งานวจยเพอทองถน Community Based Research (CBR)

กาญจนา ทองทว

การวจย : คอการแสวงหาความจรงอยางมความหมาย หรอตามวตถประสงคทก าหนดไว หรอ : การแสวงหาสจจะ หรอ : กระบวนการในการแสวงหาความรใหม หรอ ท าความเขาใจปรากฏการณ

งานวจยเดม : อ านาจตดสนใจทจะท าการวจยอยทนกวจยจากภายนอกทงหมด ไมวาจะเปนการตงโจทย ออกแบบวธวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล

พฒนาการและจดก าเนดของการวจยแบบ CBR

อรยสจ4

ศตวรรษท 18-19

ป2541-53

ปลาย ศตวรรษ ท20

ศตวรรษท 20

ศตวรรษท

16

CBR

วธการทางวทยาศาสตร

วจยเชงปรมาณ

วจยเชงคณภาพ

*วจยเชงนโยบาย *วจยประเมนผล *วจยแบบPAR

งานวจยเพอทองถน Community Based Research(CBR)

เนนชาวบานซงเปนเจาของปญหา เปนผลงมอวจยดวยตวเอง มพเลยง ผประสานงาน นกวชาการ เขารวมท างาน เปนงานวจยแบบฐานราก โดยมงสรางนกวจยในทองถน สรางความรและสบสานความรสคนรนใหม สรางเครอขายการท างานเพอปรบเปลยนกระบวนทศนการท างานทกระดบ

มการวางแผน วเคราะห ทดลองปฏบต สรางทางเลอกน าไปแกปญหาของชมชน

รศ.ศรศกร วลลโภดม กลาววา “งานวจยเพอทองถน เปนการสรางตวตนของคนในทองถน เปนงานของคนทองถน เพอคนทองถน เปนงานวจยอยางแทจรง ท าใหเกดการเรยนรรวมกนของทงคนนอกและคนใน คนนอกจะตองเขาไปเรยนร และเสรมสราง สนบสนนการวจยของคนใน ท าใหเหนความสมพนธของคนกบคน คนกบธรรมชาต ”

งานวจยสายพนธใหม : วจยเพอทองถน(CBR)

งานพฒนา

งานวจย วชาการ วถแบบชาวบาน

CBR

ขนตอนของวธการทางวทยาศาสตร

Scientific Method

Rationalism (การใชเหตผลขบคด)

Empiricalism (การเกบขอมลหาความร

เชงประจกษ)

Rationalism

(การใชเหตผลขบคด)

(R1-E-R2)

ระบบ 3 จงหวะ

(บทท1/2)

(บทท3/4)

(บทท5/6)

9ขนตอนงานวจยกระแสหลก

วธวทยา CBR สถานการณ /บรบทของNODE

การพฒนาโจทยวจย

การออกแบบวจย

การท าความเขาใจรวม

การจดการขอมล

การใชประโยชนจากขอมล

การถอด/สรปบทเรยน

กจกรรม เสรม

การแสวงหาตวนกวจย 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

กจกรรม เสรม

กจกรรม เสรม กจกรรม เสรม

กจกรรม เสรม กจกรรม เสรม

ประเภทของ งานวจย

ประเดนของ งานวจย

สาขาวชาการ ของงานวจย

ธรรมชาต/ ลกษณะแบบ สองดาน

มกรอบ ยดหยน

ฐานคด/วธคด

ความยดหยน 1.สลบขนตอน 2.ผานแตละขนไดหลายครง/กลบไปกลบมา

4.อาจมขนยอยแทรกตามความจ าเปน

3.บางขนตอนอาจยบยวบ

หลกการ *โจทยตองมาจากชมชน

*การมสวนรวม

*คดกจกรรมบนฐานขอมล

กอนท าการวจยแบบ CBR

นกวจย (ทฤษฎ +

ระเบยบวธ)

นกพฒนา (เปาหมาย +

วตถประสงค)

ชาวบาน (ความตองการ +

ความรอบร)

หลงการท าการวจยแบบ CBR

นกวจย (หนนเสรม วชาการ +

รายงาน)

ชาวบาน (ผเผชญปญหา)

นกพฒนา (หนนเสรม

การแกปญหา)

โลกทศนรวม

ความแตกตางของงานวจย

งานวจยเชงวชาการ

รายงานเปนระบบ ระเบยบ

ใครจบศาสตรไหนมากท าดานทตนเชยวชาญ

นกวจยม 1-2 คน

ไมจ าเปนตองท าความเขาใจกบคนในพนทวจย

สวนใหญไมมการคนขอมล

ไมมการสรปบทเรยน ,ถอดบทเรยน

ขอเสนอแนะไมคอยไดรบการปฎบต

งานวจยเพอทองถน

ใหความส าคญกบคนมากกวารายงาน

เปดรบผมสวนเกยวของเขามาท างานรวม

ทมวจยมคนจ านวนมาก

ตองสรางความเขาใจรวมกนของทกคนในทม

มการคนขอมลใหกบชมชน

เมอท ากจกรรมแลวจะมการสรปบทเรยน

เมอมขอเสนอแนะพนทวจยจะเปนผปฎบต

เปาหมายของงานวจย

เปาหมายงานวจยแบบวชาการ

1.แสวงหาองคความรใหมทาง วชาการ 2.มขอเสนอแนะทแกปญหาได

3.พฒนาตวนกวจย(ซงอาจไมส าคญนก เพราะนกวจยมความรอยบางแลว)

เปาหมายงานวจยแบบ CBR

1. พฒนาตวนกวจย(ทเปนชาวบาน)

2. ตองน าความรไปใชแกปญหาไดจรง

3.ไดองคความรใหมๆทางวชาการ

ผลลพธทตองการ

งานวจยแบบวชาการ ดทผลงานวจย (เกดจากความอยากรของนกวชาการ)

งานCBR ไมไดดทผลงาน แปลงปญหาเปนปญญา

(โจทยเกดจากชาวบาน เจาของปญหา)

“ปญญา” ซงไมใชความรแตเปนการยกระดบวธคด

คณลกษณะของงานวจยเพอทองถน

โจทยและเปาหมายคอ “สรางสรรคปญญา เพอพฒนาทองถน” คนท าวจย มชาวบานเปนตวเอก เหตผลของการท าวจยคอ “ผลประโยชนเกดกบชมชน พนทวจย” มกลไกหนนเสรม “พเลยง” มความยดหยนสง เปนเครองมอขยายโอกาสทางการวจย เปนการกระจายปญญาไปตามทองถนตางๆ

มความเปนสหวทยาการและบรณาการ ผท าวจยเปนผใชประโยชน มการสรางสมมาทฐคอการท าความเขาใจกนตลอดเสนทางการท าวจย

คณสมบตนกวจยเพอทองถน

มจตสาธารณะ

มจตใจ ทใฝร

มความเพยร

ขนตอนในการท าวจยแบบ CBR 1. ขนตอนการเตรยมการ : 1.1 คดเลอกชมชน และเขาสชมชน 1.2 การสรางความเขาใจและความสมพนธกบชมชน 1.3 หาโจทยวจย เครองมอ: ใชเวทประชม, กลมยอย, การพดคย 2. ขนด าเนนการวจย 2.1 ศกษาบรบท และวเคราะหปญหาชมชน 2.2 น ามาพจารณาความเหมาะสม และความเปนไป ไดของโครงการ

2. ขนด าเนนการวจย(ตอ) 2.3 ก าหนดแผนงาน + การจดการ (กจกรรม, ผรบผดชอบ, ระยะเวลา, งบประมาณ, ขนตอนการด าเนนงาน) 2.4 น าแผนไปปฏบตการและทดลอง 2.5 ตดตามและประเมนผลโครงการโดยการประชมสรป งานเปนระยะๆ 2.6 วเคราะหและสรปผล 3. ขนตอนการสรปผลและการเขยนรายงานการวจย ถามการบนทกขอมลอยางมระบบ ตอเนอง จะท าให การเขยนไมมปญหา “ถาตนทางด มชยชนะไปกวาครง”

การพฒนาโจทยวจยในพนท

วธท1. ตงวงพดคยกบกลมคนทสนใจปญหาชมชน(ผมจตสาธารณะ) โดยมกรอบการพดคยเชน 1. ชมชน/ทองถน/กลมนนมความเปนมาอยางไร 2. ชมชน/ทองถน/กลม นนก าลงเผชญปญหาเรองใด 3. ปญหานนกวางขวาง ครอบคลมคนในชมชน/ทองถนมากนอยเพยงใด (มใครไดรบผลกระทบบาง) 4. ปญหานนมผลทรนแรงเพยงใด ถาไมแกไขจะกอให เกดปญหาใดตามมา

การพฒนาโจทยวจยในพนท (2)

5. ปญหาดงกลาวเคยมการแกไขบางหรอไม ท าอยางไร และผลเปนอยางไร 6. ในพนทอนๆ เคยเกดขนไหม ผลเปนอยางไรบาง 7. ประเดนความสงสย ปญหาทยงตองการหาค าตอบคออะไร 8. ประเดนเฉพาะเรงดวนทตองการหาค าตอบนนคออะไร

9. ชอหวขอวจยควรเปนอยางไร

การพฒนาโจทยวจยในพนท

วธท2. ชกชวน ผน า ชมชนชาวบาน ผสนใจ มารวมกนวเคราะห จดออน จดแขง โอกาส ขอจ ากด( SWOT Analysis)

สรางเครองมอวจย

ภาพลงพนท ค.2 การสรางเครองมอ

เทคนคการท างานรวมกบชาวบาน 1. ท าตวใหกลมกลนกบชาวบาน 2. การท างานวจยคอการเรยนรรวมกน 3. จรงใจและเปดใจยอมรบชมชน 4. เขารวมกจกรรมอยางตอเนอง 5. ใหส านกไวเสมอวาเราเปนแคเครองมอ

หนงของการพฒนา

Participatory Action Research

ขอหามและขอควรระวง

1. หามนนทาชาวบานใหชาวบานฟง 2. ไมมอคต 3. การเขารวมกจกรรมไมใหรสกแปลกแยก 4. รบรเรองทกขแตไมใหทกขดวย 5. การเชคขอมลหลายทางท าใหไดขอเทจจรง 6. อยามองอะไรแยกสวน 7. อยาคดวาชาวบานไมมอะไร 8. อยาตกหลมวารปแบบการพฒนามแบบเดยว

Participatory Action Research

ขอขอบคณ