบลชชง จำกด.สมศร ประยรววฒน. (2547). ปวยใจ ปวยกาย. ใน HealthtodayThailand, 4(42), 50 - 52.

10

00 วารสารพยาบาลสวนดอก4

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ สรลกษณ สลกคำ *

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยควบคมและปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

โรงพยาบาลทเปนสถานศกษาหรอโรงเรยนแพทยนอกจากจะเนนการดแลสขภาพประชาชนในระดบตตยภม และทต ยภม เป นสวนใหญแลว ยงคงใหการดแลรกษาผปวยในระดบปฐมภมดวย และยงมเรองการเรยนการสอนเพอการผลตบคลากรดานสขภาพการนำแนวคด health promotion ลงสการปฏบตจะดำเนนการไปในรปแบบใด

ดงนนคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหมจงไดมการจดสมมนาเรอง “โรงเรยนแพทยสรางเสรมสขภาพ : นโยบาย ทศทาง และกลไกการดำเนนงาน”เมอวนท 25 กรกฎาคม 2548 โดยเชญ ศาสตราจารยนายแพทยภรมย กมลรตนกล คณบดคณะแพทยศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนผบรรยาย concept

หลกการแรกทวทยากรกลาวถงคอ ชวต สขภาพและแนวคดการสรางเสรมสขภาพ และตอมาเปนเรองโรงเรยนแพทยสรางเสรมสขภาพ นโยบาย ทศทางและกลไกการดำเนนงาน

ผเขยนจะขอนำรายละเอยดบางสวนทเกยวกบเรองแนวคดเรอง Health Promotion มาเลาตรงนพอสงเขป เพอเปนการแลกเปลยนเรยนรรวมกน

แนวคดเกยวกบ health promotionพรบ. กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ

ใหคำจำกดความวา การใด ๆ ทมงกระทำเพอสรางเสรมใหบคคลมสขภาวะทางกาย จต และสงคม โดยสนบสนนพฤตกรรมของบคคล สภาพสงคม และสงแวดลอม

ทจะนำไปสรางกายทแขงแรง สภาพจตใจทสมบรณอายยนยาว และมคณภาพชวตทด

การเกดการเจบปวยมกมขนตอนการเปนไปดงน

ระยะอยในภาวะสขภาพด (healthy)

ระยะอยในภาวะเสยงตอการเกดโรค(stage of susceptibility)

ระยะกอนการเจบปวย (preclinical disease)

ระยะเจบปวย (clinical disease)

ระยะ disability

ระยะ recovery หรอ deathดงนนในระยะสขภาพรางกายแขงแรงยงไมเกด

ความเส ยงตอการเกดโรคหรอเจบปวย กจะเปนการดำเนนกจกรรมสงเสรมสขภาพใหรางกายแขงแรงและมสขภาพดตอไปใหยาวนานทสด เมออยในภาวะเสยงตอการเกดโรคจะดวยสาเหตเปนไปตามธรรมชาตตามอายทมากขน หรอมความเสยงจากการดำเนนชวต


และม life style ททำใหเกดความเสยงตอการเกดโรคหรอเจบปวย เชน มภาวะอวน มความดนโลหตสง เปนตนการดำเนนกจกรรมกจะเปนการลดหรอกำจดภาวะเสยงนน ๆ ใหอยในระดบตำสดหรอหมดไป

แตอยางไรกตาม เมอเปนระยะ preclinical dis-ease และ clinical disease แลว สงทตองดำเนนการคอearly detection และ prompt treatment และจะตองปองกนความพการหรอทพพลภาพ อนเปนผลสบเนองจากการเจบปวยนน และรกษาชวตผปวยใหสามารถกลบมาดำเนนชวตตามปกต หรอการเจบปวยน นอาจทำใหบคคลถงแกชวตไป

สขภาพ (health) คอ สขภาวะเปนภาวะทเปนสขทงทางกาย (physical health) ทางอารมณ (emotionalhealth) ทางสงคม (social health) และทางจตวญญาณ(spiritual health) การสงเสรมสขภาพ (health pro-motion) เปนกระบวนการทชวยใหผคนสามารถควบคมและเพมพนสขภาพใหกบตน

การสรางเสรมสขภาพ เปนการมงเนนใหเกดสขภาวะทงทางกาย ทางอารมณ ทางสงคม และทางจต-วญญาณ เปนการเพมพลง (empowerment) เพอใหผคนสรางสขภาวะของตนไดเอง การสรางเสรมสขภาพเปนทงศาสตรและศลปทชวยใหบคคลเปลยนแปลง lifestyle ของตนเพอไปสการมสขภาวะ

เมอดภาพแกนกราฟ เพอพจารณาเรอง optimalHealth หรอการมสขภาวะในระดบทมากทสดเทาทจะทำใหเกดขนได เปรยบเทยบกบภาวะเจบปวย (illness)และภาวะร างกายแขงแรงสมบรณด (wellness)จะเหนไดวา

* ผมสขภาวะไมจำเปนตองเปนผท รางกายแขงแรงสมบรณดเทานน

* ผเจบปวยหรอเปนโรคทางกายกสามารถมสขภาวะได

* คนไขทกคนในโรงพยาบาลกสามารถทำใหเกดสขภาวะได

* การเจบปวยทางกายมไดเปนขอจำกดตอการสรางสขภาวะดานอน ๆ

* การสรางเสรมสขภาวะดานอน ๆ อาจเปนสงเก อหนนตอการฟนคนสภาวะปกตของผเปนโรคหรอพการได

สขภาวะดานตาง ๆ ประกอบดวยสขภาวะทางกาย (physical health)• ความม กำล งของระบบอว ยวะต าง ๆ

(ระบบการหายใจและสบฉดโลหต กำลงและความทนทานของระบบกล ามเน อ ความยดหย นและสมสวนของรางกาย)

• การม ภาวะโภชนาการและน ำหน กต วทเหมาะสม

• การไมใชสงเสพตดตาง ๆ• การพกผอนหลบนอนทเพยงพอสขภาวะทางอารมณ (emotional health)

เปนความสามารถในการจดการกบความบบคนในเชงบวกและแสดงอารมณอยางเหมาะสม ประกอบดวย

• การตระหนกรและยอมรบอารมณของผอน• ทกษะในการไมยอมพายแพหรอทอถอยตอ

ความบกพรองหรอความลมเหลวทเกดขน

Optimal Health MatrixIllness and Wellness

Free ofIllness

ExtremeIllness Low level

WellnessHigh levelWellness

Optimal Health


สขภาวะทางสงคม (social health) เปนความสามารถในการมปฏสมพนธอยางเหมาะสมกบคนอนและสงแวดลอมรอบตว ประกอบดวย

• ศกยภาพในการสรางและดำรงความสมพนธอยางใกลชด

• การแสดงความเคารพใหเกยรต• มความใจกวางและอดทนตอความคดเหน

และความเชอทแตกตางสขภาวะทางจตวญญาณ (spiritual health)

เปนความเชอใน “อำนาจเบองบน” ทกำหนดชวตมนษย“อำนาจเบองบน” อาจหมายถง ธรรมชาต วทยาศาสตรศาสนา หรอพลงอำนาจอน ๆ ประกอบดวย

• ศลธรรม (moral)• คานยม (value)• จรยธรรม (ethics)ตวกำหนดสขภาวะ ประกอบดวย 4 ปจจย ไดแก• Life Style• Environment• Human Biology• Healthcare Deliveryปจจยทสงผลตอสขภาวะเมอเปรยบเทยบกน

ระหวางทง 4 ปจจย ปจจย life style และ environ-ment สงผลในการกำหนดสขภาวะมากพอ ๆ กนคอรอยละ 40 ในขณะทปจจย human biologyและ healthcare delivery กใกลเคยงกนคอรอยละ10 เมอทราบขอมลเหลานเปนเบองตนแลว จงไดมกลยทธในการสรางเสรมสขภาพเปน 3 ระดบคอ

ระดบ 1 เปนการสรางความตระหนกระดบ 2 เปนการปรบเปลยน life styleระดบ 3 เปนการสรางส งแวดลอมท เอ อตอ

สขภาพด งน นการสร าง เสร มส ขภาพโดยเฉพาะ

การสรางเสรมสขภาพในโรงเรยนแพทย ผเขยนจงเหนวา

นาทจะนำไปปฏบตไดโดยไมยากลำบาก เพราะเราสามารถสรางเสรมสขภาพหรอสขภาวะใหกบกล มคนท เราเกยวของไดทกกลม ทงกลมทเปนโรค หรอเกดการเจบ-ปวยไปแลว กล มท มความเส ยงแตยงไมเกดโรคหรอการเจบปวย และกลมทยงมสขภาพดแขงแรง นนคอ

• ผปวยทกระดบของการเจบปวยและญาต• บคลากรของโรงพยาบาลและครอบครว• นกศกษา• และชมชนจะวาไปจรง ๆ แลวในโรงพยาบาลมหาราช-

นครเชยงใหมของเราเองกไดดำเนนกจกรรมดานสงเสรมสขภาพอยบางแลว เชน การใหขอมลสขศกษาและแนวทา งก า รปฏ บ ต ตน เพ อ ก า รป อ งก น โ รคการใหความร ดานสขภาพแกผ ปวยและครอบครวและการ empower ผปวยและครอบครวใหสามารถปฏบตตวเพอการรกษาโรคและการปองกนโรคตาง ๆในหอผปวย ในทมดแลผปวย (PCT) และในการจดการเรยนการสอนตามภาควชาตาง ๆ รวมทงโครงการตาง ๆ ทคณะไดจดดำเนนการอยางตอเนอง เชน จดทำเครอขายการปองกน thalassemia ในหญงตงครรภของภาคเหนอ งานบรการเวชกรรมฟนฟอยางมสวนรวมและเชอมโยงเพอการพฒนาคณภาพชวตผปวยพการทยงยน การดแลผปวยภาวะหวใจลมเหลวแบบบรณาการการตรวจสขภาพบคลากรและปองกนภาวะเส ยงการจดนทรรศการรณรงคใหประชาชนสวมหมวกกนนอกเพ อปองกนอบตเหตทางสมอง การตรวจสขภาพรานอาหารปลอดภย และการเยยมสำรวจสงแวดลอมทเกยวของกบอาชวอนามย เปนตน

ผเขยนคดวา สงท จำเปนตองเรงดำเนนการในขณะน คอการกำหนดนโยบายและทศทางการดำเนนงานใหเปนไปในแนวทางเดยวกนทงองคกร และกำหนดแผนปฏบตการเพ อดำเนนการใหสามารถวดผลสมฤทธ ของการดำเนนกรรมนน ๆ

13


ชนญญา มหาพรหม *

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยสขศกษา ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

การดแลร กษาสขภาพใหแข งแรงม ว ธ การทหลากหลาย โยคะเปนหนทางทจะนำไปสสขภาพดทางหนงทกำลงมกระแสนยมมากในขณะน โยคะ เปนวธการทางธรรมชาตบำบดอยางหนง โยคะมความเปนมาเกอบ 7,000 ป เรมตนจากโยคมความสนใจเรองสขภาพและคนควาหาวธทจะมาแกไขปญหาความไมสบายสวนตวโดยมความเชอวาสขภาพดตองมากอนสงอน หากสขภาพดโยคยอมบำเพญพรตไดนานและบรรลไดงายกวา โยคเฝาสงเกตทาทางของสตวตาง ๆ วาเวลาปวยจะทำทาอยางไรบางจงหายปวย โยคทำทาทางเลยนแบบสตวปวยจนรสกวามความสบาย ดงนนจงมทาโยคะหลายทาทตงตามทาของสตว เชน ทางเหา ทากระตาย ทาปลาทานกอนทรย เปนตน

อาจารยชด หสบำเรอ อางในหนงสอโยคะรกษาโรค ไดกลาวถงการทำทาพสดารของโยคะเอาไววา“การทำโยคะอาสนะเปนการทำเพอตนเองมใชเพอแสดงหรอโออวด ใหใครชม การทำไดแคไหน เพยงไรนน ไมสำคญและไมใชเรองทจะเอาอวดหรอขมกน ดวยวาฉนทำไดมากกวา ดกวา และพสดารกวาทาน การอวดกนในเรองทำอาสนะพลกแพลง เทากบลดฐานะของโยคะลงมาเทากบการแสดงกายกรรมน นเอง จงเปนเร องท ไมควรทำอยางยง”

โยคะ คอ การบรหารกาย ลมหายใจ และการผอนคลายอาสนะและปราณยามะ การบรหารกายแบบโยคะ เปนการบรหารกายโดยการดดตนในทาตาง ๆ

จงตองปฏบตอยางชา ๆ ใหสมพนธกบการหายใจตองใชสมาธและความศรทธาในการปฏบต

อาสนะ มาจากรากศพทภาษาสนสกฤตวา อาสซงหมายถง มอย อาศยอยใน นงเงยบ ๆ อยอาศย พำนกตามศพท อาสนะ หมายถง การนงหรอนงในทาใดทาหนงโยคะอาสนะหมายถง ทาและตำแหนงตาง ๆ ในการฝกโยคะ เชน การยนดวยศรษะ (ศรษะอาสนะ) ทาดอกบว(ปทมอาสนะ) ทาง (ภชงคะอาสนะ) ทาปลา (มสยาอาสนะ)เปนตน

ปราณยามะ เปนการควบคมลมหายใจ ซงหมายถงพลงแหงชวต พลงน เองทจะสงผลกระทบตอเซลลระบบประสาท ซงหมายถง พลงแหงชวต พลงนเองทจะสงผลกระทบตอเซลล ระบบประสาท อวยวะทวรางอนมผลโดยรวมตอสมาธ

โยคะกบสขภาพแพทยหญงลลตา ธระสร กลาวถงการทำงาน

ของรางกาย สวนหน งอย ในควบคมของฮอรโมนความสบายของจตใจกอยในอทธพลของฮอรโมน โยคะมวธควบคมการทำงานของตอมไรทอหลายตอม เชนใชทายนไหล คอเอาไหลตงรบนำหนกตวทหนา เอาขาชฟาทานแนะนำใหทำ 1 - 2 นาท แลวพก การเอาศรษะลงอยในระดบตำ เอาตวทเคยอยระดบตำ กลบขนไปอยในทสงเปนการปรบการไหลเวยนของเลอดเสยใหม ดวยอาสนะเชนน ทำใหเลอดไปเลยงศรษะมากขน ตอมพทอทารย


จะไดรบเลอดไปเล ยงมากข น และมความสมบรณในการสงงานตอมไรทออน ๆ ในรางกายไดดกวา ทำใหการทำงานของรางกายเปนไปอยางราบรน ระดบฮอรโมนอยในสมดลและทำใหจตใจสบายกวา

การปรบสมดลของตอมไทรอยดสามารถทำไดโดยการทำทาปลา และทายนไหลสลบกน ทายนไหลจะกดตอมไทรอยด ถอเปนการนวดตอมนในขณะททาปลาจะเปนการดงร งตอมไทรอยดใหตง เพ อใหการทำงานของตอมไทรอยดกลบมาอยในสมดลโดยวธธรรมชาตแท ๆ หากการทำงานของตอมไทรอยดอยในสมดล เรากจะสบายทงกายและใจซงเปนจดประสงคของการฝกโยคะ

การควบคมการทำงานของตอมหมวกไต ซงจะหลงฮอรโมน “อะดรนาลน” ออกมาทำใหหวใจเตนแรงและเรวหายใจหอบและเร วข น กลามเน อ เกร งท งต วหากเกดอาการเชนนขนมา แสดงวาเรากำลงเสยสมดลเราควบคมตวเองไมได จะมความโกรธ เมอรตววาโกรธโยคะแนะนำใหใชการหายใจ เขาปรบให ฮอรโมนอะดรนาลนกลบสสมดล อาจารยชด หสบำเรอ แนะไววา

การควบคมความโกรธใหคลายลง ทำไดโดยการหายใจดวยทอง กอนอนใหแขมวทอง หายใจออกใหเตมทจนทองแฟบ แลวคอย ๆ หายใจเขาชา ๆ จนทองปองออกแลวจงหายใจออกชา ๆ พยายามใหการหายใจออกยาวกวาการหายใจเขา ทำเชนนเพยงไมถงนาท จะรสกเองวาหวใจเรมเตนชาลง และสามารถดบอารมณรอนลงไดเปนการกดอะดรนาลนใหลดลง

การทำทาทางตาง ๆ ตามอาสนะสามารถสรางความแขงแกรงใหกบกลามเนอและเสนเอน ทงนวธการขอ ง โยคะจะแตกต า ง จ ากก า รออกกำล ง ก ายการออกกำลงกายเปนการฝกใหกลามเนอยดหดตวอยางรนแรง กลามเนอตองการนำตาลมาใชมาก เมอเกดการเผาผลาญในระดบกลามเนอกจะเกดกรดแลคตกทำใหเกดอาการปวดเมอย แตการฝกอาสนะเปนการเคลอนไหวชา ๆ ประกอบกบทาอาสนะตองฝกควบคไปกบการฝกลมหายใจ กลามเนอจงไดออกซเจนมากในขณะฝกโยคะ ทำใหเกดการผอนคลายมากกวาการฝกโยคะจะทำใหเกดความสบายมากกวาความเมอยดงตารางเปรยบเทยบ

1. เปนการทำทาซำ ๆ ออกแรงยดหดกลามเนออยางรนแรง2. หลงออกกำลงกายจะรสกเมอยเพลย3. หวใจตองทำงานหนก4. เนนทกลามเนอทวรางกาย5. ไมเนนเรองการหายใจ6. มการแขงขนอาจฝกกนเปนกลม

7. มผลตอรางกาย

1. เปนการทำทาเดยวซำ ๆ ยดเสนเพอการผอนคลาย2. หลงฝกโยคะจะรสกสบายผอนคลาย3. การเคลอนไหวชา ๆ ทำใหหวใจไมตองทำงานหนก4. เนนทการทำงานของตอมไรทอ5. เนนเรองการหายใจขณะฝกอาสนะ6. ต องอาศ ยการฝ กฝนด วยตนเองย อมไม ม

การแขงขนโออวด7. มผลตอจตใจ

การออกกำลงกาย การฝกโยคะ

ตารางเปรยบเทยบการออกกำลงกายกบการฝกโยคะ

15


ทาเขยง - ยอ

ทาบดตว

00 วารสารพยาบาลสวนดอก 17

สำหรบขอตอ การฝกอาสนะจะชวยทำใหขอตอไมเกดอาการตดขดปองกนอาการอกเสบของขอตอ

ในเรองพลงแหงชวต โยคะเนนถงปราณ คอการควบคมลมหายใจ ซงหมายถงพลงแหงชวต พลงนจะสงผลกระทบถงเซลล ระบบประสาท อวยวะทวรางกายโยคกลาวถงปราณวาเปนพลงงานจกรวาล หากฝกโยคะ

ไดดแลว จะสามารถควบคมพลงงานจากจกรวาลไดทำใหเกดปญญา รวมทงเปนการเพมอำนาจของจตดวยกระบวนทา สรยนมสการหรอทาไหวพระอาทตยเปนกระบวนทารบรงสจากจกรวาล จตของเราจะมพลงการกระทำของเรากจะมพลงและประสบแตความสำเรจ

ทาปลา ทายนไหล

ทาดอกบวทาหววว

ทาไหวทางเหา


ขอแนะนำสำหรบผทจะฝกโยคะ1. ตนนอนกอนพระอาทตยขนทกเชา เวลาทด

ทสดคอเชาตร หรอบายกอนไปถงเยน2. กอนฝกควรขบถายใหเรยบรอยเสยกอน

ระมดระวงอยาใหทองผก ควรฝกใหถายทกเชาหรอทกวน3. หากอาบนำกอนฝกจะฝกไดดขน หรอลางเทา

ใหสะอาด และหลงฝก 15 นาท ควรอาบนำชำระ รางกายใหสะอาด

4. ควรฝกในขณะททองวาง หรอหลงรบประทานอาหารแลว 1 - 2 ชวโมง

5. ควรฝกในท สะอาดและสงบ ปราศจากการรบกวนลมโกรก อากาศถายเทสะดวกไมรอนอบอาว

6. อปกรณ ถาพนไมไดปพรม ตองมผาหนาพอสมควรปรองตวเวลาเลนทกครง เพอกนเจบหลงและหวเขา ในทาทจำเปนตองการรองรบ

7. สวมเคร องแต งกายท กระช บสามารถเคลอนไหวไดโดยสะดวก

8. ควรลมตาในระหวางการฝก9. ปฏบตอาสนะโดยแชมชานมนวล

10. ฝกการหายใจผานรจมกเทานน ไมควรกลนหายใจ ไมเกรงกลามเนอตรงคอหรอทำหนานว ไมทำจมกบ และตองไมมเสยงดงดวย

11. ในระหวางอาสนะนน ตองนอนพกทกครงไปควรจบการฝกดวยทาศพ ทกคร งเพ อผอนคลายความเมอยลา

12. ใจเยน ๆ อยาหกโหม ไมฝกทำทาทยากใหประเมนความสามารถเฉพาะของตนเอง ทำไดตามศกยภาพของตนเอง แลวคอย ๆ พฒนาทาทางใหสวยงาม ขนเมอฝกปฏบตไปนาน ๆ

ประสบการณของศ นย สร างเสร มส ขภาพโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ในการจดฝกอบรมโยคะ ใหแกบคลากรของคณะแพทยศาสตร และนกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม จำนวน 100 คน โดยแบงเปน 4รน ระยะเวลาการฝกจำนวน 12 ครง ครงละ 1 ชวโมงโดยใหกลมเปาหมายตอบแบบสอบถามเพอหาระดบความเครยดของกรมสขภาพจต และแบบสอบถามสขภาพทวไป (Thai CHG - 28 ) ของ นายแพทยธนานลชยโกวทย ภาควชาจตเวชศาสตร โรงพยาบาลรามาธบดและคณะ

ตารางท 1 ผลการประเมนสภาวะสขภาพกอนและหลงการอบรมแกนนำโยคะ

รนกอนการอบรมแกนนำโยคะ หลงการอบรมแกนนำโยคะ

สภาวะสขภาพปกต สภาวะสขภาพผดปกต สภาวะสขภาพปกต สภาวะสขภาพผดปกตรนท 1รนท 2รนท 3รนท 4

19171719

0041

19

202117

0

0

0

รวม 72 5 77 0

0

จากตารางท 1 พบวาบคลากรสวนใหญ กอนการอบรมแกนนำโยคะมภาวะสขภาพปกต มอย 4 รายทมภาวะสขภาพผดปกตคอมระดบความเครยดสง

กวาปกตปานกลาง อก 1 ราย พบระดบความเครยดสงกวาปกตเลกนอย ภายหลงการอบรมแกนนำโยคะไมพบความผดปกต


จากตารางท 2 พบวากอนการอบรมแกนนำโยคะมผทมระดบความเครยดสงกวาปกตเลกนอย จำนวน 4ราย ภายหลงการอบรมแกนนำโยคะ ระดบความเครยดลดลงอยในเกณฑปกต และผทมระดบความเครยดสงกวาปกตปานกลาง จำนวน 4 ราย ภายหลงการอบรมแกนนำโยคะ ระดบความเครยดลดลงอยในเกณฑสงกวาปกตเลกนอย 4 ราย

ตารางท 2 ผลการประเมนและวเคราะหความเครยดดวยตนเอง กอนและหลงการอบรมแกนนำโยคะ

รนกอนการอบรมแกนนำโยคะ หลงการอบรมแกนนำโยคะ

ปกต

รนท 1รนท 2รนท 3

16161749

31

44

19

534

170

0

0

รวม0

สงกวาปกตปานกลาง

04

00 0

000

174

00 0

00

0

สงกวาปกตเลกนอย

สงกวาปกตมาก

ปกต สงกวาปกตเลกนอย

สงกวาปกตปานกลาง

สงกวาปกตมาก

จากประสบการณการจดฝกโยคะดงกลาวขางตนจะเห นได ว า การฝ กโยคะม ผลทางด านจ ตใจมการผอนคลาย ลดความเครยด มผลทางดานสภาวะสขภาพ การฝกโยคะอยางตอเนองจะมผลอยางลำลกตอรางกายภายใน โดยทำใหเกดความมนคงทางอารมณสมาธและความมนใจ ใชอปกรณนอย ใชสถานทฝกไมมาก ปฏบตไดทกโอกาส

เอกสารอางองชด หสบำเรอ. (2541). โยคะ : สขกาย สบายจต. กรงเทพฯ : สำนกพมพรมธาร.ลลตา ธระศร และวลล ชณหสวสดกล. (2548). โยคะรกษาโรค. กรงเทพฯ : บรษทรวมทรรศนจำกด.

19


หนวยสงเสรมพฒนาการเดก

งานการพยาบาลผปวยกมารเวชศาสตร

ทมาของปญหาโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ใหบรการ

รกษาผปวยระดบตตยภม ทารกและเดกท เขามารบการรกษาสวนมากเจบปวยดวยโรคซบซอน และปวยเรอรง ตองนอนโรงพยาบาลนาน ประมาณรอยละ 50ของผปวยเดกปฐมวยมพฒนาการลาชา มนำหนกตวนอยผอม กลามเนอลบเลกและมความตงตวนอย เคลอนไหวแขนขาไดเลกนอย ชนคอไมได นงไมได บางรายมอาการชกเกรง กลามเนอมความตงตวสง และการทรงรปของแขนขาผดปกต ไมสามารถเคล อนไหวแขนขาไดเหมอนเดกปกต

การนวด เปนการกระตนเนอเยอดวยแรงกดและแรงบบอยางเปนจงหวะ ชวยใหเลอดไปเล ยงสวนตาง ๆ ของรางกายเพมมากขน มการเจรญเตบโตของกระดกและกลามเนอมากขน ชวยใหกลามเนอไดออกกำลงกายและแขงแรง

ดวยเหตผลดงกลาว ทมสงเสรมพฒนาการเดกจงไดนำวธการนวดทารกและเดก มาใชเพอสงเสรมพฒนาการเดกปวยทนอนโรงพยาบาลอยางตอเนองตงแตตน ป 2546 จนถงปจจบน พบวา การนวดทารกและเดกเปนการเตรยมความพรอมของกลามเนอทไดผลดเมอนวดทกวนอยางสมำเสมอ กลามเนอทออนแรงจะมความตงตวมากขน และกลามเนอทมความตงตวสงจากอาการเกรงกจะตงตวนอยลง เมอกลามเนอคงสภาพไดดขน พยาบาลจงจะใหโปรแกรมสงเสรมพฒนาการอน ๆ ตอไปตามลำดบขน เชน การชนคอ พลกควำ นง

คลาน เกาะยน หรอเดน ตามลำดบและได ม การประ เม นผลความก าวหน า

ของพฒนาการเดกดวยแบบทดสอบ Denver II พบวาผปวยเดก มพฒนาการดขนรอยละ 74.5 (ป 2547)

วตถประสงค1. ทารกและเดกไดรบการสงเสรมพฒนาการ

โดยวธการนวดอยางถกตองตอเนอง และมพฒนาการดขน2. ผ ปกครองทารกและเดกมความร เร อง

การนวดเพ อส งเสร มพ ฒนาการและสามารถให การสงเสรมพฒนาการทารกและเดกไดอยางถกตอง

3. เจาหนาทพยาบาลมความรเร องการนวดเพ อสงเสรมพฒนาการทารกและเดก และสามารถใหการสงเสรมพฒนาการทารกและเดกไดอยางถกตอง

ขนตอนการปฏบต1. คดกรองพฒนาการทารกและเด กท ม

พฒนาการลาชาดวยแบบทดสอบ Denver II ภายในหอผปวยกมารเวชกรรม ยกเวนหอผปวยหนก โดยพยาบาลหนวยสงเสรมพฒนาการเดก

2. ประสานงานก บแพทย เจ าของไข และพยาบาลในหอผปวย

3. ใหขอมลปญหาพฒนาการแกผ ปกครองเดกปวย

4. นวดพรอมกบประเม นผลขณะปฏบ ต กบผปวยเดกทก ๆ ราย มรายละเอยด ดงน


4.1 การนวดบรเวณใบหนาและศรษะทาท 1 การนวดบรเวณศรษะ : จดใหทารกนอนหงาย

ใชฝามอทงสองขางวางบนศรษะ ใหนวมอประสานกนเลกนอยตรงแนวกงกลางของศรษะลบจนถงปลายคาง

ทาท 2 การนวดบรเวณหนาผาก : ใชนวหวแมมอถจากจดกงกลางระหวางดวงตาทงสองจนถงไรผม

ทาท 3 การนวดบรเวณคว : ใชนวหวแมมอถจากหวควไปหางคว

ทาท 4 การนวดบรเวณดวงตา : ใชนวหวแมมอ หรอนวชและนวกลางนวด เปนวงกลมบรเวณขมบการนวดในทาท 2 - 4 ชวยการไหลเวยนโลหตบรเวณดวงตา กรณทารกทมปญหามพยาธสภาพทจอประสาทตาใหนวดทาท 2 - 4 วนละ50 ครง ชวยใหมการเจรญเตบโตของเสนเลอดปกตทมาเลยงบรเวณจอประสาทตา

ทาท 5 การนวดบรเวณรมฝปาก : ใชนวหวแมมอถจากกงกลางปากไปรมฝปาก ทานกระตนใหทารกกระดกลนมาแตะบรเวณรมฝปาก

ทาท 6 การนวดรอบ ๆ รมฝปาก : ใชนวชถจากรมฝปากออกส บรเวณรอบ ๆ ทาน เปนการนวดกลามเนอรอบรมฝปาก ชวยใหทารกควบคมรมฝปากไดดขน

ทาท 7 การนวดบรเวณขากรรไกร : ใชนวชและนวกลางถจากแกมขนไปบรเวณใบห ชวยใหกลามเนอบรเวณขากรรไกรแขงแรง เสรมความสามารถในการดดและการเคยว

ทาท 8 การนวดบรเวณใตคาง : ใชนวชและนวกลางลบจากคางถงลนป โดยใชมอจบศรษะทารกแหงนไปดานหลง ทานชวยกระตนการกลนของทารก


4. 2 การนวดบรเวณมอทาท 9 การนวดบรเวณนวมอ : จบมอทารกใหหงายขน

ใชนวหวแมมอถทกนวเปนวงกลมตามเขมนาฬกาโดยถตงแตปลายนวถงโคนนว

ทาท 10 การนวดบรเวณกลางฝามอ : ใชนวหวแมมอนวดฝามอเปนวงกลมตามเขมนาฬกา ถาทำจำนวน 50 ครง ชวยใหทารกสงบ นอนหลบไดดขน

ทาท 11 การนวดฝามอ : หงายฝามอทารกขน ใชฝามอถไปมาบนฝามอและนวของทารก


4.3 การนวดบรเวณแขนทาท 12 การนวดแขน : ใชน วหวแมมอหรอน วช

น วกลางและน วนางนวดทกสวนของแขนทาน ชวยลดความตงตวของกลามเนอแขนเพมความสะดวกในการเคลอนไหว

ทาท 13 การนวดแขนโดยคลองรอบแขน : ยกแขนทารกขน ใชมอจบแขนทารกไวในลกษณะคลองรอบแขนเปนหวงวงกลม เรมจากขอมอสตนแขน

ทาท 14 การออกกำลงกายแขนในทากางแขนออก : จบแขนทงสองขางของทารกกางออกไปทางดานขางอยางนมนวล จบหบเขามาในทากอดอก โดยใหแขนขวาทบแขนซาย จากนนจบแขนใหกางออกไปทางดานขางอก และจบหบเขามาในทาเดยวกน โดยใหแขนซายทบแขนขวา ทำสลบกนชวยเพมความแขงแรงของกลามเนอทหนาอกซงชวยในการหายใจ

ทาท 15 การออกกำลงกายแขนในทายกแขนขนเหนอศรษะ : จบขอมอทงสองขางของทารก คอย ๆยดแขนออกและยกขนเหนอศรษะ ยกลงมาแนบกบลำตว และตามดวยการยกแขนซายขนและลงสลบกน ทานชวยเพมความแขงแรงของกลามเนอหนาอกทชวยในการหายใจ


4.4 การนวดบรเวณหนาอกและทองทาท 16 การนวดบรเวณหนาอก : วางฝามอทงสอง

ประชดกนบนหนาอกทารก แลวคอย ๆ ดนฝามอแยกหางจากกนไปตามแนวซโครงดานขางจากนนดนมอออกทางขาง ๆ แนวชายโครงแลวดงเขาหากน

ทาท 17 การนวดบร เวณหน าอกด วยฝ าม อตามแนวขวาง : ใชฝามอถเบา ๆ จากขางหนงไปยงอกขางหนงในแนวขวาง ทานชวยในการทำงานของปอดใหดขน

ทาท 18 การนวดหนาทองดวยนวมอ : ใชนวช นวกลางและนวนางถเปนวงกลมตามเขมนาฬกาทวชองทองถาทำ 30 ครงชวยใหกระบวนการยอยอาหารดขน ทำใหรางกายสงบ


4.5 การนวดบรเวณเทาทาท 19 การนวดบรเวณนวเทา : ใชนวหวแมมอและนวช

นวดนวเทาทกนวทาท 20 การนวดฝาเทา : ใชน วหวแมมอนวดตาม

เขมนาฬกา ทวบรเวณฝาเทา เพอลดความตงตวของกลามเนอฝาเทา

ทาท 21 การนวดฝาเทาดวยฝามอ : ใชฝามอถสนเทาทารกไปยงนวเทา ซงการนวดบรเวณเทาทงหมดชวยพฒนาการเช อมโยงของเสนประสาทบรเวณเทาและนวเทา ชวยใหนวเทาเคลอนไหวไดด ชวยการหมนเวยนโลหต

4.6 การนวดบรเวณขาทาท 22 การนวดขา : ใชนวหวแมมอหรอนวช นวกลาง

นวนาง นวดทกสวนของขา โดยเนนกลามเนอตนขา นอง และหลงขา ทานชวยลดความตงตวของกลามเนอขา

ทาท 23 การนวดตนขาดานใน : ใชน วช นวกลางและนวนาง ลบกลามเนอตนขาดานในจากหวเขาไปสตนขา ทานชวยใหกลามเนอขาดานในแขงแรง ทารกไมนอนแบะขา

ทาท 24 การนวดขาโดยใชมอคลองรอบขา : ใชมอจบขอเทาทารกยกขน ใชมออกขางจบขาทารกในลกษณะคลองรอบขาและนวดจากขอเทาถงตนขา

ทาท 25 การออกกำลงกายขา : จบขาขางหนงของทารกสวนอกมอหนงจบขาอกขางหนง ดนเบา ๆ ใหเขาของทารกงอไปทางอก ทำสลบกนทงสองขางเหมอนกบถบจกรยาน


4.7 การนวดหลงทาท 26 การถตามแผนหลงในแนวขวาง : ใชฝามอถ

เบา ๆ อยางรวดเรว ไปมาตามแนวขวางของแผนหลง เรมจากหวไหลถงกนกบ ชวยเพมการไหลเวยนโลหต

ทาท 27 การลบไลจากบรเวณตนคอถงเทา : ใชฝามอทงสองขางลบไลจากบรเวณตนคอ ผานหลง กนขา และฝาเทาท งสองขาง ใชฝามอสมผสกบผวหนง ใหไดบร เวณกวางมากท ส ดเทาทจะทำได ชวยใหกลามเนอผอนคลายและรสกสบาย

การทรงตว และเคลอนรางกาย เชน การนง การเดนการกระโดด และการเคลอนไหวกลามเนอใหญทงหมด

5.5 บนทกลกษณะพฤตกรรมของเดกขณะทดสอบ และความคดเหนของผทดสอบเกยวกบพฤตกรรมโดยรวมของเดก และระบวา เดกไดใชความสามารถของตนมากนอยเพยงใด

6. จดทำแถบวดทศน เผยแพรความร เรองการนวดเพอสงเสรมพฒนาการเดก

ตวชวด1. ทารกและเดกทไดรบการนวดเพอสงเสรม

พฒนาการ แลวมพฒนาการดขนไมตำกวารอยละ 702. ผ ปกครองทารกและเด กสามารถให

การสงเสรมพฒนาการเดก แลวเดกมพฒนาการดขนรอยละ 70

3. เจาหนาท พยาบาลมความร เร องการนวดเพอสงเสรมพฒนาการทารกและเดก และสามารถปฏบตไดอยางถกตอง

วธการเกบขอมล1. ประเมนพฒนาการเดกดวยแบบทดสอบ

Denver II ทก 1 เดอน2. สงเกตความสามารถของผ ปกครองจาก

การสอนสาธตยอนกลบ

ผลลพธตามตวชวด1. ทารกและเดกทไดรบการนวดเพอสงเสรม

พฒนาการ แลวมพฒนาการดขนรอยละ 74.52. ผ ปกครองทารกและเด กสามารถให

การสงเสรมพฒนาการเดกไดถกตองรอยละ 753. เจาหนาทพยาบาลมความรเร องการนวด

เพอสงเสรมพฒนาการทารกและเดก และสามารถปฏบตไดถกตองรอยละ 82

5. ทดสอบพฒนาการเดกดวยแบบทดสอบDenver II ทก 1 เดอน มรายละเอยดดงน

5.1 ดานสงคมและการชวยตนเอง หมายถงการมความสมพนธและใชชวตรวมกบบคคลอน ๆกบการดแลตนเองในกจวตรประจำวน

5.2 ดานใชกลามเน อเล กและปรบตวหมายถง การทำงานประสานกนระหวางกลามเนอมอและตา การจดการกบของชนเลก ๆ และการแกไขปญหา

5.3 ดานภาษา หมายถ ง การได ย นความเขาใจภาษาและการใชภาษา

5.4 ดานใช กล ามเน อใหญ หมายถง

26



กงแกว ปาจรย. (2542). การฟนฟสมรรถภาพเดกพการ. กรงเทพฯ : กรน พรนท.พฤทธพล สขปอม. (2545). คมอการนวดเทาเพอสขภาพ. ชมรมรกษสมนไพร สาธารณสขจงหวด ลำปาง.พศนย รตนโอภาส. (2531). ผลของการกระต นโดยการสมผสตอการเจรญเตบโตและพฒนาการของทารก

ในสถานสงเคราะหเดกออนพญาไท. วทยานพนธพยาบาลศาตรมหาบณฑต สาขาวชาการพยาบาลกมารเวชศาสตร,บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

Berk, L. E. (2001). Development Throwgh the Lifespan. Boston : ALLYN and BACON.Maria, M. (1999). Tuina Massage (เมทน เชาวกจเจรญ, ผแปล). กรงเทพฯ : ส. เอเชยเพรส. (Original work

published in London 1999).

ตวอยางผปวยเดกทไดรบการนวดเพอสงเสรมพฒนาการแลวเดกมพฒนาการดขน

ทารกแรกเกด เพศหญง เกดวนท 8 สงหาคม2546 ไดรบการวนจฉยจากแพทยวา เปนโรคถงนำบรเวณไขสนหลง (lumbar myelomeningocoele)ภายในกอนมสวนของไขสนหลงและเยอบไขสนหลง ไดรบการผาตดเอาถงนำออกเพอปดชองทไขสนหลงตงแตแรกเกด เพอปองกนการตดเชอ ภายหลงผาตด ทารกไมสามารถควบคมการขบถายปสสาวะได มปสสาวะไหลซมตลอดเวลา ขาทงสองขางเคลอนไหวไดเลกนอยนวเทาไมขยบ เทาทงสองขางเลก ขอเทาเลกและกลามเนอมความตงตวมาก ไมสามารถเหยยดขอสะโพก (fixedflexion of both hips) และขอเทาได ขอเขาเหยยดแตงอไมได มภาวะ Chiari ll (Arnold - chiari)malformation

ทารกไดรบการสงเสรมพฒนาการทหองสงเสรมพฒนาการเดกหลงผาตด 1 สปดาห โดยวธการนวดทวรางกาย เนนการนวดบรเวณขา นวเทา ฝาเทาเพอสงเสรมการสรางเสนใยประสาทและการเชอมโยงเสนประสาท มารดาไดนำความรทพยาบาลสอนไปปฏบตอยางตอเนองทบาน สงผลใหทารกมพฒนาการกาวหนาตามลำดบอยางตอเนอง นวเทาเรมขยบไดทกนว เมออาย

6 เดอน นงไดเองอาย 7 เดอน จบยนลงนำหนกขาไดอาย8 เดอน เรมตงคลาน อาย 9 เดอน ขบถายอจจาระเปนเวลา เดกเดนได 3 - 4 กาวเมออาย 14 เดอนควบคมการขบถายปสสาวะไดเปนครง และไมมปญหาการตดเชอของระบบขบถายปสสาวะ

อาย 1 ป 7 เดอน สามารถเดนเองได แตยงเดนไมเกง ขณะเดนลากขาขางซายเลกนอย สามารถบอกมารดาไดเมอตองการขบถายปสสาวะหรออจจาระ

นวตกรรมแถบวดทศนเรอง การนวดเพอสงเสรมพฒนาการ

ทารกและเดก เพอใหผปกครองและเจาหนาทพยาบาลมความร ผปวยเดกไดรบการดแลอยางตอเน องทงขณะรบการรกษาในโรงพยาบาลและเมอกลบไปอยบาน

แนวทางพฒนา1. จดทำแถบวด ท ศนเร อง การสงเสร ม

พฒนาการเดกดานการเคลอนไหว เชน การชนคอพลกควำ นง คลาน เกาะเดน ยน หรอเดนตามลำดบ

2. ทำการศกษาผลของการนวดทารกและเดกเพอสงเสรมพฒนาการในลกษณะงานวจย

27


⌫⌫⌫⌫⌫

ชนญญา มหาพรหม *

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยสขศกษา ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

มคนเปนจำนวนมากทตองเปลยนวถดำรงชวตภายหลงจากการตรวจสขภาพ บางพบวามนำหนกมากเกนไป บางคนเปนเบาหวาน บางคนเปนความดนโลหตสงหรอมระดบไขมนในเสนเลอดสง โรคบางอยางอาจพบไดตงแตระยะตน กอนทจะลกลามเปนอนตรายตอรางกายปญหาการตรวจสขภาพในปจจบน

ความจรงแลวการตรวจสขภาพเปนประจำ (peri-odic health examination) เปนเหมอนขนตอนการตรวจสอบวา ปจจบนสขภาพของเรายงดหรอไมมโรคอะไรทแอบแฝงทตองรบกำจดเพอไมใหลกลามหรอไม ดงนนการตรวจสขภาพเปนประจำจงยงเปนสงทมความจำเปนตองทำ

แลวการตรวจสขภาพแบบใดจงจะดและถกตองการตรวจสขภาพทดนน จะตองเปนการตรวจ

ทชใหเหนถงปญหาดานสขภาพทแทจรงของผรบการตรวจไมใชมงแตหาโรค (ไมใชววหายแลวลอมคอก) การตรวจทดจะตองมการชแนะใหมการสงเสรมสขภาพ ตองไมสรางความทกขทางใจ และตองไมทำใหผ ร บการตรวจมความประมาทเมอตรวจไมพบโรค

การตรวจสขภาพตามหลกสากลประกอบดวยหลก 4 ประการคอ1. การคดกรองเพอหาปจจยเสยงของการเกด

โรค

2. การใหคำแนะนำ3. การใหวคซนปองกนโรค4. การใหสารหรอยาเพอปองกนโรค

การคดกรองเพอหาปจจยเสยงของการเกดโรคการคดกรอง (screening) แตเดมนนมความเชอวา

ทำเพอคนหาโรค แตความจรงแลวการคดกรองทด คอการคนหาปจจยเสยงของการเกดโรค เพอจะไดปองกนหรอกำจดปจจ ยเส ยงน นกอนท จะทำใหเก ดโรคถาจะเปรยบปญหาสขภาพเหมอนกอนนำแขงกลางทะเล(iceberg) โรคท ตรวจพบเปร ยบเหมอนนำแข งทโผลพนนำ สามารถมองเหนไดชดเจน แตปจจยเสยงของการเกดโรคเปรยบไดเหมอนกบนำแขงทอยใตนำคอยบนทอนสขภาพ และเมอวนใดโผลพนนำ กจะกลายเปนโรค ซงเมอถงวนนนจะแกไข หรอกำจดกอาจจะสายเกนไป

การใหคำแนะนำเม อทำการคดกรองเพ อคนหาปจจ ยเส ยง

ของการเกดโรคแลว ขนตอนตอไปคอการใหคำแนะนำในการปองกน โดยสวนใหญพบวาคำแนะนำมกจะเปนการแนะนำใหปรบเปลยนพฤตกรรม เชน การแนะนำเรองการรบประทานอาหาร การออกกำลงกาย การแนะนำใหงดดมเหลา สบบหร และในบางครงอาจมคำแนะนำเรองการใชเขมขดนรภยขณะขบรถ หรอใสหมวกกนนอค


เพอปองกนการบาดเจบของศรษะขณะขบขรถจกรยานยนตเปนตน คำแนะนำอน ๆ เชน การแนะนำใหสตรรจกการตรวจคลำหากอนทเตานมทกสปดาหเพอปองกนมะเรงเตานม การสอนใหสงเกตอาการเจบหนาอกในคนทมความเส ยงตอการเกดโรคหวใจขาดเลอด ฯลฯการใหคำแนะนำจงเปนสงสำคญทผรบการตรวจสขภาพควรไดรบ

ประสบการณการจดการตรวจสขภาพประจำปของบคลากรคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม ประจำป 2546

บคลากรเขารวมโครงการจำนวน 3,941 คน(รอยละ 73.1) จาก 58 หนวยงาน เรมการตรวจสขภาพตงแตวนท 3 กมภาพนธ 2546 ถงวนท 27 กมภาพนธ2547 จำแนกการรายงานผลการตรวจดงน

ขอมลรอยละ

หญง

เพศชาย

จำนวนคนจำนวนบคลากร (N) 3,941 คน

อาย

30 - 39 ป40 - 49 ป50 - 59 ป

18 - 29 ป

ไมระบ

1,1122,829

8891,1411,315

5933

28.271.8

22.528.933.315.20.1

ตารางท 1 แสดงขอมลทวไปดานเพศและอายของกลมเปาหมาย

จากตารางท 1 พบวา บคลากรสวนใหญทเขารบการตรวจเปนเพศหญง รอยละ 71.8 ชวงอายทพบมากทสด คออายอยระหวาง 40 - 49 ป คดเปนรอยละ 33.3 รองลงมาอยในกลมอาย 30 - 39 ป คดเปนรอยละ 28.9

29


ขอมลคน

จำนวน (คน)

ผลการตรวจการทำงานของไต

Cr

รอยละ

BUN

ผลการตรวจระดบนำตาลในเลอด

ผลการตรวจการทำงานของตบ

AST

ผลการตรวจกรดยรคสาเหตโรคเกาท

ALT

ผลการตรวจความสมบรณเมดเลอด (CBC)

จำนวนทพบความผดปกต

ตารางท 2 ขอมลบคลากรทเขารวมโครงการตรวจสขภาพประจำป 2546จำแนกตามผลการตรวจทางหองปฏบตการ

เปนพาหะของโรคไวรสตบอกเสบบมภมคมกนไวรสตบอกเสบบไมมภมคมกนไวรสตบอกเสบบ

ผลการตรวจไวรสตบอกเสบบTriglycerideCholesterol

ALK.phos

2,3652,3722,3612,374

54 2.2810 0.42

1.0625171 7.20

2,369 58 2.452,366 34 1.44

32,350

720

70.11

0.13

1,6732,386

43024249

59.6433.566.79

3,662 1,024 27.96

2,371 346 14.59


จากตารางท 2 พบวาบคลากรทมผลการตรวจเลอดผดปกตคอ ระดบโคเลสเตอรอลในเลอดสงกวาคามาตรฐาน รอยละ 70.11 รองลงมาคอ คาฮโมโกลบนผดปกตจากคามาตรฐาน รอยละ 27.96 ทำใหทราบภาวะสขภาพของบคลากร และนำไปส การจ ดก จกรรมแกไขตามกลมเสยงตาง ๆ ดงน

1. จ ดทำค ม อการด แลส ขภาพใน เร อ งการปฏบตตว เพอปองกนและดแลตนเองในเรองโรคเบาหวาน ภาวะไขมนในเลอดสง การปฏบตตวเมอเปนพาหะไวรสตบอกเสบบ

2. จดโครงการขยบกาย สบายชว โดยจดกจกรรมออกกำลงกาย เปดโอกาสใหบคลากรเขารวมกจกรรมออกกำลงกายใน 4 ประเภท ไดแก แอโรบก โยคะรำไมพลอง และไทจชกง โดยจดสปดาหละ 3 วน

3. จดอบรมใหความรแกบคลากรเพอปองกนภาวะไขมนในเลอดสง ภาวะอวน ภาวะโลหตจาง และการปองกนการตดเช อไวรสตบอกเสบบ โดยแพทยเฉพาะทาง

4. ตดตามกลมทมผลการตรวจเลอดท ผดปกตเก ยวกบการไปรบการรกษาหรอไมไดรบ การรกษาโดยสงแบบสอบถามไปจำนวน 3,941 ฉบบ และตอบกลบมา3,078 ฉบบ คดเปนรอยละ 78.1 ซงในจำนวนน พบวาผ ท ม ความผ ดปกต ของผลเล อด ใน 3อนดบแรกท ย งไม ได ไปร บการตรวจร กษา ไดแกผทมภาวะโลหตจางจำนวน 427 คน มภาวะเบาหวานจำนวน 50 คน และมผลการตรวจไขมนในเสนเลอดผดปกตจำนวน 741 คน รวมทงหมด 1,218 คน จงได

จดโครงการวจยเพอแกไขปญหากลมนจำนวน 2 โครงการคอ โครงการศกษาและประเมนภาวะเสยงตอการเปนโรคหวใจขาดเลอด และโครงการศกษารปแบบการใหความรดานสขภาพในกลมบคลากรคณะแพทยศาสตรทมภาวะไขมนในเลอดสง

5. กลมทไมมภมคมกนไวรสตบอกเสบบ จำนวน430 คน คณะแพทยศาสตรอนมตใหฉดวคซนไวรสตบอกเสบบ จำนวน 3 ครง

สรปการตรวจสขภาพเปนประจำน น ควรไดรบ

การตรวจเทาทจำเปนเทานน ไมจำเปนตองตรวจทกปการใชคำวาการตรวจสขภาพประจำป ทำใหคนทวไปเขาใจผดวาตองมาตรวจทกป เราพบวาในคนทอายนอยสขภาพแขงแรง ไมมความจำเปนตองตรวจทกปอาจตรวจเพยงปเวนปกเพยงพอแลว กลาวโดยสรปแลวการตรวจสขภาพเปนประจำยงมความจำเปนในการดแลรกษาสขภาพ เพราะจะชวยตรวจสอบคนหาปจจยเสยงของการเกดโรค ชวยใหมการปรบเปลยนพฤตกรรมทกอใหเกดโรค การใหวคซนยา หรอสารเคมบางชนดเพอปองกนโรค การตรวจสขภาพทมประโยชน คมคา จะตองเปนการตรวจทมจดประสงคมงปองกน มากกวามงการรกษา เลอกการตรวจเฉพาะทมประโยชน ไมใชการตรวจแบบเหวยงแหเหมอนในอดตอกตอไป

31


สรจต สนทรธรรม ( บรรณาธการ). การตรวจและการสรางเสรมสขภาพ สำหรบประชาชนไทย. ISBN : 970-7634-03-1อางองในเอกสารเผยแพรทางเวปไซต 21 มกราคม 2545.

ธระ ศรอาชาวฒนา. (2539). คมอดแลสขภาพตนเอง. กรงเทพฯ : บรษทซเอดยเคชน จำกด.

ปท 11 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2548

ขดความสามารถหรอสมรรถนะของบคลากรเปนประเดนรอนสำหรบกระบวนการพฒนาคณภาพในทกวนน เปนสงทตองมควบคกบการบรการทเปนเลศ(excellent care) การประเมนคณภาพโรงพยาบาลเปนกระบวนการทใชเพอใหเกดความมนใจวา หนวยงานมการดแลผปวยทมคณภาพสง ถาการดแลผปวยไมมคณภาพเพยงพอ สมรรถนะและการศกษาอาจจำเปนเพอการปรบปรงการใหการดแลผปวยใหมคณภาพมากขน

ดงน นสมรรถนะจ งเป นส วนสำคญในโลกของการทำงาน และเปนสวนหนงของกระบวนการท ตอเน องเพ อชวยทำใหผ บรหารการพยาบาลเกดความม นใจวาองคกรไดใหการดแลท มคณภาพสงแกผปวยและผใชบรการ เนองจากการมสมรรถนะของบคลากรชวยลดความเส ยงจากความผดพลาดและชวยปรบปรงคณภาพการพยาบาล (Taylor, 2000)โดยการประเม น (assessing), การธำรงร กษา(maintaining) และการปรบปรง (improving) สมรรถนะของบคลากรพยาบาล เปนหนาทสำคญสวนหนงของหนวยพฒนาบคลากรของหนวยงาน

ในบทความตาง ๆ มการใหคำนยามของสมรรถนะทหลากหลาย โดยสวนใหญใหคำนยามสมรรถนะวาเ ป นคว ามส าม า รถหร อศ กยภ าพขอ งบ คคลในการปฏบตงานของตนเอง ในองคกรทปฏบตงานสมรรถนะเปนกระบวนการตรวจสอบความถกตอง

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

ดร. ลดดาวลย สงหคำฟ *

* หวหนาหอผปวยออรโธปดกสหญง 2 งานการพยาบาลผปวยออรโธปดกส ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

ทตองการใหบคลากรแสดงความสามารถและทกษะท ตองการในการดแลผ ปวยหรอผ ร บบรการ และประยกตใช ความร อยางเหมาะสม แมคคอนเนล(McConnell, 2001) กลาววา การประเมนสมรรถนะเปนการพสจนความสามารถของผดแลในการปฏบตประยกตความร การบรณาการความรและทกษะ และการใชมาตรฐานการดแล นโยบายและแนวปฏบตในสถานการณหนงอยางเหมาะสม ดงนนการประเมนสมรรถนะ จงเปนการประเมนความสามารถของบคคลในการทำงานอยางใดอยางหนง

การประเมนผลการปฏบตงาน (performanceappraisal) และ การประเมนสมรรถนะ (competencyassessment) มความแตกตางกน การประเมนผลการปฏบตงานเปนการประเมนเชงปรมาณ วาทำงานอะไรเพอมงไปสเปาหมายของหนวยงาน เปนกรอบระยะสนใน1 ปวดการปฏบตงานในอดต และเนนการใหรางวลหรอการใหคาตอบแทน สวนการประเมนสมรรถนะเป นการประเม นว าบ คลากรทำงานอยางไร เป นการประเมนทงเชงปรมาณและคณภาพ โดยมกรอบระยะเวลานาน เปนการปฏบตงานปจจบนและอนาคตเนนการพฒนา (การเปลยนแปลงพฤตกรรม) (Lillyman,1998)

เปาหมายของการพฒนาและประเมนสมรรถนะบคลากร ไดแก เพอใหเกดความมนใจในคณภาพการดแล


ผปวย เพอยนยนวาบคลากรมสมรรถนะในการปฏบตงานในหนวยงานน น ๆ เพยงพอ ตามความคาดหวงของการรบรองคณภาพหนวยงาน (accreditation)ดงน นการประเมนสมรรถนะจงถอเปนเคร องมอในการจดการเชงคณภาพ นอกจากนยงมเปาหมายเพอเปนกรอบแนวคดในการปฐมนเทศบคลากรใหมทไมมประสบการณในการปฏบต

การใชประโยชนขอมลสมรรถนะ (competencydata base) ในการบรหารทรพยากรบคคล โดยใชในเรองการประเมนการทำงาน การปรบเลอนขนตำแหนงการฝกอบรม การวางแผนทดแทนกำลงคน การสรรหาและการเลอกสรร และการตอบแทนตามสมรรถนะ(competency - base payment)

รปแบบของสมรรถนะทางการพยาบาลมหลายรปแบบ สามารถเลอกใชใหเหมาะสมกบลกษณะเฉพาะของหนวยงาน โดยรปแบบของ McClelland แบงสมรรถนะออกเปน 3 รปแบบ ไดแก สมรรถนะหลก (corecompetency) สมรรถนะวชาชพ (professionalcompetency) และสมรรถนะเชงเทคนค (technicalcompetency) หรออกรปแบบหนงแบงสมรรถนะออกเปนสมรรถนะหลก (core competency) สมรรถนะเชงเทคนค (technical competency) และสมรรถนะเฉพาะทาง (specialty competency) (Robinson &Barberis - Ryan, 1995)

ในการประเม นสมรรถนะด งกล าวข างต นขอความทใชประเมนตองประกอบดวยมต 3 ดานทมการผสมผสานกน โดยทกษะทง 3 มการเหลอมทบซอนกนอยในบรบทของการทำงาน ไดแก (Robinson& Barberis - Ryan, 1995)

1. ทกษะการคดอยางมวจารญาณ (criticalthinking skill) หรอความร (cognitive)

2. ทกษะทางเทคนค (technical skill)

หรอการปฏบต (psychomotor)3. ทกษะการมปฏส มพนธระหวางบคคล

(interpersonal skill) หรอทศนคต คานยม อตมโนทศนจตสำนก (affective)

กระบวนการประเมนสมรรถนะหนวยงานควรมการประเมนสมรรถนะ ใน 3

รปแบบ ไดแก1. การประเมนสมรรถนะเมอรบบคลากรเขามา

ทำงานใหม (initial assessment) เปนการประเมนสมรรถนะเม อร บบคลากรเขามาทำงานใหม หรอการประเมนหลงไดรบการปฐมนเทศเพอเตรยมเขาปฏบตงาน การปฐมนเทศตามสมรรถนะ (competency- based orientaton : CBO) เปนกระบวนการทใชสมรรถนะทตองการของหนวยงานมาใหความร และประสบการณแกบคลากร ซงจะชวยใหบคลากรใหมไดเรยนรเกยวกบทกษะเฉพาะทหนวยงานตองการ สงผลใหบคลากรเขาใจงานไดอยางรวดเรว และการประเมนสมรรถนะจะกระทำอกเมอบคคลเปลยนหนาทหรอยายไปทำงานแผนกอน

2. การประเมนสมรรถนะททำอยางตอเนอง(ongoing assessment) ปฏบตอยางนอยปละ 1 ครงการประเมนสมรรถนะชนดน สามารถทำเวลาใดกไดระหวางป ตามกำหนดการอยางชดเจนของหอผปวยบางแหง โดยเปนสมรรถนะทเกยวของกบการดแลทมความเสยงสง (high risk) เกดไดนอย (low volume)และมโอกาสเกดปญหาไดงาย (problem prone)

3. การประเมนสมรรถนะเนนเฉพาะเร อง(focuses assessment) สมรรถนะจำเปนตองมการตรวจสอบซำในบคลากรทมการปฏบตงานทตองการการปรบปรง หรอบคลากรทมความเกยวของกบการเกดอบตการณทสำคญ


สมรรถนะกบทกษะทางวชาชพทมากขนกา รประ เม นและก า รพ ฒนาสมรรถนะ

ของบคลากรพยาบาล ควรมความเขาใจการเตบโตและการพฒนาสมรรถนะทางวชาชพพยาบาล โดยพจารณาจาก Dryfus Skill Acquisition model ซงมการนำมาใชในการอธบายการเตรยมทกษะทางวชาชพพยาบาลดงน (Robinson & Barberis - Ryan, 1995)

ระดบเรมตนใหม (Novice : 0 – 18 เดอน)เปนพยาบาลจบใหม ไมมประสบการณ ตองการการนเทศการชวยเหลอ และมความจำเปนใหความรเก ยวกบกฎระเบยบ (เชน นโยบาย / แนวปฏบต )

ระดบเรมกาวหนา (Advanced Beginner : 18เดอน – 3 ป) มความเปนอสระในบางดานของการปฏบตแตไมมความเขาใจความจำเพาะของสถานการณ ตองการความชวยเหลอในการเรยงลำดบความสำคญของปญหาตองการตดตามใหความรบอยครง

ระดบมความสามารถ (Competent : 3 - 5 ป)สามารถประยกตใชประสบการณ และตดสนใจในสถานการณของผปวยได ลำดบความสำคญกอนหลงเพ อบรรล เป าหมายระยะยาว สามารถจ ดการกบสถานการณท ซ บซอน ตดสนใจอยางมเหตผลและรอบคอบสขม ตองการศกษาตอเนองเพอเรยนรสถานการณตาง ๆ

ระดบชำนาญการ (Proficient : 5 - 10 ป)ปฏบตการพยาบาลอยางมประสทธภาพและยดหยนตองใชความคดและตดสนใจบอยครง เปนทปรกษาของพยาบาลอ น ๆ จดการสถานการณไดอยางมประสทธภาพ ตองการศกษาตอเน องเพ อเร ยนร สถานการณปจจบน

ระดบผ เช ยวชาญ (Expert : 10 ปข นไป)มความรในการดแลผปวยไดตามสญชาตญาณ สามารถควบคมสถานการณได แกปญหาได คาดการไดถงภาวะแทรกซอน ชวยเหลอใหพยาบาลอน ๆ เปนทปรกษา

ตองการศกษาตอเน องเพ อดำรงรกษาและเรยนร สถานการณปจจบน

แนวคดของ Benner ดงกลาว สามารถใชกำหนดโปรแกรมการพฒนาและประเมนสมรรถนะ ซงชวยใหการพฒนาความรและทกษะ ตลอดจนการประเมนสมรรถนะ มความสอดคลองเหมาะสมกบระดบความสามารถของพยาบาลทปฏบตงาน

การประเมนสมรรถนะมกมคำถามในหวขอดงน

ระบสมรรถนะของหนวยงานหรอของแผนกอยางไรสมรรถนะของหนวยงานหนงอาจไมใชสมรรถนะ

สำหรบอกหนวยงานหนง เลอกสมรรถนะทเหมาะสมสำหรบหนวยงานและบคลากรในหนวยงาน โดยใชแนวปฏบตดงตอไปน

• เรมดวยกลมเลก ๆ ในหนวยงานซงมระดบclinical ladder ทแตกตางกน หรอมระดบประสบการณในแผนกทแตกตางกน

• Brainstorming เพอสรางคำตอบจากคำถามตอไปน อะไรคอความคาดหวงวาบคลากรใหมจะแสดงออกเมอสนสดการปฐมนเทศ

• เขยนขอความเหลานลงไป• ตรวจดรายการขอความเหลาน และระบขอ

ทเปน high risk, problem prone และ low volume• หามตเอกฉนทจากกล มวาขอความไหน

ทสำคญทสดททกคนตองแสดงใหเหน สงนจะเปนสมรรถนะสำหรบการปฐมนเทศ

• ทำกระบวนการน ซำสำหรบการประเมนสมรรถนะประจำป ดวยการทกลมทมงานตอบคำถามวาสมรรถนะทเปน high risk, problem prone และ lowvolume ททกคนจำเปนตองแสดงในปน

• หามตเอกฉนทของกลมวา ขอความอะไรทเปน highest priority สงเหลานจะเปน annual com-petencies


• ตดประกาศรายการสมรรถนะทง 2 อยางเพ อวาทกคนจะไดมโอกาสวพากษวจารณรายการสมรรถนะนน ๆ เปนความสำคญททกคนตองรเกยวกบเรองน และสนบสนนกระบวนการเหลาน โดยบคลากรอน ๆ อาจชวยระบขอความสมรรถนะทพลาดไป

• เมอเสรจแลว จดการพบกนระหวางกลมอกครง เพอกำหนดรปแบบฟอรมทเหมาะสม และเลอกร ปแบบการประเม นสมรรถนะ (เช น การจำลองสถานการณ การสมภาษณ หรอการสงเกตการณปฏบตงาน)

ทกษะการปฏบต (technical skill) เปนทกษะทเสอมไดเรวกวา ความร ดงนนจงมขอเสนอแนะใหทบทวน CPR ทก 6 - 12 เดอน สำหรบการประเมนหลงการปฐมนเทศ ควรมการทบทวนทกษะการปฏบตเรวทสดหลงการสอน 2 - 4 สปดาห และทบทวนเปนระยะทก ๆ 3 - 6 เดอน และฝกซำทก 1 ป แมการrefresher courses ชวยดานความร แตไมมสงใดมาแทนประสบการณการลงมอปฏบตดวยตนเอง ซงเปนสงทสำคญทสดในการบรรลและธำรงทกษะการปฏบตได(McConnell, 2001)

สมรรถนะจะเหมอนเดมหรอเปลยนไปทกปหรอไมบาง competency อาจเหมอนเดม หรออาจ

เปลยนทกป การปฐมนเทศ competency อาจยงคงเหมอนเดมทกป เพราะเปนการปฏบตขนพนฐาน สวนannual competency เปลยนบอย เพราะกจกรรมทเกดปญหาไดงายตองมการปรบปรง ปญหาของขอมลการประกนคณภาพหรอคนพบปญหา การเปลยนแปลงเทคโนโลยในการทำงานใหมทตองการทบทวน เมอเพมnew annual competency ตอไปอาจกลายเปนสวนหนงของการปฐมนเทศสมรรถนะ โดยเฉพาะอยางยงถามเครองมอใหม หรอมกระบวนการทำงานใหม

เขยน competency อยางไรและม format อยางไรCompetency ทงหมดประกอบดวยการประเมน

ทอาจคลายกน แต format มหลากหลาย เลอก formatทเหมาะสมกบหนวยงาน จำ KISS rule (keep it shortand simple) ไว อยาพยายามให competency ยาวและยาก อยาเขยน competency ซำ

ใช action verb (เชน แสดง อธบาย เปรยบเทยบฯลฯ) เมอเขยนขอความระบสมรรถนะ (competencystatement) และเกณฑพฤตกรรม (criteria behavior)

ควรประเมน competency ซำอยางไรและบอยแคไหนCompetencies ของพยาบาลควรมการประเมนซำ

อยางสมำเสมอ ตามคำแนะนำของ JCAHO (JointCommission for Accreditation of HealthcareOrganizations) การประเมนพนฐานอยางสมำเสมอปกตโรงพยาบาลจะกำหนดหลง 6 เดอนสำหรบพยาบาลใหมและทกป (วนครบรอบป) การประเมนcompetencies สามารถซำไดเมอมความผดพลาดเกดขน และควรจด inservice ใหพยาบาลเขาฟงหรอพยาบาลทงหมดทใชทกษะนน ๆ

วธการอะไรทใชประเมน competenciesใชวธการหลายอยางในการประเมน competency

ไดแก skill station, demonstration, สถานการณจำลอง,การสงเกตโดยตรง, การทบทวนนโยบาย / ทบทวนprocedure, post - test, inservice, case studies,vediotape และ game

ควรทำอะไรถาพยาบาลไมม competentการท พยาบาลไมสามารถผานการประเม น

สมรรถนะอยางสมบรณ ไมไดหมายความวา เขาไมมสมรรถนะ พยาบาลมสมรรถนะในการปฏบตงาน(competences) แตอาจไมสามารถแสดงสมรรถนะเฉพาะ (competency) พยาบาลบางคนตองการ coach-


ing เพมเตม หวหนาหนวยงานตองสราง outlineเปนข นตอนใหพยาบาลสามารถปรบปรงตนเองไดแผนงานอาจม lists ของสถานททพยาบาลสามารถไปหาขอมลทจำเปนได หรอมการฝกเพมเตม ปกตแลวsenior staff nurse (validator) สามารถใหความรเพ มเตมแกบ คคลน นได เพ อใหบ คลากรน น ๆสามารถแสดงสมรรถนะทตองการปรบปรงนนได เชนการแนะนำ class, การทบทวนนโยบาย เปนการเพมเตมประสบการณทจำเปน กลยทธนเรยกวา “coaching forcompetence” การสอบขอเขยนไมไดเปนวธทดทสดในการประเมนความรเสมอไป โดยเฉพาะอยางยงในผใหญ เพราะบคคลสามารถแสดงสมรรถนะในลกษณะอนได

การรกษาความลบคออะไรมความสำคญเปนอยางยงวาผประเมนสมรรถนะ

ตองเกบขอมลเก ยวกบสมรรถนะของผ ปฏบตงานเปนความลบ มเพยงบคคล 2 คนทร คอหวหนาหนวยงานกบพยาบาลผ ถกประเมน และบางคร งอาจรวมท งหนวยพฒนาบคลากร

ความรบผดชอบของผถกประเมนเปนอยางไรพยาบาลตองสามารถรบผดชอบตอการปฏบต

ของตนเอง และเนองจากการปฏบตไดรบการคาดหวงสงถงมาตรฐาน ถาปฏบตไดไมถงมาตรฐาน พยาบาลตองทราบวาปญหาของตนเองคออะไร สาเหตจากไมเหนดวย ไมยอมทำตาม หรอไมมความรเรองนน

ผลกระทบทตามมาทางกฎหมายของการเปนผตรวจสอบสมรรถนะ

เมอผตรวจสอบสมรรถนะ เซนใน competencyform สามารถบอกไดวาทกษะเฉพาะเปนไปตามทคาดหวง แตไมไดประกนวาพยาบาลผนนจะมสมรรถนะอยางตอเนอง หรอการปฏบตเรองนน ๆ จะเปนทยอมรบตลอดไป ในอนาคตถาความสามารถในทกษะนน ๆมปญหา จะตองมการทบทวนใหมวา พยาบาลมสมรรถนะในขณะนนอยางไร


Cooper, D. C. (2002). The “C” word : Competency. In K.L.O’Shea (Ed.). Staff development nursingsecrets, pp.175 - 184. Philadelphia : Hanley & Belfus.

Lillyman, S. (1998). Assessing competence. In G. Castledine & P. McGee (Eds.). Avanced specialist :Nursing practice. pp. 119 - 129, BlackwellScience : Edinburge.

McConnell, E. A. (2001). Competence VS. competency. Nursing Management, 32(5), 14Nolan, P. (1998). Competencies drive decision making. Nursing Management, 29(3), 27 - 29Robinson, S. M. & Barberis-Ryan, C.(1995). Competency assessment : A systematic approach. Nursing Management, 26(2), 40 - 42Stanger, L. C. (1998). Competency : Not just a video and skills checklist anymore. Orthopedic Nursing.

17(3), 81Taylor, K. (2000). Tackling the issue of nurse competency. Nursing Management, September, 35 - 37.


* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยประกนคณภาพทางการพยาบาล งานวชาการและพฒนา ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

แววดาว ทวชย *

ในปจจ บ นกระแสของ APN (advancedpractice nurse : พยาบาลผปฏบตการพยาบาลขนสง)ไดเขามามบทบาทในวงการพยาบาลไทย (สวนดอก)มากข น เน องจากสภาพการเปล ยนแปลงท เกดข นอยางรวดเรวในปจจบน ไมวาจะเปนการเปลยนแปลงทางดานสงคม ดานเศรษฐกจ ดานการเมอง หรอสงแวดลอม ลวนสงผลกระทบถงระบบบรการสขภาพอยางไมอาจหลกเลยงได ความเจรญกาวหนาทางดานวทยาศาสตรการแพทย และเทคโนโลย ท พ ฒนาอยางรวดเรว ทำใหมการคนพบโรคใหม ๆ มากขนอกทงไดมการนำเอาเทคโนโลยใหม ๆ มาใชในการรกษาผปวย เปนผลใหผปวยโรคเรอรงตาง ๆ มอายยนยาวขนพรอมกบความตองการการดแลทมปญหายงยากและซบซอนมากขนดวย นคออกประเดนหนงทจำเปนตองม APN

ผเขยนทำงานอยทหอผปวยศลยกรรมอบตเหตซงเปนหอผปวยทตองใหการดแลผปวยทมปญหาคอนขางซบซอน จงตองการจะพฒนาศกยภาพตนเองใหสามารถใหการพยาบาลข นส งได และเพ อตอบสนองตอการเปลยนแปลงดงกลาวขางตน ซงขณะนน (ป พ.ศ.2545) เปนชวงทสภาการพยาบาลเปดรบสมครสอบความร เพ อรบวฒบตร แสดงความร ความชำนาญเฉพาะทาง (APN) รนท 1 ผเขยนจงตดสนใจสมครสอบประมาณตนเดอนตลาคม 2545 โดยสมครผาน

ธนาคารกรงเทพ คาสมคร 2,000 บาท การสอบครงนผเขยนไดชวน (เคยวเขญ / เวาวอน) รนพทอยหอผปวย-พเศษไปดวย แตก ไดข าวว าท งโรงพยาบาลมไปสมครสอบทงหมด 5 คน

วธการสอบ1. สอบขอเขยน ผลการสอบสามารถเกบสะสม

ได 5 ป2. สอบปากเปลา (ผสอบผานขอเขยนแลว จงจะ

สามารถสอบปากเปลาได)

วชาทสอบและคะแนนสอบขอเขยน1. สอบความรในหมวดวชาแกน ประกอบดวย

เนอหาวชา 5 ดาน ไดแก1.1 นโยบายสขภาพและเศรษฐศาสตร

สาธารณสข 20 คะแนน1.2 บทบาทพยาบาลผปฏบตการพยาบาล

ขนสง 20 คะแนน1.3 ทฤษฎพนฐานในการปฏบตการพยาบาล

ขนสง 25 คะแนน1.4 สารสนเทศและการใช ผลงานวจ ย

ในการพยาบาล 25 คะแนน1.5 จรยธรรมและกฏหมาย 10 คะแนน

คะแนนรวม 100 คะแนน


2. ความรในหมวดวชการพยาบาลเฉพาะสาขา2.1 การพยาบาลอายรศาสตร – ศลยศาสตร

150 คะแนน2.2 การพยาบาลศลยศาสตร 50 คะแนน

สอบความรโดยวธปากเปลาเนนเนอหาเฉพาะสาขา / แขนงทปฏบตงานอย

100 คะแนน

เกณฑการตดสนผลการสอบผสอบได คอ ผทสอบผานทงการสอบขอเขยน

การสอบปากเปลา และการสอบอ น ๆ ตามเกณฑทคณะอนกรรมการ ฯ กำหนด และคณะกรรมการสภาการพยาบาลอนมตผลการสอบ

การเตรยมกอนสอบเมอผเขยนตดสนใจสมครสอบ ผเขยนกเรมตน

อานหนงสอ ซงเมอรวบรวมหนงสอทงหมดทตองอานเพอใหครอบคลมเนอหาวชาทจะสอบ มทงหมด 12 เลม(เอาหนงสอมาวางซอนกนสงประมาณ 1 ฟต)แตผเขยนกไมละความพยายาม ขณะนนผเขยนทำงานอยหอผปวยศลยกรรมอบตเหต มทงเวรเชา – บาย – ดกถาอยเวรเชา ตอนเยนจะดแลลกชาย (อาย 2 ขวบ)ตอนกลางคนพอลกหลบจะอานหนงสอ ถาอยเวรบาย –ดก ตอนกลางว นล กไปโรงเร ยนจะอ านหนงส ออานหนงสอประมาณ 2 เดอนกวา และไดทำ short noteไวดวย กอนสอบ 10 วนผเขยนลาพกรอน เพอทบทวนเนอหา

วนสอบขอเขยนผเขยนเดนทางไปสนามสอบ (วทยาลยพยาบาล-

กองทพบก) ดวยรถไฟกอนวนสอบ 1 วน เพอจะไดไมเหนอยจนเกนไป และไปสำรวจสถานทสอบดวยผเขยนพกอยทหอพกของสภาการพยาบาล เมอผเขยนนำสมภาระเขาหอพกเรยบรอยแลว กไปสำรวจสถานทสอบ

ดวยเพอในวนรงขน (วนสอบ) จะไดไปสนามสอบไดอยางรวดเรวไมขลกขลก

วนแรกของการสอบ (วนท 18 มกราคม 2546)เปนการสอบความรในหมวดวชาแกน ตงแต 9.00 –11.00 น. ขอเขยนมทงปรนยและอตนย ขอสอบคอนขางยากอกทงตองทำดวยความรวดเรว เนองจากมเวลาสอบแคสองชวโมง แตผเขยนคดวาตนเองทำขอสอบไดมากกวาครง หรอไมอยางนอยกไดประมาณครง(คะแนนเต ม 100) ผ เข ยนร ส กเคร ยดนอยลงเพราะคดวาตนเองพอทำขอสอบไดบาง แตกไมประมาทพอสอบเสรจ กกลบหอพกเพอทบทวนเนอหาทจะสอบวนถดไป

วนทสองของการสอบ (วนท 19 มกราคม 2546)เปนการสอบความรในหมวดวชาการพยาบาลเฉพาะสาขาผเขยนสอบการพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตรในชวงเชา คอ 9.00 – 11.00 น. ขอสอบเปนปรนยยากมาก ๆ ๆ เนอหาคำถามในแตละขอยาวประมาณ3 - 4 บรรทด มคำตอบดงน

ก. .....................................ข. .....................................ค. .....................................ง. .....................................จ. .....................................

แลวถามวาขอใดถก1. ขอ ก. ถก2. ขอ ก, ข. ถก3. ขอ ก., ข., ค. ถก4. ขอ ก., ข., ค. , ง. ถก5. ถกทกขอข อสอบเป นล กษณะน ท งหมด (100 ขอ)

เวลาผานไป 1 ชวโมง ผเขยนทำขอสอบไดเพยง 30 ขอเพราะแตละขอตองอานคำถามหลายคร ง คอขอ

12


1. ตองอานขอ ก พอขอ 2. ตองอานขอ ก และ ข ขอ 3.ตองอานขอ ก + ข + ค ขอ 4. ตองอานขอ ก+ ข + ค+ ง และขอ 5. ตองอาน ก + ข + ค + ง + จ

ผเขยนเรมเครยด กระวนกระวาย กลวทำไมทนผ เข ยนปวดศรษะมาก ยกมอขอยาแกปวดศรษะจากกรรมการค มสอบ จากน นผ เข ยนกต งสต เร มทำขอสอบโดยอานรอบเดยวไมอานทวนคำถามไมยอนกลบไปทำขอททำไมได จนถง 5 นาทสดทายทำไปได 80 ขอ อก 20 ขอจงตดสนใจกากบาทขอ 4.ทงหมด เพราะคดวาอยางนอยนาจะถกซก 5 ขอผเขยนเครยดมาก ความกระตอรอรน ความมงมนในการสอบเรมลดลง มแตความเหนอยลา แตเมอมองไปทผเขาสอบคนอน ๆ ทกคนกบอกวายาก ทำขอสอบไมคอยได แตทกคนกยงมความมงมน จงทำใหผเขยนฮดสอกครง

ในภาคบาย (ของวนทสอง) เวลา 13.00 – 15.00น. ผเขยนสอบวชาการพยาบาลศลยศาสตร ขอสอบม100 ขอ และมลกษณะเหมอนกบในภาคเชาแตเนนไปทการพยาบาลศลยศาสตร แตในภาคบายน เครยดนอยกวาในภาคเชา เพราะไดเตรยมตวเตรยมใจมาแลววาจะตองเจอขอสอบในลกษณะน มผเขาสอบบางคนทำขอสอบ แคชวโมงครงกเสรจ แตผเขยนใชเวลาเตมสองชวโมง

ตอนเยนของวนท 19 มกราคม ผเขยนและเพอนทไปดวยกน (รวม 4 คน) กไดเดนทางกลบโดยรถไฟขณะอยบนรถไฟ ได discuss เรองขอสอบไปตลอดการเดนทาง

เม อกลบมาถงเช ยงใหมผ เข ยนกมาทำงานตามปกต แตใจกยงหวงอยบางวาจะสอบได ประมาณตนเดอนกมภาพนธ 2546 (จำไมไดวาวนทเทาไหร)สภาการพยาบาลไดประกาศผลสอบ ผลปรากฏวา ผเขยนและเพอนทไปดวยกน สอบขอเขยนผานทกคน ผเขยน

ดใจมาก แตกเปนทกขลาภ เพราะตองเตรยมตวสอบ-ปากเปลาในเดอนมนาคม ผ เขยนเตรยมตวสอบโดยการทำความเขาใจกบ core competency ของ APNและพยายามเชอมโยงเขาหาตวผเขยนเองวา ผเขยนไดมบทบาทใดบางทเปน core competency แตไดขาวมาวา ควรจะเตรยมโครงการไปนำเสนอในวนสอบดวยเพอจะไดเหนบทบาททเปนรปธรรม แตเนองจากผเขยนเปนพยาบาลประจำการ (ตวนอย ๆ) จงไมสามารถทำโครงการใหม ๆ ขนมาในหอผปวยได เนองจากการจะimplement อะไรกตาม ตองไดรบความรวมมอจากบคลากรทกคนในหอผปวย ซงมงานประจำทลนมออยแลว ผเขยนจงไมมโครงการเตรยมไวเพอจะไปสอบแตกไดเตรยมขอมลในหอผปวยทผ เขยนไดมสวนเกยวของในการพฒนาคณภาพหอผปวยไวเพอนำเสนอ

วนสอบปากเปลา (วนท 10 มนาคม 2546)วนท 9 มนาคม 2546 ผเขยนเดนทางไปสอบ-

สมภาษณโดยรถไฟเชนเดยวกบคร งแรก ผเขยนและเพอน ๆ ไปถงสนามสอบกอนคนอน ๆ จงไดเขาสอบกอน

การสอบปากเปลาแบงเปนหอง ๆ แยกตามสาขาการพยาบาล การพยาบาลอายรศาสตรและศลยศาสตรมสองหอง หองแรกม รศ. ดร. ยวด เกตสมพนธ และคณะ หองทสองม ศ. ดร. สมจตร หนเจรญกล และคณะเปนกรรมการสอบ ผเขยนไดเขาสอบหอง ศ. ดร. สมจตรและไดสอบเปนคนทสาม ผเขยนตนเตนมาก จำไดวาผ เขยนใสชดสแดง เพราะคดวาสแดงเปนสนำโชค(จะถกจะแพงแดงไวกอน) พอถกเรยกเขาไปในหองจำไดวาผเขยนสนมาก เนองจาก 1. ตวผเขยนเองไมพรอมไมมโครงการในมอ 2. ศ. ดร. สมจตร หนเจรญกลเปนกรรมการสอบ 3. ฯลฯ ในหองมกรรมการสอบทงหมด 5 คน แตละคนกยมแยมแจมใสด ทำใหผเขยนคอยร สกดข นบาง เม อผ เขยนน งเรยบรอยแลว


บนโตะจะมกระดาษคำถามตดอย และมคำถาม 5 ขอศ. ดร. สมจตร หนเจรญกล บอกวาใหอานคำถามและตอบทละขอ ไมตองเรยงขอ ขอไหนตอบไมไดใหขามไปกอน คำถามถามวา

1. ทานใหการดแลผปวยในกลมใด และทานไดใชevidence based practice ในการปฏบตการพยาบาลอยางไรบาง

2. ผปวยในกลมททานรบผดชอบดแลนน ทานไดพฒนาอะไร และมสวนในปรบปรงการพยาบาลกลมผปวยทดแลอยางไร

3. ทานมบทบาทและมสวนรวมในการพฒนาวชาชพพยาบาลอยางไร

4. ในบทบาทผ ปฏ บ ต การพยาบาลข นส งทานใหการดแลผปวยทรบผดชอบอยางไร

5. ทานมว ธ การประเม นผลลพธ ทางการพยาบาล หรอควบคมดแลคณภาพการพยาบาลของทานอยางไร

ผ เขยนอานคำถามแลวกตอบทกขอ แตอาจไมตรงประเดน (ไมตรงใจกรรมการ) ซกเทาไหร (จำไมไดแลววาตอบอะไรไปบาง) ใชเวลาในการสอบปากเปลานานประมาณ 20 นาท พอตอบคำถามครบทกขอ ศ. ดร.สมจตร หนเจรญกล กบอกวา “หนถาปนสอบไมไดกไมเปนไรนะ เพราะผลสอบขอเขยนสามารถเกบไวไดนาน5 ป” ผเขยนตอบวา “คะ” แลวกยกมอไหวกลาวคำวา“สวสดคะ” และเดนออกมาจากหองพรอมกบเรมทำใจวาเราคงสอบปากเปลาไมผานหรอก

เมอถงวนประกาศผลสอบกเปนไปอยางทคด คอสอบปากเปลาไมผาน

ผเขยนไมเสยใจมาก เนองจากไดทำใจไวแลวและค ดว าต ว เองก ได พยายามทำด ท ส ดแล วผเขยนกดใจทไดมโอกาสไดเขาไปทดสอบ ณ จดนนถงแมจะไปไมถงเปาหมายทตงไวกตาม อยากบอกรนนอง / พพยาบาลทจะไปสอบวา ขอใหมความพยายามใหมากและควรมโครงการทชดเจนวา ไดแสดงบทบาทของการปฏบตการพยาบาลข นสง เม อพรอมแลวกสมครสอบไดเลยคะ ขอเปนกำลงใจใหทกคนนะคะส ๆ ๆ ๆ

40


นดดา โชคบณยสทธ *

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยวจยทางการพยาบาล งานวชาการและพฒนา ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

จากภาวะเศรษฐกจถดถอยทเกดขนกบประเทศ-ไทยเม อป 2540 รฐบาลมนโยบายปรบขนาดกำลงคนในภาครฐใหมความกะทดรด บคลากรมจำนวนและคณภาพทเหมาะสมกบงาน เพอใหเกดคณคาสงสดตอผรบบรการ โดยผรบบรการไดรบบรการพยาบาลตามมาตรฐานวชาชพ ไดรบการดแลดานความปลอดภยและม ค ณภาพเป นท พ งพอใจแก ผ ร บบร การในขณะเดยวกนผใหบรการตองมความพงพอใจ

การจดอตรากำลงทนอยเกนไป จะทำใหบคลากรตองรบภาระงานทหนกเกนกำลง ทำใหเกดความเมอยลามโอกาสทจะเกดความผดพลาดในการปฏบตงานไดหรอเกดภาวะเส ยง และขาดขวญและกำลงใจไดดงนนการบรหารอตรากำลงเพอการใชทรพยากรอยางคมคาจงเปนความทาทายของผบรหารทางการพยาบาล

เคร องมอในการบรหารทรพยากรบคคลทางการพยาบาลเพอประโยชนในการคาดประมาณอตรากำลงทสอดคลองใกลเคยงกบความเปนจรง คอการมระบบจำแนกประเภทผปวย (patient classification system= PCS) ซงจะทำใหไดปรมาณเวลาซงเปนความตองการการพยาบาลของผปวย ทงนจากแนวคดทวา ปรมาณงานท เปล ยนแปลงไปในแตละวน และแตละชวงเวลาไมไดขนกบจำนวนผปวยทอยในหอผปวยเพยงอยางเดยว

แตจะข นกบความตองการการพยาบาลของผปวยทเปลยนแปลงไปตามสภาพความเจบปวย ผปวยแตละคนจะมความตองการการพยาบาลทแตกตางกน หรอแมแตในผปวยคนเดยวกน กมความตองการการพยาบาลมากหรอนอยในแตละชวงเวลาทแตกตางกน

ความหมายของระบบการจำแนกประเภทผปวยจอหนสน (Johnson, 1984) ใหความหมาย

ของระบบการจำแนกประเภทผปวยวา เปนระบบการจดผปวยใหเปนระดบชนและกลมตาง ๆ ตามลกษณะการเจบปวย ความตองการสนองตอบดานตาง ๆรวมทงกำหนดปรมาณและประเภทการดแลทผ ปวยตองการ สวนบกบ คอลลนส และดส (Bigbee, Collins& Deuds, 1992) กลาวถง PCS วา เปนระบบการจดผปวยใหเปนชน ระดบ และกลมตาง ๆ ตามลกษณะความเจบปวย ความตองการตอบสนองดานตาง ๆตลอดจนการกำหนดปรมาณและประเภทการดแลทผปวยตองการ จากทกลาวมาสรปไดวา PCS เปนระบบการจดผปวยใหเปนชน ระดบ และกลมตาง ๆ ตามลกษณะความเจ บป วยและความต องการการพยาบาลมการกำหนดปรมาณและประเภทการดแลท ผ ปวยตองการ เพอใหการพยาบาลทตอบสนองความตองการของผปวยใหมากทสด


พฒนาการและวธการจำแนกประเภทผปวยการจำแนกประเภทผ ปวยโดยท วไปมหลาย

ลกษณะตามลกษณะการนำไปใช ประโยชน หรอวตถประสงค เชน การจำแนกตามอาการ / อาการแสดงทางคลนกของผปวย เชน ICD (international classi-fication of disease) APACHE (acute physiologyand chronic health evaluation system) เปนตน สำหรบการจำแนกประเภทผปวยทางการพยาบาลเรมพฒนาขนในประเทศสหรฐอเมรกา องกฤษ และประเทศในคาบสมทรนอรเวย ตงแตชวงทศวรรษท 1960สำหรบประเทศไทย กองการพยาบาล สำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข ไดมการปรบเกณฑการจำแนกผปวยของ Warstler จำแนกประเภทผปวยในเปน 5ประเภท และใชคา nursing need จากการวจยของ Tho-mas F. Kelly และ Andrew McKenna เมอป 1976ในการคำนวณอ ตรากำล ง ใช แพร หลายในโรงพยาบาลสงกดสำนกงานปลดกระทรวงสาธารณสข(อมภา ศรารตน, จนนะรตน ศรภทรภญโญ และอมรรตนอนวฒนนนทเขตต, 2547)

สวนโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ไดเรมมการศกษาระบบการจำแนกประเภทผปวยเมอป 2542และมการศกษาตอเน อง เพ อครอบคลมทกงานการพยาบาล และสนสดเมอป 2546

วธการจำแนกประเภทผปวยทางการพยาบาลทนยมใชม 2 แบบ คอ

1. การประเมนตามแบบอยาง (prototypeevaluation)

2. การประเมนตามปจจย (factor evaluation)

การประเมนตามแบบอยางการจดประเภทผปวยวธน จะเปรยบเทยบลกษณะ

ของผปวยกบขอความทอธบายลกษณะความตองการการพยาบาลตามเกณฑบงช สำคญทางการพยาบาล

(critical indicator of care) ทควรไดรบตามทระบไวในเครองมอ แลวจดผปวยเขาประเภททมลกษณะเหมอนหรอใกลเคยงกบความตองการการพยาบาลของผปวยมากทสด วธการจำแนกประเภทผปวยแบบนเปนระบบทมองจากผประเมน มความเปนอตนยเนองจากคำบรรยายลกษณะแตละประเภทของเกณฑบงชความตองการการพยาบาลอยางกวาง ๆ

การประเมนตามปจจยการจำแนกประเภทผปวยดวยวธน จะมการกำหนด

ตวบงชสำคญของความตองการการพยาบาล หรอกจกรรมการพยาบาลทคาดวา มผลตอเวลาการพยาบาลขนมากอนกจกรรมการพยาบาลจะถกแบงหรอกระจายออกเปนห วข อย อย ซ งบอกถ งความแตกต างของระด บความตองการการพยาบาลในกจกรรมนน ๆ จากความงายถงความยาก โดยกำหนดคะแนนในแตละระดบการจำแนกประเภทกระทำโดยประเมน และใหคาคะแนนทกกจกรรมท กำหนด แลวนำคะแนนทกกจกรรมของผปวยนนมารวมคา นำไปเทยบคากบชวงคะแนนทกำหนดไว การประเมนตามปจจยนมความชดเจนมากกวา แตมขอเสยคอใชเวลามากกวาการประเมนตามแบบอยาง

ลกษณะของเครองมอจำแนกประเภทผปวยทดควรสามารถนำมาใชอยางมประสทธภาพ โดยมinterrater reliability หรอ internal consistency สงเครองมอควรงายตอการใชงาน ใชเวลาในการจำแนกนอยรวมทงใชงบประมาณนอย (Simms, Princ & Errin, 1998อางใน อมภา ศรารตน, จนนะรตน ศรภทรภญโญและอมรรตน อนวฒนนนทเขตต, 2547)

ปญหาในการใชเครองมอจำแนกประเภทผปวยปญหาทมกพบในการใชเครองมอจำแนกประเภท

ผปวย คอการจำแนกไมตรงตามเปนจรง หรอประเมนไดแตกตางกน ทำใหเกดปญหาในการคดภาระงาน


และจดสรรบคลากร ตลอดจนคาของความสามารถในการผลต (productivity) ท อาจผดเพ ยนไปสาเหตทพบ ไดแก

1. เครองมอจำแนกประเภทผปวยทมลกษณะเปนคำอธบายอยางกวางขวาง ไมชเฉพาะ ตองอาศยการตความจากคำอธบายใหเขากบผปวยทมการดแล

2. พยาบาลผประเมนขาดทกษะในการประเมนผปวย ทำใหไดขอมลไมเพยงพอในการจำแนกประเภทผปวย ซงมกพบในพยาบาลทมประสบการณในการทำงานนอย ทงน เพราะผ ประเมนตองมความร ในวชาชพและมาตรฐานการพยาบาลเปนอยางด อยางไรกตามแมในพยาบาลทมประสบการณในการทำงานมาก แตรจกผปวยนอย กอาจมการจำแนกผปวยไมถกตองได

3. ผ ประเม นใช ความร ส กตดสนประเภทผปวยแทนการใชเครองมอจำแนกประเภทผปวย

4. ผ ประเม น ประเม นผ ป วยประเภทส งกวาความเปนจรง เพอตองการใหไดอตรากำลงทมาก

5. ภาระงานมากทำใหไมมเวลาในการประเมน

จากปญหาในการจำแนกประเภทผปวยดงกลาวจงควรมการประเมนคานาเชอถอของระบบการจำแนกประเภทโดยการหาความเทยงตรง (interrater reliability) ของผประเมนอยางสมำเสมอและเปนระบบ เพอทำใหเกดความเทยงตรงในการจำแนกประเภทผปวย และไดขอมลท ถ กต องเป นท ยอมร บของทกฝาย โดยคาของความเทยงตรงทเหมาะสมควรอยระหวางรอยละ 90 - 95(Bigbee et al, 1992) และเมอคาความเทยงตรงตามเปาหมายทกำหนด ควรมการมอบหมายหนาท รบผดชอบระบบ การนเทศตดตามสนบสนน การบนทกและจ ดเก บข อม ล การสร ปและว เคราะห ข อม ลปญหาและอปสรรคการใชเกณฑการจำแนกเปนระยะ ๆ

วธการหาความเทยงของเครองมอนน ทำโดยผประเมนจากภายนอก และพยาบาลในหอผปวยทจำแนก

ทำการสงเกตผปวยกลมเดยวกน แลวนำผลไปคำนวณหาความคลาดเคลอนของการจำแนก จำนวนกลมตวอยางทใชในการหาความเทยงควรประมาณรอยละ 15 - 20ของจำนวนผ ป วยท งหมด (Swanaburg, 1996)การตรวจสอบความเทยงควรกำหนดเปนระยะ ๆ ทกปและเม อมการเปล ยนแปลงของระบบงาน ลกษณะผใชบรการหรอผใหบรการ เพอใหเกดความมนใจวาเกณฑการจำแนกประเภทผปวยยงคงใชไดอยางเหมาะสมและเทยงตรง (อมภา ศรารตน, จนนะรตน ศรภทรภญโญและอมรรตน อนวฒนนนทเขตต, 2547)

การใชขอมลประเภทผปวยในการหาความสามารถในการผลต(productivity) ทางการพยาบาล

การพยาบาลในยคปฏรประบบสขภาพทตองเนนคณภาพ มการให บร การระดบมาตรฐานสากลและสามารถนำทรพยากรทมอยกอใหเกดประสทธภาพสงสด ซงบคลากรทางการพยาบาลในฐานะเปนสวนหนงของระบบสขภาพ นอกจากตองรบผดชอบในการใหบรการท มคณภาพตอสงคมแลว ยงตองคำนงถงความสำคญของตนทนคาใชจายใหมาก ดงนนจงตองมการเพมผลผลตเพอควบคมตนทน และคาใชจายของโรงพยาบาล

คำวา productivity หรอ การเพมผลผลต(สถาบนเพมผลผลตแหงชาต, 2004) นน ทางการพยาบาลมกใชคำวา ความสามารถในการผลต ผลผลต หรอผลตภาพ (มารษา สมบตบรณ, 2546; เพญจนทรแสนประสาน และคณะ, 2548)

มผใหความหมายของความสามารถในการผลต(productivity) ออกเปนหลายอยาง อาท Williamson& Johnstone (1988) ใหความหมายวา เปนสดสวนของผลผลตขององคกรกบทรพยากรทใชไป Finkler &Kovner (2000) ใหความหมายวา เปนสดสวนของผลงานทไดหรอผลลพธ (out put) กบปจจยนำเขา (input)


สถาบนเพ มผลผลตแหงชาต (2004) ให ความหมายของ productivity วา เปนการใชประโยชนจากทรพยากรทมอยอยางคมคาอนนำไปสการพฒนาทยงยน (sustainable development) หรอการปรบปรงอย างต อเน อง (continuous improvement)ดวยจตสำนกเปนแรงผลกดน และใชเทคนคและเครองมอในการเพมผลผลต (product techniques and tools)เปนตวชวยใหประสบความสำเรจ ซงความสามารถผลตสนคาทมคณภาพภายใตทนทเหมาะสม และอยบนพนฐานความพอใจของลกคาควรม 7 องคประกอบ(QCD - SMEE) ไดแก Q = quality (คณภาพ)C = cost (การลดตนทน) D = delivery (การสงมอบ)S = safety (ความปลอดภย ) M = morale(ขวญและกำลงใจในการทำงาน) E = environment(สงแวดลอม) E = ethics (จรรยาบรรณในการดำเนนการ) โดยสามารถจำแนกรายละเอยดได คอ

- คณภาพ การลดตนทน และการสงมอบ (QCD)เปนการปรบปรงเพอตอบสนองความพอใจ ของลกคา

- ความปลอดภยและขวญกำลงใจ (SM)เปนการปรบปรงเพอพนกงาน

- สวนส งแวดลอมและจรรยาบรรณ (EE)เปนการปรบปรงสงคม

โดยทวไปแนวคดเรองความสามารถในการผลตแบงเปน 2 แนวคด คอ

1. แนวคดทางวทยาศาสตร หมายถง อตราสวนระหวางผลผลตกบปจจยการผลตทใช เชน แรงงานวตถด บ เวลา ซ งว ดขนาดของผลท ได เป นคร งของการใหบรการ เวลา เงน ฯลฯ

2. แนวคดทางดานสงคมศาสตร หมายถงความสำนกในจตใจทจะแสวงหาทางปรบปรงสงตาง ๆใหดขนอยางตอเนอง โดยมความเชอวา เราสามารถทำวนนไดดกวาเมอวาน เปนความพยายามอยางไมมทสนสด ทจะปรบสภาพเศรษฐกจและสงคม ใหทนการเปลยนแปลง ดวยการใชวธการและเทคนคใหม ๆเปนความเชอมนในความกาวหนาของมนษย

จากแนวคดทกลาวมา การหาคาความสามารถในการผลต อาจวดไดใน 4 ดาน ไดแก ดานทรพยากรบคคล วสดอปกรณ คณภาพของผปวย และการบรการท จ ดให ในท น จะกลาวถงดานทรพยากรบคคลในสวนของการโยงระดบความหนกเบาของผปวยไปสการตดตามความสามารถในการผลตทเกดจากระบบอ ตรากำล งและระบบจำแนกประเภทผ ป วยว ามความสมดลหรอไม

Hanson (อางใน Swanaburg, 1996) ไดแปลความสามารถในการผลตทางการพยาบาลในรปของสมการไดดงน

ความสามารถในการผลตทางการการพยาบาล = ชวโมงพยาบาลทตองการ (required staff hours) x 100

ชวโมงพยาบาลทตองการ = ผลรวมของจำนวนผปวย x ชวโมงการพยาบาลตอวนของผปวยประเภทนน ๆ

ชวโมงการพยาบาลทจดให = จำนวนบคลากรทงหมด x จำนวนชวโมงการทำงานตอวน / คน

ชวโมงการพยาบาลทจดให (provided staff hours)


Indian health service (2005) ไดใหคาความสามารถในการผลตทควรจะเปน ดงน

รายวน อยระหวาง 85 - 115 %รายสปดาห อยระหวาง 90 - 105 %รายเดอน อยระหวาง 90 - 105 %รายป อยระหวาง 99 - 101 %

คาความสามารถในการผลตทไดมความหมายเปน 2 ลกษณะ (ชชวญ ปนสากล, 2547) กลาวคอ

1. คาความสามารถสง หมายถง คาทคำนวณไดสงกวา 105 % แปลความหมายได ดงน

1.1 หนวยงานมอตรากำลงนอยเกนไป1.2 หนวยงานประหยดคาจางแรงงาน1.3 หนวยงานมความเสยงสง1.4 บคลากรในหนวยงานอาจขาดขวญ

และกำลงใจ2. คาความสามารถตำ หมายถง คาทคำนวณได

ตำกวา 95 % แปลความหมายไดดงน2.1 หนวยงานมอตรากำลงมากเกนไป2.2 คาจางแรงงานของหนวยงานสงเกนไป2.3 หนวยงานขาดความคดรเรมสรางสรร

คาความสามารถในการผลตทเหมาะสมนนอาจแตกตางออกไป เชน จากการศกษาของ Brien – Pallasและคณะ (2004) ท ทำการศกษาในหนวยหวใจและหลอดเลอด พบวา คาความสามารถในการผลตท เหมาะสม ควรอย ระหวาง 85 5 % และคาความสามารถในการผลตสงสดไมเกน 93 %

ปจจ ยท ม ต อการเพ มความสามารถในการผล ตทางการพยาบาล (Huber, 2000) ไดแก

1. การจดหาอปกรณเครองมอเพอใชทดแทนการทำงานของบคลากร เชน การใชเครองคอมพวเตอรในการรบลงทะเบยนในการมาตรวจของผปวย เปนตน

2. การปรบปรงวธทำงาน มแนวปฏบตงานในการทำงานทชดเจน การปรบรปแบบการใหบรการทางการพยาบาล

3. การลดงานท ไม ให ผลงานท ตอบสนองเปาหมายและพนธกจทางดานการพยาบาล ทงนเพอสงวนเวลาใหมชวโมงการพยาบาลทจะใหแกผปวยมากขนเชน การคดเงน การลางเครองมอ การตรวจสอบสทธบตรคารกษาพยาบาล เปนตน

4. การปรบปรงการบรหารทรพยากรบคคล เชนการปร บปร งส ดส วนของบ คลากร (staff mix)ใหเหมาะสมกบความซบซอนของงาน การกระจายปรมาณงานในแตละเวรของหอผปวย

ความสามารถในการผล ตทางการพยาบาลนอกจากจะคำนงถงการควบคมตนทน และคาใชจายของโรงพยาบาลแล ว ส งท ไม ควรมองข าม คอความสามารถในการผลตน น จะตองใหมคณภาพการพยาบาลทด เปนทพอใจและยอมรบของผปวยผรวมงาน และตวบคลากรพยาบาลเอง

+_


⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

ผาณต สกลวฒนะ *

* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

สารสนเทศทางการพยาบาลคออะไรคำวา “สารสนเทศ” ความหมายตามพจนานกรม

ฉบบราชบณฑตยสถาน หมายถง ขาวสาร การแสดงหรอชแจงขาวสารขอมล

แตในความเขาใจของคนทวไป คำวา “สารสนเทศ”หมายรวมถงศาสตรทางคอมพวเตอรบวกกบศาสตรทางสารสนเทศ เมอนำคำวา สารสนเทศ ไปบวกกบสาขาวชาใด ยอมหมายถงการนำความรทงจากคอมพวเตอรศาสตรและการจดการขอมลมาใชเพ อการจดการเกบขอมล และความรสาขานน ๆ บางครง มผใชคำวา“สารสนเทศทางการพยาบาล” แทนคำวา “พยาบาลสารสนเทศ” (Graves and Corcoran-Perry, 1996 อางใน รจา ภไพบลย และเกยรตศร สำราญเวชพร, 2542)

ดงนน “สารสนเทศทางการพยาบาล” จงหมายถงองคประกอบของการใช ความร ทางคอมพวเตอร ความรทางดานสารสนเทศและความรทางการพยาบาลเพอประโยชนในการปฏบตการพยาบาลและการใหบรการสขภาพ (รจา ภไพบลย และเกยรตศร สำราญเวชพร,2542)

ระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม เรมตนอยางไร

ร ะบบ ง านส า รสน เทศท า งก า รพย าบ าลฝายการพยาบาล เร มจากการท คณะแพทยศาสตรไดนำระบบคอมพวเตอรมาใช เพ อปรบปรงองคกรเขาสการประกนคณภาพ จงมการจดทำระบบสารสนเทศของโรงพยาบาลข น ฝายการพยาบาลไดจ ดต งคณะกรรมการเพอศกษา รปแบบของการดำเนนงานในดานขอมลสารสนเทศ และดำเนนการพฒนาบคลากรใหมความรความสามารถในการใชงานคอมพวเตอรรวมทงประสานความรวมมอในการใชระบบสารสนเทศของโรงพยาบาล และตอมาไดจดตง หนวยสารสนเทศทางการพยาบาล (NIS) เพอเปนศนยกลางของการพฒนาขอมลในระบบทางการพยาบาลขน

หนวยสารสนเทศทางการพยาบาลประกอบไปดวยบคลากรพยาบาลวชาชพทมความรความสามารถใชคอมพวเตอร และพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอรทางการพยาบาล ในดานการบรหารจดการ ดานการปฏบตการพยาบาลและการพฒนาบคลากร

ลกษณะขอมลทจดเกบในระบบสารสนเทศทางการพยาบาลขอมลใน Nursing Midwifery Medical

Information System (NMMIS) ประกอบไปดวยขอมลบคลากร ขอมลทางดานการบรการ และโปรแกรมดานการบรหาร


ขอมลของบคลากร ไดแก ขอมลสวนบคคลประวตการทำงาน การอบรม การเปนสมาชกขององคกรวชาชพ และโปรแกรมดานการพฒนาบคลากรซงบนทกจำนวนหนวยกตของพยาบาลวชาชพตามขอกำหนดของสภาการพยาบาล / จำนวนช วโมงการอบรมของเจาหนาท ทางการพยาบาลทกคน รวมทงหวขอทเขาอบรม

ขอมลทางดานการบรการ ไดแก โปรแกรมการบ นท กข อม ลการจำแนกการปฏ บ ต การพยาบาล(International Classification for NursingPractice : ICNP)

สวนขอมลทางดานการบรหาร ไดแก โปรแกรมการจ ดตารางการปฏ บ ต งาน การลงเวลาทำงานการคำนวณคาตอบแทนเวรบาย - ดก และคาตอบแทนลวงเวลา การบนทกระดบผ ปวย การบนทกสถตหอผปวย (จำนวนผปวยในประจำวน) การจดการหองพเศษ เปนตน

โปรแกรมเหลาน หนวยสารสนเทศทางการพยาบาลไดทยอยจดทำขน แลวนำไปใชในทกหอผปวยและมบางโปรแกรมทอยในชวงของการทดลองใช เมอมโปรแกรมเกดข นทกหอผ ปวยดำเนนการใสขอมลตามโปรแกรมทจดทำขน ตอจากนนกมการบรหารจดการระบบ หนวยสารสนเทศทางการพยาบาลจะประมวลผล และนำเสนอตอผบรหารขอมลจะถกนำมาใชในการกำหนดอตรากำลง การเบกเงนคาตอบแทนคาลวงเวลาสำหรบเจาหนาท รวมทงนำมากำหนดนโยบายทเกยวของกบทรพยากรมนษย

ระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาลประกอบดวย

ดานบรหาร1. โปรแกรมบรหารจดการหอผปวย (ward

information system : WIS)

2. โปรแกรมบนทกสถตจำนวนผปวยประจำวนของหอผปวยในฝายการพยาบาล (sup electronic)

3. โปรแกรมการบรหารจดการหองพเศษดานบรการ1. โปรแกรม ICNP ท งการพฒนาระบบ

สารสนเทศทางการพยาบาล เพอการปฏบตการทางคลนก(จดทำฐานขอมล ICNP) และโปรแกรมบนทกขอมลการจำแนกการปฏบตการพยาบาล

2. โปรแกรมหองสมดดานการพฒนาบคลากร1. โปรแกรมระบบงานพฒนาบคลากร2. โปรแกรมการดแลสขภาพบคลากร (อย

ในระหวางการจดทำฐานขอมลสขภาพบคลากร ประสานกบงานการเจาหนาทของคณะแพทยศาสตร)

โปรแกรมบรหารจดการหอผปวย (ward informationsystem : WIS)

คณะแพทยศาสตรไดนำโปรแกรม SIS (suandokinformation system) มาใชในงานสารสนเทศของโรงพยาบาล ซงในโปรแกรมดงกลาวมขอมลบางสวนท สามารถนำมาใช ประโยชน ทางการพยาบาลได อนกอใหเกดประโยชนในการปฏบตงานของพยาบาลดงนนหนวยสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาลจงไดจดทำโปรแกรมการบรหารจดการดานบคลากรพยาบาลและขอมลเกยวกบหอผปวย ซงประกอบดวย

1. โปรแกรมลงเวลาปฏบตงาน2. โปรแกรมคำนวณคาบายดก และคาลวงเวลา3. โปรแกรมการบนทกตารางปฏบตงาน4. โปรแกรมการจำแนกระดบผ ป วย และ

การคำนวณอตรากำลงโดยโปรแกรมเหลาน

- สามารถรายงานสถต จำนวนเจ าหนาท ทมาปฏบตงาน เจาหนาททขาดงานของแตละหอผปวย


ในแตละงานการพยาบาล รวมทงการบรหารจดการเกยวกบขอมลจำนวนเจาหนาท และเวลาการปฏบตงานของเจาหนาท

- สามารถบนทกขอมลผปวยตามการจำแนกระดบของผปวยในแตละเวร ในแตละหอผปวย

- สามารถรายงานสถตจำนวนผ ปวยในหอผปวย สถตผปวยของแตละงานการพยาบาล และสถตผปวยทงหมดของฝายการพยาบาล

- ใช เป นข อม ลในการบร หารอ ตรากำล งท งในขณะปฏบตงานใหสอดคลองกบจำนวนผปวยและความตองการการพยาบาล ตลอดจนการบรหารอตรากำลงในระดบหอผปวย ระดบงานการพยาบาลและระดบฝายการพยาบาล

- ใชเพอพฒนาโปรแกรมการบรหารจดการในดานการคำนวณคาตอบแทนบายดกและคาลวงเวลา

- ทำใหลดภาระงาน ลดความซำซอน และลดการใชทรพยากร ในการจดทำตารางปฏบตงานของหอผปวย / หนวยงาน ในแตละเดอน

โปรแกรมบนทกสถตจำนวนผปวยประจำวน (sup elec-tronic)

การทำงานในหอผปวย / หนวยงาน มกมขอมลตาง ๆ ทตองการการบนทก เชน ขอมลจำนวนผปวยทรบใหม ยายไป ถงแกกรรม ผปวยเดก ทารก เปนตนขอมลเหลานเดมมการบนทกลงในกระดาษ นำมาเสนอผบรหารใหทราบถงขอมลการเปลยนแปลงภาระงานท เก ดข นในหนวยงานแตละเวรแตละวน เพ อใหการนำเสนอถกตองมประสทธภาพ ลดความผดพลาดในการคำนวณ ลดภาระงานดานเอกสาร หนวยสารสนเทศทางการพยาบาล จงไดจดทำโปรแกรมบนทกสถตจำนวนผ ป วยประจำว นตามลกษณะงานในแตละหนวยงาน พรอมทงจดอบรมวธการทำงานโปรแกรมดงกลาว หลงจากใชโปรแกรมพบวา

1. ทกงานการพยาบาลฯ / หอผปวย มบนทกขอมลสถตผ ปวยประจำวน เพ อการบรหารจดการทเหมาะสม

2. การรายงานสถตผปวยถกตองและรวดเรวทกวน ฝายการพยาบาลสามารถใชขอมลบรหารจดการทนเหตการณ

3. ลดการใชทรพยากรบคคลและวสดอปกรณคอลดการใชกระดาษและลดความซำซอนในการบนทกประหยดเวลา

4. การประมวลผลสะดวก รวดเรวและลดความผดพลาด

โปรแกรมการบรหารจดการหองพเศษ (private roomreservation management system)

โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ใหบรการผปวยในมากกวา 1,000 คนตอวน สวนหนงของผปวยตองการใชบรการหองพเศษ ซงมจำนวนเตยงจำกดเพยง175 เตยง เพ อใหใชทรพยากรเตยงไดอยางเตมประสทธภาพ คมคา เพยงพอกบความตองการของผปวยและญาตในระดบหนง จงจำเปนตองมการจดการจองหองและการจดสรรหองผปวยทเปนระบบ หนวยสารสนเทศทางการพยาบาล ไดจดทำโปรแกรมการบรหารจดการหองพเศษ โดยมว ตถประสงค เพ อจะไดทราบความตองการหองพเศษของผรบบรการ การใชหองพเศษขอมลการจองหอง ใชขอมลบรหารจดสรรหองพเศษ /เตยงอยางมประสทธภาพ ทำใหการจดการหองพเศษอยางเปนระบบ

โปรแกรม ICNPโปรแกรม ICNP หรอทเรยกเตม ๆ วา ระบบ

สารสนเทศทางการพยาบาลเพอการปฏบตการทางคลนก(international classification for nursingpractice : ICNP) เปนระบบของการใชกระบวนการ

48


พยาบาลในการดแลผ ปวย และมการบนทกขอมลปรากฏการณทางการพยาบาล ซงเปนภาวะสขภาพและความตองการทเปนปญหาของผปวย ขอมลการบำบดทางการพยาบาลท บ คลากรพยาบาลใหก บผ ป วยและขอมลผลลพธทางการพยาบาล ทบงถงภาวะสขภาพทดขนหรอเลวลง ซงขอมลสารสนเทศทางการพยาบาลเพอการปฏบตการทางคลนกทบนทกในคอมพวเตอรนนบคลากรพยาบาลสามารถประมวลผลและเร ยกใชประโยชนในงานตาง ๆ ของพยาบาลได เชน การศกษาวจยเพ อจ ดก จกรรมพฒนาค ณภาพ ทราบปร มาณหรอภาระงานทางการพยาบาล ทงนสารสนเทศทางการพยาบาลควรจะเปนขอมลทมความเปนสากล สามารถใชสอสารระหวางพยาบาลรวมทงบคลากรอน ๆ ในทมสขภาพใหเขาใจความหมายไดตรงกน

สมาช กสภาการพยาบาลระหว างประเทศ(international council of nursing: ICN) ไดตระหนกถงความจำเปนดงกลาว จงไดมการพฒนาระบบการจำแนกการปฏบตการพยาบาลในระดบสากล (internationalclassification for nursing practice : ICNP) ขนและไดตพมพระบบจำแนกฉบบท 1 เรยกวา ICNP -alpha version ในป ค.ศ. 1996 ซงสมาคมพยาบาลในประเทศตาง ๆ 19 ประเทศ ไดแปลและนำไปทดลองใช

ตอมาใน ค.ศ. 1998 ไดมการแกไขเพมเตมและตพมพเปนครงท 2 เรยกวา ICNP - beta 1version สำหรบประเทศไทย โดยสมาคมพยาบาลแหงประเทศไทย และกองการพยาบาล กระทรวงสาธารณสข ไดมการจดตงคณะกรรมการขนหนงชดเพอแปลเปนภาษาไทย ทำการทดสอบ ขณะนกำลงดำเนนการพฒนาฐานขอมลการปฏบตการพยาบาลโดยใชระบบ ICNP เพอใชในประเทศตอไป

ฝ ายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราช-นครเชยงใหม ไดสนองนโยบายการปรบปรงองคกรเพอเขาสการประกนคณภาพ โดยในดานสารสนเทศ

ทางการพยาบาลเพอการปฏบตการทางคลนก ไดพบวาขอวนจฉยทางการพยาบาลในขอท เหมอนกนน นบางหนวยงานในฝายการพยาบาลมลกษณะการเขยนทแตกตางกน ซงทำใหการสอสารการบำบดทางการพยาบาลไม เป นไปในแนวทางเด ยวก น ข อม ลกระจดกระจาย ไมสะดวกในการจดเกบและการสบคนทงใชเวลาในการดำเนนการรวบรวมมาก ไมสามารถเปรยบเทยบหรอนำไปอางองใชประโยชนได

ดงนน ฝายการพยาบาลจงจดทำ โครงการพฒนาระบบสารสนเทศทางการพยาบาลเพอการปฏบตการทางคลนก โดยใชกรอบแนวคดของ ICNP ข นโดยการจดทำขอมลปรากฏการณทางการพยาบาลและชดขอมลมาตรฐานในการบำบด ซงในระยะแรกของโครงการจะจดทำขอมลปรากฏการณทางการพยาบาลท พบบอยในทกหอผ ปวย และชดขอมลมาตรฐานในการบำบดสำหรบปรากฏการณ โดยมความเชอวาหากมขอมลปรากฎการณทางการพยาบาล และชดขอมลมาตรฐานการบำบดทางการพยาบาล รวมทงสามารถบรรจขอมลดงกลาวเขาส ระบบสารสนเทศของโรงพยาบาลแลว จะเกดประโยชนตอการพฒนาคณภาพการพยาบาล เปนการสนองนโยบายการประกนคณภาพโรงพยาบาล คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลย-เชยงใหม อกทางหนงดวย

โปรแกรมบรหารหองสมดฝายการพยาบาลหนวยสารสนเทศทางการพยาบาลไดพฒนา

โปรแกรมบรหารหองสมด สำหรบการคนควาหาความรประกอบการทำวจย หรอวเคราะหงานขน เพอสงเสรมการศกษาความรใหม ๆ และสนบสนนการศกษาตอเนองการทำวจยทางการพยาบาล รวมทงการวเคราะหงานของบคลากร โดยจดใหมบรการในการสบคน และการยม– คนหนงสอ ตำรา วทยานพนธ รายงานวจย ผานระบบIntra net โดยสามารถสบคนไดทางคอมพวเตอร

49


เอกสารอางองรจา ภไพบลย และเกยรตศร สำราญเวชพร. (2542). พยาบาลสารสนเทศ. กรงเทพฯ : สำนกพมพมพนตบรรณการ.

จากหนวยงาน ชวยอำนวยความสะดวกใหบคลากรพยาบาล ประหยดเวลาในการคนควาหาเอกสารความรประกอบการศกษาตอเนอง การทำกจกรรมพฒนาคณภาพการทำวจยหรอวเคราะหงาน

โปรแกรมระบบงานพฒนาบคลากรหนวยสารสนเทศทางการพยาบาลไดจ ดทำ

โปรแกรมระบบงานพฒนาบคลากร โดยมวตถประสงคเพอใหองคกรสามารถวางแผนพฒนาบคลากรอยางเหมาะสม โดยอาศยขอมลทถกตอง ทนสมย ครอบคลมสามารถนำไปใชประโยชนไดอยางกวางขวาง รวมทงการออกรายงานไดถกตองและรวดเรว นำไปประกอบการพจารณาตออายใบประกอบวชาชพการพยาบาลทำใหบคลากรพยาบาลในฝายการพยาบาลมความสะดวกในการสบคนขอมลของตนเอง มขอมลทถกตอง ทนสมยเพอวางแผนพฒนาบคลากรอยางเหมาะสม ทราบจำนวนCNEU (continuing nursing education unit)ของบคลากรพยาบาลรายบคคล และทราบจำนวนชวโมงการอบรมของผ ช วยพยาบาล และพนกงานชวยการพยาบาล

โปรแกรมฐานขอมลดานสขภาพบคลากรคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เปน

องคกรทมบคลากรจำนวนมาก การทจะเขาถงขอมลสขภาพของแตละบคคลเปนไปไดยาก เมอมการตรวจสขภาพพนฐานใหกบบคลากร จงพบวา มปญหาในการเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล สงผลใหการรายงานผลชา การตดตามดแลสขภาพตอเน องเปนไปไดยากลำบาก อกทงขอมลทผบรหารตองการนำไปสการวางแผนและตดสนใจ ไมครบถวนสมบรณ การเฝาระวงโรคทอาจเกดจากการทำงาน ทำไดยาก ไมทน

เหตการณ ดงนนความจำเปนในการจดเกบขอมลทเปนระเบยบ ลดการซำซอนในการทำงาน และจะทำใหสามารถสบคนหาขอมลไดรวดเรว ประหยดเวลายงขน

การจดทำฐานขอมลดานสขภาพบคลากรในคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม มวตถประสงคเพอพฒนาระบบสารสนเทศในดานสขภาพของบคลากรในคณะแพทยศาสตร ใหไดขอมลสขภาพบคลากรทเปนระบบนำไปส การบรหารจดการเก ยวกบการดแลสขภาพของบคลากรในคณะแพทยศาสตรท มประสทธภาพมากขน

ขอดและขอจำกดของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลฝายการพยาบาล โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

ขอดของระบบสารสนเทศทางการพยาบาลมมากมายดงจะเหนไดจากประโยชนจากแตละโปรแกรมทไดกลาวไปแลวนน และหากมการพฒนาตอไปเชอวาจะสามารถใช ประโยชนจากระบบสารสนเทศทางการพยาบาลไดอกมหาศาล

แตขอจำกดท เกดข นกคอ การท อตรากำลงไมเพยงพอ เปนเหตใหการรวบรวมขอมลทำไมทนบางครงขอมลบางสวนจงยงไมเปนปจจบน และระบบฐานขอมลยงขาดการเช อมโยงกบหนวยงานอ น ๆของโรงพยาบาล / คณะแพทยศาสตรฯ ทำใหการใชงานยงทำไดไมเตมท ขอจำกดอกดานหน งเปนปญหาเกยวเนองจากคณะแพทยศาสตรฯ มการเปลยนแปลงระบบสารสนเทศโรงพยาบาล

อยางไรกตามเมอมการแกไขขอจำกดตาง ๆ แลวระบบสารสนเทศทางการพยาบาล ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม คงจะมการพฒนาไปในทางทดตอไป

50


⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

นยม สวรรณวงศ **

* วเคราะหงาน** พยาบาล ระดบ 6 หนวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอด งานการพยาบาลผปวยอายรศาสตร


ความเปนมาและความสำคญของปญหาการใส สายสวนหวใจและหลอดเล อดเพ อ

การตรวจวนจฉยและการรกษาโรคหลอดเลอดหวใจตบสามารถทำไดโดยการใสสายสวนหวใจ (catheter) ผานหลอดเลอดแดงทขาหนบ (femoral artery) หรอทขอมอ(radial artery) การใสสายสวนทางหลอดเลอดแดงทขาหนบเปนวธทนยมมาก เพราะหาหลอดเลอดไดงายสามารถใชสายสวนขนาดใหญได หลงจากตรวจเสรจจะดงสายสวนและทอนำสายสวนออกจากหลอดเลอดและกดแผลหามเลอดประมาณ 15 นาท

การใสสายสวนทางหลอดเลอดแดงทขาหนบอาจจะทำใหเกดภาวะแทรกซอนของหลอดเลอดแดงไดซงประกอบดวยภาวะเลอดออกใตผวหนง (hematoma)ภาวะเลอดออกจากแผล (bleeding) ภาวะลมเลอดอดตนหลอดเลอดแดง (arterial occlusion) เกดเลอดลดวงจรระหวางหลอดเลอดแดงและหลอดเลอดดำ (arterio-venous fistula) ภาวะ pseudoaneurysm ภาวะเลอดคงในชองเยอหมทอง (retroperitoneal hemorrhage) และneuropathy เปนตน (Davis,Vanriper, Longstreet,Moscucci & Arbor, 1997; Baim & Grossman,

2000) จากสถตของหนวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ระหวาง 1 มกราคม2546 – 31 ธนวาคม 2546 ในผปวยจำนวน 1,172 รายพบวา มภาวะแทรกซอนของหลอดเลอดแดงทใสสายสวนรอยละ 1.9

เมอเกดภาวะแทรกซอนทรนแรงอาจทำใหผปวยสญเสยเลอด เกดภาวะชอก หรออาจเสยชว ตไดมผลทำใหตองอยโรงพยาบาลนานขน และเสยคาใชจายเพมขน (Davis, Vanriper, Longstreet, Moscucci& Arbor, 1997) ดงน นการปองกนและควบคมปจจยเสยง จงมสวนสำคญในการปองกน และลดภาวะแทรกซอนนได รวมถงวธการหามเลอดทเหมาะสมและมประสทธ ภาพกม ส วนสำคญในการปองกนและลดภาวะแทรกซอนดวย (Beaver, 2002)

ปจจ ยท ม ความส มพ นธ ก บการเก ดภาวะแทรกซอนของหลอดเลอดทใสสายสวน ไดแก อวนภาวะความดนโลหตสง สงอาย (อายมากกวา 65 ป)เพศหญง ลนหวใจเอออรตครว (aortic insufficiency)ผปวยทเคยตรวจสวนหวใจมากอน ผปวยทมปญหา


ของหลอดเลอดแดงสวนปลาย ผปวยทไดรบยาปองกนการแขงตวของเลอด รวมถงขนาดของสายสวนทใชและเทคนคทใชในการหามเลอดหลงตรวจสวนหวใจและหลอดเลอด (Deligonul, Roth & Flynn, 1999;Beaver, 2002)

ว ธ การห ามเล อดหลงตรวจสวนห วใจและหลอดเลอดผานทางหลอดเลอดแดงท ขาหนบท ใชในหนวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอด โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม ม 2 วธ คอ การใชมอกดแผลและการใชเครองกดแผลรน C-clamp วธการใชมอกดแผล เปนวธทนยมใชกนมากทสด เพราะทำไดงายไมยงยากและเสยคาใชจายนอย (Deligonul, Roth &Flynn, 1999) แตเปนวธทแพทยหรอพยาบาลจะตองอยกบผปวยตลอดเวลา ขณะกดแผลวธนอาจจะทำใหแรงกดแผลไมคงท เนองจากการเมอยลาบรเวณนวมอของผกดแผล ทำใหเลอดไหลออกมาอก นอกจากนนผทกดแผลไมสามารถไปทำกจกรรม อน ๆ ได

สำหรบวธการใชเครองกดแผลเปนวธการทมประสทธภาพ แตผใชตองมความชำนาญในการใชเครองและตองดแลผปวยอยางใกลชด เพอปองกนการเลอนหลดของแปนกด (disc) จากตำแหนงทกดแผล รวมทงต องหม นคอยส ง เกตภาวะเล อดออกจากแผลและอาการเขยวบรเวณปลายเทาจากแรงกดทมากเกนไป

(Deligonul, Roth, & Flynn, 1999) แตมขอดคอแพทยหรอพยาบาลผกดแผลไมตองอยกบผปวยตลอดเวลา ทำใหมเวลาสำหรบประเมนอาการอน ๆของผปวย และสามารถดแลผปวยรายอนได

นอกจากนการกดแผลหามเลอดจะทำใหผปวยเจบปวดบรเวณแผลได ความเจบปวดจะกระต นระบบประสาทซมพาเธตก (sympathetic) ทำใหหลอดเลอดแดงหดตว มผลทำใหมชพจร ความดนโลหตและปรมาณเลอดทออกจากหวใจใน 1 นาท (cardiacoutput) เพมขน ทำใหหวใจตองทำงานหนกมากขนซงเปนผลเสยตอผปวย (Bally, Campbell, Chesnick& Tranmer, 2003)

ภาพท 1 การใชมอกดแผล

ภาพท 2 เครองกดแผล

ภาพท 3 การกดแผลดวยเครอง


จากความสำคญของการกดแผลหามเลอดในผปวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดดงทกลาวมาผศกษามความสนใจตองการศกษาผลของการกดแผลหามเลอดทงสองวธในดานภาวะแทรกซอนของหลอดเลอดทใสสายสวน ระยะเวลาในการกดแผล และระดบความเจบปวดแผลของผปวย ซงยงไมมการศกษาในประเทศไทยมากอน เพอเปนแนวทางในการใหการพยาบาลผปวย และเลอกใชวธกดแผลหามเลอดทเหมาะสมตอไป

วตถประสงคของการวเคราะหเพ อเปร ยบเทยบผลการกดแผลหามเลอด

โดยการใชมอกดและการใชเครองกดในผปวยทไดรบการตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดผานทางหลอดเลอดแดงทขาหนบ ในดานภาวะแทรกซอนของหลอดเลอดแดงท ใสสายสวน ระยะเวลาในการกดแผล และระดบความเจบปวดบรเวณแผลของผปวย

วธการวเคราะหเปนการศกษากงทดลองแบบสองกลมวดครง

เดยว และเลอกกลมตวอยางโดยใชวธการสมเขากลมโดยใหแตละกลมมลกษณะเหมอนหรอใกลเคยงกนมากทสดในดาน เพศ อาย นำหนกตว ระดบความดนโลหตและขนาดของทอนำสายสวน ในผปวยทไดรบการตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดผานทางหลอดเลอดแดงท ขาหนบ ทหนวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดงานการพยาบาล ผปวยอายรศาสตร โรงพยาบาลมหาราช-นครเชยงใหม จำนวน 50 ราย รวบรวมขอมลระหวางเดอนกมภาพนธ 2547 ถงเดอนพฤษภาคม 2547เปนเวลา 4 เดอน

เครองมอทใชในการรวบรวมขอมล คอ แบบบนทกขอมลทวไป แบบบนทกขอมลเกยวกบระยะเวลาทใชในการกดแผล ภาวะแทรกซอนหลงตรวจ มาตรวดระดบ

ความเจบปวดแผลแบบตวเลข (numerical ratingscale) และเคร องกดแผลหามเลอดสำหรบผ ปวยตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดรน compressor univer-sal system (C-clamp) ทไดผานการตรวจสอบความพรอมใชกอนนำมาใชกบผปวยทกครง โดยรวบรวมขอมลขณะกดแผลและหลงกดแผล 16 - 24 ชวโมง

วเคราะหขอมลทวไปของผปวย และขอมลเกยวกบการตรวจสวนหวใจและหลอดเลอดโดยนำมาแจกแจงความถ คำนวณหาคารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน เปรยบเทยบคาความแตกตางของภาวะแทรกซอน โดยใชสถตทดสอบฟสเชอร (Fisher exactprobability test) และเปรยบเทยบความแตกตางของระยะเวลาในการกดแผล และระดบความเจบปวดแผล โดยใชสถตทดสอบแมนวทนยย (Mann-WhitneyU test)

ผลการวเคราะหขอมลและอภปรายผล1. ภาวะแทรกซอนของกลมตวอยางหลงตรวจ

ขณะรอกลบหอผปวย พบวา มภาวะเลอดออกใตผวหนงเฉพาะในกลมทใชเครองกดจำนวน 4 ราย คดเปนรอยละ16 และไมพบภาวะแทรกซอนในกล มท ใชมอกดซ งแตกตางกนอยางไมมนยสำคญทางสถต และเสนผาศนยกลางของเลอดออกใตผวหนง ทเกดมขนาดนอยกวา 5 เซนตเมตร (X = 3.75, S.D. = 0.50) ภาวะเลอดออกใตผวหนงท เกดข น เปนภาวะแทรกซอนทไมรนแรง

2. ภาวะแทรกซอนของกลมตวอยางหลงตรวจ16 – 24 ชวโมง พบวา มภาวะเลอดออกเลกนอย(minor bleeding) 2 ราย คดเปนรอยละ 8.0 เทากนทงสองกลม และมรอยจำเลอดบรเวณแผล (ecchymo-sis) 3 ราย คดเปนรอยละ 12 ในกลมทใชมอกด และ2 ราย คดเปนรอยละ 8 ในกล มท ใช เคร องกด

53


ซงแตกตางกนอยางไมมนยสำคญทางสถต ผปวยทมภาวะเลอดออกในการศกษาน มเลอดออกปรมาณเลกนอย และสามารถกดแผลใหเลอดหยดไหลไดโดยไมตองไดรบเลอดทดแทน หรอตองปรกษาศลยแพทยเพอทำการผาตดแกไข

3. ระยะเวลาทใชในการกดแผลหามเลอด พบวาในกลมทใชมอกด คาเฉลย 11.0 นาท (S.D. = 2.5)และในกลมทใชเครองกด คาเฉลย 11.6 นาท (S.D. =3.45) ซงแตกตางกนอยางไมมนยสำคญทางสถตการศกษาคร งน กล มตวอยางไมไดรบยา heparinเพ อปองกนการเกดล มเลอดและใชทอนำสายสวนขนาดเลก ซงการใชขนาดของสายสวนทเลกจะทำใหการกดแผลใหเลอดหยดไหลไดงายกวาขนาดใหญ(Ammann, Brunner-La Rocca, Angehm, Roelli,Sagmeister & Rickli, 2003) จากสาเหตทกลาวมาทำใหเลอดหยดไหลงายอยแลว อาจมผลทำใหระยะเวลาท ใช ในการกดแผลห ามเล อดของท งสองกล มไมแตกตางกนในการศกษาครงน

4. ระดบความเจบปวดแผลขณะกดแผล พบวาในกลมทใชมอกด คาเฉลย 2.24 (S.D. = 1.85) และในกลมทใชเครองกด คาเฉลย 1.84 (S.D. = 2.03)ซงแตกตางกนอยางไมมนยสำคญทางสถต ระดบคะแนนความเจ บปวดท พบท งสองกล มอย ในระดบนอยอาจจะเปนไปไดวา ขณะทกดแผลหามเลอดยงมฤทธของยาชาอย เน องจากระยะเวลาต งแตฉ ดยาชาจนเร มกดแผลเฉล ยของกล มตวอยางท งสองกล มใกลเคยงกน โดยเฉลย 24.96 นาท ในกลมทใชมอกดและ 24.40 นาท ในกลมทใชเคร องกด ยาชาทใชในการตรวจสวนหวใจและหลอดเล อด ใช 2 %Lidocaine ซงเปนยาชาเฉพาะททมระยะเวลาออกฤทธปานกลาง ดดซมเขากระแสเลอดในปรมาณทตำมากและมคาครงชวต 7 – 30 นาท (สเพญ ภทรกจวาณช,

2542) ซงกลมตวอยางไดรบการกดแผลหามเลอดในชวงทยงมฤทธของยาอยพอด อาจมผลทำใหคะแนนระดบความเจบปวดแผล ขณะกดแผลตำกวาความเปนจรงไดและทำใหไมพบความแตกตางของการกดแผลทงสองวธ

5. ระดบความเจบปวดแผล 16 – 24 ชวโมงหลงตรวจ พบวา ในกลมทใชมอกด คาเฉลย 0.20(S.D. = 0.58) และในกลมทใชเครองกด คาเฉลย 0.76(S.D. = 0.58) โดยในกลมทใชมอกดมระดบคะแนนความเจ บปวดแผลต ำกว ากล มท ใช เคร องกดอยางมนยสำคญทางสถตทระดบ .05 (p = 0.004)ระยะนไมมฤทธของยาชาอย และผปวยทกรายสามารถลกจากเตยงไดแลว ดงนนความเจบปวดแผลนาจะเปนผลมาจากการกดแผลโดยตรง สาเหตท การกดแผลดวยเครองมระดบคะแนนความเจบปวดแผลมากกวาอาจเนองมาจากพนผวสมผสของแปนกดซงเปนพลาสตกมลกษณะแขงและกวางกวา ทำใหเนอเยอบรเวณนนไดรบการกระทบกระเทอนมากกวา การใชมอกดทนวมอจะมความนมมากกวา แตระดบความเจบปวดแผลของทงสองกลมอยในระดบนอยมาก

ประโยชนทไดรบจากการวเคราะห1. เป นแนวทางในการเล อกใช ว ธ กดแผล

หามเลอดทเหมาะสมสำหรบผปวยหลงตรวจสวนหวใจและหลอดเลอด

2. ไดแนวทางในการใหการพยาบาลผ ปวยขณะไดรบการกดแผลหามเลอด

ขอเสนอแนะในการนำผลการวเคราะหไปใชจากการวเคราะหงานครงน พบวา ผปวยหลงตรวจ

สวนหวใจ และหลอดเลอดผานหลอดเลอดแดงทขาหนบทไดรบการกดแผลหามเลอดโดยการใชมอกดและการใชเครองกด ไมมความแตกตางกนในดานภาวะแทรกซอนระยะเวลาในการกดแผล ระดบความเจบปวดแผล


เอกสารอางองสเพญ ภทรกจวาณช. (2542). ยาชาเฉพาะท (Local Anesthetics). ใน คณาจารยภาควชาเภสชวทยา วพม. (บรรณาธการ.),

สาระสำคญวชาเภสชวทยา. (หนา 162 – 165). นนทบร : บรษท เอส. อาร. พรนตงแมสโปรดกส จำกด.Ammann, P., Brunner-La Rocca, H. P., Angehrn, W., Roelli, H., Sagmeister, M. & Rickli, MD. H. (2003).

Procedural complications following diagnostic coronary angiography are related to the operator,sexperience and the catheter size. Catheter Cardiovascular Intervention, 59(1), 13 - 18.

Baim, S. D. & Grossman, W. (2000). Complication of cardiac catheterization. In Baim, S. D. & Grossman,W. (Ed.). Grossman, s cardiac catheterization, Angiography, and Intervention. (6th ed.) (pp.35 - 68). Philadelphia : Lippincott Williams & Wilkins.

Bally, K., Campbell, D., Chesnick, K. & Tranmer, E. J. (2003). Effects of patient - controlled musictherapy during coronary angiography on procedure pain and anxiety distress syndrome. CriticalCare Nursing, 23(2), 51 - 58.

Beaver, K. (2002). Femoral artery hemostasis with the FemoStop compression system : The importanceof proper dome placement. Cath Lab Digest, [On-line] Available WWW : www.cathlabdigest.com/cld/displayTOC.cfm?issueID=archive/CurrentIssue14-Oct-2002-02-12-36

Davis, C., Vanriper, S., Longstreet, J., Moscucci, M. & Arbor, A. (1997). Vascular complications ofcoronary intervention. Heart & Lung, 26(2), 118 - 127.

Deligonul, U., Roth, R. & Flynn, M. (1999). Arterial and venous access. In M. J.Kern (Ed.). The cardiaccathterization handbook (3nd ed.) (pp. 51 - 122). St. Louis : Mosby.

ขณะกดแผล ยกเวนระดบความเจบปวดแผลหลงตรวจ16 – 24 ช วโมงท การใชมอกดแผลตำกวาการใชเครองกดแผล ซงระดบความเจบปวดอยในระดบนอยมากแสดงวาการใชเครองกดแผลมประสทธภาพใกลเคยงกบการใชมอกดแผล ซงสามารถนำมาใชทดแทนการใชมอกดแผลได โดยเฉพาะในกรณทมบคลากรไมเพยงพอหรอมผปวยในความดแลหลายรายในคราวเดยวกนซงการกดแผลโดยการใชเครองกดแผล ทำใหมเวลาดแลผปวยรายอนไดในขณะททำการกดแผล

ผ ว เคราะห จ งม ข อเสนอแนะในการนำผลการวเคราะหไปใชดงน

1. ควรนำแนวทางในการใหการพยาบาลผปวยขณะไดรบการกดแผลหามเลอดไปใชในหอผ ปวย

โดยเฉพาะการนำเครองวดความดนโลหตแบบสปรงสำหรบวดแรงกดแผลในการฝกกดแผลหามเลอดสำหรบบคลากรใหม

2. ควรนำมาตรวดความเจบปวดแบบ numeri-cal rating scale ไปใชประเมนระดบความเจบปวดในผปวยทไดรบการกดแผลหามเลอด

3. ควรนำผลระด บความเจ บปวดท ได จากการศกษาไปใชในการใหสขศกษาผปวยกอนไดรบการตรวจสวนหวใจและหลอดเลอด เพราะการทผปวยไดรบร ถงระดบความเจบปวดกอน จะทำใหผ ปวยพรอมทจะรบความเจบปวด ชวยลดความวตกกงวลและเพมความอดทนตอความเจบปวดของผปวยได

55


⌫⌫⌫⌫⌫

⌫⌫⌫ ⌫⌫⌫ ⌫⌫⌫ ⌫⌫⌫ ⌫⌫⌫

หอผปวยโสต 1 - 2 งานการพยาบาลผปวยทวไปและหอผปวยพเศษ 3 งานการพยาบาลผปวยพเศษ

ชอโครงการ โครงการปองกนเยอบชองปากอกเสบในผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบด

กรรมการ นางวราภรณ วภาสวงศ หวหนาหอผปวยโสตฯ 1นางสาวศรขวญ สดใจ พยาบาลหอผปวยโสตฯ 1น.ส. ธรชนก จนตะ พยาบาลหอผปวยโสตฯ 2นางสรภ แสนสมบต พยาบาลหอผปวยพเศษ 3พญ. สายสวาท ไชยเศรษฐ อาจารยภาควชาโสต ศอ นาสก วทยา

ทปรกษาโครงการ ร.ศ. พญ. ยพา สมตสวรรค ภาควชาโสต ศอ นาสกวทยาร.ศ. ฉววรรณ ธงชย ภาควชาการพยาบาลศลยศาสตร คณะพยาบาลศาสตรกรรมการพฒนาคณภาพ ห คอ จมก (PCT-ENT)

ระยะเวลาดำเนนการ เรมใชแนวปฏบตในหอผปวยโสตฯ 1 - 2 เดอนตลาคม 2546ขยายผลสหอผปวยพเศษ 3 มกราคม 2548

หลกการและเหตผลหอผปวยโสตฯ 1 - 2 มผปวยมะเรงศรษะและคอ

เขารบบรการเปนอนดบหนง ถงรอยละ 80 ของจำนวนผ ป วยท เข าร บบร การท งหมด โดยใหการร กษาดวยวธการผาตด ฉายรงส ใหยาเคมบำบด และหรอฉายรงสรวมกบยาเคมบำบด ขนอยกบความพรอมของผปวยและญาต แผนการรกษา และระยะของโรคท ดำเนนอย ซ งเกดภาวะแทรกซอนในชองปากสงโดยเฉพาะเยอบชองปากอกเสบทเกดขนเกอบทกราย

จากรายงานตวชวดคณภาพของหอผปวย โสต นาสกลารงซ 1 และ 2 ในเดอนพฤษภาคม ถงเดอนกรกฎาคม2546 พบผปวยเกดเยอบชองปากอกเสบถง 23 รายจากผปวยทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบดทงหมด 25 ราย ซงสงถงรอยละ 84

ดงนนหอผปวยโสตฯ 1 - 2 จงสนใจจดทำโครงการปองกนเย อบชองปากอกเสบในผ ปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบดโดยนำหลกฐานเชงประจกษทเกดจากการทบทวนความร

* โครงการพฒนาคณภาพอยางตอเนอง (CQI)


จากผลการวจยทมอย มาพฒนาคณภาพการปฏบตเพอลดการเกดเยอบชองปากอกเสบ บรรเทาความทกขทรมานของผปวย ทำใหระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาลและคาใชจายของโรงพยาบาลลดลง

จากการนำแนวปฏบตปองกนเย อบชองปากอกเสบมาใชในหอผปวยโสตฯ 1 - 2 พบวา การเกดเยอบชองปากอกเสบในผปวยกลมนลดลง จากการเกบรวบรวมขอมลต งแตเดอนตลาคม 2546 ถงเดอนสงหาคม 2547 เกดเยอบชองปากอกเสบเพยงรอยละ23.81 จงขยายผลการใชแนวปฏบตสหอผปวยพเศษ 3ตงแตตลาคม 2547วตถประสงค

เพ อป องก นการเก ดเย อบ ช องปากอกเสบของผปวยมะเรงศรษะและคอทไดรบรงสรกษาและหรอไดรบยาเคมบำบดในหอผปวยโสตฯ 1 - 2 และพเศษ 3ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. จำนวนผปวยฉายรงสและใหยาเคมบำบดเกดเยอบชองปากอกเสบลดลง

2. ระยะเวลานอนโรงพยาบาลและคารกษาพยาบาลลดลงตวชวด / เปาหมาย

จำนวนผปวยทเกดเยอบชองปากอกเสบลดลงนอยกวารอยละ 30การดำเนนการ

ระยะท 1 ตงแตเดอนพฤษภาคม 2546 ถงกนยายน 2547

1. แตงตงคณะทำงาน2. กำหนดระยะเวลาดำเนนโครงการ ตงแต

เดอนพฤษภาคม 2546 ถงธนวาคม 25483. กำหนดวธการประเมนและผลลพธ4. สบคนผลงานเช งประจ กษ พจารณา

ความเหมาะสมและความเปนไปไดในการนำมาใชในหอผปวย

5. ร างแนวปฏบ ต โดยผานความเห นชอบของผทรงคณวฒและผปฏบต

6. ให ความร เก ยวก บการใช แนวปฏ บ ต แกบคลากรผปฏบต

7. ทดลองปฏบ ต ประเมนผลการทดลองและปรบปรงแกไข

8. ประกาศใชแนวปฏบต9. ตดตามประเมนผลการปฏบตอยางตอเนอง

ผลลพธครงท 1 เดอนตลาคม 2546 ถงสงหาคม

2547เกดเยอบชองปากอกเสบรอยละ23.81 (N = 41)

ครงท 2 เดอนกนยายน ถงธนวาคม 2547เกดเยอบชองปากอกเสบรอยละ22.22 (N = 18)

10. ขยายผลโครงการสหอผปวยพเศษ 3 เดอนตลาคม ถงธนวาคม 2548ผลลพธครงท 1 เดอนมกราคม ถงกรกฎาคม

2548เกดเยอบชองปากอกเสบรอยละ21.95 (N = 41)

ครงท 2 เดอนสงหาคม ถงธนวาคม 2548อยระหวางการเกบรวบรวมขอมล

แนวปฏบตทางคลนกการปองกนเยอบชองปากอกเสบในผ ป วยมะเร งศ รษะและคอท ได ร บร งส ร กษาและยาเคมบำบด หอผปวยโสตฯ 1 - 2 และพเศษ 3KawanKo, I., Long, L., Hodgkinson, B., & Evan,D., 1998. (level 4 evidence)

1. การพทกษสทธผปวย1.1 ประเมนภาวะเย อบชองปากอกเสบ

ผปวยกอนไดรบรงสรกษาและยาเคม

57

ปท 11 ฉบบท 1 มกราคม - ธนวาคม 2548 58บำบดทกราย

1.2 ใหขอมลการฉายรงสและยาเคมบำบดภาวะแทรกซอนทอาจเกดขนแกผปวยและญาตทกราย

1.3 สงผ ปวยพบทนตแพทยเพ อตรวจสขภาพชองปากกอนการรกษาทกราย

2. การประเมนภาวะเยอบชองปากอกเสบผปวย2.1 การประเม นภาวะเย อบ ช องปาก

อกเสบผปวย ใชแนวทางการแบงระดบเยอบชองปากอกเสบของ WHO ดงนระดบ 0 ไมมอาการระดบ 1 เจบปาก แตไมมแผลระดบ 2 เจ บปาก มแผล แต

สามารถรบประทานอาหารและนำไดตามปกต

ระดบ 3 ร บประทานได เฉพาะอาหารนำเทานน

ระดบ 4 รบประทานอาหารหรอดมนำไมไดเลย

2.2 ประเมนเยอบชองปากผปวยทกสปดาห3. แนวทางการปองกนเยอบชองปากอกเสบ

3.1 การดแลสขภาพในชองปาก- แปรงฟนและลนอยางถกวธหลง

รบประทานอาหารทกมอ- ฝกอาปากทกวน ๆ ละ 5 - 6 ครง- กรณทแปรงฟนไมได ตองบวนปาก

ทกคร งหลงร บประทานอาหารหรอดมอาหารนำ

- กรณ ท ให อาหารทางสายยางต อ งบ วนปากหร อแปรงฟ นหลงไดรบอาหารทกมอ

3.2 การรบประทานอาหารและนำ- รบประทานอาหารครบ 5 หม

- งดอาหารท มรสจด หรออาหารหมกดอง

- ดมนำอยางนอยวนละ 6 - 8 แกว- กรณไดรบอาหารทางสายยางเพมนำ

ระหวางมอ 100 ม.ม. และเพมนำหลงใหอาหารทางสายยาง 100 ม.ม.ถาไมมขอจำกด

4. การใหความร4.1 ใหความรแกผปวยและญาต

- เร องการปฏบตขณะไดรบรงสรกษาและยาเคมบำบด

- ทบทวนความรผปวยทก 2 - 4สปดาห

- ใหความรซำเมอพบผปวยปฏบตไมถกตอง

4.2 การใหความรแกเจาหนาท- ใหความร เก ยวกบแนวปฏบต

การปองกนเยอบชองปากอกเสบแกเจาหนาททกคน

- ใหความร เก ยวกบแนวปฏบต การปองกนเยอบชองปากอกเสบแกเจาหนาท ใหมหรอเจาหนาท หมนเวยนเขามาปฏบตงานในหอผปวยทกคน

- ทบทวนความรเจาหนาททกป5. การดแลตอเนอง

5.1 ประเมนภาวะเย อบชองปากอกเสบอยางสมำเสมอทกสปดาหตงแตเรมฉายรงสจนกระทงจำหนายออกจากโรงพยาบาล

5.2 ตดตามประเมนการปฏบตตามแนวทางปฏบตทกป

5.3 รายงานการเกดเย อบชองปากและ


เกบรวบรวมจำนวนการเก ดเย อบชองปากอกเสบทก 6 เดอน

5.4 ว เคราะห หาสาเหตการเก ดเย อบ ชองปากอกเสบในผ ปวยแตละรายและหาแนวทางแกไข

5.5 ตดตามนเทศการปฏบตตามแนวทางปฏบตอยางสมำเสมอ

6. การพฒนาคณภาพ6.1 ทบทวนการใชแนวทางปฏบต วเคราะห

สาเหตการเกดเยอบชองปากอกเสบ

ปญหาและอปสรรคในการใชแนวทางปฏบตและปรบปรงวธการปฏบตใหมความเหมาะสมตอการใชทก 6 เดอน

6.2 สบคนผลงานเชงประจกษ (evidencebased practice) ในการปองกนเยอบชองปากอกเสบ เพอนำมาปรบปรงแนวทางปฏบตใหทนสมย และมประสทธภาพมากขน

6.3 ขยายผลการใชแนวปฏบตสหอผปวยอนทมผปวยลกษณะคลายคลงกน

เอกสารอางองประยทธ โรจนพรประดษฐ. (2544). Head and neck cancer. ใน วชาญ หลอวทยา และคณะ (บรรณาธการ),

Manaul of Radiation Oncology (หนา 1 – 42). กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.พวงทอง ไกรพบลย และคณะ. (2541). Advanced radiation therapy. ใน วรชย รตนธราธร (บรรณาธการ),

ตำรารกษาโรคมะเรง 2. (หนา 110 – 124). กรงเทพฯ : เยยรบคพบลชเชอร.วชาญ หลอวทยา. (2544). Principles of radiation oncology. ใน วชาญ หลอวทยา และคณะ (บรรณาธการ),

Manual of radiation oncology (หนา 1 - 20). กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.วมลวรรณ เลศวงศเผาพนธ. (2546). การปองกนและลดความรนแรงของอาการเยอบชองปากอกเสบในผปวยมะเรง

ทไดรบยาเคมบำบด : การบำบดทางการพยาบาล : วถสการพฒนาคณภาพ. การประชมวชาการภาควชาการพยาบาลศลยศาสตร ครงท 9. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล. วนท 18 – 20 สงหาคม 2546.

วรชย รตนธราธร (บรรณาธการ). (2543). การรกษาโรคมะเรงในสหสวรรษใหม 2000. (หนา 347 – 381). กรงเทพฯ :โฮลสตกพบลชซง จำกด.

สภาวด ประคณหงสต และสมยศ คณจกร. (2544). ตำรา โสต ศอ นาสกวทยา. กรงเทพฯ : โฮลสตกพบลสชง.สมจต หนเจรญกล. (2536). การพยาบาลผปวยมะเรง. ใน พรศร คดชอบ และคณะ (บรรณาธการ), มะเรงวทยา

(Principle of Oncology) (หนา 200 - 220). กรงเทพฯ : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.KawanKo, I., Long, L., Hodgkinson, B., & Evan, D. (1998). The effectiveness of strategies for

preventing and treating chemotherapy and radiation induced oral mucositis in patients withcancer. Adelaide : The Joanna Briggs Institute for evidence based practice and midwifery.

Martin, N., Srisukol, S., Kunpradist, O., & Suttajitm, M. (1999). Cancer survival in Chiang Mai Thailand.In R. Sankarannayanan, R. J. Black & D. M. Parkin (Eds.), Cancer survival in developingcontries (pp.101 – 121). France : Lyon.

Stetler, C. B. (2001). Updating the Stetler Model of research utilization to facillitate evidence basedpractice, Nursing Outlook, 49(6), 272-279.

59


จนทรเพญ ปนแกว **

* สงประดษฐ** หวหนาผชวยพยาบาล หอผปวยหนกโรคหวใจและหลอดเลอด งานการพยาบาลผปวยอายรศาสตร

โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหมทปรกษา คณนภา ภปะวะโรทย (ผตรวจการพยาบาล) คณพรรณรตน บญโถ (หวหนาหอผปวย)และคณนตยา ภมข (พยาบาลประจำการหอผปวย)

หลกการและเหตผลผ ป วยท เข าร บการร กษาในหอผ ป วยหนก

โรคหวใจและหลอดเลอด เปนผปวยประเภททตองการการดแลรกษาทซบซอนเปนพเศษมากกวาผปวยทวไปโดยมการทำหตถการและการเจาะเล อดบอยคร งซงอาจทำใหเกดความเสยงหลาย ๆ ดานตอบคลากรทางการพยาบาล และทำใหเกดความรสกไมปลอดภยและม นคงท งดานรางกายและจตใจจากการทำงานปจจบนหนวยปฏบตการตรวจเลอดไดผลตหลอดแกวสำหรบบรรจเลอดเปนระบบสญญากาศ ซงบคลากรทางการพยาบาลจำเปนตองแทงเขมลงตรงจกหลอดแกวเพ อใหระบบสญญากาศดดเลอดลงในหลอดแกวทำใหเกดความเสยงตอการถกเขมทมแทงมอ

ดงน นผ จ ดทำจงไดหาวธ การแกปญหาโดยสรางอปกรณสำหรบพยงหลอดแกวบรรจเลอด (tubeholder) เพอชวยลดโอกาสและปองกนความเสยงจากเขมท มแทงท จะเกดข นกบบคลากรทางการแพทยตามนโยบายของคณะกรรมการปองกนและควบคมโรคตดเชอของฝายการพยาบาล

การปฏบตกอนการประดษฐนวตกรรม

การปฏบตเมอประดษฐนวตกรรม


วสดอปกรณทใช1. กระปองพลาสตกใสมฝาปด 1 ใบ นำฝาปด

มาเจาะร ขนาดและจำนวนตามทตองการ

2. ดนนำมน 2 กอนสำหรบใสในกระปองพลาสตก

3. หลอดฉดยาขนาด 20 ซซ 2 อน และขนาด10 ซซ 1 อน

61


คาใชจาย1. กระปองพลาสตกใสมฝาปด 1 ใบ 10 บาท2. ดนนำมน 2 กอน 10 บาท3. แถบกาวสตาง ๆ 5 บาท

รวม 25 บาท / ชด

หมายเหต หนวยงานจดทำอปกรณสำหรบพยงหลอดแกวบรรจเลอด (tube holder)จำนวน 2 ชด รวมคาใชจาย 50 บาท

ประโยชนทไดรบ1. สามารถลดโอกาสเกดความเสยงจากเขมทมแทงมอทจะเกดขนกบบคลากรทางการพยาบาล2. สามารถปองกนความเสยงจากเขมทมแทงมอทจะเกดขนกบบคลากรทางการพยาบาล3. ทำใหบคลากรทางการพยาบาลเกดความรสกปลอดภย มนคงทงดานรางกายและจตใจจากการทำงาน

62


ศศพร กงถน **อดศกด ศรจา ***

* สงประดษฐ** พยาบาล ระดบ 6 หอผปวยออรโธปดกสชาย 1 และ 4 งานการพยาบาลผปวยออรโธปดกส

โรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม*** ผชวยพยาบาล หอผปวยออรโธปดกสชาย 1 และ 4 งานการพยาบาลผปวยออรโธปดกส


หลกการและเหตผลผปวยออรโธปดกสท ไดรบอบตเหตกระดก

ตนขาหก สวนใหญในระยะแรกจะไดรบการรกษาโดยการดงถวงนำหนกและตามดวยการผาตดใสวสดยดตรงกระดกไวภายในรางกาย ชวงระยะดงถวงนำหนกผปวยเหลานมกจะถกจำกดการเคลอนไหวของอวยวะสวนขาขางท หก ทำใหขอเขามการเคล อนไหวนอยหรอผปวยบางคนจะไมสามารถเคลอนไหวขอเขาไดเลยโดยเฉพาะอยางยงผปวยทดงถวงนำหนกขาบน Bohlerbroun หรอวางบนหมอน ชวงระยะตอมา เมอมการผาตดใสว สดย ดตรงกระดกไว ภายใน ผ ป วยเหลาน ก ย งคงถกจำกดการเคล อนไหวของขอเข าตออกประมาณ 2 - 3 วน

การท อวยวะสวนขาและเขาไมไดเคล อนไหวทำใหกระทบตอการไหลเวยนโลหตภายในอวยวะนน ๆและทำใหเกดการตงตวของเอนยด (ligament) ทขอเขาสงผลใหมการดงรงขอในทางอหรอเหยยด หรอการทไมไดเคล อนไหวขอ อาจทำใหมแคลเซยมไปเกาะท กล ามเน อรอบ ๆ ขอ ทำใหข อถ กยดตดแขงจนเกดขอตดแขงขนได และจากการดแลผปวยทผานมา

เมอสงผปวยทำกายภาพบำบดพบวา1. ผปวยบางรายไมสามารถงอขอเขาไดหรอ

งอไดเพยงเลกนอย2. บางรายตองใชเครอง continuous passive

motion ชวยเพมการงอเขา3. มความเจบปวดมากในระยะแรกของการเรม

กายภาพบำบด4. ใชเวลานานหลายวนจงจะสามารถงอเขา

ไดมากกวา 90 องศาตามเกณฑมาตรฐานจากผลทเกดกบผปวย ทำใหทมผดแลผปวย

ออรโธปดกสชาย 1 มแนวคดทจะทำใหผปวยไดรบการเคลอนไหวขอเขาเรวข น โดยเร มต งแตวนแรกหลงผาตด จงไดทำการประยกตเคร องงอเขาข นจากอปกรณ Bohler braun ท มอย ในหอผ ปวยใหสามารถใชงานไดมากขน ไดแก ใชวางขาใหสงขนซงชวยลดอาการบวม และสามารถใชบรหารขอเขาใหเกดการเคลอนไหวของขอไดตลอดเวลาทตองการอปกรณชนดน ตอมาไดพฒนารปแบบใหมความสะดวกใชมากขน (ดงแสดงในรป)


วตถประสงค1. เพอใหขาขางทผาตดลดอาการบวม2. เพ อใหเขาไดมการเคล อนไหวไดเรวข น

หลงผาตด3. เพ อปองกนและลดภาวะขอเขาตดแขง

หลงผาตดอปกรณทใช

1. ทอ PVC สเหลองขนาด 3/8 หรอ 3 หนจำนวน 3 เสน

2. ขอตอ 3 ทาง จำนวน 50 ตว3. ขอตองอ จำนวน 10 ตว4. กาวสำหรบตอทอ PVC 2 กระปอง

5. ฟองนำ ขนาด 20 x 70 ซ.ม. 1 ชน6. ฟองนำ ขนาด 20 x 30 ซ.ม. 1 ชน7. ผาใบขนาดความยาว 1 เมตร 1 ชน8. นำหนก9. เชอก 1 เสน

10. รอก 1 ตว11. ตะขอ 1 ตว

วธการทำ- เขยนแบบโครงสรางเปนรปรางของแบบ

ทตองการ เพอใหเขาใจในการตดตอ- ใชขอตอ 3 ทาง วางเปนรปรางของแบบ

ทสำหรบวางขา แลววดระยะความยาวทจะใช แลวตดทอตามทวดได เชอมเขากนดวยกาว เพอใหเกดความแขงแรง

- การทำมมสำหรบปรบหมนทำมม เพอใหผปวยสามารถงอเขาไดตามมมทตองการ โดยนำทอทตดไปลนไฟเพอใหทอออนตว แลวสอดเขากบขอตอ 3 ทาง หมนทอใหหลวมไดท แลวเอาออกแชนำ เพอใหทอแขงตวเรวขนกอนนำไปสอดเขากบขอตอทจะใชหมนทำมม

- ไดแบบทวางขาแลว จงทำฐานบน - ลางของทวางขา โดยใชแนวทางขนตอนเดมในการทำฐานบน - ลางของทวางขา คอใชขอตอ 3 ทาง วางเปนรปแบบแลวจงตดทอเชอมตอกนดวยกาว เพอใหไดแบบฐานบน - ลาง เหมอนกน แลวจงประกอบแบบฐานบน - ลางเขาดวยกน โดยใชทอเชอมตอทากาว และใชคอนยางทบใหแบบเขารองโดยเรว กอนทกาวจะแหงทำใหแบบผดรป

- ทำการวดมมของตนขา แลวทำการเชอมตอทอในมมงอของตนขาระหวางฐานบน - ลางเขาดวยกน

- ทำการตอทอทปลายเทาใหสงขนไป เพอทจะไดทำทใสรอก หลงจากนนกเชอมตอทอเพอยดโครงดานบนใหแขงแรง ใชเชอกมดสวนปลายของฐานบนดานในผานขนไปบนรอก ผานลงมายงตนขาโดยทปลายเชอก


สวนตนขาผกตดกบตะขอไว- ทำการตดเยบฟองนำกบผาใบใหไดแบบ

ทสวยงาม ใชรองขาหลงจากผปวยไดรบการผาตดใสวสดยดตรงภายในของกระดกตนขา

วธการนำมาใช- วางเคร องงอเขาประยกตบนเตยงผ ปวย

โดยใหตะขอท ผกกบปลายเชอก คลองตดฐานไวเพอใหสวนทวางขายกสงและขนานกบพน

- ยกขาผ ปวยขางท ทำผาตดวางบนเคร องงอเขาประยกต ขาจะถกยกสงไว

- เม อต องการบร หารข อ เข า ให ได ร บการเคลอนไหว ใหผปวยใชมอปลดตะขอ แลวดงเชอกขน - ลง เขาผปวยจะมการเหยยดและงอตามจงหวะขนลง

- เมอตองการพกขาใหอยนง ใหคลองตะขอเกบไวทเดม

งบประมาณเครองงอเขาประยกต หนวยละ 750 บาท

ผลการทดลองใชเมอนำไปทดลองใชกบผปวยจำนวน 7 ราย พบวา

เมอผปวยกลบจากหองผาตด สามารถใชอปกรณนรองขาให ส ง เพ อลดอาการบวมแทนการใช หมอนได ขณะเดยวกน ผปวยสามารถขยบขอเขาใหขาเหยยดหรองอไดตลอดเวลาทตองการ ซงชวยใหมการไหลเวยนเลอดดขน และลดการดงรงของเสนเอนบรเวณขอเขาผปวยทกคนเมอสงทำกายภาพบำบดในอก 2 วนตอมาพบวา สามารถทำกายภาพบำบดไดต งแตเร มแรกโดยมความเจบปวดเพยงเลกนอย อาการบวมลดลงไมมผปวยรายใดตองใชเครอง continuous passivemotion ช วย และสามารถงอเข าได ตามเกณฑทแพทยตองการ กอนจำหนายออกจากโรงพยาบาล

ในการสอบถามความคดเหนของผปวย พบวาผปวยมความพงพอใจตอการใชอปกรณทกรายคดเปนรอยละ 100 โดยรสกสบายขณะวางขาพกไวบนอปกรณสามารถเคลอนไหวเหยยดและงอเขาไดเรวหลงผาตดทำใหไดบรหารกลามเนอสวนอน เชน มอและแขนขณะทำการออกกำลงเหยยดและงอเขาดวย สำหรบความคดเหนของทมแพทย พบวา แพทยพงพอใจมากเพราะเปนอปกรณทใชไดด มประโยชนตอการรกษาผปวย

สำหรบในสวนของผ ปฏบตงานในหอผ ปวยไดสอบถามความคดเหนตออปกรณน โดยแบงระดบเปนเหนดวยมาก ปานกลาง นอย จากเจาหนาทจำนวน 17ราย พบวา ความเหนวาอปกรณมความสะดวกและงายในการนำไปใช รปลกษณะอปกรณเหมาะสมกบสภาพการบาดเจบ ประสทธภาพเมอเปรยบเทยบกบการวางขาบนหมอนภายหลงผาตด อยในระดบมากทกคนคดเปนรอยละ 100 เชนเดยวกบความร สกพงพอใจตออปกรณซงมความเหนระดบมากทกคน คดเปนรอยละ100 เชนกน

สรปเคร องงอเขาประยกตชนดน เปนอปกรณ

ทมประโยชนตอการดแลผปวยกระดกตนขาหกมากโดยชวยทำใหผปวยสามารถเคลอนไหวขอเขาไดทนทหลงผาตด ลดปญหาขอตดแขงได ลดบวม สามารถทำกายภาพบำบดไดเร วข น ซ งช วยลดระยะเวลาการนอนโรงพยาบาลได อปกรณชนดนสามารถใชทดแทนเครองงอเขา (continuous passive motion)ทมราคาแพงและมจำนวนจำกดได การผลตสามารถทำไดเองโดยเจาหนาทภายในหอผปวย มราคาตนทนเหมาะสม เปนอปกรณทเคลอนยายไดงาย นำหนกเบาสะดวกตอการนำมาใชกบผปวยมาก

65


* พยาบาล ระดบ 6 หนวยตรวจฉกเฉน งานการพยาบาลผปวยนอกและผปวยฉกเฉน ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

ศรทย สทพย *

ไดรบทราบขาวม ทนนปปอน (Nippon) มาเกยวกบการดแลผปวยอบตเหตและฉกเฉน กเลยส งใบสม ครผ านฝ ายการพยาบาล เพ อไปช งดำกบประเทศอน ๆ แลวทางฝายการพยาบาลกบอกวาทางโนน (Japan – แจแปน) ตอบรบมาแลววาเลอกผมกเลยเปนทไปทมาของการไดรบทนดงานครงน

การเตรยมตวกอนไปดงาน – อนดบแรกทสำคญนาจะเปนเรองการเตรยมเรองภาษา เพราะไดขาวมาวาคนญป นไมคอยพดภาษาองกฤษกน กไปสอดสองและสอดสายหาท เรยนภาษา ดวยความท ไมเคยร เรองภาษาญปนเลยและจะไประยะใกล กเลยตดสนใจไม เล อกเร ยนการเข ยน แต เล อกเร ยนการพ ดและวฒนธรรมของญปน เพอจะไดไม (คอย) เปนปญหาดานการสอสารและทำตวเปอ เปน แถวนน

ตอมากเตรยมเรองของทระลก (O miyage –โอมยาเงะ) เพราะหากเราไปเปนแขก หรอไปบานใครท ญ ป น ตองม ของท ระล กต ดไม ต ดม อไปดวยเพอเปนใบเบกทางและเปนประเพณของญปนจรง ๆท พ งของผมในยามน ก คอถนนคนเดนวนอาทตยและไนทบารซา ซงไดรบความกรณาจากหวหนาหนวยตรวจฉกเฉน (พปย) พาไปซอในวนทพายถลมเชยงใหมไดของมามากมายแบบสวยหรดเรด ราคากนเองนะครบ

ตองไปทำพาสปอรตและวซา พาสปอรตไมมปญหาเพราะให เจ าหน าท ของโรงพยาบาลเป นผ ทำให คาธรรมเนยม 300 บาท ไดพาสปอรตมา หนาสมด

จะเปนสนำเงน เขยนบอกวา ”หนงสอเดนทางราชการ”มอาย 2 ป ตางจากพาสปอรตทวไปทมปกสแดงเลอดหมพอมาถงการทำวซา ตองเอาแบบฟอรมโดยการโหลดทางอนเตอรเนต แลวไปยนทกงสลญปน (ทางไปโรบนสน)พอคณทนหวเอ ย กวาจะผานกต ง 3 รอบแนะเพราะวารายละเอยดขาดโนนนด น หนอย ว ยตองเมลไปหาทางญปนใหแฟกซมาบาง โทรฯ มาคยบางเกอบจะตดสนใจไมไปเสยแลว เพราะวามนขอยากจรง ๆเลยคดไปเองวา คงกลวเราไปดงแถวโนนกระมงเพราะเรามนกหนาตาดมากคนหนง ออ

ไดวซาแลวกไปซอตวเครองบน ไปบรษททองเทยวแหงหนง ตวกมแบบตวเดอน ตว 45 วน ตว 2 เดอนและตวป ราคากเพมขนตามเวลานะครบ ตวเดอนกถกหนอย ต วปแพงท สด หากไปข นท กรงเทพฯ(คนญปนเรยกวา บางกอกก) กตองไปสายการบนอนเรารกรกประเทศไทย กเลยเลอกสายการบนไทยรกคณเทาฟา เพราะนงจากเชยงใหมไปลงกรงเทพฯแลวกรงเทพฯ ไปลงทนารตะ (ญปน) ไดครบแลวกเตรยมตวไปซอของและเกบกระเปา ออ การดำเนนการทงหมดเนย โดยมากแลวตองดำเนนการเองนะครบหากรอคนมาชวยเหลอหรอชแนะ คงจะไมสำเรจครบฉะนนใครจะไปดงานตางประเทศขอเรยนวาคณตองลยเอง

ไปซ อของยงชพนะครบ พวกมามา บะหม หมหยอง โจกซอง นำปลา (ญปนไมมนำปลา) กาแฟและของใชบางอยางทจำเปน เชน สบ ยาสฟน เจลใสผม


ของทกอยางตองเตรยมไว เพราะไดขาววาของแพงมากและแมบอกวา “อยาหวงพงนำบอหนา” กเลยเตรยมไปหมด ไมเวน เขม ดาย สำคญกคอยาทจำเปนตองใชทกระบบ เตรยมไปหมด เพราะวาหากเจบไขไดปวยมาจะไดประทงอาการไดครบ

วนเดนทางไดเพอนทแฟลต (แหมมนภาพร-สาวหองผาตดหวใจ) ขบรถมาสงแลวพ ๆ นอง ๆมาสงกนถวนหนาพดำ พตอย พลกษณ พปย นองกอยพฟน พกง มากนประมาณ 3 รถทหาร ผมเคยไปตางประเทศ แตไมใจหายเหมอนครงน เพราะวาเคยไปประเทศทพดภาษาองกฤษได แตกอยางวานะครบ theshow must go on. – เอาตงหนาเปนไป กเลยไมคอยหวนใจเทาไหรนะครบ ส ส วด ๆๆๆๆๆๆๆๆบม ๆๆๆๆๆๆๆๆๆ

เครองออกประมาณ 3 ทม แลวมารอเครองทดอนเมองอก เครองออกตอนเทยงคนสบหา ระหวางบนเครองกไมไดคยกบใครยกเวนนองแอร (โฮสเตส) ออเวลาทญปนเรวกวาไทย 2 ชวโมง ตองหมนนาฬกาใหไวกวาไทย 2 ชวโมงประมาณต 4 กวา ๆ นองแอรกเอาขาวมาแจก เลอกรบประทานขาวปลาซามอน (ปกตทวงหมอมแมใหทานแตปลาสลด) เทยบบานเรา กต 2ปลกใหมาทานขาว แตดวยเคยอยเวรดก เลยทานไดไมมปญหา แลวนองแอรกเอาใบกรอกคนเขาประเทศมาใหกรอกวาเคยเปนไข เคยเปนโรคอะไรหรอเปลาเผอมการแพรเชอ จะไดตามถกทถกคน

ถงสนามบนนารตะประมาณ 7 โมงเชาผานทตรวจคนเขาเมอง กมผ หญงมาขอดกระเปาพรอมกบสมภาษณวามาทำไม มาอยนานเทาไหรเอาอะไรมาบาง เปดกระเปาซ กเปดใหด มแตอาหารเพยบกไมมปญหาอะไร

ออกมาเจอกบหมอควาบารา (Kuwabara sensei– sensei เซนเซ ใชเรยกแทนหมอ อาจารย หรอผมความรเยอะ ๆ ) มารบพรอมกบนกศกษาแพทย นงรถไฟ

1,000 เยน (100 เยน = 38 บาท) มาลงท Uenostation (สถานรถไฟอเอะโนะ) แลวตอแทกซอกประมาณ1,000 เยน มาลงหนาโรงพยาบาล Sendagi (เซนเดง)ซงเปนโรงพยาบาล 1,200 เตยง หมอ 500 คน พยาบาล1,000 คน มเจ าหน าท มาร บหน าโรงพยาบาลเพอเดนไปทหอนานาชาต อากาศวนแรกทไปหนาวเยนชอบมากครบ แตอากาศแบบนคนญปนบอกวา สบาย ๆ

หวหนาพยาบาลผชอ คโนะซง (Kino San – Sanอานวาซง แปลวา คณ) มารบทหอนานาชาต แลวพาไปทโรงพยาบาลสวนทเปน CCM (critical care medicine)เปนสวนทผมตองฝกและดงานในนครบ ในนประกอบดวยICU (intensive care unit) HCU (high care unit)และ ER (emergency room) มพยาบาล 108 คนและพนกงานชวยการพยาบาล (helper) 4 คน ซงทำงานเฉพาะเวรเชาเกยวกบการจดของ สงของ ทำความสะอาดและสงของแลก พยาบาลแบงออกเปน 2 ทม คอ ICU1 ทม และ HCU + ER อก 1 ทม เวรจะม 2 เวร คอเวรเชา (07.45 - 19.00 น.) และเวรบายดก (15.45 -09.00 น.) แตกอนเคยแบงเปน 3 เวร (เชา - บาย และดก)แตวาพอลงเวรบายแลว พยาบาลไมมรถกลบบานเพราะรถไฟฟาใตด น (subway) ว งถ งเท ยงคนก เลยต ดส นใจย บเหล ออย 2 กะ แต เวรด กใหนอนพกคนละ 2 ชวโมง

โรงพยาบาลแหงนม ER 2 ท คอ ER เลก และER ท CCM หากเปนไรเลกนอยกมาท ER เลกไดเลยแต ER ท CCM ตองนำสงโดยรถพยาบาลทมเจาหนาทกชพ(paramedic) นำสง paramedic จะสงกดกบสถานดบเพลง (fire station) รถพยาบาลทน จะดมากสงโปรง มเครองไมเครองมอในการดแลผปวยครบครนparamedic จะใสชดททบดวยเสอฟา สกรนดานหลงวาTokyo fire station

กอนนำผปวยมาถง ทาง paramedic จะโทรศพทมาประสานกอนวาคนไขเปนอะไร มอาการอยางไร

67


และใหการรกษาพยาบาลอะไรไปบางแลว อกกนาทจะถงโรงพยาบาล ทรบโทรศพทของโรงพยาบาลจะเปนแบบกระจายเสยง สามารถโตตอบกนไดยนหมดหมอและพยาบาลกจะมเวลาเตรยมตวในการรบผปวยไมเหมอนสวนดอกบานเรานะครบ ยามเธอจะมาเธอกมาไมบอกลวงหนาเลยนะครบ

ทน ไมมพนกงานเปล เวลาจะทำเอกซเรยกเรยกเอกซเรยมาทำ ยกเวนเวลาตองการเอกซเรยคอมพวเตอร พยาบาลและหมอกชวยกนเขนไปทำการเจาะเลอดโดยมากเจาะเขาเสนเลอดแดง (arterialblood gas) ผลไดภายใน 1 นาทครง ไมเกน 20 นาทกไดรบการนอนเขาโรงพยาบาล ทำเวลาไดสะใจจรง ๆ

บตรประจำตวผ ปวยเปนแบบแถบแมเหลกเวลาจะนดคนไขมาหรอตองการขอมล กสอดบตรเขาชองคอมพวเตอร ซ งงายและสะดวก ปองกนความผดพลาดในการคยขอมลหรอเลขทโรงพยาบาลผปวย อกทงไมตองเสยเวลา เชน บรเวณหองโถงโอพด(OPD) จะมเคร องสำหรบรบการลงทะเบยนผปวยอตโนมต (auto registration) ผ ปวยกจะเอาบตรประจำตวสอดเครอง แลวกดหองทตองการตรวจ(ในกรณทคนไขเคยมารกษาดวยโรคหรอหองนน ๆ)สวนคนไขทไมรจะทำอยางไร กจะมเจาหนาทมาชวยในการลงทะเบยน สำหรบผปวยใหมหรอผปวยทไมไดนำบตรมาหรอบตรหาย กจะมการลงทะเบยนโดยมเจาหนาทชวยในการกรอกประวต

อกโรงพยาบาลท ไดไปคอโรงพยาบาลทามะนากายามะ (Tama Nagayama Hospital) ตองตนต4 ครง เพอไปขนรถไฟตอนต 5 นด ๆ ไปรถไฟใตดนแลวมาตอรถไฟบนดนสาย local (ทองถน) ไปเองนะครบไมมใครไปสง ไปแบบมแผนทในมอ หากหลง กถามไปเรอย ๆ จนถงโรงพยาบาลแหงนเกอบ 8 โมงเชาวนนหวมาก เพราะไมไดทานขาวเชา

โรงพยาบาลน เปนโรงพยาบาลทมชอเสยงดานdoctor car เปนรถคลาย ๆ รถเกง แตกวางกวาสามารถรบผปวยได 1 คน แต doctor car ไมไดออกปฏบตงานทกครง จะออกปฏบตงานเมอไดรบการรองขอ หรอวามผปวยทมอาการฉกเฉนและหนก ทางparamedic ไมสามารถชวยเหลอหรอตดสนใจได เชนผปวยโดนของทบแขนขาด มเลอดออกมาก ทาง para-medic เขาไปชวยเหลอแลวตองการ doctor carชวยเหลอผปวย ทาง doctor car กจะออกพรอมปฏบตเจาหนาทประกอบดวยแพทย 1 คน พยาบาล 1 คนและ paramedic 1 คน สำหรบคนขบรถอาจเปนแพทยหรอ Paramedic เปนผขบ ผมมโอกาสออกหนวยไปดวยกแปลกใจวา ทำไมเขาถงรวาคนไขอยบานโนน ซอยนเมอเขาไปในรถกถงทราบวา บรเวณดานหนาภายในรถจะมจอบอกนำทาง (navigator) บอกทาง ซ งม ความชดเจนมาก เชน ถนนอะไร บานเลขทเทาไหรเมอกดขอมลทจำเปนไปลก ๆ กจะมแผนทบอกทางใหตลอด เชน ผานไฟจราจร เลยวซาย เลยวขวา วยนาทงจรง ๆ

ออ เสยงหวอของ doctor car ผานไปทางไหนรถทกำลงแลนตองหยดให doctor car ผานไปกอนแตกจะม paramedic ชวยประกาศวา ขอทาง ขอทางรถฉกเฉน ขอบคณครบ (แปลจากภาษาญปนนะครบ)เรานงรถไปดวยกตนเตนด คงไมไดตนเตนกบจะไปดคนไขนะครบ เพราะเหนจนชนแลว แตตนเตนกบการออกนอกสถานทมากกวานะครบ

โรงพยาบาลท 3 ทผมไปฝกและดงาน คอ HouksoByoin (โรงพยาบาลฮกโซะ) (Byoin – เบยวอง =โรงพยาบาล) อยแถวชบะ (Chiba) ใกล ๆ กบทะเลชวงทผมไปเปนชวงไตฝน ตองตอรถไฟสามตลบ (บนดน)และกไปตอรถบสของโรงพยาบาลจนถงโรงพยาบาล ออลมบอกนะครบ โรงพยาบาลสามแหงนเปนโรงพยาบาล


สงกดมหาวทยาลย Nippon medical schoolเปนโรงพยาบาลเอกชน การเกบคารกษาพยาบาลรฐจายรอยละ 80 ผปวยจายรอยละ 20 ฉะน นหากเจบไขไดปวย กสามารถรบการรกษาในโรงพยาบาลใกลบานได

โรงพยาบาลฮกโซะเปนโรงพยาบาลใหม 400 เตยงสรางมา 10 ป แตตวอาคารยงใหมมาก สวยงามผ ป วยนอกว นละ 1,500 ราย ส งท เด นท ส ดของโรงพยาบาลน กคอการใชเฮลคอปเตอรรบผปวยอบ ต เหตและฉกเฉน เร ยกว า Doctor - Heliมการบรรทก 4 คน คอ แพทย พยาบาล นกเทคนคและพลขบ มทนงเหลอ 1 ทสำหรบญาต สำหรบผปวยใหนอนบนเปลทมลอเลอนได

มศนยสำหรบรบขาวสาร เมอมคนโทรศพทเขามาจะผานศนยหองรบขาวสาร แลวจะดในจอมอนเตอรวาผ ปวยอยตำแหนงไหน แพทยและพยาบาลพรอมในการออกรบผปวย Doctor - Heli จะออกปฏบตงานเฉพาะเวรเชา เนองจากเครองบนลำเลก ไมสะดวกในการออกปฏบตงานยามคำคน เมอนำคนไขมาถง

โรงพยาบาล กจะรบลำเลยงผปวยสหองฉกเฉนทนทซ งน บว าใช เวลาในการลำเล ยงดกว าทางรถยนตสำหรบอปกรณหรอเครองมอทใชเหมอนกบ doctor carแตแตกตางกนตรงท มต กตาสำหรบหลอกลอเดกเวลาขนเครองดวย สำหรบความถในการออกปฏบตงานประมาณ 2 ครง / วน คาขนสงไมคดมลคา เพราะบรการฟร แตผมเดาวานาจะคดรวมกบคารกษานะครบ

สรปวาการดงานในคร งน ไป 3 โรงพยาบาลไดอะไรมาเยอะมาก หากถามวาใชภาษาอะไรในการสอสารตองตอบวาภาษาญปนครบประมาณ 80 % ตอนแรกไมม นใจหรอกครบวาจะเขาใจ แตผมมวธฝกกคอเวลาไปคยกบคนไขกบอกวา Ohio Gosaimasu(สว สด ตอนเช าคร บ) Watashiwa Kangofu(ผมเปนพยาบาลครบ) Watashiwa Nihon jin dewaarimasen (ผมไมใชคนญปนครบ) Watashiwa Taijin desu (ผมเปนคนไทยครบ) Watashiwa NihonO sukhoshi Hanashimasu (ผมพดภาษาญป นไดนดหนอยครบ) แลวถามประโยคอน ๆ ตอนะครบหากม 16 เตยงกจะพดแบบ 16 เตยงดวยประโยค

Navigator สำหรบ Doctor car ท Tama Nagayama Hospital

69


เหมอนกนหมด มนเหมอนการฝกนะครบ อยไป อยไปและกอยไป มนกเรมรเรอง แลวพดได แตไมไวมากนะครบ(learning by doing) พยาบาลญ ป นกจะชมวาทำไมเธอพดไดไวจง เขาใจฉนพดดวย กคดในใจวา“อนทจรงชนกไมคอยรหรอกวาพวกเธอพดอะไรกน ฉนกhai hai ไฮ ไฮ ครบ ครบ ไปตามเรองละ แตชนกเขาใจวาพวกเธอพดอะไรกน” ออ เลยรอดตวไป

สำหรบภาษาองกฤษใชไดมากเหมอนกนนะครบมฝรงมาบรรยายเรองอบตเหตกลมชนจากการวางระเบด(blast injury) กจะมการตอบโตกนเปนภาษาองกฤษ หรอมการดงานของนกเรยนฝรงเกยวกบอบตเหตภายในญปนและการจดการ เขากจะโทรฯ มาใหเราพวงไปฟงดวยนะครบ ตอนนภาษาองกฤษจะสำคญมากครบ เขาจะยอนถามทกคร งว าประเทศไทยเป นอยางไรบ างเหมอนกนหรอแตกตางกนหรอเปลา มอบตเหตอะไรทเยอะบาง วย คำถามหม ๆ (piggy question)ผมเตรยมไวหมดแลว กเลย speech therapyใหหมอญปนและฝรงฟง สนกเปนบา (sanook pen bar)เลยครบ ฉะนนใครจะไปดงานตางประเทศ กรณาศกษา

ให มากกบภาษาของประเทศท ตนเองจะไปด งานและอยาลมภาษาองกฤษนะครบ

ออ ไปคร งน ผมไดไปฝกเก ยวกบอบตเหตกลมชนครบ เกยวกบสถานรถไฟใตดนถกไฟไหม ซงฝกทAkihabara station (สถานอะคฮาบารา – Akihabaraเปนแหลงจำหนายเครองใชไฟฟาอนดบ 1 ของญปนครบ)มคนมารวมฝกประมาณ 500 คน แพทย พยาบาลเจาหนาทดบเพลง เจาหนาทกชพ กภย เจาหนาทสถานทหาร ตำรวจ สำคญทสดกคอการจำแนกผปวยออกเปนสามกลม (triage) คอ ดวนมาก (emergent)ดวน (urgent) และไม ด วน (non - urgent)มโรงพยาบาลเคลอนทอยภายในรถ มเตยง 9 เตยงเพอใชในการชวยเหลอผปวยดวนมาก อปกรณคลาย ๆกบหองไอซยครบ สำหรบกลมผปวยดวนและไมดวนกจดใหอยในเตนท และมการลำเลยงผปวยไปยงโรงพยาบาลตอไปในกรณททำการชวยเหลอเบองตนแลว

ประโยชนจากการดงานครงนมมากมายมหาศาลไดทราบระบบสขภาพของญปน ทราบการจดการเกยวกบอบตเหตกลมชน และทราบเกยวกบระบบของศนย

กบ Doctor Heli ท Hokuso Hospital

70


อบตเหต (trauma center) พอสมควร คงประมาณคาของความรและประสบการณในการดงานครงนไมไดหากถามวาไป 3 เดอนนนอยไปหรอมากไป กตอบไมไดนะครบ แตยงไมอยากกลบไทยครบ เพราะวากำลงคยกบคนญปนสนก ฟงรเรอง พด (พอ) รเรองนะครบ

ผมไมไดไปดงานอยางเดยว ผมไปหาประสบการณดานอน ๆ ดวย วฒนธรรม การกนอย การเดนทางสำหรบการเดนทางโดยรถไฟฟาใตดน (subway)และรถไฟบนดนของญปนนน มความปลอดภยสง (มาก)รถมาคอนขางตรงเวลาและสะอาด แตคอนขางแพงนะครบหากไประหวาง 1 - 2 สถาน ผมมกจะเดนไปเดนกลบหากมเวลา เพราะจะประหยดและกมเวลาทศนศกษาบานเมองเขาดวยครบ

อาหารการกน คอนขางแพงเอาการ ขาวญปนอรอยดครบ ใชตะเกยบคบขาวเขาปาก อาหารรสจะออกมน ๆ เคม ๆ ไมเผดเลย ผมตองเอาพรกแดงหรอพรกปนโรยเสมอครบ ชอบใจทนคอพวกผกกาดกะหลำปล ผกอะไรหลายอยางขนาดจะโตมากและปลอดสารพษ สามารถทานไดอยางสบายใจ

คนญปนจะไมคอยสนใจกน เชน เวลาขนรถไฟจะไมมองใคร ใครจะแตงตวอยางไรก ช าง ไมสน

หากไกลหนอยกหลบไป ไมเหมอนคนไทยนะครบมกจะมองอยางไมวางตาหากมใครแตงตวเพยน ๆ เขามาคนญป นมวนยครบ ไปอยไมเคยเหนไดยนเสยงโทรศพทมอถอในรถไฟใตดนนะครบ เวลาจอดรถกจอดใหคนขามทางมาลายหางกนประมาณ 5 เมตรกลบหอดกดนต 1 ต 2 กยงรสกปลอดภย สำหรบสวนสาธารณะ (Koen – โคเอง) เปนท พกผอนของประชาชนจร ง ๆ ตอนกลางคนกเป นท นอนของคนไรบาน (homeless)

สขา มอยทวทกมมของญปน สะอาด แตโถสวมเปนแบบน งยอง ๆ หากเปนเดกตกลงไปในโถคงจะถกดดตาย (ออ) นากลวจง สำหรบโรงแรมหรอสนามบนจะมสวมแบบชกโครก วย มปมนำกดนำรอน นำเยน จะเอาแรงขนาดไหน จะใหทำความสะอาดสวนไหน สวนหนาหรอสวนหลง มเสยงหลอก เชนกดแลวจะมเหมอนเสยงนำออก แตไมม น ำออกเพอกลบเสยงขณะทเรากำลงเบงนะครบ

ผมมโอกาสไปเท ยวหลายท ในชวงว นหยดไปคนเดยว (hitori de – ฮโตรเดะ) ไมมใครสอนหรอกครบวาไปแบบโนนแบบน สำคญตองมแผนทsubway ในมอ กลาถาม กอนไปตองศกษาขอมล

กบประธานทนนปปอน Professor Dr. Tsutomu Araki

71


ทางอนเตอรเนตกอนครบ เพอความมนใจ เชน ไปเกยวโตไปอยางไร ไปรถบสราคาเทาไหร ซนคนเซน (รถไฟทวงเรวทสดในโลก) ราคาเทาไหร ซอตวทไหน ไปพกทไหนราคากบาท จองผานอนเตอรเนตทำอยางไร ไปถงแลวตองกำหนดเวลา ไมงนจะเสยเวลานะครบ เพราะเวลาเราจะมคามากในชวงทเราไปเทยวครบ นกถงตอนนแลวผมอยากกลบไปอกนะครบ

สำหรบคนญปน โดยมากเหมอนคนไทยนะครบจะไม พ ดหากไม สน ทก น แต หากสน ทก นมากกใจดจนเราใจหายนะครบ วนเกอบสดทายพาไปเลยงซอของฝากใหมากมายจนหอบกลบแทบไมไหว

ทายสด ขอกราบขอบพระคณทานคณบดรองคณบด พแดงหวหนาฝายทแสนใจด รองหวหนาฝาย2 ทาน อายโรจนทชวยเปนธระหลายอยาง พดำ พใหญพปย ฝายสนบสนน พตอย พอม พหร พปอม พผาณตทม ICN ทม ESB (พฤตกรรมบรการ) ปาหวาด แมใหญนาพร แมจราภรณ และพเลก งานธรการพยาบาลทชวยเหลอทกอยางและเปนกำลงใจดวยดตลอดมาครบรวมถงพ ๆ นอง ๆ ทหองฉกเฉนทกคน และขอกราบ

ขอบพระคณประธานกองทนนปปอนท กรณาเลอกผมไปดงานในครงน

อยากเลาอะไร ๆ ใหมากกวาน เสยดายเนอทไมเพยงพอครบ อยางไรหากมสงใดชแนะ กรณาตดตอทเมลผมนะครบ [email protected] นะครบ หรอตดตามอานเกรดเลกเกรดนอยไดในจลสารออาร ทกเดอนนะครบ

ทายสดครบ ไปอานขอความทฮปโปเครตสกลาวไวสำหรบผปวยอบตเหตวา “first do not harm”หมายถง เวลาเราเจอคนไขอบตเหต อนดบแรกกคอตองตรวจดวา เขาไดรบบาดเจบทไหนบาง อยาเพงเคล อนยายหากไมจำเปน เพราะการเคล อนยายโดยปราศจากการย งค ด อาจทำให เก ดอ นตรายตอผบาดเจบมากขนครบ หากเปรยบกบชวตคนเรากเหมอนอยาเพงไปดถกคนอน กอนทเขาจะแสดงฝมออยาทำรายคนอนกอน โดยปราศจากการยงคดไตรตรองครบ เพราะ “ชวตนสนนก ควรรกกน” นะครบ

รกคนอานครบศรทย สทพย

พยาบาลระดบรากหญา

วนสดทายทฝกงานท Sendagi Hospital


* พยาบาลชำนาญการ ระดบ 8 หนวยควบคมและปองกนการตดเชอในโรงพยาบาล ฝายการพยาบาลโรงพยาบาลมหาราชนครเชยงใหม

สขภาวะทางอารมณของผใหบรการและผรบบรการสรลกษณ สลกคำ *

ดวยเนอหาสาระสวนใหญในฉบบนเปนเร องสงเสรมสขภาพ ดงนน สรรหามาฝาก ขอพดคยเกยวกบการสงเสรมสขภาวะทางอารมณ (emotional health)และสขภาวะทางสงคม (social health) ของผใหบรการและผรบบรการ

ในบรบทของการทำงานในบทบาทเจ าหนาท พยาบาลไมวาจะเปนพยาบาล ผชวยพยาบาล พนกงานชวยการพยาบาล หรอเจาหนาทคนงาน อาจรวมถงผอานอน ๆ ทมหนาทและบทบาทในการใหบรการ งานรบผดชอบของพวกเราเปนเรองการใหบรการดานการดแลผปวยและครอบคร ว ในขณะเด ยวก นก ให บร การและประสานงานกบผ ร วมงานอ น ทงในหนวยงานของตนเองและผรวมงานในหนวยงานอน ๆ ทงภายในโรงพยาบาลและภายนอก

ผ ให บร การ มส วนในการสงเสร มสขภาพดานอารมณและจตใจ นอกเหนอไปจากงานการดแลดานจตใจ อารมณ และสงคม อนเกยวเนองโดยตรงจากการเจ บป วยท เก ดข นของผ ร บบร การเองดวยการบรหารจดการการใหบรการโดยทวไป

ในบทความนจงอยากขอหยบยกเอาประเดนและความรทวไปเกยวกบการใหบรการ และการดแลอารมณและจตใจของตวผใหบรการเอง อนจะสงผลสมฤทธสอารมณและจตใจของผรบบรการ เกรดความรตาง ๆ ทนำมาเลาไดมาจากแหลงตาง ๆ หลากหลาย

ทผเขยนไดรบรรบฟงมาจากการเขารบการอบรมสมมนาในวาระและโอกาสตาง ๆ รวมทงการไดมโอกาสสนทนา-ธรรมบาง ถอเสยวาเปนการเลาสกนฟง

เราเพยรพยายามเขาใจและเอาใจผอน เพอตองการใหผอนมอารมณและจตใจทด ไมถกกระทบกระแทกใหเสยอารมณและความรสกจากการใหบรการของเราแลวตวเราผ ใหบรการละ ไดเคยใชเส ยวหน งของเวลาเขาไปในตวเราเองและทำความเขาใจกบตวเองบางไหม อยากขอเชญชวนใหลองหนมาพจารณาเรองภายในของตวเราหรอชวตของคนเรานนเอง วาหวใจของคณคาชวตคออะไร เพราะการรบรและเขาใจตนเองเปนพนฐานเบองตนในการพฒนาไปสการเปนคนทมคณลกษณะของผทมสขภาพดหรอมสขภาวะพรอมทกดานนนคอเปนสขทงทางกาย (physical health) ทางอารมณ(emotional health) ทางสงคม (social health)และทางจตวญญาณ (spiritual health)

คณคาของชวตคนหรออกนยหนงกคอตวตนทเราทกคนเกดมา จำเปนตองมคณลกษณะทสำคญซงนบวาเปนหวใจของคณคาชวต ดงตอไปน

ความรบผดชอบ (responsibility)ผมความรบผดชอบ จะทำงานใหสำเรจดวย

ความจรงใจในเปาหมาย เป นการปฏบ ต หนาท ดวยความซอตรง และเตมไปดวยความมงมน


ความรวมมอ (co-operation)ผใหความรวมมอ ยอมไดรบความรวมมอ วธ

ใหความรวมมอคอการใชจตใจสรางกระแสความหวงดความปรารถนาด และความรสกทบรสทธสำหรบผอนสำหรบงานททำความรวมมอระดบละเอยดออนในปญญายอมปรากฏใหเหนดวยการละวาง มเปาหมายและอทธพลจากคณคาภายใน ไมใชเหตการณภายนอก

ความเคารพ (respect)การรคณคาของตนเอง และใหเกยรตคณคา

ของผอ น คอหนทางทแทจรงทจะไดรบความเคารพเปนการรบรถงคณคาทเปนมรดกตกทอด และเปนสทธโดยกำเนดของแตละบคคลและกลมคน ซงตระหนกไดวาเปนศนยรวมใหทกคนผกมดตนเองกบเปาหมายทสงขน

ความเรยบงาย (simplicity)ความเรยบงายเกดจากสญชาตญาณการรเร ม

สรางสรรค และความเขาใจอยางลกซงทจะสรางความคดทมสาระและความรสกหนกแนน ความเรยบงายคอสำนกอนลกลำในคณคาของตน

ความเปนหนงเดยว (unity)ความเปนหนงเดยวกนคอความกลมกลนภายใน

ของแตละบคคลและกลม ความเปนหนงเดยวกนคงอย ได ด วยการรวมพลงงานและพลงความคดการยอมรบและเหนคณคาของผ ท มสวนรวม และมความสามารถในการใหประโยชนเฉพาะตน รวมทงการคงความภกดตอกนและตองานนน

ความรก (love)ความรก คอหลกการสรางและหลอเลยงศกดศร

และความลกลำในความสมพนธของมนษย ความรกคอฐานของความเช อม นในความเสมอภาคของจต-วญญาณและความเปนมนษย เมอความรกรวมเขากบศรทธาจะสามารถสรางฐานทม นคงแขงแรง สำหรบ

ความรเร มและการกระทำ ความรกคอเคร องชวยในการเปลยนแปลงและพฒนาไปสความสำเรจทแทจรง

ความอดทน (tolerance)ดวยความเขาใจและหวใจทเปดกวาง ผทอดทน

ยอมดงดดผ ท แตกตางกบตนไวดวยการยอมรบและปรบตวเขากบผนนอยางแทจรง อนเปนการแสดงความอดทนในทางปฏบต

ความสงบ (peace)ความสงบ คอความเงยบภายในทเตมไปดวยพลง

ของสจจะ ความสงบเปนคณลกษณะเดนของสงคมทมอารยะธรรมซงสามารถมองเหนไดวา เปนจตสำนกของสมาชกในสงคม

ความสข (happiness)พลงสจจะทำใหมความมนคง พลงความสงบ

ทำใหมสขภาพทด ทงสองรวมกนยอมทำใหมความสขความสขเปนส งท ไดของผ ท มการกระทำ ทศนคตและบคลกภาพทบรสทธ ปราศจากความเหนแกตว

ความถอมตน (humility)ผท ออนนอมถอมตนจะเพยรพยายามรบฟง

และยอมรบผ อ น เม อยอมรบผ อ นมากเพยงใดความเคารพตนเองกมากข นเพยงน น และผ อ นจะรบฟงเรามากขนเชนกน เพยงหนงคำทเตมไปดวยความถอมตน มความสำคญเทากบคำพดนบพนคำ

ความซอสตย (honesty)ความซ อส ตย หมายถงไม ม ความขดแยง

ในความคด คำพด หรอการกระทำ เมอมความซอสตยตอตนเอง และเปาหมายของงานอยางแทจรง ยอมทำใหไดรบความไววางใจ และสามารถดลใจใหผอนเกดศรทธา


เม อทำความเข าใจในค ณล กษณะต าง ๆทมความสำคญและจำเปนทเราตองมหรอตองพฒนาเพอใหชวตมคณคาทงตอตนเองและตอผคนรอบขางซ งจะนำไปส การมสขภาพดท งภายนอกและภายในกลองหาวธฝกฝนตนเองด ซงการฝกตนกแลวแตวธทแตละคนถนด

สำหรบผ เขยนเองกกำลงพยายามฝกตนเองอยเหมอนกนดวยการอาน การสนทนาแลกเปลยนเรยนรกบผมภมรและผเปนแบบอยาง (role model)ทตวเองชนชม เมอดตวเราแลวกลองหนมองผคนทเราตดตอสมผสสมพนธดวยใกลตวมากทสดนอกเหนอจากครอบครวและมตรสหาย กคอผคนทสมพนธกบเราเนองดวยหนาทการงาน เมอการใหบรการโดยคำนงถงผรบบรการเปนศนยกลาง ควรตองมความรความเขาใจเกยวกบผรบบรการ วาผรบบรการเขามความคาดหวงตอผใหบรการอยางไรบางลองมาศกษาด

ความคาดหวงของผรบบรการตอผใหบรการo เหนความสำคญของเขา (recognize)o ยมแยมแจมใสให (smile)o มอธยาศย สภาพออนโยน (courtesy)o มความเปนมตร (friendly)o ใหความสะดวก (convenience)o ใหความสขสบาย (comfort)o ใหความถกตอง มหลกการ และมความรเมอเราทราบอยางนแลวทก ๆ วนทเราใหบรการ

ผปวย ญาต และครอบครว ไมวาจะทำงานในงานการพยาบาลผปวยนอกตามหองตรวจตาง ๆ หรอทำงานกบหนวยงานหอผปวยในตามงานการพยาบาลตาง ๆไมวาจะเปนสตศาสตร ศลยศาสตร อายรศาสตรกมารเวชศาสตร หรองานอน ๆ การเขาถงหรอเขาหาผมารบบรการของเรากสามารถเอาหลกการของพฤตกรรมการบรการทเปนเลศ (excellence service behaviors

: ESB) เชน มาตรฐานการ มองหนา สบตา ยม ทกทายไตถาม แนะนำ มาใชได มคนอธบายการใหบรการณ จดตดตอสมพนธกบผ มารบบรการ (point ofencounter) วาการปฏบตในการใหบรการควรเปนในลกษณะดงตอไปน

• ทกทายเสมอนเปนแขกผมาเยอน• สบสายตาเวลาพด• ยม• บคลกภาพด แตงกายประณต• ดแลบรเวณททำงานใหดดเสมอ• มเทคนคการใชโทรศพททด• มความสขในการพบผคนทหลากหลาย• พยายามฟง ทำความเขาใจในสงทผมารบ

บรการพด• รถงความตองการและความคาดหวง• แสดงออกถงความจรงใจ• รบฟงผลสะทอนแมเปนเชงลบ• รกษาเวลา• ใหรายละเอยดของขอมลท ผ ร บบรการ

ตองการ• ทำใหผรบบรการรสกวาเขาเปนบคคลสำคญ

ถาเจาหนาทพยาบาลหรอบคลากรของโรงพยาบาลทกคนสามารถปฏบตใหไดตามแนวปฏบตขางตนผเขยนคดวา ขอรองเรยนเกยวกบพฤตกรรมบรการตาง ๆ คงจะลดลงไปอกมาก และมคำชมเชยมาแทนทโรงพยาบาลของรฐจะไดหลดออกจากวงวนของหนวยงานบรการของรฐทถกมอง และไดรบสมญาของการใหบรการแบบ “หนางอ รอนาน บรการแย” แตแนนอนทสด คอเราไดมบทบาทในการสนบสนนดานสขภาวะทางอารมณและจตใจของผ ปวยและครอบครวหรอผ มาตดตอขอรบบรการจากเรา.


มนษยหนความเครยดไมพนหรอก บางคนมมาก บางคนมนอยคนทมความเครยดมากมกเปนคนทมความคาดหวงในสงทเปนไปไดยาก มความอยากไดมาก ๆ

และกลววาจะไมไดดงใจนก และมความเปนเดกอยในจตใจมากดวยความเครยดจงทำใหไมเปนสข จะรสกเกรง กลว กงวล กาวราว ผสมปนเปไปดวยกนคาถาคลายเครยดทงายทสดกคอ การรจกความหมายและรจกพดคำวา “ชางมน” ซงจะชวยไดมาก

เพราะเปนการยอมรบหรอปลอยวางสงทคาดหวงเอาไว ไมวาจะไดสมใจหรอไมไดสมใจเมอทำสงใดกตาม ไดลงมอทำไปเตมทแลว ไดแคไหนกแคนนทกอยางทเกดขน ทงอปสรรค ผลเสย ความไมสมใจ มนกเปนเชนนนเอง เปนปกตธรรมดาจง “ชางมน”

เถด เรากจะรสกสบายขนทกอยางทเกดขน มเปลยนแปลงไป และมจดสนสดทงนนและแลวกเกดใหมอก เปนวงจรตลอดไปเมอรทนแลวกปลอยวางเสย หรอ “ชางมน” ไดทกคนมขดจำกดของความสามารถบางอยางเรากทำได บางอยางกทำไมได คนอนกเชนกน ไมมใครทำได หรอไดอะไรทกอยางดงใจหรอกเมอทำเตมทแลว ไดผลแคไหนกแคนน ทเหลอก “ชางมน” เสย กไมเครยดครบ

⌫

ศาสตราจารย ดร. นายแพทยวทยา นาควชระ

จากหนงสอ “อยอยางสงา” โดยจตแพทย ศาสตราจารย ดร. นายแพทยวทยา นาควชระ


แบบฟอรมแสดงความจำนงการลงบทความในวารสารพยาบาลสวนดอก

ขอเชญชวนบคลากรทางการพยาบาลท ประสงคจะเขยนบทความลงในวารสารพยาบาลสวนดอก กรณาแจงความจำนงตามแบบฟอรมขางลางนพรอมสงบทความมาทหนวยพฒนาและฝกอบรมทางการพยาบาล ชน 7 อาคารบญสม มารตนโทรศพท 5117-8 กอนวนท 15 กมภาพนธ 2549

ชอ..........................................................สกล...........................................................ตำแหนง..........................................................หอผปวย.................................................งานการพยาบาลผปวย......................................................................................................โทรศพท...................................................

ประเภทบทความทตองการตพมพลงในวารสารพยาบาลสวนดอก( ) วเคราะหงาน วจย( ) Evidence - based practice( ) สงประดษฐ นวตกรรม( ) บทความทางดานการบรหาร( ) บทความทางดานการพยาบาล( ) บทความทวไป

ชอบทความ.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

คำแนะนำสำหรบเรองทสงพมพ1. บทความเกยวกบวเคราะหงานหรอวจย ควรประกอบดวย ความเปนมาและความสำคญของปญหา วตถประสงคของการวเคราะหงานคำจำกดความ ประชากรและการเลอกกลมตวอยาง เครองมอทใชในการวเคราะหงาน ขนตอนการรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมลผลการวเคราะหงาน อภปรายผล ประโยชนท ไดร บจากการวเคราะหงาน การนำผลการวเคราะหงานไปใช เอกสารอางองความยาวของเนอหาไมควรเกน 5 หนากระดาษพมพดดขนาด A 4

2. บทความเกยวกบ Evidence - based practice ควรประกอบดวย หลกการและเหตผล วตถประสงค การดำเนนโครงการระยะท 1 การพฒนาแนวปฏบต ระยะท 2 การนำแนวปฏบตไปใช ผลการดำเนนการ อภปรายผล เอกสารอางองความยาวของเนอหาไมควรเกน 5 หนากระดาษพมพดดขนาด A 4

3. นวตกรรม สงประดษฐ ควรประกอบดวย หลกการและเหตผลหรอความเปนมาและความสำคญของปญหา วตถประสงควสดอปกรณ วธการประดษฐ วธปฏบตในการใชเครองมอ คาใชจาย ผลการทดลองใช ประโยชนทไดรบ เอกสารอางอง(ถาม) ความยาวของเนอหาไมควรเกน 5 หนากระดาษพมพดดขนาด A 4

4. บทความทางวชาการ เปนบทความทรวบรวม เรยบเรยงความรในเรองใดเรองหนงททานจะนำเสนอซงคนควาจากวารสารบทความหนงสอหรอสอสงพมพตาง ๆ ทงภายในและตางประเทศ บทความนควรประกอบดวย บทนำ ความรเกยวกบเรองทเขยนบทวเคราะหหรอวจารณ สรปและเอกสารอางอง ความยาวของเนอหาไมควรเกน 5 หนากระดาษพมพดดขนาดเอ 4


⌫⌫⌫⌫⌫

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

⌫⌫⌫⌫⌫

⌦ ⌦ ⌦ ⌦ ⌦

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

⌫ ⌫ ⌫ ⌫ ⌫

Documents

วารสารพยาบาลสวนดอก · ปีที่ 11 ฉบับที่ 1 มกราคม - ธันวาคม 2548; 00 บรรณาธิการแถลง