การปนเปอนเชอจลนทรยในยาหอม

ผชวยศาสตราจารยวชรนทร รงษภาณรตน

คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ยาหอมเปนยาทใชในการรกษาโรคของแพทยแผนไทยสมยโบราณ ผลตจากสมนไพรหลากหลายชนด

มาผสมกน ซงในคมภรแพทยแผนไทยมจานวนมากกวา 300 ตารบ มสรรพคณใชรกษาอาการแกลมวงเวยน

บารงหวใจ โดยยาหอมทจดอยในบญชยาสามญประจาบานแผนโบราณตามประกาศกระทรวงสาธารณสขในป

พ.ศ. 2556 มเพยง 4 ตารบ ไดแก ยาหอมเทพจตรยาหอมทพโอสถยาหอมอนทจกรและยาหอมนวโกฐ

การผลตยาหอมสวนใหญเปนอตสาหกรรมครวเรอน ประกอบดวยหลายขนตอน โดยเรมจากการเกบ

สมนไพรทตองการ นาไปอบโดยใชตอบหรอตากแดดใหแหงตามธรรมชาต จากนนนาสมนไพรทแหงแลวมาบด

เปนผงโดยใชเครองบดยา แลวนามาผสมกบสมนไพรหลากหลายชนด จะไดยาหอมทมสรรพคณตางผลตภณฑ

กน ขนตอนสดทายเปนการบรรจยาหอมใสขวด สวนใหญจะใชแรงงานคนในการบรรจ เนองจากการผลตยา

หอมอาจมการปนเปอนจลนทรยจากวตถดบซงเปนสวนตางๆของพช และจากขนตอนการผลตทไมถก

สขลกษณะ ไมมขนตอนทผานการฆาเชอจลนทรย จงมโอกาสทผบรโภคจะไดรบเชอจลนทรยเหลานและเกด

การเจบปวยจากการบรโภคยาหอมบางผลตภณฑทไมมการควบคมการผลตอยางถกตองตามมาตรฐาน

จากความสาคญดงกลาวผวจยจงสนใจทจะตรวจหาการปนเปอนเชอจลนทรยในยาหอม โดยเกบ

ตวอยางยาหอม 11 ผลตภณฑๆ ละ 2 ตวอยาง รวม 22 ตวอยาง ในชวงเดอนเมษายน พ.ศ.2558 ใน

กรงเทพมหานคร นนทบร และชลบร มาตรวจหาเชอแบคทเรย ยสตและรา โดยวธเพาะเชอมาตรฐาน

ประเมนผลตามเกณฑมาตรฐานตารามาตรฐานยาสมนไพรไทย พ.ศ. 2552 ผลการวจยพบวา ยาหอมมการ

ปนเปอนเชอแบคทเรยทงหมดทใชอากาศ จานวนสงเกนเกณฑ (>5.0 x 105 CFU/g) รอยละ 18.2 (4/22) ไม

พบแบคทเรยกอโรคทกตวอยาง (Staphylococcus aureus, Salmonella spp.) และปนเปอนยสตและรา

จานวนสงเกนเกณฑ (>5.0 x 103 CFU/g) รอยละ 18.2 (4/22) ยาหอมจาแนกตามผลตภณฑมคณภาพไม

ผานเกณฑการปนเปอนจลนทรยรอยละ

โดยเชอจลนทรยอาจปนเปอนมาจาก

เนองจากเมอฝนตกจะทาใหเศษดนกระเดนมาตดตามใบและลาตนพชได บรเวณแหลงวตถดบบางแหลงอาจอย

ใกลกบแหลงปศสตว จงมโอกาสปนเปอนมลสตว อาหารสตว และผลตภณฑจากสตวซงเปนแหลงเชอจลนทรย

การเลอกใชสวนของสมนไพรทสมผสกบดนเชน ราก

การเกบรกษาวตถดบ แมลงและหนวธการอบแหง วธการทาความสะอาดสมนไพรแตละชนด

สถานท สขลกษณะของบคลากรทมสวนในการผลต

บคลากรเองอาจมเชอแบคทเรยประจาถน

ได ดงนนหนวยงานทเกยวของควรดาเนนการแกไข

ความปลอดภยของผบรโภคตอไป

เอกสารอางอง

วชรนทร รงษภาณรตน, พชร กมมารเจษฎากล

แสงสรรค, ณชกานต ววฒนวนาวงศ

และเชอราในยาหอม. รายงานสบเนองการประชมวชาการระดบชาต วทยาศาสตรและเทคโนโลย

ระหวางสถาบน ครงท 4 (ASTC

ผานเกณฑการปนเปอนจลนทรยรอยละ 36.4 (4/11)สาเหตการปนเปอนเกดตงแตขนตอนการปลกสมนไพร

โดยเชอจลนทรยอาจปนเปอนมาจากปยมลสตว ดนและนาอตราการปนเปอนจลนทรย

ทาใหเศษดนกระเดนมาตดตามใบและลาตนพชได บรเวณแหลงวตถดบบางแหลงอาจอย

ใกลกบแหลงปศสตว จงมโอกาสปนเปอนมลสตว อาหารสตว และผลตภณฑจากสตวซงเปนแหลงเชอจลนทรย

ารเลอกใชสวนของสมนไพรทสมผสกบดนเชน ราก เปลอกตนการปนเปอนยงเกดขนในขนตอนการเกบเกยว

แมลงและหนวธการอบแหง วธการทาความสะอาดสมนไพรแตละชนด

สถานท สขลกษณะของบคลากรทมสวนในการผลต รวมถงวธการบรรจขวดโดยใชแรงงานคนเปนหลก เพราะ

ประจาถนอยบรเวณผวหนง มอ โพรงจมก รวมถงปนเปอนตาม

ดงนนหนวยงานทเกยวของควรดาเนนการแกไข โดยการแนะนาการปรบปรงการผลต

พชร กมมารเจษฎากล, อสยาจนทรวทยานชต, ศภสทธ พนธคา

ณชกานต ววฒนวนาวงศ, สภาวด เหราบตย, อลสา แสนด. การปนเปอนเชอแบคทเรย

รายงานสบเนองการประชมวชาการระดบชาต วทยาศาสตรและเทคโนโลย

4 (ASTC2016) วนท 31 พฤษภาคม 2559

สาเหตการปนเปอนเกดตงแตขนตอนการปลกสมนไพร

จลนทรยจะสงขนในฤดฝน

ทาใหเศษดนกระเดนมาตดตามใบและลาตนพชได บรเวณแหลงวตถดบบางแหลงอาจอย

ใกลกบแหลงปศสตว จงมโอกาสปนเปอนมลสตว อาหารสตว และผลตภณฑจากสตวซงเปนแหลงเชอจลนทรย

ในขนตอนการเกบเกยว

แมลงและหนวธการอบแหง วธการทาความสะอาดสมนไพรแตละชนด ความสะอาดของ

ถงวธการบรรจขวดโดยใชแรงงานคนเปนหลก เพราะ

ปนเปอนตามเครองแตงกาย

โดยการแนะนาการปรบปรงการผลตอยางเปนระบบเพอ

ศภสทธ พนธคา, คนงนต ปญญา

การปนเปอนเชอแบคทเรย

รายงานสบเนองการประชมวชาการระดบชาต วทยาศาสตรและเทคโนโลย