มาตรฐานงานอนามยแมและเดก

กรมอนามยDEPARTMENT OF HEALTH

สารบญ เรอง หนา

มาตรฐานงานอนามยแมและเดกกระทรวงสาธารณสข - คลนกฝากครรภ (ANC) 1 - หองคลอดคณภาพ (LR) 3 - ตกหลงคลอด (PP) 8 - หอผปวยทารกแรกเกดภาวะวกฤต (NICU) 10 - คลนกสงเสรมสขภาพเดกด (WCC) 12 - โรงเรยนพอแม (PS) 15 - ผนา (Lead) 16 - ชมรมจตอาสาแมและเดก (club) 18 - บนได 10 ขนเพอความสาเรจในการเลยงลกดวยนมแม 19

1  

มาตรฐานงานอนามยแมและเดกกระทรวงสาธารณสข

คลนกฝากครรภ (ANC) 1. สถานทอปกรณ และบคลากรผใหบรการ ขนตอนการใหบรการ แยกหญงตงครรภเสยง

1.1 หองแยกเปนสดสวน 1.2 อปกรณในการใหบรการครบถวนและพรอมใช เชนเครองชงนาหนก, วดสวนสงเครองวด

ความดนแบบปรอท (ใชสาหรบผทมประวตความดนโลหตสง), หฟง, สายวดมดลกเครอง NST, เครองอลตราซาวด (u/s), เปนตน

1.3 สดสวนผใหบรการตอผรบบรการไมเกน 1 : 20 และผใหบรการควรมความรในเรองตาง ๆดงน (Key) - ไดรบการตรวจภายใน/ทราบประโยชนของการตรวจ - ทราบการตดเชอ/ความผดปกตของชองทางคลอด) - ไดรบการตรวจอลตราซาวด/ทราบประโยชนของการอลตราซาวดหรอไม - ทราบอายครรภ/ความผดปกตของทารก/ครรภแฝด) - ไดรบการตรวจ Multiple dipstick - ทราบการตดเชอในระบบทางเดนปสสาวะ - เจาหนาทมความร ความเขาใจในการใชเสนทางลกรก และ VC /นาหนก หญงตงครรภทเพมขน

(weight gain) ทเหมาะสมระหวางตงครรภ 2. การใหบรการฝากครรภในสถานบรการ

2.1 ซกประวตและบนทกลงในสมดบนทกสขภาพ หรอ ทะเบยนฝากครรภ 2.2 ตรวจรางกายทวไปชงนาหนก วดสวนสง วดความดนโลหตและบนทกลงในสมดบนทก

สขภาพ หรอ ทะเบยนฝากครรภทกครงทมาฝากครรภ 2.3 การตรวจทางหองปฏบตการโดยสมครใจ และแจงผลเลอดแกหญงตงครรภ/สามใหคาปรกษาแนะนา

ภาวะซด (Hct, CBC) การตรวจทางหองปฏบตการเชน VDRL ,ปสสาวะ / Albumin / Sugar /HBsAg, ธาลสซเมย, เอดส, blood gr Rh, ตรวจไขขาว,นาตาล ในปสสาวะ,เปนตน พรอมทงบนทกลงในสมดบนทกสขภาพและเวชระเบยน

2.4 ประเมนภาวะเสยงของหญงตงครรภ โดยใชเกณฑเสยงตามสมดบนทกสขภาพแมและเดก หากพบภาวะเสยงตองใหบรการตามมาตรฐานการดแลภาวะเสยง และใหคาแนะนาเรองทตองมาพบแพทยตามแนวทางปฏบตของกรมอนามยรวมกบราชวลยสตนารแพทยแหงประเทศไทยดงน

- มคลนก High risk เพอดแลหญงตงครรภทมภาวะเสยง ผใหบรการตองมแนวทางการดแลหญงตงครรภเสยงและขอกาหนดในการสงตอฯ - มแนวทางการดแลหญงตงครรภทมภาวะเสยงและการสงตอทชดเจน บนทกขอมลการสงตอ ในทะเบยน Refer /สรปการตดตาม /ระบบการตอบกลบสาหรบโรงพยาบาล - ไดพบแพทย 1 ครงในครรภปกตทรบการสงตอ - หญงตงครรภทมภาวะเสยงไดรบการดแลเพอการจดการความเสยง - มการแนะนาใหหญงตงครรภทราบถงชองทางทจะตดตอเจาหนาทตลอด 24 ชวโมงเมอพบปญหา

(*หมายเหต: มอบสมดบนทกสขภาพแมและเดกทมการบนทกขอมลพรอมอธบายการใชสมดแกผรบบรการ) 2.5 การใหบรการตามมาตรฐานตาง ๆดงไปตอน - ตรวจ Multiple dipstick ตรวจครงแรกทมาฝากครรภ - ตรวจภายในตรวจครงแรก/ภายในไตรมาสแรก - อลตราซาวดตองมการยนยอมจากผรบบรการ - มาตรฐานการตรวจและประเมนอายครรภ - การใหคาปรกษาค

2  

- ประเมนสขภาพจตหญงตงครรภจานวน 3 ครง(หญงตงครรภประเมนตนเอง) - ฉดวคซนบาดทะยกตามมาตรฐาน (dT) และวคซนไขหวดใหญ - รพ.ใชวคซน dT ในการบรการฯ (ตามแนวทางการปฏบตจากกรมควบคมโรค) - หญงตงครรภสามารถอธบายความสาคญการฉดวคซนบาดทะยกได - ตรวจเตานม - หวนมและใหคาแนะนาการดแล - ตรวจสขภาพชองปากและรกษาหรอสงตอเมอพบปญหา - ไดรบการตรวจชองปากอยางนอย 1 ครง - ไดรบการรกษาหรอสงตอทกราย

** มอบสมดบนทกสขภาพแมและเดกและมการบนทกขอมลพรอมอธบายการใชสมดบนทกสขภาพ แมและเดกแกผรบบรการ

2.6 ใหบรการดานโภชนาการสาหรบหญงตงครรภ - จายยาเสรมวตามน แรธาต และใหคาแนะนาแกหญงตงครรภ - วตามนเสรมธาตเหลก - Folic acid - ยาเมดเสรมไอโอดนในหญงตงครรภตลอดการตงครรภและหญงหลงคลอดทใหนมบตร 0 -6 เดอน - แคลเซยมใหในกรณเมอหญงตงครรภเสยง หรอมขอบงช - ประเมนและทราบภาวะโภชนาการทกรายทราบแนวโนมการเพมนาหนกเปนรายบคคล - ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารเปนรายบคคล (มการประเมนพฤตกรรมการบรโภค ในสมดสชมพในหญงตงครรภทกราย) - แจงและอธบายผลการประเมนทงภาวะโภชนาการ แนวโนมการเพมนาหนก และพฤตกรรมการบรโภคอาหาร - ใหคาแนะนาอาหารหญงตงครรภเปนรายบคคลตามภาวะโภชนาการและพฤตกรรมการบรโภคอาหาร - แกไขปญหาหญงตงครรภทมนาหนกตากวาเกณฑ / เกนเกณฑ - มกลยทธ/แนวทางการแกไขโภชนาการในหญงตงครรภทชดเจน

3. การดาเนนงานเชงรกในชมชน 3.1 จดบรการฝากครรภเคลอนทในกลมเปาหมายทเขาถงยาก 3.2 จดกจกรรมรณรงค /ประชาสมพนธการดาเนนงานเชงรกในชมชนเพอการแกไขปญหาการมา

ฝากครรภชาและการฝากครรภไมครบ 3.3 มขอมลกลมเปาหมายคสมรสใหมเพอการรณรงคการเตรยมพรอมกอนการตงครรภในชมชน 3.4 มนวตกรรมแกไขปญหาเพอแกไขปญหาสขภาพหญงตงครรภในชมชน 3.5 มระบบการตดตามกลมเปาหมายโดยใชกลไกของ อสม.หรอ อน ๆในชมชน

4. ขอมลและสถานการณอนามยแมและเดก 4.1 มแบบฟอรมการเกบขอมลเชน ANCคณภาพจากรายงาน 43 แฟม เกบขอมลแลวนามา

วเคราะหขอมลเพอดผลสาเรจของการพฒนาบรการฝากครรภ ไดแก - รอยละการฝากครรภเรว และการฝากครรภครบ - รอยละภาวะโลหตจางในหญงตงครรภ - รอยละหญงตงครรภทมภาวะเสยงไดรบการดแลและสงตอ - รอยละหญงตงครรภทมภาวะโภชนาการไมดไดรบการดแลแกไขและสงตอ - อตราการคลอดกอนกาหนด/ BBA /DFIU /Abortion

4.2 มการนาขอมลหรอตวชวดสาคญของหนวยงานมาใชเฝาระวงหรอวเคราะหเพอปรบปรงพฒนางาน มการวางแผนเพอแกไขปรบปรง (CQI) ตามปญหาทพบอยางตอเนอง

3  

หองคลอดคณภาพ (LR) ทารกแรกเกดในหองคลอด

มบรการดแลทารกแรกเกดในหองคลอดอยางถกตองตามมาตรฐาน 1. การดแลอณหภมกาย

1.1 ควบคมอณหภมหองไมตากวา 25 องศาเซลเซยส ตดตงเครองวดอณหภมหองบรเวณทารกนอน และบนทกอณหภมหองประจาวน

1.2 ตองไมมกระแสลมจากลมธรรมชาต พดลมหรอเครองทาความเยนพดผานตาแหนงททารกนอน 1.3 มแหลงใหความรอนแกทารก ไดแกเครองใหความอบอนโดยการแผรงสทสามารถใหความรอน

บรเวณททารกนอนไดไมตากวา 35 องศาเซลเซยส 1.4 ใชผาททาใหอนรบทารกเชดตวทารกใหแหง ทงผาทเปยก และจดใหทารกนอนบนผาแหงทอน

ลดการสญเสยความรอนทางศรษะเชน สวมหมวก 1.5 ทาความสะอาดทารกดวยนาอนในหองคลอดหรอหองผาตดในกรณทเดกทคลอดจากมารดาตดเชอ

HIV และตบอกเสบบ 1.6 หากมารดารสกตวดและทารกปกตวางทารกบนอกมารดาแลวใชผาคลมตวทารก ใหมารดาโอบกอด

ทารกเนอแนบเนอทนทหลงคลอดและโอบกอดนานอยางนอย 1 ชวโมง 1.7 ใหการพยาบาลตามกจวตร (routine care) ไดแก ผกสายสะดอ หยอดตา เชดทาความสะอาด

วดตวใตแหลงใหความรอน 1.8 วดและบนทกอณหภมกายทารกกอนออกจากหองคลอด 1.9 มอปกรณหรอวธการเพอใหความอบอนแกทารกเวลาสงตอ เชน Kangaroo mother care,

ถงผาบรรจธญพชททาใหอน, ตอบเคลอนท 2. การดแลการหายใจ

2.1 ตองมอปกรณชวยเหลอทารกครบและพรอมใชสามารถหยบใชไดสะดวก ประกอบดวย 1) เครองดดนาคดหลงทสามารถปรบแรงดดใหอยท-100 มม.ปรอท (ท 100 มม.ปรอท) 2) ลกยางแดง (bulb syringe) ทไรเชอ 3) แหลงออกซเจนและขวดบรรจนาไรเชอ 4) ทอ (tubing) สาหรบใหออกซเจน 5) หนากาก (mask) 2 ขนาด ทสะอาดหรอไรเชอ (เบอร 0และ 1 อยางละ 1ชน) 6) Self-Inflating bagขนาด 250 cc ทสะอาดหรอไรเชอ 7) Laryngoscope ทงตวเครองและ blade ตรง เบอร 00, 0, และเบอร 1 8) หลอดทอลม(endotracheal tube) ขนาด 2.5 ถง4 อยางละ2 ชน 9) ขอตอสาหรบดดขเทาในหลอดลมคอ (meconium aspirator) 10) สายsuction ขนาดตางๆ เบอร 6, 8, 10 11) Stethoscope สาหรบทารก 12) ยาและสารนาทจาเปนในการชวยกชพ เชน adrenaline 1:10,000naloxone, NSS

(0.9% NSS 100 ml) 13) เครอง Radiant warmer 14) Transfer incubator สาหรบสงตอทารกแรกคลอด 15) O2 sat (Neonatal)

4  

2.2 การปฏบต เพอดแลทางเดนหายใจทารก 1) จดทารกนอนในทาลาคอเหยยดเลกนอยโดยใชผาหนนทไหล (ทา Sniffing) หลงทารกคลอด

ทนท (กรณตองชวยฟนคนชพ) 2) ดดนาคดหลงในปาก แลวจงดดในจมก ดวยลกยางแดงเมอทารกคลอดแลว อยาสอดลกยางแดงลก

เพราะทาใหเกดหวใจเตนชา ใหดดจมกขางละ 1 ครง เพอปองกนทารกคดจมก 3) ประเมนสภาพทารก เพอใหความชวยเหลอเบองตนอยางเหมาะสม เชน

- ในกรณนาครามขเทาปนและทารกหายใจไมด หรอเคลอนไหวนอยหวใจเตนชากวา 100 ครง/นาท ( non vigorous ) ใหใสทอหลอดลมคอเพอดดขเทากอนกระตนทารกใหหายใจ

- รขอบงชการให oxygen free flow กรณทารกหายใจด HR>100 แตถาทารกยงเขยว ให oxygen free flow

- รขอบงชในการชวยหายใจดวยแรงดนบวก ** กรณทารกหยดหายใจ หรอ หายใจเฮอก หรอ HR <100 ครงตอนาทหรอ ให oxygen free flow มากกวา 30 วนาท ถาทารกยงเขยวให PPV with oxygen

3. การปองกนการตดเชอ 3.1 สถานท เครองมอและอปกรณ สถานท

1) หองผาตดปราศจากเชอ มเครองมอผาตดครบถวนทงการผาตดคลอดทางหนาทองและการตดมดลก 2) หองคลอดตองไมมลมจากภายนอกพดเขาภายใน 3) มสถานทลางมอและกอกนาสาหรบลางมอตองเปดปดโดยไมตองใชมอ

อปกรณ 4) มนายาลางมอทไดมาตรฐานตามระบบ Infectious Control (IC) เชน 1% iodophore-

iodine หรอ 4% chlorhexidine scrub 5) เปลยนขวดนายาฟอกมอตามระบบ IC ของโรงพยาบาล 6) มผาเชดมอทใชครงเดยวแลวนาไปทาความสะอาดใหม 7) มชดและอปกรณทาคลอดปราศจากเชอทพรอมใช ไดแก - กะละมงหรอถาด สาหรบรองรบรก - ถวย 3 ใบ สาหรบใส เชน ใบท 1 นาเกลอ 0.9%NSS ทาความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอก

ใบท 2 สาลกอนเลก 2 กอน ชบ 0.9%NSS สาหรบเชดตาทารกแรกเกด ใบท 3 สาลกอนใหญ 3 กอน ชบ 70%แอลกอฮอล หรอ Triple dye หรอ

- Povidone-Iodine Solution สาหรบเชดสะดอ" - 0.9% NSS ทาความสะอาดอวยวะสบพนธภายนอก - สาลกอนเลก 2 กอน ชบ 0.9%NSS สาหรบเชดตาทารกแรกเกด - สาลกอนใหญ 3 กอน ชบ 70% แอลกอฮอล หรอ Triple dye หรอ Betadine Solution สาหรบเชดสะดอ - ลกสบยางแดง 1 อน - เชอก หรอยางรดสายสะดอ 1-2 เสน - ผากอส สาล ผา safe perineum

5  

- ผาเชดตว หรอผากอส สาหรบเชดตวทารก - Sponge holding forceps 1 ดาม สาหรบคบสาลทาความสะอาดภายหลงการฟอกบรเวณอวยวะสบพนธ ภายนอกโดยนาสบ หรอHibiscrub - กรรไกรตดฝเยบ 1 ดาม - Long arterial forceps หรอ Kocher clamps 2 ดาม สาหรบหนบสายสะดอกอนการตด - กรรไกรตดสายสะดอ 1 ดาม - Tooth forceps หรอ Arterial forceps 1 ดาม สาหรบเลอนยางรดสายสะดอ - กรรไกรตดไหม 1 ดาม - Needle holder 1 ดาม - ผาสเหลยมปราศจากเชอสาหรบคลมหนาทอง ปรองกน ผารองรบทารกและผาสเหลยมเจาะกลางอยางละ 1 ผน และปลอกขา 1 ค - นายาฆาเชอ ไดแก 70% แอลกอฮอล หรอ Triple หรอ Povidone-Iodine Solution - โตะสาหรบวางเครองมอ

3.2 การปฏบต - บคลากรไมใสเครองประดบขณะปฏบตงานและลางมอกอนสมผสทารกทกครง - ชดทาความชนออกซเจนตองเปลยนขวดและเปลยนนาทกวน - อปกรณทใชกบทารกตองใชเฉพาะคน และทาใหไรเชอกอนใชทกครงหากใชรวมกน - ปายตาทารกดวย tetracycline eye ointment 0.5% (Terramycin) - ฉดวคซนตบอกเสบบใหฉด ภายใน 12 ชวโมง - เชดสะดอดวย povidine, 1% triple dye, chlorhexidine - ใหวตามน เค ชนดฉดแกทารกใน 2 ชวโมงหลงคลอด

4. การสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม - สงเสรมการใหนมแมและการสรางสมพนธ (bonding) - ใหแมไดโอบกอดเนอแนบเนอ หลกเลยงการแยกทารกยกเวนกรณทารกปวย และแมไมรตว

6  

หองคลอด บรการคลอดตามมาตรฐาน

1. การประเมนภาวะเสยงโดยใช Admission test โดย EFM หรอ Sound provoked fetal movement (ตรวจสอบจาก แนวทางปฏบต และ CPG และmedical)

- เกณฑการประเมนและมการปฏบตตามเกณฑการอาน EFM - มแนวทางการดแลกลมเสยงตาม admission record และปฏบตตามแนวทางมาตรฐาน - มระบบการประเมนวาทารกในครรภสามารถคลอดไดอยางปลอดภยหรอไม (ประเมนเชงกรานและหรอชองทางคลอด/สวนนาของทารกในครรภขนาดของมดลก รวมถงการใชหตถการในการชวยคลอดอยางปลอดภย)

2. แปลผลIntrapartum EFM ตามแบบประเมน EFM ทกาหนด 3. บนทกขอมลตามแบบฟอรมมาตรฐาน admission record (กรมการแพทย) 4. ใหการบรการถกตองตาม check list guideline หองคลอดคณภาพ 5. การใชกราฟดแลการคลอด (Partograph) - ผใหบรการมความรและสามารถใชกราฟไดอยางถกตอง/ฟงการเตนของหวใจทารกเปนระยะ - มแนวทางการเฝาคลอด - ฟงเสยงหวใจของเดกวามความผดปกตหรอไม

6. มชดเครองมอกชพของมารดาทพรอมใช ประกอบดวย - laryngoscope ทงตวเครองและ blade โคง เบอร 3 - ทอ endotracheal tube ทไรเชอขนาดเหมาะสม ( เบอร 6-7.5 อยางละ 2) - ambu bag พรอม reseviorทสะอาด/ไรเชอหยบใชไดทนท - mask ขนาดเหมาะสม สะอาด/ไรเชอ - มแหลงออกซเจน สายตอและขวดนาใหความชน - ขอตอ finger-tip หรอ ตว y และสาย suction - เครองดดสารคดหลง suction ทปรบแรงดดได 120 มม.ปรอท - ยาทจาเปนสาหรบกชพ (adrenaline, sodium bicarbonate, calcium, NSS) อยางนอย 3 vial - Stethoscope - เครองวดออกซเจน O2 SAT - ยาจาเปนสาหรบหองคลอดเชน oxytocin methergincytotecแมกนเซยมซลเฟต

7. ทม/บคลากร สามารถชวยกชพมารดาและทารกได - ตารางจดทม /กาหนดทมชวยฟนคนชพในหองคลอดไวอยางชดเจน - มการซกซอมความพรอมของทมกชพ เชน แมชก ภาวะ cardiac arrest คลอดตดไหล คลอดทากนภาวะนาครามขเทา

8. สามารถทาการผาตดคลอดทางหนาทองหรอทาการสงตอไดทนท (ภายใน 30 นาท) สามารถผาตดคลอดทางหนาทองภายใน 30 นาทสงตอผานทาง alert line และจะตองถงมอแพทยท c/s เมอถง action line

9. การปองกนและรกษาการตกเลอดหลงคลอด โดยมแนวทางการปองกนการตกเลอดหลงคลอด - ฉดยากระตนการหดตวของมดลกหลงทารกคลอด ไดแก ยา Oxytocin จานวน 10 ยนต เขากลามเนอหลงทารกคลอด (ภายในไมเกน 1 นาท)

7  

- ตดสายสะดอทารกหลงคลอด 1 - 3 นาท (ปองกนภาวะซดในทารก) หรอ delay position ในทา ทเหมาะสม - ทาคลอดรกโดยวธ controlled cord Traction (ถาทาได) หรอทาคลอดรกโดยวธ Modified

crede'maneuver และวธอนๆ ตามมาตรฐาน - หลงจากรกคลอดแลวจงทาการนวดคลงมดลกทก 15 นาทจนครบ 2 ชวโมง (ตรวจสอบจาก แนวทางปฏบต และ CPG ) - มแนวทางการดแลภาวะตกเลอดหลงคลอด (CPG) รวมถงยาทจาเปนวธการใชยาและปฏบตตาม

(oxytocin methergincytotec) 10. มคลงเลอดทมประสทธภาพเปดใหบรการ 24 ชวโมง หรอมระบบเครอขายในการหาเลอด - ในกรณไมมเลอดควรมแนวทางการใชสารทดแทนเลอดอนเชน hemacellเปนตน - มการสารองเลอดอยางนอย 10 Unit/blood group สาหรบโรงพยาบาลศนย และอยางนอย

5 Unit/blood group สาหรบโรงพยาบาลทวไป - มแนวทางในการหาเลอดจากเครอขายมาใชไดภายใน 30 นาท)

11. อตราสวนแพทยและพยาบาลตอผคลอดไมนอยกวา 1 : 3 12. นาลกใหแมโอบกอดเนอแนบเนอและชวยเหลอใหลกไดดดนมแมโดยดดนมทนท ภายใน

ระยะเวลาไมเกน 30 นาท และดดนาน 1 ชวโมง 13. มระบบการสงตอมารดาทเกดภาวะแทรกซอนไดอยางปลอดภย - มระบบการสงตอและรบปรกษาจากโรงพยาบาลเครอขาย - จดชองทางสะดวกเพอการรกษาโดยสตแพทย (Green Chanal) - มเกณฑการสงตอทกาหนดโดยโรงพยาบาลแมขายของจงหวดนน ๆ เปนลายลกษณอกษร

14. เกบขอมลและวเคราะหขอมล (เชน rate of C/S and indication,คลอดตดไหล, Low birth weight, Birth asphyxia, Hypothermia, PPH, PIH, perinatal mortality, maternal death ทกรายทงสาเหตทางตรงและทางออม, การตายของมารดาท refer ไปโรงพยาบาลแมขาย)

15. นาขอมลจากขอ 14 มาวเคราะหเพอนามาใชประโยชนในการเฝาระวงเพอปรบปรงพฒนางาน หาสาเหตและวางแผนปรบปรงแกไข (CQI) นาเสนอตอกรรมการ MCH Board ระดบตางๆ

16. พฒนาศกยภาพของบคคลากรเปนประจาทกปเชน การฟนคนชพของมารดาและทารกแรกเกด การฝกอบรมการใชแบบฟอรมมาตรฐาน กราฟการดแลการคลอด แบบประเมนEFM และ guideline ในหองคลอดอยางนอยปละครง

17. ทบทวนการดแลรกษามารดาทเสยชวตทกรายเพอหาจดบกพรองและทาการปรบปรงแกไขจดบกพรองตางๆและลงผลสรปในแบบรายงานการตายของมารดา (CE) ตรวจสอบรายงานการทบทวนการดแลรกษามารดาทเสยชวตทกรายมรายงานสรปขอบกพรองและทาการปรบปรงแกไขจดบกพรองตางๆและลงผลสรป ในแบบรายงานการตายของมารดา (CE)

8  

ตกหลงคลอด (PP) มารดาหลงคลอด

1. มทะเบยน (ชอ-สกล ทอย เบอรโทรศพท) ทกคน 3. การใหความรและการปฏบตของมารดา สาธตวธการบบนานม - การเลยงลกดวยนมแมและวธทาใหนานมยงคงมปรมาณเพยงพอแมวาแมและลกจะตองแยกจากกน - การดแลสขภาพทารก - การปฏบตของมารดาเชน การคมกาเนด การตรวจหลงคลอดเปนตน

4. อยาใหนานมผสม หรออาหารอนแกทารกแรกคลอดนอกจากนมแม เวนแตจะมขอบงชทางการแพทย 5. ม Rooming-in ใหมารดาและทารกอยในหองเดยวกนตลอด 24 ชม. 6. สนบสนนใหทารกไดดดนมมารดาตามทลกตองการ 7. อยาใหทารกดดหวนมยางและหวนมปลอม หรอ หวนมหลอก 8. มการจดตงคลนกนมแมทมผรบผดชอบประจาอยางนอย 1 คน เพอการตดตามการเลยงลกดวยนมแม

ใหการปรกษาชวยเหลอมารดากรณทมปญหาการเลยงลกดวยนมแมและมระบบการตดตามสอสารกบแม เพอชวยใหมารดาเลยงลกดวยนมแมไดอยางตอเนองหลงจากจาหนายออกจากโรงพยาบาล

9. มบคลากรสาธารณสขเปนผนาในการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม (Miss = มสนมแม) อยางนอยโรงพยาบาลละ 1 ทาน

10. การดแลแผลผาตดการดแผลฝเยบ นาคาวปลา การขบถายอจจาระปสสาวะ ของมารดาหลงคลอด มการประเมนแผลฝเยบ/ดแลแผลผาตดฝเยบนาคาวปลา ดแลใหมารดาสามารถถายปสสาวะเอง ภายใน 4 - 6 ชวโมงหลงคลอด

11. ภาวะโภชนาการของมารดาหลงคลอด ใหมารดาไดรบอาหารครบ 5 หม ใหธาตเหลกเสรมในระยะหลงคลอด 12. ประเมนภาวะเครยดของมารดาหลงคลอด อยางนอย 1 ครง

ทารกตกหลงคลอด

1. มการดแลทารกแรกเกดตามมาตรฐานทารกปกต 1.1 การดแลอณหภมกาย - การดแลอณหภมกายวดอณหภมกายเมอมาถงหอผปวยหากอณหภมกายตากวา 36.5 องศาเซลเซยส ใหแกไขและลงบนทกการพยาบาล บนทกอณหภมหองประจาวน - ใหทารกนอนในตาแหนงทไมมกระแสลมจากลมธรรมชาต พดลม หรอเครองทาความเยนพดผาน - แตงกายทารกใหเหมาะกบอณหภมในตกหลงคลอดในฤดกาลทอากาศรอนไมหมผาใหทารก ในฤดกาลอากาศเยนใหสวมหมวก ถงมอ และถงเทาหรอหมผา ปดประตและหนาตาง ในตกหลงคลอด วดอณหภมอยางนอยเวรละครง

1.2 การดดนม - ตองมการสงเสรม rooming in และ feeding on demand โดยจดสภาพตกหลงคลอด ใหเออตอการสงเสรม - สนบสนนใหดดนมจากเตานมมารดา - เมอมความจาเปนทแมและลกตองแยกจากกนควรมกระบวนการกระตนใหแมบบเกบนมแม และใหนมทารกเมอพรอม

9  

1.3 การขบถาย - การถายปสสาวะเจาหนาทควรทราบวาทารกแรกเกด 97 % จะปสสาวะภายใน 24 ชวโมง ทเหลอ 3 % ภายใน 48 ชวโมง - การถายอจจาระทารกแรกเกดจะถายขเทาภายใน 24 ชวโมงการเปลยนแปลงของอจจาระจาก meconium เปน transitional stool และ yellow stool

1.4 การตดเชอตรวจสอบแนวทางการปองกนการตดเชอ ตรวจสอบสถานทและอปกรณ - มสถานทลางมอในตกหลงคลอดสาหรบบคลากรและมารดา - มนายาฟอกมอท เหมาะสมกบสถานทขวดบรรจนายาฟอกมอตองทาความสะอาด ตามขอกาหนดของ IC แตละโรงพยาบาล - มผาเชดมอทใชครงเดยวแลวไปทาความสะอาดใหม - ตรวจสอบอปกรณการแพทยทใชกบทารก ตองทาใหไรเชอกอนใชทกครง

ตรวจสอบการปฏบต - ทารกแรกเกดตองไมอยปนกบผปวยเดกและผใหญ - มขอปฏบตเกยวกบการลางมอทถกตองในการปฏบตงาน - อปกรณทใชกบทารกตองใชเฉพาะคน

1.5 มการดแลภาวะตวเหลอง(ตาม AAP guideline , 2004) - ตวเหลองภายใน 24 ชวโมงแรกตองรายงานแพทยทนท - ประเมนระดบบลรบน

1.6 การดแลทวไป - ทารกไดรบวคซนปองกนวณโรคและตบอกเสบบ - ทารกแรกเกดไดรบการคดกรองภาวะพรองไทรอยดเมออายมากกวา 48 ชม.เจาหนาทอธบายและใหคาแนะนาแมเกยวกบเหตผลในการเจาะเลอดและนาทารกมาพบแพทยทนทเมอไดรบแจงผลเลอดทผดปกต - ประเมนนาหนกทารกทกวนพรอมทงมแนวทางการประเมนและแนวทางแกไข ชงนาหนกเดกกอนกลบ (โดยเฉพาะ นน. ลด> 8% ในวนจาหนาย) จานวนครงอจจาระและปสสาวะสอจจาระ (ถายงสเขยวอยไมควร D/C) ประเมนการกนนมและชวยเหลอการใหนมแมอยางถกตอง กรณทจาหนายกอน 48 ชวโมงควรนดใหมาเจาะเลอด TSH - ดแลและสงตอทารกแรกเกดพรอมมารดาทมภาวะผดปกตไดอยางปลอดภย เกบขอมล/ จานวนของการสงตอ/ Flow chart การสงตอ

2. การเกบขอมลวเคราะห วางแผน 2.1 เกบขอมลและวเคราะหไดแกอณหภมกายตา การเลยงลกดวยนมแม ตวเหลอง การตดเชอ

ทสะดอโรงเรยนพอแมTSH ขอมลการสงตอ 2.2 มการนาขอมลหรอตวชวดสาคญของหนวยงานมาใชเฝาระวงหรอวเคราะหเพอปรบปรง

พฒนางานวเคราะหสถานการณหาสาเหตและวางแผนปรบปรงแกไข (CQI) หรอแนวทางการปฏบต บนทกการประชมและนาเสนอตอกรรมการ MCH Boardระดบตางๆ

10  

หอผปวยทารกแรกเกดภาวะวกฤต (Neonatal Intensive Care Unit - NICU) 1. การดแลทารกใน NICU / หอผปวยทารกแรกเกด

1.1 การดแลอณหภมกาย 1) การบนทกอณหภมทารกแรกรบ วดอณหภมกายเมอมาถงหอผปวยถาอณหภมกายตากวา 36.5

องศาเซลเซยส ใหแกไขอยางถกตอง (อณหภมทารกอยในเกณฑ 37 + 0.2 องศาเซลเซยส) 2) ใหทารกนอนในตาแหนงทไมมกระแสลมจากลมธรรมชาต พดลม หรอเครองทาความเยนพดผาน 3) เมอทารกอยในตอบตองเปดสวทซ (power on) ใหตอบทางาน 4) สามารถควบคมอณหภมทารกแรกเกด 37 + 0.2 องศาเซลเซยส - เมอทารกใช skin servo control mode ปรบอณหภมครงละ 0.1 องศาเซลเซยส - เมอทารกใช air servo control mode ปรบอณหภมครงละ 0.2 องศาเซลเซยส

5) สามารถควบคมอณหภมหองใหอยท 26-28 องศาเซลเซยส - ถาทารกอยในตอบ อณหภมหอง 26 ถง 27 องศาเซลเซยส - ถาทารกอยใน crib อณหภมหอง 27 ถง 28 องศาเซลเซยส

1.2 การหายใจ 1) ตรวจสอบวธใหการดแลทารกทมภาวะหายใจลาบาก ไดแก - การจดทานอนใหอยในทาเปนกลาง (neutral position) - การทาสรระบาบดทรวงอกอยางถกตอง (chest physiotherapy) ในกรณ atelectasis เทานน

2) การดดนาคดหลง - เครองดดนาคดหลงมแรงดดไมเกน 750 มม. ปรอท - ปรบแรงดดได – 80 ถง – 100มม.ปรอท สาหรบทารก - ใช finger-tip connector ในการดดนาคดหลง - ไมหยอดนาเกลอนอรมลเขาทอลม

3) การดแลระดบความอมตวของออกซเจนในเลอด (SpO2) มเกณฑการเฝาระวงภาวะออกซเจนสงหรอตาเกนไป - มเครอง pulse oximeterเพยงพอโดยใช probe ของ Newborn เทานน - รกษา SpO2 อยระหวาง 90 -95% เมอทารกไดรบออกซเจน

4) การใช ambu bag - ขนาดของ ambu bag 250 cc ในทารกแรกเกด - แรงบบ ambu bag ทาใหหนาอกขยายเทาธรรมชาตรวมกบการใช pressure gauge

5) การใช ETT - เลอกขนาด ETT ทเหมาะสมกบขนาดตวทารก - ขนาดหลอดดดเสมหะทเหมาะสมกบขนาด ETT - ถาใช guide wire ตอง sterile

6) การใชเครองทาความชน (humidifier chamber ) - เปดสวทชใหเครองทางาน - ระดบนาใน humidifier chamber อยในระดบทกาหนด - ปรบอณหภม 37 องศาเซลเซยสเมอใส ETT และปรบอณหภม 32 - 34 องศาเซลเซยส เมอไมใส ETT

11  

1.3 การใหอาหารทารก 1) จดสถานทใหมารดานอนอยใน/ใกลหอผปวย 2) จานวนเตยงของมารดามเพยงพอ (จานวนเตยงมารดา: ทารก อยางนอย 1:2) 3) มารดามสวนรวมในการดแลทารกและการใหนมแม 4) ไมงดนม ยกเวน NEC, severe perinatal asphyxia, ปญหาทางศลยกรรม 5) บนทกจานวนทารกทไดรบนมแมอยางเดยว /นมแมและนมผสม 6) มแนวทางในการเพมนมทกวนอยางถกตอง

1.4 การปองกนการตดเชอ 1) สถานทและอปกรณ - ทารกแรกเกดตองไมอยปนกบผปวยเดกโตหรอผใหญ NICU ตองแยกจาก ICU ทวไป - หอผปวยทารกแรกเกดตองไมมลมจากภายนอกพดเขามาภายใน - มสถานทลางมอใน หอผปวยทารกแรกเกด สาหรบ บคลากรและ - ใชนายาฟอกมอ iodophore-iodine หรอ 4% chlorhexidinegluconate - ขวดนายาฟอกมอและกระดาษ/ผาเชดมอวางบนทสงทนากระเดนไมถง - มผาเชดมอทใชครงเดยวแลวไปทาความสะอาดใหม - อปกรณการแพทยทใชกบทารก เชน stethoscope, ปรอท ตองใชเฉพาะคน - ไมมหองนา ในหองทดแลผปวยทารกแรกเกด - ทารกสวมเสอของโรงพยาบาล

2) การปฏบต - มขอปฏบตเกยวกบการลางมอทถกตองในการปฏบตงาน - ชดทาความชนออกซเจนตองเปลยนขวดและเปลยนนาทกวนหรอเปนระบบปด - มการดแลผวหนงทารกทเหมาะสมเพอลดการตดเชอ ไดแกมการทาความสะอาดสะดอดวย

triple dye หรอ 1% povidine solution หรอ 1% chlorhexidine solution - ใหวคซนปองกนไวรสตบอกเสบบภายใน 12 ชวโมงหลงคลอด และวคซน BCG กอนจาหนายและมแนวทางการใหวคซนปองกนไวรสตบอกเสบบ และ BCG

1.5 การรกษาเฉพาะโรค 1) ตรวจสอบการรกษาภาวะตวเหลอง - ม guideline (AAP, 2004) - มเครองสองไฟ แสงสฟา แผนพลาสตกใส ไมแตก ไมขน หลอดไฟตดทกดวงไดมาตรฐานและมเพยงพอเมอตองการใช

2) จดใหทารกอยในสภาพแวดลอมเหมอนในครรภมารดา (นอนใน Nest) 3) มแนวทางการคดกรองทารก ROP และการสงตอ 4) มแนวทางการคดกรองทารก hearing

2. ขอมลและสถานการณ 2.1) มทะเบยนผปวย ระบวนจฉย (แรกรบ และ กอนจาหนาย) และภาวะแทรกซอน 2.2) มระบบการนดตดตามทารกทจาหนาย 2.3) เกบขอมล สถานการณ ตวชวดของหนวยงาน ไดแก ภาวะอณหภมกาย ตา/ สง, จานวน

ทารกทไดรบนมแม/ นมผสม 2.4) วเคราะหสถานการณ/ขอมล หาสาเหต และวางแผนปรบปรงแกไขปญหา /CQI/ นวตกรรม 2.5) มการนาเสนอขอมล/การแกไขปญหา ตอผบรหารโรงพยาบาล/ระดบจงหวด/ ระดบเขต

อยางนอยปละ 1 ครง

12  

คลนกสงเสรมสขภาพเดกด (WCC) 1. สถานท วสดอปกรณ และบคลากรผใหบรการเหมาะสม

1.1 สถานทใหบรการเหมาะสม 1) หองตรวจรางกาย/คดกรองสขภาพเดก - สถานทใหบรการจดเปนสดสวนและไมมกจกรรมอน - ขณะใหบรการไมมกจกรรมอนรบกวน - ปลอดภยสาหรบเดก (อบตเหตและการตดเชอในเดก)

2) มสถานทใหความรพอแม ผปกครอง ทจดเปนสดสวน - ขณะใหความรไมมกจกรรมอนรบกวน - ปลอดภยสาหรบเดก (อบตเหตและการตดเชอในเดก)

3) มมสงเสรมสขภาพเดก - มสถานทจดเปนสดสวน - ขณะใหบรการไมมกจกจกรรมอนรบกวน - สถานทปลอดภยสาหรบเดก - มบคลากร/จตอาสา/อสม.ใหคาแนะนาการใชประโยชนจากมม ฯ - มสอแนะนาการใชประโยชนจากมมฯ อยางครอบคลม

1.2 วสดและอปกรณ 1) จดหาวสด อปกรณ เพอสงเสรมพฒนาการเดก เชน ของเลน หนงสอนทาน หนงสอรปภาพ

เอกสาร แผนพบ - มจานวนพอเพยงกบจานวนเดกทรบบรการ - สภาพอปกรณสามารถใชงานได อยในสภาพด และมความปลอดภย - มหลากหลายชนดเหมาะสมตามกลมอาย - เปดโอกาสใหผรบบรการสามารถใชประโยชนจากอปกรณ เชนยมหนงสอ/สอเพอนาไปใช

2) มอปกรณประเมนการเจรญเตบโตและพฒนาการเดกปฐมวยในสภาพดพรอมใชงาน ครบถวน ไดตามมาตรฐาน - เครองชงนาหนก - ชดประเมนพฒนาการเดก - วดความยาว/สวนสง - วดรอบศรษะ

3) มแปรงสฟนและยาสฟนพรอมแจก มการแนะนาเรองการทาความสะอาดชองปากสาหรบเดก 1.3 สดสวนผใหบรการ : ผรบบรการ 1 : 10-15 มและผใหบรการควรมความรในเรองตางๆ ดงน (Key) - ความรในเรองการตรวจรางกายเดกเบองตน (ตรวจห/ตา) - ความรในเรองโภชนาการและการแกไขปญหาโภชนาการ - ความรในพฒนาการตามวย วธการคดกรองและการสงเสรมพฒนาการ - ความรในเรองการเฝาระวงการแพวคซนและวธการชวยเหลอ

2. การบรการในคลนกสขภาพเดกดในสถานบรการผรบบรการรบทราบ 2.1 กาหนดวนใหบรการใหเหมาะสม และประชาสมพนธใหผรบบรการรบทราบ

1) การใหบรการสาหรบ รพท. /รพศ. อยางนอย 1 ครง / สปดาห 2) การใหบรการสาหรบ รพช. อยางนอย 2 ครง / เดอน

13  

2.2 มการใหบรการตาง ๆ 1) ซกประวตเดกตงแตระยะตงครรภ ระยะคลอดและหลงคลอด 2) ตรวจรางกายเดก และตรวจทางหองปฏบตการ (การตรวจขอ2.2, 2.3, 2.4, 2.5 ใหเปน

ไปตามความสมครใจและความพรอมของหนวยบรการ) - ตรวจรางกายทวไป - ตรวจภาวะซด (Hct/Hb) ในเดกอาย 6 - 12 เดอน - ควรวดความดนโลหต (อาย 4 ป) - ควรตรวจการไดยน (อาย 4 ป) - ควรตรวจวดสายตา (อาย 4 ป)

3) การใหบรการโภชนาการในเดกทกคน - ประเมนการเจรญเตบโต ครบทง 3 เกณฑ (นาหนก/อาย,สวนสง./อาย,นาหนก./สวนสง.) วดรอบศรษะเดกและแปลผล ชงนาหนก วดสวนสง บนทกในสมดสขภาพแมและเดก - ประเมนพฤตกรรมการบรโภคอาหารเดกทกคน (ตามสมดบนทกสขภาพแมและเดก) - แจงและอธบายผลการประเมน ตามแนวทางสานกโภชนาการ - จายยานาเสรมธาตเหลกแกเดกอาย 6 เดอน - 5 ป ทกราย เดกอาย 6 เดอนถงตากวา 3 ปใหธาตเหลก3 ml/สปดาห) เดกอาย 3 - 5 ป ใหธาตเหลก 7ml/สปดาห) - ใหคาแนะนาทางโภชนาการตามภาวการณเจรญเตบโตตามแนวทางสานกโภชนาการ

4) การสงเสรมพฒนาการ - เฝาระวงและสงเสรมพฒนาการเดกทกรายตามชวงอายทมารบบรการ - คดกรองพฒนาการเดก อาย18, 30 เดอน โดย เจาหนาท - ใหการชวยเหลอเดกทมปญหาพฒนาการ ตาม Flow chart

5) การดแลสขภาพชองปากเดก - ประเมนความสะอาดของฟน - ฝกพอแม/ผเลยงดเดกแปรงฟน

6) เฝาระวง ตดตาม ดแลตอเนองเดกกลมเสยง - เดกนาหนกนอยกวาเกณฑ ผอม เตย อวน และกลมเสยง - เดกสงสยพฒนาการลาชา - LBW - เดกทมภาวะเสยงตอโรคธาลสซเมยชนดรนแรง - เดกทเกดจากแมตดเชอ HIV - Birth Asphyxia - TSH & PKU - ดาวนซนโดรม - เดกฟนไมสะอาด/ฟนมรอยขาวขน/ฟนผ - เดกทคลอดจากมารดาวยรน - เดกคลอดกอนกาหนด

14  

7) มการใหวคซนปองกนโรคตามวยและเฝาระวงภาวะแทรกซอน - ระบบการขนสงการเกบรกษาอณหภมตามคมอกรมควบคมโรค (ลกโซความเยน) - มบนทกการใหวคซนปองกนโรคตามวย - มแนวทางการตรวจสอบเลขทผลตวคซน - เตรยมความพรอมในการกชพ เมอมสภาวะจาเปน - เฝาระวงอาการขางเคยง/ภาวะแทรกซอน จากการไดรบวคซน - มมมหรอสถานท สาหรบสงเกตผดปกตอาการหลงไดรบวคซน อยางนอย 30 นาท สงเกตอาการ 30 นาทกอนกลบบาน ระบบตดตามนด เมอเดกไมมารบวคซดตามทกาหนด

3 มบรการเชงรก ในชมชน 3.1 การจดบรการเคลอนทหรอจดกจกรรมสงเสรมพฒนาการนอกสถานท หรอ จดบรการใน

กลมเปาหมายทเขาถงยาก 3.2 มการจดกจกรรมรณรงค /ประชาสมพนธการดาเนนงานเชงรกในชมชนเพอการแกไขปญหา

โภชนาการและพฒนาการเดก 3.3 มนวตกรรมแกไขปญหาโภชนาการและพฒนาการเดกในชมชน 3.4 มขอมลกลมเปาหมายเดกทมภาวะเสยง/ไมมาตามนด 3.5 มระบบการตดตามกลมเปาหมายโดยใชกลไกของ อสม.

4. มการสงตอขอมลสขภาพเดกใหศนยเดกเลก, โรงเรยนอนบาล 5. ขอมลและสถานการณอนามยแมและเดก

5.1 มแบบฟอรมการเกบขอมลจากรายงาน43 แฟม 5.1 มการเกบขอมล วเคราะหขอมลเพอดผลสาเรจของคลนกเดกดคณภาพไดแก - รอยละการไดรบการคดกรองพฒนาการเดกและการชง นน./วดสวนสง - รอยละเดกทมพฒนาการปกต และสงสยลาชา - รอยละเดกทมพฒนาการไมสมวยไดรบการดแลและสงตอตามขนตอน - รอยละเดกทไดรบวคซนครบตามชวงวยและการไดรบเฝาระวงภาวะแทรกซอนจากการแพวคซน - รอยละของเดกไดรบการตรวจฟนและเดกทมปญหาฟนผไดรบการสงตอทเหมาะสม

5.2 มการนาขอมลหรอตวชวดสาคญของหนวยงานมาใชเฝาระวงหรอวเคราะหเพอปรบปรงพฒนางาน - มการวางแผนเพอแกไขปรบปรง (CQI) ตามปญหาทพบอยางตอเนอง

15  

โรงเรยนพอแม (PS) การใหความรตามหลกสตรโรงเรยนพอแมท ANC & PP & WBC

1. มสถานทใหความร - ความเหมาะสมของสถานทใหความรโรงเรยนพอแม

2. มรปแบบการใหความรเปนแบบมสวนรวมใน 3 ขนตอนประกอบดวย - ขนนา - ขนสอน - ขนสรป

3. มอปกรณ สอการสอน/แผนการสอน 3.1 สาธตการจดโรงเรยนพอแม อยางนอย 1 คลนก 3.2 มแผนการสอนครบตามเรองทกาหนด อปกรณ สอการสอน/แผนการสอน ในเรองทสอน ดงน

ระยะตงครรภ 5 เรองไดแก - การใชสมดบนทกสขภาพ - อาหารของแมเพอลกรกในครรภ - ดแลตนเองและเฝาระวงภาวะแทรกซอน - นมแมรกแททแมให - ทนตสขภาพแมเพอลก

ระยะหลงคลอด 4 เรองไดแก - การปฏบตตวหลงคลอด - การอาบนาทารกการนวดสมผสทารก - การเลนและเลานทานการสงเสรมพฒนาการ - นมแม...แมทาได

คลนกเดกด 4 เรองไดแก - นมแมอยางยงยน - เรมอาหารตามวยลกรกอยางถกวธ - การสรางวนยใหลกรก - เตรยมลกนอยสโลกกวาง

4. มการประเมนผลหลงการเขารวมกจกรรมโรงเรยนพอแม - ทะเบยนร.ร.พอแม/ ประเมนความรหลงใหความร - สรปผลการทากจกรรมและการประเมนผลการสอนโรงเรยนพอแม - ภาพการดาเนนกจกรรมการสอนโรงเรยนพอแม

5. สาม และญาต มสวนรวม - ANC >50% - PP>75% - WBC>50%

6. ความรหญงตงครรภ

16  

ผนา (Lead) ผบรหาร

- ระดบ รพศ./รพท. ผอ.รพ. หรอผแทนระดบรองผอ. หรอผชวย ผอ. ถาเปน - ระดบ รพช. ผอ.หรอผแทน(แพทย) หวหนาพยาบาล หรอหวหนาเวชปฏบตครอบครว

หวหนางาน - ระดบ รพศ. รพท. สตแพทย กมารแพทย หน.ฝายการพยาบาล เวชสงคม,

- ระดบ รพช. หน.ฝายการพยาบาล หน.ฝายเวชปฏบตครอบครว 1. ผบรหารเกณฑการประเมน : ผบรหารตองผานเกณฑ 80% ของทงหมด

1) นโยบาย 1.1 มนโยบายในการดาเนนงานและมคณะกรรมการ /คณะทางานทมการจดระบบบรการทไดมาตรฐาน

คณภาพงานอนามยแมและเดก(มนโยบายงานอนามยแมและเดกครอบคลมในประเดนการพฒนาคณภาพบรการแมและเดกชมชนมสวนรวม และผลสมฤทธของงานเปนลายลกษณอกษร)

1.2 แจงนโยบายงานอนามยแมและเดกใหบคลากรในหนวยงานทราบโดยวธใดวธหนง 1.3 มคาสงแตงตงคณะกรรมการฯ /คณะทางานเพอพฒนางานตามเปาหมายงานอนามยแมและเดก 1.4 มการกาหนดนโยบายงานอนามยแมและเดก ใน DHS 1.5 มการถายทอดแนวทางสการปฏบต มแผนการประชม รปภาพ กจกรรม และสรป 1.6 มกลไกการขบเคลอนงาน MCH โดย MCH Board 1.7 มการบรณาการงานอนามยแมและเดก ใน DHS มแผนการดาเนนงานอนามยแมและเดก 1.8 ไมมโปสเตอรหรอสงอนๆทสนบสนนการใชอาหารทดแทนนมแม 1.9 มการจดระบบบรการคณภาพแผนก คลนกฝากครรภหองคลอดหลงคลอดหอผปวยทารกแรก

เกดภาวะวกฤตคลนกสงเสรมสขภาพเดกด - ม Flow chart บรการของแผนกตางๆขางตน - ม CPG/ขนตอน/แนวทางการบรการแตละแผนกและการนามาใช

1.10 มระบบเครอขายในการดแล กากบตดตามมารดาและทารกการดแลหญงตงครรภ หลงคลอดการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแมพฒนาการเดกจากโรงพยาบาลPCU, รพ.สต., อสม. - มทะเบยน refer/สรปการตดตาม /การวเคราะหขอมลการสงตอ - มแนวทางแกปญหาและมการสงตอระหวางโรงพยาบาลกบโรงพยาบาลในทกระดบ/

PCU รพ.สต. และอสม. 1.11 จดใหมสถานทสาหรบใหนมแมทเหมาะสม - มหองหรอมมใหนมแม - สามารถเขาถงไดงาย

1.12 มการกากบ ตดตาม การดาเนนงานเชนการสงเสรมการเลยงลกดวยนมแม Milk code การควบคมปองกนโรค การสงเสรมการเจรญเตบโต

2) การพฒนาศกยภาพบคลากร 2.1 มการพฒนาศกยภาพบคลากรเพอการปรบปรงคณภาพบรการงานอนามยแมและเดก

โรงพยาบาลตองมแผนพฒนาบคคล รปภาพ กจกรรม และรายงานผลการสรปการอบรมแผนและหลกสตรระดบตางๆโดยเจาหนาทตองผานการอบรมรอยละ 80 หรออยางนอยตองมการอบรมเรอง

17  

- การเลยงลกดวยนมแม 20 ชวโมง - การอบรมและการซอมชวยฟนคนชพทงมารดาและทารก (อยางนอยปละ 1 ครง)

2.2 มการจดสรรงบประมาณเพอดาเนนงานพฒนาอนามยแมและเดกทชดเจน 2.3 สรางทมทปรกษางานอนามยแมและเดกของโรงพยาบาล (อาจไมจาเปนเปนทม แตมบคคล

ใหการปรกษาแตละกลมงาน)เชน - ทมวชาการหรอทมแกไขปญหาแมและเดก - ทมเจรจาไกลเกลย (เปนทมใหคาปรกษา teenage prenancy, unwanted pregnancy,

HIV ทมไกลเกลย) 3) ขอมลและสถานการณอนามยแมและเดก

3.1 เกบขอมลและประชมเพอวเคราะหสถานการณเกยวกบงานอนามยแมและเดกของโรงพยาบาลมแบบฟอรมการเกบขอมล (ก1, ก2) และหรออนๆ เชนรายงานเฉพาะกจฯรายงานสถานการณอนามยแมและเดก

3.2 วเคราะหสถานการณหาสาเหต วางแผนปรบปรงแกไขปญหาและนาเสนอตอคณะกรรมการบรหารโรงพยาบาล/ระดบจงหวด ระดบเขต อยางนอยปละ 2 ครง

2 มขอมลผลลพธ เพอการพฒนา เชน - รายงานสถานการณงานอนามยแมและเดกของโรงพยาบาลพรอมทงปจจยแหงความสาเรจ สาเหตของปญหาแผนในการแกไขปญหาและแนวทางในการพฒนาระบบการใหบรการโดยมการเปรยบเทยบขอมลยอนหลงวามแนวโนมลดลงหรอไม - ANC กอน 12 สปดาหปกอนหนา 1ป และ ปปจจบน - ความครอบคลมของการใหวคซนหญงตงครรภและกลมปฐมวย - Birth Asphyxia 25:1000 LB หรอลดลงรอยละ 2.5 / ป (ทารกแรกเกดขาดออกซเจนไมเกน

25:1,000การเกดมชพ/ลดลง 2.5:ป) - Low Birth Weight ไมมากกวารอยละ 7 หรอลดลงรอยละ 0.5 / ป(ทารกแรกเกดมนาหนกนอยกวา 2,500 กรมรอยละ 7 หรอลดลงรอยละ0.5 ตอป (จากฐานขอมลปทผานมา) - เดก 0-5 ป มสวนสงระดบดและรปรางสมสวน ไมนอยกวารอยละ 70 - Exclusive Breast Feeding ( 6 เดอนไมนอยกวารอยละ 60 หรอเพมขนรอยละ 2.5 / ป)อตราเดกอาย 0- 6 เดอน เลยงลกดวยนมแมอยางเดยว 6 เดอนรอยละ 50 (under 6 mo) หรอเพมขนรอยละ 2.5 ตอป (จากฐานขอมลปทผานมา) - อตรามารดาตาย - มการจายยาเมดไอโอดน โฟเลต และธาตเหลก ในหญงตงครรภ - มการจายยานาเสรมธาตเหลกสาหรบเดก 6 เดอน - 5 ป - เดก0-2 ปและ3-5ปมพฒนาการสมวยไมนอยกวารอยละ 85(เครองมอทกรมวชาการรบรอง)

18  

ชมรมจตอาสาแมและเดก (club) 1. โรงพยาบาลมชมรมจตอาสาแมและเดก อยางนอย 1 ชมรม

1.1 กอตงมาไมตากวา 6 เดอน 1.2 สมาชกชมรมฯประกอบดวยหญงตงครรภ/แมหลงคลอด/ปยา/พอแมเดก/ผสงอาย/อนๆ 1.3 สมาชกชมรมทราบบทบาทหนาท

2. โรงพยาบาลใหการสนบสนนชมรมสายใยรกแหงครอบครว 2.1 มการอบรมพฒนาสมาชกชมรม (อยางนอยปละ 1ครง) 2.2 มการสนบสนนกจกรรมของชมรมทเกยวของกบงานอนามยแมและเดก

3. สมาชกชมรมมการพบปะ /แลกเปลยนเรยนร /สอสารกน 3.1 มแผนและกจกรรมการดาเนนงานอนามยแมและเดก 3.2 มการพบปะระหวางสมาชกอยางนอย 1 ครง ตอ 3 เดอน

4. แกนนา/สมาชกชมรมสายใยรกแหงครอบครวมการดาเนนงาน 4.1 คนหาหญงตงครรภ (ทะเบยนหญงตงครรภหญงหลงคลอด) 4.2 ตดตามเยยมบานหลงคลอด(แมและลก: บนทกเยยมตดตาม) 4.3 มความร ทกษะ และสามารถดแลแมและเดกเบองตนได 4.4 มกจกรรมสงเสรมพฒนาการ โภชนาการ เดกปฐมวย

5. มการเชอมโยงขอมลกบสถานการณแมและเดกระหวางโรงพยาบาลกบชมรมสายใยรกแหงครอบครว 5.1 โรงพยาบาลคนขอมลแมและเดกแกชมรม 5.2 ชมรมเชอมโยงขอมลกลบสโรงพยาบาล

19  

บนได 10 ขนเพอความสาเรจในการเลยงลกดวยนมแม (Ten steps to successful breast feeding)

การสนบสนนใหแมเลยงลกดวยนมแมสาเรจ เปนภารกจทบคลากรทางการแพทยมบทบาทสาคญ

โดยไดมการจดทาบนได 10 ขนสความสาเรจในการเลยงลกดวยนมแมดงน

บนไดขนท 1 มนโยบายการเลยงลกดวยนมแมเปนลายลกษณอกษรทสอสารกบบคคลากรทางการแพทยและ สาธารณสขทกคนไดเปนประจา

บนไดขนท 2 ฝกอบรมบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขทกคนใหมทกษะทจะนานโยบายนไปปฏบต บนไดขนท 3 ชแจงใหหญงตงครรภทกคนทราบถงประโยชนและวธการเลยงลกดวยนมแม บนไดขนท 4 ชวยแมเรมใหลกดดนมภายในครงชวโมงแรกหลงคลอด บนไดขนท 5 สอนใหแมรวธเลยงลกดวยนมแมและวธทาใหนานมคงมปรมาณพอเพยงแมวาจะตองแยกจากลก บนไดขนท 6 อยาใหนมผสมนาหรออาหารอนแกเดกแรกคลอดนอกจากนมแมเวนแตจะมขอบงชทางการแพทย บนไดขนท 7 ใหแมและลกอยในหองเดยวกนตลอด 24 ชวโมง บนไดขนท 8 สนบสนนใหลกไดดมนมแมตามตองการ บนไดขนท 9 อยาใหลกดดหวนมยางและหวนมปลอม บนไดขนท 10 สงเสรมใหมการจดตงกลมสนบสนนการเลยงลกดวยนมแมและสงแมไปตดตอกลมดง กลาวเมอ

ออกจากโรงพยาบาล บนไดขนท 11 ไมจาหนายจายแจก นมผง ขวดนมและหวนมปลอม