รปแบบการเรยนการสอนทศนา แขมมณ (2545: 221-296) กลาววา จากการสงเกตและวเคราะหผลงานของนกการศกษาผคนคดระบบและรปแบบการจดการเรยนการสอนตาง ๆ พบวานกการศกษานยมใชคำาวา ระบบ “ ”ในความหมายทเปนระบบใหญ ๆ เชนระบบการศกษา หรอถาเปนระบบการเรยนการสอน กจะครอบคลมองคประกอบสำาคญ ๆ ของการเรยนการสอนในภาพรวม และนยมใชคำาวา รปแบบ กบ“ ”ระบบทยอยกวา โดยเฉพาะกบ วธสอน ซงเปนองคประกอบยอยทสำาคญของระบบการเรยนการ“ ”สอน ดงนนการนำาวธสอนใด ๆ มาจดทำาอยางเปนระบบตามหลกและวธการจดระบบแลว วธสอนนนกจะกลายเปน ระบบวธสอน หรอทนยมเรยกวา รปแบบการเรยนการสอน “ ” “ ”

รปแบบการเรยนการสอนทเปนสากลรปแบบการเรยนการสอนทเปนสากลซง รองศาสตราจารย ดร. ทศนา แขมมณ ไดคดเลอก

มานำาเสนอลวนไดรบการพสจนทดสอบประสทธภาพมาแลวและมผนยมนำาไปใชในการเรยนการสอนโดยทวไป แตเนองจากรปแบบการเรยนการสอนดงกลาวมจำานวนมาก เพอความสะดวกในการศกษาและการนำาไปใช

จงไดจดหมวดหมของรปแบบเหลานนตามลกษณะของวตถประสงคเฉพาะหรอเจตนารมณของรปแบบ ซงสามารถจดกลมไดเปน 5 หมวดดงน

1. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานพทธพสย(Cognitive domain)2. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานจตพสย(Affective domain)3. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานทกษะพสย(Psycho-motor

domain)4. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาทกษะกระบวนการ(Process skill)5. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการบรณาการ(Integration)

เนองจากจำานวนรปแบบและรายละเอยดของแตละรปแบบมากเกนกวาทจะนำาเสนอไวในทนไดทงหมด จงไดคดสรรและนำาเสนอเฉพาะรปแบบท รองศาสตราจารย ดร.ทศนา แขมมณ ประเมนวาเปนรปแบบทจะเปนประโยชนตอครสวนใหญและมโอกาสนำาไปใชไดมาก โดยจะนำาเสนอเฉพาะสาระทเปนแกนสำาคญของรปแบบ 4 ประการ คอ ทฤษฎหรอหลกการของรปแบบ วตถประสงคของรปแบบ กระบวนการของรปแบบ และผลทจะไดรบจากการใชรปแบบ ซงจะชวยใหผอานไดภาพรวมของรปแบบ อนจะชวยใหสามารถตดสนใจในเบองตนไดวาใชรปแบบใดตรงกบความตองการของตน หากตดสนใจแลว ตองการรายละเอยดเพมเตมในรปแบบใด สามารถไปศกษาเพมเตมไดจากหนงสอซงใหรายชอไวในบรรณานกรม

อนง รปแบบการเรยนการสอนทนำาเสนอน ลวนเปนรปแบบการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนศนยกลางทงสน เพยงแตมความแตกตางกนตรงจดเนนของดานทตองการพฒนาในตวผเรยนและปรมาณของการมสวนรวมในกจกรรมการเรยนรของผเรยนซงมมากนอยแตกตางกน อยางไรกตาม ทานผอานพงระลกอยเสมอวา แมรปแบบแตละหมวดหมจะมจดเนนทแตกตางกน กมไดหมายความวา รปแบบนนไมไดใช หรอพฒนาความสามารถทางดานอน ๆ เลย อนทจรงแลว การสอนแตละครงมกประกอบไปดวยองคประกอบทงทางดานพทธพสย จตพสย และทกษะพสย รวมทงทกษะกระบวนการทางสตปญญา เพราะองคประกอบทงหมดมความเกยวพนกนอยางใกลชด การจดหมวดหมของรปแบบเปนเพยงเครองแสดงใหเหนวา รปแบบนน มวตถประสงคหลกมงเนนไปทางใดเทานน แตสวนประกอบดานอน ๆ กยงคงมอย เพยงแตจะมนอยกวาจดเนนเทานน

1

1. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานพทธพสย (cognitive domain)รปแบบการเรยนการสอนในหมวดน เปนรปแบบการเรยนการสอนทมงชวยใหผเรยนเกดความร ความเขาใจในเนอหาสาระตาง ๆ ซงเนอหาสาระนนอาจอยในรปของขอมล ขอเทจจรง มโนทศน หรอความคดรวบยอด รปแบบทคดเลอกมานำาเสนอในทนม 5 รปแบบ ดงน

1.1 รปแบบการเรยนการสอนมโนทศน1.2 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของกานเย1.3 รปแบบการเรยนการสอนโดยการนำาเสนอมโนทศนกวางลวงหนา 1.4 รปแบบการเรยนการสอนเนนความจำา1.5 รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟก

1.1 รปแบบการเรยนการสอนมโนทศน (Concept Attainment Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบ จอยสและวล (Joyce & Weil, 1996: 161-178) พฒนารปแบบนขนโดยใชแนวคดของ บรนเนอร กดนาว และออสตน (Bruner, Goodnow, และ Austin) การเรยนรมโนทศนของสงใดสงหนงนน สามารถทำาไดโดยการคนหาคณสมบตเฉพาะทสำาคญของสงนน เพอใชเปนเกณฑในการจำาแนกสงทใชและไมใชสงนนออกจากกนได

ข. วตถประสงคของรปแบบ เพอชวยใหผเรยนเกดการเรยนรมโนทศนของเนอหาสาระตาง ๆ อยางเขาใจ และสามารถใหคำานยามของมโนทศนนนดวยตนเอง ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ผสอนเตรยมขอมลสำาหรบใหผเรยนฝกหดจำาแนกผสอนเตรยมขอมล 2 ชด ชดหนงเปนตวอยางของมโนทศนทตองการสอน อกชดหนงไมใชตวอยางของมโนทศนทตองการสอน ในการเลอกตวอยางขอมล 2 ชดขางตน ผสอนจะตองเลอกหาตวอยางทมจำานวนมากพอทจะครอบคลมลกษณะของมโนทศนทตองการนน ถามโนทศนทตองการสอนเปนเรองยากและซบซอนหรอเปนนามธรรม อาจใชวธการยกเปนตวอยางเรองสน ๆ ทผสอนแตงขนเองนำาเสนอแกผเรยน ผสอนเตรยมสอการสอนทเหมาะสมจะใชนำาเสนอตวอยางมโนทศนเพอแสดงใหเหนลกษณะตาง ๆ ของมโนทศนทตองการสอนอยางชดเจน ขนท 2 ผสอนอธบายกตกาในการเรยนใหผเรยนรและเขาใจตรงกนผสอนชแจงวธการเรยนรใหผเรยนเขาใจกอนเรมกจกรรมโดยอาจสาธตวธการและใหผเรยนลองทำาตามทผสอนบอกจนกระทงผเรยนเกดความเขาใจพอสมควร ขนท 3 ผสอนเสนอขอมลตวอยางของมโนทศนทตองการสอน และขอมลทไมใชตวอยางของมโนทศนทตองการสอน การนำาเสนอขอมลตวอยางนทำาไดหลายแบบ แตละแบบมจดเดน- จดดอย ดงตอไปน

1) นำาเสนอขอมลทเปนตวอยางของสงทจะสอนทละขอมลจนหมดทงชด โดยบอกใหผเรยนรวาเปนตวอยางของสงทจะสอนแลวตามดวยขอมลทไมใชตวอยางของสงทจะสอนทละขอมลจนครบหมดทงชดเชนกน โดยบอกใหผเรยนรวาขอมลชดหลงนไมใชสงทจะสอน ผเรยนจะตองสงเกตตวอยางทง 2 ชด และคดหาคณสมบตรวมและคณสมบตทแตกตางกน เทคนควธนสามารถชวยใหผเรยนสรางมโนทศนไดเรวแตใชกระบวนการคดนอย

2

2) เสนอขอมลทใชและไมใชตวอยางของสงทจะสอนสลบกนไปจนครบ เทคนควธนชวยสรางมโนทศนไดชากวาเทคนคแรก แตไดใชกระบวนการคดมากกวา

3) เสนอขอมลทใชและไมใชตวอยางของสงทจะสอนอยางละ 1 ขอมล แลวเสนอขอมลทเหลอทงหมดทละขอมลโดยใหผเรยนตอบวาขอมลแตละขอมลทเหลอนนใชหรอไมใชตวอยางทจะสอน เมอผเรยนตอบ ผสอนจะเฉลยวาถกหรอผด วธนผเรยนจะไดใชกระบวนการคดในการทดสอบสมมตฐานของตนไปทละขนตอน.

4) เสนอขอมลทใชและไมใชตวอยางสงทจะสอนอยางละ 1 ขอมล แลวใหผเรยนชวยกนยกตวอยางขอมลทผเรยนคดวาใชตวอยางของสงทจะสอน โดยผสอนจะเปนผตอบวาใชหรอไมใช วธนผเรยนจะมโอกาสคดมากขนอก

ขนท 4 ใหผเรยนบอกคณสมบตเฉพาะของสงทตองการสอนจากกจกรรมทผานมาในขนตน ๆ ผเรยนจะตองพยามหาคณสมบตเฉพาะของตวอยางทใชและไมใชสงทผเรยนตองการสอนและทดสอบคำาตอบของตน หากคำาตอบของตนผดผเรยนกจะตองหาคำาตอบใหมซงกหมายความวาตองเปลยนสมมตฐานทเปนฐานของคำาตอบเดม ดวยวธนผเรยนจะคอย ๆ สรางความคดรวบยอดของสงนนขนมา ซงกจะมาจากคณสมบตเฉพาะของสงนนนนเอง ขนท 5 ใหผเรยนสรปและใหคำาจำากดความของสงทตองการสอนเมอผเรยนไดรายการของคณสมบตเฉพาะของสงทตองการสอนแลว ผสอนใหผเรยนชวยกนเรยบเรยงใหเปนคำานยามหรอคำาจำากดความ

ขนท 6 ผสอนและผเรยนอภปรายรวมกนถงวธการทผเรยนใชในการหาคำาตอบ ใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบกระบวนการคดของตวเอง

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบเนองจากผเรยนเกดการเรยนรมโนทศน จากการคด วเคราะหและตวอยางทหลากหลาย ดงนนผลทผเรยนจะไดรบโดยตรงคอ จะเกดความเขาใจในมโนทศนนน และไดเรยนรทกษะการสรางมโนทศนซงสามารถนำาไปใชในการทำาความเขาใจมโนทศนอน ๆตอไปได รวมทงชวยพฒนาทกษะการใชเหตผลโดยการอปนย(Inductive reasoning) อกดวย

1.2 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดของกานเย (Gagne’s Instructional Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบกานเย (Gagne, 1985: 70-90) ไดพฒนาทฤษฎเงอนไขการเรยนร (Condition of Learning) ซงม 2 สวนใหญ ๆ คอ ทฤษฎการเรยนร และทฤษฎการจดการเรยนการสอน ทฤษฎการเรยนรของกานเยอธบายวาปรากฏการณการเรยนรมองคประกอบ 3 สวนคอ1) ผลการเรยนรหรอความสามารถดานตาง ๆ ของมนษย ซงมอย 5 ประเภทคอทกษะทางปญญา (Intellectual skill) ซงประกอบดวยการจำาแนกแยกแยะ การสรางความคดรวบยอด การสรางกฎ การสรางกระบวนการหรอกฎชนสง ความสามารถดานตอไปคอ กลวธในการเรยนร (cognitive Strategy) ภาษาหรอคำาพด (verbal information) ทกษะการเคลอนไหว (motor skill) และเจตคต (attitude) 2) กระบวนการเรยนรและจดจำาของมนษย มนษยมกระบวนการจดกระทำาขอมลในสมอง ซงมนษยจะอาศยขอมลทสะสมไวมาพจารณาเลอกจดกระทำาสงใดสงหนง และขณะทกระบวนการจดกระทำาขอมลภายในสมองกำาลงเกดขนเหตการณภายนอกรางกายมนษยมอทธพลตอการสงเสรมหรอการ

3

ยบยงการเรยนรทเกดขนภายในได ดงนนในการจดการเรยนการสอน กานเยจงไดเสนอแนะวา ควรมการจดสภาพการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบการเรยนรแตละประเภท ซงมลกษณะเฉพาะทแตกตางกน และสงเสรมกระบวนการเรยนรภายในสมอง โดยจดสภาพการณภายนอกใหเออตอกระบวนการเรยนรภายในของผเรยน ข. วตถประสงคของรปแบบเพอชวยใหผเรยนสามารถเรยนรเนอหาสาระตาง ๆ ไดอยางด รวดเรว และสามารถจดจำาสงทเรยนไดนาน

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ การเรยนการสอนตามรปแบบของกานเย ประกอบดวยการดำาเนนการเปนลำาดบขนตอนรวม 9 ขนดงน

ขนท 1 การกระตนและดงดดความสนใจของผเรยน เปนการชวยใหผเรยนสามารถรบสงเรา หรอสงทจะเรยนรไดด

ขนท 2 การแจงวตถประสงคของการเรยนใหผเรยนทราบ เปนการชวยใหผเรยนไดรบร ความคาดหวง

ขนท 3 การกระตนใหระลกถงความรเดม เปนการชวยใหผเรยนดงขอมลเดมทอยในหนวยความจำาระยะยาวใหมาอยในหนวยความจำาเพอใชงาน (working memory) ซงจะชวยใหผเรยนเกดความพรอมในการเชอมโยงความรใหมกบความรเดม

ขนท 4 การนำาเสนอสงเราหรอเนอหาสาระใหม ผสอนควรจะจดสงเราใหผเรยนเหนความสำาคญของสงเรานนอยางชดเจน เพอความสะดวกในการเลอกรบรของผเรยน

ขนท 5 การใหแนวการเรยนร หรอการจดระบบขอมลใหมความหมาย เพอชวยใหผเรยนสามารถทำาความเขาใจกบสาระทเรยนไดงายและเรวขน

ขนท 6 การกระตนใหผเรยนแสดงความสามารถ เพอใหผเรยนมโอกาสตอบสนองตอสงเราหรอสาระทเรยน ซงจะชวยใหทราบถงการเรยนรทเกดขนในตวผเรยน

ขนท 7 การใหขอมลปอนกลบ เปนการใหการเสรมแรงแกผเรยน และขอมลทเปนประโยชนกบผเรยน

ขนท 8 การประเมนผลการแสดงออกของผเรยน เพอชวยใหผเรยนทราบวาตนเองสามารถบรรลวตถประสงคมากนอยเพยงใด

ขนท 9 การสงเสรมความคงทนและการถายโอนการเรยนร โดยการใหโอกาสผเรยนไดมการฝกฝนอยางพอเพยงและในสถานการณทหลากหลาย เพอชวยใหผเรยนเกดความเขาใจทลกซงขน และสามารถถายโอนการเรยนรไปสสถานการณอน ๆ ได

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบ เนองจากการเรยนการสอนตามรปแบบน จดขนใหสงเสรมกระบวนการเรยนรและจดจำาของมนษย ดงนน ผเรยนจะสามารถเรยนรสาระทนำาเสนอไดอยางด รวดเรวและจดจำาสงทเรยนรไดนาน

4

นอกจากนนผเรยนยงไดเพมพนทกษะในการจดระบบขอมล สรางความหมายของขอมล รวมทงการแสดงความสามารถของตนดวย 1.3 รปแบบการเรยนการสอนโดยการนำาเสนอมโนทศนกวางลวงหนา (Advance Organizer Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบการนำาเสนอมโนทศนกวางลวงหนา (Advanced Organizer) เพอการเรยนรอยางมความหมาย (meaningful verbal learning) การเรยนร จะมความหมายเมอสงทเรยนรสามารถเชอมโยงกบความรเดมของผเรยน ดงนนในการสอนสงใหม สาระความรใหม ผสอนควรวเคราะหหาความคดรวบยอดยอย ๆ ของสาระทจะนำาเสนอ จดทำาผงโครงสรางของความคดรวบยอดเหลานนแลววเคราะหหามโนทศนหรอความคดรวบยอดทกวางครอบคลมความคดรวบยอดยอย ๆ ทจะสอน หากครนำาเสนอมโนทศนทกวางดงกลาวแกผเรยนกอนการสอนเนอหาสาระใหม ขณะทผเรยนกำาลงเรยนรสาระใหม ผเรยนจะสามารถ นำาสาระใหมนนไปเกาะเกยวเชอมโยงกบมโนทศนกวางทใหไวลวงหนาแลว ทำาใหการเรยนรนนมความหมายตอผเรยน

ข. วตถประสงคของรปแบบ เพอชวยใหผเรยนไดเรยนรเนอหาสาระ ขอมลตาง ๆ อยางมความหมาย ค. กระบวนการเรยนการสอน

ขนท 1 การจดเตรยมมโนทศนกวาง โดยการวเคราะหหามโนทศนทกวางและครอบคลมเนอหาสาระใหมทงหมด มโนทศนทกวางน ไมใชสงเดยวกบมโนทศนใหมทจะสอน แตจะเปนมโนทศนในระดบทเหนอขนไปหรอสงกวา ซงจะมลกษณะเปนนามธรรมมากกวา ปกตมกจะเปนมโนทศนของวชานนหรอสายวชานน ควรนำาเสนอมโนทศนกวางนลวงหนากอนการสอน จะเปนเสมอนการ”preview” บทเรยน ซงจะเปนคนละอยางกบการ”over view” หรอการใหดภาพรวมของสงทจะสอน การนำาเสนอภาพรวมของสงทจะสอน การทบทวนความรเดม การซกถามความรและประสบการณของผเรยนเกยวกบเรองทจะสอน การบอกวตถประสงคของการเรยนการสอน เหลาน ไมนบวาเปน “advance organizer” ซงจะตองมลกษณะทกวางครอบคลม และมความเปนนามธรรมอยในระดบสงกวาสงทจะสอน

ขนท 2 การนำาเสนอมโนทศนกวาง 1) ผสอนชแจงวตถประสงคของบทเรยน2) ผสอนนำาเสนอมโนทศนกวางดวยวธการตาง ๆ เชนการบรรยายสน ๆ แสดง

แผนผงมโนทศน ยกตวอยาง หรอใชการเปรยบเทยบ เปนตนขนท 3 การนำาเสนอเนอหาสาระใหมของบทเรยนผสอนนำาเสนอเนอหาสาระทตองการใหผเรยนไดเรยนรดวยวธการตาง ๆ ตามปกตแตในการนำาเสนอ ผสอนควรกลาวเชอมโยงหรอกระตนใหผเรยนเชอมโยงกบมโนทศนทใหไวลวงหนาเปนระยะ ๆ

ขนท 4 การจดโครงสรางความรผสอนสงเสรมกระบวนการจดโครงสราง ความรของผเรยนดวยวธการตาง ๆ เชน สงเสรมการผสมผสานความร กระตนใหผเรยนตนตวในการเรยนร และทำาความกระจางในสงทเรยนร โดยใชวธการตาง ๆ เชน1) อธบายภาพรวมของเรองทเรยน2) สรปลกษณะสำาคญของเรอง

5

3) บอกหรอเขยนคำานยามทกะทดรดชดเจน4) บอกความแตกตางของสาระในแงมมตาง ๆ5) อธบายวาเนอหาสาระทเรยนสนบสนนหรอสงเสรมมโนทศนกวางทใหไวลวงหนาอยางไร6) อธบายความเชอมโยงระหวางเนอหาสาระใหมกบมโนทศนกวางทใหไวลวงหนา7) ยกตวอยางเพมเตมจากสงทเรยน8) อธบายแกนสำาคญของสาระทเรยนโดยใชคำาพดของตวเอง9) วเคราะหสาระในแงมมตาง ๆ

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนรตามรปแบบผลโดยตรงทผเรยนจะไดรบกคอ เกดการเรยนรในเนอหาสาระและขอมลของบทเรยนอยางมความหมาย เกดความคดรวบยอดในสงทเรยน และสามารถจดโครงสรางความรของตนเองได นอกจากนนยงไดพฒนาทกษะและอปนสยในการคดและเพมพนความใฝร 1.4 รปแบบการเรยนการสอนเนนความจำา (Memory Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบรปแบบนพฒนาขนโดยอาศยหลก 6 ประการเกยวกบ

1) การตระหนกร (Awareness) ซงกลาววา การทบคคลจะจดจำาสงใดไดดนน จะตองเรมจากการรบรสงนน หรอการสงเกตสงนนอยางตงใจ2) การเชอมโยง (Association) กบสงทรแลวหรอจำาได3) ระบบการเชอมโยง (Link system) คอระบบในการเชอมความคดหลายความคดเขาดวยกนในลกษณะทความคดหนงจะไปกระตนใหสามารถจำาอกความคดหนงได4) การเชอมโยงทนาขบขน (Ridiculous association) การเชอมโยงทจะชวยใหบคคลจดจำาไดดนน มกจะเปนสงทแปลกไปจากปกตธรรมดา การเชอมโยงในลกษณะทแปลก เปนไปไมได ชวนใหขบขน มกจะประทบในความทรงจำาของบคคลเปนเวลานาน5) ระบบการใชคำาทดแทน6) การใชคำาสำาคญ (Key word) ไดแก การใชคำา อกษร หรอพยางคเพยงตวเดยว เพอชวยกระตนใหจำาสงอน ๆ ทเกยวกนได

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมวตถประสงคชวยใหผเรยนจดจำาเนอหาสาระทเรยนรไดดและไดนาน และไดเรยนรกลวธการจำา ซงสามารถนำาไปใชในการเรยนรสาระอน ๆ ไดอก

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบในการเรยนการสอนเนอหาสาระใด ๆ ผสอนสามารถชวยใหผเรยนจดจำาเนอหาสาระนนไดดและไดนานโดยดำาเนนการดงน

ขนท 1 การสงเกตหรอศกษาสาระอยางตงใจ ผสอนชวยใหผเรยนตระหนกรในสาระทเรยน โดยการใชเทคนคตาง ๆ เชน ใหอานเอกสารแลวขดเสนใตคำา/ประเดนทสำาคญ ใหตงคำาถามจากเรองทอาน ใหหาคำาตอบของคำาถามตาง ๆ เปนตนขนท 2 การสรางความเชอมโยง เมอผเรยนไดศกษาสาระทตองการเรยนรแลว ใหผเรยนเชอมโยงเนอหาสวนตาง ๆ

6

ทตองการจดจำากบสงทตนคนเคย เชน กบคำา ภาพ หรอความคดตาง ๆ (ตวอยางเชน เดกจำาไมไดวาคายบางระจนอยจงหวดอะไร จงโยงความคดวา ชาวบางระจนเปนคนกลาหาญ สตวทถอวาเกงกลาคอสงโต บางระจนจงอยทจงหวดสงหบร) หรอใหหาหรอคดคำาสำาคญ ทสามารถกระตนความจำาในขอมลอน ๆ ทเกยวของกน เชน สตร 4 M หรอทดแทนคำาทไมคนดวย คำา ภาพ หรอความหมายอน หรอการใชการเชอมโยงความคดเขาดวยกน

ขนท 3 การใชจนตนาการเพอใหจดจำาสาระไดดขน ใหผเรยนใชเทคนคการเชอมโยงสาระตาง ๆ ใหเหนเปนภาพทนาขบขน เกนความเปนจรง

ขนท 4 การฝกใชเทคนคตาง ๆ ททำาไวขางตนในการทบทวนความรและเนอหาสาระตางๆ จนกระทงจดจำาไดผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบ

การเรยนโดยใชเทคนคชวยความจำาตาง ๆ ของรปแบบ นอกจากจะชวยใหผเรยนสามารถจดจำาเนอหาสาระตางๆ ทเรยนไดดและไดนานแลว ยงชวยใหผเรยนเกดการเรยนรกลวธการจำา ซงสามารถนำาไปใชในการเรยนรสาระอน ๆ ไดอกมาก

1.5 รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟก (Graphic Organizer Instructional Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบ กระบวนการเรยนรเกดขนไดจากองคประกอบสำาคญ 3 สวนดวยกนไดแก ความจำาขอมลกระบวนการทางปญญา และเมตาคอคนชน ความจำาขอมลประกอบดวย ความจำาจากการรสกสมผส(sensory memory) ซงจะเกบขอมลไวเพยงประมาณ 1 วนาทเทานน ความจำาระยะสน(short-term memory) หรอความจำาปฏบตการ(working memory) ซงเปนความจำาทเกดขนหลงจากการตความสงเราทรบรมาแลว ซงจะเกบขอมลไวไดชวคราวประมาณ 20 วนาท และทำาหนาทในการคด สวนความจำาระยะยาว (long- term memory) เปนความจำาทมความคงทน มความจไมจำากดสามารถคงอยเปนเวลานาน เมอตองการใชจะสามารถเรยกคนได สงทอยในความจำาระยะยาวม 2 ลกษณะ คอ ความจำาเหตการณ (episodic memory) และความจำาความหมาย(semantic memory) เกยวกบขอเทจจรง มโนทศน กฎ หลกการตาง ๆ องคประกอบดานความจำาขอมลน จะมประสทธภาพมากนอยเพยงใด ขนกบกระบวนการทางปญญาของบคคลนน ซงประกอบดวย 1) การใสใจ หากบคคลมความใสใจในขอมลทรบเขามาทางการสมผส ขอมลนนกจะถกนำาเขาไปสความจำาระยะสนตอไป หากไมไดรบการใสใจ ขอมลนนกจะเลอนหายไปอยางรวดเรว 2) การรบร เมอบคคลใสใจในขอมลใดทรบเขามาทางประสาทสมผส บคคลกจะรบรขอมลนน และนำาขอมลนเขาสความจำาระยะสนตอไป ขอมลทรบรนจะเปนความจรงตามการรบร ของบคคลนน ซงอาจไมใชความจรงเชงปรนย เนองจากเปนความจรงทผานการตความจากบคคลนนมาแลว 3) การทำาซำา หากบคคลมกระบวนการรกษาขอมล โดยการทบทวนซำาแลวซำาอก ขอมลนนกจะยงคงถกเกบรกษาไวในความจำาปฏบตการ 4) การเขารหส หากบคคลมกระบวนการสรางตวแทนทางความคดเกยวกบขอมลนนโดยมการนำาขอมลนนเขาสความจำาระยะยาวและเชอมโยงเขากบสงทมอยแลวในความจำาระยะยาว การเรยนรอยางมความหมายกจะเกดขน

7

5) การเรยกคน การเรยกคนขอมลทเกบไวในความจำาระยะยาวเพอนำาออกมาใช มความสมพนธอยางใกลชดกบการเขารหส หากการเขารหสทำาใหเกดการเกบความจำาไดดมประสทธภาพ การเรยกคนกจะมประสทธภาพตามไปดวย ดวยหลกการดงกลาว การเรยนรจงเปนการสรางความรของบคคล ซงตองใชกระบวนการเรยนรอยางมความหมาย 4 ขนตอนไดแก (1) การเลอกรบขอมลทสมพนธกน (2) การจดระเบยบขอมลเขาสโครงสราง (3) การบรณาการขอมลเดม และ (4) การเขารหสขอมลการเรยนรเพอใหคงอยในความจำาระยะยาว และสามารถเรยกคนมาใชไดโดยงาย ดวยเหตน การใหผเรยนมโอกาสเชอมโยงความรใหมกบโครงสรางความรเดม ๆ และนำาความรความเขาใจมาเขารหสหรอสรางตวแทนทางความคดทมความหมายตอตนเองขน จะสงผลใหการเรยนรนนคงอยในความจำาระยะยาวและสามารถเรยกคนมาใชได

ข. วตถประสงคของรปแบบเพอชวยใหผเรยนไดเชอมโยงความรใหมกบความรเดมและสรางความหมายและความเขาใจในเนอหาสาระหรอขอมลทเรยนร และจดระเบยบขอมลทเรยนรดวยผงกราฟก ซงจะชวยใหงายแกการจดจำา

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟก มหลายรปแบบ ในทนจะนำาเสนอไว 4 รปแบบ ดงน

1) รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟกของ โจนสและคณะ (1989: 20-25)ประกอบดวยขนตอนสำาคญ ๆ 5 ขนตอนดงน1.1) ผสอนเสนอตวอยางการจดขอมลดวยผงกราฟกทเหมาะสมกบเนอหาและ วตถประสงค 1.2) ผสอนแสดงวธสรางผงกราฟก1.3) ผสอนชแจงเหตผลของการใชผงกราฟกนนและอธบายวธการใช1.4) ผเรยนฝกการสรางและใชผงกราฟกในการทำาความเขาใจเนอหาเปนรายบคคล1.5) ผเรยนเขากลมและนำาเสนอผงกราฟกของตนแลกเปลยนกน

2) รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟกของคลาก (Clark,1991: 526-524) ประกอบดวยขนตอนการเรยนการสอนทสำาคญ ๆ ดงน

ก. ขนกอนสอน2.1) ผสอนพจารณาลกษณะของเนอหาทจะสอนสาระนนและวตถประสงคของการสอนเนอหาสาระนน2.2) ผสอนพจารณาและคดหาผงกราฟกหรอวธหรอระบบในการจดระเบยบเนอหาสาระนน ๆ 2.3) ผสอนเลอกผงกราฟก หรอวธการจดระเบยบเนอหาทเหมาะสมทสด2.4) ผสอนคาดคะเนปญหาทอาจจะเกดขนแกผเรยนในการใชผงกราฟกนน

ข. ขนสอน2.1) ผสอนเสนอผงกราฟกทเหมาะสมกบลกษณะของเนอหาสาระแกผเรยน2.2) ผเรยนทำาความเขาใจเนอหาสาระและนำาเนอหาสาระใสลงในผงกราฟกตามความเขาใจของตน2.3) ผสอนซกถาม แกไขความเขาใจผดของผเรยน หรอขยายความเพมเตม2.4) ผสอนกระตนใหผเรยนคดเพมเตม โดยนำาเสนอปญหาทเกยวของกบเนอหา แลวใหผเรยนใชผงกราฟกเปนกรอบในการคดแกปญหา

8

2.5) ผสอนใหขอมลปอนกลบแกผเรยน 3) รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟกของจอยสและคณะ (Joyce et al., 1992: 159-161) จอยสและคณะ นำารปแบบการเรยนการสอนของคลากมาปรบใชโดยเพมเตมขนตอนเปน 8 ขน ดงน3.1) ผสอนชแจงจดมงหมายของบทเรยน3.2) ผสอนนำาเสนอผงกราฟกทเหมาะสมกบเนอหา3.3) ผสอนกระตนใหผเรยนระลกถงความรเดมเพอเตรยมสรางความสมพนธกบความรใหม3.4) ผสอนเสนอเนอหาสาระทตองการใหผเรยนไดเรยนร 3.5) ผสอนเชอมโยงเนอหาสาระกบผงกราฟก และใหผเรยนนำาเนอหาสาระใสลงในผงกราฟกตามความเขาใจของตน3.6) ผสอนใหความรเชงกระบวนการโดยชแจงเหตผลในการใชผงกราฟกและวธใชผงกราฟก3.7) ผสอนและผเรยนอภปรายผลการใชผงกราฟกกบเนอหา3.8) ผสอนซกถาม ปรบความเขาใจและขยายความจนผเรยนเกดความเขาใจกระจางชด 4) รปแบบการเรยนการสอนโดยใชผงกราฟกของสปรยา ตนสกล (2540: 40) สปรยา ตนสกล ไดศกษาวจยเรอง ผลของการใชรปแบบการสอนแบบการจดขอมล”ดวยแผนภาพ (Graphic Organizers) ทมตอสมฤทธผลทางการเรยนและความสามารถทางการแกปญหาของนกศกษาระดบปรญญาตรชนปท 2 คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ผล”การวจยพบวา นกศกษากลมทดลองมคะแนนเฉลยสมฤทธผลทางการเรยนและความสามารถทางการแกปญหาสงกวานกศกษากลมควบคมอยางมนยสำาคญทางสถตทระดบ .001 รปแบบการเรยนการสอนดงกลาวประกอบดวยขนตอนสำาคญ 7 ขนตอนดงน4.1) การทบทวนความรเดม4.2) การชแจงวตถประสงค ลกษณะของบทเรยน ความรทคาดหวงใหเกดแกผเรยน4.3) การกระตนใหผเรยนตระหนกถงความรเดม เพอเตรยมสรางความสมพนธกบสงทเรยนและการจดเนอหาสาระดวยแผนภาพ4.4) การนำาเสนอตวอยางการจดเนอหาสาระดวยแผนภาพ ทเหมาะกบลกษณะของเนอหาความรทคาดหวง4.5) ผเรยนรายบคคลทำาความเขาใจเนอหาและฝกใชแผนภาพ4.6) การนำาเสนอปญหาใหผเรยนใชแผนภาพเปนกรอบในการแกปญหา4.7) การทำาความเขาใจใหกระจางชด ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะมความเขาใจในเนอหาสาระทเรยนและจดจำาสงทเรยนรไดด นอกจากนนยงไดเรยนรการใชผงกราฟกในการเรยนรตาง ๆ ซงผเรยนสามารถนำาไปใชในการเรยนรเนอหาสาระอน ๆ ไดอกมาก

2. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานจตพสย (Affective Domain)รปแบบการเรยนการสอนในหมวดนเปนรปแบบทมงชวยพฒนาผเรยนใหเกดความรสก เจตคต คานยม คณธรรม และจรยธรรมทพงประสงค ซงเปนเรองทยากแกการพฒนาหรอปลกฝง การจดการเรยนการสอนตามรปแบบการสอนทเพยงใหเกดความรความเขาใจ มกไมเพยงพอตอการใหผเรยน

9

เกดเจตคตทดได จำาเปนตองอาศยหลกการและวธการอน ๆ เพมเตม รปแบบทคดสรรมานำาเสนอในทนม 4 รปแบบดงน2.1 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดการพฒนาดานจตพสยของบลม2.2 รปแบบการเรยนการสอนโดยการซกคาน2.3 รปแบบการเรยนการสอนโดยใชบทบาทสมมต 2.1 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดการพฒนาดานจตพสยของบลม (Instructional Model Based on Bloom’s Affective Domain)

ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบบลม (Bloom, 1956) ไดจำาแนกจดมงหมายทางการศกษาออกเปน 3 ดาน คอดานความร (cognitive domain) ดานเจตคตหรอความรสก (affective domain) และดานทกษะ (psycho-motor domain) ซงในดานเจตคตหรอความรสกนน บลมไดจดขนการเรยนรไว 5 ขนประกอบดวย

1) ขนการรบร ซงกหมายถง การทผเรยนไดรบรคานยมทตองการจะปลกฝงในตวผเรยน2) ขนการตอบสนอง ไดแกการทผเรยนไดรบรและเกดความสนใจในคานยมนน แลวมโอกาสไดตอบสนองในลกษณะใดลกษณะหนง3.) ขนการเหนคณคา เปนขนทผเรยนไดรบประสบการณเกยวกบคานยมนน แลวเกดเหนคณคาของคานยมนน ทำาใหผเรยนมเจตคตทดตอคานยมนน4) ขนการจดระบบ เปนขนทผเรยนรบคานยมทตนเหนคณคานนเขามาอยในระบบคานยมของตน5) ขนการสรางลกษณะนสย เปนขนทผเรยนปฏบตตนตามคานยมทรบมาอยางสมำาเสมอ และทำาจนกระทงเปนนสย

ถงแมวาบลมไดนำาเสนอแนวคดดงกลาวเพอใชในการกำาหนดวตถประสงคในการเรยนการสอนกตาม แตกสามารถนำามาใชในการจดการเรยนการสอนเพอชวยปลกฝงคานยมใหแกผเรยนได

ข. วตถประสงคของรปแบบ เพอชวยใหผเรยนเกดการพฒนาความรสก/เจตคต/คานยม/คณธรรมหรอจรยธรรมทพงประสงค อนจะนำาไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมใหเปนไปตามความตองการ

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ การสอนเพอปลกฝงคานยมใด ๆ ใหแกผเรยน สามารถดำาเนนการตามลำาดบขนของวตถประสงคทางดานเจตคตของบลมไดดงน

ขนท 1 การรบรคานยมผสอนจดประสบการณหรอสถานการณทชวยใหผเรยนไดรบรคานยมนนอยางใสใจ เชน เสนอกรณตวอยางทเปนประเดนปญหาขดแยงเกยวกบคานยมนน คำาถามททาทายความคดเกยวกบคานยมนน เปนตน ในขนนผสอนควรพยายามกระตนใหผเรยนเกดพฤตกรรมดงน

1) การรตว 2) การเตมใจรบร 3) การควบคมการรบร

10

ขนท 2 การตอบสนองตอคานยม ผสอนจดสถานการณใหผเรยนมโอกาสตอบสนองตอคานยมนนในลกษณะใดลกษณะหนง เชน ใหพดแสดงความคดเหนตอคานยมนน ใหลองทำาตามคานยมนน ใหสมภาษณหรอพดคยกบผทมคานยมนน เปนตน ในขนนผสอนควรพยายามกระตนใหผเรยนเกดพฤตกรรมดงน

1) การยนยอมตอบสนอง2) การเตมใจตอบสนอง3) ความพงพอใจในการตอบสนอง

ขนท 3 การเหนคณคาของคานยมผสอนจดประสบการณหรอสถานการณทชวยใหผเรยนไดเหนคณคาของคานยมนน เชน การใหลองปฏบตตามคานยมแลวไดรบการตอบสนองในทางทด เหนประโยชนทเกดขนกบตนหรอบคคลอนทปฏบตตามคานยมนน เหนโทษหรอไดรบโทษจากการละเลยไมปฏบตตามคานยมนน เปนตน ในขนนผสอนควรพยายามกระตนใหผเรยนเกดพฤตกรรมดงน

1) การยอมรบในคณคานน2) การชนชอบในคณคานน3) ความผกพนในคณคานน

ขนท 4 การจดระบบคานยม

เมอผเรยนเหนคณคาของคานยมและเกดเจตคตทดตอคานยมนน และมความโนมเอยงทจะรบคานยมนนมาใชในชวตของตน ผสอนควรกระตนใหผเรยนพจารณาคานยมนนกบคานยมหรอคณคาอน ๆ ของตน ในขนนผสอนควรกระตนใหผเรยนเกดพฤตกรรมสำาคญดงน

1) การสรางมโนทศนในคณคานน2) การจดระบบในคณคานน

ขนท 5 การสรางลกษณะนสย

ผสอนสงเสรมใหผเรยนปฏบตตนตามคานยมนนอยางสมำาเสมอโดยตดตามผลการปฏบตและใหขอมลปอนกลบและการเสรมแรงเปนระยะ ๆ จนกระทงผเรยนสามารถปฏบตไดจนเปนนสย ในขนนผสอนควรพยายามกระตนใหผเรยนเกดพฤตกรรมดงน

1) การมหลกยดในการตดสนใจ2) การปฏบตตามหลกยดนนจนเปนนสย

3) การดำาเนนการในขนตอนทง 5 ไมสามารถทำาไดในระยะเวลาอนสน ตองอาศยเวลา โดยเฉพาะในขนท 4 และ 5 ตองการเวลาในการปฏบต ซงอาจจะมากนอยแตกตางกนไปในผเรยนแตละคน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะไดรบการปลกฝงคานยมทพงประสงคจนถงระดบทสามารถปฏบตไดจนเปนนสย นอกจากนนผเรยนยงไดเรยนรกระบวนการในการปลกฝงคานยมใหเกดขน ซงผเรยนสามารถนำาไปปลกฝงคานยมอน ๆใหแกตนเองหรอผอนตอไป

11

2.2 รปแบบการเรยนการสอนโดยการซกคาน (Jurisprudential Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบจอยส และ วล (Joyce & weil, 1996 :106-128) พฒนารปแบบนขนจากแนวคดของโอลเวอรและ เชเวอร (Oliver and Shaver) เกยวกบการตดสนใจอยางชาญฉลาดในประเดนปญหาขดแยงตาง ๆ ซงมสวนเกยวพนกบเรองคานยมทแตกตางกน ปญหาดงกลาวอาจเปนปญหาทางสงคม หรอปญหาสวนตว ทยากแกการตดสนใจ การตดสนใจอยางชาญฉลาด กคอการสามารถเลอกทางทเปนประโยชนมากทสด โดยกระทบตอสงอน ๆ นอยทสด ผเรยนควรไดรบการฝกฝนใหรจกวเคราะหปญหา ประมวลขอมล ตดสนใจเลอกทางเลอกอยางมเหตผล และแสดงจดยนของตนได ผสอนสามารถใชกระบวนการซกคานอนเปนกระบวนการทใชกนในศาล มาทดสอบผเรยนวาจดยนทตนแสดงนนเปนจดยนทแทจรงของตนหรอไม โดยการใชคำาถามซกคานทชวยใหผเรยนยอนกลบไปพจารณาความคดเหนอนเปนจดยนของตน ซงอาจทำาใหผเรยนปรบเปลยนความคดเหนหรอจดยนของตน หรอยนยนจดยนของตนอยางมนใจขน

ข. วตถประสงคของรปแบบ รปแบบนเหมาะสำาหรบสอนสาระทเกยวของกบประเดนปญหาขดแยงตาง ๆ ซงยากแกการตดสนใจ การสอนตามรปแบบนจะชวยใหผเรยนไดเรยนรกระบวนการในการตดสนใจอยางชาญฉลาด รวมทงวธการทำาความกระจางในความคดของตน

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 นำาเสนอกรณปญหา

ประเดนปญหาทนำาเสนอควรเปนประเดนทมทางออกใหคดไดหลายคำาตอบ ควรเปนประโยคทมคำาวา ควรจะ“ ...” เชน ควรมกฎหมายใหมการทำาแทงไดอยางเสรหรอไม ควรมการจดทะเบยนโสเภณหรอไม ควรออกกฎหมายหามคนสบบหรหรอไม? ควรอนญาตใหนกเรยนประกวดนางงามหรอไม อยางไรกตามควรหลกเลยงประเดนปญหาทเกยวของกบความเชอทางศาสนาทแตกตางกน

วธการนำาเสนออาจกระทำาไดหลายวธ เชน การอานเรองใหฟง การใหดภาพยนตร การเลาประวตความเปนมา ครตองระลกเสมอวาการนำาเสนอปญหานนตองทำาใหนกเรยนไดรขอเทจจรงทเกยวของกบปญหา รวาใครทำาอะไร เมอใด เพราะเหตใด และมแงมมของปญหาทขดแยงกนอยางไร ใหผเรยนประมวลขอเทจจรงจากกรณปญหาและวเคราะหหาคานยมทเกยวของกน ขนท 2 ใหผเรยนแสดงจดยนของตนเอง

ผสอนใชคำาถามทมลกษณะดงตวอยางตอไปน3.1) ถามจดยนอน ๆ ใหเลอกอก ผเรยนยงยนยนทจะเลอกจดยนเดมหรอไม เพราะอะไร 3.2) หากสถานการณแปรเปลยนไปผเรยนยงจะยนยนทจะเลอกจดยนเดมนหรอไม เพราะ

อะไร3.3) ถาผเรยนตองเผชญกบสถานการณอน ๆ จะยงยนยนจดยนนหรอไม3.4) ผเรยนมเหตผลอะไรทยดมนกบจดยนนน จดยนนนเหมาะสมกบสถานการณทเปน

ปญหานนหรอไม3.5) เหตผลทยดมนกบจดยนนนเปนเหตผลทเหมาะกบสถานการณทเปนอยหรอไม3.6) ผเรยนมขอมลเพยงพอทจะสนบสนนจดยนนนหรอไม3.7) ขอมลทผเรยนใชเปนพนฐานของจดยนนนถกตองหรอไม3.8) ถายดจดยนนแลวผลทเกดขนตามมาคออะไร3.9) เมอรผลทเกดตามมาแลว ผเรยนยงยนยนทจะยดถอจดยนนอกหรอไม

ขนท 3 ผเรยนทบทวนในคานยมของตนเอง

12

ผสอนเปดโอกาสใหผเรยนพจารณาปรบเปลยน หรอยนยนในคานยมทยดถอ

ขนท 4 ผเรยนตรวจสอบและยนยนจดยนใหม/เกาของตนอกครง และผเรยนพยายามหาขอเทจจรงตาง ๆ มาสนบสนนคานยมของตนเพอยนยนวาสงทตนยดถออยนนเปนคานยมทแทจรงของตน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะเกดความกระจางในความคดของตนเองเกยวกบคานยม และเกดความเขาใจในตนเอง รวมทงผสอนไดเรยนรและเขาใจความคดของผเรยน ชวยใหผเรยนมการมองโลกในแงมมกวางขน นอกจากนยงชวยพฒนาความสามารถในการตดสนใจของผเรยนดวย

2.3 รปแบบการเรยนการสอนโดยใชบทบาทสมมต (Role Playing Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนโดยใชบทบาทสมมต พฒนาขนโดย แชฟเทลและแชฟเทล (Shaftel and Shaftel, 1967: 67-71) ซงใหความสำาคญกบปฏสมพนธทางสงคมของบคคล เขากลาววา บคคลสามารถเรยนรเกยวกบตนเองไดจากการปฏสมพนธกบผอน และความรสกนกคดของบคคลกเปนผลมาจากมการปะทะสมพนธกบสงแวดลอมรอบขาง และไดสงสมไวภายในลก ๆ โดยทบคคลอาจไมรตวเลยกได การสวมบทบาทสมมตเปนวธการทชวยใหบคคลไดแสดงความรสกนกคดตาง ๆ ทอยภายในออกมา ทำาใหสงทซอนเรนอยเปดเผยออกมา และนำามาศกษาทำาความเขาใจกนได ชวยใหบคคลเกดการเรยนรเกยวกบตนเอง เกดความเขาใจในตนเอง ในขณะเดยวกน การทบคคลสวมบทบาทของผอน กสามารถชวยใหผเรยนเกดความเขาใจในความคด คานยม และพฤตกรรมของผอนไดเชนเดยวกน

ข. วตถประสงคของรปแบบ เพอชวยใหผเรยนเกดความเขาใจในตนเอง เขาใจในความรสกและพฤตกรรมของผอน และเกดการปรบเปลยนเจตคต คานยม และพฤตกรรมของตนใหเปนไปในทางทเหมาะสม

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 นำาเสนอสถานการณปญหาและบทบาทสมมต ผสอนนำาเสนอสถานการณ ปญหา และบทบาทสมมต ทมลกษณะใกลเคยงกบความเปนจรง และมระดบยากงายเหมาะสมกบวยและความสามารถของผเรยน บทบาทสมมตทกำาหนด จะมรายละเอยดมากนอยเพยงใดขนอยกบวตถประสงคในการเรยนการสอน ถาตองการใหผเรยนเปดเผยความคด ความรสกของตนมาก บทบาททใหควรมลกษณะเปดกวาง กำาหนดรายละเอยดใหนอย แตถาตองการจะเจาะประเดนเฉพาะอยาง บทบาทสมมตอาจกำาหนดรายละเอยด ควบคมการแสดงของผเรยนใหมงไปทประเดนเฉพาะนน

ขนท 2 เลอกผแสดง ผสอนและผเรยนจะรวมกนเลอกผแสดง หรอใหผเรยนอาสาสมครกได แลวแตความเหมาะสมกบวตถประสงค และการวนจฉยของผสอน

ขนท 3 จดฉาก การจดฉากนนจดไดตามความพรอมและสภาพการณทเปนอย

ขนท 4 เตรยมผสงเกตการณ กอนการแสดงผสอนจะตองเตรยมผชมวา ควรสงเกตอะไร และปฏบตตวอยางไรเพอใหเกดการเรยนรทด

13

ขนท 5 แสดง ผแสดงมความสำาคญเปนอยางยงในการทจะทำาใหผชมเขาใจเรองราวหรอเหตการณ ผแสดงจะตองแสดงออกตามบทบาททตนไดรบใหดทสด

ขนท 6 อภปรายและประเมนผล การอภปรายผลสวนใหญจะแบงเปนกลมยอย การอภปรายจะเปนการแสดงความคดเหนเกยวกบเหตการณ การแสดงออกของผแสดง และควรเปดโอกาสใหผแสดงไดแสดงความคดเหนดวย

ขนท 7 แสดงเพมเตม ควรมการแสดงเพมเตมหากผเรยนเสนอแนะทางออกอนนอกเหนอจากทไดแสดงไปแลว

ขนท 8 อภปรายและประเมนผลอกครง หลงจากการแสดงเพมเตม กลมควรอภปราย และประเมนผลเกยวกบการแสดงครงใหมดวย

ขนท 9 แลกเปลยนประสบการณและสรปการเรยนร แตละกลมสรปผลการอภปรายของกลมตน และหาขอสรปรวม หรอการเรยนรทไดรบเกยวกบความรสก ความคดเหน คานยม คณธรรม จรยธรรม และพฤตกรรมของบคคล

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนรตามรปแบบ ผเรยนจะเกดความเขาใจทลกซงเกยวกบความรสกนกคด ความคดเหน คานยม คณธรรม จรยธรรม ของผอน รวมทงมความเขาใจในตนเองมากขน

3. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาดานทกษะพสย (Psycho-Motor Domain)รปแบบการเรยนการสอนในหมวดน เปนรปแบบทมงชวยพฒนาความสามารถของผเรยนในดานการปฏบต การกระทำา หรอการแสดงออกตาง ๆ ซงจำาเปนตองใชหลกการ วธการ ทแตกตางไปจากการพฒนาทางดานจตพสยหรอพทธพสย รปแบบทสามารถชวยใหผเรยนเกดการพฒนาทางดานน ทสำาคญ ๆ ซงจะนำาเสนอในทนม 3 รปแบบดงน3.1 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดการพฒนาทกษะปฏบตของซมพซน (Simpson)3.2 รปแบบการเรยนการสอนทกษะปฏบตของแฮรโรว(Harrow)3.3 รปแบบการเรยนการสอนทกษะปฏบตของเดวส (Davies) 3.1 รปแบบการเรยนการสอนตามแนวคดการพฒนาทกษะปฏบตของซมพซน (Instructional Model Based on Simpson’s Processes for psycho-Motor Skill Development)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบซมพซน (Simpson, 1972) กลาววา ทกษะเปนเรองทมความเกยวของกบพฒนาการทางกายของผเรยน เปนความสามารถในการประสานการทำางานของกลามเนอหรอรางกาย ในการทำางานทมความซบซอน และตองอาศยความสามารถในการใชกลามเนอหลาย ๆ สวน การทำางานดงกลาวเกดขนไดจากการสงงานของสมอง ซงตองมความสมพนธกบความรสกทเกดขน ทกษะปฏบตนสามารถพฒนาไดดวยการฝกฝน ซงหากไดรบการฝกฝนทดแลว จะเกดความถกตอง ความคลองแคลว ความเชยวชาญชำานาญการ และความคงทน ผลของพฤตกรรมหรอการกระทำาสามารถสงเกตไดจากความรวดเรว ความแมนยำา ความเรวหรอความราบรนในการจดการ

14

ข. วตถประสงคของรปแบบ เพอชวยใหผเรยนสามารถปฏบตหรอทำางานทตองอาศยการเคลอนไหวหรอการประสานงานของกลามเนอทงหลายไดอยางด มความถกตองและมความชำานาญ

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ขนการรบร เปนขนการใหผเรยนรบรในสงทจะทำา โดยการใหผเรยนสงเกตการทำางานนนอยางตงใจ ขนท 2 ขนการเตรยมความพรอม เปนขนการปรบตวใหพรอมเพอการทำางานหรอแสดงพฤตกรรมนน ทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณ โดยการปรบตวใหพรอมทจะเคลอนไหวหรอแสดงทกษะนน ๆ และมจตใจและสภาวะอารมณทดตอการทจะทำาหรอแสดงทกษะนน ๆขนท 3 ขนการสนองตอบภายใตการควบคม เปนขนทใหโอกาสแกผเรยนในการตอบสนองตอสงทรบร ซงอาจใชวธการใหผเรยนเลยนแบบการกระทำา หรอการแสดงทกษะนน หรออาจใชวธการใหผเรยนลองผดลองถก จนกระทงสามารถตอบสนองไดอยางถกตองขนท 4 ขนการใหลงมอกระทำาจนกลายเปนกลไกทสามารถกระทำาไดเอง เปนขนทชวยใหผเรยนประสบผลสำาเรจในการปฏบต และเกดความเชอมนในการทำาสงนน ๆ

ขนท 5 ขนการกระทำาอยางชำานาญ เปนขนทชวยใหผเรยนไดฝกฝนการกระทำานน ๆ จนผเรยนสามารถทำาไดอยางคลองแคลว ชำานาญ เปนไปโดยอตโนมต และดวยความเชอมนในตนเอง

ขนท 6 ขนการปรบปรงและประยกตใช เปนขนทชวยใหผเรยนปรบปรงทกษะหรอการปฏบตของตนใหดยงขน และประยกตใชทกษะทตนไดรบการพฒนาในสถานการณตาง ๆ

ขนท 7 ขนการคดรเรม เมอผเรยนสามารถปฏบตหรอกระทำาสงใดสงหนงอยางชำานาญ และสามารถประยกตใชในสถานการณทหลากหลายแลว ผปฏบตจะเรมเกดความคดใหม ๆ ในการกระทำา หรอปรบการกระทำานนใหเปนไปตามทตนตองการ

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะสามารถกระทำาหรอแสดงออกอยางคลองแคลว ชำานาญ ในสงทตองการใหผเรยนทำาได นอกจากนนยงชวยพฒนาความคดสรางสรรค และความอดทนใหเกดขนในตวผเรยนดวย

3.2 รปแบบการเรยนการสอนทกษะปฏบตของแฮรโรว (Harrow’s Instructional Model for psychomotor Domain)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบ แฮรโรว (Harrow, 1972: 96-99) ไดจดลำาดบขนของการเรยนรทางดานทกษะปฏบตไว 5 ขน โดยเรมจากระดบทซบซอนนอยไปจนถงระดบทมความซบซอนมาก ดงนนการกระทำาจงเรมจากการเคลอนไหวกลามเนอใหญไปถงการเคลอนไหวกลามเนอยอย ลำาดบขนดงกลาวไดแกการเลยนแบบ การลงมอกระทำาตามคำาสง การกระทำาอยางถกตองสมบรณ การแสดงออกและการกระทำาอยางเปนธรรมชาต

ข. วตถประสงคของรปแบบ รปแบบนมงใหผเรยนเกดความสามารถทางดานทกษะปฏบตตาง ๆ กลาวคอ ผเรยนสามารถปฏบตหรอกระทำาอยางถกตองสมบรณและชำานาญ

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ

15

ขนท 1 ขนการเลยนแบบ เปนขนทใหผเรยนสงเกตการณกระทำาทตองการใหผเรยนทำาได ซงผเรยนยอมจะรบรหรอสงเกตเหนรายละเอยดตาง ๆ ไดไมครบถวน แตอยางนอยผเรยนจะสามารถบอกไดวา ขนตอนหลกของการกระทำานน ๆ มอะไรบาง

ขนท 2 ขนการลงมอกระทำาตามคำาสง เมอผเรยนไดเหนและสามารถบอกขนตอนของการกระทำาทตองการเรยนรแลว ใหผเรยนลงมอทำาโดยไมมแบบอยางใหเหน ผเรยนอาจลงมอทำาตามคำาสงของผสอน หรอทำาตามคำาสงทผสอนเขยนไวในคมอกได การลงมอปฏบตตามคำาสงน แมผเรยนจะยงไมสามารถทำาไดอยางสมบรณ แตอยางนอยผเรยนกไดประสบการณในการลงมอทำาและคนพบปญหาตาง ๆ ซงชวยใหเกดการเรยนรและปรบการกระทำาใหถกตองสมบรณขน

ขนท 3 ขนการกระทำาอยางถกตองสมบรณ ขนนเปนขนทผเรยนจะตองฝกฝนจนสามารถทำาสงนน ๆ ไดอยางถกตองสมบรณ โดยไมจำาเปนตองมแบบอยางหรอมคำาสงนำาทางการกระทำา การกระทำาทถกตอง แมน ตรง พอด สมบรณแบบ เปนสงทผเรยนจะตองสามารถทำาไดในขนน

ขนท 4 ขนการแสดงออก ขนนเปนขนทผเรยนมโอกาสไดฝกฝนมากขน จนกระทงสามารถกระทำาสงนนไดถกตองสมบรณแบบอยางคลองแคลว รวดเรว ราบรน และดวยความมนใจ

ขนท 5 ขนการกระทำาอยางเปนธรรมชาต ขนนเปนขนทผเรยนสามารถกระทำาสงนน ๆ อยางสบาย ๆ เปนไปอยางอตโนมตโดยไมรสกวาตองใชความพยายามเปนพเศษ ซงตองอาศยการปฏบตบอย ๆ ในสถานการณตาง ๆ ทหลากหลาย

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะเกดการพฒนาทางดานทกษะปฏบต จนสามารถกระทำาไดอยางถกตองสมบรณ

3.3 รปแบบการเรยนการสอนทกษะปฏบตของเดวส (Davies’ Instructional Model for Psychomotor Domain)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบเดวส (Davies, 1971: 50-56) ไดนำาเสนอแนวคดเกยวกบการพฒนาทกษะปฏบตไววา ทกษะสวนใหญจะประกอบไปดวยทกษะยอย ๆ จำานวนมาก การฝกใหผเรยนสามารถทำาทกษะยอย ๆ เหลานนไดกอนแลวคอยเชอมโยงตอกนเปนทกษะใหญ จะชวยใหผเรยนประสบผลสำาเรจไดดและเรวขน

ข. วตถประสงคของรปแบบ รปแบบนมงชวยพฒนาความสามารถดานทกษะปฏบตของผเรยน โดยเฉพาะอยางยง ทกษะทประกอบดวยทกษะยอยจำานวนมาก

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ขนสาธตทกษะหรอการกระทำา ขนนเปนขนทใหผเรยนไดเหนทกษะ หรอการกระทำาทตองการใหผเรยนทำาไดในภาพรวม โดยสาธตใหผเรยนดทงหมดตงแตตนจนจบ ทกษะหรอการกระทำาทสาธตใหผเรยนดนน จะตองเปนการกระทำาในลกษณะทเปนธรรมชาต ไมชาหรอเรวเกนปกต กอนการสาธต ครควรใหคำาแนะนำาแกผเรยนในการสงเกต ควรชแนะจดสำาคญทควรใหความสนใจเปนพเศษในการสงเกต

ขนท 2 ขนสาธตและใหผเรยนปฏบตทกษะยอย เมอผเรยนไดเหนภาพรวมของการกระทำาหรอทกษะทงหมดแลว ผสอนควรแตกทกษะทงหมดใหเปนทกษะยอย ๆ หรอแบงสงทกระทำาออกเปนสวนยอย ๆ และสาธตสวนยอยแตละสวนใหผเรยนสงเกตและทำาตามไปทละสวนอยางชา ๆ

16

ขนท 3 ขนใหผเรยนปฏบตทกษะยอย ผเรยนลงมอปฏบตทกษะยอยโดยไมมการสาธตหรอมแบบอยางใหด หากตดขดจดใด ผสอนควรใหคำาชแนะ และชวยแกไขจนกระทงผเรยนทำาได เมอไดแลวผสอนจงเรมสาธตทกษะยอยสวนตอไป และใหผเรยนปฏบตทกษะยอยนนจนทำาได ทำาเชนนเรอยไปจนกระทงครบทกสวน

ขนท 4 ขนใหเทคนควธการ เมอผเรยนปฏบตไดแลว ผสอนอาจแนะนำาเทคนควธการทจะชวยใหผเรยนสามารถทำางานนนไดดขน เชน ทำาไดประณตสวยงามขน ทำาไดรวดเรวขน ทำาไดงายขน หรอสนเปลองนอยลง เปนตน

ขนท 5 ขนใหผเรยนเชอมโยงทกษะยอย ๆ เปนทกษะทสมบรณ เมอผเรยนสามารถปฏบตแตละสวนไดแลว จงใหผเรยนปฏบตทกษะยอย ๆ ตอเนองกนตงแตตนจนจบ และฝกปฏบตหลาย ๆ ครง จนกระทงสามารถปฏบตทกษะทสมบรณไดอยางชำานาญ

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะสามารถปฏบตทกษะไดเปนอยางด มประสทธภาพ

4. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาทกษะกระบวนการ (Process Skill)ทกษะกระบวนการ เปนทกษะทเกยวของกบวธดำาเนนการตาง ๆ ซงอาจเปนกระบวนการทางสตปญญา เชน กระบวนการสบสอบแสวงหาความร หรอกระบวนการคดตาง ๆ อาท การคดวเคราะห การอปนย การนรนย การใชเหตผล การสบสอบ การคดรเรมสรางสรรค และการคดอยางมวจารณญาณ เปนตน หรออาจเปนกระบวนการทางสงคม เชน กระบวนการทำางานรวมกน เปนตน ปจจบนการศกษาใหความสำาคญกบเรองนมาก เพราะถอเปนเครองมอสำาคญในการดำารงชวต ในทนจะนำาเสนอรปแบบการเรยนการสอนทเนนการพฒนาผเรยนดานทกษะกระบวนการ 4 รปแบบ ดงน 4.1 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการสบสอบและแสวงหาความรเปนกลม 4.2 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดอปนย 4.3 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดสรางสรรค

4.4 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดแกปญหาอนาคตตามแนวคดของทอรแรนซ

4.1 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการสบสอบและแสวงหาความรเปนกลม (Group Investigation Instructional Model) ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบจอยส และ วล (Yoyce & Weil, 1996: 80-88) เปนผพฒนารปแบบนจากแนวคดหลกของเธเลน (Thelen) 2 แนวคด คอแนวคดเกยวกบการสบเสาะแสวงหาความร(inquiry) และแนวคดเกยวกบความร (knowledge) เธเลนไดอธบายวา สงสำาคญทสามารถชวยใหผเรยนเกดความรสกหรอความตองการทจะสบคนหรอเสาะแสวงหาความรกคอตวปญหา แตปญหานนจะตองมลกษณะทมความหมายตอผเรยนและทาทายเพยงพอทจะทำาใหผเรยนเกดความตองการทจะแสวงหาคำาตอบ นอกจากนนปญหาทชวนใหเกดความงนงงสงสย หรอกอใหเกดความขดแยงทางความคด จะยงทำาใหผเรยนเกดความตองการทจะเสาะแสวงหาความรหรอคำาตอบมากยงขน เนองจากมนษยอาศยอยในสงคม ตองมปฏสมพนธกบผอนในสงคม เพอสนองความตองการของตนทงทางดานรางกาย สตปญญา จตใจ อารมณและสงคม ความขดแยงทางความคดทเกดขนระหวางบคคลหรอในกลม จงเปนสงทบคคลตองพยายามหาหนทางขจดแกไขหรอ

17

จดการทำาความกระจางใหเปนทพอใจหรอยอมรบทงของตนเองและผเกยวของ สวนในเรอง ความ“ร นน เธเลนมความเหนวา ความรเปนเปาหมายของกระบวนการสบสอบทงหลาย ความรเปนสงทได”จากการนำาประสบการณหรอความรเดมมาใชในประสบการณใหม ดงนน ความรจงเปนสงทคนพบผานกระบวนการสบสอบโดยอาศยความรและประสบการณ

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาทกษะในการสบสอบเพอใหไดมาซงความรความเขาใจโดยอาศยกลมซงเปนเครองมอทางสงคมชวยกระตนความสนใจหรอความอยากรและชวยดำาเนนงานการแสวงหาความรหรอคำาตอบทตองการ

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ใหผเรยนเผชญปญหาหรอสถานการณทชวนใหงนงงสงสยปญหาหรอสถานการณทใชในการกระตนความสนใจและความตองการในการสบสอบและแสวงหาความรตอไปนน ควรเปนปญหาหรอสถานการณทเหมาะสมกบวย ความสามารถและความสนใจของผเรยน และจะตองมลกษณะทชวนใหงนงงสงสย เพอทาทายความคดและความใฝรของผเรยน

ขนท 2 ใหผเรยนแสดงความคดเหนตอปญหาหรอสถานการณนนผสอนกระตนใหผเรยนแสดงความคดเหนอยางกวางขวาง และพยายามกระตนใหเกดความขดแยงหรอความแตกตางทางความคดขน เพอทาทายใหผเรยนพยายามหาทางเสาะแสวงหาขอมลหรอวธการพสจนทดสอบความคดของตน เมอมความแตกตางทางความคดเกดขน ผสอนอาจใหผเรยนทมความคดเหนเดยวกนรวมกลมกน หรออาจรวมกลมโดยใหแตละกลมมสมาชกทมความคดเหนแตกตางกนกได

ขนท 3 ใหผเรยนแตละกลมรวมกนวางแผนในการแสวงหาความรเมอกลมมความคดเหนแตกตางกนแลว สมาชกแตละกลมชวยกนวางแผนวา จะแสวงหาขอมลอะไร กลมจะพสจนอะไร จะตงสมมตฐานอะไร กลมจำาเปนตองมขอมลอะไร และจะไปแสวงหาทไหน หรอจะไดขอมลนนมาไดอยางไร จะตองใชเครองมออะไรบาง เมอไดขอมลมาแลว จะวเคราะหอยางไร และจะสรปผลอยางไร ใครจะชวยทำาอะไร จะใชเวลาเทาใด ขนนเปนขนทผเรยนจะไดฝกทกษะการสบสอบ ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และทกษะกระบวนการกลม ผสอนทำาหนาทอำานวยความสะดวกในการทำางานใหแกผเรยน รวมทงใหคำาแนะนำาเกยวกบการวางแผน แหลงความร และการทำางานรวมกน

ขนท 4 ใหผเรยนดำาเนนการแสวงหาความรผเรยนดำาเนนการเสาะแสวงหาความรตามแผนงานทไดกำาหนดไว ผสอนชวยอำานวยความสะดวก ใหคำาแนะนำาและตดตามการทำางานของผเรยน

ขนท 5 ใหผเรยนวเคราะหขอมล สรปผลขอมล นำาเสนอและอภปรายผลเมอกลมรวบรวมขอมลไดมาแลว กลมทำาการวเคราะหขอมลและสรปผล ตอจากนนจงใหแตละกลมนำาเสนอผล อภปรายผลรวมกนทงชน และประเมนผลทงทางดานผลงานและกระบวนการเรยนรทไดรบ

ขนท 6 ใหผเรยนกำาหนดประเดนปญหาทตองการสบเสาะหาคำาตอบตอไปการสบสอบและเสาะแสวงหาความรของกลมตามขนตอนขางตนชวยใหกลมไดรบความร ความเขาใจ และคำาตอบในเรองทศกษา และอาจพบประเดนทเปนปญหาชวนใหงนงงสงสยหรออยากรตอไป ผ

18

เรยนสามารถเรมตนวงจรการเรยนรใหม ตงแตขนท 1 เปนตนไป การเรยนการสอนตามรปแบบน จงอาจมตอเนองไปเรอย ๆ ตามความสนใจของผเรยน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะสามารถสบสอบและเสาะแสวงหาความรดวยตนเอง เกดความใฝรและมความมนใจในตนเองเพมขน และไดพฒนาทกษะการสบสอบ ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร และทกษะการทำางานกลม 4.2 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดอปนย (Inductive Thinking Instructional Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบน จอยส และ วล (Joyce & Weil, 1996: 149-159) พฒนาขน โดยใชแนวคดของทาบา (Taba, 1967: 90-92) ซงเชอวาการคดเปนสงทสอนได การคดเปนกระบวนการปฏสมพนธระหวางบคคลกบขอมล และกระบวนการนมลำาดบขนตอนดงเชนการคดอปนย จะตองเรมจากการสรางความคดรวบยอด หรอมโนทศนกอน แลวจงถงขนการตความขอมล และสรป ตอไปจงนำาขอสรปหรอหลกการทไดไปประยกตใช

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาการคดแบบอปนยของผเรยน ชวยใหผเรยนใชกระบวนการคดดงกลาวในการสรางมโนทศนและประยกตใชมโนทศนตาง ๆ ได

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 การสรางมโนทศน ประกอบดวย 3 ขนตอนยอย คอ

1.1 ใหผเรยนสงเกตสงทจะศกษาและเขยนรายการสงทสงเกตเหน หรออาจใชวธอน ๆ เชน ตงคำาถามใหผเรยนตอบ ในขนนผเรยนจะตองไดรายการของสงตาง ๆ ทใชหรอไมใชตวแทนของมโนทศนทตองการใหผเรยนเกดการเรยนร

1.2 จากรายการของสงทเปนตวแทนและไมเปนตวแทนของมโนทศนนน ใหผเรยนจดหมวดหมของสงเหลานน โดยการกำาหนดเกณฑในการจดกลม ซงกคอคณสมบตทเหมอนกนของสงเหลานน ผเรยนจะจดสงทมคณสมบตเหมอนกนไวเปนกลมเดยวกน

1.3 ตงชอหมวดหมทจดขน ผเรยนจะตองพจารณาวาอะไรเปนหวขอใหญ อะไรเปนหวขอยอย และตงชอหวขอใหเหมาะสม

ขนท 2 การตความและสรปขอมล ประกอบดวย 3 ขนยอยดงน2.1 ระบความสมพนธของขอมล ผเรยนศกษาขอมลและตความขอมลเพอใหเขาใจขอมล และเหนความสมพนธทสำาคญ ๆ ของขอมล

2.2 สำารวจความสมพนธของขอมล ผเรยนศกษาขอมลและความสมพนธของขอมลในลกษณะตาง ๆ เชน ความสมพนธในลกษณะของเหตและผล ความสมพนธของขอมลในหมวดนกบขอมลในหมวดอน จนสามารถอธบายไดวาขอมลตาง ๆ สมพนธกนอยางไรและดวยเหตผลใด

19

2.3 สรปอางอง เมอคนพบความสมพนธหรอหลกการแลว ใหผเรยนสรปอางองโดยโยงสงทคนพบไปสสถานการณอน ๆ

ขนท 3 การประยกตใชขอสรปหรอหลกการ3.1 นำาขอสรปมาใชในการทำานาย หรออธบายปรากฏการณอน ๆ และฝกตงสมมตฐาน3.2 อธบายใหเหตผลและขอมลสนบสนนการทำานายและสมมตฐานของตน3.3 พสจน ทดสอบ การทำานายและสมมตฐานของตน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะสามารถสรางมโนทศนและประยกตใชมโนทศนนนดวยกระบวนการคดแบบอปนย และผเรยนสามารถนำากระบวนการคดดงกลาวไปใชในการสรางมโนทศนอน ๆ ตอไปได

4.3 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดสรางสรรค (Synectics Instructional Model) ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดสรางสรรคน เปนรปแบบทจอยส และ วล (Joyce and Weil, 1966: 239-253) พฒนาขนมาจากแนวคดของกอรดอน (Gordon) ทกลาววาบคคลทวไปมกยดตดกบวธคดแกปญหาแบบเดม ๆ ของตน โดยไมคอยคำานงถงความคดของคนอน ทำาใหการคดของตนคบแคบและไมสรางสรรค บคคลจะเกดความคดเหนทสรางสรรคแตกตางไปจากเดมได หากมโอกาสไดลองคดแกปญหาดวยวธการทไมเคยคดมากอน หรอคดโดยสมมตตวเองเปนคนอน และถายงใหบคคลจากหลายกลมประสบการณมาชวยกนแกปญหา กจะยงไดวธการทกลากหลายขน และมประสทธภาพมากขน ดงนนกอรดอนจงไดเสนอใหผเรยนมโอกาสคดแกปญหาดวยแนวความคดใหม ๆ ทไมเหมอนเดม ไมอยในสภาพทเปนตวเอง ใหลองใชความคดในฐานะทเปนคนอน หรอเปนสงอน สภาพการณเชนนจะกระตนใหผเรยนเกดความคดใหม ๆ ขนได กอรดอนเสนอวธการคดเปรยบเทยบแบบอปมาอปมยเพอใชในการกระตนความคดใหม ๆ ไว 3 แบบ คอ การเปรยบเทยบแบบตรง การเปรยบเทยบบคคลกบสงของ และการเปรยบเทยบคำาคขดแยง วธการนมประโยชนมากเปนพเศษสำาหรบการเขยนและการพดอยางสรางสรรค รวมทงการสรางสรรคงานทางศลปะ

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาความคดสรางสรรคของผเรยน ชวยใหผเรยนเกดแนวคดทใหมแตกตางไปจากเดม และสามารถนำาความคดใหมนนไปใชใหเปนประโยชนได

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ขนนำา ผสอนใหผเรยนทำางานตาง ๆ ทตองการใหผเรยนทำา เชน ใหเขยน บรรยาย เลา ทำา แสดง วาดภาพ สราง ป น เปนตน ผเรยนทำางานนน ๆ ตามปกตทเคยทำา เสรจแลวใหเกบผลงานไวกอน

ขนท 2 ขนการสรางอปมาแบบตรงหรอเปรยบเทยบแบบตรง ผสอนเสนอคำาคใหผเรยนเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตาง เชน ลกบอลกบมะนาว เหมอนหรอตางกนอยางไร คำาคทผสอนเลอกมาควรใหมลกษณะทสมพนธกบเนอหาหรองานทใหผเรยนทำาในขนท 1 ผสอนเสนอคำาคใหผเรยนเปรยบเทยบหลาย ๆค และจดคำาตอบของผเรยนไวบนกระดาน

20

ขนท 3 ขนการสรางอปมาบคคลหรอเปรยบเทยบบคคลกบสงของ ผสอนใหผเรยนสมมตตวเองเปนสงใดสงหนง และแสดงความรสกออกมาเชน ถาเปรยบเทยบผเรยนเปนเครองซกผา จะรสกอยางไร ผสอนจดคำาตอบของผเรยนไวบนกระดาน

ขนท 4 ขนการสรางอปมาคำาคขดแยง ผสอนใหผเรยนนำาคำาหรอวลทไดจากการเปรยบเทยบในขนท 2 และ 3 มาประกอบกนเปนคำาใหมทมความหมายขดแยงกนในตวเอง เชน ไฟเยน นำาผงขม มจจราชสนำาผง เชอดนม ๆ เปนตน

ขนท 5 ขนการอธบายความหมายของคำาคขดแยง ผสอนใหผเรยนชวยกนอธบายความหมายของคำาคขดแยงทได

ขนท 6 ขนการนำาความคดใหมมาสรางสรรคงาน ผสอนใหผเรยนนำางานททำาไวเดมในขนท 1 ออกมาทบทวนใหม และลองเลอกนำาความคดทไดมาใหมจากกจกรรมขนท 5 มาใชในงานของตน ทำาใหงานของตนมความคดสรางสรรคมากขน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะเกดความคดใหม ๆ และสามารถนำาความคดใหม ๆ นนไปใชในงานของตน ทำาใหงานของตนมความแปลกใหม นาสนใจมากขน นอกจากนน ผเรยนอาจเกดความตระหนกในคณคาของการคด และความคดของผอนอกดวย

4.4 รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดแกปญหาอนาคตตามแนวคดของทอรแรนซ (Torrance’s Future Problem Solving Instructional Model)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนนพฒนามาจากรปแบบการคดแกปญหาอนาคตตามแนวคดของทอแรนซ (Torrance, 1962) ซงไดนำาองคประกอบของความคดสรางสรรค 3 องคประกอบ คอ การคดคลองแคลว การคดยดหยน การคดรเรม มาใชประกอบกบกระบวนการคดแกปญหา และการใชประโยชนจากกลมซงมความคดหลากหลาย โดยเนนการใชเทคนคระดมสมองเกอบทกขนตอน

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงชวยพฒนาผเรยนใหตระหนกรในปญหาทจะเกดขนในอนาคต และเรยนรทจะคดแกปญหารวมกน ชวยใหผเรยนพฒนาทกษะการคดจำานวนมาก

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 การนำาสภาพการณอนาคตเขาสระบบการคดนำาเสนอสภาพการณอนาคตทยงไมเกดขน หรอกระตนใหผเรยนใชการคดคลองแคลว การคดยดหยน การคดรเรม และจนตนาการ ในการทำานายสภาพการณอนาคตจากขอมล ขอเทจจรง และประสบการณของตน

ขนท 2 การระดมสมองเพอคนหาปญหาจากสภาพการณอนาคตในขนท 1 ผเรยนชวยกนวเคราะหวาอาจจะเกดปญหาอะไรขนบางในอนาคต

ขนท 3 การสรปปญหา และจดลำาดบความสำาคญของปญหา

21

ผเรยนนำาปญหาทวเคราะหไดมาจดกลม หรอจดความสมพนธเพอกำาหนดวาอะไรเปนปญหาหลก อะไรเปนปญหารอง และจดลำาดบความสำาคญของปญหา

ขนท 4 การระดมสมองหาวธแกปญหาผเรยนรวมกนคดวธแกปญหา โดยพยายามคดใหไดทางเลอกทแปลกใหม จำานวนมาก

ขนท 5 การเลอกวธการแกปญหาทดทสดเสนอเกณฑหลาย ๆ เกณฑทจะใชในการเลอกวธการแกปญหา แลวตดสนใจเลอกเกณฑทมความเหมาะสมและมความเปนไปไดในแตละสภาพการณ ตอไปจงนำาเกณฑทคดเลอกไว มาใชในการเลอกวธการแกปญหาทดทสด โดยพจารณาถงนำาหนกความสำาคญของเกณฑแตละขอดวย

ขนท 6 การนำาเสนอวธการแกปญหาอนาคตผเรยนนำาวธการแกปญหาอนาคตทไดมาเรยบเรยง อธบายรายละเอยดเพมเตมขอมลทจำาเปน คดวธการนำาเสนอทเหมาะสม และนำาเสนออยางเปนระบบนาเชอถอ

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะไดพฒนาทกษะการคดแกปญหา และตระหนกรในปญหาทอาจจะเกดขนในอนาคต และสามารถใชทกษะการคดแกปญหามาใชในการแกปญหาปจจบน และปองกนปญหาทจะเกดขนในอนาคต

5. รปแบบการเรยนการสอนทเนนการบรณาการ (Integration)รปแบบการเรยนการสอนในหมวดน เปนรปแบบทพยายามพฒนาการเรยนร ดานตาง ๆ ของผเรยนไปพรอม ๆ กน โดยใชการบรณาการทงทางดานเนอหาสาระและวธการ รปแบบในลกษณะนกำาลงไดรบความนยมอยางมาก เพราะมความสอดคลองกบหลกทฤษฎทางการศกษาทมงเนนการพฒนารอบดาน หรอการพฒนาเปนองครวม รปแบบในลกษณะดงกลาวทนำามาเสนอในทนม 4 รปแบบใหญ ๆ คอ

5.1 รปแบบการเรยนการสอนทางตรง5.2 รปแบบการเรยนการสอนโดยการสรางเรอง5.3 รปแบบการเรยนการสอนตามวฏจกรการเรยนร 4 MAT5.4 รปแบบการเรยนการสอนของการเรยนรแบบรวมมอ

5.4.1 รปแบบจกซอร (JIGSAW) 5.4.2 รปแบบ เอส. ท. เอ. ด. (STAD) 5.4.3 รปแบบ ท. เอ. ไอ. (TAI) 5.4.4 รปแบบ ท. จ. ท. (TGT) 5.4.5 รปแบบ แอล. ท. (LT) 5.4.6 รปแบบ จ. ไอ. (GI) 5.4.7 รปแบบ ซ. ไอ. อาร. ซ. (CIRC) 5.4.8 รปแบบคอมเพลกซ (Complex Instruction)

5.1 รปแบบการเรยนการสอนทางตรง (Direct Instruction Model) ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบจอยส และวล (Joyce and Weil, 1996: 334) อางวา มงานวจยจำานวนไมนอยทชใหเหนวา การสอนโดยมงเนนใหความรทลกซง ชวยใหผเรยนรสกวามบทบาทในการเรยน ทำาใหผเรยนมความตงใจ

22

ในการเรยนรและชวยใหผเรยนประสบความสำาเรจในการเรยน การเรยนการสอน โดยจดสาระและวธการใหผเรยนอยางดทงทางดานเนอหาความร และการใหผเรยนใชเวลาเรยนอยางมประสทธภาพ เปนประโยชนตอการเรยนรของผเรยนมากทสด ผเรยนมใจจดจอกบสงทเรยนและชวยใหผเรยน 80 % ประสบความสำาเรจในการเรยน นอกจากนนยงพบวา บรรยากาศทไมปลอดภยสำาหรบผเรยน สามารถสกดกนความสำาเรจของผเรยนได ดงนน ผสอนจงจำาเปนตองระมดระวง ไมทำาใหผเรยนเกดความรสกในทางลบ เชน การดดาวากลาว การแสดงความไมพอใจ หรอวพากษวจารณผเรยน

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนนมงชวยใหไดเรยนรทงเนอหาสาระและมโนทศนตาง ๆ รวมทงไดฝกปฏบตทกษะตาง ๆ จนสามารถทำาไดดและประสบผลสำาเรจไดในเวลาทจำากด

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบการเรยนการสอนรปแบบนประกอบดวยขนตอนสำาคญ ๆ 5 ขนดงนขนท 1 ขนนำา1.1 ผสอนแจงวตถประสงคของบทเรยนและระดบการเรยนรหรอ พฤตกรรมการเรยนรทคาดหวงแกผเรยน1.2 ผสอนชแจงสาระของบทเรยน และความสมพนธกบความรและประสบการณเดมอยางคราว ๆ1.3 ผสอนชแจงกระบวนการเรยนร และหนาทรบผดชอบของผเรยนในแตละขนตอน

ขนท 2 ขนนำาเสนอบทเรยน2.1 หากเปนการนำาเสนอเนอหาสาระ ขอความร หรอมโนทศน ผสอนควรกลนกรองและสกดคณสมบตเฉพาะของมโนทศนเหลานน และนำาเสนออยางชดเจนพรอมทงอธบายและยกตวอยางประกอบใหผเรยนเขาใจ ตอไปจงสรปคำานยามของมโนทศนเหลานน2.2 ตรวจสอบวาผเรยนมความเขาใจตรงตามวตถประสงคกอนใหผเรยนลงมอฝกปฏบต หากผเรยนยงไมเขาใจ ตองสอนซอมเสรมใหเขาใจกอน

ขนท 3 ขนฝกปฏบตตามแบบผสอนปฏบตใหผเรยนดเปนตวอยาง ผเรยนปฏบตตาม ผสอนใหขอมลปอนกลบ ใหการเสรมแรงหรอแกไขขอผดพลาดของผเรยน

ขนท 4 ขนฝกปฏบตภายใตการกำากบของผชแนะผเรยนลงมอปฏบตดวยตนเอง โดยผสอนคอยดแลอยหาง ๆ ผสอนจะสามารถประเมนการเรยนร และความสามารถของผเรยนไดจากความสำาเรจและความผดพลาดของการปฏบตของผเรยน และชวยเหลอผเรยน โดยใหขอมลปอนกลบเพอใหผเรยนแกไขขอผดพลาดตาง ๆ

ขนท 5 การฝกปฏบตอยางอสระหลงจากทผเรยนสามารถปฏบตตามขนท 4 ไดถกตองประมาณ 85- 90 % แลว ผสอนควรปลอยใหผเรยนปฏบตตอไปอยางอสระ เพอชวยใหเกดความชำานาญและการเรยนรอยคงทน ผสอนไมจำาเปนตองใหขอมลปอนกลบในทนท สามารถใหภายหลงได การฝกในขนนไมควรทำาตดตอกนในครงเดยว ควรมการฝกเปนระยะๆ เพอชวยใหการเรยนรอยคงทนขน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบการเรยนการสอนแบบน เปนไปตามลำาดบขนตอน ตรงไปตรงมา ผเรยนเกดการเรยนรทงทางดานพทธพสย และทกษะพสยไดเรวและไดมากในเวลาทจำากด ไมสบสน ผเรยนไดฝกปฏบตตามความ

23

สามารถของตน จนสามารถบรรลวตถประสงค ทำาใหผเรยนมแรงจงใจในการเรยน และมความรสกทดตอตนเอง

5.2 รปแบบการเรยนการสอนโดยการสรางเรอง (Storyline Method)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบการจดการเรยนการสอนโดยใชวธการสรางเรอง พฒนาขนโดย ดร. สตฟ เบล และแซลล ฮารคเนส (Steve Bell and Sally Harkness) จากสกอตแลนด เขามความเชอเกยวกบการเรยนรวา (อรทย มลคำา และคณะ, 2541: 34-35)

1) การเรยนรทดควรมลกษณะบรณาการหรอเปนสหวทยาการคอเปนการเรยนรทผสมผสานศาสตรหลาย ๆ อยางเขาดวยกน เพอประโยชนสงสดในการประยกตใชในการทำางานและการดำาเนนชวตประจำาวน

2) การเรยนรทดเปนการเรยนรทเกดขนผานทางประสบการณตรงหรอการกระทำาหรอการมสวนรวมของผเรยนเอง

3) ความคงทนของผลการเรยนร ขนอยกบวธการเรยนรหรอวธการทไดความรมา4) ผเรยนสามารถเรยนรคณคาและสรางผลงานทดได หากมโอกาสไดลงมอกระทำา

นอกจากความเชอดงกลาวแลว การเรยนการสอนโดยวธการสรางเรองนยงใชหลกการเรยนรและการสอนอกหลายประการ เชนการเรยนรจากสงใกลตวไปสวถชวตจรง การสรางองคความรดวยตนเอง และการเรยนการสอนโดยยดผเรยนเปนศนยกลาง

จากฐานความเชอและหลกการดงกลาว สตฟ เบล (ศนยสงแวดลอมศกษาและโลกศกษา คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2542: 4) ไดพฒนารปแบบการเรยนการสอนทมลกษณะบรณาการเนอหาหลกสตรและทกษะการเรยนจากหลายสาขาวชาเขาดวยกน โดยใหผเรยนไดสรางสรรคเรองขนดวยตนเอง โดยผสอนทำาหนาทวางเสนทางเดนเรองให การดำาเนนเรองแบงเปนตอน ๆ (episode) แตละตอนประกอบดวยกจกรรมยอยทเชอมโยงกนดวยคำาถามหลก (key question) ลกษณะของคำาถามหลกทเชอมโยงเรองราวใหดำาเนนไปอยางตอเนองม 4 คำาถามไดแก ทไหน ใคร ทำาอะไร/อยางไร และมเหตการณอะไรเกดขน ผสอนจะใชคำาถามหลกเหลานเปดประเดนใหผเรยนคดรอยเรยงเรองราวดวยตนเอง รวมทงสรางสรรคชนงานประกอบกนไป การเรยนการสอนดวยวธการดงกลาวจงชวยใหผเรยนมโอกาสไดใชประสบการณและความคดของตนอยางเตมท และมโอกาสไดแลกเปลยนความรความคดกน อภปรายรวมกน และเกดการเรยนรอยางกวางขวาง

ข. วตถประสงคของรปแบบเพอชวยพฒนาความร ความเขาใจและเจตคตของผเรยนในเรองทเรยน รวมทงทกษะกระบวนตาง ๆ เชน ทกษะการคด ทกษะการทำางานรวมกบผอน ทกษะการแกปญหา ทกษะการสอสาร เปนตน

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบการเรยนการสอนตามรปแบบนจำาเปนตองมการวางแผนและจดเตรยมวสดอปกรณลวงหนา โดยดำาเนนการดงน ขนท 1 การกำาหนดเสนทางเดนเรองใหเหมาะสมผสอนจำาเปนตองวเคราะหจดมงหมายและเนอหาสาระของหลกสตร และเลอกหวขอเรองใหสอดคลองกบเนอหาสาระของหลกสตรทตองการจะใหผเรยนไดเรยนร และจดแผนการสอนในรายละเอยด เสนทางเดนเรอง ประกอบดวย 4 องก (episode) หรอ 4 ตอนดวยกน คอ ฉาก ตวละคร วถชวตและเหตการณ ในแตละองก ผสอนจะตองกำาหนดประเดนหลกขนมาแลวตงเปนคำาถามนำาให

24

ผเรยนศกษาหาคำาตอบ ซงคำาถามเหลานจะโยงไปยงคำาตอบทสมพนธกบเนอหาวชาตาง ๆ ทประสงคจะบรณาการเขาดวยกน

ขนท 2 การดำาเนนกจกรรมการเรยนการสอนผสอนดำาเนนการตามแผนการสอนไปตามลำาดบ การเรยนการสอนแบบน อาจใชเวลาเพยงไมกคาบ หรอตอเนองกนเปนภาคเรยนกได แลวแตหวเรองและการบรณาการวาสามารถทำาไดครอบคลมเพยงใด แตไมควรใชเวลาเกน 1 ภาคเรยน เพราะผเรยนอาจเกดความเบอหนาย ในการเรมกจกรรมใหม ผสอนควรเชอมโยงกบเรองทคางไวเดมใหสานตอกนเสมอ และควรใหผเรยนสรปความคดรวบยอดของแตละกจกรรม กอนจะขนกจกรรมใหม นอกจากนนควรกระตนใหผเรยนศกษาคนควาขอมลจากแหลงความรทหลากหลาย เปดโอกาสใหผเรยนชนชมผลงานของกนและกน และไดปรบปรงพฒนางานของตน

ขนท 3 การประเมนผสอนใชการประเมนผลตามสภาพทแทจรง (Authentic assessment) คอการประเมนจากการสงเกต การบนทก และการรวบรวมขอมลจากผลงานและการแสดงออกของผเรยน การประเมนจะไมเนนเฉพาะทกษะพนฐานเทานน แตจะรวมถงทกษะการคด การทำางาน การรวมมอ การแกปญหา และอน ๆ การประเมนใหความสำาคญในการประสบผลสำาเรจในการทำางานของผเรยนแตละคน มากกวาการประเมนผลการเรยนทมงใหคะแนนผลผลตและจดลำาดบทเปรยบเทยบกบกลม ง. ผลทผเรยนจะไดรบจาการเรยนรตามรปแบบผเรยนจะเกดความร ความเขาใจในเรองทเรยน ในระดบทสามารถวเคราะหและสงเคราะหได รวมทงไดพฒนาทกษะกระบวนการตาง ๆ

5.3 รปแบบการเรยนการสอนตามวฏจกรการเรยนร 4 MATก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบแมค คารธ (Mc Carthy, อางถงใน ศกดชย นรญทว และไพเราะ พมมน, 2542: 7-11) พฒนารปแบบการเรยนการสอนนขนจากแนวคดของโคลป (Kolb) ซงอธบายวา การเรยนรเกดขนจากความสมพนธของ 2 มต คอการรบร และกระบวนการจดกระทำาขอมล การรบรของบคคลม 2 ชองทาง คอผานทางประสบการณทเปนรปธรรม และผานทางความคดรวบยอดทเปนนามธรรม สวนการจดกระทำากบขอมลทรบรนน ม 2 ลกษณะเชนเดยวกน คอการลงมอทดลองปฏบต และการสงเกตโดยใชความคดอยางไตรตรอง เมอลากเสนตรงของชองทางการรบร 2 ชองทาง และเสนตรงของการจดกระทำาขอมลเพอใหเกดการเรยนรมาตดกน แลวเขยนเปนวงกลมจะเกดพนทเปน 4 สวนของวงกลม ซงสามารถแทนลกษณะการเรยนรของผเรยน 4 แบบ คอ

แบบท 1 เปนผเรยนทถนดจนตนาการ (Imaginative learners) เพราะมการรบรผานทางประสบการณทเปนรปธรรม และใชกระบวนการจดกระทำาขอมลดวยการสงเกตอยางไตรตรอง แบบท 2 เปนผเรยนทถนดการวเคราะห (Analytic learners) เพราะมการรบรผานทางความคดรวบยอดทเปนนามธรรม และชอบใชกระบวนการสงเกตอยางไตรตรอง แบบท 3 เปนผเรยนทถนดใชสามญสำานก (Commonsense learners) เพราะมการรบรผานทางความคดรวบยอดทเปนนามธรรม และชอบใชกระบวนการลงมอทำา แบบท 4 เปนผเรยนทถนดในการปรบเปลยน (Dynamic learners) เพราะมการรบรผานทางประสบการณทเปนรปธรรม และชอบใชกระบวนการลงมอปฏบต

25

แมคคารธ และคณะ (ศกดชย นรญทว และไพเราะ พมมน, 2542: 7-11) ไดนำาแนวคดของโคลป มาประกอบกบแนวคดเกยวกบการทำางานของสมองทงสองซก ทำาใหเกดเปนแนวทางการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยใชคำาถามหลก 4 คำาถามคอ ทำาไม (Why) อะไร (What) อยางไร (How) และถา (If) ซงสามารถพฒนาผเรยนทมลกษณะการเรยนรแตกตางกนทง 4 แบบ ใหสามารถใชสมองทกสวนของตนในการพฒนาศกยภาพของตนไดอยางเตมท

ข. วตถประสงคของรปแบบเพอชวยใหผเรยนมโอกาสไดใชสมองทกสวน ทงซกซายและขวา ในการสรางความรความเขาใจใหแกตนเอง ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบการเรยนการสอนตามวฏจกรการเรยนร 4 MAT มขนตอนดำาเนนการ 8 ขนดงน (ศกดชย นรญทว และไพเราะพมมน, 2542: 11-16; เธยร พานช, 2542: 3-5) ขนท 1 การสรางประสบการณ ผสอนเรมตนจากการจดประสบการณใหผเรยนเหนคณคาของเรองทเรยนดวยตนเอง ซงจะชวยใหผเรยนตอบไดวา ทำาไม ตนจงตองเรยนรเรองน

ขนท 2 การวเคราะหประสบการณ หรอสะทอนความคดจากประสบการณ ชวยใหผเรยนเกดความตระหนกร และยอมรบความสำาคญของเรองทเรยน

ขนท 3 การพฒนาประสบการณเปนความคดรวบยอดหรอแนวคด เมอผเรยนเหนคณคาของเรองทเรยนแลว ผสอนจงจดกจกรรมการเรยนรทชวยใหผเรยนสามารถสรางความคดรวบยอดขนดวยตนเอง

ขนท 4 การพฒนาความรความคด เมอผเรยนมประสบการณและเกดความคดรวบยอดหรอแนวคดพอสมควรแลว ผสอนจงกระตนใหผเรยนพฒนาความรความคดของตนใหกวางขวางและลกซงขน โดยการใหผเรยนศกษาคนควาเพมเตมจากแหลงความรทหลากหลาย การเรยนรในขนท 3 และ 4 นคอการตอบคำาถามวา สงทไดเรยนรคอ อะไร

ขนท 5 การปฏบตตามแนวคดทไดเรยนร ในขนนผสอนเปดโอกาสใหผเรยนนำาความรความคดทไดรบจากการเรยนรในขนท 3-4 มาทดลองปฏบตจรง และศกษาผลทเกดขน

ขนท 6 การสรางสรรคชนงานของตนเอง จากการปฏบตตามแนวคดทไดเรยนรในขนท 5 ผเรยนจะเกดการเรยนรถงจดเดนจดดอยของแนวคด ความเขาใจแนวคดนนจะกระจางขน ในขนนผสอนควรกระตนใหผเรยนพฒนาความสามารถของตน โดยการนำาความรความเขาใจนนไปใชหรอปรบประยกตใชในการสรางชนงานทเปนความคดสรางสรรคของตนเอง ดงนนคำาถามหลกทใชในขนท 5-6 กคอ จะทำาอยางไร

ขนท 7 การวเคราะหผลงานและแนวทางในการนำาไปประยกตใช เมอผเรยนไดสรางสรรคชนงานของตนตามความถนดแลว ผสอนควรเปดโอกาสใหผเรยนไดแสดงผลงานของตน ชนชมกบความสำาเรจ และเรยนรทจะวพากษวจารณอยางสรางสรรค รวมทงรบฟงขอวพากษวจารณ เพอการปรบปรงงานของตนใหดขนและนำาไปประยกตใชตอไป

ขนท 8 การแลกเปลยนความรความคด ขนนเปนขนขยายขอบขายของความรโดยการแลกเปลยนความรความคดแกกนและกน และรวมกนอภปรายเพอการนำาการเรยนรไปเชอมโยงกบชวตจรงและ

26

อนาคต คำาถามหลกในการอภปรายกคอ ถา....? ซงอาจนำาไปสการเปดประเดนใหมสำาหรบผเรยน ในการเรมตนวฏจกรของการเรยนรในเรองใหมตอไป

ง . ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนรตามรปแบบผเรยนจะสามารถสรางความรดวยตนเองในเรองทเรยน จะเกดความรความเขาใจและนำาความรความเขาใจนนไปใชได และสามารถสรางผลงานทเปนความคดสรางสรรคของตนเอง รวมทงไดพฒนาทกษะกระบวนการตาง ๆ อกจำานวนมาก

5.4 รปแบบการเรยนการสอนของการเรยนรแบบรวมมอ (Instructional Models of Cooperative Learning)ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนของแนวคดแบบรวมมอ พฒนาขนโดยอาศยหลกการเรยนรแบบรวมมอของจอหนสน และจอหนสน (Johnson & Johnson, 1974: 213-240) ซงไดชใหเหนวา ผเรยนควรรวมมอกนในการเรยนรมากกวาการแขงขนกน เพราะการแขงขนกอใหเกดสภาพการณแพ-ชนะ ตางจากการรวมมอกนซงกอใหเกดสภาพการณชนะ-ชนะ อนเปนสภาพการณทดกวาทงทางดานจตใจและสตปญญา หลกการเรยนรแบบรวมมอ 5 ประการประกอบดวย (1) การเรยนรตองอาศยหลกพงพากนโดยถอวาทกคนมความสำาคญเทาเทยมกนและจะตองพงพากนเพอความสำาเรจรวมกน (2) การเรยนรทดตองอาศยการหนหนาเขาหากน มปฏสมพนธกนเพอแลกเปลยนความคดเหน ขอมล และการเรยนรตาง ๆ (3) การเรยนรรวมกนตองอาศยทกษะทางสงคม โดยเฉพาะทกษะในการทำางานรวมกน (4) การเรยนรรวมกนควรมการวเคราะหกระบวนการกลมทใชในการทำางาน (5) การเรยนรรวมกนจะตองมผลงานหรอผลสมฤทธทงรายบคคลและรายกลมทสามารถตรวจสอบและวดประเมนได หากผเรยนมโอกาสไดเรยนรแบบรวมมอกน นอกจากจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรทางดานเนอหาสาระตาง ๆ ไดกวางขนและลกซงขนแลวยงสามารถชวยพฒนาผเรยนทางดานสงคมและอารมณมากขนดวย รวมทงมโอกาสไดฝกฝนพฒนาทกษะกระบวนการตาง ๆ ทจำาเปนตอการดำารงชวตอกมาก

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงใหผเรยนไดเรยนรเนอหาสาระตาง ดวยตนเองและดวยความรวมมอและความชวยเหลอจากเพอน ๆ รวมทงไดพฒนาทกษะสงคมตาง ๆ เชนทกษะการสอสาร ทกษะการทำางานรวมกบผอน ทกษะการสรางความสมพนธ รวมทงทกษะแสวงหาความร ทกษะการคด การแกปญหาและอน ๆ

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนทสงเสรมการเรยนรแบบรวมมอมหลายรปแบบ ซงแตละรปแบบจะมวธการหลก ๆ ซงไดแก การจดกลม การศกษาเนอหาสาระ การทดสอบ การคดคะแนน และระบบการใหรางวลแตกตางกนออกไป เพอสนองวตถประสงคเฉพาะ แตไมวาจะเปนรปแบบใด ตางกใชหลกการเดยวกน คอหลกการเรยนรแบบรวมมอ 5 ประการ และมวตถประสงคมงตรงไปในทศทางเดยวกน คอเพอชวยใหผเรยนเกดการเรยนรในเรองทศกษาอยางมากทสดโดยอาศยการรวมมอกน ชวยเหลอกน และแลกเปลยนความรกนระหวางกลมผเรยนดวยกน ความแตกตางของรปแบบแตละรปแบบจะอยทเทคนคในการศกษาเนอหาสาระ และวธการเสรมแรงและการใหรางวลเปนประการสำาคญ

เพอความกระชบในการนำาเสนอ ผเขยนจงจะนำาเสนอกระบวนการเรยนการสอนของรปแบบทง 6 รปแบบตอเนองกนดงน1. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบจกซอร(Jigsaw)

27

1.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน และเรยกกลมนวา กลมบานของเรา (home group)1.2 สมาชกในกลมบานของเราไดรบมอบหมายใหศกษาเนอหาสาระคนละ 1 สวน (เปรยบเสมอนไดชนสวนภาพตดตอคนละ 1 ชน) และหาคำาตอบในประเดนปญหาทผสอนมอบหมายให 1.3 สมาชกในกลมบานของเรา แยกยายไปรวมกบสมาชกกลมอน ซงไดรบเนอหาเดยวกน ตงเปนกลมผเชยวชาญ (expert group) ขนมา และรวมกนทำาความเขาใจในเนอหาสาระนนอยางละเอยด และรวมกนอภปรายหาคำาตอบประเดนปญหาทผสอนมอบหมายให1.4 สมาชกกลมผเชยวชาญกลบไปสกลมบานของเรา แตละคนชวยสอนเพอนในกลมใหเขาใจในสาระทตนไดศกษารวมกบกลมผเชยวชาญ เชนน สมาชกทกคนกจะไดเรยนรภาพรวมของสาระทงหมด 1.5 ผเรยนทกคนทำาแบบทดสอบ แตละคนจะไดคะแนนเปนรายบคคล และนำาคะแนนของทกคนในกลมบานของเรามารวมกน (หรอหาคาเฉลย) เปนคะแนนกลม กลมทไดคะแนนสงสดไดรบรางวล

2. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ เอส. ท. เอ. ด. (STAD)คำาวา “STAD” เปนตวยอของ “Student Teams – Achievement Division” กระบวนการดำาเนนการมดงน2.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน และ เรยกกลมนวา กลมบานของเรา (home group)2.2 สมาชกในกลมบานของเราไดรบเนอหาสาระและศกษาเนอหาสาระนนรวมกน เนอหาสาระนนอาจมหลายตอน ซงผเรยนอาจตองทำาแบบทดสอบในแตละตอนและเกบคะแนนของตนไว2.3 ผเรยนทกคนทำาแบบทดสอบครงสดทาย ซงเปนการทดสอบรวบยอดและนำาคะแนนของตนไปหาคะแนนพฒนาการ ซงหาไดดงนคะแนนพนฐาน: ไดจากคาเฉลยของคะแนนทดสอบยอยหลาย ๆ ครงทผเรยนแตละคนทำาไดคะแนนทได: ไดจากการนำาคะแนนทดสอบครงสดทายลบคะแนนพนฐาน คะแนนพฒนาการ: ถาคะแนนทไดคอ

-11 ขนไป คะแนนพฒนาการ = 0-1 ถง -10 คะแนนพฒนาการ = 10+1 ถง 10 คะแนนพฒนาการ = 20+ 11 ขนไป คะแนนพฒนาการ = 30

2.4 สมาชกในกลมบานของเรานำาคะแนนพฒนาการของแตละคนในกลมมารวมกนเปนคะแนนของกลม กลมใดไดคะแนนพฒนาการของกลมสงสด กลมนนไดรางวล

3. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ ท. เอ. ไอ. (TAI)คำาวา “TAI” มาจาก “Team –Assisted Individualization” ซงมกระบวนการดงน3.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน และ เรยกกลมนวา กลมบานของเรา (home group)3.2 สมาชกในกลมบานของเราไดรบเนอหาสาระและศกษาเนอหาสาระรวมกน3.3 สมาชกในกลมบานของเรา จบคกนทำาแบบฝกหด

ก.ถาใครทำาแบบฝกหดได 75% ขนไปใหไปรบการทดสอบรวบยอดครงสดทายไดข.ถายงทำาแบบฝกหดไดไมถง 75% ใหทำาแบบฝกหดซอมจนกระทงทำาได แลวจงไปรบการทดสอบรวบยอดครงสดทาย

3.4 สมาชกในกลมบานของเราแตละคนนำาคะแนนทดสอบรวบยอดมารวมกนเปนคะแนนของกลม กลมใดไดคะแนนสงสดกลมนนไดรบรางวล

28

4. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ ท. จ. ท. (TGT)ตวยอ “TGT” มาจาก”Team Game Tournament” ซงมการดำาเนนการดงน4.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน และ เรยกกลมนวา กลมบานของเรา (home group)4.2 สมาชกในกลมบานของเรา ไดรบเนอหาสาระและศกษาเนอหาสาระรวมกน4.3 สมาชกในกลมบานของเรา แยกยายกนเปนตวแทนกลมไปแขงขนกบกลมอนโดยจดกลมแขงขนตามความสามารถ คอคนเกงในกลมบานของเราแตละกลมไปรวมกน คนออนกไปรวมกบคนออนของกลมอน กลมใหมทรวมกนนเรยกวากลมแขงขน กำาหนดใหมสมาชกกลมละ 4 คน4.4 สมาชกในกลมแขงขน เรมแขงขนกนดงน

ก. แขงขนกนตอบคำาถาม 10 คำาถามข. สมาชกคนแรกจบคำาถามขนมา 1 คำาถาม และอานคำาถามใหกลมฟงค. ใหสมาชกทอยซายมอของผอานคำาถามคนแรกตอบคำาถามกอน ตอไปจงใหคนถดไปตอบจนครบง. ผอานคำาถามเปดคำาตอบ แลวอานเฉลยคำาตอบทถกใหกลมฟงจ. ใหคะแนนคำาตอบดงน ผตอบถกเปนคนแรกได 2 คะแนน ผตอบถกคนตอไปได 1 คะแนน ผตอบผดได 0 คะแนนฉ. ตอไปสมาชกคนท 2 จบคำาถามท 2 และเรมเลนตามขนตอน ข-จ ไปเรอยๆจนกระทงคำาถามหมดช. ทกคนรวมคะแนนของตนเอง

ผไดคะแนนอนดบ 1 ไดโบนส 10 คะแนนผไดคะแนนอนดบ 2 ไดโบนส 8 คะแนนผไดคะแนนอนดบ 3 ไดโบนส 5 คะแนนผไดคะแนนอนดบ 4 ไดโบนส 4 คะแนน

4.5 เมอแขงขนเสรจแลว สมาชกกลมกลบไปกลมบานของเรา แลวนำาคะแนนทแตละคนไดรวมเปนคะแนนของกลม

5. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ แอล. ท. (L.T)“L.T.” มาจากคำาวา Learning Together ซงมกระบวนการทงายไมซบซอน ดงน5.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน 5.2 กลมยอยกลมละ 4 คน ศกษาเนอหารวมกน โดยกำาหนดใหแตละคนมบทบาทหนาทชวยกลมในการเรยนร ตวอยางเชน

สมาชกคนท 1: อานคำาสง สมาชกคนท 2: หาคำาตอบสมาชกคนท 3: หาคำาตอบ สมาชกคนท 4: ตรวจคำาตอบ

5.3 กลมสรปคำาตอบรวมกน และสงคำาตอบนนเปนผลงานกลม5.4 ผลงานกลมไดคะแนนเทาไร สมาชกทกคนในกลมนนจะไดคะแนนนนเทากนทกคน 6. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ จ. ไอ. (G.I.)“G.I.” คอ “Group Investigation” รปแบบนเปนรปแบบทสงเสรมใหผเรยนชวยกนไปสบคนขอมลมาใชในการเรยนรรวมกน โดยดำาเนนการเปนขนตอนดงน6.1 จดผเรยนเขากลมคละความสามารถ (เกง-กลาง-ออน) กลมละ 4 คน 6.2 กลมยอยศกษาเนอหาสาระรวมกนโดย

29

ก. แบงเนอหาออกเปนหวขอยอย ๆ แลวแบงกนไปศกษาหาขอมลหรอคำาตอบ ข. ในการเลอกเนอหา ควรใหผเรยนออนเปนผเลอกกอน

6.3 สมาชกแตละคนไปศกษาหาขอมล/คำาตอบมาใหกลม กลมอภปรายรวมกนและสรปผลการศกษา6.4 กลมเสนอผลงานของกลมตอชนเรยน

7. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ ซ. ไอ. อาร. ซ. (CIRC)รปแบบ CIRC หรอ “Cooperative Integrated Reading and Composition” เปนรปแบบการเรยนการสอนแบบรวมมอทใชในการสอนอานและเขยนโดยเฉพาะ รปแบบนประกอบดวยกจกรรมหลก 3 กจกรรมคอ กจกรรมการอานแบบเรยน การสอนการอานเพอความเขาใจ และการบรณาการภาษากบการเรยน โดยมขนตอนในการดำาเนนการดงน (Slavin, 1995: 104-110)7.1 ครแบงกลมนกเรยนตามระดบความสามารถในการอาน นกเรยนในแตละกลมจบค 2 คน หรอ 3 คน ทำากจกรรมการอานแบบเรยนรวมกน 7.2 ครจดทมใหมโดยใหนกเรยนแตละทมตางระดบความสามารถอยางนอย 2 ระดบ ทมทำากจกรรมรวมกน เชน เขยนรายงาน แตงความ ทำาแบบฝกหดและแบบทดสอบตาง ๆ และมการใหคะแนนของแตละทม ทมใดไดคะแนน 90% ขนไป จะไดรบประกาศนยบตรเปน “ซปเปอรทม หากไดคะแนนตงแต ” 80-89% กจะไดรบรางวลรองลงมา 7.3 ครพบกลมการอานประมาณวนละ 20 นาท แจงวตถประสงคในการอาน แนะนำาคำาศพทใหม ๆ ทบทวนศพทเกา ตอจากนนครจะกำาหนดและแนะนำาเรองทอานแลวใหผเรยนทำากจกรรมตาง ๆ ตามทผเรยนจดเตรยมไวให เชนอานเรองในใจแลวจบคอานออกเสยงใหเพอนฟงและชวยกนแกจดบกพรอง หรอครอาจจะใหนกเรยนชวยกนตอบคำาถาม วเคราะหตวละคร วเคราะหปญหาหรอทำานายวาเรองจะเปนอยางไรตอไปเปนตน7.4 หลงจากกจกรรมการอาน ครนำาอภปรายเรองทอาน โดยครจะเนนการฝกทกษะตาง ๆ ในการอาน เชน การจบประเดนปญหา การทำานาย เปนตน7.5 นกเรยนรบการทดสอบการอานเพอความเขาใจ นกเรยนจะไดรบคะแนนเปนทงรายบคคลและทม7.6 นกเรยนจะไดรบการสอนและฝกทกษะการอานสปดาหละ 1 วน เชน ทกษะการจบใจความสำาคญ ทกษะการอางอง ทกษะการใชเหตผล เปนตน7.7 นกเรยนจะไดรบชดการเรยนการสอนเขยน ซงผเรยนสามารถเลอกหวขอการเขยนไดตามความสนใจ นกเรยนจะชวยกนวางแผนเขยนเรองและชวยกนตรวจสอบความถกตองและในทสดตพมพผลงานออกมา7.8 นกเรยนจะไดรบการบานใหเลอกอานหนงสอทสนใจ และเขยนรายงานเรองทอานเปนรายบคคล โดยใหผปกครองชวยตรวจสอบพฤตกรรมการอานของนกเรยนทบาน โดยมแบบฟอรมให

8. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบคอมเพลกซ (Complex Instruction)รปแบบนพฒนาขนโดย เอลซาเบธ โคเฮน และคณะ (Elizabeth Cohen) เปนรปแบบทคลายคลงกบรปแบบ จ. ไอ. เพยงแตจะสบเสาะหาความรเปนกลมมากกวาการทำาเปนรายบคคล นอกจากนนงานทใหยงมลกษณะของการประสานสมพนธระหวางความรกบทกษะหลายประเภท และเนนการใหความสำาคญกบผเรยนเปนรายบคคล โดยการจดงานใหเหมาะสมกบความสามารถและความถนดของผเรยนแตละคน ดงนนครตองคนหาความสามารถเฉพาะทางของผเรยนทออน โคเฮน เชอวา หากผเรยนไดรบรวาตนมความถนดในดานใด จะชวยใหผเรยนมแรงจงใจในการพฒนาตนเองในดานอน ๆ ดวย รปแบบนจะไมมกลไกการใหรางวล เนองจากเปนรปแบบทไดออกแบบใหงานทแตละบคคลทำา สามารถสนองตอบความสนใจของผเรยนและสามารถจงใจผเรยนแตละคนอยแลว

30

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะเกดการเรยนรเนอหาสาระดวยตนเองและดวยความรวมมอและ ชวยเหลอจากเพอน ๆ รวมทงไดพฒนาทกษะกระบวนการตาง ๆ จำานวนมาก โดยเฉพาะอยางยง ทกษะการทำางานรวมกบผอน ทกษะการประสานสมพนธ ทกษะการคด ทกษะการแสวงหาความร ทกษะการแกปญหา ฯลฯ

รปแบบการเรยนการสอนทพฒนาขนโดยนกการศกษาไทย

1. รปแบบการเรยนการสอนทกษะกระบวนการเผชญสถานการณ โดย สมน อมรววฒนก. ทฤษฎ/แนวคด/หลกการของรปแบบสมน อมรววฒน (2533: 168-170) ไดพฒนารปแบบการเรยนการสอนนขนมาจากแนวคดทวา การศกษาทแทควรสอดคลองกบการดำาเนนชวต ซงตองเผชญกบการเปลยนแปลงตาง ๆ ซงมทงทกข สข ความสมหวงและความผดหวงตาง ๆ การศกษาทแทควรชวยใหผเรยนไดเรยนรทจะเผชญกบสถานการณตาง ๆ เหลานน และสามารถเอาชนะปญหาเหลานน โดย (1) การเผชญ ไดแกการเรยนรทจะเขาใจภาวะทตองเผชญ (2) การผจญ คอการเรยนรทจะตอสกบปญหาอยางถกตองตามทำานองคลองธรรมและมหลกการ (3) การผสมผสาน ไดแกการเรยนรทจะผสมผสานวธการตาง ๆ เพอนำาไปใชแกปญหาใหสำาเรจ (4) การเผดจ คอการแกปญหาใหหมดไปโดยไมกอใหเกดปญหาสบเนองตอไปอก

สมน อมรววฒน ไดนำาแนวคดดงกลาวผสมผสานกบหลกพทธธรรมเกยวกบการสรางศรทธาและโยนโสมนสการ และจดเปนกระบวนการเรยนการสอนขนเพอนำาไปใชในการจดการเรยนการสอน

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาทกษะการแกปญหาและทกษะกระบวนการตาง ๆ จำานวนมาก อาท กระบวนการคด (โยนโสมนสการ) กระบวนการเผชญสถานการณ กระบวนการแสวงหาความร กระบวนการประเมนคาและตดสนใจ กระบวนการสอสาร ฯลฯ รวมทงพฒนาคณธรรม จรยธรรม ในการแกปญหาและการดำารงชวต

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบกระบวนการดำาเนนการมดงน(สมน อมรววฒน, 2533: 170-171; 2542: 55-146) 1. ขนนำา การสรางศรทธา 1.1 ผสอนจดสงแวดลอมและบรรยากาศในชนเรยนใหเหมาะสมกบเนอหาของบทเรยน และเราใจใหผเรยนเหนความสำาคญของบทเรยน

1.2 ผสอนสรางความสมพนธทดกบผเรยน แสดงความรก ความเมตตา ความจรงใจตอผเรยน

2. ขนสอน 2.1 ผสอนหรอผเรยนนำาเสนอสถานการณปญหา หรอกรณตวอยาง มาฝกทกษะการคด

และการปฏบตในกระบวนการเผชญสถานการณ

31

2.2 ผเรยนฝกทกษะการแสวงหาและรวบรวมขอมล ขอเทจจรง ความรและหลกการตาง ๆ โดยฝกหดการตรวจสอบขอมลขาวสารกบแหลงอางองหลาย ๆ แหลง และตรวจสอบลกษณะของขอมลขาวสารวาเปนขอมลขาวสารทงายหรอยาก ธรรมดาหรอซบซอน แคบหรอกวาง คลมเครอหรอชดเจน มความจรงหรอความเทจมากกวา มองคประกอบเดยวหรอหลายองคประกอบ มระบบหรอยงเหยงสบสน มลกษณะเปนนามธรรมหรอรปธรรม มแหลงอางองหรอเลอนลอย มเจตนาดหรอราย และเปนสงทควรรหรอไมควรร

2.3 ผเรยนฝกสรปประเดนสำาคญ ฝกการประเมนคา เพอหาแนวทางแกปญหาวาทางใดดทสด โดยใชวธคดหลาย ๆ วธ (โยนโสมนสการ) ไดแก การคดสบสาวเหตปจจย การคดแบบแยกแยะสวนประกอบ การคดแบบสามญลกษณ คอคดแบบแกปญหา คดแบบอรรถธรรมสมพนธ คอคดใหเขาใจความสมพนธระหวางหลกการและความมงหมาย คดแบบคณโทษทางออก คดแบบคณคาแท-คณคาเทยม คดแบบใชอบายปลกเราคณธรรม และคดแบบเปนอยในขณะปจจบน

2.4 ผเรยนฝกทกษะการเลอกและตดสนใจ โดยฝกการประเมนคาตามเกณฑทถกตอง ดงาม เหมาะสม ฝกการวเคราะหผลด ผลเสยทจะเกดขนจากทางเลอกตาง ๆ และฝกการใชหลกการ ประสบการณ และการทำานาย มาใชในการเลอกหาทางเลอกทดทสด

2.5 ผเรยนลงมอปฏบตตามทางเลอกทไดเลอกไว ผสอนใหคำาปรกษาแนะนำาฉนทกลยาณมตร โดยปฏบตใหเหมาะสมตามหลกสปปรสธรรม 7 3. ขนสรป

3.1 ผเรยนแสดงออกดวยวธการตาง ๆ เชน การพด การเขยน แสดง หรอกระทำาในรปแบบตาง ๆ ทเหมาะสมกบความสามารถและวย

3.2 ผเรยนและผสอนสรปบทเรยน 3.3 ผสอนวดและประเมนผลการเรยนการสอน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะไดพฒนาความสามารถในการเผชญปญหา และสามารถคดและตดสนใจไดอยางเหมาะสม

2. รปแบบการเรยนการสอนโดยสรางศรทธา และโยนโสมนสการ โดย สมน อมรววฒน ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบในป พ.ศ.2526 สมน อมรววฒน นกการศกษาไทยผมชอเสยงและมผลงานทางวชาการจำานวนมาก ไดนำาแนวคดจากหนงสอพทธธรรมของพระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) เกยวกบการสรางศรทธาและโยนโสมนสการ มาสรางเปนหลกการและขนตอนการสอนตามแนวพทธวธขน รปแบบการเรยนการสอนนพฒนาขนจากหลกการทวา ครเปนบคคลสำาคญทสามารถจดสภาพแวดลอม แรงจงใจ และวธการสอนใหศษยเกดศรทธาทจะเรยนร การไดฝกฝนวธการคดโดยแยบคายและนำาไปสการปฏบตจนประจกษจรง โดยครทำาหนาทเปนกลยาณมตรชวยใหศษยไดมโอกาสคด และแสดงออกอยางถกวธ จะชวยพฒนาใหศษยเกดปญญา และแกปญหาไดอยางเหมาะสม (สมน อมรววฒน, 2533: 161)

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาความสามารถในการคด(โยนโสมนสการ) การตดสนใจ การแกปญหาทเกยวของกบเนอหาสาระทเรยน

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ (สมน อมรววฒน, 2533:)

32

1. ขนนำา การสรางเจตคตทดตอคร วธการเรยนและบทเรยน1.1 จดบรรยากาศในชนเรยนใหเหมาะสม ไดแก เหมาะสมกบระดบของชนวยของผเรยน วธ

การเรยนการสอนและเนอหาของบทเรยน1.2 สรางความสมพนธทดระหวางครกบศษย ครเปนกลยาณมตร หมายถงคร ทำาตนให

เปนทเคารพรกของศษย โดยมบคลกภาพทด สะอาด แจมใส และสำารวม มสขภาพจตด มความมนใจในตนเอง

1.3 การเสนอสงเราและแรงจงใจก. ใชสอการเรยนการสอน หรออปกรณและวธการตาง ๆ เพอเราความ

สนใจ เชน การจดปายนเทศ นทรรศการ เสนอเอกสาร ภาพ กรณปญหา กรณตวอยาง สถานการณจำาลอง เปนตน

ข. จดกจกรรมขนนำาทสนกนาสนใจ ค. ศษยไดตรวจสอบความร ความสามารถของตน และไดรบทราบผลทนท

2. ขนสอน 2.1 ครเสนอปญหาทเปนสาระสำาคญของบทเรยน หรอเสนอหวขอเรอง ประเดนสำาคญของ

บทเรยนดวยวธการตาง ๆ2.2 ครแนะนำาแหลงวทยาการและแหลงขอมล2.3 ครฝกการรวบรวมขอมล ขอเทจจรง ความร และหลกการ โดยใชทกษะทเปนเครองมอ

ของการเรยนร เชนทกษะทางวทยาศาสตร และทกษะทางสงคม2.4 ครจดกจกรรมใหผเรยนคด ลงมอคนควา คดวเคราะห และสรปความคด2.5 ครฝกการสรปประเดนของขอมล ความร และเปรยบเทยบประเมนคา โดยวธการแลก

เปลยนความคดเหน ทดลอง ทดสอบ จดเปนทางเลอกและทางออกของการแกปญหา2.6 ศษยดำาเนนการเลอกและตดสนใจ2.7 ศษยทำากจกรรมฝกปฏบตเพอพสจนผลการเลอก และการตดสนใจ

3. ขนสรป

3.1 ครและศษยรวบรวมขอมลจากการสงเกตการปฏบตทกขนตอน3.2 ครและศษยอภปรายรวมกนเกยวกบขอมลทได3.3 ครและศษยสรปผลการปฏบต3.4 ครและศษยสรปบทเรยน3.5 ครวดและประเมนผลการเรยนการสอน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะพฒนาทกษะในการคด การตดสนใจ และการแกปญหาอยางเหมาะสม

3. รปแบบการเรยนการสอนกระบวนการคดเปนเพอการดำารงชวตในสงคมไทย โดย หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษาก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบหนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (2537) ไดพฒนารายวชา การคดเปน เพอการพฒนา“คณภาพชวตและสงคมไทย ขน เพอพฒนานกเรยนระดบมธยมศกษาใหสามารถคดเปน”รจกและเขาใจตนเอง รายวชาประกอบดวยเนอหา 3 เรอง คอ

33

(1) การพฒนาความคด (สตปญญา)(2) การพฒนาคณธรรม จรยธรรม (สจธรรม)(3) การพฒนาอารมณ ความรสก

สวนกจกรรมทใชเปนกจกรรมปฏบตการ 4 กจกรรม ไดแก (1) กจกรรมปฏบตการ พฒนา“กระบวนการคด ” (2) กจกรรมปฏบตการ พฒนารากฐานความคด “ ” (3) กจกรรมปฏบตการ ปฏ“บตการในชวตจรง และ ” (4) กจกรรมปฏบตการ ประเมนผลการพฒนาประสทธภาพของชวตและ“งาน”

ในสวนกจกรรมปฏบตการพฒนากระบวนการคด หนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา ไดพฒนาแบบแผนในการสอนซงประกอบดวยขนการสอน 5 ขน โดยอาศยแนวคดเกยวกบการคดเปน ของ โกวท วรพพฒน (อางถงใน อนตา นพคณ, 2530: 29-36) ทวา คดเปน “ ”เปนการแสดงศกยภาพของมนษยในการชนำาชะตาชวตของตนเอง โดยการพยายามปรบตวเองและสงแวดลอมใหผสมผสานกลมกลนกน ดวยกระบวนการแกปญหา ซงประกอบดวยการพจารณาขอมล 3 ดาน ไดแก ขอมลตนเอง ขอมลสงคมและสงแวดลอม และขอมลทางวชาการ เพอเปาหมายทสำาคญคอมความสข

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงชวยพฒนากระบวนการคด ใหผเรยนสามารถคดเปน คอคดโดยพจารณาขอมล 3 ดาน ไดแก ขอมลเกยวกบตนเอง ขอมลสงคมและสงแวดลอม และขอมลทางวชาการ เพอประโยชนในการดำารงชวตในสงคมไทยอยางมความสข

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนท 1 ขนสบคนปญหา เผชญสถานการณในวถการดำารงชวต

ผสอนอาจนำาเสนอสถานการณใหผเรยนสบคนปญหา หรออาจใชสถานการณและปญหาจรงทผเรยนประสบมาในชวตของตนเอง หรอผสอนอาจจดเปนสถานการณจำาลอง หรอนำาผเรยนไปเผชญสถานการณนอกหองเรยนกได สถานการณทใชในการศกษา อาจเปนสถานการณเกยวกบตนเอง สงคมและสงแวดลอม หรอหลกวชาการกได เชนสถานการณเกยวกบเศรษฐกจ วฒนธรรม สงคม ครอบครว การเรยน การทำางาน และสงแวดลอม เปนตน

ขนท 2 ขนรวบรวมขอมลและผสมผสานขอมล 3 ดาน เมอคนพบปญหาแลวใหผเรยนศกษาขอมลความรตาง ๆ ทเกยวของในสถานการณนน โดยรวบรวมขอมลใหครบทง 3 ดาน คอ ดานทเกยวกบตนเอง สงคมและสงแวดลอม และดานหลกวชาการ

ขนท 3 ขนการตดสนใจอยางมเปาหมายเมอมขอมลพรอมแลว ใหผเรยนแสวงหาทางเลอกในการแกปญหาโดยพจารณาไตรตรองถงผลทจะเกดขนทงกบตนเอง ผอน และสงคมโดยสวนรวม และตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสด คอทางเลอกทเปนไปเพอการเกอกลตอชวตทงหลาย

ขนท 4 ขนปฏบตและตรวจสอบเมอตดสนใจเลอกแนวทางปฏบตไดแลว ใหผเรยนลงมอปฏบตจรงดวยตนเองหรอรวมมอกบกลมตามแผนงานทกำาหนดไวอยางพากเพยร ไมทอถอย

ขนท 5 ขนประเมนผลและวางแผนพฒนาเมอปฏบตตามแผนงานทกำาหนดไวลลวงแลว ใหผเรยนประเมนผลการปฏบตวา การปฏบตประสบผลสำาเรจมากนอยเพยงใด มปญหา อปสรรคอะไร และเกดผลดผลเสยอะไรบาง และวางแผนงานทจะพฒนาปรบปรงการปฏบตนนใหไดผลสมบรณขน หรอวางแผนงานในการพฒนาเรองใหมตอไป

34

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบหนวยศกษานเทศก กรมสามญศกษา (2537) ไดทดลองใชรปแบบดงกลาวในการสอนนกเรยนระดบมธยมศกษาแลวพบวา ผเรยนมความสามารถในการคดเปน สามารถแกปญหาตาง ๆได มความเขาใจในตนเองและผอนมากขน เขาใจระบบความสมพนธในสงคม และเกดทกษะและเจตคตทดตอการเรยนรตลอดชวต 4. รปแบบการเรยนการสอนโดยยดผเรยนเปนศนยกลาง: โมเดลซปปา (CIPPA Model) หรอรปแบบการประสานหาแนวคด โดยทศนา แขมมณก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบทศนา แขมมณ (2543: 17) รองศาสตราจารยประจำาคณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดพฒนารปแบบนขนจากประสบการณทไดใชแนวคดทางการศกษาตาง ๆ ในการสอนมาเปนเวลาประมาณ 30 ป และพบวาแนวคดจำานวนหนงสามารถใชไดผลดตลอดมา ผเขยนจงไดนำาแนวคดเหลานนมาประสานกน ทำาใหเกดเปนแบบแผนขน แนวคดดงกลาวไดแก (1) แนวคดการสรางความร (2) แนวคดเกยวกบ กระบวนการกลมและการเรยนรแบบรวมมอ (3) แนวคดเกยวกบความพรอมในการเรยนร (4) แนวคดเกยวกบการเรยนรกระบวนการ (5) แนวคดเกยวกบการถายโอนความร

ทศนา แขมมณ (2543: 17-20) ไดใชแนวคดเหลานในการจดการเรยนการสอน โดยจดกจกรรมการเรยนรในลกษณะทใหผเรยนเปนผสรางความรดวยตนเอง (construction of knowledge) ซงนอกจากผเรยนจะตองเรยนดวยตนเองและพงตนเองแลว ยงตองพงการปฏสมพนธ (interaction) กบเพอน บคคลอน ๆ และสงแวดลอมรอบตวดวย รวมทงตองอาศยทกษะกระบวนการ (process skills) ตาง ๆ จำานวนมากเปนเครองมอในการสรางความร นอกจากนนการเรยนรจะเปนไปอยางตอเนองไดด หากผเรยนมความพรอมในการรบรและเรยนร มประสาทการรบรทตนตว ไมเฉอยชา ซงสงทสามารถชวยใหผเรยนอยในสภาพดงกลาวไดกคอ การใหมการเคลอนไหวทางกายอยางเหมาะสม กจกรรมทมลกษณะดงกลาวจะชวยใหผเรยนเกดการเรยนรไดด เปนการเรยนรทมความหมายตอตนเอง และความรความเขาใจทเกดขนจะมความลกซงและอยคงทนมากขน หากผเรยนมโอกาสนำาความรนนไปประยกตใชในสภาพการณทหลากหลาย ดวยแนวคดดงกลาวจงเกดแบบแผน “CIPPA” ขน ซงผสอนสามารถนำาแนวคดทง 5 ดงกลาวไปใชเปนหลกในการจดกจกรรมการเรยนการสอนโดยยดผเรยนเปนศนยกลางใหมคณภาพได

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาผเรยนใหเกดความรความเขาใจในเรองทเรยนอยางแทจรง โดยใหผเรยนสรางความรดวยตนเองโดยอาศยความรวมมอจากกลม นอกจากนนยงชวยพฒนาทกษะกระบวนการตาง ๆ จำานวนมาก อาท กระบวนการคด กระบวนการกลม กระบวนการปฏสมพนธทางสงคม และกระบวนการแสวงหาความร เปนตน

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบซปปา (CIPPA) เปนหลกการซงสามารถนำาไปใชเปนหลกในการจดกจกรรม การเรยนรตาง ๆ ใหแกผเรยน การจดกระบวนการเรยนการสอนตามหลก “CIPPA” นสามารถใชวธการและกระบวนการท

35

หลากหลาย ซงอาจจดเปนแบบแผนไดหลายรปแบบ รปแบบหนงทผเขยนไดนำาเสนอไวและไดมการนำาไปทดลองใชแลวไดผลด ประกอบดวยขนตอนการดำาเนนการ 7 ขนตอนดงน

ขนท 1 การทบทวนความรเดมขนนเปนการดงความรเดมของผเรยนในเรองทจะเรยน เพอใหผเรยนมความพรอมในการเชอมโยงความรใหมกบความรเดมของตน ซงผสอนอาจใชวธการตาง ๆ ไดอยางหลากหลาย

ขนท 2 การแสวงหาความรใหมขนนเปนการแสวงหาขอมลความรใหมของผเรยนจากแหลงขอมล หรอแหลงความรตาง ๆ ซงครอาจจดเตรยมมาใหผเรยนหรอใหคำาแนะนำาเกยวกบแหลงขอมลตาง ๆ เพอใหผเรยนไปแสวงหากได

ขนท 3 การศกษาทำาความเขาใจขอมล/ความรใหม และเชอมโยงความรใหมกบความรเดม ขนนเปนขนทผเรยนจะตองศกษาและทำาความเขาใจกบขอมล/ความรทหามาได ผเรยนจะตองสรางความหมายของขอมล/ประสบการณใหม ๆ โดยใชกระบวนการตาง ๆ ดวยตนเอง เชน ใชกระบวนการคดและกระบวนการกลมในการอภปรายและสรปความเขาใจเกยวกบขอมลนน ๆ ซงจำาเปนตองอาศยการเชอมโยงกบความรเดม

ขนท 4 การแลกเปลยนความรความเขาใจกบกลมขนนเปนขนทอาศยกลมเปนเครองมอในการตรวจสอบความรความเขาใจของตน รวมทงขยายความรความเขาใจของตนใหกวางขน ซงจะชวยใหผเรยนไดแบงปนความรความเขาใจของตนแกผอน และไดรบประโยชนจากความร ความเขาใจของผอนไปพรอม ๆ กน ขนท 5 การสรปและจดระเบยบความร ขนนเปนขนสรปความรทไดรบทงหมด ทงความรเดมและความรใหม และจดสงทเรยนใหเปนระบบระเบยบเพอชวยใหผเรยนจดจำาสงทเรยนรไดงาย

ขนท 6 การปฏบตและ /หรอการแสดงผลงานหากขอความทไดเรยนรมาไมมการปฏบต ขนนจะเปนขนทชวยใหผเรยนมโอกาสไดแสดงผลงานการสรางความรของตนใหผอนรบร เปนการชวยใหผเรยนไดตอกยำาหรอตรวจสอบความเขาใจของตน และชวยสงเสรมใหผเรยนใชความคดสรางสรรค แตหากตองมการปฏบตตามขอความรทได ขนนจะเปนขนปฏบต และมการแสดงผลงานทไดปฏบตดวย

ขนท 7 การประยกตใชความร ขนนเปนขนของการสงเสรมใหผเรยนไดฝกฝนการนำาความรความเขาใจของตนไปใชในสถานการณตาง ๆ ทหลากหลายเพอเพมความชำานาญ ความเขาใจ ความสามารถในการแกปญหาและความจำาในเรองนน ๆ

หลงจากการประยกตใชความร อาจมการนำาเสนอผลงานจากการประยกตอกครงกได หรออาจไมมการนำาเสนอผลงานในขนท 6 แตนำามารวมแสดงในตอนทายหลงขนการประยกตใชกไดเชนกน

ขนตอนตงแตขนท 1-6 เปนกระบวนการของการสรางความร (construction of knowledge) ซงครสามารถจดกจกรรมใหผเรยนมโอกาสปฏสมพนธแลกเปลยนเรยนรกน (interaction) และฝกฝนทกษะกระบวนการตาง ๆ (process learning) อยางตอเนอง เนองจากขนตอนแตละขนตอนชวยใหผเรยนไดทำากจกรรมหลากหลายทมลกษณะใหผเรยนไดมการเคลอนไหวทางกาย ทางสต

36

ปญญา ทางอารมณและทางสงคม(physical participation)อยางเหมาะสม อนชวยใหผเรยนตนตว สามารถรบรและเรยนรไดอยางด จงกลาวไดวาขนตอนทง 6 มคณสมบตตามหลกการ CIPP

สวนขนตอนท 7 เปนขนตอนทชวยใหผเรยนนำาความรไปใช (application) จงทำาใหรปแบบนมคณสมบตครบตามหลก CIPPA

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบผเรยนจะเกดความเขาใจในสงทเรยน สามารถอธบาย ชแจง ตอบคำาถามไดด นอกจากนนยงไดพฒนาทกษะการคดวเคราะห การคดสรางสรรค การทำางานเปนกลม การสอสาร รวมทงเกดการใฝรดวย

5. รปแบบการเรยนการสอนคณตศาสตรตามแนวคดทฤษฎคอนสตรคตวสต (constructivism) สำาหรบนกเรยนระดบมธยมศกษาก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบไพจตร สดวกการ (2538) ศกษานเทศก กรมสามญศกษา ไดพฒนารปแบบการเรยนการสอนคณตศาสตรนขน เปนผลงานวทยานพนธระดบดษฎบณฑตเพอใชสอนนกเรยนระดบมธยมศกษา โดยใชแนวคดของทฤษฎ คอนสตรคตวสต ซงมสาระสำาคญดงน

1.การเรยนรคอการสรางโครงสรางทางปญญาทสามารถคลคลายสถานการณทเปนปญหาและใชเปนเครองมอในการแกปญหาหรออธบายสถานการณอน ๆ ทเกยวของได

2. นกเรยนเปนผสรางความรดวยวธตาง ๆ กน โดยอาศยประสบการณเดม โครงสรางทางปญญาทมอย ความสนใจ และแรงจงใจภายในตนเองเปนจดเรมตน

3. ครมหนาทจดการใหนกเรยนไดปรบขยายโครงสรางทางปญญาของนกเรยนเอง ภายใตสมมตฐานตอไปน

3.1 สถานการณทเปนปญหา และปฏสมพนธทางสงคมกอใหเกดความขดแยงทางปญญา

3.2 ความขดแยงทางปญญาเปนแรงจงใจใหเกดกจกรรมไตรตรอง เพอขจดความขดแยงนน

3.3 การไตรตรองบนฐานแหงประสบการณและโครงสรางทางปญญาทอยภายใตการมปฏสมพนธทางสงคมกระตนใหมการสรางโครงสรางใหมทางปญญา

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาผลสมฤทธในการเรยนคณตศาสตร โดยชวยใหผเรยนเกดการเรยนรอยางเขาใจ จากการมโอกาสสรางความรดวยตนเอง

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบขนตอนท 1 สรางความขดแยงทางปญญา ครเสนอปญหา A ใหนกเรยนคดแกปญหาเปนรายบคคล โดยทปญหา A เปนปญหาทมความยากในระดบทนกเรยนตองปรบโครงสรางทางปญญาทมอยเดม หรอตองสรางโครงสรางทางปญญาขนใหม จงจะสามารถแกปญหาได จดนกเรยนเขากลมยอย กลมละ 4-6 คน นกเรยนแตละคนเสนอคำาตอบและวธหาคำาตอบตอกลมของตน

ขนตอนท 2 ดำาเนนกจกรรมไตรตรอง

37

2.1 นกเรยนในกลมยอยตรวจสอบคำาตอบและวธหาคำาตอบของสมาชกในกลม โดยดำาเนนการดงน

2.1.1 กลมตรวจสอบคำาตอบปญหา A ของสมาชกแตละคนตามเงอนไขทโจทยกำาหนด อภปราย ซกถามเหตผลและทมาของวธหาคำาตอบ

2.1.2 สมาชกกลมชวยกนสรางสถานการณตวอยาง B ทงายตอการหาคำาตอบเชงประจกษ และมโครงสรางความสมพนธเหมอนกบปญหา A ตามกฎการสรางการอปมาอปมย ดงน

ก.) ไมตองพจารณาลกษณะของสงเฉพาะแตละสงในสถานการณปญหา Aข.) หาความสมพนธระดบตำา (lower order relations)ระหวางสงเฉพาะแตละสงในสถานการณปญหา Aค.) หาความสมพนธระหวางความสมพนธระดบตำา และความสมพนธระดบสง (higher order relations) ซงเปนระบบความสมพนธ (systematic) หรอโครงสรางความสมพนธ(relational structure) แลวถายโยงโครงสรางความสมพนธนไปสรางสถานการณตวอยาง B ทมสงเฉพาะแตกตางกบสถานการณปญหา A

2.1.3 หาคำาตอบสถานการณตวอยาง B ในเชงประจกษ2.1.4 นำาวธหาคำาตอบของปญหา A มาใชกบปญหา B วาจะไดคำาตอบตรงกบคำา

ตอบของปญหา B ทหาไดในเชงประจกษหรอไม ถาคำาตอบทไดไมตรงกน ตองทำาการปรบเปลยนวธหาคำาตอบใหม จนกวาจะไดวธหาคำาตอบทใชกบปญหา B แลวไดคำาตอบทสอดคลองกบคำาตอบทหาไดในเชงประจกษ ซงอาจมมากกวา 1 วธ

2.1.5 นำาวธหาคำาตอบทใชกบปญหา B แลวไดคำาตอบสอดคลองกบคำาตอบทหาไดในเชงประจกษ ไปใชกบปญหา A กลมชวยกนทำาใหสมาชกทกคนในกลมเขาใจการหาคำาตอบของปญหา A ดวยวธดงกลาว ซงอาจมมากกวา 1 วธ

2.1.6 กลมทำาการตกลงเลอกวธหาคำาตอบทดทสดตามความเหนของกลม และชวยกนทำาใหสมาชกของกลมทกคนมความพรอมทจะเปนตวแทนในการนำาเสนอและตอบขอซกถามเกยวกบวธหาคำาตอบดงกลาวตอกลมใหญได

2.2 สมตวแทนกลมยอยแตละกลมมาเสนอวธหาคำาตอบของปญหา A ตอกลมใหญ กลมอน ๆ เสนอตวอยางคาน หรอหาเหตผลมาคานวธหาคำาตอบทยงคานได ถาไมมนกเรยนกลมใดสามารถเสนอตวอยางคานหรอเหตผลมาคานวธหาคำาตอบทยงคานได ครจงจะเปนผเสนอเอง วธทถกคานจะตกไป สวนวธทไมถกคานจะเปนทยอมรบของกลมใหญวาสามารถใชเปนเครองมอในการหาคำาตอบของปญหาใด ๆ ทอยในกรอบของโครงสรางความสมพนธเดยวกนนนได ตลอดชวงเวลาทยงไมมผใดสามารถหาหลกฐานมาคานได ซงอาจมมากกวา 1 วธ

2.3 ครเสนอวธหาคำาตอบของปญหา A ทครเตรยมไวตอกลมใหญ เมอพบวาไมมกลมใดเสนอในแบบทตรงกบวธทครเตรยมไว ถามครกไมตองเสนอ

2.4 นกเรยนแตละคนสรางปญหา C ซงมโครงสรางความสมพนธเหมอนกบปญหา A ตามกฎการสรางการอปมาอปมยดงกลาวแลว และเลอกวธหาคำาตอบจากวธซงเปนทยอมรบของกลมใหญแลว มาหาคำาตอบของปญหา C

2.5 นกเรยนแตละคนเขยนโจทยของปญหา C ทตนสรางขน ลงใน

38

แผนกระดาษพรอมชอผสรางปญหา สงคร ครนำาแผนโจทยปญหาของนกเรยนมาคละกนแลวแจกใหนกเรยนทงหองคนละ 1 แผน

2.6 นกเรยนทกคนหาคำาตอบของปญหาทไดรบแจกดวยวธหาคำาตอบทเลอกมาจากวธทเปนทยอมรบของกลมใหญ แลวตรวจสอบคำาตอบกบเจาของปญหา ถาคำาตอบขดแยงกน ผแกปญหาและเจาของปญหาจะตองชวยกนคนหาจดทเปนตนเหตแหงความขดแยง และชวยกนขจดความขดแยงนน เชน อาจแกไขโจทยใหรดกมขน ใหสมเหตสมผล หรอแกไขวธคำานวณ และซกถามกนจนเกดความเขาใจทงสองฝายแลวจงนำาปญหา C และวธหาคำาตอบทงกอนการแกไขและหลงการแกไขของทงผสรางปญหาและผแกปญหาสงคร ครจะเขารวมตรวจสอบเฉพาะในคทไมสามารถขจดความขดแยงไดเอง

ขนตอนท 3 สรปผลการสรางโครงสรางใหมทางปญญาครและนกเรยนชวยกนสรปมโนทศน กระบวนการคดคำานวณ หรอกระบวนการแกโจทยปญหาทนกเรยนไดชวยกนสรางขนจากกจกรรมในขนตอนท 2 ใหนกเรยนบนทกขอสรปไว

เนองจากกระบวนการทกลาวขางตนมความซบซอนพอสมควร จงขอแนะนำาใหผสนใจศกษาตวอยางแผนการสอน จากวทยานพนธของไพจตร สะดวกการ (2538) เพอความเขาใจทชดเจนขน

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบน ผเรยนจะมความเขาใจมโนทศนทางคณตศาสตรทตนและกลมเพอนไดรวมกนคดโดยกระบวนการสรางความร และไดพฒนาทกษะกระบวนการทสำาคญ ๆ ทางคณตศาสตรอกหลายประการ อาท กระบวนการคดคำานวณ กระบวนการแกโจทยปญหา กระบวนการนรนย-อปนย เปนตน

6. รปแบบการเรยนการสอนการเขยนภาษาองกฤษแบบเนนกระบวนการ (Process Approach) สำาหรบนกศกษาไทยระดบอดมศกษา ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบ รปแบบการเรยนการสอนการเขยนภาษาองกฤษแบบเนนกระบวนการน เปนผลงานวทยานพนธระดบดษฎบณฑตของ พมพนธ เวสสะโกศล (2533) อาจารยประจำาคณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ซงพฒนารปแบบนขนจากแนวคดพนฐานทวา การเขยนเปนกระบวนการทางสตปญญาและภาษา(intellectual-linguistic) การเขยนการสอนจงควรมงเนนทกระบวนการทงหลายทใชในการสรางงานเขยน การสอนควรเปนการเสนอแนะวธการสรางและเรยบเรยงความคดมากกวาจะเปนการสอนรปแบบและโครงสรางของภาษา กระบวนการทผเรยนควรจะพฒนานน เรมตนตงแตกอนการเขยน ซงประกอบดวยทกษะการสรางความคด การคนหาขอมลและการวางแผนการเรยบเรยงขอมลทจะนำาเสนอ สวนในขณะทเขยนกไดแก การรางงานเขยน ซงตองอาศยกระบวนการจดความคดหรอขอมลตาง ๆ ใหเปนขอความทตอเนอง สำาหรบการแกไขปรบปรงรางท 1 ใหเปนงานเขยนฉบบสมบรณนน ผเขยนจำาเปนตองมการแกไขดานภาษาทงดานความถกตองของไวยากรณและการเลอกใชคำา

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาผเรยนใหสามารถเขยนภาษาองกฤษในระดบขอความ(discourse)ได โดยขอความนนสามารถสอความหมายไดอยางเหมาะสมกบสถานการณ และเปนขอความทถกตองทง

39

หลกการใชภาษาและหลกการเขยน นอกจากนนยงชวยพฒนาความสามารถในการใชกระบวนการเขยนในการสรางงานเขยนทดไดดวย ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบ ขนท 1 ขนกอนเขยน

1. การรวบรวมขอมล 1.1 การแจกแจงความคด ผสอนแนะนำาใหผเรยนคดเชอมโยงหวขอเรองทจะเขยนกบ

แนวคดตาง ๆ เพอใหไดขอมลในการเขยน1.2 การคนควาขอมลจากการอาน โดยการใหผเรยนอานงานเขยนทเกยวของกบหวขอทจะ

เขยนและศกษาแนวคดของผเขยนตลอดจนศพทสำานวนทใช

2. การเรยบเรยงขอมล2.1 ผเรยนศกษาหลกการเรยบเรยงจากขอเขยนตวอยาง2.2 จากขอมลทไดในขอ 1 ผเรยนเลอกจดเนนและขอมลทตองการนำาเสนอ

3. การเรยนรทางภาษา เปนการสรางความรเกยวกบโครงสรางภาษาและศพททจะนำามาใชในการเขยน

ขนท 2 ขนรางงานเขยน ผเรยนเขยนขอความโดยใชแผนการเขยนทไดจดทำาในขนท 1 เปนเครองชแนะ

ขนท 3 ขนปรบปรงแกไข1. การปรบปรงเนอหา ผเรยนอานรางงานเขยนทไดจากขนท 2 และอภปรายเกยวกบเนอหาและการเรยบเรยง ผสอนกำากบควบคมโดยใชคำาถาม เพอใหกลมอภปรายไปในทศทางทตองการ คอเนนทการสอความหมายของเนอหาและวธการนำาเสนอ 2. การแกไขงานเขยน ผเรยนทำาแบบฝกหดขอผดทางภาษาแลวจงปรบปรงรางงานเขยนในดานเนอหาตามทไดอภปรายใน 1 และแกไขขอผดทางภาษาโดยมผสอนชวยเหลอแนะนำา ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบพมพนธ เวสสะโกศล (2533: 189) ไดนำารปแบบนไปทดลองใชกบนกศกษามหาวทยาลยธรรมศาสตร เปนเวลา 1 ภาคเรยนในป พ.ศ. 2532 ผลการวจยพบวา กลมทดลองทใชรปแบบน มผลสมฤทธทางการเขยนภาษาองกฤษสงกวากลมควบคมทเรยนโดยอาจารยใชวธสอนแบบเนนตวงานเขยน อยางมนยสำาคญทระดบ .05 และผวจยไดเสนอแนะใหนำารปแบบนไปประยกตใชในการสอนเขยนในระดบอน ๆ ดวย

7. รปแบบการเรยนการสอนทเนนทกษะปฏบตสำาหรบครวชาอาชพ ก. ทฤษฎ/หลกการ/แนวคดของรปแบบนวลจตต เชาวกรตพงศ (2535) อาจารยประจำาคณะครศาสตรอตสาหกรรม สถาบนเทคโนโลยราชมงคล เปนผพฒนารปแบบนขน โดยอาศยแนวคดและหลกการเกยวกบการพฒนาทกษะปฏบต 9 ประการ ซงมสาระโดยสรปวา การพฒนาผเรยนใหเกดทกษะปฏบตทดนน ผสอนควรจะเรมตงแตวเคราะหงานทจะใหผเรยนทำา โดยแบงงานออกเปนสวนยอย ๆ และลำาดบงานจากงายไปสยาก แลวใหผเรยนไดฝกทำางานยอย ๆ แตละสวนใหได แตกอนทจะลงมอทำางาน ควรใหผเรยนมความรในงานถงขนเขาใจในงานนนเปนอยางนอย รวมทงไดเรยนรลกษณะนสยทดในการทำางานดวย แลวจงใหผ

40

เรยนฝกทำางานดวยตวเองในสถานการณทใกลเคยงกบการทำางานจรง โดยจดลำาดบการเรยนรตามลำาดบตงแตงายไปยาก คอเรมจากการใหรบรงาน ปรบตวใหพรอม ลองทำาโดยการเลยนแบบ ลองผดลองถก (ถาไมเกดอนตราย) แลวจงใหฝกทำาเองและทำาหลาย ๆครงจนกระทงชำานาญ สามารถทำาไดเปนอตโนมต ขณะฝกผเรยนควรไดรบขอมลยอนกลบเพอการปรบปรงงานเปนระยะ ๆ และผเรยนควรไดรบการประเมนทงทางดานความถกตองของผลงาน ความชำานาญในงาน (ทกษะ) และลกษณะนสยในการทำางานดวย

ข. วตถประสงคของรปแบบรปแบบนมงพฒนาความรความเขาใจเกยวกบงานททำา และเกดทกษะสามารถทจะทำางานนนไดอยางชำานาญตามเกณฑ รวมทงมเจตคตทดและลกษณะนสยทดในการทำางานดวย

ค. กระบวนการเรยนการสอนของรปแบบรปแบบการเรยนการสอนน กำาหนดยทธวธยอยไว 3 ยทธวธ เพอใหผสอนไดเลอกใชใหเหมาะสมกบเงอนไขของสถานการณตาง ๆ รวมทงไดใหลำาดบขนตอนในการดำาเนนการทเหมาะสมกบแตละยทธวธดวย ดงรายละเอยดตอไปน

ยทธวธท 1 การสอนทฤษฎกอนสอนงานปฏบต การดำาเนนการมขนตอนดงนขนนำา เปนขนแนะนำางานและกระตนใหผเรยนเกดความสนใจและเหนคณคาในงานนน

ขนใหความร เปนขนใหความรความเขาใจเกยวกบงานทจะทำา ซงครสามารถใชวธการใด ๆ กได แตควรเปดโอกาสใหผเรยนไดซกถามจนกระทงผเรยนเกดความเขาใจ

ขนใหฝกปฏบต เปนขนทใหผเรยนลงมอทำางาน ซงเรมจากใหผเรยนทำาตามหรอเลยนแบบ หรอใหลองผดลองถก (ถาไมเกดอนตราย) ตอไปจงใหลองทำาเอง โดยครคอยสงเกตและใหขอมลปอนกลบเปนระยะ ๆ จนกระทงทำาไดถกตองแลวจงใหฝกทำาหลาย ๆ ครง จนกระทงทำาไดชำานาญ

ขนประเมนผลการเรยนร เปนขนทผสอนประเมนทกษะปฏบต และลกษณะนสยในการทำางานของผเรยน

ขนประเมนผลความคงทนของการเรยนร เปนขนทผสอนจะรวา การเรยนรของผเรยนมความยงยนหรอไม หากผเรยนสามารถปฏบตงานไดอยางชำานาญ ผเรยน กควรจะจำาสงทเรยนรไดดและนาน

ยทธวธท 2 การสอนงานปฏบตกอนสอนทฤษฎ 2.1 ขนนำา ทำาเชนเดยวกบยทธวธท 12.2 ขนใหผเรยนปฏบตและสงเกตการณ ใหผเรยนลงมอปฏบตงาน มการสงเกตการณปฏบตและจดบนทกขอมลไว2.3 ขนวเคราะหการปฏบตและสงเกตการณ รวมกนวเคราะหพฤตกรรมการปฏบต และอภปรายผลการวเคราะห2.4 ขนเสรมความร จากผลการวเคราะหและอภปรายการปฏบต ผสอนจะทราบวา ควรเสรมความร อะไรใหแกผเรยน จงจะเปนประโยชนแกผเรยนในการปฏบต2.5 ขนใหผเรยนปฏบตงานใหม เมอรจดบกพรองและไดความรเสรมทจะใชในการแกไขขอบกพรองแลว จงใหผเรยนปฏบตงานใหมอกครงหนง2.6 ขนประเมนผลการเรยนร ปฏบตเชนเดยวกบยทธวธท 1

41

2.7 ขนประเมนผลความคงทนของการเรยนร ปฏบตเชนเดยวกบยทธวธท 1 ยทธวธท 3 การสอนทฤษฎและปฏบตไปพรอม ๆ กนขนนำาขนใหความร ใหปฏบตและใหขอมลยอนกลบไปพรอม ๆ กนขนใหปฏบตงานตามลำาพงขนประเมนผลการเรยนร ขนประเมนผลความคงทนของการเรยนรงานปฏบต

เงอนไขทใชในการพจารณาเลอกยทธวธสอนยทธวธท 1 เหมาะสำาหรบการสอนเนอหาของงานปฏบตทมลกษณะซบซอน หรอเสยงอนตราย และลกษณะของเนอหาสามารถแยกสวนภาคทฤษฎและปฏบตไดอยางชดเจน

ยทธวธท 2 เหมาะสำาหรบเนอหางานปฏบตทมลกษณะไมซบซอน หรอเปนงานปฏบตทผเรยนเคยมประสบการณมาบางแลว เปนงานทมอตราการเสยงตออนตรายกบชวตนอย

ยทธวธท 3 เหมาะสำาหรบบทเรยนทมลกษณะของเนอหาภาคทฤษฎและปฏบตทไมสามารถแยกจากกนไดเดดขาด

ง. ผลทผเรยนจะไดรบจากการเรยนตามรปแบบ นวลจตต เชาวกรตพงศ ไดทดลองใชรปแบบนกบอาจารย และนกศกษาของสถาบนเทคโนโลยราชมงคล 5 วทยาเขต เปนเวลา 1 ภาคเรยน ในปการศกษา 2534 ผลการทดลองพบวา ผเรยนเกดการเรยนรทางดานทฤษฎถงขนความเขาใจ คอไดคะแนนไมตำากวา 60 %และประสบผลสำาเรจในการพฒนาทกษะในระดบทสามารถปฏบตงานใหมคณภาพไดถงเกณฑทตองการ รวมทงไดแสดงลกษณะนสยทดในการทำางานดวย

รปแบบการเรยนการสอนทเปนสากล ทรองศาสตราจารย ดร. ทศนา แขมมณ ไดนำาเสนอมาทงหมดนไดรบการพสจน ทดสอบประสทธภาพ และไดรบความนยมโดยทวไป สวนรปแบบทพฒนาโดยนกการศกษาไทยนน ผทคดคนรปแบบไดตดตามศกษาความกาวหนาทางดานวชาการและนำามาเผยแพรในวงการศกษาไทยหรออาจคดคนหรอพฒนาจากความรและประสบการณในการจดการศกษาและการเรยนร กระบวนการเรยนการสอนทไดรบการพฒนาอยางเปนระบบและไดรบการทดลองใชเพอพสจนและทดสอบประสทธภาพแลว ถอวาเปนรปแบบการเรยนการสอนหรอเปนแบบแผนของการจดการเรยนการสอนทผอนสามารถนำามาใชแลวจะเกดผลตามวตถประสงคของรปแบบนนได รปแบบการเรยนการสอนสวนใหญลวนเปนแบบทแปลกใหมและนาสนใจทงสน สมควรทครผสอนจะใหความสนใจ ศกษาใหเขาใจแลวนำาไปทดลองใชเพอปรบปรงและเพมประสทธภาพการจดการเรยนการสอนของตนในการเลอกใชรปแบบการเรยนการสอนแตละรปแบบนนทานจะตองคำานงถงวตถประสงค วาตองการพฒนาผเรยนในดานใดเปนหลก หรอตองการเนนดานใด สวนการจดการเรยนการสอนตามกระบวนการเรยนการสอนของรปแบบแตละขนตอนนน ทานสามารถเลอกวธสอน และเทคนคการสอนมาใชใหเหมาะสมโดยคำานงเนอหาสาระ เวลา และผเรยน สำาหรบผเรยนนนทานตองคำานงถงหลายๆดาน เชนการพฒนาสมองซกขวาและซาย ทฤษฎพหปญญา วธเรยนของผเรยนแตละคน ความถนดและความสนใจเปนตน ขอสำาคญทานตองใชวธการสอนและเทคนคการสอนทหลากหลาย ซงทานสามารถศกษาไดจากเอกสารของฝายวชาการ และตำาราเกยวกบการจดการเรยนการสอนซง

42

มอยมากมาย ผสอนทานใดศกษามากกยอมสามารถเลอกใชไดอยางหลากหลายทำาใหการจดการเรยนการสอนมประสทธภาพ

ทมาขอมล: http://student.nu.ac.th/comed402/รปแบบการเรยนการสอน.doc

43