การจัดการพลังงานชุมชนอย่าง ...ssed.nida.ac.th/images/jsd/Y21_2/3_Sulee.pdf · 2019. 10. 25. · พลังงานจากแสงอาทิตย์

สลกร สปนa

บทคดยอ

บทความเรองการจดการพลงงานชมชนอยางยงยน มวตถประสงคเพอศกษากระบวนการ จดการพลงงานชมชนของตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน ศกษาองคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชนของตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน และศกษาปญหา/อปสรรคในกระบวนการจดการพลงงานชมชน โดยศกษาตามแนวทางการวจยเชงคณภาพ ใชวธการศกษาโดยการศกษาเอกสาร การสมภาษณเชงลก สงเกตแบบมสวนรวม/ไมมสวนรวม โดยมผใหขอมลสำคญทงสนจำนวน 15 คน การตรวจสอบขอมลโดยใชวธการตรวจสอบสามเสา การวเคราะหขอมลใชวธ การวเคราะหเนอหา ตความโดยยดหลกการเทยบเคยงกบแนวคดทฤษฎควบคกบบรบทของสงคม วฒนธรรม สภาพเศรษฐกจของชมชนทศกษา

ผลการศกษาในภาพรวมพบวา พลงงานชมชนจะยงยน สงสำคญคอการบรหารจดการพลงงานชมชนเพอกอใหเกดพลงงานอยางยงยนไดนน ควรสรางแนวทางการบรหารจดการพลงงานชมชนอยางเปนรปธรรมและเหนผลในเชงประจกษ โดยอาศยกระบวนการทง 4 ขนตอน คอ การวางแผน การจดองคกร การชนำ (ภาวะผนำและการจงใจ) และการควบคมองคกร นอกจากกจกรรมหลกทางการจดการทง 4 ขนตอนนยงมกจกรรมอนๆ ทชวยสนบสนนกระบวนการจดการใหเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล เชน การตดสนใจ การจดการเชงกลยทธ การจดการทรพยากรมนษย การบรหารกลม และการจดการสภาพแวดลอมระหวางประเทศ เปนตน ทงน กจกรรมการจดการหลกและกจกรรมทสนบสนนการจดการจะกอใหเกดการจดการพลงงานไดอยางยงยน นอกจากนยงตองอาศยการสนบสนนจาก ทกฝาย ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชน การมสวนรวมของชาวบานในชมชน ตลอดจนแผนพลงงานชมชนทชาวบานรวมกนสรางขน ซงจะเปนตวกำหนดทศทางการพฒนาพลงงานและเกดการ จดการพลงงานชมชนอยางยงยน

คำสำคญ พลงงาน พลงงานชมชน การจดการ

a นกศกษาปรญญาโท คณะพฒนาสงคมและสงแวดลอม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร Email: [email protected] วนทรบบทความ: 8 มกราคม 2562 วนทแกไขบทความ: 11 มนาคม 2562 และวนตอบรบบทความ: 21 มนาคม 2562

บทความวจย

การจดการพลงงานชมชนอยางยงยน: กรณศกษา ชมชนนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน

การจดการพลงงานชมชนอยางยงยน: กรณศกษาชมชนนาเหลอง อ�าเภอเวยงสา จงหวดนาน46

Journal of Soc ia l Development

Vol .21 No.2 / 2019

Suleekorn Supana

Abstract This research aims at; 1) to study the process of The Sustainable Community Energy Management with A Case Study of Nalueng Community in Wiangsa District of Nan Province; 2) to analyze the achievement conditions for sustainable community energy management in Nalueng Community; and 3) to examine the problems and obstacles to the sustainable community energy management. The research data collecting and analyzing is based on qualitative research methodology comprising of documentary review, in-depth interview, non-participant observation and focus group. Methodological triangulation was employed for guarding against researcher bias and checking out accounts from different informants. Regarding on data analysis, the research made use of content analysis, data categorizing and interpreting, and logical analysis to seek for the linkage between the concepts, theories, relevant researches, and the targeted community context, including its societal, cultural and economic conditions. The research found that the sustainable community energy depended on its concrete management that could lead to pragmatic outcomes. This could be accomplished through the four steps in the management processes: planning, organizing, leading (leadership and motivation) and controlling. Besides, methods for supporting the efficient and effective management processes were for examples decision-making, strategic management, human resource management, group management and the management of international environment. However, there were both internal and external factors leading to the sustainable community energy management. External factors should be supported from both public and private sectors, including Tambon

a Master Student, School of Social and Environmental Development, National Institute of Development Administration, Email: [email protected] Received: 8 Junuary 2019, Revised: 11 March 2019, Accepted: 21 March 2019

Research

The Sustainable Community Energy Management: A Case Study of Nalueng Community in Wiangsa

District of Nan Province.

Nalueng Administrative Organization, and the provincial energy office. Regarding on internal factors, these were community residents’ participations, and community energy plan which was made by the community residents and would become determinant for the energy development direction of the community.

Keyword: Community Energy, Sustainable Management, Sustainable Community Energy Management

สลกร สปน 47

วารสารพฒนาส งคม ปท 21 ฉบบท 2 / 2562

Nalueng Administrative Organization, and the provincial energy office. Regarding on internal factors, these were community residents’ participations, and community energy plan which was made by the community residents and would become determinant for the energy development direction of the community.

Keyword: Community Energy, Sustainable Management, Sustainable Community Energy Management



Vol .21 No.2 / 2019

บทนำ จากสถานการณเปลยนแปลงทางกระบวนการพฒนามตตาง ๆ ของโลกในปจจบน พลงงานถอเปนหนงในปจจยพนฐานทมนษยจำเปนตองใชในการดำรงชวต ตลอดจนเปนกลไกทสำคญอยางยงตอการพฒนาประเทศทงทางดานเศรษฐกจและสงคม เนองจากจำเปนตองใชพลงงานในกระบวนการทางดานอตสาหกรรม คมนาคมขนสง ตลอดจนภาคเกษตรกรรมสมยใหม และอนๆ (Ministry of Energy, 2013) ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม มความสมบรณของพชผลทางการเกษตร มสภาพภมประเทศและสภาพภมอากาศทเอออำนวยทำใหสามารถใชประโยชนจากพลงงานทางเลอกทมภายในประเทศ เชน วสดเหลอใชจากทางการเกษตร ไดแก ซงขาวโพด แกลบ นำมนปาลม หรอพลงงานหมนเวยนตางๆ ไดแก พลงงานจากแสงอาทตย พลงงานนำ พลงงานชวมวล ทงนเปนทางเลอกทจะทำใหประเทศสามารถผลตพลงงานใชไดเอง โดยเฉพาะภายในชมชนเปนการผลตพลงงานไวใชเองจากวสดและทรพยากรธรรมชาตทมอยในแหลงชมชน ผลตพลงงานจากภมปญญาดhงเดมของชมชน ทำใหชมชนสามารถทจะผลตพลงงานไวใชเองในครวเรอนและสามารถผลตพลงงานขาย ชวยสรางงานใหเกดขนในชมชนสงผลถงการลดหนสนครวเรอนได (Phoochinda, W., 2009) ทงนอนเนองจากแตละชมชนมโครงสรางพนฐาน สภาพแวดลอมและวตถดบทจะนำมาแปลงสภาพเปนพลงงานเพอใชงานในชมชนทแตกตางกนออกไป ดงนนแตละชมชนจำเปนตองพจารณาวามอะไรบางทเปนศกยภาพและเพยงพอทจะนำมาผลตเปนพลงงานเพอใชชมชนของตนเองได ส ำหรบองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน เปนอกหนงตวอยางของชมชนทม ความเขมแขงดานการบรหารจดการพลงงานและสงแวดลอม โดยเนนความรวมมอของคนในชมชน รวมถงการปลกฝงใหคนในชมชนรวมกนบรหารจดการพลงงานในพนทควบคไปกบการดแลสงแวดลอม และนอกจากพลงงานชวมวลจะมพลงงานจากภมปญญาดงเดมของชมชน ทสามารถนำมาประยกตใชใหเกดพลงงานรปแบบใหมจนเกดการพฒนาอยางตอเนองและยงยน จากความสำคญดงกลาว บทความนจงมวตถประสงคในการศกษากระบวนการจดการพลงงานชมชน ศกษาองคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชน รวมทงศกษาปญหาและอปสรรคในกระบวนการจดการพลงงานชมชน เพอใหเกดการจดการพลงงานชมชนอยางยงยนตอไป บทความนจะนำเสนอเปน 5 สวน สวนท 1 เปนการนำเสนอใหเหนความสำคญของการ จดการพลงงานชมชนอยางยงยน ในสวนท 2 เปนการทบทวนแนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ กบประเดนพลงงานชมชน สวนท 3 นำเสนอวธการศกษา การเกบรวบรวมขอมล และการวเคราะหขอมล สวนท 4 จะเปนการนำเสนอผลการศกษากระบวนการจดการพลงงานชมชน องคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชน รวมถงปญหา/อปสรรคในกระบวนการจดการพลงงาน และสวนสดทายจะเปนการสรปผลและขอเสนอแนะ

วตถประสงคในการศกษา เพอศกษากระบวนการจดการพลงงานชมชนของตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน

องคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชน และปญหา/อปสรรค ในกระบวนการ จดการพลงงานชมชน

ทบทวนวรรณกรรม การทบทวนวรรณกรรมของบทความชนน จะนำเสนอแนวคดทเกยวของกบพลงงาน หลกการจดการ การจดการพลงงานชมชนทยงยน ตลอดจนงานวจยอนทเกยวของ Energy World (2010) ไดใหความหมาย พลงงาน คอความสามารถในการทำงานหรอทำใหเกดงาน (The Ability to Do Work) ผลการทำงานของแรงนนทำใหวตถหรอสงใดๆ เคลอนท สำหรบแนวคดการจดการ Suksriwong, S. (2007) อธบายวา เปนการทำงานใหสำเรจตามวตถประสงคขององคการ ผานกจกรรมตางๆ ทางการจดการ รวมถงกจกรรมหลก 4 ประการ ไดแก 1) การวางแผน (Planning) เปนกระบวนการทางการบรหารขนตอนแรกของการเรมตนการทำงานตางๆ 2) การจดองคการ (Organizing) คอการจดบคลากร แบงแผนกงาน และจดสรรทรพยากรตางๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกบแผนงาน 3) การชนำ (Leading) ประกอบดวย 2 สวนสำคญ คอ ภาวะผนำและการจงใจ ซงเกยวของกบการชกจงหรอกระตนใหผอนทำงานไดเตมทตามความรความสามารถ และ 4) การควบคมองคการ (Controlling) เปนการควบคมองคการใหการดำเนนงานตางๆ ภายในองคการใหเปนไปตามแผนงาน และนอกจากกจกรรมหลกทางการจดการ 4 ประการขางตนแลว ยงมกจกรรมอน ๆ ทชวยสนบสนนกระบวนการจดการใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ไดแก การตดสนใจในการบรหารจดการ การจดการเชงกลยทธ การจดการทรพยากรมนษย การบรหารกลม และการจดการในสภาพแวดลอมระหวางประเทศ ขณะท Griffin, (1999) อธบายวา การจดการ คอการรวมกจกรรมทเกดขนในองคการ ไดแก การวางแผนและการตดสนใจ การจดองคการ การสงการ และการควบคม ทมงเนนในการจดการด านทรพยากร ไดแก ทรพยากรมนษย การเงน การปฏบต และขอมลสารสนเทศ โดยบรรลผลวตถประสงค หรอเปาหมายขององคการอยางมประสทธภาพและประสทธผล การจดการพลงงาน คอขนตอนในการใชพลงงานอยางระมดระวงเพอลดคาใชจายดานพลงงาน การลงทนทตำและงาย โดยทการจดการพลงงานจะมทงทางดานเทคนคและการบรหารจดการ เพอหาวธและโอกาสในการประหยดพลงงานทเหมาะสม (Dincer and Rosen, 2007: 5 & Phoochinda, W., 2012) สำหรบประเทศไทย กระทรวงพลงงาน ไดดำเนนโครงการสนบสนนการวางแผนจดการพลงงานระดบทองถน (Local Energy Plan: LEP) ขนตงแตป พ.ศ. 2549 โดยมเปาหมายสำคญคอ การเพมประสทธภาพการใชพลงงานของประเทศและพฒนาพลงงานอยางมดลยภาพควบคกบการอนรกษสงแวดลอมและการมสวนรวมของภาคประชาสงคม โดยมองคการปกครองสวนทองถนเปนกลไกประสานงานหลก



วตถประสงคในการศกษา เพอศกษากระบวนการจดการพลงงานชมชนของตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน

องคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชน และปญหา/อปสรรค ในกระบวนการ จดการพลงงานชมชน

ทบทวนวรรณกรรม การทบทวนวรรณกรรมของบทความชนน จะนำเสนอแนวคดทเกยวของกบพลงงาน หลกการจดการ การจดการพลงงานชมชนทยงยน ตลอดจนงานวจยอนทเกยวของ Energy World (2010) ไดใหความหมาย พลงงาน คอความสามารถในการทำงานหรอทำใหเกดงาน (The Ability to Do Work) ผลการทำงานของแรงนนทำใหวตถหรอสงใดๆ เคลอนท สำหรบแนวคดการจดการ Suksriwong, S. (2007) อธบายวา เปนการทำงานใหสำเรจตามวตถประสงคขององคการ ผานกจกรรมตางๆ ทางการจดการ รวมถงกจกรรมหลก 4 ประการ ไดแก 1) การวางแผน (Planning) เปนกระบวนการทางการบรหารขนตอนแรกของการเรมตนการทำงานตางๆ 2) การจดองคการ (Organizing) คอการจดบคลากร แบงแผนกงาน และจดสรรทรพยากรตางๆ ใหเหมาะสมสอดคลองกบแผนงาน 3) การชนำ (Leading) ประกอบดวย 2 สวนสำคญ คอ ภาวะผนำและการจงใจ ซงเกยวของกบการชกจงหรอกระตนใหผอนทำงานไดเตมทตามความรความสามารถ และ 4) การควบคมองคการ (Controlling) เปนการควบคมองคการใหการดำเนนงานตางๆ ภายในองคการใหเปนไปตามแผนงาน และนอกจากกจกรรมหลกทางการจดการ 4 ประการขางตนแลว ยงมกจกรรมอน ๆ ทชวยสนบสนนกระบวนการจดการใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ไดแก การตดสนใจในการบรหารจดการ การจดการเชงกลยทธ การจดการทรพยากรมนษย การบรหารกลม และการจดการในสภาพแวดลอมระหวางประเทศ ขณะท Griffin, (1999) อธบายวา การจดการ คอการรวมกจกรรมทเกดขนในองคการ ไดแก การวางแผนและการตดสนใจ การจดองคการ การสงการ และการควบคม ทมงเนนในการจดการด านทรพยากร ไดแก ทรพยากรมนษย การเงน การปฏบต และขอมลสารสนเทศ โดยบรรลผลวตถประสงค หรอเปาหมายขององคการอยางมประสทธภาพและประสทธผล การจดการพลงงาน คอขนตอนในการใชพลงงานอยางระมดระวงเพอลดคาใชจายดานพลงงาน การลงทนทตำและงาย โดยทการจดการพลงงานจะมทงทางดานเทคนคและการบรหารจดการ เพอหาวธและโอกาสในการประหยดพลงงานทเหมาะสม (Dincer and Rosen, 2007: 5 & Phoochinda, W., 2012) สำหรบประเทศไทย กระทรวงพลงงาน ไดดำเนนโครงการสนบสนนการวางแผนจดการพลงงานระดบทองถน (Local Energy Plan: LEP) ขนตงแตป พ.ศ. 2549 โดยมเปาหมายสำคญคอ การเพมประสทธภาพการใชพลงงานของประเทศและพฒนาพลงงานอยางมดลยภาพควบคกบการอนรกษสงแวดลอมและการมสวนรวมของภาคประชาสงคม โดยมองคการปกครองสวนทองถนเปนกลไกประสานงานหลก



Vol .21 No.2 / 2019

การวางแผนพลงงานชมชน คอ กระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาคมในการจดการดานพลงงาน สงแวดลอม และแผนงบประมาณในทองถนของตนเองใหเกดประสทธภาพมากขนในอนาคต โดยผานกระบวนการเรยนรเพอทำความเขาใจเรองของพลงงาน ศกษาเทคโนโลยพลงงานทางเลอก รวบรวมและวเคราะหขอมลในชมชน แลวนำมาประเมนหรอคาดการณผลกระทบของระบบพลงงานในอนาคตได จากนนจงมการรวมกนวางแผนปฏบตการในการจดการดานพลงงานและสงแวดลอมโดยคนในชมชนนนเอง การวางแผนพลงงานชมชน จะประกอบไปดวย 2 ชวงหลก ไดแก ชวงแรก คอการวางแผนพลงงาน (Planning Process) เปนชวงเกบขอมล วเคราะหขอมลและเทคโนโลย รวมทงสรางศกยภาพของชมชนในการเรยนรเรองพลงงานและการวางแผน ผลลพธทไดจะเกดแผนทางเลอกตางๆ แลวนำแผนทางเลอกตางๆ เหลานเขาสเวทประชาคมเพอชวยการตดสนใจวาจะเลอกแผนพลงงาน จากนนประชาคมจะรวมกนลงรายละเอยดกจกรรมทนำไปสการปฏบตท เปนรปธรรมหรอแผนปฏบตการ (Action Plan) และชวงทสอง เปนการดำเนนการตามแผนปฏบตการ (Action Plan Implementation) โดยชวงนเปนชวงของการนำแผนปฏบตการมาใชจรงในชมชนและเปนขนตอนสำคญทตองอาศยพลงประชาชนใน การผลกดนและขบเคลอนงานใหเกดความตอเนอง การวางแผนพลงงานจะมการดำเนนงานอย 2 ชวงคอชวงทำแผนพลงงาน และชวงดำเนนงานตามแผนและตดตามประเมนผล โดยขนตอนในการดำเนนโครงการวางแผนพลงงานชมชนนนมอย 10 ขนตอน ดงน 1) สรางความเขาใจรวมกนกบชมชน 2) สรางทมคณะทำงานพลงงานชมชน 3) เกบขอมลพลงงานในพนท โดยการสำรวจขอมลดานพลงงานในระดบชมชน 4) ประมวลผลขอมลจดทำสถานการณพลงงาน 5) สะทอนขอมลคนสชมชน 6) ศกษาดงานเทคโนโลยพลงงานทยงยน 7) ประชมระดมความคดเหนและจดทำแผนพลงงานชมชน 8) รบฟง ความคดเหนของแผนจากประชาชนเพอใหเกดการยอมรบแผนพลงงานชมชน 9) ปฏบตตามแผนพลงงานชมชนและทำใหเกดวทยากรดานพลงงานในชมชน 10) สรปบทเรยนการทำงานรวมกนตลอดจนรวมกนประเมนปญหาอปสรรค ผลทเกดขน ผลกระทบและผลทไดรบ พรอมวางแนวทางทำงานในปตอ ๆ ไป จะเหนไดวาการวางแผนพลงงานชมชนนนเนนการมสวนรวมของคนในชมชนในการจดการพลงงานโดยใชเทคโนโลยท เหมาะสมตามศกยภาพของชมชน เพอใหเกดการใชพลงงานทมประสทธภาพและยงยนจากรายงานตดตามประเมนผลโครงการจดทำแผนพลงงานในระดบชมชน (Energy Policy and Planning office (EPPO) Ministry of Energy, 2009: 22-25) จากการทบทวนแนวคดและงานวจยทเกยวของทมความสมพนธกบการจดการพลงงานชมชนทจะนำไปสการยงยนประกอบดวย พลงงานทางเลอกหรอพลงงานหมนเวยนสามารถนำมาประยกตใชในระดบชมชนไดแถบทกชนดไมวาจะเปนพลงงานลม พลงงานแสงอาทตย พลงงานชวมวล พลงงานนำ และพลงงานหมนเวยนบางชนดนนอาจจะมกระบวนการหรอการใชเทคนคเฉพาะ จงจำเปนตองอาศยความรวมมอของชมชนครวเรอน และผร ทงน ตองมความสอดคลองกบบรบทของชมชนรวมถงตอบสนองความตองการของคนในชมชน ดงนนการบรหารจดการพลงงานเปนสงสำคญประการหนงในการสรางประสทธภาพของพลงงานชมชน ขณะทงานวจยตางประเทศ พบวา หลายองคการและภาครฐในประเทศทพฒนาแลวมการ

ไดรบการสนบสนนในการสรางพลงงานชมชนอยางยงยน การใหความสำคญกบพนทขาดแคลนพลงงานและปรบใหเขากบสภาพแวดลอมนนๆ จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวา การศกษารปแบบในการบรหารจดการพลงงานชมชน เนนการสรางความร สรางความตระหนกและเนนการมสวนรวม และแนวทางการบรหารจดการพลงงานหมนเวยนในระดบชมชน ควรเรมจากครอบครวแลวขยายตอไปในชมชน แลวคอยขยายตอไปเรอยๆ ในพนทใกลเคยงหรอเครอขาย ใหประชาชนเขามามสวนรวม ทกขนตอน อกทงตองอาศยความรวมแรงรวมใจจากทกฝายทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนเพอสรางความเขมแขง และควรใชทรพยากรทมอยในชมชนอยางแทจรง

วธการวจย การศกษาในครงนยดแนวทางการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยไดกำหนดแนวทางศกษาและรวบรวมขอมลเพอไดขอมลทครบถวน ถกตอง รอบดานและครอบคลมในทกมตดวยการศกษาเอกสาร (Documentary Study) การสมภาษณ (In-depth Interview) กบผใหขอมลสำคญจำนวน 15 คน การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) เชน สงเกตการทำงานของกลมสมาชกวสาหกจชมชน (มะไฟจนอบแหงจากพลงงานแสงอาทตย) และการประชมกลม (Focus Group) ทำการตรวจสอบขอมลโดยใชวธการตรวจสอบสามเสา (Triangulation) โดยการตรวจสอบความสอดคลองของขอมลทไดรวบรวมดวยวธการตางๆ โดยการเปรยบเทยบผลทไดจากการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลสำคญแตละคนวามความเหมอนหรอแตกตางกน รวมทงเปรยบเทยบขอมลสำคญจากผลการสงเกตควบคไปกบเอกสารและงานวจยตางๆ เพอยนยนความถกตองของขอมล ทงนการตรวจสอบขอมลดำเนนการไปพรอมๆ กบการเกบขอมล โดยการตรวจสอบทนทหรอในระยะเวลาทไลเลยกน เพอจะทำใหทราบวาขอมลทไดมานนเปนความจรงหรอไม จนขอมลนนเปนจรงมากทสดในทางปฏบต สำหรบวธในการวเคราะหขอมลใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยดำเนนการพรอมกบขนตอนการรวบรวมขอมล นำผลการสมภาษณเชงลกของพลงงานจงหวด ผนำชมชน ชาวบาน และผทเกยวของ จากการสงเกต และไดนำขอมลทรวบรวมมาจดหมวดหมตามหวขอ ทำการวเคราะหหาความสอดคลองของเนอหา ตความโดยยดหลกตรรกะและเทยบเคยงกบแนวคดทฤษฎควบคกบบรบทของสงคม วฒนธรรม สภาพเศรษฐกจ ของชมชนทศกษาโดยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) สำหรบผใหขอมลสำคญ ไดแบงการสมภาษณเจาะลกออกเปน 4 กลม โดยใชเกณฑการพจารณาจากการเปนผนำของหนวยงานภาครฐ ผนำชมชน กลมพลงงานชมชน และชาวบานทมบทบาทสำคญในชมชน จำนวน 15 คน ไดแก

1) การสมภาษณพลงงานจงหวดนาน มผใหขอมลจำนวน 4 คน ไดแก พลงงานจงหวดนาน นกวชาการพลงงานชำนาญการ นกวเคราะหนโยบายและแผน และวศวกรปฏบตการ

2) การสมภาษณองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน มผใหขอมลจำนวน 4 คน ไดแก ปลด อบต.นาเหลอง นายกอบต.นาเหลอง รองนายกอบต.นาเหลอง และเจาพนกงานพฒนาชมชนอบต.นาเหลอง



ไดรบการสนบสนนในการสรางพลงงานชมชนอยางยงยน การใหความสำคญกบพนทขาดแคลนพลงงานและปรบใหเขากบสภาพแวดลอมนนๆ จากการทบทวนงานวจยทเกยวของ พบวา การศกษารปแบบในการบรหารจดการพลงงานชมชน เนนการสรางความร สรางความตระหนกและเนนการมสวนรวม และแนวทางการบรหารจดการพลงงานหมนเวยนในระดบชมชน ควรเรมจากครอบครวแลวขยายตอไปในชมชน แลวคอยขยายตอไปเรอยๆ ในพนทใกลเคยงหรอเครอขาย ใหประชาชนเขามามสวนรวม ทกขนตอน อกทงตองอาศยความรวมแรงรวมใจจากทกฝายทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคประชาชนเพอสรางความเขมแขง และควรใชทรพยากรทมอยในชมชนอยางแทจรง

วธการวจย การศกษาในครงนยดแนวทางการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยไดกำหนดแนวทางศกษาและรวบรวมขอมลเพอไดขอมลทครบถวน ถกตอง รอบดานและครอบคลมในทกมตดวยการศกษาเอกสาร (Documentary Study) การสมภาษณ (In-depth Interview) กบผใหขอมลสำคญจำนวน 15 คน การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-Participant Observation) เชน สงเกตการทำงานของกลมสมาชกวสาหกจชมชน (มะไฟจนอบแหงจากพลงงานแสงอาทตย) และการประชมกลม (Focus Group) ทำการตรวจสอบขอมลโดยใชวธการตรวจสอบสามเสา (Triangulation) โดยการตรวจสอบความสอดคลองของขอมลทไดรวบรวมดวยวธการตางๆ โดยการเปรยบเทยบผลทไดจากการสมภาษณเชงลกจากผใหขอมลสำคญแตละคนวามความเหมอนหรอแตกตางกน รวมทงเปรยบเทยบขอมลสำคญจากผลการสงเกตควบคไปกบเอกสารและงานวจยตางๆ เพอยนยนความถกตองของขอมล ทงนการตรวจสอบขอมลดำเนนการไปพรอมๆ กบการเกบขอมล โดยการตรวจสอบทนทหรอในระยะเวลาทไลเลยกน เพอจะทำใหทราบวาขอมลทไดมานนเปนความจรงหรอไม จนขอมลนนเปนจรงมากทสดในทางปฏบต สำหรบวธในการวเคราะหขอมลใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยดำเนนการพรอมกบขนตอนการรวบรวมขอมล นำผลการสมภาษณเชงลกของพลงงานจงหวด ผนำชมชน ชาวบาน และผทเกยวของ จากการสงเกต และไดนำขอมลทรวบรวมมาจดหมวดหมตามหวขอ ทำการวเคราะหหาความสอดคลองของเนอหา ตความโดยยดหลกตรรกะและเทยบเคยงกบแนวคดทฤษฎควบคกบบรบทของสงคม วฒนธรรม สภาพเศรษฐกจ ของชมชนทศกษาโดยการสมภาษณเชงลก (In-depth Interview) สำหรบผใหขอมลสำคญ ไดแบงการสมภาษณเจาะลกออกเปน 4 กลม โดยใชเกณฑการพจารณาจากการเปนผนำของหนวยงานภาครฐ ผนำชมชน กลมพลงงานชมชน และชาวบานทมบทบาทสำคญในชมชน จำนวน 15 คน ไดแก

1) การสมภาษณพลงงานจงหวดนาน มผใหขอมลจำนวน 4 คน ไดแก พลงงานจงหวดนาน นกวชาการพลงงานชำนาญการ นกวเคราะหนโยบายและแผน และวศวกรปฏบตการ

2) การสมภาษณองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน มผใหขอมลจำนวน 4 คน ไดแก ปลด อบต.นาเหลอง นายกอบต.นาเหลอง รองนายกอบต.นาเหลอง และเจาพนกงานพฒนาชมชนอบต.นาเหลอง



Vol .21 No.2 / 2019

3) การสมภาษณคณะกรรมการพลงงานชมชนหรอกลมพลงงานชมชน (อาสาสมครพลงงานชมชน (อส.พน.) มผใหขอมลจำนวน 4 คน ไดแก ประธาน อส.พน. รองประธาน อส.พน. เลขานการ อส.พน. และสมาชก อส.พน.

4) การสมภาษณหวหนาครวเรอนและชาวบานทมสวนรวมในชมชน มผใหขอมลจำนวน 3 คน ไดแก ประธานวสาหกจชมชน และประชาชนในชมชนนาเหลอง

ผลการศกษา 1. กระบวนการจดการพลงงานชมชนของตำบลนาเหลอง สำนกงานพลงงานจงหวดนานรวมกบองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง ไดจดทำโครงการเพมสมรรถนะดานการบรหารจดการพลงงานแบบครบวงจรในชมชนระดบตำบลขน เรมตงแตป 2556 โดยไดเลงเหนความสำคญดานพลงงานในระดบชมชน 1.1 การวางแผน (Planning) เปนการกำหนดเปาหมายและวธการ เพอบรรลเปาหมายทตงไว ซงจะพบวาการวางแผนเปนกระบวนการทสำคญยงตอการบรหาร และแผนจะเปนเครองชใหเหนถงเปาหมายขององคการหรอหนวยงาน ตลอดจนระบถงวธทบรรลเปาหมายนนดวย องคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง ซ งเปนหนวยงานบรหารราชการสวนทองถนทมบทบาทสำคญในการพฒนาทองถนเปนรากฐานสำคญของการพฒนาประเทศชาต สรางความเจรญใหเกดแกชมชนในชนบท ทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและการเมอง จงจำเปนตองมแผนและใชแผนเปนเครองมอในการนำองคการไปสเปาหมายตามความตองการของประชาชนในทองถนและเกดจากความตองการของคนในชมชนและในทองถนนนจรงๆ นนเอง องคการบรหารสวนตำบลนาเหลองจงไดจดทำแผนพฒนาสามป (พ.ศ. 2557 - 2559) เพอเปนแนวทางในการพฒนาและการประสานแผน โดยมกระบวนการ ขนตอน เนอหาสาระ ระยะเวลา สอดคลองกบแผนชมชน แผนยทธศาสตรการพฒนาตำบล ในประเดนน (นางสาวจรพชร อนผอง , สมภาษณ, 2560) รองนายก อบต.นาเหลอง กลาวไววา

“ในการจดทำแผน 3 ป ของ อบต.นาเหลอง มสวนสำคญอยางยง ซงโครงการพลงงานชมชน เปนโครงการหนงทถกระบไวในแผนงานของทาง อบต.นาเหลอง สำหรบโครงการพลงงานชมชนนถกจดใหอยในสวนของแผนพฒนามความครอบคลมทง 5 ดาน คอ พลงงานทดแทน อนรกษพลงงาน พฒนาบคลาดานพลงงาน ฟนฟธรรมชาตและสงแวดลอม และการบรณาการในมตอนๆ รวมกบชมชน นอกจากนยงเปนแหลงเรยนรทางดานพลงงานใหคนในชมชนและชมชนใกลเคยงเขามาศกษาดงานได ตลอดจนขยายผลไปในระดบจงหวดและผลกดนไปสประเทศตอไป”

ดงนน การวางแผนจงเปนขนตอนหนงในกระบวนการจดการทจะชวยกำหนดเปาหมายการดำเนนงานและวธการใหบรรลตามวตถประสงคทตงไว รวมถงเปนกระบวนการในการกำหนดเปาหมายไวใน

อนาคต โดยการกำหนดนโยบายและขนตอนของการทำงานไวอยางชดเจน วตถประสงคทแนนอน แลวหาผรบผดชอบปฏบตงานนน ๆ ทงนการวางแผนการปฏบตงานจะชวยใหงานหรอกจกรรมนน ๆ สำเรจลลวงตามเปาหมาย อกทงยงชวยประหยดคาใชจาย เวลา และยงงายตอการควบคมและดำเนนงานอกดวย 1.2 การจดองคการ (Organizing) องคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง พลงงานจงหวดนาน รวมถงชมชนนาเหลอง ไดดำเนนการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ไมวาจะเปน คน ตำแหนงงานดานพลงงาน เพอใหเหมาะสมกบแผนงานตลอดจนความสอดคลองกบสวนตาง ๆ เพอใหโครงการพลงงานชมชนนาเหลอง โดย อบต.นาเหลอง รวมกบพลงงานจงหวดนาน และชมชนนาเหลอง สามารถดำเนนการตามแผนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกำหนด ทงน การวางแผนและการจดองคการขางตน จดไดวาอยในสวนของการคดซงเปนนามธรรมสวนใหญ เพอใหสวนการคดนนำไปสการปฏบตทสำเรจเปนรปธรรมจะตองอาศยสมาชกในพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง และชมชนนาเหลอง ซงหมายถงตนเองและผอนรวมกนทำงาน และเพอใหสมาชกสามารถทำงานไดตามความรความสามารถอยางเตมทและบรรลตามวตถประสงค จากแผนพฒนา 3 ป เปนการแปลงยทธศาสตรการพฒนาไปสการปฏบต โดยมหลกคดทวาภายใตยทธศาสตรการพฒนาหนง ๆ จะมแนวทางการพฒนาไดมากกวาหนงแนวทางและภายใตแนวทางการพฒนาหนงจะมโครงการ/กจกรรม ทจะตองนำมาดำเนนการเพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทตองการในแตละยทธศาสตรการพฒนา และแผนพฒนาสามปยงเปนแผนทแสดงความสมพนธของงบประมาณรายจายประจำปเนองจากจำเปนจะตองนำโครงการ/กจกรรมจากแผนพฒนาสามปมาจดทำงบประมาณรายจายประจำป ไปจดทำงบประมาณ เพอใหการจดทำงบประมาณเปนไปดวยความรอบคอบและผานการมสวนรวมของประชาชนในตำบลนาเหลองอยางแทจรง 1.3 การชนำ (Leading) หรอภาวะผนำ (Leadership) นายก อบต.นาเหลอง พลงงานจงหวดนาน หรอแมแตประธาน อส.พน. ตางมการพฒนาตนเองอยเสมอ และสรางการจงใจ (Motivation) ใหคนในชมชนตระหนกถงความสำคญของพลงงานชมชน อกทงชกจงหรอกระตนใหผอนทำงานไดเตมทตามความรความสามารถของตนเอง การนำ ภาวะผนำและการจงใจ ใหปฏบตตามแผนงาน ในสวนนจะพบวาพลงงานจงหวดนานไดไปใหความรแกชมชน โดยทำใหชมชนเหนถงความสำคญของพลงงานทสงผลดมากกวาผลเสย เหนเปนรปธรรมมากกวานามธรรม คนในชมชนสามารถเขาถงและจบตองได และยงพบอกวาผนำชมชน และผเขารวมอบรมในโครงงานพลงงานชมชนของพลงงานจงหวดทไดใหความพนฐาน ตางใหความสนใจและใหความรวมมอเปนอยางด โดยนายนภดล อสาหะ พลงงานจงหวดนาน (สมภาษณ, 2560) กลาววา

“ถาชมชนมความเขมแขง ผนำชมชนใหความรวมมอเปนอยางด ตลอดจนองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองใหการสนบสนนแกชมชน และใหความรวมมอดวยดมาโดยตลอด ฉะนนเราตองทำใหชาวบานเหนกอนวาสงทเรากระทำนนเปนประโยชน และสามารถกอใหเกดรายตอครวเรอน และใชไดจรงตลอดจนตอยอดไดถงในอนาคตได จะทำใหชาวบานมความเชอมนและเขารวมโครงการอยางเตมอกเตมใจ”



อนาคต โดยการกำหนดนโยบายและขนตอนของการทำงานไวอยางชดเจน วตถประสงคทแนนอน แลวหาผรบผดชอบปฏบตงานนน ๆ ทงนการวางแผนการปฏบตงานจะชวยใหงานหรอกจกรรมนน ๆ สำเรจลลวงตามเปาหมาย อกทงยงชวยประหยดคาใชจาย เวลา และยงงายตอการควบคมและดำเนนงานอกดวย 1.2 การจดองคการ (Organizing) องคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง พลงงานจงหวดนาน รวมถงชมชนนาเหลอง ไดดำเนนการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ไมวาจะเปน คน ตำแหนงงานดานพลงงาน เพอใหเหมาะสมกบแผนงานตลอดจนความสอดคลองกบสวนตาง ๆ เพอใหโครงการพลงงานชมชนนาเหลอง โดย อบต.นาเหลอง รวมกบพลงงานจงหวดนาน และชมชนนาเหลอง สามารถดำเนนการตามแผนใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทกำหนด ทงน การวางแผนและการจดองคการขางตน จดไดวาอยในสวนของการคดซงเปนนามธรรมสวนใหญ เพอใหสวนการคดนนำไปสการปฏบตทสำเรจเปนรปธรรมจะตองอาศยสมาชกในพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง และชมชนนาเหลอง ซงหมายถงตนเองและผอนรวมกนทำงาน และเพอใหสมาชกสามารถทำงานไดตามความรความสามารถอยางเตมทและบรรลตามวตถประสงค จากแผนพฒนา 3 ป เปนการแปลงยทธศาสตรการพฒนาไปสการปฏบต โดยมหลกคดทวาภายใตยทธศาสตรการพฒนาหนง ๆ จะมแนวทางการพฒนาไดมากกวาหนงแนวทางและภายใตแนวทางการพฒนาหนงจะมโครงการ/กจกรรม ทจะตองนำมาดำเนนการเพอใหบรรลตามวตถประสงคและเปาหมายทตองการในแตละยทธศาสตรการพฒนา และแผนพฒนาสามปยงเปนแผนทแสดงความสมพนธของงบประมาณรายจายประจำปเนองจากจำเปนจะตองนำโครงการ/กจกรรมจากแผนพฒนาสามปมาจดทำงบประมาณรายจายประจำป ไปจดทำงบประมาณ เพอใหการจดทำงบประมาณเปนไปดวยความรอบคอบและผานการมสวนรวมของประชาชนในตำบลนาเหลองอยางแทจรง 1.3 การชนำ (Leading) หรอภาวะผนำ (Leadership) นายก อบต.นาเหลอง พลงงานจงหวดนาน หรอแมแตประธาน อส.พน. ตางมการพฒนาตนเองอยเสมอ และสรางการจงใจ (Motivation) ใหคนในชมชนตระหนกถงความสำคญของพลงงานชมชน อกทงชกจงหรอกระตนใหผอนทำงานไดเตมทตามความรความสามารถของตนเอง การนำ ภาวะผนำและการจงใจ ใหปฏบตตามแผนงาน ในสวนนจะพบวาพลงงานจงหวดนานไดไปใหความรแกชมชน โดยทำใหชมชนเหนถงความสำคญของพลงงานทสงผลดมากกวาผลเสย เหนเปนรปธรรมมากกวานามธรรม คนในชมชนสามารถเขาถงและจบตองได และยงพบอกวาผนำชมชน และผเขารวมอบรมในโครงงานพลงงานชมชนของพลงงานจงหวดทไดใหความพนฐาน ตางใหความสนใจและใหความรวมมอเปนอยางด โดยนายนภดล อสาหะ พลงงานจงหวดนาน (สมภาษณ, 2560) กลาววา

“ถาชมชนมความเขมแขง ผนำชมชนใหความรวมมอเปนอยางด ตลอดจนองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองใหการสนบสนนแกชมชน และใหความรวมมอดวยดมาโดยตลอด ฉะนนเราตองทำใหชาวบานเหนกอนวาสงทเรากระทำนนเปนประโยชน และสามารถกอใหเกดรายตอครวเรอน และใชไดจรงตลอดจนตอยอดไดถงในอนาคตได จะทำใหชาวบานมความเชอมนและเขารวมโครงการอยางเตมอกเตมใจ”



Vol .21 No.2 / 2019

1.4 การควบคมองคการ (Controlling) พบวา มการควบคมการดำเนนงานตาง ๆ เพอใหบรรลเปาหมายทตงไว การดำเนนงานตาง ๆ ภายในองคการ เปนไปตามแผนงาน ความคาดหวงหรอมาตรฐานทกำหนด โดย อบต.นาเหลอง ไดม การจดทำแผนการดำเนนงาน เพอใหเปนไปตามเปาหมาย นอกจากนองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองยงใหความรวมมอตดตอประสานงานและสนบสนนการดำเนนงานไดเปนอยางด ตลอดจนไดมการบรรจแผนพลงงานระดบชมชนเขาสแผนพฒนาชมชน เพอจดสรรงบประมาณในการสนบสนนกจกรรมและ เปนหลกประกนของความมนคงสรางความยงยนดานพลงงาน รวมถงการเอาจรงเอาจงกบโครงการของกระทรวงพลงงาน ชวยประสานและรวมดำเนนงานใหสำเรจลลวงตามเปาประสงคของโครงการดวยด นอกจากน การเกบรวบรวมขอมลไวเปนเกยวกบดานพลงงาน ไมวาจะเปนการผลตพลงงานใชเอง หรอกจกรรมการประหยดพลงงาน การลดใชพลงงานหลกหนมาใชพลงงานทางเลอกแทน เพอทำเปนฐานขอมลในอนาคต ซงจะสะทอนใหเหนขอมลในชมชน รวมถงควรมการตดตามและประเมนผลกจกรรมดานพลงงานชมชนอยางตอเนอง โดยถามการวางแผนทด ยอมนำมาสการดำเนนการทด และการตดตามประเมนผลนบเปนองคประกอบทมความสำคญตอการดำเนนงานอยางมประสทธภาพ และผลสำเรจของโครงการ เพอนำผลทไดดงกลาวไปสรางเครอขายดานพลงงานและขยายผลสชมชนใกลเคยงตอไป

2. องคประกอบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชนตำบลนาเหลอง 2.1 การตดสนใจทางการบรหาร (Managerial Decision Making) ผนำทกระดบตองตดสนใจแกไขปญหาตางๆ ทมอยในองคการ ทงการตดสนใจทเกยวกบบคลากร หรอเกยวกบวธการทำงาน การตดสนใจบางประเภทเปนการตดสนใจเพอแกปญหา แตบางประเภทเปนการตดสนใจเพอเลอกโอกาสทดทสดสำหรบองคการ ผบรหารจำเปนตองทราบกระบวนการตดสนใจ และการตดสนใจประเภทตาง ๆ เพอใหสามารถตดสนใจในกจกรรมตาง ๆ เพอสนบสนนกจกรรมหลกทง 4 ประการ ไดแก การวางแผน การจดองคการ การชนำ และการควบคมองคการ ในสวนนจะพบวา ผบรหารของพลงงานจงหวดและองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองรวมกบชมชนนาเหลองตางใหความสำคญดานพลงงานชมชน พรอมทงสงเสรมใหชาวบานไดเขามามสวนรวมและรวมกนปฏบต เมอเกดปญหาขนผบรหารมกจะถามความตองการจากคนในชมชนกอนมการจดเวทแลกเปลยนความคดเหน ถกเถยงประเดนปญหา พรอมทงหาแนวทางแกไขตอไป ทงนในการตดสนใจ ถอเปนมตรวมกนและมกจะสงผลตอการวางแผน การชนำ การจดองคการ และการควบคมองคการ โดย นายนพดล อสาหะ (สมภาษณ, 2560) พลงงานจงหวดนาน กลาววา

“ในแตละปกองทนสงเสรมเพอการอนรกษพลงงานไดสนบสนนเงนสงเสรมพลงงาน ซงเปนงบเกยวกบการอบรมใหความรชาวบาน เพอใหชาวบานไดเรยนรและนำไปใช ไดจรง โดยเบองตนจะอบรมและตง อสพน. ใหเกดความรความเขาใจและนำไปตอยอดสชาวบานอน ๆ อยางตอเนอง พรอมกนนไดเปดโอกาสใหชาวบานแสดงความคดเหน และเสนอทางเลอกการใชพลงงานในรปแบบใหม และเปดเวทรบฟงความคดเหนจาก

ประชาชน ซงจะทำใหเราเหนความหลากหลายและทำใหทราบความตองการทางพลงงานทดแทนของประชาชนอยางแทจรง”

2.2 การจดการเชงกลยทธ (Strategic Management) แผนพลงงานและโครงการนำรอง ทางชมชนมการจดทำแผนพลงงานจำนวน 6 โครงการ โดยโครงการทง 6 โครงการไดนำเขาสการทำประชาพจารณ เพอคดเลอกโครงการนำรอง ไดคดเลอกมา 1 โครงการ คอ โครงการตอบพลงงานแสงอาทตย มโครงการอนเปนโครงการเสรมและวางแผนดำเนนการในปตอไป พบวาองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง ไดเขารวมโครงการเพมสมรรถนะดานการบรหาร จดการพลงงานครบวงจรในชมชนระดบตำบล ทำใหชมชนตระหนกถงความสำคญของพลงงาน นอกจากนองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองยงใหความรวมมอตดตอประสานงานและสนบสนนการดำเนนงานไดเปนอยางด ตลอดจนไดมการบรรจแผนพลงงานระดบชมชนเขาสแผนพฒนาชมชน เพอจดสรรงบประมาณในการสนบสนนกจกรรมและเปนหลกประกนของความมนคงสรางความยงยนดานพลงงาน รวมถงการเอาจรงเอาจงกบโครงการของกระทรวงพลงงาน ชวยประสานและรวมดำเนนงานใหสำเรจลลวงตามเปาประสงคของโครงการดวยด และทสำคญการสงเสรมพลงงานทดแทน อบต.นาเหลอง ยงมงสงเสรมแบบเฉพาะเจาะจงลงไปถงแตละครวเรอนใหผลตพลงงานทดแทนใชเองดวย นบวาเปนเรองดและทำใหเกดการตอยอดดานพลงงานในอนาคต 2.3 การจดการทรพยากรมนษย (Human Resource Management) เกยวของกบบคลากรตาง ๆ ในองคการ ตงแตการวางแผนทรพยากรมนษย การสรรหา การคดเลอกการฝกอบรมและพฒนา การจายคาตอบแทน การประเมนผล และการรกษาความสมพนธ ซงผบรหารอาจไมมหนาทโดยตรงในฐานะเปนผจดการฝายทรพยากรมนษย แตกจำเปนตองเขาใจการจดการทรพยากรมนษยเพอทำใหการบรหารงานของตนและองคการเปนไปอยางมประสทธภาพ พบวาชมชนนาเหลองใหความรวมมออยางด และใหความสนใจดานพลงงาน ซงไดมการสมคร อส.พน. ของแตละชมชน ทงนไดจดตามฝายในการบรหารงานตาง ๆ ซงจะมหนาทความรบผดชอบทแตกตางกนไปในสวนของโครงการพลงงานชมชนของนาเหลองนน

นายกตตศกด โลจนต (สมภาษณ , 2560) เจาพนกงานพฒนาชมชน อบต.นาเหลอง กลาววา “ในชมชนของเรานน จะมการรบสมคร อส.พน. และไดแตงตงประธาน มฝายตางๆ ซงบคคลเหลานกอยในชมชนเดยวกนแตอาจจะอยคนละหมบาน ในแตละหมบานกจะมของดเปนของตนเอง เชน หมบานนม วสาหกจชมชน ทำสนคา OTOP ถดไปอกหมบาน กจะเปนพลงงานแสงอาทตย หลงคาบานใชแผงโซลารเซลล เปนตน”

การบรหารทรพยากรมนษยเปนการนำมนษยมาใชใหเกดประโยชนตอองคการ ในการจดการคนในชมชนกเชนกน จะบรหารอยางไรใหคนในชมชนนาเหลองตระหนกในดานพลงงานและเหนความสำคญ จนนำไปสการจดการพลงงานชมชนทกอใหเกดความยงยนไปสรนลกหลาน



ประชาชน ซงจะทำใหเราเหนความหลากหลายและทำใหทราบความตองการทางพลงงานทดแทนของประชาชนอยางแทจรง”

2.2 การจดการเชงกลยทธ (Strategic Management) แผนพลงงานและโครงการนำรอง ทางชมชนมการจดทำแผนพลงงานจำนวน 6 โครงการ โดยโครงการทง 6 โครงการไดนำเขาสการทำประชาพจารณ เพอคดเลอกโครงการนำรอง ไดคดเลอกมา 1 โครงการ คอ โครงการตอบพลงงานแสงอาทตย มโครงการอนเปนโครงการเสรมและวางแผนดำเนนการในปตอไป พบวาองคการบรหารสวนตำบลนาเหลอง ไดเขารวมโครงการเพมสมรรถนะดานการบรหาร จดการพลงงานครบวงจรในชมชนระดบตำบล ทำใหชมชนตระหนกถงความสำคญของพลงงาน นอกจากนองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองยงใหความรวมมอตดตอประสานงานและสนบสนนการดำเนนงานไดเปนอยางด ตลอดจนไดมการบรรจแผนพลงงานระดบชมชนเขาสแผนพฒนาชมชน เพอจดสรรงบประมาณในการสนบสนนกจกรรมและเปนหลกประกนของความมนคงสรางความยงยนดานพลงงาน รวมถงการเอาจรงเอาจงกบโครงการของกระทรวงพลงงาน ชวยประสานและรวมดำเนนงานใหสำเรจลลวงตามเปาประสงคของโครงการดวยด และทสำคญการสงเสรมพลงงานทดแทน อบต.นาเหลอง ยงมงสงเสรมแบบเฉพาะเจาะจงลงไปถงแตละครวเรอนใหผลตพลงงานทดแทนใชเองดวย นบวาเปนเรองดและทำใหเกดการตอยอดดานพลงงานในอนาคต 2.3 การจดการทรพยากรมนษย (Human Resource Management) เกยวของกบบคลากรตาง ๆ ในองคการ ตงแตการวางแผนทรพยากรมนษย การสรรหา การคดเลอกการฝกอบรมและพฒนา การจายคาตอบแทน การประเมนผล และการรกษาความสมพนธ ซงผบรหารอาจไมมหนาทโดยตรงในฐานะเปนผจดการฝายทรพยากรมนษย แตกจำเปนตองเขาใจการจดการทรพยากรมนษยเพอทำใหการบรหารงานของตนและองคการเปนไปอยางมประสทธภาพ พบวาชมชนนาเหลองใหความรวมมออยางด และใหความสนใจดานพลงงาน ซงไดมการสมคร อส.พน. ของแตละชมชน ทงนไดจดตามฝายในการบรหารงานตาง ๆ ซงจะมหนาทความรบผดชอบทแตกตางกนไปในสวนของโครงการพลงงานชมชนของนาเหลองนน

นายกตตศกด โลจนต (สมภาษณ , 2560) เจาพนกงานพฒนาชมชน อบต.นาเหลอง กลาววา “ในชมชนของเรานน จะมการรบสมคร อส.พน. และไดแตงตงประธาน มฝายตางๆ ซงบคคลเหลานกอยในชมชนเดยวกนแตอาจจะอยคนละหมบาน ในแตละหมบานกจะมของดเปนของตนเอง เชน หมบานนม วสาหกจชมชน ทำสนคา OTOP ถดไปอกหมบาน กจะเปนพลงงานแสงอาทตย หลงคาบานใชแผงโซลารเซลล เปนตน”

การบรหารทรพยากรมนษยเปนการนำมนษยมาใชใหเกดประโยชนตอองคการ ในการจดการคนในชมชนกเชนกน จะบรหารอยางไรใหคนในชมชนนาเหลองตระหนกในดานพลงงานและเหนความสำคญ จนนำไปสการจดการพลงงานชมชนทกอใหเกดความยงยนไปสรนลกหลาน



Vol .21 No.2 / 2019

2.4 การบรหารกลม (Group Management) เปนการสรางความรวมมอระดบยอยภายในองคการ พบวา อบต.นาเหลองเปนหนวยงานภาครฐ ทขนตรงกบกระทรวงมหาดไทย และพลงงานจงหวดนาน เปนหนวยงานภาคเครอขายทใหการสนบสนนชาวบานในดานพลงงาน มจดกลมทประกอบกนอยในการดำเนนกจกรรมตาง ๆ เชน กลม อส.พน. กลมแมบานชมชนนาเหลอง กลมวสาหกจชมชน เปนตน ท งท เปนทางการตามตำแหนงหนาท ความรบผดชอบ และหนวยงานตาง ๆ ขององคการ และนบวาเปนอกหนงในกจกรรมทเกยวของกบการสรางความรวมมอระดบยอยในองคการหรอในระดบชมชนหรอทองถน การสรางความรวมมอในระดบยอยเปนการรวมมอกนในการดำเนนกจกรรมตาง ๆ สำหรบ การวางแผนพลงงานชมชน (Local Energy Planning: LEP) กเชนกน เปนกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาชนในการจดการดานพลงงานและแผนงบประมาณของตนใหเกดประสทธภาพมากขนในอนาคตและสอดคลองกบทรพยากรและความเหมาะสมทอยในทองถนนนๆ สงสำคญเปนการเนนใหคนในทองถนทกภาคสวนมสวนรวมในการทำงานตลอดกระบวนการจนนำไปสการลงมอปฏบตอยางแทจรง สามารถสรปขนตอนการวางแผนพลงงานชมชนได 10 ประการ ดงตอไปน 1) การสรางความเขาใจรวมกนกบชมชน 2) สรางทมงานคณะทำงานพลงงานชมชน 3) การสำรวจเกบขอมลพลงงานในพนท 4) การวเคราะห/ประมวลผลขอมลเพอจดทำสถานภาพพลงงาน 5) สะทอนขอมลพลงงานคนสชมชน 6) ศกษาดงานเทคโนโลยพลงงานทยงยน 7) ประชมระดมความคดเหนเพอจดทำรางแผนพลงงานระดบชมชน 8) ประชาพจารณรางแผนพลงงานรวมกนเพอจดทำแผนพลงงาน 9) ปฏบตการตามแผนพลงงานทวางไว (โครงนำรอง) 10) สรปบทเรยนการทำงานรวมกน ฉะนนทง 10 ขนตอนขางตน เปนหนงในกระบวนการกลมทไดทำกจกรรมรวมกนทกภาคสวนทงพลงงานจงหวด อบต.นาเหลอง และชมชนนาเหลอง นบวามความสำคญเปนอยางยงทกอใหเกด การมสวนรวมของชมชนไดลงมอทำตลอดทงโครงการ จงเปนองคประกอบหนงทมความสำคญยงในการบรหารจดการจนนำไปสองคการทมความเขมแขงและโดนเดนในดานการบรหารจดการพลงงานชมชน โดยมแผนพลงงานชมชนเปนตวขบเคลอนใหเกดความตอเนอง 2.5 การจดการในสภาพแวดลอมระหวางประเทศ ผลการศกษาพบวาพลงงานจงหวดนานเปน 1 ใน 3 จงหวดทไดรบการสนบสนนและไดรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) ในการจดทำภาพฉายอนาคตพลงงานทดแทนและบรณาการเปาหมายพลงงานทดแทนระยะยาวรวมกบแผนปฏบตการพลงงานจงหวด ทงน สำนกงานพลงงานจงหวดเปนหนวยงานในระดบภมภาคทมศกยภาพในการสนบสนนนโยบาย แผนงาน และยทธศาสตรดานพลงงานระดบประเทศ เพอใหเกดผลอยางเปนรปธรรม โดยนายนพดล อสาหะ (สมภาษณ , 2560) พลงงานจงหวดนาน กลาววา

“นบวาเปนเรองทนายนดเปนอยางยงทจงหวดเราไดรบเลอก และไดรบการสนบสนนไดรวมมอระหวางประเทศของเยอรมนในโครงการ GIZ ซงจะทำใหมการใชพลงงานทดแทนเพมมากขนในระดบทองถนและสงผลตอเนองในระดบประเทศ”

ทำไมจงเลอกจงหวดนานเปนจงหวดนำรอง พบวา จงหวดนานเปนจงหวดทมอตลกษณเฉพาะตว สงผลใหสถานการณและความตองการทางพลงงานมรปแบบทแตกตางกนออกไปในแตละพนท และยงพบวาจงหวดนาน ชมชนนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน มสดสวนภาคการเกษตรคอนขางสง มพนทปาไม รวมไปถงมแหลงทองเทยวทโดดเดน และจากผลการศกษาของ Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems (ISE) ประเทศเยอรมน รวมกบบณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ทไดนำเสนอโดยกระทรวงพลงงาน และสำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) รวมกบ องคการความรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) นน ไดระบวาจงหวดนานมศกยภาพพลงงานทดแทนเพยงพอตอความตองการใชไฟฟาของทงจงหวดไดภายในป 2579 ซงจะเปนจงหวดแรกของประเทศไทย ทมศกยภาพในการพงพาตนเองดานพลงงานได 100% จากการผลตพลงงานทสะอาดและยงยน

3. ปญหา/อปสรรค ในกระบวนการจดการพลงงานชมชน ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการจดการพลงงานชมชน พบวาในการลงพนทสำรวจชมชนและทำการรวบรวมขอมลแลวนน ปญหาและอปสรรคเกดจากหลายสาเหตดวยกน ทงปจจยภายนอกและภายใน ไมวาจะเปนในสวนของการวางแผน การจดองคการ จะวางคนอยางไรใหเหมาะกบงาน ภาวะความเปนผนำ และการควบคมองคการ ใหดำเนนการตาง ๆ เปนไปตามแผน แตปญหาและอปสรรคทเกดขนดงกลาวยอมนำไปสการแกไขและหาวธการในการจดการพลงงานชมชนทเหมาะสมตอไป ซงสรปไดดงน

1. คนในชมชนยงไมใหความสำคญกบการบรหารจดการพลงงานชมชนในระดบทองถน เนองจากยงขาดความรและประสบการณทางดานพลงงาน มกจะไมใหความรวมมอเทาทควร

2. การมสวนรวมยงคงเปนไปในลกษณะรบทราบโครงการและแผนงาน รวมถงรวมปฏบตตามเพอใหโครงการหรอแผนงานนนประสบความสำเรจเปนสวนใหญเทานน การมสวนรวมในการวางแผนการจดการยงมไมมากนกสวนใหญจะเปนหนาทของระดบแกนนำชมชนเพยงกลมหนงเทานน ทำใหการดำเนนโครงการนนไมสนองตอบความตองการทแทจรงของคนในชมชน อกทงไมสอดคลองกบศกยภาพในดานตาง ๆ และวถของชมชน มกเปนเหตใหโครงการไมสามารถดำเนนการไดอยางยงยน

3. ขาดการประเมนผลอยางตอเนอง ในสวนทประเมนมกจะเกดขนในชวงตน ๆ ของการดำเนนโครงการ การประเมนผลในปจจบนเปนการดำเนนการตามกระบวนการของทางราชการเทานน ไมไดมงเนนนำผลทไดมาปรบปรงกระบวนการจดการและเทคโนโลย

4. การเลอกเทคโนโลยเพอผลตพลงงานหมนเวยนทไมเหมาะสมกบชมชน และสภาพบรบทของชมชน เทคโนโลยทนำมาใชในชมชนบางชนดมความยงยากและซบซอน ทำใหไมสะดวกในการใชงาน

นอกจากน ปจจยทเปนปญหาและอปสรรค นอกจากกระบวนการจดการพลงงานชมชนนาเหลองแลว ยงมปจจยอน ๆ ทกอใหเกดปญหาและอปสรคค เชน การตดสนใจในการบรหาร การวางกลยทธทาง



ทำไมจงเลอกจงหวดนานเปนจงหวดนำรอง พบวา จงหวดนานเปนจงหวดทมอตลกษณเฉพาะตว สงผลใหสถานการณและความตองการทางพลงงานมรปแบบทแตกตางกนออกไปในแตละพนท และยงพบวาจงหวดนาน ชมชนนาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน มสดสวนภาคการเกษตรคอนขางสง มพนทปาไม รวมไปถงมแหลงทองเทยวทโดดเดน และจากผลการศกษาของ Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems (ISE) ประเทศเยอรมน รวมกบบณฑตวทยาลยรวมดานพลงงานและสงแวดลอม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร ทไดนำเสนอโดยกระทรวงพลงงาน และสำนกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (สผ.) รวมกบ องคการความรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) นน ไดระบวาจงหวดนานมศกยภาพพลงงานทดแทนเพยงพอตอความตองการใชไฟฟาของทงจงหวดไดภายในป 2579 ซงจะเปนจงหวดแรกของประเทศไทย ทมศกยภาพในการพงพาตนเองดานพลงงานได 100% จากการผลตพลงงานทสะอาดและยงยน

3. ปญหา/อปสรรค ในกระบวนการจดการพลงงานชมชน ปญหาและอปสรรคทเกดขนจากการจดการพลงงานชมชน พบวาในการลงพนทสำรวจชมชนและทำการรวบรวมขอมลแลวนน ปญหาและอปสรรคเกดจากหลายสาเหตดวยกน ทงปจจยภายนอกและภายใน ไมวาจะเปนในสวนของการวางแผน การจดองคการ จะวางคนอยางไรใหเหมาะกบงาน ภาวะความเปนผนำ และการควบคมองคการ ใหดำเนนการตาง ๆ เปนไปตามแผน แตปญหาและอปสรรคทเกดขนดงกลาวยอมนำไปสการแกไขและหาวธการในการจดการพลงงานชมชนทเหมาะสมตอไป ซงสรปไดดงน

1. คนในชมชนยงไมใหความสำคญกบการบรหารจดการพลงงานชมชนในระดบทองถน เนองจากยงขาดความรและประสบการณทางดานพลงงาน มกจะไมใหความรวมมอเทาทควร

2. การมสวนรวมยงคงเปนไปในลกษณะรบทราบโครงการและแผนงาน รวมถงรวมปฏบตตามเพอใหโครงการหรอแผนงานนนประสบความสำเรจเปนสวนใหญเทานน การมสวนรวมในการวางแผนการจดการยงมไมมากนกสวนใหญจะเปนหนาทของระดบแกนนำชมชนเพยงกลมหนงเทานน ทำใหการดำเนนโครงการนนไมสนองตอบความตองการทแทจรงของคนในชมชน อกทงไมสอดคลองกบศกยภาพในดานตาง ๆ และวถของชมชน มกเปนเหตใหโครงการไมสามารถดำเนนการไดอยางยงยน

3. ขาดการประเมนผลอยางตอเนอง ในสวนทประเมนมกจะเกดขนในชวงตน ๆ ของการดำเนนโครงการ การประเมนผลในปจจบนเปนการดำเนนการตามกระบวนการของทางราชการเทานน ไมไดมงเนนนำผลทไดมาปรบปรงกระบวนการจดการและเทคโนโลย

4. การเลอกเทคโนโลยเพอผลตพลงงานหมนเวยนทไมเหมาะสมกบชมชน และสภาพบรบทของชมชน เทคโนโลยทนำมาใชในชมชนบางชนดมความยงยากและซบซอน ทำใหไมสะดวกในการใชงาน

นอกจากน ปจจยทเปนปญหาและอปสรรค นอกจากกระบวนการจดการพลงงานชมชนนาเหลองแลว ยงมปจจยอน ๆ ทกอใหเกดปญหาและอปสรคค เชน การตดสนใจในการบรหาร การวางกลยทธทาง



Vol .21 No.2 / 2019

พลงงานการบรหารกลม การสนบสนนจากหนวยงานระหวางประเทศ การบรหารคน เปนตน ทงนยอมนำไปสการแกไขและหาวธการแนวทางในการจดการพลงงานชมชนทเหมาะสมตอไป สามารถสรปไดดงน

1. ประชาชนในชมชนยงไมมความรความเขาใจในการผลตพลงงานใชเองจากพลงงานหมนเวยนทงในดานเทคนคและดานการบรหารจดการรวมไปถงขนตอนและกระบวนการตางๆ ในสวนของการจดการกลมของชมชนยงเปนไปในลกษณะเฉพาะ เชน กลมแมบานผลตสนคา OTOP กลมผลตไฟฟาจากพลงงานนำ เปนตน ยงไมมการจดการอยางเปนระบบ และไมไดพบปะในลกษณะการชแจงรายละเอยดทชดเจน

2. การขาดการสนบสนนอยางถกตองทงในดานงบประมาณ อปกรณ ความรความเขาใจ สงเหลานมกจะทำใหการจดการเปนไปอยางไมเปนระบบ เพราะคนยงขาดความร และคาใชจายในดานการบรหารจดการคอนขางสง

3. ชาวบานยงขาดความตระหนกและจตสำนกถงการขาดแคลนทางดานพลงงาน เพราะมความเคยชนกบความสะดวกสบาย

4. การบรหารจดการคนยงมการวางตำแหนงงานและหนาทความรบผดชอบไมเหมาะสม มการแบงภาระงานทเปนไปในลกษณะกลมคน

5. ภาครฐควรสงเสรมใหมากขน พรอมทงใหประชาชนสามารถเขาถงแหลงขอมลในดานบรหารจดการ รวมถงการใชประโยชนจากดานพลงงานยงไมตรงจด

อภปรายผล จากการศกษาและเกบรวบรวมขอมลการจดการพลงงานชมชนอยางยงยน กรณศกษา ชมชน นาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน ในครงนแสดงใหเหนวาพลงงานชมชนมความสำคญและความจำเปนตอชมชน ซงมหลายครวเรอนทรจกประยกตการใชพลงงานจากภมปญญาชาวบานเรมจากสงทหางายในชมชน ทำแลวเกดผลทดในการใชพลงงานทำใหอกหลายครวเรอนสนใจจนสรางเครอขายทางพลงงานเพมขน โดยจะเกดพลงงานชมชนไดสวนหนงนนตองอาศยการสนบสนนจากหนวยงานทเกยวของทงในสวนของหนวยงานภาครฐและหนวยงานเอกชน ทใหความร คำแนะนำการใชเทคโนโลยตาง ๆ ทเปนประโยชน รวมถงทางพลงงานจงหวดและสวนของชมชนเองทคอยผลกดนและสงเสรมให เกดพลงงานชมชนอยางเปนรปธรรมมากกวาเปนนามธรรม พลงงานจงหวดนบเปนหนวยงานทมบทบาทสำคญในการใหความร สรางความเขาใจใหชมชน สามารถเขาถงประชาชนไดมากทสด และยงไปกวานน หนวยงานทอยในชมชนนน ไมวาจะเปน อบต.นาเหลอง อำเภอเวยงสา จงหวดนาน นบเปนหนวยงานทคอยใหการสนบสนน และจดงบประมาณตาง ๆ ใหทางชมชน นอกจากนการบรหารจดการพลงงานชมชนนบเปนสงสำคญ เพราะจะชวยใหการดำเนนการตางๆ เปนไปอยางมระบบ ซงมกระบวนการจดการและปจจยทสนบสนนจะทำใหการบรหารจดการเปนไปอยางมประสทธภาพและกอใหเกดพลงงานอยางยงยน ทงน กระบวนการทสำคญจะชวยใหการบรหารจดการพลงงานดขน อนดบแรกการวางแผนนบเปนสงสำคญอนดบตน ๆ แผนถอวาเปนแนวทางในการ

จดระบบการควบคมตรวจสอบและตดตามผลการดำนนงานขององคการวาบรรลตามเปาหมายทวางไวหรอไม ซงการวางแผนและการควบคมนนจงเปนขนตอนทตองดำเนนการควบคกนไปเพอใหองคการบรรลตามเปาหมายนนเอง โดยขนตอนการวางแผนจะตองมการวเคราะหสภาพแวดลอมของชมชน ซงเปนการพจารณาถงโอกาสและเงอนไขหรอขอจำกดในการทำงานของพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง หรอแมแตชมชนเอง ตองมการกำหนดวตถประสงคทชดเจน สงทตองการ เพอจะนำไปสการเสนอทางเลอก และพจารณาทางเลอกทเหมาะสม และเลอกทางเลอกทเปนประโยชนมากทสด ทงน จะตองระบไวในแผนอยางละเอยด ไมวาจะเปนโครงการยอยตางๆ ทจะตองปฎบต ตลอดจนทรพยากรและอปกรณทจำเปน เพอใหสามารถดำเนนตามเปาหมายทวางไวได นอกจากนในการจดการ ถาขาดการวางแผนทดจะทำใหงานหรอเปาหมายทวางไวไมบรรลเปาหมาย และสงผลกระทบตอดานอน ๆ ทตามมา การวางแผนทดจะทำใหหนวยงานหรอองคการบรรลเปาหมายไดเรวยงขนและมประสทธภาพมากขน สำหรบพลงงานชมชนของ อบต.นาเหลองนน ในสวนของการวางแผนมความชดเจนพอสมควร เนองจากไดรบการสนบสนนจากพลงงานจงหวดท เขามาใหความรดานพลงงานและการบรการทางวชาการตาง ๆ ทงในเรองของการใชเทคโนโลยทางพลงงาน ซงชาวบานยงไมมความรในสวนน และยงไมเขาใจกบโครงการดงกลาวอยางแทจรง จงใหบรการตงแตแรกเรมโครงการพลงงานชมชน องคการมการจดสรรทรพยากรตางๆ ทเหมาะสมใหแกชมชน รวมไปถงเปนตนแบบในการใชพลงงานและการประหยดพลงงาน เนองจากวธการจดองคการหรอทรพยากรตาง ๆ ไมตายตวทางใดทางหนง หากแตสามารถนำมาประยกตใหเหมาะสมกบสถานการณและความจำเปนทผนำ ทงในสวนของพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง รวมถงชมชน ทจะตองตดตาม ตรวจสอบ และปรบปรงโครงสรางองคการใหยดหยนและทนสมยอยเสมอเพอใหบรรลวตถประสงและกอใหเกดประโยชนสงสด ดานพลงงานจงหวดนาน ไดสนบสนนโครงการพลงงานชมชน โดยโครงการดงกลาวเรมจากหนวยงานภาครฐทใหการสนบสนนดานพลงงานทดแทนแกชมชนทวประเทศ โดยผานทางพลงงานของแตละจงหวดซงไมไดเกดจากชาวบาน เพราะชาวบานยงไมมความรมากพอในสวนน และตามทหนวยงานภาครฐในการสนบสนนนนจงเกดโครงการดงกลาว ดงนน หากพจารณาแลวการมสวนรวมเรมตนจากประชาชน จากนนจงไดมการชกจงใหประชาชนเขามามสวนรวม และชใหเหนถงความสำคญของพลงงานทางเลอกนนเอง ดานนายกองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองใหการสนบสนนเปนอยางยง โดยเขามามสวนรวมในพลงงานชมชน และชในชาวบานไดเหนถงความสำคญของพลงงาน ซงถาเราสามารถผลตพลงงานใชเองได จะทำใหลดคาใชจายในครวเรอนได นอกจากนอยากเหนอนาคตในอก 10 ป หรอ 20 ป ลกหลานมพลงงานใชโดยไมจำเปนตองพงพลงงานหลกเพยงอยางเดยว ในสวนกจกรรมตางๆ มการควบคมเพอใหการดำเนนกจกรรมตาง ๆ บรรลเปาหมายและเปนไปตามแผนทตงไว รวมถงเปนไปตามทกำหนดไวหรอไม เพอทำการหาจดบกพรองและจดออนของผลการปฏบตงานแลวนำมาปรบปรงแกไขใหผลการปฏบตงานนนไดดำเนนไปตามแผนและมาตรฐานทไดกำหนด นอกจากนถาผลการปฏบตงาน ไมดำเนนการไปตามแผน กสามารถนำมาปรบปรงแกไขใหดขน ทำใหสามารถตรวจสอบผลของการปฏบตงานวาไดดำเนนการไปถงขนไหนแลว พลงงานจงหวดเขามาใหความรและกำกบดแลอยางตอเนองหรอไม อาสามครพลงงานชมชนเขามาขยายผลความรดานพลงงาน พรอม



จดระบบการควบคมตรวจสอบและตดตามผลการดำนนงานขององคการวาบรรลตามเปาหมายทวางไวหรอไม ซงการวางแผนและการควบคมนนจงเปนขนตอนทตองดำเนนการควบคกนไปเพอใหองคการบรรลตามเปาหมายนนเอง โดยขนตอนการวางแผนจะตองมการวเคราะหสภาพแวดลอมของชมชน ซงเปนการพจารณาถงโอกาสและเงอนไขหรอขอจำกดในการทำงานของพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง หรอแมแตชมชนเอง ตองมการกำหนดวตถประสงคทชดเจน สงทตองการ เพอจะนำไปสการเสนอทางเลอก และพจารณาทางเลอกทเหมาะสม และเลอกทางเลอกทเปนประโยชนมากทสด ทงน จะตองระบไวในแผนอยางละเอยด ไมวาจะเปนโครงการยอยตางๆ ทจะตองปฎบต ตลอดจนทรพยากรและอปกรณทจำเปน เพอใหสามารถดำเนนตามเปาหมายทวางไวได นอกจากนในการจดการ ถาขาดการวางแผนทดจะทำใหงานหรอเปาหมายทวางไวไมบรรลเปาหมาย และสงผลกระทบตอดานอน ๆ ทตามมา การวางแผนทดจะทำใหหนวยงานหรอองคการบรรลเปาหมายไดเรวยงขนและมประสทธภาพมากขน สำหรบพลงงานชมชนของ อบต.นาเหลองนน ในสวนของการวางแผนมความชดเจนพอสมควร เนองจากไดรบการสนบสนนจากพลงงานจงหวดท เขามาใหความรดานพลงงานและการบรการทางวชาการตาง ๆ ทงในเรองของการใชเทคโนโลยทางพลงงาน ซงชาวบานยงไมมความรในสวนน และยงไมเขาใจกบโครงการดงกลาวอยางแทจรง จงใหบรการตงแตแรกเรมโครงการพลงงานชมชน องคการมการจดสรรทรพยากรตางๆ ทเหมาะสมใหแกชมชน รวมไปถงเปนตนแบบในการใชพลงงานและการประหยดพลงงาน เนองจากวธการจดองคการหรอทรพยากรตาง ๆ ไมตายตวทางใดทางหนง หากแตสามารถนำมาประยกตใหเหมาะสมกบสถานการณและความจำเปนทผนำ ทงในสวนของพลงงานจงหวดนาน อบต.นาเหลอง รวมถงชมชน ทจะตองตดตาม ตรวจสอบ และปรบปรงโครงสรางองคการใหยดหยนและทนสมยอยเสมอเพอใหบรรลวตถประสงและกอใหเกดประโยชนสงสด ดานพลงงานจงหวดนาน ไดสนบสนนโครงการพลงงานชมชน โดยโครงการดงกลาวเรมจากหนวยงานภาครฐทใหการสนบสนนดานพลงงานทดแทนแกชมชนทวประเทศ โดยผานทางพลงงานของแตละจงหวดซงไมไดเกดจากชาวบาน เพราะชาวบานยงไมมความรมากพอในสวนน และตามทหนวยงานภาครฐในการสนบสนนนนจงเกดโครงการดงกลาว ดงนน หากพจารณาแลวการมสวนรวมเรมตนจากประชาชน จากนนจงไดมการชกจงใหประชาชนเขามามสวนรวม และชใหเหนถงความสำคญของพลงงานทางเลอกนนเอง ดานนายกองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองใหการสนบสนนเปนอยางยง โดยเขามามสวนรวมในพลงงานชมชน และชในชาวบานไดเหนถงความสำคญของพลงงาน ซงถาเราสามารถผลตพลงงานใชเองได จะทำใหลดคาใชจายในครวเรอนได นอกจากนอยากเหนอนาคตในอก 10 ป หรอ 20 ป ลกหลานมพลงงานใชโดยไมจำเปนตองพงพลงงานหลกเพยงอยางเดยว ในสวนกจกรรมตางๆ มการควบคมเพอใหการดำเนนกจกรรมตาง ๆ บรรลเปาหมายและเปนไปตามแผนทตงไว รวมถงเปนไปตามทกำหนดไวหรอไม เพอทำการหาจดบกพรองและจดออนของผลการปฏบตงานแลวนำมาปรบปรงแกไขใหผลการปฏบตงานนนไดดำเนนไปตามแผนและมาตรฐานทไดกำหนด นอกจากนถาผลการปฏบตงาน ไมดำเนนการไปตามแผน กสามารถนำมาปรบปรงแกไขใหดขน ทำใหสามารถตรวจสอบผลของการปฏบตงานวาไดดำเนนการไปถงขนไหนแลว พลงงานจงหวดเขามาใหความรและกำกบดแลอยางตอเนองหรอไม อาสามครพลงงานชมชนเขามาขยายผลความรดานพลงงาน พรอม



Vol .21 No.2 / 2019

กบแนะนำชาวบานรายอน ๆ ไดหรอไม หากแนะนำไดไมมากพอ ตองหารอกบพลงงานจงหวดในการใหขอมลและความรทางพลงงานเพมเตม และเพอทจะสามารถดำเนนในขนตอไปได องคประกอบทชวยสนบสนนกระบวนการจดการใหเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล ประกอบดวยปจจยตาง ๆ ซงการตดสนใจทางการบรหาร ผนำทกระดบตองตดสนใจแกไขปญหาตางๆ ทมอยในองคการ โดยเลอกวธการแกปญหาทดทสดและสงผลกระทบตอชมชนนอยทสด ทงการตดสนใจทเกยวกบบคลากร หรอเกยวกบวธการทำงาน เพอเลอกโอกาสทดทสดสำหรบองคการ พบวา ผบรหารของพลงงานจงหวด เรมแรกเปนผคนเลอกชมชนนาเหลองในการสมครเขาโครงการดานพลงงานชมชน นบเปนจดเรมตนทบงบอกวาผนำใหความสำคญ และเลงเหนความสำคญของพนทนาเหลองทจะสรางพลงงานทางเลอกใหแกชมชนได และองคการบรหารสวนตำบลนาเหลองรวมกบชมชนนาเหลอง ตางใหความสำคญดานพลงงานชมชน โดยสงเสรมกจกรรมทางพลงงาน เชน กจกรรมวางแผนพลงงานชมชน พรอมทงสงเสรมใหชาวบานไดเขามามสวนรวมดานพลงงานและรวมกนคดรวมกนปฏบต ดานการจดการเชงกลยทธ เปนการสรางกลยทธ เพอนำกลยทธไปปฏบต นนคอเปนแนวทาง ทจะ สามารถจดการพลงงานชมชนใหสำเรจไดอยางไร ผนำ ชาวบาน หนวยงานอนๆ เขามามสวนรวมในการวางแผนดวยหรอไม หากทกฝายเขามามสวนรวมยอมทำใหโครงการพลงงานชมชนมประสทธภาพ การจดการทรพยากรมนษย เปนการจดการคนใหเหมาะสมกบตำแหนงหนาทและงานทได รบมอบหมาย หากวางตำแหนงคนไมเหมาะสมกบงานยอมทำใหเกดปญหาตามมา กลาวคอ ผนำจะตองบรหารอยางไรใหคนในชมชนนาเหลองตระหนกในดานพลงงานและเหนความสำคญจนนำไปสการจดการพลงงานชมชนทกอใหเกดความยงยนไปสรนลกหลาน นอกจากนอบต.นาเหลองเปนหนวยงานภาครฐ และพลงงานจงหวดนาน เปนหนวยงานภาคเครอขายทใหการสนบสนนชาวบานในดานพลงงาน มจดกลมขนในการดำเนนกจกรรมตาง ๆ เชน กลม อส.พน. กลมแมบานชมชนนาเหลอง เปนตน พลงงานจงหวดนานยงเปน 1 ใน 3 จงหวดทไดรบการสนบสนนและไดรวมมอระหวางประเทศของเยอรมน (GIZ) ในการจดทำภาพฉายอนาคตพลงงานทดแทนและบรณาการเปาหมายพลงงานทดแทนระยะยาวรวมกบแผนปฏบตการพลงงานจงหวด จงเปนการยกระดบพลงงานชมชนไปอกขน ถาไดมการสงเตมและสนบสนนอยางตอเน อง และเปนการตอยอดใหเกดพลงงานอยางยงยน สำหรบการบรหารจดการพลงงานชมชนเพอกอใหเกดความยงยน ตองมการสงเสรมความรความเขาใจประโยชนของพลงงานใหแกชาวบาน ใหเขามามสวนรวมในการดำเนนการบรหารจดการพลงงานชมชน เพอกอใหเกดการยอมรบและชาวบานสามารถเขาถงไดงายและเกดการใชพลงงานอยางตอเนอง การใหความรแกชาวบานควรใหอยางถกตองและถกวธ ทำใหชาวบานมความคดเหนทตรงกนไมขดแยงกน ซงจะทำใหไมเกดปญหาและอปสรรคตามมาในภายหลง หรอถาจะมควรใหเกดปญหานอยทสด ดงนนการจดการพลงงานชมชนอยางยงยน ตองเนนทชมชนเปนหลกเรมจากการวเคราะหความตองการของคนในชมชนหรอคนในพนทนน ๆ พจารณาสภาพทางกายภาพ ความเพยงพอ ความเหมาะสมของทรพยากรทมอยในพนท ดานการบรหารจดการควรระเบดออกมาจากขางใน คำนงถงความตองการของชมชนอยางแทจรง วเคราะหความตองการของชมชนอยางแทจรงวาตองการอะไร พจารณาในหลายๆดานใหครอบคลม แลวทำการวางแผนการบรการจดการพลงงานชมชน พจารณางบประมาณ ทรพยากรในทองถน

บคลากร และการใหความรสรางความเขาใจใหกบคนในชมชนอยางไรกตามตองไดรบการสนบสนนในการดำเนนการตงแตเรมดำเนนการอยางเหมาะสมและใหชมชนรวมถงชาวบานสามารถทจะดำเนนการตอไปไดโดยการผลตพลงงานใชเองและสงผลใหเกดการประหยดพลงงานในครวเรอน ลดรายจายในครวเรอน ถาเหลอจากการใชกสามารถขายพลงงานได กอใหเกดรายไดอกทาง และจะตองใชหลกการมสวนรวมในชมชนจงจะเกดความตอเนองและยงยน และทสำคญควรเกบขอมลการใชพลงงานและการประหยดพลงงานไวเปนฐานขอมลเพอใชวเคราะหในอนาคต ประกอบกบการตดตามและประเมนผลการดำเนนงานดานพลงงานชมชนอยางตอเนอง โดยการพฒนาความรวมมอและประสานงานกบหนวยงานภายในและภายนอกทเกยวของกบกระบวนการทางพลงงานของชมชน กระบวนการมสวนรวมกบชมชนใหดำเนนไปอยางมประสทธภาพ รวมถงการประเมนผลการดำเนนงานตงแตเรมตนโครงการ ระหวางดำเนนการ และสนสดโครงการ เพอนำสงทพบมาปรบปรงและเปนแนวทางการพฒนาตอไป รวมถงขยายผลสชมชนอน เปนการขบเคลอนโครงการพลงงานชมชนในมตตางๆ ในการสรางใหเกดการเปลยนแปลงทศนคตของประชาชนใหเหนพลงงานเปนเรองใกลตว มการพฒนาพลงงานทดแทนและการอนรกษสามารถบรหารจดการโดยประชาชนเพอประชาชนตามศกยภาพในทองถน การเสรมสงทมสรางโอกาสใหคนในชมชน สามารถเชอมโยงมตพลงงานเขากบมตการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) สามารถยกระดบชมชน จากผใชพลงงานเปนผผลตพลงงาน ซงจะทำใหการพฒนาและสงเสรมพลงงานชมชนมหลากหลายมต หลากหลายวธการทจะนำไปสเปาหมายในการสรางคณภาพทดของประชาชนและเกดอยางยงยนตอไป

ภาพท 1 การอภปรายผลการศกษา



บคลากร และการใหความรสรางความเขาใจใหกบคนในชมชนอยางไรกตามตองไดรบการสนบสนนในการดำเนนการตงแตเรมดำเนนการอยางเหมาะสมและใหชมชนรวมถงชาวบานสามารถทจะดำเนนการตอไปไดโดยการผลตพลงงานใชเองและสงผลใหเกดการประหยดพลงงานในครวเรอน ลดรายจายในครวเรอน ถาเหลอจากการใชกสามารถขายพลงงานได กอใหเกดรายไดอกทาง และจะตองใชหลกการมสวนรวมในชมชนจงจะเกดความตอเนองและยงยน และทสำคญควรเกบขอมลการใชพลงงานและการประหยดพลงงานไวเปนฐานขอมลเพอใชวเคราะหในอนาคต ประกอบกบการตดตามและประเมนผลการดำเนนงานดานพลงงานชมชนอยางตอเนอง โดยการพฒนาความรวมมอและประสานงานกบหนวยงานภายในและภายนอกทเกยวของกบกระบวนการทางพลงงานของชมชน กระบวนการมสวนรวมกบชมชนใหดำเนนไปอยางมประสทธภาพ รวมถงการประเมนผลการดำเนนงานตงแตเรมตนโครงการ ระหวางดำเนนการ และสนสดโครงการ เพอนำสงทพบมาปรบปรงและเปนแนวทางการพฒนาตอไป รวมถงขยายผลสชมชนอน เปนการขบเคลอนโครงการพลงงานชมชนในมตตางๆ ในการสรางใหเกดการเปลยนแปลงทศนคตของประชาชนใหเหนพลงงานเปนเรองใกลตว มการพฒนาพลงงานทดแทนและการอนรกษสามารถบรหารจดการโดยประชาชนเพอประชาชนตามศกยภาพในทองถน การเสรมสงทมสรางโอกาสใหคนในชมชน สามารถเชอมโยงมตพลงงานเขากบมตการพฒนาทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) สามารถยกระดบชมชน จากผใชพลงงานเปนผผลตพลงงาน ซงจะทำใหการพฒนาและสงเสรมพลงงานชมชนมหลากหลายมต หลากหลายวธการทจะนำไปสเปาหมายในการสรางคณภาพทดของประชาชนและเกดอยางยงยนตอไป

ภาพท 1 การอภปรายผลการศกษา



Vol .21 No.2 / 2019

ขอเสนอแนะ 1. ขอเสนอแนะการนำผลการศกษาไปใช

กจกรรมทกกจกรรมของโครงการพลงงานชมชนเปนกระบวนการเรยนรในการพฒนา เปนขนเปนตอนเพอใหบงเกดผลตอการคดวเคราะหหรอการคดอยางเปนระบบ นอมนำภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และหลกการการมสวนรวม เนองจากการพฒนาตองใชเวลาทำความเขาใจและเตรยมความพรอมเมอถงเวลาเหมาะสมกจะสงผลใหเกดแนวคดใหมๆและเกดการตกผลกซงจะเปนผลดตอโครงการคอนขางมาก ในชวงแรกชมชนอาจจะยงมองไมออกวาจะมสวนรวมกบผลประโยชนของโครงการอยางไร การมารวมกจกรรมแตละครงตองเสยสละเวลาและงบประมาณสวนตว ซงเปนสงทาทายจตสาธารณะหรอจตอาสาอยางมากแตเมอการดำเนนกจกรรมเกดจากการทมเทเอาใจใสจากฝายองคการรฐทรบผดชอบโครงการ กทำใหชมชนไดเขาใจวาโครงการมความสำคญอยางไร ซงในเปาหมายสดทายของความสำเรจในโครงการพลงงานน คอ การลดรายจายและเพมรายได ภายใตการใชทรพยากรอยางสมดล ยงยน ซงตองมองถงอนาคตคนรนตอๆไปซงจะตองเผชญกบปญหาการขาดแคลนทรพยากร ททวความรนแรงมากขนทกขณะ และสวนทางกบการเตบโตทางเศรษฐกจ แตแนวโนมดานพลงงานจะใหความสำคญกบพลงงานหมนเวยนหรอพลงงานสะอาด เชน พลงงานแสงอาทตย พลงงานชวมวล พลงงานลม มากขน เนองดวยทศทางและแนวโนมทราคาพลงงานสะอาดเหลานเรมทจะสามารถแขงขนกบพลงงานฟอสซล ไดในอนาคตอนใกลและประชาคมโลกหนมาใหความสำคญกบพลงงานสะอาดเพอลดโลกรอน อกแนวทางหนงทจะนำชมชนไปสการมสวนรวมในประโยชนของโครงการอาจมรปแบบเปนองคการประชาชน เชน สหกรณ วสาหกจชมชน มการวางกฎ ระเบยบ เกยวกบการถอหนและการปนผล อยางเปนระบบ มคณะทำงานบรหารจดการ มการออกหนและมการปนผล มขอตกลงรวมกน อยางเขมแขงจรงจง องคประกอบเหลานนาจะชวยใหชมชนไดรบความสำเรจตามทภาครฐและทกภาคสวนมงหวงไวในจดหมายสงสด ซงกอาจจะหมายถงความยงยนและความสำเรจของการพฒนาชมชนทกาวไปสระดบสงขน แตความสำเรจดงกลาวนทกภาคสวนตองพรอมใจกนกาวไปดวยความมงมน ตงใจ เพอสรางองคประกอบพนฐานทสำคญคอ คน เพอวางรากฐานกลมใหเขมแขงกอน แมวาจะตองเรมจากการนบ หนงหรอนบสอง เพราะการพฒนาตองเรมจากรากฐานทแขงแรงเปนอนดบแรกและคอยขยายผลตอยอกจนนำไปสพลงงานชมชนอยางยงยน

2. ขอเสนอแนะสำหรบการทำวจยครงตอไป 1) ควรมการวเคราะหปจจยทจะมผลตอการบรหารจดการพลงงานชมชนเปรยบเทยบกบชมชนทประสบความสำเรจในการจดการพลงงานชมชนจนกอใหเกดความยงยน 2) ควรมการทดลองขยายผลการศกษาโครงการพลงงานชมชนไปสชมชนใกลเคยงและสอดคลองกบกบบรบทของชมชน 3) ควรมการจดทำฐานขอมลการบรหารจดการพลงงานชมชนทประชาชนสามารถเขาถงขอมลได

เอกสารอางอง Ministry of Energy. (2013). Energy Literacy. [in Thai]. Journal of Energy Plus, October - December: 10-13. Norratud T. (2008). Local Energy. [in Thai]. Retrieved November 14, 2016, from http://www.thaingo.org Kriyapak S. (2009) . Appropriate pattern for Community Energy Management. [ In Thai] .

Master’Thesis, National Institute of Development Administration. Phoochinda W. (2012). The Management of Renewable Energy Production at The Household

and Community Levels: A Case Study of Phaluai Island in Thailand [In Thai]. Journal of Environmental Management Volume 9 / Number 2 / July - December 2013, National Institute of Development Administration.

Phoochinda W. (2009) . Application of the Sufficiency Economy Theory in Community Energy Management [In Thai]. Journal of Environmental Management Volume 5, Number 2, July-December 2009

Sereerat S. & Hirankitti S. (2002). Organization and Management Bangkok: Dhammasarn Printing Co., LTD.

Rithikirkrai R. (2003). Energy Management System. [in Thai]. Retrieved November 20, 2016, fromhttp://www.teenet.chiangmai.ac.th

Boonchu S. (1982) . Community Development: Participation. Bangkok: Faculty of Social Administration, Thammasat University

Energy Policy and Planning office (EPPO) Ministry of Energy. (2009). Local Energy Planning (LEP). Retrieved November 10, 2016, from http://energy.go.th/2015/

Suksriwong S. (2007). Management: from the executive's viewpoint. Bangkok: G.P.Cyberprint. Brundtland Commission. (1987). Our Common Future: Report of the World Commission on

Environment and Development. Retrieved November 1, 2016, from http://www.undocuments.net/our-common-future.pdf.

Energy Worlds. (2010) . What is energy [ In Thai] July 8. Retrieved December 15, 2016, from http://energyworlds2010.blogspot.com/2010/07/blog-post.html

Energy Vision. (2013). Biomass [In Thai] Retrieved November 1, 2016, from http://www.energyvision.co.th/14424507/

WCED (World Commission on Environment and Development). (1987). Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.



เอกสารอางอง Ministry of Energy. (2013). Energy Literacy. [in Thai]. Journal of Energy Plus, October - December: 10-13. Norratud T. (2008). Local Energy. [in Thai]. Retrieved November 14, 2016, from http://www.thaingo.org Kriyapak S. (2009) . Appropriate pattern for Community Energy Management. [ In Thai] .

Master’Thesis, National Institute of Development Administration. Phoochinda W. (2012). The Management of Renewable Energy Production at The Household

and Community Levels: A Case Study of Phaluai Island in Thailand [In Thai]. Journal of Environmental Management Volume 9 / Number 2 / July - December 2013, National Institute of Development Administration.

Phoochinda W. (2009) . Application of the Sufficiency Economy Theory in Community Energy Management [In Thai]. Journal of Environmental Management Volume 5, Number 2, July-December 2009

Sereerat S. & Hirankitti S. (2002). Organization and Management Bangkok: Dhammasarn Printing Co., LTD.

Rithikirkrai R. (2003). Energy Management System. [in Thai]. Retrieved November 20, 2016, fromhttp://www.teenet.chiangmai.ac.th

Boonchu S. (1982) . Community Development: Participation. Bangkok: Faculty of Social Administration, Thammasat University

Energy Policy and Planning office (EPPO) Ministry of Energy. (2009). Local Energy Planning (LEP). Retrieved November 10, 2016, from http://energy.go.th/2015/

Suksriwong S. (2007). Management: from the executive's viewpoint. Bangkok: G.P.Cyberprint. Brundtland Commission. (1987). Our Common Future: Report of the World Commission on

Environment and Development. Retrieved November 1, 2016, from http://www.undocuments.net/our-common-future.pdf.

Energy Worlds. (2010) . What is energy [ In Thai] July 8. Retrieved December 15, 2016, from http://energyworlds2010.blogspot.com/2010/07/blog-post.html

Energy Vision. (2013). Biomass [In Thai] Retrieved November 1, 2016, from http://www.energyvision.co.th/14424507/

WCED (World Commission on Environment and Development). (1987). Our Common Future. Oxford: Oxford University Press.

Documents

การจัดการพลังงานชุมชนอย่าง ...ssed.nida.ac.th/images/jsd/Y21_2/3_Sulee.pdf · 2019. 10. 25. · พลังงานจากแสงอาทิตย์