5

บทท 2

วรรณกรรมทเกยวของ

แนวคดเครอขายทางสงคม มทมาและววฒนาการในการวเคราะหความสมพนธของกลมคน ทอาจโยงดวยผลประโยชน กจกรรมทเกยวของกน หรอ การอยรวมกนเปนชมชน การวเคราะหเครอขายส าหรบแหลงทองเทยวตลาดน าบางนอย เห มาะส าหรบธรกจในชวงเรมตนซงยงไมแสดงศกยภาพมากนก แตมการเกาะเกยวทางสงคมเปนพนฐานอย อนเปนความจ าเปนในการพฒนาตอยอดในมมมองของนกธรกจ ทสามารถใชความเขมแขงทมอยในชมชนใหเกดประโยชน ทางธรกจ ตอไป ทฤษฎการวเคราะหเครอขายทางสงคม

การบรณาการแนวคดเชงสงคมวทยากบการบรหารธรกจถอเปนความทาทายทท าใหเกดสงใหมๆ กลาวคอ การน าองคความรในการวเคราะหเครอขายทางสงคม (แนวคดเชงสงคมวทยา ) มาใชอธบายการกอเกดธรกจระดบชมชนทมลกษณะเปนเครอขาย ทกอใหเกดธรกจเพอการทองเทยวในทองถน อนเปนทมาของการพฒนาเศรษฐกจระดบทองถน (แนวคดเชงบรหารธรกจ)

แนวคดและทฤษฎสาขาวชาสงคมวทยา (Sociology) จ านวนมากถกสรางขนเพอใชในการศกษาและวเคราะหสงคม บางทฤษฎเตบโตและพฒนามาเปนทฤษฎกระแสหลก (Main Stream Theory) ทเปนกรอบคดอนทรงอทธพลอยางยาวนานหลายทศวรรษ อนไดแก ทฤษฎโครงสรางหนาท (Structural Functional Theory) บางทฤษฎกอตวจากแนวคดทตรงกนขามกบทฤษฎอน เชน ทฤษฎความขดแยง (Conflict Theory) บางทฤษฎเกดจากความพยายามในการเตมเตมชองวางขอ งทฤษฎอน เชน ทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) และทฤษฎปฏสมพนธเชงสญลกษณ (Symbolic Interaction Theory) บางทฤษฎเตบโตจากการวพากษ (Critique) ทฤษฎกระแสหลก ท าใหเกดเปนทฤษฎทางเลอก (Alternative Theory) เชน ทฤษฎปรากฏการณวทยา (Phenomenology) และกลมทฤษฎวพากษ (Critical Theories) เปนตนวา แนวคดอตสาหกรรมวฒนธรรม (Culture Industry) ของส านกแฟรงคเฟรต (Frankfurt School) แนวคดหลงโครงสรางนยม (Post-Structuralism) โดยการน าของ Roland Barthes ปรชญาการรอสราง (Deconstruction) ของ Jacques Derrida ตลอดจนแนวคดของกลมปญญาชนแนวหลงทนสมย (Postmodern) ทปฏเสธการครอบง าของแนวคดหลก เชน การปฏเสธแนวคดแบบทวลกษณ (Anti-Dualism) ของ Michel Foucault หรอการเรยกรองใหใชวาทกรรมเลก (Little Narrative) เปนยทธวธตอบโตวาทกรรมหลก (Grand Narrative) ทครอบง าสงคม ของ Jean Francois Lyotard และการวพากษสอในฐานะผสราง ภาพเสมอนจรง (Simulacra) ทเหมอนจรงมาก (Hyper Reality) ของ Jean Baudrillard หรอแมแตการสรางต าแหนงกงกลางระหวางโครงสราง (Structure) กบผกระท าการ (Agency) โดยแนวคด Structuration Theory ของ Anthony Giddens ขณะเดยวกนกมนกทฤษฎทตอบโตแนวคดหลงสมยใหม (Postmodernism) วาเราสามารถสรางทฤษฎสากลเกยวกบ

www.ssru.ac.th

6

โลกทางสงคมได ชวยใหเราสามารถก าหนดรปแบบของโลกไดมากและดยงขน เชน Jurgen Habermas ทน าเสนอแนวคดประชาธปไตยและพนทสาธารณะ (Democracy and the Public Sphere), Ulrich Back ทเสนอแนวคดสงคมแหงความเสยง (Risk Society), Manuel Castell กบแนวคดเศรษฐกจเครอขาย (Network Economy) รวมไปถง Anthony Giddens กบแนวคดการใครครวญ /สะทอนคดทางสงคม (Social Reflexivity) เพอน าไปใชในวถชวตของพวกเรา สาเหตททฤษฎทางสงคมวทยาทมความหลากหลายดงกลาว อาจเปนผลมาจากความแตกตางกนของฐานคต (Assumption) และบรบท (Context) แวดลอมของการกอก าเนดแนวคดทฤษฎนนๆ รวมไปถงการเกดขน ด ารงอย และเปลยนแปลงของบรรดาทฤษฎ ลวนแตเกดจากววฒนาการทางความคดทแสดงบทบาทออกมาในหลายรปแบบ โดยเฉพาะอยางยงการถกเถยง (Argument) และแสดงขอโตแยง (Debate) ในจดยนของตนตอทฤษฎอน รวมถงความพยายามในการเตมเตม (Fill-Full) ชองวางหรออดจดออนของทฤษฎอนๆ ซงบางคนอาจม องวาเปนสงทกอใหเกดความสบสนวนวายในแวดวงสงคมวทยา แตผเขยนกลบหาคดเชนนนไม เพราะผเขยนคดวาการถกเถยง หรอโตแยงตางๆ บนพนฐานของหลกเหตผล และการลมลางความคดเกาดวยความคดใหมทดกวา ยอมเปนหนทางสรางสรรคสงคมใหเจรญงอกงามมาก ยงขน ดงเชนตวอยางของการกอรางสรางตวตนของแนวคดทางสงคมวทยาหนง ซงเปนแนวคดทชวยเตมเตมแนวคดและทฤษฎเดมใหมความสมบรณมากยงขน นนคอ แนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network)

แนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network Concept) มพฒนาการมาจากพนฐานของทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) โดยมนกคดคนส าคญ คอ Richard Emerson ซงตอยอดความคดมาจาก George C. Homans โดยมฐานคต (Assumption) คอ ในเครอขายสงคม จะประกอบไปดวยบคคลหรอตวแสดง (Actor) ทมความสมพนธ (Relation) ซงกนและกนตามบทบาทหรอหนาททแตละคนหรอคความสมพนธมอย ซงแตละคนนนมไดมเพยงบทบาทเดยว หากแตมหลายบทบาททจะตองสวมในชวตประจ าวน ความสมพนธระหวางบคคลในเครอขายสงคม บางครงอาจเปนไปตามทฤษฎของการแลกเปลยน เพราะบคคลไมเพยงแตท าตา มบทบาทหนาททคาดหวงในสงคม หรอตามบรรทดฐานทไดรบการถายทอดมาเทานน แตความสมพนธระหวางบคคลยงขนอยบนพนฐานของการรบรและการตดสนใจในการแลกเปลยนซงกนและกนระหวางคความสมพนธ ทงในดานวตถและทางดานจตใจ ในปจจบนสถานภาพองคควา มรของแนวคดนไดถกใชในการศกษาวจยเกยวกบการวเคราะหเครอขายทางสงคม (Social Network Analysis) การสรางตวตนของเครอขายการแลกเปลยนเชงบรณาการ (Integrated Exchange Forming) รวมไปถงการศกษาอ านาจและการพงพา (Power and Dependence) ภายในเครอขาย (สถานภาพองคความรของแนวคดเครอขายทางสงคม (State of Knowledge of Social Network Concept, 2009)

สถานภาพองคความร ของแนวคดเครอขายทางสงคม สามารถแบงการน าเสนอเปน 3 สวน ประกอบดวย ววฒนาการของของแนวคด แนวคดพนฐานของเครอขายทางสงคม และประโยชนการใชงาน ซงมรายละเอยด ดงน

www.ssru.ac.th

7

1. ววฒนาการของแนวคดเครอขายทางสงคม (Concept Developing) พนฐานแนวคดเครอขายทางสงคม มทมามาจากทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) ทเปนสวน

หนงของ ทฤษฏมหภาค (Macro Theory) และเกาแกทฤษฎหนงของสงคมวทยา ซงน าไปใชไดในการศกษาความสมพนธทางสงคมตงแตระดบจลภาค ระดบปจเจกบคคล (Micro Level: Individual level) ไปจนถงระดบมหภาคระดบกลมทาง สงคม (Macro Level : Society level) โดยมแหลงก าเนดขอ งทฤษฎจาก 3 แหลง คอ เศรษฐศาสตรเชงอรรถประโยชนนยม (Utilitarian Economics) มานษยวทยาเชงหนาท (Functional Anthropology) และจตวทยาเชงพฤตกรรม (Behavioral Psychology) (สญญา สญญาววฒน , 2550) อาจสรปหลกการของทฤษฎการแลกเลยน โดยสงเขป ดงน

ทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) หรออาจเรยกในเชงการศกษานโยบาย (Policy Approach) วาทฤษฎทางเลอกทมเหตผล (Rational Choice Theory) ประกอบขนดวยความพยายามทจะประยกตหลกการตามแนวพฤตกรรมนยม (Behaviorism) ในการศกษาปรากฏการณทางสงคมวทยา (สเทพ สนทรเภสช , 2540 : 250) โดยมฐานคต (Assumption) ทวาการกระท าระหวางกนของบคคลจะกระท าโดยอาศยการโตตอบ ซงพจารณาจากรางวล (Reward) กบการลงโทษ (Punishment) หรอความพอใจ (Satisfactory) กบความไมพอใจ (Unsatisfactory) ซงเปนการแลกเปลยนการกระท าระหวางกน ตลอดจนการพจารณาจากการทไดรบความพงพอใจสงสด (ก าไร) เมอไดลงมอกระท าไปแลว (ลงทน) และคดวาการกระท าหรอการตอบแทนจากผอน ท าใหผกระท ามความพอใจเปนอยางมาก ทฤษฎแลกเปลยน แบงเปน 2 ประเภท คอ (1) ทฤษฎการแลกเปลยนระดบบคคล (Individualistic Exchange Theory) หรอทฤษฎการแลกเปลยนเชงพฤตกรรม (Behavioral Exchange Theory) ซงพฒนามาจากทฤษฎจตวทยาเชงพฤตกรรม (Behavioral Psychology) และ (2) ทฤษฎการแลกเปลยนเชงบรณาการ (Integration Exchange Theory) หรอทฤษฎการแลกเปลยนเชงโครงสราง (สญญา สญญาววฒน , 2550) (Exchange Structuralism Theory) ซงพฒนาจากทฤษฎมานษยวทยาเชงหนาท (Functional Anthropology) ซงจะกลาวในรายละเอยดตอไป

ทฤษฎการแลกเปลยนระดบ ปจเจก (Individualistic Exchange Theory of George C. Homans) George C. Homans (1967 อางถงใน George Ritzer, 1992) ถอเปนจดเรมตนของแนวคดทฤษฎการแลกเปลยน เขาไดรบอทธพลทางความคดจากทฤษฎจตวทยาเชงพฤตกรรม (Behavioral Psychology) ของ B.F. Skinner โดยปรบใชแนวคดส าคญ คอ กระบวนการของการเสรมแรง (Process of Reinforcement) ในการอธบายปฏสมพนธของมนษย โดยเสนอวาพฤตกรรมของมนษยเปนเรองของการมปฏสมพนธ (Interaction) ระหวางกน การทบคคลคนหนงจะแสดงพฤตกรรมอยางใด ยอมมเหตผลมาจากรางวล (Reward) หรอ การลงโทษ (Punish) ซงเปนการเสรมแรงทางบวก (Positive Reinforcement) และทางลบ (Negative Reinforcement) ตามล าดบ สงท Homans ใชเปนตวชวดเพอสนบสนนแนวคดดงกลาว คอ ปรมาณของการกระท า (Quantity of Activity) และระดบของคณคาของการกระท า (Value of Activity) การทบคคลจะเลอกกระท าการอยางใดอยางหนงในเชงป รมาณ Homans ใชหลก

www.ssru.ac.th

8

เศรษฐศาสตร อธบายวามนษยจะเลอกตดสนใจบนแนวทาง ทใหผลก าไรสงสด ในขณะทระดบคณคานน Homans ใชหลกอปสงค-อปทาน (Principle of Demand and Supply) มาเชอมโยงกบแนวคดทางจตวทยาพฤตกรรม คอ ความพงพอใจ (Satisfaction) ภายใตสภาวะแวดลอมท ขาดแคลน (Deprivation) ในผลงานชอ Social Behaviors : Its Elementary Forms (1964) Homans ไดน าเสนอประพจนระดบสง (Higher Proposition) เพอเปนขอเสนอของทฤษฎการแลกเปลยน ซงอาศยความคดพนฐานทางจตวทยาเชงพฤตกรรม (Behavioral Psychology) ของ B.F. Skinner จ านวน 5 ขอเสนอ ประกอบดวย (1) ขอเสนอดานความส าเรจ (Success Proposition) (2) ขอเสนอดานตวกระตน (Stimulus Proposition) (3) ขอเสนอดานคณคา (Value Proposition) (4) ขอเสนอดานการสญเสยความพงพอใจ (Deprivation-Satiation Proposition) และ (5) ขอเสนอดานการกาวราว- ยอมรบ (Aggression-Approval Proposition) (sociosite, 2551) ซงจากขอเสนอดงกลาว ยงสะทอนใหเหนไดวา Homans นนเนนทพฤตกรรมการกระท าของปจเจกในฐานะคแลกเปลยน (Exchange Dyadic)

อยางไรกตาม แนวคดดงกลาว กไดรบขอโตแยง จาก Talcott Parsons วา ขาดความชดเจนในเกยวกบพฤตกรรมของมนษยกบสตวชนต า ทน ามาท าการทดลองเพอศกษาพฤตกรรม การวพากษวจารณ ยงใหเหตผลวาหลกการทางจตวทยาไมสามารถอธบายขอเทจจรงทางสงคมได (George Ritzer, 19928) อกทง ขอวจารณของ Peter P. Ekeh ในประเดนของความคบแคบของทฤษฎของ Homans ทมองเพยงการแลกเปลยนระดบบคลเพยงสองคน (Dyadic Exchange) แตกลบละเลยไมใหความส าคญตอปทสถาน (Norms) และคานยม (Values) ในการหลอหลอมเชงสญลกษณใหเกดความสมพนธทางดานการแล กเปลยนตางๆ (Peter P. Ekeh, 1974 อางถงใน สเทพ สนทรเภสช , 2540) นอกจากน Ronald W. Toseland และ Robert F. Rivas ยงมองวาทฤษฎนมความเปนกลไก (Mechanic) มากจนเกนไป เพราะสนนษฐานวาคนเราจะใชเหตผลในการวเคราะหรางวลทจะไดมา และสงทจะเสยไปหรอถกลงโทษ กอนจะท าการใดใดเสมอ ซงอนทจรงแลวกระบวนการคดจะมอทธพลในการก าหนดพฤตกรรมของคนเรามากกวา (Toseland and Rivas, 2001 อางถงใน จราลกษณ จงสถตมน , 2549) จากขอจ ากดทางทฤษฎดงกลาว จงมนกคดทน าแนวคดของ Homans มาพฒนาสการวเคราะหโครงสรางทมความซบซอนมากขน เชน โครงสรางของกลม หรอสงคม ในรปแบบของการบรณาการ (Integration) ซงน าโดยนกคดคนส าคญอยาง Peter M. Blau

ทฤษฎแลกเปลยนเชงบรณาการ (Integration Exchange Theory) Peter M. Blau (1964 อางถงใน George Ritzer, 1992) ถอวาเปนจดเปลยนและขอโตแยง ซงเปนนกทฤษฎแลกเปลยนอกคนหนงทใหความส าคญตอการอธบายพฤตกรรมของปจเจกบคคลในแงมมของสงคม ระดบปฏสมพนธทใกลชด (Face to Face Interaction) ไมเพยงเทานน เขาไดพฒนาตอยอดทฤษฎของ Homans โดยขยายขอบเขตใหกวางขวางมากยงขน โดยการผสมผสานทฤษฎพฤตกรรมทางสงคม (Social Behavioral Theory) เขากบทฤษฎขอเทจจรงทางสงคม (Social Fact Theory)

www.ssru.ac.th

9

เพอท าความเขาใจเกยวกบโครงสรางสงคมบนพนฐานของการวเคราะหกระบวนการทางสงคม (Social Process Analysis) ทควบคมความสมพนธระหวางปจเจกบคคลและกลมตางๆ

กระบวนการแลกเปลยน (Process of Exchange) เปนประเดนส าคญของแนวคดน ทซงเปนสงชน าพฤตกรรมของมนษยและเปนพนฐานของความสมพนธตางๆ ระหวางปจเจกบคคลและกลมตางๆ ประกอบดวย 4 ขนตอน จากการแลกเปลยนระหวางบคคลไปสโครงสรางสงคมและการเปลยนแปลงทางสงคม ไดแก (George Ritzer, 1992) ขนท 1 การแลกเปลยนระหวางบคคลกอใหเกด... ขนท 2 ความแตกตางระหวางสถานภาพและอ านาจซงกอใหเกด... ขนท 3 ความชอบธรรมและองคกรซงเปนการหวานเมลดพชของ... ขนท 4 ความขดแยงและการเปลยนแปลง ดงนน อาจกลาวไดวาการแลกเปลยนทางสงคมเปนสงทเกดขนจากความสมครใจของปจเจกบคคลทถกจงใจ (Motivation) ดวยผลก าไรหรอรางวลตอบแทนทคาดวาจะไดรบจากผอน ซงตองอาศยความส มพนธระหวางกน การแลกเปลยนผลประโยชนจงเปนกลไกหนงการสรางความสมพนธ เปนการพงพาอาศยกอใหเกดความผกพนทดตอกน เมอไดขยายขอบเขตของทฤษฎจากพนฐานทางพฤตกรรมไปสโครงสรางทมความซบซอน ดงไดกลาวมาในขางตนแลว Blau ไดชใหเหนวาทฤษฎพฤตกรรมทางสงคมไมสามารถวเคราะหสงคมทมความซบซอนได แตตองผสมผสานขอเทจจรงทางสงคมเขาไปรวมดวย โดยกลไกทเปนตวเชอมประสาน (Link) ระหวางโครงสราง คอ ปทสถาน (Norms) และคานยม (Values) ทมอยในสงคมนนเอง (สเทพ สนทรเภสช, 2540) ในประเดนของปทสถาน (Norms) Blau ชใหเหนวาเปนสงทท าใหการแลกเปลยนทางออม (Indirect Exchange) เขาไปแทนทการแลกเปลยนโดยตรง (Direct Exchange) เชน การทสมาชกของกลมคนหนง (ปจเจกบคคล) ไดปฏบตตนตามปทสถานของกลม (สงคม) จงไดรบการยอมรบจากกลมสวนรวมในพฤตกรรมนน นบเปนการขยายขอบเขตจากการแลกเปลยนระดบบคลไปสระดบกลมหรอสงคมโดยมปทสถานเปนกลไกส าคญ ขณะเดยวกนการแสดงพฤตกรรมตามปทสถานของสงคมดงกลาวยงเปนการรกษาเสถยรภาพของสงคมนนเอง ในประเดนของคานยม (Values) Blau ไดขยายขอบเขตความคดสระดบสงคมทกวางขวางเปนอยางมาก โดยน าไปสการวเคราะหความสมพนธระหวางการรวมกลมตางๆ ในทรรศนะของเขาแลว คานยม สามารถแบงไดเปน 4 ประเภท ไดแก (1) คานยมเฉพาะ (Particular Values) (2) คานยมสากล (Universal Values) (3) คานยมทสรางความชอบธรรมแกผมอ านาจ (Values of Legitimate Authority) และ (4) คานยมการเปนฝายตรงขาม (Particular Values) (George Ritzer, 1992) จากการขยายขอบเขตของทฤษฎจากพนฐานการแลกเปลยนเชงพฤตกรรมตามแนวคดของ Homans ไปสการท าความเขาใจโครงสรางทมความซบซอนของ Blau ซงอาจเรยกไดวาเปนความพยายามในการปรบเปลยนรปรางของทฤษฎเพอใหสอดคลองกบการศกษาดานขอเทจจรงทางสงคม (Social Fact) ทจ าเปนตองไดรบการ

www.ssru.ac.th

10

เสรมแรง (Reinforcement) ดวยทฤษฎระดบมหภาค (Macro Theory) และผทกาวเขามาท าหนาทในการเชอมโยงพฤตกรรมของปจเจกบคคล (จลภาค) กบโครงสรางสงคม (มหภาค) ในรปแบบของการบรณาการในระดบทสงขน และมสวนส าคญในการพฒนาทฤษฎนใหมนยเชงโครงสรางมากยงขน นนคอ Richard Emerson ความสมพนธทเนนการแลกเปลยนกบเครอขายทางสงคม (Exchange Relationships and Social Networks) เทยบกบ George C. Homans ทมรากฐานการพฒนาความคดเกยวกบทฤษฎการแลกเปลยนในระดบจลภาค (Micro Level Exchange Theory) สวน Peter M. Blau ไดขยายขอบเขตความคดสระดบมหภาค (Macro Level) ทซบซอนและหลากหลาย (Complex and Variety) พรอมทง ผสมผสานขอเทจจรงทางสงคมเขาไปดวย ในทางกลบกน Richard Emerson ไดสรางทฤษฎการแลกเปลยนในลกษณะการบรณาการ โดยใชแนวคดเรองอ านาจ (Power) การใชอ านาจ และความสมดลเชงอ านาจมาขยายขอบเขตของทฤษฎการแลกเปลยน และดความเปนไปไดของการสรางความสมพนธใหเกดเชงโครงสราง บทความส าคญซงมอทธพลตอพฒนาการของทฤษฎการแลกเปลยน โดยพฒนาทฤษฎในรปแบบบรณาการ (Emerson, 1972) 2 เรอง ไดแก การสะทอนการแลกเปลยนทางสงคม (Social Exchange) ทใหความส าคญกบพนฐานทางจตวทยาภายในตวละครแตละคน ทละคน (Single Actor) ทสะทอนถงความสมพนธเชงแลกเปลยนระหวางบคคลกบสภาพแวดลอมตวละครของเรอง เรองทสอง ไดขยายสภาวะแวดลอมมาสการวเคราะหระดบมหภาค (Macro Level) กบความสมพนธเชงแลกเปลยนภายในโครงสรางเครอขายทางสงคม (Network Structure) ของบคคล ในผลงานดงกลาว Emerson ไดเสนอสามปจจยพนฐานในงานของเขา ประกอบดวย อ านาจและการพงพา (Power and Dependence) พฤตกรรมนยม (Behaviorism) และความสมพนธทางสงคม (Social Relation) ซงเขาถอวาปจจยตวสดทายน เปนหนวยการวเคราะห (Social Relations as Units of Analysis) ในงานทางสงคมศาสตร (Emerson, 1976) ส าหรบบรรดาผแสดง (Actors) ในทฤษฎการแลกเปลยนระดบมหภาค (Macro Level Exchange Theory) ของ Emerson อาจเปนไดทงปจเจกบคคล (Individuals) หรอหมคณะ (Collectivities) ซงนบเปนปจจยส าคญในการพฒนามาสความสมพนธเชงแลกเปลยนและเครอขาย (Exchange Relationships and Networks) ซงปจเจกบคคลหรอหมคณะจะมปฏสมพนธกนในลกษณะของการแลกเปลยนกนภายในเครอขายของตนเอง โดย Emerson เสนอวาในเครอขายการแลกเปลยนใดใด จะประกอบไปดวย (1) โครงขายของความสมพนธทางสงคม (Web of Social Relation) (2) ตวแสดงทหลากหลาย (Various Actors) ซงมโอกาสในการแลกเปลยน (Exchange Opportunities) รวมถงมความสมพนธในการแลกเปลยน (Exchange Relations) ซงกนและกน และ (3) การแลกเปลยนระดบบคคลจะเปนการสรางโครงสรางเครอขายเดยว (Single Network Structure) (George Ritzer, 2003) ความสมพนธเชงอ านาจแบบพงพา (Power-Dependency Relations) เปนสวนหนงในกระบวนการแลกเปลยนกบเครอขายทางสงคม ทมองเหนลกษณะความสมพนธเชงการใชอ านาจ และความสมดลเชงอ านาจ Emerson ชใหเหนถง แบบแผนการพงพาอาศยระหวางผคน อนเปนพนฐานในการกอก าเนดโครงสรางทเกยวเนองกบการผสมผสาน การรวมหมผคน หรอการจ าแนกแยกแยะผคนเปนกลมหรอประเภท ในขณะเดยวกน

www.ssru.ac.th

11

ความสมพนธเชงพงพาอาศยระหวางกนของคนในกลมจะชวยบมเพาะใหสมาชกของกลมมความสมพนธซงกนและกน และชวยพฒนาความสมพนธดงกลาวใหแนนแฟนมากยงขน สงผลใหอ านาจของสมาชกในกลมไมเทาเทยมกน โดยเฉพาะเมอ ฝายหนงพงพาอกฝายหนงมากจนเกนไป (Over Dependency) จะท าใหเกดอ านาจทไมสมดล (Unbalance Power) และฝายทเปนทพงกจะไดเปรยบเชงอ านาจตออกฝายหนง แตถาหากตางคนตางพงพาอาศยกนอยางทดเทยมกนแลว อ านาจนนกจะสมดล ในทรรศนะของ Emerson อ านาจเปนศกยภาพในเชงโครงสรางทมาจากความสมพนธทพงพาระหวางผกระท าดวยกน

เมอเกดอ านาจทไมสมดล จะกอใหเกดการใชอ านาจ ซงเปนพฤตกรรมทใชอ านาจภายใตโครงสรางอ านาจ ทมแบบแผนและลกษณะของการแลกเปลยน (Exchange Patterns and Characteristics) ระหวางผกระท าการ (Agency) ทมอ านาจไมเทาเทยมกน รวมทงมความสมพนธเชงอ านาจแบบไมเสมอภาค (Unbalance Power Relations) แตในทสด ความไมเทาเทยมเสมอภาคดงกลาว มกจะน าไปสกระบวนการทท าใหอ านาจมความสมดลมากขนจากเดม (จราลกษณ จงสถตมน, 2549) ดงนน จากแนวคดทฤษฎการแลกเปลยน ซงเกยวพนไปถงทฤษฎเครอขาย (Network Theory) (Emerson, 1976) ไดท าการเชอมโยง (Link) จลภาคกบมหภาค คณปการของความส าเรจน ดงท Karen Cook สาวกคนส าคญของ Emerson ไดกลาวไววาประเดนส าคญในผลงานของ Emerson คอ โครงสรางเครอขายการแลกเปลยน (Exchange Network Structure) นนคอศนยกลางการเชอมโยงจลภาคกบมหภาค ซงเปนการเชอมโยงใหปจเจกบคคลใหกลายเปนกลมและพฒนาสการเปนหมคณะทใหญขน เชน องคการ หรอ พรรคการเมอง (Cook, ม.ป.ป. อางถงใน George Ritzer, 2003) ผลงานของ Emerson ดงกลาวมสวนส าคญทชวยใหวงการสงคมวทยาในปจจบน โดยเฉพาะอยางยงการเกดขนของแนวคด “เครอขายทางสงคม” (Social Network)

2. แนวคดพนฐานของเครอขายทางสงคม (Brief of Social Network Concept) ดงทไดกลาวมาแลววาแนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network) เปนหนงในแนวคดของศาสตรยคใหม ซงไดรบการพฒนาจากนกค ดทางสงคมวทยา เพอเปนอกหนงทางเลอกในการใชเปนแวนขยายในการศกษาสงคม ในทนผเขยนขอสรปสาระส าคญของแนวคดดงกลาว ดงน

ฐานคต (Assumption) ในเครอขายสงคม จะประกอบไปดวยบคคลหรอตวแสดง (Actor) ทมความสมพนธ (Relation) ซงกนและกนตาม บทบาทหรอหนาททแตละคนหรอคความสมพนธมอย ซงแตละคนนนมไดมเพยงบทบาทเดยว หากแตมหลายบทบาททจะตองสวมในชวตประจ าวน ความสมพนธระหวางบคคลในเครอขายสงคม บางครงอาจเปนไปตามทฤษฎของการแลกเปลยน เพราะบคคลไมเพยงแตท าตามบทบาทหนาท ทคาดหวงในสงคม หรอตามบรรทดฐานทไดรบการถายทอดมาเทานน แตความสมพนธระหวางบคคลยงขนอยบนพนฐานของการรบรและการตดสนใจในการแลกเปลยนซงกนและกนระหวางคความสมพนธ ทงในดานวตถและทางดานจตใจ

www.ssru.ac.th

12

ความหมาย เครอขายทางสงคม (Social Network) หมายถง ปรากฏการณทางสงคมในรปแบบหนงทแสดงใหเหนถงรปแบบการจดเรยงความสมพนธ (Patterned Arrays of Relationship) ระหวางปจเจกชน (Individual) ทรวมกระท าการในสงคม (Encyclopedia of Sociology (Volume 4 : S-Z Index) (1992 : 1887) อกความหมายหนง เครอขายทางสงคม (The SAGE Dictionary of Sociology (2006 : 239) คอ รปแบบความสมพนธทางสงคม (Pattern of Social Relationship) ของปจเจกชน (Individual) ซงนกสงคมวทยาถอวาเปนหนวยวเคราะห (Unit of Analysis) ในการศกษา และใชวธศกษาโดยการ สงเกต (Observation) กอนจะเขยนออกมาเปนแผนทปฏสมพนธ (Interaction Mapping) พระมหาสทตย อาภากโร (2547 : 6) ใหนยามของ เครอขายทางสงคม วาหมายถง ความสมพนธในสงคมมนษย ทงในระดบปจเจกบคคล ปจเจกบคคลกบกลม กลมกบกลม และกลมกบเคร อขาย โดยเปนการอธบายถงพฤตกรรมและความสมพนธทเกยวของกบสงตาง ๆ เชน กจกรรม การสอสาร ความรวมมอ การพงพาอาศย การแลกเปลยนเรยนร ซงเปนความสมพนธทมโครงสรางและรปแบบทหลากหลาย ขณะท Alter และ Hage (1993 อางถงในนฤมล นราทร, 2543 : 6) กลาววา เครอขาย (Network) คอ รปแบบทางสงคม ทเปดโอกาสใหเกดปฏสมพนธระหวางองคกร เพอแลกเปลยน การสรางความเปนอนหนงอนเดยว และการรวมกนท างาน เครอขายประกอบดวยองคกรจ านวนหนงซงมอาณาเขตทแนนอนหรอไมกได และองคกรเหลาน มฐานะเทาเทยมกน สวน Jeremy Boissevain (1974 : 22) ใหนยามของ เครอขายทางสงคม วาหมายถง ความสมพนธทางสงคมของบคคล โดยมการตดตอสอสารและแลกเปลยนผลประโยชนซงกนและกน สรปไดวา เครอขายทางสงคม (Social Network) หมายถง รปแบบความสมพนธ ทางสงคม (Pattern of Social Relationship) ของปจเจกบคคล (Individual) กลม (Group) และองคกร (Organization) ผานรปแบบของปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) ในรปแบบตางๆ เชน กจกรรม การสอสาร ความรวมมอ การพงพาอาศย การแลกเปลยน การเรยนร ซงเปนปฏสมพนธทมโครงสรางและรปแบบทหลากหลาย ตลอดจนมเปาหมายรวมกน

ประเภทของเครอขายทางสงคม (Type of Social Network) สามารถแบงประเภทของเครอขายทางสงคม ไดในหลายรปแบบ โดยมนกวชาการหลายคน พอสรปโดยสงเขป (นฤมล นราทร, 2543) ไดจ าแนกประเภทของเครอขายทางสงคม ตามมต 4 มต ดงน

1) จ าแนกมตตามพนทด าเนนการ เชน เครอขายระดบหมบาน ต าบล อ าเภอ จงหวด ภาค และประเทศ 2) จ าแนกมตตามกจกรรมหรอประเดนปญหา เชน เครอขายทท างานดานเดก สตร สาธารณสข เศรษฐกจ พฒนาชมชน สทธมนษยชน สงแวดลอม 3) จ าแนกมตตามอาชพหรอสถานภาพทางสงคม เชน เครอขายดานแรงงาน เครอขายกลมพระสหธรรม เครอขายครพทกษสทธเดก เครอขายสารวตรนกเรยน

www.ssru.ac.th

13

4) จ าแนกมตตามรปแบบโครงสรางหรอความสมพนธ ท าใหเกดเครอขายใน 2 ลกษณะ คอ เครอขา ยตามแนวตง คอ (1) เครอขายทมโครงสรางเปนชวงชน ท าใหความสมพนธระหวางองคกรภายในเครอขายไมเทากน และ (2) เครอขายตามแนวนอน เปนเครอขายทความสมพนธระหวางองคกรภายในเครอขายเทาเทยมกน

ประเภทของเครอขาย ยงอาจจ าแนกตามระดบของการศก ษาวเคราะหเครอขาย (Network Analysis) (Martin Kilduff และ Wenpin Tsai, 2003) แบงไดเปน 4 ประเภท คอ (1) เครอขายระดบปจเจกบคคล (Individual Level Network) (2) เครอขายระดบหนวยธรกจ (Business Unit Level Network) (3) เครอขายระดบองคกร (Organization Level Network) และ (4) เครอขายระดบอนๆ (Other Level Network) หรอระดบระหวางองคกร

การสรางเครอขายทางสงคม (Social Network Construct) หมายถง กจกรรมในการกอใหเกดกลม ซงอาจเปนกลมองคกร หรอกลมบคคล เพอวตถประสงคในการแลกเปลยน การจดกจกรรม หรอการผลตระหวางองคกรสมาชก ตองอาศยการมปฏสมพนธรวมกนมากอนหนาทจะท าความตกลงเปนองคกรเครอขาย (นฤมล นราทร , 2543)

เหตผลในการสรางเครอขายทางสงคม มหลายประการ ไดแก (1) บคคลตองการมเพอนในการท างาน ตองการมหม มพวก (2) บคคลตองการทรพยากรในการท างาน (3) บคคลตองการรบภาระความเสยงในกจกรรมรวมกน (4) บคคลตองการความช านาญเฉพาะดานในการแกไขปญหา (5) บคคลตองการประหยด และ (6) บคคลตองการเรยนรประสบการณในการท างานรวมกน รวมไปถงมปจจยเสรมทเปนเงอนไขส า คญ คอ ความเตมใจทจะเขารวมเปนเครอขาย (นฤมล นราทร, 2543)

การสรางเครอขายทางสงคม (พระมหาสทตย อาภากโร, 2547) อาจมสาเหตจากปจจยอนๆ นอกเหนอจากทกลาวไวขางตน ไดแก (1) สถานการณปญหาและสภาพแวดลอมทซ าซอน หลากหลาย และขยายตว จนเกนความสามารถของปจเจกบคคล หรอกลม ทจะด าเนนการแกไข (2) เครอขายเปนเครองมอหรอยทธศาสตรในการสรางพนททางสงคม และ (3) เพอใหการประสานผลประโยชนเปนไปอยางเทาเทยม จากทกลาวมาในขางตน จะเหนไดวาเหตผลส าคญของการสรางเครอขายทางส งคม คอ การมงทจะบรรลเปาหมายของปจเจกบคคล ซงไมสามารถท าไดดวยตนเองโดยล าพง แตตองอาศยการรวมตวกนเปนกลมเพอแลกเปลยนทรพยากร สงผลใหสามารถด าเนนการใหบรรลเปาหมาย อนเปนการประสานผลประโยชนซงกนและกน

สวนประกอบของเครอขายทางสงคม (Social Network Components) สวนประกอบทส าคญของความเปนเครอขาย ประกอบดวย (พระมหาสทตย อาภากโร , 2547) (1) หนวยชวตหรอสมาชก (2) จดมงหมาย (3) การท าหนาทอยางมจตส านก (4) การมสวนรวมและการแลกเปลยน และ (5) ระบบความสมพนธและการสอสาร

www.ssru.ac.th

14

สวนประกอบของเครอขาย ในความคดเหนของเกรยงศกด เจรญวงศศกด (2543) ม 7 ประการ ประกอบดวย (1) การรบรมมมองรวมกน (2) การมวสยทศนรวมกน (3) การมผลประโยชนและความสนใจรวมกน (4) การมสวนรวมของสมาชกเครอขายอยางกวางขวาง (5) มกระบวนการเสรมสรางซงกนและกน (6) มการพงองรวมกน และ (7) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

นอกจากน มการใชตวอกษรยอภาษาองกฤษ คอ LINK เพออธบายสวนประกอบของเครอขาย ประกอบดวย (Waner ,อางถงในปารชาต สถาปตานนท และชยวฒน ถระพนธ, 2546 ) 4 สวน คอ (1) การเรยนร (Learning) (2) การลงทน (Investing) (3) การดแล (Nursing) และ (4) การรกษา (Keeping)

สรปไดวา องคประกอบของเครอขายทางสงคม ประกอบดวย (1) สมาชกของเครอขาย (2) มจดมงหมายรวมกน (3) การปฏบตหนาทของสมาชกในเครอขาย (4) การสอสารภายในเครอขาย (5) การมปฏสมพนธเชงแลกเปลยน

การวเคราะหเครอขายสงคม (Social Network Analysis) จากทกลาวมาในขางตนจะเหนไดวา แนวความคดในเรองเครอขายทางสงคมนน เนนการด ารงอยของสายใยความสมพนธทางสงคม (Social Relation Web) ระหวางบคคล ทขยายครอบคลมไปทวทงสงคม แตการวเคราะหเครอขายทางสงคมนน ในทางสงคมวทยาจะเนนทความสมพนธทางสงคมระหวางบคคลทอยในเครอขายสงคมวา จะสงผลตอพฤตกรรมซงกนและกนอยางไร ซงตองอาศยปจจยเรองรปแบบและลกษณะของเครอขายสงคมมาอธบายพฤตกรรมของบคคลดวย ในเรองน Jeremy Boissevain ไดเสนอถงลกษณะความสมพนธทางสงคมทสามารถน ามาเปนกรอบในการศกษาวเคราะหเครอขายสงคมไว 4 ลกษณะดวยกน ดงน (Boissevain, 1974)

1. ความสมพนธทางสงคมบนพนฐานของการแลกเปลยน (Transactional Contact) ความสมพนธระหวางบคคลในเครอขายทางสงคม บางครงอาจเปนไปตามทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) ทกลาวมาในชวงตนของบทความน เนองจากบคคลไมเพยงแตท าตามบทบาทหนาททคาดหวง (Expect Role/Functions) ในสงคม หรอตามปทสถาน (Norms) ทไดรบการถายทอดมาเทานน แตความสมพนธระหวางบคคลยงขนอยบนพนฐานของการรบรและการตดสนใจในการแลกเปลยนซงกนและกนระหวางคความสมพนธ ทงในดานวตถและทางดานจตใจ เชน เงนทอง สงของ หรอความชวยเหลอทกอใหเกดบญคณทตองมการตอบแทนกนในภายภาคหนา โดยทตวบคคลเปนผตดสนใจเองในการทจะเลอก หรอมพฤตกรรมอยางไร หรอแลกเปลยนอะไรกบอกบคคลหนง เชน ความเปนเพอนระหวาง นายด ากบนาย แดง อาจเปนไปไดทงในเรองของความรก ความซอสตย ความสนทสนม การใหของก านล การใหยมเงนทอง แตทงคกอาจเลอกทจะแลกเปลยนในเพยงบางสงบางอยางซงกนและกนเทานน ทงน โดยค านงถงความเหมาะสมหรอความพอใจทจะไดจากการแลกเปลยนนนๆ ดวย 2. ความสมพนธทางสงคมในลกษณะทเทาเทยมกนและไมเทาเทยมกน (Directional Flow) ความสมพนธ

www.ssru.ac.th

15

ทางสงคมระหวางบคคล ซงวางอยบนพนฐานการแลกเปลยนนน สามารถกอใหเกดความสมพนธในลกษณะรวมมอกน (Cooperative) หรอแขงขนกน (Competitive) ซงอาจกอใหเกดการแลกเปลยนทสมดล (Balance Reciprocity) และไมสมดลกน (Negative Reciprocity) ขน ในทนหมายถงการไดรบผลประโยชนจากกนและกน ทงในลกษณะทเทาเทยมกนและไมเทาเทยมกน โดยฝายหนงอาจไดรบมากกวาอกฝายหนง 3. ความถและระยะเวลาของความสมพนธ (Frequency and Duration of Relationship) ความถของความสมพนธ (Frequency of Relationship) ถอเปนปจจยทน าไปสคณภาพของความสมพนธในลกษณะการเกดความสมพนธเชงซอน และในท านองเดยวกนความถของความสมพนธ กเปนผลเนองมาจากความสมพนธเชงซอน ความผกพนและความมอทธพลตอกนและกนในดานพฤตกรรมนน จงขนอยทความถและความบอยครงของการพบปะสมพนธกน ประกอบขนอยทชวงระยะเวลาของความสมพนธดวย ยงบคคลมความสมพนธกบอกบคคลหนงบอยครงและมระยะเวลาของการรจกกนนานเพยงใด ความสมพนธระหวางบคคลสองคน จะมอทธพลก าหนดพฤตกรรมของกนและกนมากขนเทานน เนองจากวามความผกพนมาก แตความถของความสมพนธอยางเดยวนนไมเพยงพอทจะท านายอทธพลของความสมพนธระหวางบคคล หรอพฤตกรรมของบคคลได เชน หากเราเดนทางไปท างาน และพบกบพนกงานท าความสะอาดทกวน กไมไดหมายความวาพนกงานท าความสะอาดนนจะมอทธพลในการก าหนดพฤตกรรมของเรา ในทางตรงกนขามแมวาเราจะไมไดเจอนองชายถงสองป แตเรากมความรกใหแกเขาและยนดทจะท าตามค าขอของเขา ดงนน อาจกลาวไดวาระยะเวลาของการมความสมพนธกน อาจใชเปนตวชวด (Indictor) ในการท านายอทธพลทจะมตอพฤตกรรมของบคคลมากกวาความถของการพบปะกน

4. ความสมพนธอนหลากหลาย ดวยบทบาททมในสงคม : ความสมพนธเชงซอน (Diversity of Linkage : Multiplexity) โดยลกษณะของความสมพนธแบบน สามารถอธบายไดดวยทฤษฎบทบาท (Role Theory) เนองจากในเครอขายทางสงคมนน จะประกอบไปดวยบคคลทมความสมพนธซงกนและกนตามบทบาทหรอหนาท ทแตละคนหรอคความสมพนธมอย โดยทบคคลแตละคนนนมไดมเพยงบทบาทเดยว หากแตมหลายบทบาททจะตองสวมในชวตประจ าวน เชน บทบาทของแม บทบาทลก บทบาทอาจารย บทบาทนกศกษา บทบาทของเพอน เปนตน ดงนน บคคลสองคนอาจมความสมพนธกนได ทงในบทบาทเดยว (Single Role) หรอหลายบทบาทประกอบกน (Multiple Roles) เรยกไดวาเปนความสมพนธเชงเดยว (Uniplex or Single-Relation) และความสมพนธเชงซอน (Multiplex or Multi-Relation) ตามล าดบ ซงบทบาทแตละบทบาทจะมปทสถาน (Norms) และความคาดหวง (Expectation) เปนตวชน าแนวทางพฤตกรรมทจะปฏบตตอกนและกน

นอกจากลกษณะของความสมพนธภายในเครอขายทางสงคมทงสขางตน Boissevain ยงไดเสนอตอไปอกวา สงทจะตองค านงและวเคราะหรวมไปดวย คอ ลกษณะของโครงสรางของเครอขายทางสงคม ประกอบดวย (1) ขนาดของเครอขาย (2) ความหนาแนนภายในเครอขาย (3) ความเกยวพนกนภายในเครอขาย (4) ต าแหนงของบคคลภายในเครอขาย และ (5) กลมของความสมพนธของบคคลในเครอขาย

www.ssru.ac.th

16

ทฤษฎทมความสมพ นธกบแนวคดเครอขายทางสงคม (Related Theory) กลมงานวจยทใชแนวคดและทฤษฎซงมความสมพนธกบแนวคดเครอขายทางสงคม เปนพนฐานในการศกษาวจย ซงพบวาสามารถจ าแนกออกเปน 3 กลม (Martin Kilduff และ Wenpin Tsai, 2003) ไดจ าแนกดงน

1. กลมงานวจยทใชทฤษฎเตบโตจากภายใน (Home-grown Theories) สามารถแบงไดเปน 2 ทฤษฎหลก ไดแก (1) ทฤษฎ Heterophily Theory ซงกลาวถงแนวคดดานจดแขงของการเกาะเกยวกนอยางหลวมๆ (The Strength of Weak Ties) และหลมของโครงสราง (Structure Hole) (2) ทฤษฎบทบาทเชงโครงสราง (Structural Role Theory) ซงกลาวถงแนวคดดานความเทาเทยมกนทางโครงสราง ความเหนยวแนนในโครงสราง และความเทาเทยมกนในบทบาท ซงจะสามารถศกษาใหรไดวาผแสดง (Actors) ในเครอขายมอทธพลตอทศนคตและพฤตกรรมของคนอนอยางไร

2. กลมงานวจยทสงออก (Exportation) ไดแก แนวคด เรอง เครอขาย (Network) ทเปนผลผลตทสรางผลประโยชนทางความรใหแกกลมทฤษฎองคกร โดยใชทฤษฎองคการ (Organization Theories) ในการวเคราะหและสงเคราะหองคการภายใตมมมองของเครอขายทางสงคม และมการศกษาคนควากาวไกลออกไปเพอใหเหนศกยภาพของความเกยวพนอยางส าคญระหวางทฤษฎองคการและแนวคดดานเครอขายทางสงคม ซงในภาคธรกจไดน ามาใชเพอสรางความเขมแขงใหแกองคการในเครอขาย และการสรางอ านาจการตอรองใหแกองคการของตน เพอสามารถด าเนนธรกจอยใหไดทามกลางการแขงขนทสงมากในปจจบน

3. กลมงานวจยทใชทฤษฎน าเขา (Import Theories) เปนทฤษฎทหยบยมมาจากศาสตรสาขาอน เชน คณตศาสตร และจตวทยาสงคม ทฤษฎทน ามาจากคณตศาสตร คอ ทฤษฎกราฟ (Graph theory) ซงเปนพนฐานของการวจยในดานนอยางตอเนอง สวนทฤษฎทน ามาจากศาสตรสาขาจตวทยาสงคม ไดแก ทฤษฎสมดล (Balance Theory) และทฤษฎการเปรยบเทยบทางสงคม (Social Comparison Theory) โดยทฤษฎเหลานตางมคณปการตอกระบวนการศกษาเครอขายทางสงคม ในกลมสงคมในรปแบบขององคกรตางๆ

จะเหนไดวากลมงานวจยทใชทฤษฎทงสามกลมดงกลาว เปนความพยายามทจะอธบายวาพนฐานทางทฤษฎเหลานน สามารถอธบายถงความสมพนธระหวางบคคล และระหวาง องคการวามลกษณะอยางไร เชน ในขณะททฤษฎน าเขา (Import Theories) จะกลาวถงความสมพนธ (Relation) หรอปฏสมพนธ (Interaction) ในระดบจลภาค (Micro Level) ของปจเจกบคคลเปนหลกนน ทฤษฎทเตบโตขนจากภายใน (Home-grown Theories) กลบมงเนนทจะด าเนนการในงานวจยทงระดบจลภาคและมหภาค (Macro Level)

3. ประโยชนการใชงาน (Implementations) กลาวไดวาในปจจบน องคความรของแนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network) ไดถกใชในการศกษาวจยเกยวกบการวเคราะหเครอขายทางสงคม (Social Network

www.ssru.ac.th

17

Analysis) การสรางตวตนของเครอขายการแลกเปลยนเชงบรณาการ (Integrated Exchange Forming) รวมไปถงการศกษาอ านาจและการพงพา (Power and Dependence) ภายในเครอขาย โดยสวนใหญแลวนกวจยผมงศกษาสงคมโดยอาศยแนวคดนมกจะเรมตนจากปรากฏการณจรงในพนท และวเคราะห สงเคราะหเพอใหเหนแบบแผน และกระบวนการท างานของเครอขายเชงทฤษฎแ ละเชงประจกษ ท าใหไดรองรอยของความสมพนธระหวางปจเจกบคคล และองคกรทท างานรวมกนเพอมงสเปาหมายเดยวกนในรปของเครอขายมากขน

ส าหรบนกทฤษฎเครอขายตางประเทศจะใหความสนใจตอความเชอมโยงระหวางบคคล กลม และองคการ วาเปนการกระท าในลกษณะของความสมพนธระดบบคคลขนไป โครงสรางทเปนรปธรรม บทบาทในการเชอมโยงของโครงสรางทางสงคมอยภายใตปจเจกบคคลหรอกลมคน ทงนขนอยกบความสามารถในการเขาถงทรพยากรทมคณคา ทงทรพยสน อ านาจและขอมลทแตกตางกน ซงจะมอยในตวปจเจกบคล กลม องคการตางๆ ในสงคม การแลกเปลยน แบงปนทรพยากรจงเกดขน ผานกระบวนการเครอขาย นอกจากน Jason Ethier ไดรวบรวมแนวทางการใชประโยชนแนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network) สรปได ดงน (Ethier, 2006) 1. การใชความรเกยวกบเครอขายมนษย (Knowledge of Human Networks) ในการประยกตกบการออกแบบเครอขายคอมพวเตอร (The Design of Computer Networks) โดยเปรยบเทยบกจกรรมการแลกเปลยนของมนษยในเรองของสารสนเทศ (Information) ความร (Knowledge) ความคด (Ideas) ตลอดจนทศนคต (Opinions) 2. การใชแนวคดเครอขายทางสงคม ในการวจยเชงสขภาพสวนบคคล (Personal Health) โดยเฉพาะประเดนของการสรางเครอขายการมสวนรวมทางสงคม (Participation Social Network) ในการรกษาสขภาพ ทงในระดบสวนบคคล ไปจนถงชมชน และสงคมโดยรวม 3. การใชแนวคดเครอขายทางสงคมในการวจยตลาด (Marketing Research) ซงจะสามารถสรางผลก าไรจ านวนมหาศาลแกหนวยธรกจ เนองจากการศกษาเครอขายสงคม (Social Networks) และแบบแผนความสมพนธ (Patterns of Relationship) จะท าใหทราบถงแนวทางในการพฒนาสนคาและบรการ เพอตอบสนองความตองการของสมาชกในเครอขายทางสงคมนนๆ 4. การใชแนวคดเครอขายทางสงคมในการวจยชมชนออนไลน (Online Community) บนระบบอนเตอรเนต โดยตวอยางงานวจยทมชอเสยงและไดรบการกลาวขวญเปนอยางมาก คอ ผลการศกษา Club Nexus ของนกวจยจาก Stanford University จะเหนไดวา แนวคดเครอขายทางสงคม (Social Network Concept) มพฒนาการมาจากพนฐานของทฤษฎการแลกเปลยน (Exchange Theory) โดยมหลกการท วา ในเครอขายสงคมจะประกอบไปดวยบคคลทมความสมพนธซงกนและกน ตามบทบาทหรอหนาททแตละคนหรอคความสมพนธมอย ซงแตละคนนนมไดมเพยงบทบาทเดยว หากแตมหลายบทบาททจะตองสวมในชวตประจ าวน บคคลไมเพยงแตท าตามบทบาทหนาททคาดหวงในสงคม หรอตามบรรทดฐานทไดรบการถายทอดมาเทานน แตความสมพนธระหวางบคคลยงขนอยบนพนฐานของการรบรและการตดสนใจในการแลกเปลยนซงกนและกน ทงในดานวตถและทางดานจตใจ ในปจจบน

www.ssru.ac.th

18

สถานภาพองคความรของแนวคดนไดถกใชในการศกษาวจยเกยวกบ การวเคราะหเครอขายทางสงคม การสรางตวตนของเครอขายการแลกเปลยนเชงบรณาการ อยางไรกตามแมวาการวเคราะหเครอขายสงคม จะชวยใหเราเขาใจถงความสมพนธทมอยในสงคม อนน าไปสความเขาใจเกยวกบกลมทไมเปนทางการ (Informal Group) องคกรทางสงคม (Social Organization) และโครงสรางทางสงคม (Social Structure) ลกษณะความสมพนธทเกดขนดงกลาว สามารถน ามาใชอธบายพฤตกรรมของบคคลได แตในปจจบนความรเกยวกบแนวความคดเรองเครอขายทางสงคม และการวเคราะหเครอขายสงคมในประเทศไทยยงคงอย ในวงจ ากด ยงมไดน าเอาวธการวเคราะหเครอขายทางสงคมมาใชอธบายพฤตกรรมตางๆทางสงคมเทาทควร ท าใหขาดความเขาใจถงกระบวนการตางๆ อกมากทเกดขนในสงคม ดงนน หากเขาใจถงวธการศกษาวเคราะหเครอขายสงคมแลว เราสามารถทจะน ามาใชอธบายพฤตกรรม ตางๆ ทเกดขนในสงคมได ไมเฉพาะแตพฤตกรรมทางดานใดดานหนงเทานน แตเปนพฤตกรรมทกดานทเกดขนในสงคม เชน การศกษาเกยวกบเครอขายของแรงงานยายถนขามชาต การศกษาอทธพลของเครอขายชมชนทมผลตอการรกษาวฒนธรรมทองถน เปนตน กรอบแผนงานภายใตยทธศาสตรอยดมสขระดบจงหวด

1. แผนงานสรางการเรยนร และความสามารถในการจดการของชมชนเพอการพงตนเองอยางยงยน สนบสนนใหชมชนเขามารวมในกระบวนการคด วเคราะหก าหนดต าแหนงของตนเองและวางทศทางการพฒนาตามศกยภาพความพรอมชมชน ทงน เปดกวางใหทกภาคทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน และสถาบนการศกษาทมบทบาทในกระบวนการเรยนรระดบชมชนแบบมสวนรวมเปนผด าเนนการไดตามความสมครใจและความพรอม ตลอดจนการจดบรการความรใหกบชมชนตามทชมชนรองขอ เชน การสนบสนนวทยากรกระบวนการ การแลกเปลยนเรยนร การใหสถาบนการศกษาเปนพเลยง การศกษาดงานศนยการศกษาอนเนองจากพระราชด าร เปนตน

2. แผนงานก าหนดต าแหนงการพฒนาอาชพของชมชนภายใตระบบและกลไกการตลาด โดยสนบสนนกจกรรมการประกอบอาชพของคนในหมบาน /ชมชนทงในและนอกภาคเกษตร ทชม ชนมการวางต าแหนงอาชพทสอดคลองกบศกยภาพความสามารถของตวเองภายใตปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

3. แผนงานพฒนาผลตภณฑชมชน ทครอบคลมทงผลตภณฑดานอาหาร ผลตภณฑสขภาพ ผลตภณฑสงทอ และผลตภณฑจกสาน ซงมศกยภาพ มความโดดเดน และมลทางดานการตลา ด โดยเนนการพฒนาผลตภณฑชมชนในดานบรรจภณฑ ดานการเชอมโยงตลาด ดานมาตรฐานทงคณภาพ ความสะอาด และความปลอดภย

4. แผนงานสนบสนนชมชนใหมบทบาทรองรบความออนแอของระบบครอบครวไทย เนนการจดบรการเสรมในชมชนเพอการดแลครอบครวทออนแอ ผทไรทพ ง คนแกทอยกบเดกตามล าพง ในรปแบบท

www.ssru.ac.th

19

หลากหลายตามสถานการณทเกดขนจรงในชมชน เชน การรวมมอลงแรงจดหาหรอซอมแซมทอยอาศย การสรางงานใหผดอยโอกาส เปนตน

5. แผนงานดแลความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน เนนการปองกนไมใ หทรพยากรธรรมชาตเสอมโทรม รวมทงดแลสงแวดลอม เชนความสะอาด

และการจดใหมพนทสเขยวเพมขน เปนตน (www.trang.go.th/tr/takham_3.doc)

งานวจยทเกยวของ นายอนสรณ อณโณ (2544 - 2548) อาสาสมครนกวจยทองถนบางนางล โครงการวจยสบสรางประวตศาสตรวฒนธรรมอมพวาสวนนอก ต าบลบางนางล มวตถประสงคเพอศกษาประวตศาสตรทองถนบางนางลในกรอบของการปรบตวของทองถนตอบรบททางเศรษฐกจ การเมอง และนเวศวทยา ทเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลา ทงในแงของรปแบบการตงถนฐาน ลกษณะความเปนชมชน อตลกษณ ระบบเศรษฐกจ ตลอดจนส านกและการเคลอนไหวทางสงคมและการเมอง พรอมกบศกษาวาผลของการปรบตวในดานตางๆ สามารถเปนฐานหรอ “ทน” ใหกบทองถนในการเผชญหนากบการเปลยนแปลงทยงคงเกดข นอยางตอเนองไดอยางไร โดยอาศยแนวคดประวตศาสตรทองถนในการก าหนดประเดน วธการ และหลกฐานทใชในการศกษา อาศยทฤษฎมานษยวทยานเวศในการพจารณาความสมพนธระหวางวฒนธรรมกบสงแวดลอม และอาศยแนวคดการวเคราะหวาทกรรมและแนวคดเรองเลาเปนแหลงอางองในการจดวางสถานะความจรงและความรของงานวจย สวนระเบยบวธวจยอาศยการสมภาษณ การประชมกลม การสงเกตการณแบบมสวนรวม การศกษาเอกสาร รวมทงการจดใหมอาสาสมครนกวจยทองถนท าหนาทมสวนรวมในกระบวนการวจย โดยพนทศกษาครอบคลม 4 ต าบลในเขต อ .อมพวา จ .สมทรสงคราม ไดแก ต.บางนางล และบางสวนของ ต.บางแค ต.ปลายโพงพาง และ ต.สวนหลวง เนองจากต าบลทงสตางตงอยในระบบนเวศเดยวกน ผานการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมคลายคลงกน และมเครอขายความสมพนธทเชอมโยงกน (อนสรณ อณโณ , 2544 - 2548) การศกษาพบวาทองถนบางนางลไดผานกระบวนการปรบตวเขากบเงอนไขเชงนเวศวทยา เศรษฐกจ และการเมองมาอยางตอเนอง กลาวในเชงนเวศวทยา ชาวบางนางลสมยบกเบกไดปรบตวเขากบระบบนเวศบรเวณรอยตอปากแมน าดวยการปลกสรางบานเร อนเปนแนวตามรมน าและพฒนาระบบสวนยกรองส าหรบปลกพชผกผลไม ขณะทหลงจากเกดภาวะน าเคมหนนสงจากการกกเกบน าของเขอนศรนครนทรจนมะพราวน าตาลลมตายหรอใหน าตาลลดลงอยางมาก ชาวบางนางลปรบตวดวยการหนไปปลกพชอน เชน สมโอ ซงเหมาะกบสภาพแวดลอ มทเปลยนแปลงไปมากกวา โดยเฉพาะเมอพจารณารวมกบการมพอคาแมคาขบรถยนตเขามารบซอผลผลตถงทหลงจากการพฒนาโครงขายถนน สวนในเชงเศรษฐกจและการเมอง ชาวบางนางลสมยบกเบกปรบตวเขาระบบเศรษฐกจแบบตลาดทก าลงขยายตวดวยการพฒนาระบบเศรษฐกจแบบต ลาดภายในใหขยายตวยงขน โดยเฉพาะ

www.ssru.ac.th

20

ในชวงสงครามโลกครงท 2 ซงภาวะเศรษฐกจถดถอย ชาวบางนางลอาศยเปนโอกาสในการปรบเปลยนระบบเศรษฐกจจากกงยงชพกงตลาดสระบบเศรษฐกจแบบตลาดอยางเตมตว และแมตอมาในสมยเรงรดพฒนาประเทศทองถนบางนางลจะกลายเปนช มชนชายขอบการพฒนา ซงไมเพยงแตไมไดรบการพฒนาใหเกดการขยายพลงการผลต หากยงถกดดซบทรพยากรและแรงงานเพอรองรบการขยายตวของภาคอตสาหกรรมและเมอง ชาวบางนางลไดปรบตวดวยการกระจายการผลตทงในและนอกภาคเกษตร และผองถายแรงงานสวนเกนออกนอกภาคเกษต รเพอรกษาสถานะการเปนองคกรการผลตของครวเรอนไว ขณะเดยวกนกสบทอดและพฒนาระบบการเกษตรในแนวทางของเกษตรกรรมยงยน ซงไมเพยงชวยใหครวเรอนสามารถด ารงอยไดในเชงเศรษฐกจ หากยงเปนเทคนคและรปแบบการท าเกษตรทเกอกลตอสงแวดลอมและสขภาพของผบรโภคในเวลาเดยวกน

ทงน การปรบตวเขากบเงอนไขเชงนเวศวทยารวมทงบรบททางเศรษฐกจและการเมองดงกลาวสงผลตอสภาพสงคมและวฒนธรรมยานบางนางลอยางส าคญ เพราะการตงถนฐานรมน าสงผลใหขอบเขตหรอหนวยชมชนบางนางลไมชดเจน และไมมศนยกลางทใ จกลางของชมชนใดชมชนหนง หากแตอยทวดซงเปนจดตดของหยอมยานตางๆ ซงเปนพนททกอใหเกดเครอขายความสมพนธทางสงคมลกษณะตางๆ ทกาวขามเสนแบงการปกครองซงอาศยล าคลองเปนเกณฑ อาท กลมผถอศลอโบสถ และกลมผมพระอปชฌายรวมกน ข ณะทการปรบเปลยนระบบการผลตสการท าน าตาลมะพราวเชงเดยวยงท าใหบทบาทของวดในฐานะพนทสาธารณะหรอพนทส าหรบประกอบกจกรรมรวมกนมความส าคญยงขน เพราะนอกจากไมมพนทสาธารณะหรอพนทกรรมสทธรวมส าหรบประกอบกจกรรมทางสงคมรวมกนเนองจาก ทดนถกบกเบกเปนสวนมะพราวน าตาลสวนบคคลจนหมด การท าน าตาลมะพราวซงใชแรงงานเขมขนอยางตอเนองไมเปดโอกาสใหชาวบางนางลสามารถระดมแรงงานคราวละมากๆ ในการผลตรวมกนได จงมแตเงอนไขทางศาสนาและประเพณตางๆ ซงมกจดขนทวดทชาวบางนางลสามา รถประกอบกจกรรมรวมกนได และแมปจจบนยานบางนางลจะซบเซาลงหลงจากทชาวบางนางลจ านวนหนงปรบตวออกนอกภาคเกษตรดวยการท างานโรงงานในจงหวดใกลเคยง วดยงมบทบาทส าคญในการเปนศนยกลางของการจดรปองคกรความรวมมอทางสงคมในลกษณะตางๆ อาท ชดท าครว ซ งเปนการจดรปองคกรความรวมมอทางสงคมเมอชาวบางนางลประกอบกจกรรมทางศาสนาหรอตามประเพณซงตองอาศยการระดมแรงงานคราวละมากๆ

นอกจากน ระบบการผลตน าตาลมะพราวซงสรางรายไดคอนขางดและสงผลใหยานบางนางลเปนทรจกในอ าเภอและจงหวดใกลเ คยง ไมเพยงแตกอใหเกดอตลกษณคนท าตาล ซงเปนบคลกของผทมความเปนตวของตวเอง อยกบความเปนจรงในปจจบนขณะ และคาดหวงผลตอบแทนเชงรปธรรม ซงชาวบางนางลบงชตวเองเขาดวยแมเลกท าน าตาลมะพราวแลว หากแตความสมพนธในการผลตน าตาลมะพราว ซงมลกษณะพงพามากกวากดขขดรดและมลกษณะการเจรจาตอรองมากกวาการครอบง าอยางเบดเสรจ สงผลใหทองถนบางนางลไมสมความเหลอมล าทางเศรษฐกจรวมทงทางสงคมและการเมอง และเปนเงอนไขส าคญทท าใหการจดรปองคกรการตดสนใจในประเดนสาธารณะทชาวบางนางลเรยกวา “ประชาคม” ซงหมายถงพนทททกฝายสามารถเจรจาตอรองกนไดบน

www.ssru.ac.th

21

ฐานของความสมพนธเชงอ านาจทเทาเทยม เปนไปได และชใหเหนวาชาวบางนางลในฐานะชาวสวนไมไดเปนกลมคนท “เฉอยชาทางการเมอง ” ดงทมกเขาใจ เพราะเหตน แมยงคงเผชญก บการเปลยนแปลงทเกดขนอยางตอเนองและทวความสลบซบซอนยงขน กระบวนการปรบตวและเรยนรบนฐานของการพงตนเองของชาวบางนางลซงด าเนนมาอยางตอเนองไดกอใหเกด “ทน” ในดานตางๆ ไมวาจะเปนความรและระบบการจดการทรพยากรทองถน ความภาคภมใจในอตลกษณคนท าตาล โดยเฉพาะอยางยงคอเครอขายความรวมมอทางสงคมทยงคงด ารงอยอยางมชวตชวา ซงชาวบางนางลสามารถอาศยเปนฐานในการพฒนาเปนพลงของทองถนในการเผชญหนากบการเปลยนแปลงและการทาทายใหมๆ ไดอยางเสมอหนาและเทาทน

ดร. ศภชย สมปปโต (2544) การวจยเรอง “ ความหลากหลายทางชวภาพกบชมชนทองถนลมน าช “ มวตถประสงคเพอรวบรวมขอมลเกยวกบการเปลยนแปลงวถชวตของคนในลมแมน าชทมความสมพนธกบการใชทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพในแตละทองถน โดยเลอกพนทศกษาในบรเวณลมแมน าชตอนตน ตอนกลาง และตอนปลาย และใชระเบยบวธวจยแบบมสวนรวมของประชาชนในพนท ตลอดจนวธการศกษาประวตศาสตรทองถนจากค าบอกเลา การศกษาขอมลจากเอกสาร การสมภาษณ และการสงเกตแบบมสวนรวม เปนหลกในการรวบรวมขอมล ท าใหเหนภาพสะทอนความรสกทแทจรงของคนทมตอการเปลยนแปลงทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพ ผลจากการวจยพบวา ปจจยทสงผลใหความหลากหลายทางชวภาพในบรเวณลมแมน าชเปลยนแปลงไปคอความตองการขนพนฐานของปจจยสกลาวคอ ความตองการดานอาหาร ทอยอาศย ยารกษาโรค และเครองนมหม ทงนมขอมลหลกมาจากฐานะความยากจนของตน และสภาพภมประเทศทแหงแลง ท าใหการท ามาหากนของคนยากล าบากสงผลใหมการใชทรพยากรความหลากหลายทางชวภาพอยางสนเปลอง โดยวธการท าลายความหลากหลายทางชวภาพอยางงายคอ การบกรก แผวถาง การต ดโคน และการเผาท าลายปาทงในเขตชมชนและปาสาธารณะของชาต นอกจากนยงมการอพยพเคลอนยายของประชาชนจากภมภาคตางๆ ไปสพนททมความอดมสมบรณ โดยมเปาหมายสดทายคอการไดซงทดนส าหรบท ากนนนเอง ภายหลงจากทมการตงถนฐานทมนคงแลว การบกรกหรอการท าลายทรพยากรในรปแบบตางๆ ยงคงเกดขนอยางตอเนอง อยางไรกตามจะสงเกตเหนวาการกระท าของประชาชนในแตละพนทนนตองการเพอความมนคงของปจจยสส าหรบใชในการด าเนนชวตเทานน นอกจากนการเปลยนแปลงองคความรและเทคโนโลยสมยใหมทมมากขน ท าใหมนษยตองปรบตวตอสเพอความอยรอด อกทงตองมการแขงขนกบคนในสงคมรอบขางตลอดจนสงคมโลกภายนอก ท าใหคนในแตละทองถนเรมมพฤตกรรมทเหนหางจากการอยแบบพงพาอาศยกนของสงคมเกษตรกรรมแบบดงเดม ไปสการอยแบบสงคมเมองชนบท มการปลกพชและเลยงสตวเศรษฐกจเพอใหเพยงพอตอความตองการของตลาด และในทสดเมอทรพยากรทองถนซงเปนทนของสงคมเกษตรกรรมไดถกแยงชงออกไปจากแหลงก าเนดเปนจ านวนมาก ท าใหคนทอยอาศยในสงคมทเปนผสรางเรมวตกกงวลและหาแนวทางการอนรกษและใชประ โยชนจากทรพยากรอยางย งยน และเกดเปนปรากฏการณทมความตองการหวนกลบคนมาสการฟนฟสภาพวถชวตแบบดงเดมควบคไปกลบการด าเนนชวต

www.ssru.ac.th

22

แบบสมยใหม แตอยางไรกตามวธการปรบตวของคนในลมแมน าชยงตองมการเรยนรและปรบตวอยางตอเนอง ทงนเพอใหวถชวตของคนในสงคมเกษตรกรรมลมแมน าชอยอยางเปนสขย งยนสบไป (ดร. ศภชย สมปปโต, 2544)

เอยม ทองด (2442 – 2542) งานวจยนเปนการศกษาเรอง พฒนาการของพทธศาสนาบรเวณลมทะเลสาบสงขลาระหวาง พ .ศ. 2442 – 2542 โดยมวตถประสงคเพอศ กษาปจจยและพฒนาการทกอใหเกดการเปลยนแปลงของพทธศาสนา บทบาท เอกลกษณ แนวทางการเผยแผ และการน าหลกธรรมของพทธศาสนาไปประยกตใชในการพฒนาสงคม ตลอดถงการสงเสรมใหชมชนเขามามสวนรวมในกระบวนการสรางองคความรทางดานพทธศาสนา การวจยครงนเปน การวจยเชงคณภาพทใชขอมลจากเอกสาร ขอมลการสมภาษณ และขอมลจากการประชมสมมนากลมพระสงฆและประชาชนทวไป ผลการวจยสรปไดดงน พฒนาการของพทธศาสนาบรเวณลมทะเลสาบสงขลา ระหวาง พ.ศ. 2442 – 2542 เปนไปตามปจจยภายใน ไดแก พระสงฆและพทธศาสนกชน และสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และปจจยภาบนอก เชน การปฏรปการปกครองสมยรชกาลท 5 การประกาศใชพระราชบญญตลกษณะปกครองคณะสงฆ ร .ศ. 121 การเปลยนแปลงการปกครองประเทศ พ .ศ. 2475 การประกาศใชพระราชบญญตคณะสงฆ พ .ศ. 2484 และ พ.ศ. 2505 การรบอทธพลวฒนธรรมตะ วนตก เปนตน ปจจยเหลานท าใหพทธศาสนาบรเวณลมทะเลสาบสงขลามการเปลยนแปลงทางดานการสรางและการบรณะวด ศาสนสถาน และศาสนวตถ การปกครองคณะสงฆระดบตางๆ การศกษาของพระสงฆและพทธธรรม บทบาททส าคญของพทธศาสนาบรเวณลมทะเลสาบสงขลามหลายดาน ไดแก ก ารสงเสรมการศกษา การพฒนาชมชนและเกอกลสงคม การสงเสรมพทธาคม ไสยศาสตร และโหราศาสตร การสงเสรมและเผยแผธรรม การสงเสรมศลปะ ประเพณ และพธกรรม จากพฒนาการและบทบาทของพทธศาสนาดงกลาวท าใหเกดเอกลกษณหรอลกษณะเดนของพทธศาสนาบรเวณลมทะเลสาบสง ขลาทเนนทางดานพทธาคม ไสยศาสตร และโหราศาสตร ดานสามคคธรรม ดานปจเจกบคคล ดานศาสนสถานและศาสนวตถ แนวทางการสงเสรมและเผยแผพทธศาสนา สามารถก าหนดไดหลายแนวทางทส าคญไดแก การสงเสรมและเผยแผพทธศาสนาโดยโครงการพระธรรมทต การสงเสรมเผยแผพทธศาสนาโดยการใหการศกษาอบรม การสงเสรมและเผยแผพทธศาสนาโดยสอสงพมพและเทคโนโลย ซงสามารถกระท าไดอยางกวางขวาง แตกยงขาดองคกรทท าหนาทรบผดชอบอยางแทจรง สวนการน าหลกธรรมพทธศาสนาไปประยกตใชในการพฒนาสงคม พบวามหลกธรรมจ านวนมากทสามารถน ามา ปรบใชเพอพฒนาสงคมในดานตางๆ เชน ดานการศกษา ดานการเมองการปกครอง และดานเศรษฐกจหรออาชพ เปนตน นอกจากนการวจยครงนยงไดดงชมชนและพระภกษสงฆเขามารวมการสมมนา วพากษวจารณแลกเปลยนความคดเหนในกระบวนการสรางองคความรทางดานพทธศาสนา แตยงกระท าไดนอยไมทวถง เนองจากมเวลาจ ากด จงไมสามารถขยายงานดงกลาวได ดวยเหตนการวจยในครงตอไปควรใหความส าคญกบการมสวนรวมของประชาชนใหมากขน ( เอยม ทองด , 2442 – 2542)

www.ssru.ac.th

23

สธวงศ พงศไพบลย (2544-2548) โครงการ ”แผนทภม นทศนภาคใต : ฐานเศรษฐกจและทนวฒนธรรม วตถประสงคของโครงการ เพอประมวลองคความรดานทรพยากรธรรมชาต สภาพแวดลอม คต ระบบความเชอ ระบบการจดการ ศลปวฒนธรรม ภมปญญา ทมในพนทภาคใตของประเทศ ซงเปนฐานทางเศรษฐกจ และเปนทนทางสงคมและวฒนธรรม และเปนปจจยส าคญตอการพฒนาแตละดาน (สธวงศ พงศไพบลย, 2544-2548)

พวงรอย กลอมเอยง (2544-2550) : โครงการวจย เรอง ประวตศาสตรทองถนวถวฒนธรรมรมน ายานตลาดพลจากคลองบางหลวงถงคลองดาน วตถประสงคของโครงการ 1. เพอศกษาภาพรวมองค ความรเกยวกบประวตศาสตรทองถนของสองฝงน ายานตลาดพลโดยใชกระบวนการมสวนรวมของทองถน 2. เพอศกษาการตงถนฐานและความสมพนธระหวางกลมชาตพนธตางๆ ในยานตลาดพลในอดตในการใชทรพยากรและสมบตสาธารณะ (พวงรอย กลอมเอยง ,2544-2550)

กรอบแนวความคดของโครงการวจย

เครอขายทางสงคมทสงเสรมการทองเทยวตลาดน าบางนอย

ความรวมมอ

เครอขายชมชนในพนท

การพงพากน

สงเสรมการทองเทยวตลาดน าบางนอย

www.ssru.ac.th