รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบ

สมรรถนะการแขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ”

(31 มกราคม 2557 – 30 มกราคม 2558)

โดย นายวนย เมฆด า และคณะ

มกราคม 2558

รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบ

สมรรถนะการแขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ”

คณะผวจย

1. นายวนย เมฆด า

2. นายสกจ มาลยรงสกล

3.ผศ.ดร.รวมจตร นกเขา

4. นายเอกชย ยทธชยวรกล

5.นายสมชาย สวางจตร

6. น.ส.ดวงรตน ชสระค

7. น.ส.ผกาวรรณ วนต

โครงการ ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการ

สหกรณและการคาทเปนธรรม ระยะท 7

สนบสนนโดย ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

ค ำน ำ

จากชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 6 ทผานมาไดมขอเสนอเชงนโยบายใหขยายผลการจดตงและด าเนนงาน “ธรกจฐานสงคม”

เพอเปนเครองมอภาครฐในการใชแกปญหาเศรษฐกจ-สงคม บนหลกการพงพารวมมอกนและเพอ

สนบสนนการพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ ”

โดยเฉพาะอยางยงเจาหนาทรฐ และเพอพฒนาระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรทสามารถ

ยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. ส าหรบบทบาทใหมในฐานะผน าการเปลยนแปลงทท าหนาท

ใหการสนบสนนสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรและสรางสรรคธรกจภายใตโซอปทานของกลมส

การยกระดบอาชพและการด าเนนชวตของเกษตรกรทเปนเปาหมาย ส.ป.ก.

(ราง) รายงานวจยฉบบสมบรณฉบบน เปนรายงานผลการด าเนนงานโครงการวจย

“การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ”ภายใตชด

โครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรมระยะท 7 ซงด าเนนการ

ในชวงเดอนมกราคม 2557 – มกราคม 2558 เพอเสนอตอส านกงานกองทนสนบสนนการวจย

(สกว.)

เนอหาสาระของรายงานวจยฉบบน ประกอบดวย บทสรปผบรหาร รายละเอยด

วธการวจยผลการทบทวนวรรณกรรม ผลการด าเนนงานวจย สรปผลการวจยและขอเสนอแนะเชง

นโยบายและสาธารณะ จงหวงเปนอยางยงวาการด าเนนการวจยดงกลาว จะเปนไปตามความ

คาดหวงของส านกงานกองทนสนบสนนการวจย ในการใชเปนแนวทางแกองคกรเพอพฒนาระบบ

สนบสนนและสงเสรมการเรยนรทสามารถยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ของรฐตอไปและหากม

ขอเสนอแนะเพอการปรบปรงรายงานการวจย คณะวจยยนดนอมรบและขอขอบคณมา ณ โอกาสน

คณะนกวจย

มกราคม 2558

บทสรปผบรหาร

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.)เปนหนวยงานในสงกดกระทรวง

เกษตรและสหกรณ มภารกจหลกในการจดทดนท ากนและทอยอาศยใหเกษตรกร รวมทงการพฒนา

ความรและขดความสามารถเกษตรกร ปจจบนจดทดนใหกบเกษตรกรไปแลวกวา 2.4 ลานราย เนอท

กวา 34 ลานไร ปญหาทผานมาคอผ ทไดรบจดสรรทดนท ากน จ านวนมากทไมไดใชทดนใหเกดประโยชน

อยางเตมประสทธภาพและท าการเกษตรแลวขาดทน ท าใหเกษตรกรขาดความมนใจในอาชพเกษตร ซง

ปญหาดงกลาวผมบทบาทส าคญในการสงเสรมและพฒนาองคความรเพอน าไปสการรวมมอในการ

เขาใจปญหา คอ เจาหนาทของรฐและหากเจาหนาทภาครฐดงกลาว ไดรบการพฒนาขดความสามารถ

เพอจดการภารกจสเปาหมายอยางเปนองครวมสอดคลองกบบรบททหลากหลาย สามารถสรางทมงาน

เชยวชาญการจดการสนบสนนสงเสรมภารกจตามนโยบาย ยอมลดโอกาสการละทงทดนท ากนและ

สรางความเชอมนในการท าหนาทได

จากผลการวจยของชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาท

เปนธรรมระยะท 6 ทผานมาไดมขอเสนอเชงนโยบายใหขยายผลการจดตงและด าเนนงาน “ธรกจฐาน

สงคม”เพอเปนเครองมอภาครฐในการใชแกปญหาเศรษฐกจ-สงคม บนหลกการพงพารวมมอกนและ

เพอสนบสนนการพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ ”

โดยเฉพาะอยางยงเจาหนาทรฐ ตองมความร ความเขาใจ มทกษะในการสงเสรมการรวมกล มและ

สรางความเขมแขงขององคกร อกทงมวสยทศนในการพฒนาภาคการเกษตร ดวยการปรบเปลยน

บทบาทการสงเสรมรปแบบใหม ทเออตอการมสวนรวมของภาคประชาชนอยางเทาเทยม และเพอ

พฒนาระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรทสามารถยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. ส าหรบ

บทบาทใหมในฐานะผน าการเปลยนแปลงทท าหนาทใหการสนบสนนสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกร

และสรางสรรคธรกจภายใตโซอปทานของกลมสการยกระดบอาชพและการด าเนนชวตของเกษตรกรท

เปนเปาหมายส.ป.ก. และสถาบนวชาการดานสหกรณมหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยการสนบสนนของ

ส านกงานกองทนสนบสนนงานวจย จงรวมกนศกษาวจยระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรยกระดบ

สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. สรางผน าการเปลยนแปลงทผานการฝกอบรมภายใตการเรยนร smart

officer ทมสมรรถนะและมความพรอมในการขบเคลอนยทธศาสตรตอไป

การด าเนนงานวจยใชตวแบบหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรม

เกษตรกรสการพฒนาทยงยน(Smart officer) ซงจากการจดประชมเชงปฎบตการเพอก าหนดสมรรถนะ

ของเจาหนาท ส.ป.ก. โดยระดมความคดเหน แลกเปลยนขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ ไดสมรรถนะ

ดงน

1. ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนมจตส านกรกองคกร

และงานในภารกจ เขาใจบทบาทและความส าคญของเกษตรกร

2. ความสามารถในการยกระดบขดความสามารถในการประกอบอาชพท

กอใหเกดสมดลในการด าเนนชวตแกเกษตรกร

3. ความสามารถดานการจดการเชงกลยทธในสถาบนเกษตรกร

4. ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

การพฒนาหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการ

พฒนาท ยงยน ไดก าหนดหลกสตรตามสมรรถนะทง 4 ขอ ตามขนตอน การพฒนาและปรบปรง

หลกสตร 6 ขนตอน ประกอบดวย

ก าหนดหนวยการเรยน 6 หนวยการเรยน ระยะเวลา 92 ชวโมง ประกอบดวย

หนวยเรยนท 1: การเตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลง ของ ส.ป.ก. Smart officer

หนวยเรยนท 2: ความสามารถในการสงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการพฒนาท

ยงยน

หนวยเรยนท 3: ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขง

หนวยเรยนท 4: มทกษะการจดการโซอปทานของกลมและเชอมโยงเครอขายในแนวทางการคาเปน

ธรรม

หนวยเรยนท 5: ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร (การลดตนทนในการ

ปลกขาว การสรางโรงเรอนราคาประหยด การสงเสรมการใชเครองหยอดเมลด รวมถงการสรางแบรนด

การท า Farmer shop/Famer market)

หนวยเรยนท 6 : การด าเนนการโครงการภายใตค าแนะน าของทมทปรกษา

ทงน เพอ มงเปลยนแปลงเจาหนาท ส.ป.ก . ให เปนน กสงเส รมและพฒนาท มข ด

ความสามารถในทกษะ 3 มต ไดแก ทศนคต วธคด และความร ในการจดการภารกจสเปาหมายอยาง

เปนองครวม ทสอดคลองกบบรบททหลากหลาย ทงนเพอลดโอกาสการละทงทดนท ากนและสรางความ

การวเคราะหขอมลพนฐาน

การก าหนดจดมงหมาย(สมรรถนะ)

ก าหนดเนอหาและการเรยนร

การก าหนดมาตรการวดและการประเมนผล

การน าหลกสตรไปใช

การประเมนผลการใชหลกสตรการปรบปรงแกไข

เชอมนในอาชพเกษตรบนหลกการพงพาและรวมมอกนในแนวทางธรกจฐานสงคมโดยกลมเปาหมายเปน

เจาหนาท ส.ป.ก. จงหวดจ านวน 18 ราย ประกอบดวย

ภาคเหนอ จงหวดพจตร และสโขทย

ภาคกลาง จงหวดฉะเชงเทรา พระนครศรอยธยา ประจวบค รขนธ ระยอง ราชบ ร

ลพบร และอทยธาน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จงหวดขอนแกน ชยภม นครราชสมา บรรมย มหาสารคราม

ยโสธร สกลนคร หนองคาย และอดรธาน

ภาคใต จงหวดตรง นครศรธรรมราช และสงขลา

โดยผลการประเมนอยในระดบท น าพอ ใจ มการปรบเปลยน ทศนคต วธ คด และ

พฤตกรรมทสอดคลองกบเปาหมายและบรบททหลากหลาย เกดโครงการทตอเนอง 18 โครงการ ในพนท

เขตปฏรปทดน 18 จงหวดซงจากภาพรวมของขอเสนอโครงการ PBL สามารถวเคราะหความมงหมาย

กระบวนการและผลทคาดวาจะไดรบดงน

1. เปนการสรางโอกาสและทางเลอกในอาชพ เกษตรกรทเหมาะสมกบบรบทและ

ศกยภาพของพนท

2. เปนการตอยอดและสรางความเขมแขงใหเกษตรกร กลมเกษตรกรในพนทใหเกด

รายได และลดตนทนการผลต

3. เปนการแกไขปญหาของเกษตรกรทประสบอย โดยใชขอมล ความรและทรพยากรท

มอยมาสนบสนนการจดการดานการผลต การตลาดและคณภาพของผลตภณฑราย

พช

4. เปนการปรบเปลยนกระบวนการผลตสเกษตรปลอดสารและเกษตรอนทรย

จากกระบวนการพฒนาหลกสตรระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบ

สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. คณะวจยในฐานะหนวยงานใน ส.ป.ก. ยงไดน าแนวคดและหลกการไป

ขยายผลหลกสตรผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกร (เกษตรกรวนสข) ซงพฒนาแนวคดมาขยายผล

และทดลองจดการเรยนรแกผทมงานท าและสนใจภาคการเกษตรไดเขามาเรยนรในชวงวนหยดเสาร-

อาทตย ซ งด าเนนการไปแลว 1 รน การถายโอนชดความ ร Farmers shop ในพน ทศนยปฏบตการ

โครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม จงหวดชมพร เกดขยายผลตนแบบหลกสตรการพฒนาผน า

การเปลยนแปลงภาคการเกษตรในพนทเขตปฏรปทดน

ขอเสนอเชงนโยบาย จงเหนควรสนบสนนใหเจาหนาทของ ส.ป.ก. ใชงานวจย ภายใต

กรอบ Project base leaning (PBL) เปนเครองมอในการปฏบตงานเพอสรางความเขมแขงและความยงยน

ใหกบเกษตรกรในพนท โดยใชขอมล ความร เทคโนโลย และทรพยากรทมอยในการว เคราะหศกยภาพ

และเสนอโครงการวจยและพฒนาเชงพนท ในลกษณะงานวจยในงานประจ า (Routine to research: R2R)

การด าเนนงานระยะตอไปควรมการตดตาม หนนเสรมกระบวนการ ประเมนผลการ

ด าเนนงานของโครงการ PBL ทง 16 โครงการ ทผานการพจารณาจากผทรงคณวฒและไดรบการอนมต

งบประมาณจาก ส.ป.ก. การประเมนผลกระทบเชงสงคม เพอสรางความยงยนในพนท การถอดบทเรยน

กระบวนการสนบสนน กระบวนการด าเนนงานและผลการด าเนนโครงการ PBL จากผลการปฏบต

โครงการ PBL การขยายผลการด าเนนงานจากพนทตนแบบ 16 พนท ส พนทอน การขยายผลจาก

หนวยงานภาครฐ (ส.ป.ก.) สหนวยงานอนทเกยวของในการน างานวจยน าการพฒนา

*********************************

สารบญ

หนา

ค าน า

บทสรปผบรหาร (I)

สารบญ (II)

สารบญตาราง (III)

สารบญรปภาพ (IV)

บทท 1 บทน า 1

ความเปนมาและความส าคญ 1

ค าถามวจย 2

วตถประสงค 2

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 2

ขอบเขตการวจย 3

กรอบแนวคดการวจย 3

ขนตอน/กระบวนการวจย 4

ขนตอนการด าเนนงาน 4

นยามศพทเชงปฏบตการ 7

บทท 2 การทบทวนวรรณกรรม 8

หลกสตรและการพฒนาหลกสตร 8

การเรยนร: การจดการเรยนรแบบ Project-Based Learning (PBL) และ Action Learning 14

ส.ป.ก.และโครงการความรวมมอ 18

Smart Farmer และ Smart Officer 26

บทท 3 ผลการด าเนนงานวจย 30

เปาหมายของโครงการวจย 30

สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. 35

กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตร 37

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน 38

การจดการเรยนรกบกลมเปาหมาย 49

รายชอโครงการ PBL รายบคคล 54

II

สารบญ

หนา

บทท 4 ขอคนพบจากการวจย 56

กระบวนการพฒนาหลกสตรเพอยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. 56

ประมวล Project-Based Learning ของเจาหนาท ส.ป.ก. 58

บทท 5 สรปผลการวจยและขอเสนอแนะเชงนโยบาย/การวจยในระยะตอไป 61

การพฒนาระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. 61

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 63

การวจยในระยะตอไป 63

เอกสารอางอง 64

ภาคผนวก 65

• ภาคผนวกท 1: รายงานการประชม 66

• ภาคผนวกท 2: ภาพกจกรรม 148

• ภาคผนวกท 3: ตนแบบโครงการ Project-Based Learning 157

• ภาคผนวกท 4: การจดการเรยนร หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม 235

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1.1 แผนกจกรรม 5

ตารางท 1.2 แผนการด าเนนงานและผลทคาดวาจะไดรบ 6

ตารางท 2.1 การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบกรอบแนวคดการพฒนาหลกสตร 9

ตารางท 2.2 บทบาทความรวมมอภายใตความรวมมอของ สกว. ส.ป.ก. และ สอศ. 19

ตารางท 2.3 การขยายความรวมมอกบสถาบนการศกษา 20

ตารางท 3.1 หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

(Smart Officer)

38

ตารางท 3.2 ก าหนดการจดฝกอบรม 49

ตารางท 3.3 ตนแบบโครง Project-Based Learning รายบคคล 54

III

สารบญภาพ

หนา

ภาพท 1.1 กรอบแนวคดการวจย 3

ภาพท 1.2 ขนตอนการด าเนนงาน 4

ภาพท 2.1 กรอบแนวคดความเชอมโยงระหวางกจกรรมการประกอบอาชพและการด าเนนชวตของ

เกษตรกร

12

ภาพท 2.2 บทบาทและภารกจของ ส.ป.ก. 27

ภาพท 2.3 สรปขอมลการจดทดนของ ส.ป.ก. รายภาค 27

ภาพท 3.1 เจาหนาท ส.ป.ก. ผเขารวมโครงการ 31

ภาพท 3.2 การสมมนาเชงวชาการกรอบยทธศาสตรและพฒนาหลกสตรการพฒนาผน าการ

เปลยนแปลง

การสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

36

ภาพท 3.3 กระบวนการพฒนาระบบสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะ Smart Officers 37

ภาพท 3.4 กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตร 37

ภาพท 3.5 กจกรรมการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลง

การสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

51

IV

บทท 1

บทน ำ

ควำมเปนมำและควำมส ำคญ ส ำนกงำนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เปนหนวยงำนในสงกดกระทรวงเกษตร

และสหกรณ มภำรกจในกำรจดทดนและทอยอำศยใหเกษตรกร คมครองทดนเพอเกษตรกรรม

ฟนฟสภำพแวดลอม รวมทงกำรพฒนำควำมรและขดควำมสำมำรถเกษตรกร เรงรดพฒนำธรกจ

กำรเกษตรโดยกำรพฒนำสถำบนเกษตรกร ปจจบน ส.ป.ก. จดทดนใหกบเกษตรกรไปแลวกวำ 2.4

ลำนรำย เนอทกวำ 34 ลำนไร ผทไดรบจดสรรทดนท ำกนสวนใหญยงใชทดนไมเกดประโยชนอยำง

เตมประสทธภำพหรอท ำกำรเกษตรแลวขำดทน ท ำใหเกษตรกรขำดควำมมนใจในอำชพเกษตร ทงน

สวนหนง เปนผลมำจำกกำรทผ ทไดรบจดสรรทดนท ำก นเหล ำนนขำดควำม รและทกษะทำง

เกษตรกรรม ขำดกำรจดกำรอยำงเปนระบบและไมรเทำทนตอกำรเปล ยนแปลง ท ำใหขำดกำร

ปรบตวอยำงทนเหตกำรณและยงขำดกำรสงเสรมกำรจดกำรควำมรทเหมำะสมจำกหนวยงำนรฐ

ดงนหำกเกษตรกรและเจำหนำทไดรบกำรพฒนำขดควำมสำมำรถในทกษะ 3 มต ไดแก ทศนคต วธ

คด และควำมร เพอจดกำรภำรกจสเปำหมำยอยำงเปนองครวมสอดคลองกบบรบททหลำกหลำย

สำมำรถสรำงทมงำนเชยวชำญกำรจดกำรสนบสนนสงเสรมภำรกจตำมนโยบำย ยกระดบและขยำย

ผลกำรด ำเนนงำนโดยกำรรวมมอจดกำรเรยนรของเกษตรกรและเจำหนำท ( Smart Farmer; Smart

Officer ) ยอมลดโอกำสกำรละทงทดนท ำกนและสรำงควำมเชอมนในอำชพเกษตรได

จำกผลกำรวจยของชดโครงกำรวจยกำรขบเคลอนกำรพฒนำกำรสหกรณและกำรคำทเปน

ธรรม ระยะท 6 ซงไดมขอเสนอเชงนโยบำยใหขยำยผลกำรจดตงและด ำเนนงำน “ธรกจฐำนสงคม”

เพอเปนเครองมอของภำคเกษตรกรและภำครฐในกำรใชแกปญหำเศรษฐกจ-สงคม บนหลกกำร

พงพำและรวมมอกนตำมนยำมควำมหมำยของ “ธรกจฐำนสงคม”(5 ประกำร) ประกอบดวย 1.

ธรกจทด ำเนนกำรบนหลกกำรพงพำและรวมมอกนของภำค 2. มกรอบกำรท ำงำนอยำงมแบบแผน

เพอกำรบรรลเปำหมำยรวม 3.มกำรน ำนวตกรรมดำนกำรบรหำรจดกำรมำใชในธรกจ 4.ด ำเนน

ธรกจภำยใตกลไกกำรตลำดเพอกำรบรรลเปำหมำยทงเศรษฐกจและสงคมและ 5. มงพฒนำสระบบ

กำรคำทเปนธรรม ทจะชวยลดขอจ ำกดและเปดโอกำสกำรเชอมโยงธรกจชมชนสสำกลและสำมำรถ

ปรบตวเขำกบปจจยสภำพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลำ

เพอสนบสนนนโยบำยดงกลำว จ ำเปนทผเกยวของโดยเฉพำะอยำงยงเจำหนำทรฐ ตองม

ควำมร ควำมเขำใจ มทกษะในกำรสงเสรมกำรรวมกลมและสรำงควำมเขมแขงขององคกร อกทง

มวสยทศนในกำรพฒนำภำคกำรเกษตร ดวยกำรปรบเปลยนบทบำทกำรสงเสรมรปแบบใหม

2

ตลอดจนกำรปรบปรงแกไขเชงนโยบำยและโครงกำรสรำงพนฐำนทเออตอกำรมสวนร วมของภำค

ประชำชนอยำงเทำเทยมมำกกวำกำรสงกำรจำกนโยบำยเบองบน ดงนนกำรพฒนำ Smart Office

ในทนจงเพอประโยชนตอเจำหนำทรฐหรอผน ำองคกร น ำไปใชในกำรสงเสรมกำรรวมกลมและสรำง

ควำมเขมแขงขององคกร เพอเปนกลไกในกำรแกปญหำกำรประกอบอำชพและกำรด ำเนน

ชวตอยำงมควำมสข นบเปนประเดนยทธศำสตรส ำคญของรฐบำลทกประเทศ โดยเจำหนำทรฐยอม

มบทบำทส ำคญตอกำรสำนตอนโยบำย สกำรปฏบตเพอบรรลเปำหมำยเชงยทธศำสตรดงกลำว

ในกำรถำยโอนควำมรในกำรยกระดบควำมสำมำรถของเจำหนำท ส.ป.ก. : Smart Officer

จงมงเนนน ำชดควำมรตำมกรอบกำรพฒนำระบบคณคำและกำรคำทเปนธรรม (VN&F Platform) ไป

พฒนำตวแบบธรกจชมชน โดยกำรบรหำรจดกำรอปทำนมำใชในธรกจเพอกำรยกระดบสมรรถนะ

ของธรกจ เพมขดควำมสำมำรถของเกษตรกรสกำรท ำเกษตรทด แสดงใหเหนทศทำงในกำร

ขบเคลอนซงจะน ำไปสคณคำใน 4 ประกำร ไดแก กำรเกษตรยงยนและกำรสรำงควำมมนคงทำง

อำหำร ระบบกำรคำทเปนธรรมและสรำงสรรคสนคำไทยสสำกล โครงสรำงพนฐำนและระบบ

สนบสนนกำรพฒนำ คนในสงคมใสใจในสขภำวะ สงแวดลอมและสงคมคณภำพมคณธรรม

ค ำถำมวจย

ตวแบบและแนวปฏ บต ทด ส ำหรบระบบสนบสนนและส งเส รมกำรเรยนร เพอยกระดบ

สมรรถนะของเจำหนำทภำยใตกลไกหนวยงำนรฐ ควรมองคประกอบอยำงไร จงจะชวยเสรมพลงซง

กนและกนในกำรสรำงสมรรถนะแกเจำหนำทในกำรมสวนรวมขบเคลอนยทธศำสตรประเทศ

วตถประสงค

เพอพฒนำระบบสนบสนนและสงเสรมกำรเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะของเจำหนำท ส.

ป.ก. ส ำหรบบทบำทใหมในฐำนะผน ำกำรเปลยนแปลงทท ำหนำทใหกำรสนบสนนสงเสรมกำร

รวมกลมของเกษตรกรและสรำงสรรคธรกจภำยใตโซอปทำนของกลม เพอน ำไปสกำรยกระดบ

อำชพและกำรด ำเนนชวตของเกษตรกรทเปนเปำหมำย

ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1. ขอเสนอเชงนโยบำยและแนวปฏบตเพอลดชองวำงตำมยทธศำสตรประเทศในสวนท

เกยวของกบกำรยกระดบสมรรถนะกำรแขงขนกำรลดและกำรปรบเปลยนสกำรผลตท

เปนมตรกบสงแวดลอม

3

2. ตวแบบและแนวปฏบต ทดตลอดจนขอเสนอเชงนโยบำยส ำหรบพฒนำกลไกและระบบ

สงเสรม สนบสนนกำรจดกำรเรยนรสเกษตรกร

3. ได ผ น ำกำรเปล ยนแปลงทผ ำนกำรฝกอบรมภำยใตกำรเรยน ร smart officer ท ม

สมรรถนะและมควำมพรอมในกำรขบเคลอนยทธศำสตรประเทศ

ขอบเขตกำรวจย

เจำหนำทส ำนกงำนกำรปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ระดบ ปฏบตกำร- ช ำนำญกำร ทง

สวนกลำงและสวนภมภำค

กรอบแนวคดกำรวจย

กรอบแนวคดกำรพฒนำระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะกำรแขงขนผำนกลไก

หนวยงำนรฐ โดยกำรใชกลธรกจฐำนสงคมในกำรลดชองวำงเชงนโยบำยและกำรปฏ บตสกำรบรรล

เปำหมำยกำรพฒนำประเทศแกเจำหนำทของรฐเพอสรำงผน ำกำรเปลยนแปลงในกำรสงเสรม

เกษตรกรสกำรพฒนำทยงยน สำมำรถยกระดบขดควำมสำมำรถของเกษตรกรในกำรประกอบ

อำชพทกอใหเกดสมดลในกำรด ำเนนชวต มควำมสำมำรถดำนกำรจดกำรเชงกลยทธในสถำ บน

เกษตรกรมควำมสำมำรถในกำรสงเสรมกำรสรำงมลคำเพมสนคำเกษตร สรำงตนแบบกำรจดกำร

ธรกจฐำนสงคมในพนทเขตปฏรปท (PBL)

• • • •

GAPS

(Life Long Learning)

ภำพท 1.1 กรอบแนวคดกำรวจย

4

ขนตอน/กระบวนกำรวจย ในกำรถำยโอนควำมรในกำรยกระดบควำมสำมำรถของเจำหนำท ส.ป.ก. : Smart Officer

มงเนนน ำชดควำมรตำมกรอบกำรพฒนำระบบคณคำและกำรคำทเปนธรรม (VN&F Platform) ไป

พฒนำตวแบบธรกจชมชน โดยกำรบรหำรจดกำรอปทำนมำใชในธรกจเพอกำรยกระดบสมรรถนะ

ของธรกจ เพมขดควำมสำมำรถของเกษตรกรสกำรท ำเกษตร ทด แสดงใหเหนทศทำงในกำร

ขบเคลอนซงจะน ำไปสคณคำใน 4 ประกำร ไดแก กำรเกษตรยงยนและกำรสรำงควำมมนคงทำง

อำหำร ระบบกำรคำทเปนธรรมและสรำงสรรคสนคำไทยสสำกล โครงสรำงพนฐำนและระบบ

สนบสนนกำรพฒนำ คนในสงคมใสใจในสขภำวะ สงแวดลอมและสงคมคณภำพมคณธรรม

Gaps/

•

•

•

•

• • • •

- - Project base , community base

•

•

•

ภำพท 1.2 ขนตอนกำรด ำเนนงำน

ขนตอนกำรด ำเนนงำน

1. กำรประชมเชงปฏบตกำรกบทมกลยทธเพอสรำงควำมเขำใจในกำร Logical Framework

2. กำรประชมหนวยงำนภำคเพอวำงแผนกำรท ำงำนสเปำหมำยรวม

3. กำรประชมสมมนำเชงปฏบตกำรเพอวเครำะหองคกร /Gaps/ มำตรฐำนสมรรถนะ

4. กำรพฒนำหลกสตร สำระกำรเรยนรและสอกำรสอน

5. ก ำหนดกลมเปำหมำยเจำหนำทส.ป.ก. /ปฐมนเทศและจดท ำฐำนขอมล

6. ก ำหนด Project base รำยบคคล, community base

5

7. กำรจดกำรเรยนร (Implement)

8. กำรปรบปรงและพฒนำหลกสตร

9. สรปผล สรำงตนแบบโครงกำรฯกลมขยำยเครอขำย

10. สรปบทเรยน จดท ำขอมลเสนอเชงนโยบำยกำรขบเคลอนโครงกำรขยำยผลป 58

ตำรำงท 1.1 แผนกจกรรม

กจกรรม

ระยะเวลำด ำเนนกำร (12 เดอน)

1 ม.

ค

2 เม.ย

3 พ.ค

.

4 ม.ย.

5 ก.ค.

6 ส.ค.

7 ก.ย.

8 ต.ค.

9 พ.ย.

10 ธ.ค.

1. กำรประชมเชงปฏบตกำรกบทมกล

ยทธเพอสรำงควำมเขำใจในกำร

Logical Framework

✓

2. กำรประชมหนวยงำนภำคเพอวำง

แผนกำรท ำงำนสเปำหมำยรวม

✓

3. กำรประชมสมมนำเชงปฏบตกำร

เพอวเครำะหองคกร /Gaps/

มำตรฐำนสมรรถนะ

✓

4. กำรพฒนำหลกสตร สำระกำร

เรยนรและสอกำรสอน

✓

5. ก ำหนดกลมเปำหมำยเจำหนำท

ส.ป.ก. /ปฐมนเทศและจดท ำ

ฐำนขอมล

✓

6. ก ำหนด Project base รำยบคคล,

community base

✓

7. กำรจดกำรเรยนร (Implement) ✓ ✓ ✓ ✓

8. กำรปรบปรงและพฒนำหลกสตร ✓

9. สรปผล สรำงตนแบบโครงกำรฯ

กลมขยำยเครอขำย

✓

10. สรปบทเรยน จดท ำขอมลเสนอเชง

นโยบำยกำรขบเคลอนโครงกำรขยำย

ผลป 58

✓

6

ตำรำงท 1.2 แผนกำรด ำเนนงำนและผลทคำดวำจะไดรบ

วน/เดอน/ป กจกรรม ผลทคำดวำจะไดรบ

มนำคม –

เมษำยน 57

กำรจดประชมภำคควำมรวมมอเพอ

วำงแผนกำรท ำงำนสเปำหมำยรวม

เขำใจกรอบแนวคดกำรพฒนำและ

เปำหมำย

กำรประชมสรำงควำมรควำมเขำใจทม

วชำกำรและผทรงคณวฒเพอรวม

ก ำหนดคณสมบตและกลมเปำหมำย

เขำใจนโยบำยกำรพฒนำ SMART

OFFICER

และกรอบกำรเพมสมรรถนะทจ ำเปน

แกเจำหนำท ส.ป.ก.

กำรประชมสมมนำเชงปฏบตกำรเพอ

วเครำะหองคกร /Gaps/ มำตรฐำน

สมรรถนะ

เขำใจองคกรและก ำหนดสมรรถนะ

เมษำยน 57 กำรพฒนำหลกสตร สำระกำรเรยนร

และสอกำรสอน ภำยใตทมทปรกษำ

รำงหลกสตรกำรพฒนำผน ำกำร

เปลยนแปลงในกำรสงเสรมเกษตรกร

สกำรพฒนำทยงยน(Smart officer)

มถนำยน 57 กำรจดปฐมนเทศกลมเปำหมำย

เจำหนำท ส.ป.ก. และจดท ำฐำนขอมล

สรำงควำมรควำมเขำใจ ก ำหนดรำยชอ

และฐำนขอมลเจำหนำท

กรกฎำคม57 กำรจดประชมเชงปฏบตกำรเขยน

Project base รำยบคคล, community

base

โครงกำรฯในพนท จ ำนวน 20 ชมชน

กรกฎำคม -

กนยำยน 57

กำรจดกำรเรยนร (Implement)

จ ำนวน 7 ครง

เจำหนำทมควำมรควำมเขำใจ

ตลำคม 57 ประชมกำรปรบปรงหลกสตร/สรำง

เครอขำย Smart Officer

รำงหลกสตรกำรพฒนำผน ำกำร

เปลยนแปลงในกำรสงเสรมเกษตรกร

สกำรพฒนำทยงยน(Smart officer)

พฤศจกำยน 57 สรปผลสรำงตนแบบโครงกำรฯกลม

ขยำยเครอขำย

โครงกำรฯ ตนแบบ

ธนวำคม 57 กำรประชมสรปบทเรยน จดท ำขอมล

เสนอเชงนโยบำยกำรขบเคลอน

โครงกำรขยำยผลป 58

รำยงำนขอเสนอ

7

นยำมศพทเชงปฏบตกำร

1. กำรยกระดบสมรรถนะเจำหนำท ส.ป.ก. คอ กระบวนกำรยกระดบสมรรถนะของ

เจำหนำท ส.ป.ก. เปนผน ำกำรเปลยนแปลงทท ำหนำทใหกำรสนบสนนสงเสรมกำรรวมกลมของ

เกษตรกรและสรำงสรรคธรกจภำยใตโซอปทำนของกลม

2. ธรกจฐำนสงคม (Social Economy Enterprise: SEE) หมำยถง ตวแบบธรกจทม

คณลกษณะ 5 ประกำร ไดแก กำรด ำเนนกำรบนหลกกำรพงพำและรวมมอกนของภำคทงปจเจก

บคคลและองคกร เพอกำรบรรลเปำหมำยใน 3 มต มกรอบกำรด ำเนนงำนอยำงมแบบแผนเพอกำร

บรรลเปำหมำยรวม มกำรบรหำรจดกำรโซอปทำนในธรกจ มกำรด ำเนนธรกจภำยใตกลไกกำรตลำด

และไมรบเงนทนหรอกำรแทรกแซงกลไกตลำดทเปนอปสรรคตอกำรคำทเปนธรรม กำรคำทเปนธรรม

(fair Trade) คอ รปแบบกำรคำระหวำงพนธมตรธรกจทจะน ำไปสกำรคำระหวำงประเทศทเปนธรรม

โดยใหควำมส ำคญกบกำรพฒนำทยงยนโดยกำรเสนอเงอนไขทำงกำรคำทดกวำ

3. ยทธศำสตรประเทศ (country stratery) เปนยทธศำสตรทรฐบำลประกำศใชเปนกรอบ

ทศทำงส ำคญทมเปำหมำยรวมกนกบทกภำคสวนเพอผลกดนนโยบำยใหเปนไปในทศกำรเดยวกนและ

น ำไปสกำรปฏบตใหเกดผลอยำงเปนรปธรรม โดยมเปำหมำย 4 ประกำรคอกำรเพมขดควำมสำมำรถ

ในกำรแขงขนของประเทศเพอใหหลดพนกบดกประเทศรำยไดปำนกลำง ลดควำมเลอมล ำทเนนกำร

พฒนำอยำงทวถงเปนธรรมสกำรเตบโตทเปนมตรสงแวดลอม และเรงสรำงสมดลและปรบระบบ

บรหำรจดกำรภำยในภำครฐใหสำมำรถผนกก ำลงเปนระบบครบวงจรและพรอมเขำสประชำคมอำเซยน

4. เจำหนำท ส.ป.ก. คอ เจำหนำในสงกดส ำนกงำนปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ผม

บทบำทหนำทในกำรสงเสรมและพฒนำเกษตรกรในเขตปฏรปทดน

5. นกสงเสรม หมำยถง บคคลผมบทบำทสนบสนนองคควำมรดำนตำงๆ ในกำรกระตน

เกษตรกรใหเกดทรรศนะตองกำรควำมเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนเอง เพอประโยชนอยำงแทจรงตอ

ตนเอง ครอบครว และชมชน

6. Smart Farmer หมำยถง บคคลทมควำมภมใจในกำรเปนเกษตรกร มควำมรอบรในระบบ

กำรผลตดำนกำรเกษตรแตละสำขำ ม ควำมสำมำรถในกำรวเครำะห เชอมโยงและบรหำรจดกำรกำร

ผลตและกำรตลำด โดยใชขอมลประกอบกำรตดสนใจ ค ำนงถงคณภำพและควำมปลอดภยของผ

บรโภค สงคมและสงแวดลอม

7. Smart Officer หมำยถง บคลำกรของทกหนวยงำนในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ

ทปฏบตงำนทงในสวนกลำงและสวนภม ภำค เปนเปำหมำยในกำรพฒนำใหเปน Smart Officer ทม

ควำมรกเกษตรกรเหมอนญำต มควำมรอบรทำงวชำกำรและนโยบำยใชเทคโนโลยมำชวยเหลอ

เกษตรกร สรำงควำมเขมแขงแกเกษตรกรและองคกรเกษตรกรมงน ำเกษตรกรส Green Economy และ

Zero waste agriculture มควำมภำคภมใจในองคกรและควำมเปนขำรำชกำร

บทท 2

การทบทวนวรรณกรรม

โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไก

หนวยงานรฐ” ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 7 สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) คณะวจยไดทบทวนวรรณกรรม

ทเกยวของกบการด าเนนโครงการ ประกอบดวย

1. หลกสตรและการพฒนาหลกสตร

2. การเรยนร: การจดการเรยนรแบบ Project-Based Learning (PBL) และ Action

Learning

3. ส.ป.ก.และโครงการความรวมมอ

4. Smart Farmer และ Smart Officer

หลกสตรและการพฒนาหลกสตร ในการศกษาวจยเกยวก บ“การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการ

แขงขนผานกลไกหนวยงานรฐ”ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและ

การคาทเปนธรรม ระยะท 7 น คณะผวจยไดศกษาคนควาและรวบรวมขอมลพนฐาน ทเกยวของ

ดงน

ค าวา “หลกสตร” แปลมาจากค าในภาษาองกฤษวา “curriculum” ซงมรากศพทมาจาก

ภาษาลาตนวา “currere” หมายถง “running course” หรอ เสนทางทใชวงแขง ตอมาไดน าศพทนมา

ใชในทางการศกษาวา “running sequence of course or learning experience” เปนการเปรยบเทยบ

หลกสตรเสมอนสนามหรอลวงใหผ เรยนจะตองฟนฝาความยากของวชา หรอประสบการณการ

เรยนรตาง ๆ ทก าหนดไวในหลกสตรเพอความส าเรจ วชย วงษใหญ (2537: 12) ไดใหแนวคดวา

หลกสตร คอ มวลประสบการณทงปวงทจดใหผ เรยนเกดการเรยนรครบถวนตามมาตรฐานคณภาพ

สากล มาตรฐานความเปนชาตไทยและมาตรฐานทชมชนทองถนตองการ สงด อทรานนท (2538:

6) กลาววา หลกสตร หมายถง ลกษณะใดลกษณะหนงตอไปน 1. หลกสตร คอ สง ทสรางขนใน

ลกษณะของรายวชา ซงประกอบไปดวยเนอสาระทจดเรยงล าดบความยากงาย หรอเปนขนตอน

อยางดแลว 2. หลกสตร ประกอบดวยประสบการณทางเรยนซงไดวางแผนลวงหนาเพอมงหวงจะให

เดกไดเปลยนแปลงพฤตกรรมในทางทตอ งการ 3.หลกสตร เปนส งทสงคมสรางขนส าหรบให

9

ประสบการณทางการศกษาแกเดกในโรงเรยน 4. หลกสตร ประกอบดวยมวลประสบการณทงหมด

ของผเรยน ซงเขาไดท าไดรบร และไดตอบสนองตอการแนะแนวของโรงเรยน

จากแนวคดขางตน จงสรปไดวา หลกสตร คอ แนวทางในการจดการศกษาทมงเนนพฒนา

ผเรยนใหบรรลจดมงหมายทางการศกษาตามมาตรฐานสากล มาตรฐานหลกสตรแกนกลาง และ

ความตองการชมชนทองถน

การพฒนาหลกสตรเกดขนได 2 ลกษณะ คอ การปรบปรงและเปลยนแปลงหลกสตร การ

ปรบปรงหลกสตรเปนวธการพฒนาหลกสตรอยางหนง วชย วงษใหญ (2525: 10) กลาววา การ

พฒนาหลกสตร คอ การพยายามวางโครงการทจะชวยใหนกเรยนไดเรยนรตรงตามจดหมายท

ก าหนดไว หรอการพฒนาหลกสตรและการสอนคอ ระบบโครงสรางของการจดโปรแกรมการสอน

ก าหนดจดมงหมาย เนอหาสาระ การปรบปรงต ารา แบบเรยน คมอคร และสอการเรยนตาง ๆ การ

วดและประเมนผลการใชหลกสตรการปรบปรงแกไข และการให การอบรมครผใชหลกสตรใหเปนไป

ตามวตถประสงคของการพฒนาหลกสตรและ การสอน รวมทงการบรหารและบรการหลกสตร

สงด อทรานนท (2532: 33) กลาววา การพฒนาหลกสตร หมายถง การด าเนนการจดท าหลกสตร

ขนมาใหม หรอจดท าหลกสตรทมอยแลวใหดขน

ส าล ทองธว (2553) กลาวถง จดเรมของการพฒนาหลกสตรวา จะตองเลอกแนวคด

หลกการและปรชญาทจะใชเปนกรอบในการด าเนนการพฒนาหลกสตร จากววฒนาการการพฒนา

หลกสตรทงในและตางประเทศในชวง 50-60 ทผานมา พบวา กรอบแนวคดในการพฒนาหลกสตร

ทผานมาสามารถจดไดเปน 5 กลมหลกๆ สรปสาระส าคญ จดแขง และจดออนของแตละกลม

แนวคดดงตารางท 2.1

ตารางท 2.1 การทบทวนวรรณกรรมเกยวกบกรอบแนวคดการพฒนาหลกสตร

กลมแนวคด สาระส าคญ จดแขง จดออน

1) กลมทพฒนา

หลกสตรภายใตกรอบ

แนวคด

ทวา “หลกสตร คอ

รายละเอยดของเนอหา

และสาระทจ าเปนตอง

สงผานใหกบผเรยน”

เปนกรอบแนวคดทเนน

ไปในเรองของสาระ

เนอหาทจะตองเลอก

ประมวลและจดใหกบ

ผเรยนการประเมนผล

เนนวดวา ผเรยนไดรบ

การถายทอดความร

สมบรณมากนอย

มการประมวลเนอหา

สาระ

อยางเขมขน และวางแผน

ใหผเรยนไดเรยนรอยางม

ประสทธภาพ

- ไมแนชดวาควรจะใช

หลกเกณฑอะไรในการ

เลอกหลกสตรและ

เนอหาวชา

- เปลยนบทบาทคร

จาก

ผถายทอดหลกสตร

เปน

10

กลมแนวคด สาระส าคญ จดแขง จดออน

เพยงไร ผสรางหลกสตร

2) กลมทพฒนา

หลกสตร

ภายใตกรอบแนวคด

ทวา “หลกสตร คอ

ผลผลตของการเรยนร”

ใหความส าคญตอการ

ด าเนนชวตของผเรยน

เนนเตรยมทกษะ

ความร และ

ประสบการณทตรง

ตามความตองการของ

ผเรยนและคณลกษณะ

อนพงประสงคท

นายจางตองการ

หลกสตรพฒนาขนจาก

คน

ในวงการพฒนาหลกสตร

เพราะจะทราบหรอ

คาดคะเนความตองการ

ของผเรยนและนายจาง

ได

คอนขางแมนย า

- เปนหลกสตรท

ผกมด

ผเรยนมากเกนไป ท า

ให

ผเรยนไมสามารถ

พฒนาคณลกษณะอน

พงประสงคท

หลากหลาย

- การประเมนผลแบบ

วางแผนลวงหนาท าให

ขาดการสรางกจกรรม

ใหมๆ ทปรบไปตาม

บรบทของการเรยนร

3) กลมทพฒนา

หลกสตร

ภายใตกรอบแนวคด

ทวา “หลกสตร คอ

กระบวนการเรยนร”

เนนกระบวนการ

ปฏสมพนธระหวาง

ผเรยนและผสอน ผาน

สาระความร

กระบวนการเรยนร

เกดขนในหองเรยน

เนนผเรยนเปน

ศนยกลาง

(child centered

learning)

ตางจากแนวคดกลมท

2 ซงผเรยนเปนเพยงผ

รอรบการสอนเทานน

เปนการจดการเรยนรท

ให

ความส าคญตอความ

ตองการของผเรยนแทนท

จะใหความส าคญตอคร

หรอผบรหารเปนหลก

โดยสะทอนใหเหนอยาง

เปนรปธรรมทงในเรอง

ของการออกแบบ

หลกสตร เนอหา

สาระ และการจดการ

เรยนการสอน

- บางแนวคดเสนอวา

หลกสตรทเนนสาระ

เรยนรยงคงม

ความส าคญมากกวา

กระบวนการเรยนร

ผเรยนมสทธทจะคด

และเลอกเนอหาและ

เปาหมายทจะมคณคา

ตอตวผเรยนเอง

4) กลมทพฒนา

หลกสตร

ภายใตแนวคดทวา

ลกษณะไปในแนว

เดยวกบแนวคดกลมท

3 แตเพมเตมในเรอง

เนนความสนใจและความ

ตองการทจะท าความ

เขาใจกบปญหา กจกรรม

- การน าหลกสตรไปใช

ผดวธ เชน การน า

คานยม และแนวทาง

11

กลมแนวคด สาระส าคญ จดแขง จดออน

“หลกสตร คอ การ

จดการเรยนรตาม

ขอตกลงและพนธ

สญญาระหวางผเรยน

และผสอน”

เปาหมายของหลกสตร

แนวคดกลมนเนนการ

เรยนรเพอพฒนาความ

เปนมนษยพฒนาตนเอง

และรบผดชอบตอการ

พฒนาสงคม

และการกระท าของคน

สวนใหญ

ของฝายใดฝายหนงแต

เพยงฝายเดยวมาเปน

ตวก าหนดสาระการ

เรยนร ก าหนดทกษะ

ท

ตองพฒนาหรอก าหนด

ทศนคตทไมเปนท

ยอมรบของฝายใดฝาย

หนง

5) กลมทพฒนา

หลกสตร

ภายใตกรอบแนวคด

ของ “หลกสตร

ทางเลอก”

เนนการพฒนา

หลกสตรเพอใชนอก

บรบทโรงเรยน

ผรบผดชอบหลกสตร

ตองศกษาบรบทสงคม

ปญหาและ

วธการแกปญหาท

หลากหลายตลอดจน

ผลกระทบของการ

แกปญหาทเกดขนใน

สงคม

เนนศลปะการสรางคน

ไมใชสรางผเชยวชาญ

โดย

เปดโอกาสใหคนกลม

ตางๆ ชวยกนระบ

รายละเอยดเชงลก

เกยวกบปญหาในสงคมท

สามารถน าไปสการ

แกปญหา

- ยงเกดขอสงสยถง

ลกษณะของสงทม

คณคาแกการเรยนร

และวธการทจะสราง

มนษยทสมบรณทจะ

น าพา

ตนเองและผอนไปส

เปาหมายชวตทดงาม

ทมา: ดดแปลงจาก ส าล ทองธว (2553)

สถานศกษาโดยสวนใหญในประเทศไทย เนนกรอบแนวคดการพฒนาหลกสตรในลกษณะท

เนนใหรายละเอยดของเนอหาสาระและผลผลตของการเรยนร ท าใหหลกสตรทพฒนาขนโดยเฉพาะ

สถานศกษาในระบบเปนหลกสตรทไมเออตอการพฒนาผเรยนใหสอดคลองกบการเปลยนแปลง

และไมสอดคลองกบความหมายและเปาหมายของการจดการศกษาภายใตบรบทปญหาของ

สงคมไทยในยคปจจบนกรอบแนวคดในการพฒนาหลกสตรภายใต “หลกสตรทางเลอก” นาจะสอด

รบกบบรบทการเรยนรของชาวนา ซงจ าเปนตองมองอาชพและการด ารงชวตอยางเปนองครวมและ

ด าเนนไปพรอมกน ทงน จฑาทพย ภทราวาท (2550) กลาวถงความสมพนธเชองโยงของสองเรองน

ไววา กจกรรมในการประกอบอาชพเรมตนจากแผนการผลตซงจะเชอมโยงไปสการเขาถงแหลงทน

12

และปจจยการผลต การผลตและการใชเทคโนโลย การจดการหลงการเกบเกยว การเกบรกษา การ

แปรรป การจ าหนาย หลงจากจดสรรเปนเงนออมและการสะสมทนแลวกจะเปนเรองของแผนการ

ด าเนนชวต ซงจะเกยวของกบการเรยนรโภชนาการและดแลสขภาพ การดแลความปลอดภยในชวต

และทรพยสน การเขาถงขอมลขาวสาร การมสวน รวมในส งคม สนทนาการและการสบทอด

วฒนธรรมและประเพณ (รปท 2.1) กรอบแนวคดหลกสตรทมองความเชอมโยงของอาชพและการ

ด าเนนชวตชาวนาไปดวยกนตามแนวคดน จะชวยใหเกดการเรยนรในการแกปญหาอาชพและการ

ยกระดบชวตความเปนอยของชาวนาไดดวยตนเองอยางมนคง

ภาพท 2.1 กรอบแนวคดความเชอมโยงระหวางกจกรรมการประกอบอาชพและการด าเนนชวตของ

เกษตรกร

ทมา : จฑาทพย ภทราวาท (2550)

หลกสตรทพฒนาขนโดยทวไป จะมกรอบมาตรฐานทางวชาการเปนตวก าหนด กลาวคอ ใน

แตละหนวยการเรยน รนน ผเรยนควรเรยนรและสามารถท าอะไรได บาง เรยกมาตรฐานนว า

“มาตรฐานเนอหา” (content standards) ผเรยนมการปฏบตออกมาเชนไรทสะทอนวาผ เรยนไปถง

มาตรฐานเนอหา เรยกวา “มาตรฐานปฏบตการ” (performance standards) และ ผเรยนแสดงผล

การปฏบตออกมาไดดเพยงใด เรยกวา “มาตรฐานความช านาญการ” (proficiency standards)

มาตรฐานวชาการทก าหนดขนทงสามดานนจะเปนพนฐานของการวดและประเมนผลความส าเรจ

ของการจดการศกษาทงในสวนของผสอนและผเรยน โดยคาดหวงวาผ เรยนจบหลกสตรทผาน

13

มาตรฐานทางวชาการขางตนจะมความสามารถ5 ประการ คอการประยกตคว ามรพนฐาน

ความสามารถในการคด เชน การแกปญหา การตดสนใจความคดสรางสรรค เปนตน ทกษะการ

สอสาร ความสามารถในการผลตผลงานทด และ ความสามารถเชอมโยงและอยไดในสงคม เชน

การเปนพลเมองทด การเตรยมตวเพอท างาน และการเรยนรตลอดชวต (lifelong learning) เปนตน

(Fortier et al., 1998) นอกจากน ระยะหลงมการพฒนาแนวคด การออกแบบหลกสตรแบบ

ยอนกลบ (backward design) ซงแนวคดนจะสวนกลบกบการออกแบบหลกสตรในรปแบบดงเดม

ทผสอนจะก าหนดเนอหาเรยนรออกมากอน แลวน ามาคดวธการเรยนการสอนเพอน าเนอหาสผ

ผเรยน จากนนกเปนขนตอนการประเมนผลผเรยน ในการออกแบบหลกสตรแบบยอนกลบ จะ

ก าหนดเปาประสงค (goal) ขนก อน จากนนก าหนดแนวทางประเมน (assessment) แล วจงมา

วางแผนเรยนร (lesson plan) เปรยบเสมอนการเดนทางทจะตองรเปาหมาย (roadmap) กอน แลว

คอยหาวธการเดนทางไปสเปาหมายนน ท าใหผสอนก าหนดเนอหาและออกแบบการจดการเรยน

การสอนเพอมงไปสเปาหมายอยางแทจรงจดเรมตนของแนวคดนมมาตงแตชวงป ค.ศ. 1970 ถก

พฒนาเรอยมาจนใน ค.ศ. 1991 มการน าไปใชในโครงการอบรมภาวะผน า ตอมาพบแนวคดน "What

is backward design?" ใน ห น งส อ ช อ “Understanding by Design” ขอ ง Wiggins and McTighe

(1999) ซง วชย วงษใหญ และ มารต พฒผล (2555) ไดใหความหมายวา เปนการวางแผนการ

จดการเรยนร ทมงเนนใหผ เรยนมความรความเขาใจฝงลก (deep knowledge) โดยก าหนดผลการ

เรยนรทคาดหวงจากมาตรฐานการเรยนรของกลมสาระการเรยนร หรอค าอธบายรายวชาของ

หลกสตร เพอก าหนดพฤตกรรมการเรยนร และเปนแนวทางในการก าหนดจดประสงคการเรยนร

การออกแบบวดและประเมนผล รวมทงการออกแบบกจกรรมการเรยนรอยางเปนขนตอน กระชบ

เกดประสบการณการเรยนรทสอดคลองกบจดประสงคการเรยนร โดยมขนตอน 5 ขนตอน ไดแก

ขนท 1: วเคราะหมาตรฐานการเรยนร ตวชวดกลมสาระการเรยนร สมรรถนะส าคญของ

ผเรยน และคณลกษณะอนพงประสงค

ขนท 2: ก าหนดแนวคดส าคญ (key concept) ของหนวยเรยนร ทกษะการคด คณลกษณะ

อนพงประสงค และผลการเรยนร (learning outcome)

ขนท 3: การก าหนดหลกฐานและออกแบบการวดและประเมนผลการเรยนร ประกอบดวย

การก าหนดหลกฐานทแสดงวาผ เรยนมความเขาใจคงทน (deep knowledge) และจดล าดบหลกฐาน

การ

แสดงออก ตลอดจน ก าหนดจดประสงคการเรยนรและออกแบบวดและประเมนผลการเรยนรท

สอดคลองกบจดประสงคการเรยนร

ขนท 4: การออกแบบกจกรรมการเรยนร ประกอบดวย กจกรรม สอเรยนร และเครองมอ

ประเมนและเกณฑการประเมน

14

ขนท 5: การจดกจกรรมการเรยนรและประเมนผล ประกอบดวย ด าเนนกจกรรมการเรยนร

ประเมนและสะทอนผลการประเมน บนทกหลงการสอนและปรบปรงแกไข

การเรยนร

การจดการเรยนรแบบ Project-Based Learning (PBL) และ Action Learning

การเรยนรทเนนโครงงานเปนฐานเปนรปแบบการเรยนรททาทายนกเรยนใหสบคนและ

กระตนใหเกดการเรยนรในหองเรยนมากขนสามารถบรณาการขามสาระการเรยนรและยงใชไดกบ

ทกระดบชนโครงงานทดควรเปดโอกาสใหนกเรยนสวมบทบาทเสมอนชวตจรงและปฏบตภาระงาน

นนใหเสรจสมบรณการเรยนรทเนนโครงงานเปนฐานไมไดทาใหเกดความแตกตางหรอเปนภาระท

เพมขนในหลกสตรหรอเปนเพยงแคกจกรรมทมแกนเรอง (theme) รวมกนหลกสตรทเนนโครงงาน

จะขบเคลอนดวยค าถามส าคญซงเชอมโยงมาตรฐานเนอหาและพฒนาทกษะการคดขนสงการ

จดการเรยนรทเนนโครงงานเปนฐานนนตองพจารณาความเหมาะสมวาการบรณาการโครงงานนน

สามารถกระตนการเรยนรของนกเรยนไดอยางดเยยมซงบางหนวยการเรยนรสามารถเนนโครงงาน

ไดตงแตตนจนจบขณะทบางหนวยการเรยนรนนบรณาการโครงงานเขาเปนเพยงประสบการณหรอ

เปนสวนหนงของหนวยการเรยนรเทานน

ดงนนโครงงานจงเปนการจดการเรยนรวธหนงทสงเสรมใหผเรยนเรยนดวยการคนควาลง

มอปฏบตจรงในลกษณะของการส ารวจ คนควา ทดลอง ประดษฐคดคนผ เรยนจะมปญหาของใจจะ

รวบรวมขอมล น ามาวเคราะห ทดสอบเพอแกปญหาของใจผ เรยนจะน าความรจากชนเรยนมา

บรณาการในการแกปญหา คนหาค าตอบเปนกระบวนการคนพบน าไปสการเรยนรผเรยนจะเกด

ทกษะการท างานกบผอนทกษะการจดการ ผสอนจะเขาใจผเรยนเหนรปแบบการเรยนรการคด

วธการท างานของผเรยน จากการสงเกตการท างานการเรยนแบบโครงงาน เปนการเรยนแบบศกษา

คนควาวธการหนงแตเปนการศกษาคนควา ทใชกระบวนการทางวทยาศาสตรมาใชในการ

แกปญหา เปนการพฒนาผเรยนใหเปนคนมเหตผลสรปเรองราวอยางมกฎเกณฑ ท างานอยางม

ระบบ การเรยนแบบโครงงานไม ใชการศกษาคนควาจดท ารายงานเปนอย างเดยว ตองมการ

วเคราะหขอมลและมการสรปผล

แนวคดเกยวกบการจดการเรยนแบบ PBL

รปแบบทเนนการดงเอาศกยภาพของผ เรยน ใหน าออกมาใชใหมากทสดฝ กฝนทกษะ

กระบวนการศกษาและหาขอมลสารสนเทศประกอบกบการตดสนใจคนหาวธแกไขปญหาดวย

ตนเองศกษาเรองทสนใจโดยองความรเดมทมเปนหลกสงเสรมใหผ เรยนเขาสกระบวนการเรยนร

แบบสบสอบ (Process of inquiry) ซงเปนกระบวนการคดขนสง และเปนไปตามหลกการทวา "การ

เรยนรทยดผเรยนเปนส าคญ"

15

วตถประสงคเรยนรโดยใชโครงงานเปนฐาน

โครงงานเรยนร(PBL) เปนการจดสถานการณในการจดการเรยนโดยมวตถประสงคเพอชวย

พฒนาทกษะใหกบผเรยนอยางหาคามไดเพราะผเรยนมสวนรวมในการออกแบบ แกปญหา การ

ประชม และจดกจกรรมการสบสวนเสาะหาค าตอบซงจะชวยใหผ เรยนในกลม หรอตวผ เรยนเอง

สามารถแกไขหรอน าเสนอความจรง และมความคด ความรขนมา ผ เรยนสามารถน าความรและ

ประสบการณจากโครงการทท ามาประยกตใชกบปญหาและสถานการณชวตจรง

โครงงานเรยนร(PBL) เปนการจดกจกรรมในหลกสตรเพอพฒนาผเรยนใหท างานบนพนฐาน

ของความทาทายทซบซอน ดวยค าถามหรอปญหาทเกยวของกบการแกไขปญหาของผเรยน การ

ตดสนใจ ท าใหเกดทกษะในการสอบสวนเรยนรจากประสบการณชวยใหเกดความคดสรางสรรค

ดวยทกษะทแสดงใหเหนวามหลายวธทจะแกปญหาและน าไปปรบใชกบชวตของตนในโลกแหงความ

เปนจรงโดยครเปนเพยงผก ากบดแลผลรวมของการเรยนร

โครงงานเรยนร(PBL) เปนวธการในการเรยนรทเนน การสรางสงประดษฐ หรอผลตผลของ

ผเรยนใหเปนตวแทนของสงทรโดยใชทงความร ทกษะกระบวนการและสหวทยาการและความ

รวมมอของกลมผเรยน

ขนตอนการเรยนรแบบโครงการ

สชาต วงศสวรรณ (2542) กลาววา การเรยนรแบบโครงการเปนกจกรรมทตองกระท า

อยางตอเนอง ตงแตเรมตนจนกระทงเสรจสนโครงการ ซงผ เรยนตองเปนผด าเนนการทงสน โดยม

คร-อาจารยท ไดรบหมอบหมายใหท าหนาท เปน ทปรกษา คอยใหค าแนะน าเสนอแนะ และให

ค าปรกษาอยางใกลชดตลอดเวลาในการด าเนนโครงการ มขนตอนทส าคญ 6 ขนตอน ประกอบดวย

1.การคดและเลอกหวขอเรอง

การด าเนนงานตามขนตอนนเปนการคดหาหวขอเรองทจะท าโครงการโดยผเรยนตองตงตน

ดวยค าถามทวา

-จะศกษาอะไร -ท าไมตองศกษาเรองดงกลาว

สงทจะน ามาก าหนดเปนหวขอเรองโครงการ จะไดมาจาก ปญหา ค าถามหรอความอยากร

อยากเหนในเรองตางๆ ของผเรยนเอง ซงเปนผลจากผเรยนไดอานจากหนงสอ เอกสาร บทความ

ยอมฟงความคดเหน การบรรยาย การสนทนา หรอจากการทไดไปดงาน ทศนศกษา ชมนทรรศการ

หรอสงเกตจากปรากฏการณตางๆรอบขาง

2.การศกษาเอกสารทเกยวของ

การศกษาเอกสารทเกยวของน รวมไปถงการขอค าปรกษา หรอขอมลรายละเอยดอนๆ จาก

ผทรงคณวฒผเกยวของทกระดบ รวมทงการส ารวจวสดอปกรณตางๆ

16

การด าเนนงานตามขนตอนนจะท า ใหเกดความร ความเขาใจในรายละเอยดตางๆ ของ

เนอหาตางๆทเกยวของเพมมากขน รวมทงท าใหเหนถ งขอบขายของภาระงานทจะด าเนนการ

โครงการทจะท าผลทไดจากการด าเนนงานขนตอนน จะชวยท าใหไดแนวคดในการก าหนดขอบขาย

หรอเคาโครงของเรองทจะศกษา ดงน

-สงทจะกระท า -ทรพยากรหรอวสดอปกรณ

-วตถประสงค -บคลากรหรอผเกยวของ

-ผลทไดรบ -การน าเสนอ

-กระบวนการ ฯลฯ

3.การเขยนเคาโครงของโครงการ

เปนการสรางแผน ทความคด โดยน าเอาภาพของงาน และภาพภาพความส าเรจของ

โครงการทวเคราะหไวมาจดท ารายละเอยด เพอแสดงแนวคด แผน และขนตอนการท าโครงการอาจ

ใชการระดมสมอง ถาเปนการท างานเปนกลมเพอใหผรวมงานและผเกยวของทกคนไดเหนภาระงาน

ตงแตเรมตนจนเสรจสน รวมทงไดทราบถงบทบาทและระยะเวลาในการด าเนนงาน เมอเกดความ

ชดเจนแลวจ าน าเอามาก าหนดเขยนเปนเคาโครงของโครงการ ประกอบดวยหวขอตางๆดงน

การเขยนเคาโครงโครงการ

1.ชอโครงการ ท าอะไรกบใครเพออะไร

2.ชอผท าโครงการ ผรบผดชอบโครงการ อาจเปนรายบคคล หรอรายกลมกได

3.ชอทปรกษาโครงการ คร อาจารย ผทรงคณวฒทมในทองถน ผท าหนาทเปนทปรกษา

4.การปฏบตโครงการ

เปนการด าเนนงาน หลงจากทโครงการไดรบความเหนชอบจากคร อาจารยทปรกษา และ

ไดรบการอนมตจากสถานศกษาแลว ผ เรยนตองลงมอปฏบตจามแผนงานทก าหนดไวในเคาโครง

ของโครงการและระหวางการปฏบตงานผ เรยนตองปฏบตงานดว ยความรอบคอบ ค านงถงความ

ประหยด ปละความปลอดภยในการท างาน ตองมการจดบนทกขอมลตางๆ ไวอยางละเอยด ท า

อะไร ไดผลอยางไร ปญหาอปสรรค และแนวทางการแกไขอยางไร

การบนทกขอมลด งกลาวน ตอ งจดท าอยางเปนระบบ ระเบยบ เพอจะไดใชเปนขอมล

ส าหรบการปรบปรงการด าเนนงานในโอกาสตอไปดวย

5.การเขยนรายงาน

เปนการสรปผลรายงานผล การด าเนนงานโครงการเพอใหผอนไดทราบถงแนวคด วธการ

ด าเนนงาน ผลทไดรบ ตลอดจนขอสรป ขอเสนอแนะตางๆ เกยวกบโครงการ การเขยนรายงาน ควร

ใชภาษาทเขาใจงาย กระชบชดเจน และครอบคลมประเดนส าคญๆ ของโครงการทปฏบตไวแลว โดย

อาจเขยนในรปของ สรปรายงานผล

17

6.การแสดงผลงาน

เปนขนตอนสดทายของการท าโครงการ เปนการน าเสนอผลการด าเนนงานของโครงการ

ทงหมดมาน าเสนอใหผอนไดทราบ ซงผลผลตทไดจากการด าเนนโครงการประเภทตางๆ มล กษณะ

เปนเอกสาร รายงาน ชนงาน แบบจ าลอง ฯลฯ ตามประเภทของโครงการทปฏบตการแสดงผลงาน

ซงเปนการน าเอาผลงานด าเนนงานมาเสนอนสามารถจดไดหลายรปแบบ เชนการจดนทรรศการ

หรอท าเปนสอสงพมพ การจดท าเปนสอมลตมเดย และอาจน าเสนอในรปแบบ ของการแสดงผล

งาน การน าเสนอดวยวาจา รายงาน บรรยาย ฯลฯ

การวดและการประเมนผล

สชาต วงศสวรรณ (2542) กลาววา แนวทางการประเมนผลการปฏบตโครงการของผเรยน

เปนการประเมนตามสภาพจรง เปนวธการคนหาความสามารถและความกาวหนาในการเรยนรท

แทจรงของผเรยน

การประเมนผลการเรยนรโดยใชโครงการ จะตองมการประเมนผลการเรยนร ครผสอนจะ

เปนผก าหนดและเลอกประเมนโดยมแนวทางการประเมน 3 แนวทาง ไดแก (Young and Henquinet,

2000 อางใน วราภรณ ตระกลสฤษด, 2545)

1.การประเมนกระบวนการ (evaluated group process) หมายถง ล าดบขนตอนของ

การด าเนนกจกรรมตามโครงการตงแตเรมโครงการจนจบโครงการ

2.การประเมนผลของโครงการ (evaluated product group) หมายถง ผลทไดจาก

การด าเนนการตามกระบวนการ เชน เคาโครงของโครงการ รายงานการเขยน หรอผลการน าเสนอ

งาน

3.การประเมนทงกระบวนการและผลของโครงการ ตองมเกณฑชวดทมงพจารณา

ทงในแงคณภาพ และแงปรมาณ ของการมสวนรวมกจกรรมภายในกลม การเตรยมการในการ

ประชม การปฏสมพนธซงกนและกนภายในกลม

ประโยชนของการน าไปใช

ดานผเรยน ผ เรยนจะมความกระตอ รอรนในการเรยนมากขนเพราะเปนการเร ยน รท

สามารถเลอกไดตามความสนใจของผเรยนเองและฝกกระบวนการท างานอยางเปนระบบ มรปแบบ

การคดทเปนระเบยบและสมบรณมากขนและผเรยนไดเรยนรจากประสบการณของตนเองซงจะ

สงเสรมใหเกดความอยากรอยากเรยนมากขน

ดานผสอนสามารถจดกจกรรมการสอนไดงายมากขน โดยผสอนเปนผใหค าแนะน าชแนะใน

สวนทยงขาดในการท างานของผเรยนและผสอนสามารถเรยนรไปพรอมๆกบผเรยนท าใหเกดการตอ

ยอดทางความคดตอไป

18

ส.ป.ก.และโครงการความรวมมอ

การด าเนนการภายใตความรวมมอทางวชาการวาดวย “โครงการถายโอนความรในการ

ยกระดบความสามารถของเกษตรกรและเจาหนาท ส.ป.ก. (Smart Farmers; Smart Officers) สการ

พฒนาอยางเปนองครวมเพอการกนดอยด” ซงเปนการท างานภายใตเครอขายภาค 3 ภาคสวน คอ

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ส านกงานกองทนสนบสนนการว จย (สกว.)

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (มก.) ภายใตความรวมมอดงกลาวนไดมการด าเนนการไปแลวใน

หลกสตร การเรยนรชาวนามออาชพ : จากแปลงนาสการพฒนาทยงยน ในพนท 4 จงหวด ไดแก

จงหวดเชยงราย สงหบร มหาสารคามและชมพร และตอมาไดมการพฒนาหลกสตร การพฒนาผน า

การเปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม ในการพฒนาหลกสตรทางเลอกเพอสรางความมนใจใหคนทม

อาชพประจ าแตยงลงเลทจะเขาสอาชพเกษตรไดเขามาเรยนร ฝกปฏบต ศกษาดงานและรวมท า

กจกรรมเสรมทเกยวของกบอาชพเกษตรกรรม ผเขารวมฝกอบรมในหลกสตรดงกลาวอาจไมตอง

เปล ยนอาชพมาเปนเกษตรกร แตเปนก าลงส าคญในการวางแผน การผลต การแปรรปและ

การตลาด ในธรกจการเกษตรพรอมทงเปนผน าทจะเปนผเชอมโยงพฒนาโดยเฉพาะดานการเกษตร

ระหวางชมชนกบรฐ

การสรางและพฒนาอาชพของเกษตรกรรนใหม โดยความรวมมอของ ส านกงานปฏรปทดน

เพอเกษตรกรรรม (ส.ป.ก.) ส านกงานคณะกรรมการอาชวศกษา (สอศ.) และส านกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว .) เปนหนวยงานความรวมมอหลกตง แตป 2550 เปนตนมา ได ให

ความส าคญในการจดท าเพอมงเนนใหเกษตรกร สามารถแกไขปญหา พงพาตว เอง รจกคด

วเคราะห วางแผนกระบวนการผลต การใชขอมลประกอบการตดสนใจและรจกใชเทคโนโลย โดย

เนนการผลตสนคาทมคณภาพปลอดภยตอผบรโภค เปนมตรกบสงแวดลอม ส งเสรมงานวจย

การเกษตรทจะเกดประโยชนตอภาคการเกษตรในวงกวาง สงเสรมใหธรกจขนาดกลางและขนาด

ยอม (Small and Medium Enterprises; SMEs) ด าน การเกษตร ส รางตนแ บบด านก ารผล ต

การเกษตรในแนวทางการพฒนาทยงยนยกระดบสงคมเกษตรกรรม และการจดการเรยนรของ

เกษตรกร น กศกษา และเจาหน าท Smart Farmers, Smart Officer เพอ เตรยมคว ามพรอมให

เกษตรกรกาวเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community) ในป 2558 ทจะเกด

การแขงขนทางการคาสนคาเกษตรและอาหารทปลอดภยมากขน ซงผลผลตทางการเกษตรของ

เกษตรกรยอมไดรบผลกระทบในเรองของตนทนและคณภาพการผลตสมาตรฐานระบบการผลต

สนคาเกษตร โดยเฉพาะการผลกดนใหสนคาเกษตรไดมาตรฐานระบบการผลตสนคาเกษตรใน

ขอบขายการปฏบตทางการเกษตรทด : Good Agricultural Practice (GAP) ซงจะใชมาตรฐานการ

สงออกสนคาเกษตรของไทยในกลม AEC จงไดเขามามความส าคญกบระบบการผลตมากขน เพอ

เปนการเพมมลคาคณภาพ และความปลอดภยของผลตผลทางการเกษตรมากขน

19

การด าเนนงานเปนการบรหารจดการทรพยากรทมอยเดมของแตละหนวยงาน โดยการ

สรางความรวมมอระหวางหนวยงานททกฝายไดประโยชนรวมกน และแบงบทบาทและหนาทตาม

ภารกจเดมของแตละหนวยงานพรอมกบสรางกลไกใหมในการบรหารโครงการ ประกอบดวย

ตารางท 2.2 บทบาทความรวมมอภายใตความรวมมอของ สกว. สปก. และ สอศ.

สกว. ส.ป.ก. สอศ.

1.สนบสนนการพฒนารปแบบ

การจดการเรยนการสอนของ

วทยาลยเกษตรและเทคโนโลย

ใหเปนหลกสตรตนแบบ ภายใต

ชดโครงการวจย “การจดการ

เรยนการสอนแบบ Project-

Based Learning”ในวทยาลย

เกษตรและเทคโนโลยน ารอง 7

แหง ไดแก วทยาลยเกษตรฯ

นครราชสมา, ศรสะเกษ,

อบลราชธาน, อดรธาน,

ก าแพงเพชร, สงหบร, และ

วทยาลยการจดการโนนดนแดง

จ.บรรมย

2.สนบสนนกระบวนการพฒนา

ระบบบรหารจดการของ

หนวยงานทเกยวของ ภายใต

โครงการวจยเรอง “การ

สงเคราะหขอเสนอแนะเชง

นโยบาย การสนบสนนและ

บรหารจดการ เพอเขาสอาชพ

เกษตรกรรมของผส าเรจ

การศกษาสาขาเกษตรของ สอ

ศ.”

3. สนบสนนการพฒนาเครอง

1. จดเตรยมความพรอมของ

พนทรองรบใหแกนกศกษาท

ส าเรจการศกษา

2. ปรบปรงโครงสรางพนฐาน

ในการประกอบอาชพ

เกษตรกรรมภายในเขตปฏรป

ทดนและประสานความรวมมอ

ในกระทรวงเกษตรและ

สหกรณ

3. สนบสนนงบประมาณและ

กระบวนการรวมกลม

เกษตรกรเมอเขาสพนทดนท า

กนในลกษณะกองทนปฏรป

ทดน

4. พฒนาระบบการวดและ

ประเมนผลความส าเรจในการ

ประกอบอาชพของเกษตรกร

1. มอบหมายใหวทยาลยเกษตร

และเทคโนโลยทง 7 แหง

พฒนาวธการจดการเรยนการ

สอนในรปแบบใหมทจะสราง

ความเชอมนใหผเรยนเขาส

อาชพเกษตรกรรมไดเมอส าเรจ

การศกษา

2. จดสรรทรพยากรและ

งบประมาณแกสถานศกษา

3. ขยายผลหลกสตรและ

แนวคดการจดการเรยนทได

พฒนาตนแบบขน ไปสหลกสตร

ฝกอบรมระยะสน (3 เดอน)

โดยรบสมครเกษตรกรและ

แรงงานผถกเลกจางจาก

ภาคอตสาหกรรมเขารบการ

ฝกอบรม

4. ขยายผลตนแบบหลกสตร

และวธการจดการศกษาเกษตร

ทงในสวนนกศกษาภาคปกต

และการฝกอบรมระยะสน

เขาสระบบการจดการศกษา

ของสถานศกษาในสงกดใน

ภาพรวม

20

สกว. ส.ป.ก. สอศ.

มอและตวชวดความส าเรจของ

โครงการฯ ตลอดจนรปแบบ

การจดการองคกรทางการ

เกษตรกรเมอเขาสอาชพและ

ทดนท ากน รวมกบ สอศ. และ

ส.ป.ก.

การขยายความรวมมอกบสถาบนอดมศกษา

จากการด าเนนงานทผานมาท าใหหน วยองคกร หน วยงานและสถาบนการศกษา เหน

ความส าคญของการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม สงผลให ส.ป.ก. ขยายผลความรวมมอกบ

สถาบนอดมศกษาในพนท ซงรวมถงการพฒนาเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวดและเกษตรกรดวย ดงน

ตารางท 2.3 การขยายความรวมมอกบสถาบนการศกษา

เรอง หนวยงานความรวมมอ เปาประสงค

1.บนทกขอตกลงวาดวยความ

รวมมอในการสนบสนน

โครงการผลตนกลาการเกษตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ส านกงานการปฏรปทดนเพอ

การเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) และ

ธนาคารเพอการเกษตรและ

สหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.)

สรางบณฑตแนวใหมใหมจต

อาสา จตสาธารณะ และอยาก

กลบไปพฒนาพนทถนชนบท

บานเกด

2.บนทกขอตกลงวาดวยความ

รวมมอโครงการสรางและ

พฒนาเกษตรกรรนใหม

มหาวทยาลยนครพนม สถาบน

เทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณ

ทหารลาดกระบง

มหาวทยาลยเชยงใหม

ส านกงานการปฏรปทดนเพอ

การเกษตรกรรม

สรางโอกาสทางการศกษา

ใหแกบคคลทสนใจประกอบ

อาชพเกษตรกรรมผานการ

จดการเรยนการสอนทให

สามารถพงพงฐานความรสราง

ความไดเปรยบในการผลตและ

แขงขน พรอมกบการแสวงหา

โอกาสทางการตลาดใหม ๆ

มากกวาทจะพงพาฐาน

21

เรอง หนวยงานความรวมมอ เปาประสงค

ทรพยากรเปนหลกเชนในอดต

โดยมส านกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว.) ให

ความสนบสนนดานการพฒนา

โจทยวจย สนบสนนการพฒนา

บคคลากรของสถานของ

สถานศกษาทรวมโครงการ

ผานกระบวนการวจยและ

สนบสนนงบประมาณการวจย

ตามประเดนทเหมาะสม

3.บนทกขอตกลงความรวมมอ

ทางวชาการ วาดวย

“โครงการถายโอนความรใน

การยกระดบความสามารถ

ของเกษตรกรและเจาหนาท ส.

ป.ก. (Smart Farmers; Smart

Officer)

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

(มก.) ส านกงานปฏรปทดนเพอ

การเกษตรกรรม (ส.ป.ก.)

ส านกงานกองทนสนบสนนการ

วจย (สกว.)

1. พฒนาหลกสตรฝกอบรม

ดานการบรหารจดการ

แบบองครวม เพอยกระดบ

ขดความสามรถเจาหนาท

สงเสรม ส.ป.ก. ในการ

ปฏบตถารกจสการบรรล

เปาหมาย

2. สงเสรมการด าเนนการ

โครงการพฒนาตวแบบ

ธรกจชมชน เพอเปนกลไล

ของคนในชมชนในการ

แกปญหาเศรษฐกจและ

สงคมบนการพงพาตนเอง

เพอการมชวตความเปนอย

ทด

3. สนบสนนการพฒนาศนย

เรยนรมชวต เพอเปนแหลง

เรยนรในแนวทางการ

พฒนาทยงยน

4. สนบสนนการพฒนาตว

22

เรอง หนวยงานความรวมมอ เปาประสงค

แบบธรกจทมการบรหาร

จดการตลอดหวงโซ

อปทาน เพอน าประโยชนส

สมาชกและชมชน

กรณความรวมมอกบจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ส.ป.ก . ไดท าบนทกความรวมมอกบจฬาลงกรณมหาวทยาล ย เพอสรางและพฒนา

เกษตรกรรนใหม โดยไดจดตงส านกวชาทรพยากรการเกษตร โดยมภารกจคอ

จดมงหมาย:

เปนแหลงความรและแหลงอางอง ดานการจดการทรพยากรการเกษตร และการพลงงาน

ชวภาพ และเปนผชน าแนวทางการแกไขปญหา

วตถประสงค :

ก.) สรางศกยภาพทรพยากรมนษยของประเทศไทยใหพรอมเปน “เจาของกจการดาน

อาหารและการเกษตร(Agricultural entrepreneur)” ส าหรบการจดการทรพยากรการเกษตรเพอการ

ผลตระดบชมชน และสามารถพฒนาระบบการผลตดานการเกษตรและการอาหารของประเทศให

สามารถแขงขนในเวทการคาระหวางประเทศได

ข.) ด าเน นการวจยครอบคลมตลอดหวงโซคณคาของระบบการผลตกา รเกษตรเพอ

ตอบสนองและแกไขปญหาดานวกฤตการณอาหาร การเกษตร และการพลงงานชวภาพของประเทศ

ไทยและชมชนโลกทจ าเปนตองอาศยความรและความเชยวชาญในสหสาขาวชา

ค.) จดการศกษาเสรมและการฝกอบรม เพอสรางความรและทกษะการผลตท ทนสมยใหแก

เกษตรกรและผผลตใหมความรทนสมย ทนตอการเปลยนแปลงเทคโนโลยทจ าเปนตอการสราง

มาตรฐานและลดตนทนการผลต ทจะพฒนาตนเองใหเปนผบรหารจดการการผลตทสามารถแขงขน

ในระบบการตลาดการคาเสร และมาตรฐานการคาระหว างประเทศทเปนธรรมและค านงถ ง

สงแวดลอม

เปาหมายการด าเนนงาน:

ก.) ผลตบณฑตทมความรรอบใน “ศาสตรและศลป”ของหวงโซคณคาระบบการผลต

อาหาร ท มทกษะและความคดวเคราะหลงสการปฏ บตจรงระดบชมชน ทเพยบพรอมดวยจต

วญญาณการเปนเจาของกจการดานการเกษตร (Agricultural entrepreneur) ดวยการสรางงานใหม

ของตนเอง พรอมมขดความสามารถทางการบรหารจดการควบคและจตส านกของความรบผดชอบ

23

ตอสงคมในดานความปลอดภยและความมนคงทางอาหาร ดวยมาตรฐานการผลตและการค านงถง

สงแวดลอม มความสามารถดานเทคโนโลยสารสนเทศ เพอการศกษาและการสบคนความร และม

ความใฝรตลอดชวต

ข.) สนบสนนทนโครงการวจยขนาดใหญทมผลประโยชนโดยตรงตอการเพมศกยภาพระบบ

การผลตการลดตนทนการผลต และการเพมคณภาพผลผลตดานการอาหารและการเกษตรของ

ประเทศ

ค.) จดการศกษาหลกสตรระยะสนในรปแบบการฝกอบรมตอยอด หรอการศกษาตอเนอง

คณสมบตของผสมคร.

1. เปนผมสญชาตไทย หรอเปนผอยในประเทศไทยอยางถกตองตามกฎหมาย

2. เปนผทก าลงศกษาอยชนมธยมศกษาปท 6 ประจ าปการศกษา 2555

3. เปนผ ทมผลการเรยนเฉลยสะสมในระดบชนมธยมศกษาปท 4 – ชนมธยมศกษาปท 5

รวม 4 ภาคการศกษา ไมต ากวา 2.75 ในแตละกล มวชา ดงน กล มวชาภาษาไทย กลมวช า

สงคมศาสตร กลมวชาวทยาศาสตร กลมวชาคณตศาสตร กลมวชาภาษาองกฤษ และไมต ากวา

2.00 ในแตละกลมวชาอนๆโดยคะแนนเฉลยสะสมรวม (GPAX) ไมต ากวา 2.50

4. เปนผทมภมล าเนาและศกษาอยในโรงเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายของรฐ หรอ

โรงเรยนทคณะกรรมการการศกษาวจยทรพยากรการเกษตรเหนควรในเขตจงหวดตามทก าหนด

เปนเวลาไมนอยกวาหาปตดตอกนนบถงวนสมคร โดยก าหนดเขตพนทเปนจงหวดตางๆดงน จงหวด

นาน แพร อตรดตถ พะเยา และเชยงราย ซงเปนจงหวดน ารองรอบพนทเปาหมาย การพฒนา

ทรพยากรการเกษตรของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทมการพจารณาใหไดทนจฬาฯ -พฒนาเกษตร

ไทย ตามประกาศของจฬาลงกรณมหาวทยาลย

5. เปนผ ทพรอมจะเขารบการศกษา และฝกปฏบตในพนทตางจงหวดโดยเฉพาะทจงหวด

นานได

6. ควรเปนผทมาจากครอบครวทประกอบอาชพเกษตรกรรม

7. เปนผมอดมการณทจะท างานในชนบทดวยความเสยสละ

8. เปนผทไมมโรคตดตอรายแรง หรอเปนโรคทสงคมรงเกยจ หรอโรคทส าคญทจะเปน

อปสรรคตอการศกษา

9. เปนผ ทมความประพฤตด และรบรองตอมหาวทยาลยวาจะตงใจศกษาเลาเรยนเตม

ความสามารถ และยนยอมปฏบตตามระเบยบขอบงคบของมหาวทยาลยทมอยแลว หรอทจะมตอไป

โดยเครงครดทกประการ

โดยส านกวชาทรพยากรการเกษตร ไดเปดรบนกศกษาตามคณสมบตตงแตป 2555

ปจจบนปผส าเรจการศกษาในรนท 1 แลวจ านวน 40 คน และมผสนใจทจะเขาท าการเกษตรกรใน

24

พนทของ ส .ป.ก . จ านวน 6 คน ก าลงฝ กอบรมในนคมเศรษฐก จพอเพยง อ .ว งน าเขยว จ.

นครราชสมา เปนเวลา 4 เดอน

กรอบความรวมมอของสถาบนอดมศกษา 3 แหง

กลมงานสรางเกษตรกรรนใหมฯ ภายใตความรวมมอของ 3 องคกร คอ สกว. ส.ป.ก. และ

สอศ. ในป 2551-2556 ซงเดมนนกลมงานสรางเกษตรกรรนใหมฯ น มความรเรมและแนวคดจาก

รศ.ดร.พระเดช ทองอ าไพ รอง ผอ.สกว.ในขณะนน เพอวเคราะหถงศกยภาพของ ส.ป.ก.ในฐานะ

หนวยงานของรฐทถอครองทดนและมกลมเครอขายเกษตรกรทวประเทศ รวมทงโอกาสในการสราง

และพฒนาเกษตรกรรนใหมโดยปรบเปลยนทศนคตมาใชความรและขอมลในการท าการเกษตรบน

พนทครอบครองได ตอมา รศ.มยร จยวฒน ผชวย ผอ.สกว.ดานการจดการปลายทาง ไดสานงาน

ตอ และขยายความรวมมอในการสรางเกษตรกรรนใหมในระดบอดมศกษา และท าบนทกความ

รวมมอของ สกว. ส.ป.ก. และสถาบนการศกษา 3 แหง คอ มหาวทยาลยนครพนม สถาบน

เท คโนโล ยพ ระจอมเกล าเจา คณ ทหารลาด กระบง ว ทยาเขตช มพร (สจล .ช มพ ร) แล ะ

มหาวทยาลยเชยงใหม กรอบงาน 5 ป (2556-2560) และในเดอนสงหาคม 2556 เนองจากมการ

เปลยนแปลงผบรหารและปรบโครงสรางภายใน สกว. จงยายกลมงานสรางเกษตรกรรนใหมฯ มา

สงก ดงานวจยเพอ พฒนาเช งพน ท (ABC) โดย ม ดร.สลาภรณ บวสาย รอง ผอ.สกว.ดาน

ยทธศาสตรวจยเชงพนท เปนตนสงกด ทงน ยงคงแนวคดและหลกการสรางและพฒนาเกษตรกรรน

ใหม ภายใตความรวมมอไว

จากการหารอของ สกว.และ ส.ป.ก. รวมทงขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒ ประกอบดวย

รศ.ดร.พระเดช ทองอ าไพ ผอ.สวก.ทปรกษากลมงานสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม รศ.มยร

จยวฒน อดตผบรหาร สกว. และ ดร.สลาภรณ บวสาย รอง ผอ.สกว. จงก าหนดกรอบการวจย

ภายใตความรวมมอเพอกรอบการด าเนนงาน ดงน

1. เพอใหเกดรปแบบการจดการและการใชประโยชนในพนทของ ส.ป.ก.โดยศกษาศกยภาพ

ของพนทและตวเกษตรกรเปนรายผลตภณฑทางเกษตร โดยใชความรของมหาวทยาลยในการเขาไป

ศกษาและท าความเขาใจในพนทเปาหมาย รวมทงพฒนาเกษตรกรตามศกยภาพของพนท

2. เกษตรกรในพนทและเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด สามารถใชขอมลเชงพนทประกอบการ

ตดสนใจเพอสงเสรมดานการเกษตรได และมผลตภณฑเกษตรทเหมาะสมกบพนทของ ส.ป.ก.

3. พฒนาตนแบบผประกอบการเกษตรกรทอยเดมในพนท ส.ป.ก.ใหมความสามารถราย

ผลตภณฑเกษตร และสรางทางเลอกและโอกาสใหกบตวเองโดยใชความรและขอมลอยางเหมาะสม

4. เกดเครอขายการจดการความรเพอพฒนาตนแบบผประกอบการในพนท ส.ป.ก.โดยม

มหาวทยาลยเปนแมขายและบรณาการความรทงภายในมหาวทยาลย และหรอวทยาลยเกษตรและ

เทคโนโลย รวมทงหนวยงานราชการทเกยวของ

25

5. พฒนาหลกสตรเพอสรางเกษตรกรรนใหมทเหมาะสมกบการใชประโยชนทดนของ ส.

ป.ก. ในระดบปรญญาตร

จากกรอบความรวมมอสงผลให มหาวทยาลยนครพนม สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลา

เจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรฯ มความเขาใจการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม จงได

พฒนาหลกสตรผน าเกษตรกรรนใหม (หลกสตร 1) ทดลองฝกอบรมในรนท 9 และพฒนาขอเสนอ

โครงการ รายละเอยดดงน

- กรณมหาวทยาลยนครพนมไดเสนอโครงการวเคราะหศกยภาพพนทและสรางรปการ

ท าเกษตรกรรมใน พนทเขตปฏรปเกษตรกรรมอยางยงยน : กรณศกษา พนทสปก .

จงหวดนครพนม โดยมงเนนทประเดนเรองยางพารา และศกษารปแบบบรหารจดการ

ทางการผลตและศกยภาพการจดการพนทท าการเกษตรทเหมาะสมของเกษตรกรใน

พนท สปก. จงหวดนครพนม

- กรณสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรฯ

ไดเสนอโครงการการศกษาและพฒนาพชเศรษฐกจ : กาแฟขาวไร ในเขตพนทปฏรป

ทดนเพอการเกษตร จงหวดชมพร โดยใชพนทของ ส.ป.ก.เปนตวแบบในการศกษา และ

พฒนาเกษตรกรในพนท รวมทงไดทดลองจดการเรยนการสอนหลกสตรการพฒนา

เกษตรกรมออาชพยคใหม (หลกสตร 2) ในระดบปรญญาตร ซงมผสนใจจ านวน 2 คน

- กรณมหาวทยาลย เชยงใหม ยงเปนการสรางความเขาใจกบคณาจารยในคณะ

เกษตรศาสตร จงยงไมไดด าเนนการพฒนาขอเสนอโครงการ อยางไรกตามไดเตรยม

พฒนาหลกสตรการพฒนาผน าเกษตรกรรนใหม (หลกสตร 1)

- กรณความรวมมอกบมหาวทยาลยเกษตรศาสตร โดยสถาบนวชาการดาน

สหกรณ มงพฒนาเจาหนาทของ ส.ป.ก.ระดบจงหวดทวประเทศ ภายใตโครงการถาย

โอนความรในการยกระดบความสามารถของเกษตรกรและเจาหนาท ส.ป.ก. (Smart

Farmers; Smart Officer)ซงไดคดเลอกเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวดจ านวน 17 จงหวด เพอ

เปนพนทน ารองในการพฒนาเจาหนาท ใหมความร ความเขาใจ มทกษะในการสงเสรม

การรวมกลมและสรางความเขมแขงขององคกร อกทงมวสยทศน ในการพฒนาภาค

การเกษตรดวยการปรบเปลยนบทบาทการสงเสรมรปแบบใหม ตลอดจนการปรบปรง

แกไขเชงนโยบายและโครงสรางพนฐานทเออตอการมสวนรวมของภาคประชาชนอยาง

เทาเทยมมากกวาการสงการจากนโยบาย ทงน ส.ป.ก.ไดรบการอนมตงบประมาณเพอ

สนบสนนใหเจาหนาท ส.ป.ก.ไดพฒนาศกยภาพการพฒนาดวยใชกระบวนการวจย โดย

ก าหนดองคประกอบหลกสตร 5 หนวยการเรยน ประกอบดวย

1. การเตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลงของ ส.ป.ก.

26

2. ความสามารถในการสงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการ

พฒนาทยงยน

3. ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขง

4. มทกษะการจดการโซอปทานของกลมและเชอมโยงเครอขายในแนวทางการคา

เปนธรรม

5. ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

ปจจบนไดด าเนนการฝกอบรมเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวด เพอเตรยมความพรอมสการเปน

ผน าการเปลยนแปลงของ ส.ป.ก.ไป และจะไดวางแผนการฝกอบรมตามแผนงานของหลกสตรตอไป

แนวคด Smart Farmer และ Smart Officer นบตงแตวนท 5 พฤศจกายน 2556 ทนายยคล ลมแหลมทอง รฐมนตรวาการกระทรวง

เกษตรและสหกรณไดมอบนโยบายและแนวทางการปฏบตงานใหกบผ บรหารและเจาหนาทของ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยก าหนดนโยบายทส าคญคอ การพฒนา "เกษตรกรไทยเปน Smart

Farmer โดยม Smart Officer เปน เพอนค คด” เพอพฒ นาเกษตรกรทวประเทศให เปน "Smart

Farmer” โดยเปนตวแทนครวเรอนเกษตรกรทมรายไดไมต ากวา 180,000 บาท/ครวเรอน/ป และม

ความพรอมมความรความเชยวชาญในการประกอบอาชพดานการเกษตรตลอดหวงโซคณคาการ

ผลตทางการเกษตร ทด าเนนการ สอดคลองกบวถชวตและลกษณะการประกอบการของแตละ

ครวเรอน ใหความส าคญในการใชองคความรและขอมลประกอบการตดสนใจ มการน าเทคโนโลย

ภมปญญาและวธการปฏบตทดมาใชหรอพฒนา โดยตระหนกถงคณภาพมาตรฐานและปรมาณ

ตามความตองการของตลาด รวมถงความปลอดภยตอผบรโภคและสงแวดลอมเปนส าคญ เพอให

การขบเคล อนนโยบายด งกล าว มประสทธภาพ กระทรวง เกษตรและสหกรณได แต งต ง

คณะกรรมการขบเคลอนนโยบาย Smart Farmer และ Smart Officer รวมทงไดขอความรวมมอกรม

ในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณรวมทงจงหวด แตงตงคณะท างานระดบกรมและระดบจงหวด

ตามล าดบ ซงปจจบนไดแตงตง ทงหมดแลวท าใหกลไกการขบเคลอนนโยบายมความครอบคลม ใน

ทกระดบ

กระทรวงเกษตรและสหกรณมแนวทางใหคณะท างานระดบกรม คณะท างานระดบจงหวด

และภาคเครอขายทเกยวของ ก าหนดโครงการและกจกรรมการพฒนาทเหมาะสมกบเกษตรกรแต

ละกลม โดยมงเนนการพฒนาและเสรมสรางใหเกษตรกรมความสามารถในการคดเปน วเคราะห

เปน ใชขอมลเปน และแกปญหาเปน ด าเนนการตามวถการผลตทเหมาะสมของเกษตรกรแตละราย

โดยใหสอดคลองกบนโยบายการขบเคลอนทเปนไปอยางมประสทธภาพตอไป

27

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตร

และสหกรณ มภารกจในการจดทดนและทอยอาศยใหเกษตรกร คมครองทดนเพอเกษตรกรรม

ฟนฟสภาพแวดลอม รวมทงการพฒนาความรและขดความสามารถเกษตรกร เรงรดพฒนาธรกจ

การเกษตรโดยการพฒนาสถาบนเกษตรกร

ภาพท 2.2 บทบาทและภารกจของ ส.ป.ก.

ภาพท 2.3 สรปขอมลการจดทดนของ ส.ป.ก. รายภาค

28

ชดโครงการ “การขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม”

การด าเนนการชดโครงการการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

มงเน นไปทการน าช ดความรตามกรอบการพฒนาระบบคณคาและการคาทเปนธรรม ( VN&F

Platform) ไปใชในการพฒนาตวแบบธรกจ โดยมโครงการวจยภายใตชดโครงการทงสน 12 โครงการ

ในสวนของโครงการวจยทมการพฒนาตวแบบธรกจ ประกอบดวย ตวแบบราน Farmer Shop กลม

ธรกจเชงคณคาสามพราน เครอขายคณคาขาวคณธรรม เครอขายคณคาขาวหอมมะลสหกรณไทย

เครอขายคณคาผลไม และเครอขายคณคายางพารา

กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ซงไดน าเอาการบรหารจดการอปทานมาใช

ในธรกจเพอการยกระดบสมรรถนะของธรกจ การบรหารจดการทรพยากรรวมกนใหเกดประโยชน

สงสด และการแบงงานกนตามความสามารถของภาค ไดกอใหเกดคณคาทงดานเศรษฐกจ สงคม

และการอนรกษสงแวดลอม โดยขอคนพบจากการวจยไดชใหเหนคณสมบตของตวแบบธรกจท

ส าคญ 5 ประการ ไดแก 1.) ตวแบบธรกจทด าเนนการบนหลกการการพงพาและรวมมอกนของ

ภาคภายใต 3 เสาหลกดานการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดล อม 2.) ภาคกรอบการท างาน

อยางมแบบแผนเพอการบรรลเปาหมายรวม 3.) มการบรหารจดการโซอปทานในธรกจ 4.) ด าเนน

ธรกจภายใตกลไกตลาดเพอเปาหมายทางเศรษฐกจและสงคม และ 5.) ไมเปนองคกรรบเงนทนเพอ

แทรกแซงกลไกตลาดทเปนอปสรรคตอการคาทเปนธรรม ซงคณสมบตดงกลาวบงชถงบรบทของ

การเปนธรกจฐานสงคม (Social Economy Enterprises: SEE)

ในการวเคราะหบรบทของตว แบบธรก จในการบรหารจดการโซ อปทาน ไดช ใหเหน

กระบวนการส าหรบกจกรรมระดบตนน า ซงมงไปทการยกระดบขดความสามารถของเกษตรกรส

การท าเกษตรทด ในสวนของการขบเคลอนกจกรรมระดบกลางน า มงเนนไปทการเพมสมรรถนะ

การด าเนนธรกจการด าเนนธรกจของผประกอบการในการลดความเสยงเรองการขดหาวตถดบ การ

พฒนาผลตภณฑทมคณภาพมาตรฐาน และการสรางโอกาสการเขาถงผบรโภคอยางเปนธรรม การ

ขบเคลอนกจกรรมระดบปลายน านน มงเนนไปทการพฒนาระบบธรกจรานคาทางเลอกภายใตแบ

รนด Farmer Shop เพอการกระจายสนคาของเครอขายผประกอบการสผบรโภคภายใตวสยทศน

“รานคาปลกทผผลตและผบรโภคเปนเจาของรวมกน ” ซงผลการตดตามแบรนด Farmer Shop

พบวา ไดรบการตอบรบจากผบรโภคในระดบ “ด”

กระบวนการขบเคลอนการด าเนนงานของตวแบบธรกจฐานสงคมดงกลาวชใหเปนบรบท 3

ประการทเกยวของกบการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม โดยมประชาชนเขามามสวนรวม

ในการพฒนา ซงสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศภายใตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 11 ดงนน คณะผวจยจงไดจดท าขอเสนอเชงนโยบายในการขบเคลอนธรกจฐาน

29

สงคมในฐานะกลไกการพฒนาทมประชาชนเปนศนยกลาง ภายใตกรอบการว เคราะหปจจย

สภาพแวดลอมของตวแบบธรกจฐานสงคมไดน าไปสการก าหนดประเดนยทธศาสตร 9 ประการ

จากนนจงน ามาจดท าเปนแผนทยทธศาสตรในการขบเคลอนธรกจฐานสงคมสการบรรลวสยทศน

การพฒนาประเทศ “สงคมอยรวมกนอยางมความสข มความเสมอภาค เปนธรรม มภมคมกนตอ

การเปลยนแปลง”

บทท 3

ผลการด าเนนงานวจย

โครงการวจย“การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไก

หนวยงานรฐ”ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 7 สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)มวตถประสงคเพอพฒนาระบบ

สนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะของเจาหนาทส.ป.ก. ส าหรบบทบาทใหมใน

ฐานะผน าการเปลยนแปลงทท าหนาทใหการสนบสนนสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรและ

สรางสรรคธรกจภายใตโซอปทานของกลม เพอน าไปสการยกระดบอาชพและการด าเนนชวตของ

เกษตรกรทเปนเปาหมาย

จากการด าเนนงานตามแผนงานของโครงการ มผลการด าเนนงานวจยดงน

1. เปาหมายของโครงการวจย

2. สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก.

3. กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตร

4. หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

(Smart officer)

5. รายชอโครงการ PBL รายบคคล

เปาหมายของโครงการวจย

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

(Smart officer) เปนหลกสตรทมงเปลยนแปลงเจาหนาท ส.ป.ก. ใหเปนนกสงเสรมและพฒนาทมขด

ความสามารถในทกษะ 3 มต ไดแก ทศนคต วธคด และความร ในการจดการภารกจสเปาหมาย

อยางเปนองครวม ทสอดคลองกบบรบททหลากหลาย ทงนเพอลดโอกาสการละทงทดนท ากนและ

สรางความเชอมนในอาชพเกษตรบนหลกการพงพาและรวมมอกนในแนวทางธรกจฐานสงคมโดยม

เจาหนาเขารวมจ านวน 18 ราย ดงน

31

ภาพท 3.1 เจาหนาท ส.ป.ก. ผเขารวมโครงการ

ชอ : น.ส.วภาว เปยมศร ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด: ส.ป.ก. พจตร เบอรโทรศพท : 089-4145332 อเมล : wipawee01@hotmail.com ทอย : 16/6 ม.5 ต.ขวญเมอง อ.บางปะหน จ.พระนครศรอยธยา

ชอ :น.ส.วรญญ บญมาก ต ำแหนง : นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก. สโขทย เบอรโทรศพท : 087-6797003 อเมล : new_waran.b@hotmail.com

ทอย : 138/26 ต.ธานอ.เมองจ.สโขทย

ชอ : น.ส.จฑาทพยเสนวงศ ณ อยธยา ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.ฉะเชงเทรา เบอรโทรศพท : 081-8397979 อเมล :jutatip_mm@hotmail.com

ทอย : 309/2 แขวงลาดยาว เขตจตจกรกรงเทพฯ

ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.ราชบร เบอรโทรศพท : 086-3630137 อเมล :Poradach_duk@hotmail.com

ทอย :145/581 ม.8 ต.ดอนตะโก อ.เมอง จ.ราชบร

ชอ :นางศรพร อภเดช ต ำแหนง : นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก. อทยธาน เบอรโทรศพท : 085-2811838 อเมล : Apidat_2511@hotmail.com

ทอย : 184/4 ต.อทยใหมอ.เมอง จ.อทยธาน

32

ชอ :น.ส.นรชร พรดภ ต ำแหนง: เจาหนาทปฏรปทดน(พนกงานราชการ) สงกด : ส.ป.ก.ลพบร เบอรโทรศพท : 080-9001702 อเมล :nirachorn.pradpoo@gmail.com

ทอย : 200 ม.13 ต.ควนมะพราว อ.เมอง จ.พทลง

ชอ :นายปรเดช พธจนทร ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.ราชบร เบอรโทรศพท : 086-3630137 อเมล :Poradach_duk@hotmail.com

ทอย :145/581 ม.8 ต.ดอนตะโก อ.เมอง จ.ราชบร

ชอ :น.ส.ลลตา พาณชกรกล ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.พระนครศรอยธยา เบอรโทรศพท : 086-9773280 อเมล: amp_lalita@hotmail.com,amp.lalita123@gmail.com

ทอย : 32/1 ม.1 ต.หอรตนไชย อ.อทอง

จ.พระนครศรอยธยา

ชอ :นายกชพร กลนบญมา ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.นครราชสมา เบอรโทรศพท : 087-6832363 อเมล :klinboonma@hotmail.com

ทอย : 941/3 ม.1 ต.หวทะเล อ.เมอง จ.นครราชสมา

33

ชอ :นายชรภทร พเมย ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.บรรมย เบอรโทรศพท : 090-6191889 อเมล :su_ae2010@hotmail.com

ทอย : 245 ม.10 ต.อสาณ อ.เมอง จ.บรรมย

ชอ :นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.ขอนแกน เบอรโทรศพท : 089-9371473 อเมล :nutsopin_an@hotmail.com

ทอย : 9 ต.ในเมอง อ.เมอง จ.ขอนแกน

ชอ :น.ส.ประกายรง สายสด ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.สกลนคร เบอรโทรศพท : 087-0012270 อเมล :sprakayrung@gmail.com

ทอย :บญโฮมอพารทเมนต ต.ธาตเชงชม อ.เมอง

จ.สกลนคร

ชอ :นายพษณ ส าร ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.หนองคาย เบอรโทรศพท : 089-4219794 อเมล :Pitsanu.nk@gmail.com

ทอย : 473 ม.3 ต.โพธชย อ.เมอง จ.หนองคาย

34

ชอ :น.ส.ยพาวรรณ หนนลา ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.ยโสธร เบอรโทรศพท : 087-0908083 อเมล :N_nunla85@hotmail.com

ทอย : 167 ม.6 ต.โคกนาโก อ.ปาตว จ.ยโสธร

ชอ :น.ส.วนารตน ค ากลอมใจ ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.อดรธาน เบอรโทรศพท : 087-7029867 อเมล :wanarat_p@hotmail.com

ทอย : 169 ม.9 ต.โคกสะอาด อ.เมอง จ.อดรธาน

ชอ :นายวสทธศกด ส าโรงแสง ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ สงกด : ส.ป.ก.มหาสารคาม เบอรโทรศพท : 081-7718770 อเมล :samonchon.lfe@hotmail.com

ทอย : 28 ม.8 ต.โพนทราย อ.โพนทราย จ.รอยเอด

ชอ :นายนกร ไพรน ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.ตรง เบอรโทรศพท : 083-1727235 อเมล :-

ทอย : 133/100 ต.ทบเทยง อ.เมอง จ.ตรง

35

สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

(Smart officer) มงการพฒนาสมรรถนะเจาหนาท ทใหทศทางเดยวกนเพอความเขาใจในการท างาน

รวมกน สามารถสงเสรมและสนบสนนเกษตรกรในพนท ส.ป.ก. ใหอยรวมกนเปนกลมองคกรท

เขมแขง ดวยหลกการของกลม เจาหนาทจงตองมมมมองทกาวไกลอยางเปนองครวม เชอมโยงและ

สรางศรทธาของเกษตรกรได

สมรรถนะเจาหนาท ส.ป.ก.

จากการจดประชมเชงปฏบตการเพอก าหนดสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. โดยระดม

ความคดเหน แลกเปลยนขอเสนอแนะ และไดสมรรถนะ ดงน

1. ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนมจตส านกรกองคกร

และงานในภารกจ เขาใจบทบาทและความส าคญของเกษตรกร

2. ความสามารถในการยกระดบขดความสามารถในการประกอบอาชพทกอใหเกดสมดล

ในการด าเนนชวตแกเกษตรกร

3. ความสามารถดานการจดการเชงกลยทธในสถาบนเกษตรกร

4. ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

ชอ :นางรชดา เพชรรตน ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.ชมพร เบอรโทรศพท : 082-4175163 อเมล :Racha_kob@hotmail.com

ทอย : 271/7 ม.10 ต.นาทง อ.เมอง จ.ชมพร

ชอ :นางวภา สขเอก ต ำแหนง: นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ สงกด : ส.ป.ก.นครศรธรรมราช เบอรโทรศพท : 081-0824013 อเมล :vipa.alro@hotmail.com

ทอย : 23/12 ม.5 ต.ปากพน อ.เมอง จ.นครศรธรรมราช

36

การสมมนาเชงวชาการเพอก าหนดกรอบยทธศาสตรและพฒนาหลกสตรการพฒนาผน า

การเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนวนพธท 2 เมษายน 2557ณ อาคาร

วจยและพฒนา ชน 6 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร

ภาพท 3.2 การสมมนาเชงวชาการ กรอบยทธศาสตรและพฒนาหลกสตรการพฒนาผน าการ

เปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

37

กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตร การพฒนาหลกสตร (Curriculum Development) เปนการจดท าหลกส ตรทเหมาะสมกบ

ความตองการของ ส.ป.ก. เพอสรางความมนใจใหกบเจาหนาท ส.ป.ก. เพอเสรมสรางและพฒนา

เกษตรกร ฝกปฏบต ศกษาดงานและรวมท ากจกรรมเสรมทเกยวของกบอาชพเกษตรกรรม โดย

กระบวนการในการพฒนาหลกสตร โครงการไดทบทวนเอกสารและวเคราะหแนวทางตามกรอบ

กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตรดงน

Smart Officers

Participatory

Action research

PBL (

)

Smart Famers

Smart Officers

PBL

Farmer shop/Farmer

market

ร

สาระการ

เรยนร

การศ กษาดงาน

ระบบฐานขอ

มล

ภาพท 3.3 กระบวนการพฒนาระบบสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะ Smart Officers

ภาพท 3.4 กระบวนการพฒนาและปรบปรงหลกสตร

ารวเคราะ ขอม พนฐาน

าร า นดจดมง มาย( มรรถนะ)

า นดเนอ าแ ะ ารเรยนร

าร า นดมา ร ารว ดแ ะ ารประเมนผ

ารน า รไปใช

ารประเมนผ ารใช ร ารปร บปรงแ ไข

38

1. การวเคราะหขอมลพนฐาน ด าเนนการโดยการรวบรวมและวเคราะหสภาพปจจบนของ

เจาหนาท ส.ป.ก. ทเปนอย ประกอบกบการวเคราะหเกษตรกรในพนท และน าผล

แลกเปลยนกบนกวชาการ ผทรงคณวฒเพอก าหนดสมรรถนะ

2. การก าหนดจดมงหมาย (สมรรถนะ) เปนการน าขอมล ทไดจากการวเคราะหขอมล

พนฐาน มาวเคราะหและก าหนดสมรรถนะ หรอสงทคาดจะเปน โดยการตความจาก

ผทรงคณวฒและนกวชาการ

3. การก าหนดเนอหาและการเรยน ร เปนการก าหนดรายละเอยด โดยวเคราะหจาก

สมรรถนะ และก าหนดรายละเอยดการสอน

4. การก าหนดมาตราการวดและประเมน โดยวเคราะหจากสมรรถนะและเนอหาการ

เรยนร เพอก าหนดวธการวดและประเมนผล

5. การน าหลกสตรไปใช โดยน าไปทดลองกบเจาหนาท ส.ป.ก. ทเปนเปาหมายของก าร

พฒนา smart officer จ านวน 18 รายทสนใจเขารวมโครงการ

6. การประเมนผลการใชหลกสตรการปรบปรงแกไข โดยการถอดบทเรยนผลการเรยนร

และวเคราะหหลกสตรเพอปรบปรงแกไข

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาท

ยงยน (Smart officer) การพฒนาหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาท

ยงยน ไดก าหนดหลกสตรตามสมรรถนะทง 4 ขอ ตามขนตอน การพฒนาและปรบปรงหลกสตร 6

ขนตอน สามารถก าหนดหนวยการเรยนได 6 หนวยการเรยน ระยะเวลา 92 ชวโมง ประกอบดวย

ตารางท 3.1 หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน (Smart

officer)

หนวย

เรยน

ชอหนวย มาตรฐานการเรยนร

(คณลกษณะเชงพฤตกรรม

เปาหมาย)

สาระการเรยนร เวลา

(ชวโมง)

หนวย

เรยนท 1

การเตรยม

ความพรอมส

การเปนผน า

1. ความร ความเขาใจ

แนวนโยบายและทศทางการ

ด าเนนงานของ ส.ป.ก.ท

1. แผนปฏบต

ราชการของ ส.ป.ก.

2. กรณศกษา

12

ชวโมง

39

หนวย

เรยน

ชอหนวย มาตรฐานการเรยนร

(คณลกษณะเชงพฤตกรรม

เปาหมาย)

สาระการเรยนร เวลา

(ชวโมง)

การ

เปลยนแปลง

ของ ส.ป.ก.

Smart officer

เชอมโยงแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคม

2. ตระหนกในสถานการณการ

ด าเนนงานของ ส.ป.ก.และ

บทบาทของ Smart officerใน

การขบเคลอนภารกจสการบรรล

เปาหมาย

โครงการน ารอง

ตางๆและวเคราะห

ใหเหนชองวางใน

การปฏบตงาน

โอกาส อปสรรค จด

เขงจดออน

3. เวทถอดบทเรยน/

การถายโอนทกษะ

ประสบการณ

หนวย

เรยนท

2

ความสามารถ

ในการสงเสรม

การประกอบ

อาชพแก

เกษตรกรใน

แนวทางการ

พฒนาทยงยน

1. ตระหนกรความหลากหลายใน

เทคโนโลยดานการเกษตรท

เหมาะสม การท าไรนาสวนผสม

การท าเกษตรอนทรย และ

เกษตรกรรมยงยน ทเหมาะกบ

ภมสงคม

2.มความสามารถในการแนะน า

สงเสรมใหเกษตรกรท าการเกษตร

ในทดน ส.ป.ก.อยางเหมาะตามภม

สงคม

3. มความรและทกษะใน

การแนะน าและสงเสรมการผลต

พช/สตวเฉพาะทาง เชน ขาว ผก

อนทรย ปลา

1. น าเสนอเทคโนโลย

การท าการเกษตร

รปแบบตางๆ เชน

เกษตรอนทรย/GAP

ไรนาสวนผสม นาโยน

2. เวทอภปราย

กลยทธหรอชอง

ทางการท า

การเกษตรท

เหมาะสมกบภม

สงคม

3. เวทสรป

บทเรยนองคความรท

ตองการแนวทางการ

สนบสนนของ ส.

ป.ก. การศกษาดงาน

ในแหลงเรยนรพช/

16

ชวโมง

40

หนวย

เรยน

ชอหนวย มาตรฐานการเรยนร

(คณลกษณะเชงพฤตกรรม

เปาหมาย)

สาระการเรยนร เวลา

(ชวโมง)

สตว เฉพาะทาง

หนวย

เรยนท

3

ความสามารถ

ในการสงเสรม

การรวมกลม

และสรางความ

เขมแขง

1. มความรและเขาใจรปแบบ

ตางๆของการรวมกลม (กลม

เกษตรกร วสาหกจชมชน

สหกรณ ธรกจฐานสงคม Family

Farming ฯลฯ)และนวตกรรม

กลมตางๆ

2. มทกษะและความสามารถใน

การประสานความรวมมอกบ

หนวยงานทเกยวของเพอการ

จดตงและพฒนากลมใหเขมแขง

3. รและเขาใจในทฤษฎ

หลกการ/ แนวปฏบตทดในการ

บรหารจดการกลมเพอความ

เขมแขงและยงยน (การมสวน

รวม หลกธรรมาภบาล)

4. มทกษะดานการบรหาร

จดการองคกรทดจากตวแบบ

1. ขนตอนการสงเสรม

การจดตงกลมองคกร

รปแบบตางๆ

2. ประสบการ

ณการสงเสรมการ

ด าเนนงานกลม

องคกรรปแบบตางๆ

3. กลยทธการ

บรหารจดการกลม

เพอความเขมแขงและ

การน าประโยชนส

ชมชน

4.ศกษาดงานกลม

องคกร สถาบน

เกษตรกรทส าเรจ/

ลมเหลว

6 ชวโมง

หนวย

เรยนท

4

มทกษะการ

จดการโซ

อปทานของ

กลมและ

เชอมโยง

เครอขายใน

แนวทางการคา

เปนธรรม

1.มความรและเขาใจในแนวคด

การคาทเปนธรรม

2.มความรความเขาใจในแนวคด

การจดการโซอปทานเพอ

ความสามารถในการจดการ

ธรกจของกลมและการสราง

อ านาจการตอรองส าหรบ

เกษตรกรรายยอย

3.มความรความเขาใจแนวคด

1. เรยนรจาก

กรณศกษาส าหรบ

กลมองคทน าเอาการ

จดการโซอปทานและ

การคาทเปนธรรมมา

ใช

2. วเคราะหตนเอง

ส าหรบแนวทางการ

ยกระดบ

12

ชวโมง

41

หนวย

เรยน

ชอหนวย มาตรฐานการเรยนร

(คณลกษณะเชงพฤตกรรม

เปาหมาย)

สาระการเรยนร เวลา

(ชวโมง)

เศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา

(มภมคมกน รวมกลม สราง

เครอขาย)

4.มทกษะในเรองการจดการโซ

อปทานของกลม/องคกร การคา

ทเปนธรรม

ความสามารถในการ

แนะน าสงเสรมการ

จดการโซอปทานและ

การสรางเครอขาย

3. ศกษาดงาน (หรอ

ศกษาจากกรณศกษา

ตางๆ)

หนวย

เรยนท

5

ความสามารถ

ในการสงเสรม

การสราง

มลคาเพมสนคา

เกษตร (การลด

ตนทนในการ

ปลกขาว การ

สรางโรงเรอน

ราคาประหยด

การสงเสรม

การใชเครอง

หยอดเมลด

รวมถงการ

สรางแบรนด

การท า Farmer

shop/Famer

market)

1. มทกษะในการสรางสรรค

นวตกรรมผานการเขยนขอเสนอ

โครงการ (Project proposal)

1. การเรยนรการน า

นวตกรรม/ตวแบบ

ธรกจ โดยการ

ออกแบบและ

สรางสรรคเพอสราง

คณคาและเพมมลคา

ในธรกจ

2. ฝกทกษะการเขยน

ขอเสนอโครงงาน

สรางสรรคนวตกรรม

หนวย

เรยนท

6

การด าเนนการ

โครงการภายใต

ค าแนะน าของ

ทมทปรกษา

1.มผลงานสรางสรรคนวตกรรม

2.มทกษะในการวเคราะห

ชองวางและอปสรรคในการ

ท างานเพอก าหนดกรอบแนว

1.การด าเนนการ

โครงการภายใต

กรอบโครงการท

เสนอ

ชวง

ฝกอบรม

42

หนวย

เรยน

ชอหนวย มาตรฐานการเรยนร

(คณลกษณะเชงพฤตกรรม

เปาหมาย)

สาระการเรยนร เวลา

(ชวโมง)

ทางการยกระดบการพฒนา.... 2.การจดท ารายงาน

ผลการด าเนนงาน

รวม 92

ชวโมง

รายละเอยดของหนวยการเรยนเปนดงน

หนวยเรยนท 1

ชอหนวย การเตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลงของ ส.ป.ก. (Smart officer)

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

2.1 ความร ความเขาใจแนวนโยบายและทศทางการด าเนนงานของ ส.ป.ก.ทเชอมโยง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

2.2 ตระหนกในสถานการณงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมและการขบเคลอนภารกจสการ

บรรลเปาหมาย

2.3 ตระหนกถงการเปนขาราชการทมคณธรรม จรยธรรมและรกในความเปนขาราชการ ส.ป.ก.

2. สาระการเรยนร

2.1 หลกการ แนวคดและพฒนาการงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

2.2 คณธรรมและจรยธรรมทมผลกระทบตอการปฏบตราชการ

2.3 เทคนคการบรหารจดการแผนงาน งบประมาณ และนโยบายทมงผลสมฤทธเชอมโยงส

การด าเนนงานในระดบพนท

2.4 กรณศกษาโครงการน ารองและวเคราะหใหเหนชองวางในการปฏบตงาน โอกาส อปสรรค

จดออนและจดเเขง

2.5 การเตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลง(smart officer)

2.6 แนวนโยบายและทศทางการด าเนนงานของ ส.ป.ก.ทเชอมโยงแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคม

43

3. กจกรรมการเรยนร

3.1 วทยากรน าเสนอหลกการ แนวคดและพฒนาการงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมสการ

พฒนาทยงยน

3.2 ใหผเรยนอานบทความเกยวกบ “งานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมทผานมา” จากนนให

ผเรยนสะทอนภาพตนเองในฐานะขาราชการ ส.ป.ก. วามจดออน จดแขงและปญหา

3.3 วทยากรเลอกกรณศกษาโครงการน ารองและวเคราะหใหเหนชองวางในการปฏบตงาน

โอกาส อปสรรค จดเขงจดออนและใหผเรยนสะทอนความส าเรจ

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร

4.1 ผเรยนเกดจตส านกอยากพฒนาตนเองใหเปนขาราชการมออาชพ

4.2 มความตระหนกในสถานการณงานปฏรปทดนเกดแนวคดการพฒนาตนเองอยางเปน

องครวมทงในแงอาชพและการด ารงชวต สอดคลองกบบรบทของปญหาในปจจบน

4.3 มความตระหนกในการเลอกแนวทางการพฒนาอาชพทสอดคลองกบบรบททตอ ง

เชอมโยงกจกรรมอาชพและการด ารงชวต น าพาสความส าเรจในอาชพ

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

หนวยเรยนท 2

ชอหนวย ความสามารถในการสงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการพฒนาท

ยงยน

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

1.1 ตระหนกรความหลากหลายในเทคโนโลยดานการเกษตรทเหมาะสม การท าไรนาสวน

ผสม การท าเกษตรอนทรย และเกษตรกรรมยงยน ทเหมาะกบภมสงคม

1.2 มความสามารถในการแนะน าสงเสรมใหเกษตรกรท าการเกษตรในทดน ส.ป.ก. อยาง

เหมาะตามภมสงคม

1.3 มความรและทกษะในการแนะน าและสงเสรมการผลตพช/สตวเฉพาะทาง เชน ขาว ผก

อนทรย ปลา

2. สาระการเรยนร

2.1 น าเสนอเทคโนโลยการท าการเกษตรรปแบบตางๆ เชน เกษตรอนทรย/GAP ไรนาสวนผสม

นาโยน

44

2.2 กลยทธการสงเสรมและพฒนาเกษตรกรเชงพนทเชอมโยงแนวทางการพฒนาโครงงาน

Project-Based Learning (PBL)

2.3 กลยทธการสงเสรมและพฒนากลมอยางยงยน

2.4 ศกษาดงานการสรางเครอขายเกษตรอนทรยเชอมโยงการพฒนาโครงงาน PBL ศกษาด

งานการสรางเครอขายผลไมคณภาพเชอมโยงการพฒนาโครงงาน PBL

3. กจกรรมการเรยนร

3.1 วทยากรน าเสนอหลกการ แนวคดการเตรยมรวบรวมขอมลเพอจดท าโครงงาน PBLและ

เทคนคการพฒนาโจทยวจย

3.2 ศกษาดงานการสรางเครอขายเกษตรอนทรยเชอมโยงการพฒนาโครงงาน PBL

3.3 ศกษาดงานการสรางเครอขายผลไมคณภาพเชอมโยงการพฒนาโครงงาน PBL

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร

4.1 มความรและเขาใจในเทคโนโลยดานการเกษตรทเหมาะสม

4.2 สามารถใหการแนะน าสงเสรมใหเกษตรกรท าการเกษตรในทดน ส.ป.ก. อยางเหมาะตาม

ภมสงคม

4.3 มความรและทกษะในการแนะน าและสงเสรมการผลตพช/สตวเฉพาะทาง

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

หนวยเรยนท 3

45

ชอหนวย ความสามารถดานการจดการเชงกลยทธในสถาบนเกษตรกร

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

1.1 มความรและเขาใจรปแบบตางๆของการรวมกลม (กลมเกษตรกร วสาหกจชมชน สหกรณ

ธรกจฐานสงคม Family Farming ฯลฯ)และ นวฒนกรรมกลมตางๆ

1.2 มทกษะและความสามารถในการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของเพอการ

จดตงและพฒนากลมใหเขมแขง

2. สาระการเรยนร

2.1 ขนตอนการสงเสรมการจดตงกลมองคกร รปแบบตางๆ

2.2 กลยทธการบรหารจดการกลมเพอความเขมแขง

2.3 กจกรรมในเครอขายผลไมคณภาพและการน าประโยชนสชมชน

2.4 กจกรรมในเครอขายเกษตรอนทรยและการน าประโยชนสชมชน

2.5 การสรางเครอขายเกษตรอนทรย ภายใตโครงการสามพรานโมเดล

3. กจกรรมการเรยนร

3.1 วทยากรน าเสนอหลกการ แนวคดและพฒนาการงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมสการ

พฒนาทยงยน

3.2 ใหผเรยนอานบทความเกยวกบ “งานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมทผานมา” จากนนให

ผเรยนสะทอนภาพตนเองในฐานะขาราชการ ส.ป.ก. วามจดออน จดแขงและปญหา

3.3 วทยากรเลอกกรณศกษาโครงการน ารองและวเคราะหใหเหนชองวางในการปฏบตงาน

โอกาส อปสรรค จดเขงจดออนและใหผเรยนสะทอนความส าเรจ

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร

4.1 ผเรยนมความรและเขาใจรปแบบตางๆของการรวมกลมเชน กลมเกษตรกร วสาหกจชมชน

สหกรณ ธรกจฐานสงคม Family Farming ฯลฯ)และ นวฒนกรรมกลมตางๆ

4.2 มความสามารถในการประสานความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของเพอการจดตงและ

พฒนากลมใหเขมแขง

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

หนวยเรยนท 4

46

ชอหนวย การจดการโซอปทานและการสรางเครอขายสการคาทเปนธรรม

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

1.1 มความรและเขาใจในแนวคดการคาทเปนธรรม

1.2 มความรความเขาใจในแนวคดการจดการโซอปทานเพอความสามารถในการจดการธรกจ

ของกลมและการสรางอ านาจการตอรองส าหรบเกษตรกรรายยอย

1.3 มความรความเขาใจแนวคดเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา (มภมคมกน รวมกลม สราง

เครอขาย)

1.4 มทกษะในเรองการจดการโซอปทานของกลม/องคกร การคาทเปนธรรม

2. สาระการเรยนร

2.1 เรยนรจากกรณศกษาส าหรบกลมองคทน าเอาการจดการโซอปทานและการคาทเปนธรรม

มาใชคณธรรมและจรยธรรมทมผลกระทบตอการปฏบตราชการ

2.2 วเคราะหตนเองส าหรบแนวทางการยกระดบความสามารถในการแนะน าสงเสรมการ

จดการโซอปทานและการสรางเครอขาย

2.3 ศกษาดงาน (หรอศกษาจากกรณศกษาตางๆ)

3. กจกรรมการเรยนร

3.1 วทยากรน าเสนอหลกการ แนวคดในแนวทางคดการคาทเปนธรรม

3.2 ใหผเรยนสะทอนทางการยกระดบความสามารถในการแนะน าสงเสรมการจดการโซ

อปทานและการสรางเครอขาย

3.3 วทยากรเลอกกรณศกษาโครงการตนแบบและวเคราะหใหเหนชองวางในการปฏบตงาน

โอกาส อปสรรค จดเขงจดออนและใหผเรยนสะทอนความส าเรจ

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร

4.1 ผเรยนเกดความรและเขาใจในแนวคดการคาทเปนธรรม

4.2 มความรความเขาใจในแนวคดการจดการโซอปทานเพอความสามารถในการจดการธรกจ

ของกลมและการสรางอ านาจการตอรองส าหรบเกษตรกรรายยอย

4.3 มความรความเขาใจแนวคดเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา (มภมคมกน รวมกลม สราง

เครอขาย)

4.4 สามารถจดการโซอปทานของกลม/องคกร การคาทเปนธรรม

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

47

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

หนวยเรยนท 5

ชอหนวย ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

1.1 มทกษะในการสรางสรรคนวตกรรมผานการเขยนขอเสนอโครงการ (Project proposal)

1.2 ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขง

1.3 รและเขาใจในทฤษฎ หลกการ/ แนวปฏบตทดในการบรหารจดการกลมเพอความเขมแขง

และยงยน (การมสวนรวม หลกธรรมาภบาล)

1.4 มทกษะดานการบรหารจดการองคกรทดจากตวแบบ

2. สาระการเรยนร

2.1 การเรยนรการน านวตกรรม/ตวแบบธรกจ โดยการออกแบบและสรางสรรคเพอสรางคณคา

และเพมมลคาในธรกจ

2.2 ฝกทกษะการเขยนขอเสนอโครงงานสรางสรรคนวตกรรม

3. กจกรรมการเรยนร

3.1 วทยากรน าเสนอหลกการ แนวคดสหกรณ

3.2 การวางแผนกลยทธ ซงจะเปนยทธศาสตรในการสรางการเปลยนแปลงในองคกร มการ

กระบวนการจดท า

3.3 วทยากรเลอกกรณศกษาโครงการน ารองและวเคราะหใหเหนชองวางในการปฏบตงาน

โอกาส อปสรรค จดเขงจดออนและใหผเรยนสะทอนความส าเรจ

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร

4.1 สามารถเชอมโยงหรอสอดรบกบแผนกลยทธ และมการวเคราะหสภาพแวดลอม

4.2 สามารท าใหงานของ ส.ป.ก. ประสบความส าเรจไดเรวกวาทก าหนด และเปนการแกปญหา

ทถกจด

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

48

หนวยเรยนท 6

ชอหนวย การจดท าโครงงาน(Project base learning) ภายใตค าแนะน าของทมทปรกษา

.................................................

1. มาตรฐานการเรยนร

1.1 ความร ความเขาใจการจดท าโครงงาน(Project base learning)

1.2 สามารถเขยนโครงการ

2 สาระการเรยนร

2.1 การด าเนนการโครงการภายใตกรอบโครงการทเสนอ

2.2 การจดท ารายงานผลการด าเนนงานเทคนค

3. กจกรรมการเรยนร

การศกษาพนทใชขอมล วเคราะหพนท หาจดแขง ของพนทใหพบ ความเสยงของ

พนท “ควบคม” ไดหรอไม ดวยวธอะไร

การศกษาตลาด น าขอมลพนทเปนตนทางในการวเคราะห โอกาสทางการตลาด

ส าหรบเกษตรกร วเคราะห Supply chain สนคาของตนเอง วามเสนทางการผลต และตลาดอยางไรใน

ภาพรวม ความเสยงทางการตลาด

4. ผลลพธทแสดงผลการเรยนร สามารถจะน ามาพฒนาโจทยการเขยนโครงงาน Project-Based

Learning (PBL) ในการทจะสะทอนความตองการจรงๆของเกษตรกรในพนทและเกดโครงการฯเชง

พนท

5. วธและเกณฑการประเมนผล

ผสอนประเมนระดบการมสวนรวมของผเรยน โดยวธสงเกตการณ

6. บนทกผลสรปการจดการเรยนร

49

การจดการเรยนรกบกลมเปาหมาย โครงการไดด าเนนการจดการเรยนรกบกลมเปาหมายซงเปนเจาหนาท ส.ป.ก. จ านวน 18 ราย โดยก าหนดตารางการเรยนรและปฏบตดงน

ตารางท 3.2 ก าหนดการจดฝกอบรม

หนวยการเรยนร จ านวน

ครงท

จด

ก าหนดการจดฝกอบรม วทยากรหลก

15 - 17 ก.ค.

57

31 ก.ค. -2

ส.ค. 57

13-17 ส.ค. 57 22 - 23 ก.ย.

57

24-26 ก.ย. 57

การปฐมนเทศหลกสตร 1 สถาบนวชาการ

ดานสหกรณ

หนวยการเรยนรท 1: การเตรยม

ความพรอมสการเปนผน าการ

เปลยนแปลง ของ ส.ป.ก. Smart

officer

2

โรงแรมมโต ส.ป.ก.

หนวยการเรยนรท 2: ความสามารถ

ในการสงเสรมการประกอบอาชพแก

เกษตรกรในแนวทางการพฒนาท

ยงยน

3

1.สหกรณการเกษตร

เขาคชฌกฏจ ากด จ.

จนทบร 2.

ศนยแลกเปลยน

เรยนร “กลมผผลต

ผลไมคณภาพจ.

จนทบร

นายสกจ มาลยรงสกล

ผศ.ดร.รวมจตร นกเขา

50

หนวยการเรยนร จ านวน

ครงท

จด

ก าหนดการจดฝกอบรม วทยากรหลก

15 - 17 ก.ค.

57

31 ก.ค. -2

ส.ค. 57

13-17 ส.ค. 57 22 - 23 ก.ย.

57

24-26 ก.ย. 57

หนวยการเรยนรท 3: ความสามารถ

ในการสงเสรมการรวมกลมและสราง

ความเขมแขง

4

1.ตลาดสขใจ จ.

นครปฐม

2.กลมเครอขาย

เกษตรอนทรย ต.ทพ

หลวง

รศ.จฑาทพย

ภทราวาท

นายสกจ มาลยรงสกล

ผศ.ดร.รวมจตร นกเขา

หนวยการเรยนรท 4: มทกษะการ

จดการโซอปทานของกลมและ

เชอมโยงเครอขายในแนวทางการคา

เปนธรรม

5

รศ.จฑาทพย

ภทราวาท

1.ศนยการเรยนรขาว

คณธรรม จ.ยโสธร

2.บจก.บางซอโรงสไฟ

เจยเมง สาขาจ.

ศรษะเกษ

รศ.จฑาทพย ภทรา

วาท

หนวยการเรยนรท 5: ความสามารถ

ในการสงเสรมการสรางมลคาเพม

สนคาเกษตร

6

รศ.จฑาทพย

ภทราวาท

รศ.จฑาทพย ภทรา

วาท

นายสกจ มาลยรงสกล

ผศ.ดร.รวมจตร นกเขา

หนวยการเรยนรท 6: การด าเนนการ

โครงการภายใตค าแนะน าของทมท

ปรกษา

7

การน าเสนอ

โครงการ ครงท 1

รศ.จฑาทพย ภทรา

วาท

นายสกจ มาลยรงสกล

ผศ.ดร.รวมจตร นกเขา

51

ภาพกจกรรมการฝกอบรมหลกสตรและลงพนท

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

52

53

ภาพท 3.4 กจกรรมการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลง

ในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

54

รายชอโครงการ PBL รายบคคล

ตารางท 3.3 ตนแบบโครงการ Project-Based Learning รายบคคล

ท ชอโครงการ พนทด าเนนการ ผรบผดชอบ

1 โครงการสงเสรมการท าเกษตรอนทรย ต.เนนปอ และ ต.หนอง

โสน อ.สามงาม จ.

พจตร

น.ส.วภาว เปยมศร

2 การคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบ

สภาพพนทในเขตปฏรปทดน

ต.วงทองแดง อ.เมอง

จ.สโขทย

น.ส.วรญญ บญมาก

3 ปรบเปลยนวธการปลกมนส าปะหลง

เพอเพมผลผลต

ต.ปาออ อ.ลานสก

จ.อทยธาน

นางศรพร อภเดช

4 โครงการผลตขาวอนทรย ต.ทากระดาน อ.สนาม

ชยเขต จ.ฉะเชงเทรา

นางสาวจฑาทพย

เสนวงศ ณ อยธยา

5 สงเสรมการผลตหนอไมฝรงใหม

คณภาพและเขาสมาตรฐาน GAP

ต.เกาะรง อ.ชยบาดาล

จ.ลพบร

นางสาวนรชร พรดภ

6 ศกษาการปลกดปลในแปลงมะมวงเพอ

การปองกนโรคและเพมรายไดใหกบ

เกษตรกร

ต.แกมอน อ.จอมบงจ.

ราชบร

นายปรเดช พธ

จนทร

7 การผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจร ต.สงหนาท

อ.ลาดบวหลวง

จ.พระนครศรอยธยา

นางสาวลลตา

พาณชกรกล

8 สงเสรมและจดตงสหกรณเกษตร

อนทรย

ต.วงน าเขยว

อ.วงน าเขยว

จ.นครราชสมา

นายกชพร

กลนบญมา

9 การผลตขาวครบวงจรมงสผลตภณฑ

ขาวชมชน

ต.หนองโดน อ.ล าปลาย

มาศ จ.บรรมย

นายชรภทร พเมย

10 กระบวนการจดการการผลตและ

การตลาดพชผกปลอดสารพษสความ

ยงยนของกลมวสาหกจชมชนเกษตร

ต.นาแพง อ.โคกโพธ

ไชย

จ.ขอนแกน

นางณฐโสภณตร

สวรรณวฒน

55

ท ชอโครงการ พนทด าเนนการ ผรบผดชอบ

ผสมผสานนาแพงสงแดง

11 การผลตผกพนบานเชงการคา ต.บอแกว อ.บานมวง

จ.สกลนคร

นางสาวประกายรง

สายสด

12 การปรบเปลยนการปลกขาวโดยการ

ปรงดนใหมความเหมาะสมในการปลก

ขาว

เพอเพมผลผลตขาว

ต.อดมพร อ.เฝาไร

จ.หนองคาย

นายพษณ ส าร

13 การพฒนาหวงโซอปทาน

มนส าปะหลงอนทรยโดยกระบวนการ

วสาหกจชมชน

ต.โคกนาโก อ.ปาตว

จ.ยโสธร

นางสาวยพาวรรณ

หนนลา

14 การสงเสรมการท านาเพอคดเมลดพนธ

ขาว

ต.โพธศรส าราญ อ.โนน

สะอาดจ.อดรธาน

นางสาววนารตน

ค ากลอมใจ

15 กระบวนการพฒนาเกษตรกรแบบ

เกษตรผสมผสานในบอพลาสตก

จ.มหาสารคาม นายวสทธศกด

ส าโรงแสง

16 เลยงหมหลมเพอเปนทางเลอกในการ

ท า

การเกษตรแบบผสมผสานรวมกบการ

ปลกยางพาราและปาลมน ามน

ต.นาโตะหมง อ.เมอง

จ.ตรง

นายนกรไพรน

17 กระบวนการผลตขาวไรในแปลง

เพาะปลกทมการจดการน าดวยระบบ

การใหน าแบบพนฝอยเพอเพมผลผลต

ต.ละแม อ.ละแม

จ.ชมพร

นางรชดา เพชรรตน

18 การปรบเปลยนรปแบบการผลตขาวไร ต.เขาโร อ.ทงสง

จ.นครศรธรรมราช

นางวภา สขเอก

บทท 4

ขอคนพบจากการวจย

โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไก

หนวยงานรฐ” ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 7 สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มวตถประสงคเพอพฒนาระบบ

สนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. ส าหรบบทบาทใหมใน

ฐานะผน าการเปลยนแปลงทท าหนาทใหการสนบสนนสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรและ

สรางสรรคธรกจภายใตโซอปทานของกลม เพอน าไปสการยกระดบอาชพและการด าเนนชวตของ

เกษตรกรทเปนเปาหมาย หลงจากทโครงการไดด าเนนงานตามแผนงานแลวเกดขอคนพบ ดงน

กระบวนการพฒนาหลกสตรเพอยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไก

หนวยงานรฐ”ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 7 เปนการพฒนาขดความสามารถในทกษะ 3 มต ไดแก ทศนคต วธคด และความร แก

เจาหนาท ส.ป.ก. เพอจดการภารกจสเปาหมายอยางเปนองครวมสอดคลองกบบรบททหลากหลาย

สามารถสรางทมงานเชยวชาญการจดการสนบสนนสงเสรมภารกจตามนโยบาย ยกระดบและขยาย

ผลการด าเนนงานโดยการรวมมอจดการเรยนรของเกษตรกรและเจาหนาท : Smart Farmer, Smart

Officer ดงนนการพฒนา Smart Office ในทนจงเพอประโยชนตอเจาหนาทของ ส.ป.ก. หรอผน า

องคกร น าไปใชในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขงขององคกร เพอเปนกลไกในการ

แกปญหาการประกอบอาชพและการด าเนนชวตอยางมความสข นบเปนประเดนยทธศาสตรส าคญ

ของรฐบาลทกประเทศ โดยเจาหนาทรฐยอมมบทบาทส าคญตอการสานตอนโยบาย สการปฏบต

เพอบรรลเปาหมายเชงยทธศาสตรดงกลาว

ในการถายโอนความรในการยกระดบความสามารถของเจาหนาท ส.ป.ก. : Smart Officer

จงมงเนนน าชดความรตามกรอบการพฒนาระบบคณคาและการคาทเปนธรรม (VN&F Platform) ไป

พฒนาตวแบบธรกจชมชน โดยการบรหารจดการอปทานมาใชในธรกจเพอการยกระดบสมรรถนะ

ของธรกจ เพมขดความสามารถของเกษตรกรสการท าเกษตรทด แสดงใหเหนทศทางในการ

ขบเคลอนซงจะน าไปสคณคาใน 4 ประการ ไดแก การเกษตรยงยนและการสรางความมนคงทาง

อาหาร ระบบการคาทเปนธรรมและสรางสรรคสน คาไทยสสากล โครงสรางพนฐานและระบบ

57

สนบสนนการพฒนา คนในสงคมใสใจในสขภาวะ สงแวดลอมและสงคมคณภาพมคณธรรม โดย

วเคราะหขอมลพนฐานเพอประกอบการพจารณาการพฒนาหลกสตรดงน

สภาพปจจบน

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มภารกจในการจดทดนและทอยอาศย

ใหเกษตรกร คมครองทดนเพอเกษตรกรรม ฟนฟสภาพแวดลอม รวมทงการพฒนาความรและขด

ความสามารถเกษตรกร พฒนาธรกจการเกษตรโดยผานสถาบนเกษตรกร ปจจบนจดทดนใหกบ

เกษตรกรไปแลวกวา 2.4 ลานราย เนอทกวา 34 ลานไร ผ ทไดรบจดสรรทดนท ากนสวนใหญยงใช

ทดนไมเกดประโยชนอยางเตมประสทธภาพหรอท าการเกษตรแลวขาดทน ท าใหเกษตรกรขาด

ความมนใจในอาชพเกษตร ทงน สวนหนง เปนผลมาจากการทผ ทไดรบจดสรรทดนท ากนเหลานน

ขาดความรและทกษะทางเกษตรกรรม ขาดการจดการอยางเ ปนระบบและไมรเทาทนตอการ

เปลยนแปลง ท าใหขาดการปรบตวอยางทนเหตการณและยงขาดการสงเสรมการจดการความรท

เหมาะสมจากหนวยงานรฐ ดงน หากเกษตรกรและเจาหนาทไดรบการพฒนาขดความสามารถ

ในทกษะ 3 มต ไดแก ทศนคต วธคด และความร เพอจดการภารกจสเปาหมายอยางเปนองครวม

สอดคลองกบบรบททหลากหลาย สามารถสรางทมงานเชยวชาญการจดการสนบสนนสงเสรม

ภารกจตามนโยบาย ยกระดบและขยายผลการด าเนนงานโดยการรว มมอ จดการเรยนรของ

เกษตรกรและเจาหนาท : Smart Farmer , Smart Officer ยอมลดโอกาสการละทงทดนท ากนและ

สรางความเชอมนในอาชพเกษตรได

และมความจ าเปนทตองสงเสรมใหเจาหนาทรฐเกดความร ความเขาใจ และมทกษะในการ

สงเสรมการรวมกลมและส รางความเขมแขงขององคกร อกทงมว สยทศนในการพฒนาภาค

การเกษตร ดวยการปรบเปลยนบทบาทการสงเสรมรปแบบใหม ตลอดจนการปรบปรงแกไขเชง

นโยบายและโครงการสรางพนฐานทเออตอการมสวนรวมของภาคประชาชนอยางเทาเทยมมากกวา

การสงการจากนโยบายเบอง เพอประโยชนตอเจาหนาทรฐหรอผน าองคกร น าไปใชในการสงเสรม

การรวมกลมและสรางความเขมแขงขององคกร เปนกลไกในการแกปญหาการประกอบอาชพและ

การด าเนนชวตอยางมความสข นบเปนประเดนยทธศาสตรส าคญของรฐบาลทกประเทศ โดย

เจาหน าท รฐยอมมบทบาทส าคญตอการสานตอนโยบาย สการปฏ บตเพอบรรล เปาหมายเช ง

ยทธศาสตร

ขอสงเกตหลงการจดการเรยนร

หล งจาก ไดด าเนนการจดการเรยน รตามหนว ยการเรยน ท 1-6 แลว ขอสงเกตจาก

ผทรงคณวฒและทปรกษาโครงการ พบวา หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรม

เกษตรกรสการพฒนาทยงยน (Smart officer) สามารถสรางการเรยนรใหกบเจาหนาท ส.ป.ก.ทเขา

รวมอบรม เกดการปรบเปลยนทศนคตและวธการปฏบตงานประจ า โดยจากการวเคราะหขอเสนอ

58

โครงการทมงสรางความยงยนและความเขมแขงใหกบเกษตรกรในพนท การวเคราะหขอมลเพอ

สรางโอกาสและทางเลอกใหกบเกษตรกรเพอพฒนาและยกระดบอาชพในการลดรายจาย เพม

รายได อยางไรกตาม เพอสรางความยงยนและตอเนองจงตองมการตดตามสนบสนนการปฏบต

ตามขอเสนอโครงการเปนระยะ รวมทงหาตนแบบและขยายผลไปยงพนทอน

ประมวลภาพรวมขอเสนอโครงการของเจาหนาท ส.ป.ก.

หล งจาก ทโครงการได จดการเรยนรในหลกส ตร smart officer แลว จง ได ให

กลมเปาหมาย ไดแกเจาหนาท ส.ป.ก. จดท าขอเสนอโครงการ PBL โดยประมวลความรทไดจาก

หลกสตร รวมทงการวเคราะหพนท/ชมชนเปาหมาย น ามาจดท าขอเสนอโครงการ PBL โดยมงเนน

การพฒนาทเจาหนาท ส.ป.ก. และวดผลความส าเรจทเกษตรกรเปาหมาย โดยภาพรวมของ

ขอเสนอโครงการ จ านวน 18 ขอเสนอโครงการ แยกเปน 4 ภาค ไดแก

• ภาคเหนอ จ านวน 2 จงหวด ประกอบดวย สโขทยและพจตร

• ภาคกลาง จ านวน 5 จงหวด ประกอบดวย พระนครศรอยธยา ราชบร ลพบร ฉะเชงเทรา

และอทยธาน

• ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จ านวน 8 จงหวด ประกอบดวย สกลนคร หนองคาย ยโสธร

อดรธาน มหาสารคาม ขอนแกน บรรมย และนครราชสมา

• ภาคใต จ านวน 3 จงหวด ประกอบดวย ตรง ชมพร และนครศรธรรมราช

ผเสนอโครงการไดแก เจาหนาทปฎรปทดนจงหวดปฎบตการและช านาญการ จ านวน 18 ราย โดย

มประเดนเปาหมายจากหวขอและวตถประสงค/ความมงหมายของโครงการ แบงออกเปน 3 กลม ไดแก

1. การยกระดบอาชพเกษตรกรรมรายพชและสตว ไดแก ผกพนบาน ขาว/ขาวไร

มนส าปะหลง การคดเลอกเมลดพนธขาว มะมวง หนอไม และการเลยงหมหลม

2. การพฒนาการรวมกลมเกษตรกร/กลมวสาหกจ ไดแก การรวมกลมเพอการ

ผลตผกปลอดสารพษ และการสงเสรมและจดตงสหกรณ

3. การท าเกษตรปลอดสารพษและเกษตรอนทรย ไดแก การท าเกษตรอนทรยแบบ

ผสมผสาน การปลกมะมวงอนทรย และการผลตขาวอนทรย

เมอพจารณาถงกระบวนการไดมาของโจทย/ขอเสนอโครงการ ตามทเจาหนาท ส.ป.ก. ไดเสนอนน

จากความเปนมาความส าคญของขอเสนอโครงการพบวา โจทย/ทมาของขอเสนอโครงการ เกดจาก

1. การจดท าประชาคม การพบปะกลมเกษตรกร การแลกเปลยนและส ารวจปญหา

จากพนท และน าขอมลมาวเคราะหสภาพปญหา

59

2. การวเคราะหปญหาในพนทโดยเจาหนาท ส.ป.ก. ทงนเกดจากการสงเกตและ

ขอมลทเจาหนาท ส.ป.ก.ไดพบ/สงเกต และเปนสงทเจาหนาท ส.ป.ก. ตองการและจ าเปนทจะตอง

แกปญหาใหเกษตรกรในพนท

3. การตอยอดงานวจย งานวชาการจากหนวยงานทเกยวของในพนท ซงเกดจาก

ความรวมมอและฐานทนเดมทมอยในพนท และตองการขยายงานและตอยอดงานในพนท รวมทง

การถายทอดความรและหรอเทคโนโลยสชมชนของเกษตรกร

ส าหรบการด าเนนงานโครงการ ตามขอเสนอโครงการ PBL ซงเจาหนาท ส.ป.ก.ไดออกแบบ

กระบวนการด าเนนการเพอใหบรรลตามวตถประสงค/ความมงหมาย โดยภาพรวมพบขนตอนใน

การด าเนนการดงน

1. การประชมเกษตรกรในพนท ส.ป.ก. เพอท าความเขาใจทมาและจดมงหมายของ

โครงการ วธการ ผลทคาดวาจะไดรบและเปาหมาย

2. จดท าแปลงสาธต การคดเลอกเกษตรกรทสนใจเขาใจ การวเคราะหสถานการณในพนท

3. จดอบรมพฒนาศกยภาพ ศกษาดงานตนแบบ

4. บนทกขอมล เกบขอมลจากแปลงสาธต จากการทดลองปฏบต จดท าแผนธรกจ

5. สรปผลการด าเนนงาน ถอดบทเรยน ตดตามและประเมนผลการด าเนนโครงการ

จากความมงหมาย กระบวนการและผลทคาดวาจะไดรบ ซงพจารณาจากขอเสนอโครงการ

PBL ของเจาหนาท ส.ป.ก.สามารถประมวลความคาดหวงและเปาหมายของขอเสนอโครงการ PBL

ไดดงน

1. เปนการสรางโอกาสและทางเลอกในอาชพเกษตรกรทเหมาะสมกบบรบทและ

ศกยภาพของพนท

2. เปนการตอยอดและสรางความเขมแขงใหเกษตรกร กลมเกษตรกรในพนทใหเกด

รายได และลดตนทนการผลต

3. เปนการแกไขปญหาของเกษตรกรทประสบอ ย โดยใช ขอ มล คว ามรและ

ทรพยากรทมอยมาสนบสนนการจดการดานการผลต การตลาดและคณภาพของผลตภณฑรายพช

4. เปนการปรบเปลยนกระบวนการผลตสเกษตรปลอดสารและเกษตรอนทรย

ทงน จากการพจารณาขอเสนอโครงการ PBL จากผทรงคณวฒ และทปรกษา พบว า

โครงการ PBL ยงมกรอบงานพฒนา ยงไมไดน าเสนอกระบวนการไดมาของขอมล ในระยะตอไปควร

มการพฒนาเจาหน าท ส.ป.ก.ในกระบวนการด าเนนงาน เพอสรางการมส วนรวมของชมชน /

เกษตรกร เพอสรางความเขมแขงและยงยนในพนท รวมทงสนบสนนใหเจาหนาท ส.ป.ก.ทเสนอ

โครงการ PBL ไดทดลองปฏบตตามแผนงานของแตละโครงการ รวมทงมการตดตามหนนเสรม

60

พฒนาศกยภาพตามกรอบสมถรรนะของ smart officer วดผลและประเมนผลจากชมชน/เกษตรกร

โดยมงพฒนาเจาหนาท ส.ป.ก.และวดผลส าเรจจากพนท/ชมชน/เกษตรกร

บทท 5

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะเชงนโยบาย/การวจยในระยะตอไป

โครงการวจย “การพฒนาระบบสงเสรมเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะการแขงขนผานกลไก

หนวยงานรฐ” ภายใตชดโครงการวจยการขบเคลอนการพฒนาการสหกรณและการคาทเปนธรรม

ระยะท 7 สนบสนนโดยส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มวตถประสงคเพอพฒนาระบบ

สนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะเจาหนาท ส.ป.ก. ส าหรบบทบาทใหมในฐานะ

ผน าการเปลยนแปลงทท าหนาทใหการสนบสนนสงเสรมการรวมกลมของเกษตรกรและสรางสรรค

ธรกจภายใตโซอปทานของกลม เพอน าไปสการยกระดบอาชพและการด าเนนชวตของเกษตรกรทเ ปน

เปาหมาย

ด าเนนการก าหนดสมรรถนะการเรยนร พฒนาหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการ

สงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน (Smart Officer) จดกระบวนการเรยนรตามหนวยการเรยน และ

ไดขอเสนอโครงการตนแบบการพฒนาเกษตรกรในพนท โครงการจงไดสรปผลการด าเนนงานดงน

การพฒนาระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะ ของ

เจาหนาท ส.ป.ก.

การพฒนาหลกสตรยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก.

โครงการไดด าเนนการศกษากระบวนการดวยการทบทวนวรรณกรรมในการพฒนาหลกสตร ท

เหมาะสมกบความตองการของ ส.ป.ก. ท าใหเกดกระบวนการพฒนาหลกสตร 6 ขนตอน ไดแก

1) การวเคราะหขอมลพนฐาน จากความตองการศกยภาพของเจาหนาท ส.ป.ก.

2) การก าหนดจดมงหมาย (สมรรถนะ) โดยการจดประชมเชงปฏบตการรวมกบภาคเครอข าย

และเกดสมรรถนะเพอเปนแนวทางการพฒนาหลกสตรดงน

1. การเตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลงของ ส.ป.ก.

2. ความสามารถในการสงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการพฒนาท

ยงยน

3. ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขง

62

4. มทกษะการจดการโซอปทานของกลมและเชอมโยงเครอขายในแนวทางการคา ท เ ปน

ธรรม

5. ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

6. การจดท าโครงการ PBL ภายใตค าแนะน าของทปรกษา

3) ก าหนดเนอหาและการเรยนร

4) ก าหนดมาตรการวดและการประเมน

5) การน าหล กส ตรไปใช เก ดการพฒนาเจาหน า ท ส.ป.ก. จ านวน 18 ราย รวมทง

กระบวนการพฒนาการเรยนรตามหลกสตร

6) การประเมนผลการใชหลกสตร การปรบปรงแกไข โดยด าเนนการ

1. พจารณาขอเสนอโครงการของเจาหนาท ส.ป.ก. ทจดท าขน

2. การปรบปรงหลกสตรทเหมาะสมหลกจากทดลองจดการเรยนรแลว

3. การสนบสนนใหเจาหนาท ส.ป.ก. ไดทดลองปฏบตตามขอเสนอโครงการ

4. การตดตาม หนนเสรม วดและประเมนผลจากการปฏบตโครงการ PBL

ตนแบบโครงการ PBL

1) จากภาพรวมของขอเสนอโครงการ PBL สามารถวเคราะหความมงหมาย กระบวนการและ

ผลทคาดวาจะไดรบ ซงพจารณาจากขอเสนอโครงการ PBL ของเจาหนาท ส.ป.ก. สามารถประมวล

ความคาดหวงและเปาหมายของขอเสนอโครงการ PBL ไดดงน

1. เปนการสรางโอกาสและทางเลอกในอาชพเกษตรกรทเหมาะสมกบบรบทและศกยภาพ

ของพนท

2. เปนการตอยอดและสรางความเขมแขงใหเกษตรกร กลมเกษตรกรในพนทใหเกดรายได

และลดตนทนการผลต

3. เปนการแกไขปญหาของเกษตรกรทประสบอย โดยใชขอมล ความรและทรพยากรท ม

อยสนบสนนการจดการดานการผลต การตลาดและคณภาพของผลตภณฑรายพช

4. เปนการปรบเปลยนกระบวนการผลตสเกษตรปลอดสารและเกษตรอนทรย

2) จากกระบวนการพฒนาหลกสตรระบบสนบสนนและสงเสรมการเรยนรเพอยกระดบ

สมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. คณะวจยในฐานะหนวยงานใน ส.ป.ก. ยงไดน าแนวคดและหลกการไป

ขยายผลหลกสตรผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกร (เกษตรกรวนสข) ซงพฒนาแนวคดมาขยายผล

และทดลองจดการเรยนรแกผ ทมงานท าและสนใจภาคการเกษตรไดเขามาเรยนรในชวงวนหยดเสาร -

อาทตย ซงด าเนนการไปแลว 1 รน

63

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

1. การสนบสนนใหเจาหนาทของ ส.ป.ก. ใชงานวจย ภายใตกรอบ Project base learning

(PBL) เปนเครองมอในการปฏบตงานเพอสรางความเขมแขงและความยงยนใหกบเกษตรกรในพนท โดย

ใชขอมล ความร เทคโนโลย และทรพยากรทมอยในการวเคราะหศกยภาพและเสนอโครงการวจยและ

พฒนาเชงพนท ในลกษณะงานวจยในงานประจ า (Routine to research: R2R)

2. การน าผลงานวจยและพฒนาเชงพนทมาใชประกอบการพจารณาต าแหนงงาน

3. การจดสรรงบประมาณทเหมาะสมในการสนบสนนงานวจยในงานประจ า

การวจยในระยะตอไป

1. การตดตาม หนนเสรมกระบวนการ ประเมนผลการด าเนนงานของโครงการ PBL ทง

16 โครงการ ทผานการพจารณาจากผทรงคณวฒและไดรบการอนมตงบประมาณจาก ส.ป.ก.

2. การประเมนผลกระทบเชงสงคม เพอสรางความยงยนในพนท

3. การถอดบทเรยนกระบวนการสนบสนน กระบวนการด าเนนงานและผลการด า เนน

โครงการ PBL จากผลการปฏบตโครงการ PBL

4. การขยายผลการด าเนนงานจากพนทตนแบบ 16 พนท สพนทอน

5. การขยายผลจากหนวยงานภาครฐ (ส.ป.ก.) สหนวยงานอนทเกยวของในการน า

งานวจยน าการพฒนา

64

เอกสารอางอง

จฑาทพย ภทราวาท และคณะ. 2556. โครงการโรงเรยนลกชาวนาเพอ เพมสมรรถนะการท า

การเกษตรเชง ธรกจ:มตใหมแหงการเรยนรจากแปลงนาสการพฒนาทยงยน.กนยายน

2556 สถาบนวชาการดานสหกรณ คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วชย วงษใหญ. 2525 .วารสารการพฒนาหลกสตร. กรงเทพ. หนา 12 – 13.

วชย วงษใหญ. 2537. กระบวนการพฒนาหลกสตรและการเรยนการสอน : ภาคปฏบต กรงเทพ.

หนา 12.

สงด อทรานนท. 2532. พนฐานและหลกการพฒนาหลกสตร. กรงเทพ. ภาควชาบรหารการศกษา

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. หนา 33.

สงด อทรานนท. 2538. หลกสตรและการสอน. กรงเทพ. จฬาลงกรมหาวทยาลย. หนา 6.

(http://educate.intel.com/th/projectdesign)

(http://www.lic.chula.ac.th/web/mediaflash/Project%20based/content_spu/swf/content1.html)

(https://www.gotoknow.org/posts/507300)

65

ภาคผนวก

66

ภาคผนวก ท 1 รายงานการประชม

67

สรปรายงานการสมมนาเชงวชาการ

กรอบยทธศาสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนา

ทยงยน

ภายใตความรวมมอทางวชาการ

วาดวย “โครงการถายโอนความรในการยกระดบความสามารถของเกษตรกรและ

เจาหนาท ส.ป.ก. (Smart Farmers; Smart Officers) สการพฒนาอยางเปนองครวม

เพอการกนดอยด”

วนพธท 2 เมษายน 2557

ณ อาคารวจยและพฒนา ชน 6 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร

***************************

ผเขารวม

1. รศ.ดร.จฑาทพย ภทราวาท ผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2. น.ส.สายสดา ศรอไร รองผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3. นายสกจ มาลยรงสกล รองผอ านวยการวทยาลยเกษตรกรและเทคโนโลยเชยงราย

4. น.ส.ศศธร จยนาม ผจดการฟารมลงเครา

5. นางวภาวรรณ ช านาญกจ ผจดการสหกรณการเกษตรปฏรปทดนเมองสรนทร

6. นายประดษฐ ใจรงส นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.จงหวดพษณโลก

7. น.ส.ณฐชยา ศรสขสวสด นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

8. น.ส.ลลตา พาณชกรกล นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

9. นายทนกร เพยภเขยว นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.จงหวดชยภม

10.นายไพรตน โลหณต นกว ช าการปฏ รป ทด น ช านาญ การ ส .ป.ก .จงหว ด

นครราชสมา

11. น.ส.พจนนท กองมาก ผอ านวยการศนยตรวจสอบและรบรองมาตรฐานสนคาเกษตรใน

เขตปฏรปทดน

12. นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร

13. นางญานชศา ธงน าชยมา รกษาการผอ านวยการกลมพฒนาสถาบนและธรกจชมชน

14.นางลลตา พงอดม นกวเคราะหนโยบายและแผนช านาญการ

15. นายสมโภช พศาภาคย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

16. น.ส.สพชฌาย กลบบว นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

68

17. น.ส.สชพ อยเลศ นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

18. นายวทยพงศ มกรศรวฒน นกทรพยากรบคคลปฏบตการ

19. นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ

20. น.ส.จงลกษณ กาฬภกด เจาหนาทปฏรปทดน (พนกงานราชการ)

21. น.ส.ปราณ ชาอน เจาหนาทปฏรปทดน

22. น.ส.จนตชตา จรรยาวจตร เจาหนาทปฏรปทดน

23. น.ส.ผกาวรรณ วนต เจาหนาทปฏรปทดน

24. นายอทศ สวสดรกษ เกษตรกรรนใหมรนท 3

25. นายธนนโชตน เลศนธธรพร เกษตรกรรนใหมรนท 5

26. น.ส.จามจร กนค า เกษตรกรรนใหมรนท 8

27. น.ส.รงศยา ดวงแดง เกษตรกรรนใหมรนท 8

28. นายภม จนทชม น ก ศ ก ษ าฝ ก ง าน ส ถ าบ น ว ช าก าร ด าน ส หก ร ณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

เรมประชมเวลา 09.20 น.

นายวนยไดกลาวชแจงวตถประสงคและก าหนดการ การสมมนาเชงวชาการ

กรอบยทธศาสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

โดยมวตถประสงคเพอ

1.น าเสนอแนวคดการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการ

พฒนาทยงยน (Smart officer) และก าหนดสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. ในฐานะ Smart

officer เพอขบเคลอนยทธศาสตรขององคกร

2. อภปรายสมรรถนะและบทบาท Smart officer ของ ส.ป.ก.

3. การวเคราะหช องวางสมรรถนะ Smart officer ของ ส.ป.ก. ก บความตองการของ

เจาหนาท ส.ป.ก.

4. สรปสมรรถนะของ Smart Officer ส.ป.ก. เพอการน าไปใชและก าหนดหลกสตร

การพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนสการพฒนาท

ยงยน (Smart officer)

ในการพฒนา Smart officer ของ ส.ป.ก. นจะด าเนนการภายใตความรวมมอทาง

วชาการวาดวย “โครงการถายโอนความรในการยกระดบความสามารถของเกษตรกรและ

เจาหนาท ส.ป.ก. (Smart Farmers; Smart Officers) สการพฒนาอยางเปนองครวมเพอการกน

ดอยด” ซงเปนการท างานภายใตเครอขายภาค 3 ภาคสวน คอ ส านกงานการปฏรปทดนเพอ

เกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

(มก.) ภายใตความรวมมอดงกลาวนไดมการด าเนนการไปแลวในหลกสตร การเรยนรชาวนา

69

มออาชพ: จากแปลงนาสการพฒนาทยงยน ในพนท 4 จงหวด ไดแก จงหวดเชยงราย สงหบร

มหาสารคามและชมพร และตอมาไดมการพฒนาหลกสตร การพฒนาผน าการเปลยนแปลง

ภาคเกษตรกรรม โดยม รศ.จฑาทพย ภทราวาท เปนทปรกษา รวมกบ อาจารยสกจ มาลยรง

สกล ในการพฒนาหลกสตรทางเลอกเพอสรางความมนใจใหคนทมอาชพประจ าแตยงลงเลท

จะเขาสอาชพเกษตรไดเขามาเรยนร ฝกปฏบต ศกษาดงานและรวมท ากจกรรมเสรมทเกยวของ

กบอาชพเกษตรกรรม โดยทานเลขาธการ ส.ป.ก. ไดใหนโยบายวา ผ เขารวมฝกอบรมใน

หลกสตรนอาจไมตองเปลยนอาชพมาเปนเกษตรกร แตอาจไปเปนก าล งส าคญในการวางแผน

การผลต การแปรรปและการตลาด ในธรกจการเกษตรพรอมทงเปนผน าทจะเปนผ เชอมโยง

พฒนาโดยเฉพาะดานการเกษตรระหวางชมชนกบรฐ

ภารกจหลกของ ส.ป.ก. คอการ จดหาทดน และจดสรรทดนท ากนแกเกษตรกร

รวมถงการพฒนาอาชพ อาทเชน การสงเสรมดานองคความรในการประกอบอาชพ การ

บรหารจดการพนท การใชประโยชนพนทใหเกดประโยชนสงสดเพอเกษตรกรจะสามารถอยใน

พนทไดอยางยงยน โดยในการพฒนาดงกลาวนจะตองอาศยความรวมมอทดจากหลายภาค

สวนโดยเฉพาะเจาหนาท ส.ป.ก. ในพนท และทพบในปจจบนคอ เจาหนาทรนใหมของ ส.ป.ก.

เปนนกศกษาทจบมาจากหลายสาขาวชา ส.ป.ก. จงมความจ าเปนทจะตองวเคราะหปรบปรง

และพฒนาตวเจาหนาท เพอเพมเตมศกยภาพและสงเสรมบทบาทหนาทความรบผดชอบใน

การท างานของเจาหนาท โดยอาศยความรวมมอจากหนวยงานทเกยวของภายใตความรวมมอ

ทางวชาการดงกล าว ได แก มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (มก.) โดยมสถาบนวชาการดาน

สหกรณ (สว.สก.) เปนผรบผดชอบหลก ทางสถาบนมชดงานวจยการท างานในพนท ส.ป.ก.

หลายชดทสามารถใชบรณากรในการพฒนาตวเจาหนาทของ ส.ป.ก. กองทนสนบสนนการวจย

(สกว.) เปนองคการทใหความส าคญกบงานพฒนาเกษตรกร สนบสนนงานระหวางองคกร

ตางๆทเกยวของใหเกดขนอยางเปนรปธรรมโดยการสนบสนนทนดานการวจย และโจทย

งานวจยสวนหนงของ สกว.ท สว.สก. ไดรบมากจะถกน าไปบรณาการใชใหสอดค ลองกบ

แนวนโยบายในการพฒนายกระดบเจาหนาท ส .ป.ก . ไปส Smart Officer ตอ ไป อกหน ง

หนวยงานทเขามามบทบาทภายใตความรวมมอคอ ส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร

(องคการมหาชน) (สวก.) เปนหนวยงานทสนบสนนเรองงานวจยทลงลกถงตวเกษตรกรและ

ประสงคทจะเปนสวนส าคญในการพฒนาภาคเกษตร กลไกหลกในการขบเคลอนงานความ

รวมมอของ ทง 4 หนวยงาน คอการบรณาการงานรวมกนเพอยกระดบ Smart Farmers และ

Smart Officers

จากการแสดงความคดเหนรวมกนของผเขารวมการสมมนาเชงวชาการครงน ท า

ใหไดขอสรปวา การวางแนวทางในการพฒนาสมรรถนะเจาหนาทจะตองมองใหเปนทศทาง

เดยวกนเพอความเขาใจในการท างานรวมกน เจาหนาทจะตองมสมรรถนะทสามารถเขาไปอย

70

และชวยคนในพนท ส.ป.ก. ใหอยรวมกนเปนกลมองคกรทเขมแขง อาจดวยหลกการของกลม

องคกร สหกรณ และเจาหนาทจะตองไมมองแคดานใดดานหนงเพยงอยางเดยว จะตองมองให

ไกลกวา มององครวมใหเชอมโยงใหกวางสามารถสรางศรทธาได จะตองรวมกนก าหนด

สมรรถนะของเกษตรกรเพอก าหนดหลกสตรในการยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก.

สมรรถนะตวชวดของเกษตรกรทภายใน 5 ปขางหนา

1. ทศนคต (ตองไดรบปลกฝง/ตองสรางให)

2. วธคด

3. ความร (สามารถคนหาไดเอง)

4. ทกษะ – ประสบการณ ความเชยวชาญเฉพาะดาน

ทศนคต หรอการตดสนใจทกอยางของคนเราวาจะเลอกท าดหรอไมท า ซงจะ

ขนอยกบสภาวะแวดลอมทเปลยนแปลง (Mind Set) อยางไรกตามสงทหรอขอมลทจะถกบอก

หรอใหเกษตรกรเพอการตดสนใจควรจะตองอยบนฐานความถกตอง

เปาหมายเกษตรกร (Ultimate goal) คอการสรางเครอขายสเขยว สถาบนส

เขยว และการเกษตรสเขยว (Green Networking - Green Institute - Green Agriculture) โดย

จะตองท า 2 ประเดนทจะกลาวใหเกดเปนรปธรรม ไดแก

1. การท าใหเกษตรกรมความสข

• การใชทดนใหเกดประโยชนสงสด

• มแนวทางการพฒนาทยงยน

71

2. ขอจ าก ด/ชองวาง /ส ง ทขาดของเกษตรกรหลายๆอ ยางเหลาน ได รบการ

ปรบปรงแกไข

• ทกษะเรองของการผลตเพอการแขงขน

• ทกษะการใชนวตกรรมบวกภมปญญาดงเดม

• ทกษะการคดวเคราะหในเชงระบบ และการมององครวม

• ทศนคตการพงพาตนเอง • ความภาคภมใจในอาชพ/ศกดศร • เชอมนในอาชพเกษตรกรรม

• อ านาจตอรอง • โอกาสในการท าใหสงทตวเองอยากท า

• มบรโภคนยมตามกระแสโลก /พฤตกรรมบรโภคนยม

• ความเขาใจในระบบโครงสรางตลาด

• ยกระดบเรองการผลต ไรนาสวนผสม

• ตระหนกในการรวมกลม/สหกรณพนธใหม ผผลต ผบรโภคมความเชอมโยงการ

ในการทจะบรรล เปาหมายดงกลาว เจาหน าทจะตองมองคความรทถอ เปน

สมรรถนะทจ าเปนเพอใชในการท างานในพนทโดยควรไดรบการปลก/สรางทศนคตทดใหเกดขน

ดงน

โดยมแนวทาง/ทศทางในการพฒนาเจาหนาทดงตอไปน

การปลก/สรางทศนคตทด

72

จตส านก

• การพฒนาทยงยน/เศรษฐกจพอเพยง

• นกพฒนา

• การพงพา รวมมอกน

• ซอสตย จรงใจ

• ท างานมงมน ทมเท

วธคด

• โลกาภวตน-การเปลยนแปลง

• การจดการเชงกลยทธ

• System Thinking

• ยดหลก-ยดหยน/ท างานบรณาการเปาหมาย

ความร

• นโบบายการสงเสรมการใชทดน

• แผนงาน ส.ป.ก. • กฎหมายทดน ส.ป.ก. • นกวเคราะห/การวางแผน

• การตดตาม-ประเมนผล

• โครงสรางการผลต-การตลาด

• การรวมกลม/การจดการสหกรณสาย

พนธใหม

• Networking

ทกษะ

• แนวท างการสรางกระบ วนการ

เรยนร/ถายโอนความร

• นกวเคราะหอยางมแบบ แผน/ม

เปาหมายการพฒนาทยงยน

• สรางทมงานนกสงเสรมทด

• ก า ร ส ร ป ผ ล ง า น ใ น ค ว า ม

รบผดชอบและรายงานผลการสงเสรม

• การสรางคลงความร/ฐานขอมล

ประกอบนโยบาย

• การประสานงานอยางมศลปะ

โดยสรปสมรรถนะของเจาหนาท ส.ป.ก. จะแบงออกเปน 4 เรองส าคญ ดงน

1. จตส านก

1.1 เชอมนในการพฒนาทยงยน

1.2 ยดมนในการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม

1.3 มความเปนนกพฒนา

2 วธคด

2.1 คดอยางเปนระบบ (System thinking)

2.2บรหารจดการอยางเชอมโยง (Holistic management)

3 ความร

ทศทางการพฒนา/แนวทางการพฒนา มขอมล - ความเขาใจ เขาถง เพอพฒนา – ระบบรายงาน

คนวเคราะห นกวางแผน การพฒนา

Smart officers พรอม พฒนา

เครองมอ วธการท างาน(คน+ความร=ชวนคด) พฒนา

73

3.1 การจดการโซอปทาน

3.2 เครอขาย (Networking)

3.3 การคาทเปนธรรม

4 ทกษะ

4.1 การศกษาดงาน

4.2การสรางทมงาน

4.3การสรางสถาบน/องคกรเรยนร

4.4 การฝกปฏบตโครงงาน

4.5การท าเวทการเรยนร

จากการประชม ในค รง นท า ใหไดข อสรปเก ยว กบสมรรถนะทจ า เปนของ

เจาหนา ท ส .ป.ก . ในขนตอนตอไป ทางคณะผจดท าหลกสตรจะไดน าสมรรถนะทไดนไป

ออกแบบหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาท

ยงยน ทมระยะเวลาการเรยนการสอนประมาณ 112 ชวโมง ในระยะเวลา 4 เดอน ตอไป

ปดประชมเวลา 14.20 น.

(นางสาวดวงรตน ชสระค) นกทรพยากรบคคลปฏบตการ

ผจดบนทกการประชม

(นายวนย เมฆด า) นกทรพยากรบคคลช านาญการพเศษ

ผตรวจบนทกการประชม

74

ภาพการสมมนาเชงวชาการ

กรอบยทธศาสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

ภายใตความรวมมอทางวชาการ

วาดวย “โครงการถายโอนความรในการยกระดบความสามารถของเกษตรกรและเจาหนาท ส.

ป.ก. (Smart Farmers; Smart Officers) สการพฒนาอยางเปนองครวมเพอการกนดอยด”

วนพธท 2 เมษายน 2557

ณ อาคารวจยและพฒนา ชน 6 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร

75

สรปรายงานการปฐมนเทศ

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

(Smart Officers)

ระหวางวนท 15 - 17 กรกฎาคม 2557

ณ ชน 6 อาคารวจยและพฒนา สถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน กรงเทพมหานคร

************************

ผเขารวม

1. รศ.ดร.จฑาทพย ภทราวาท ผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2. นายสกจ มาลยรงสกล รองผอ านวยการวทยาลยเกษตรกรและเทคโนโลยเชยงราย

3. นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร

4. น.ส.สายสดา ศรอไร รองผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

5. นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ขอนแกน

6. นายทนกร เพยภเขยว นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ชยภม

7. น.ส.จฑาทพย เสนวงศ ณ อยธยา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ฉะเชงเทรา

8. นางรชดา เพชรรตน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ชมพร

9. นายนกร ไพรน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ตรง

10. นายกชพร กลนบญมา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.นครราชสมา

11. นางวภา สขเอก นก ว ช าก ารปฏ รปท ด น ช าน าญ ก าร ส .ป .ก .

นครศรธรรมราช

12. นายชรภทร พเมย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.บรรมย

13. น.ส.ลลตา พาณชกรกล นก ว ช าก ารป ฏ รป ทด น ช า นาญ การ ส .ป.ก .

พระนครศรอยธยา

14. น.ส.วภาว เปยมศร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.พจตร

15. นายวสทธศกด ส าโรงแสง น ก ว ช าก า รป ฏ รป ท ด น ป ฏ บ ต ก าร ส .ป .ก .

มหาสารคาม

16. นายปรเดช พธจนทร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ราชบร

17. น.ส.นรชร พรดภ เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.ลพบร

18. น.ส.ประกายรง สายสด นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สกลนคร

76

19. น.ส.วรญญ บญมาก นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สโขทย

20. นายพษณ ส าร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.หนองคาย

21. นางศรพร อภเดช นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อทยธาน

22. นายวทยพงศ มกรศรวฒน นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

23. นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

24. น.ส.ปราณ ชาอน เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

25. น.ส.ผกาวรรณ วนต เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

26. นายวนพล บอน าเชยว เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

วตถประสงค

1. เพอสรางความรความเขาใจกรอบแนวนโยบายและความเปนมาการพฒนาหลกสตร

ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

2. เพอสรางความรความเขาใจโครงสรางหลกสตร รปแบบและวธการฝกอบรม

3. เพอสรางความรความเขาใจบทบาทหนวยงานความรวมมอเครอขายการจดการ

หลกสตร

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ประธานเปดโครงการฝกอบรมหลกสตรการพฒนา

ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน ไดกลาววาถงความส าคญ

ของโครงการและเหนวา เจาหนาทรนนเปนรน Pioneer และเปนรนบกเบกทจะไปสรางการ

เปลยนแปลงใหกบเกษตรกร ซงการจะไปสรางการเปลยนแปลง และเขาไปสงเสรมเกษตรกรได

นน เจาหนาททกทานจะตองเรมการเรยนรและพฒนาทตนเองกอน ในการพฒนาตนเองเพอ

ยกระดบสมรรถนะของเจาหนาท โครงการจะมคณะทมทปรกษาทจะใหความรและถายทอด

ประสบการณการท างานโดยกลมตนแบบทประสบความส าเรจ การจดการเรยนการสอนใน

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน ครงน

กลมเปาหมายคอ เจาหนาท ส.ป.ก. และอาจารยในฐานะทปรกษาหลกสตร ไดค านงถงตวชวด

การพฒนาทยงยนทเกยวของกบ เจาหนาท ส.ป.ก. วาจะสอนอยางไรไมใหนาเบอ เพอปรบ

ทศนคต วธคด และท าใหเจาหนาทมทกษะความสามารถในการสงเสรมเกษตรกรและทายทสด

คอการเพมคณคาและมลคาเพมในทดน ส.ป.ก. ซงจะเปนแบบอยางใหกบพนทอนๆ โดย

คณสมบตของ Smart Farmers ส.ป.ก. นนทส าคญคอ ตองรกเกษตรกร ตองรดานวชาการ

และเขาใจเทคโนโลย สงเสรมการจดตงกล ม และภมใจในการเปนเจาหนาทของ ส.ป.ก .

เพอทจะน าเกษตรกรไปสความยงยน

77

การเรยนรภายใตหลกสตรนจะเปนการเรยนรเพอพฒนาตนเองดวยการเรยนร

ตลอดชวต บรรยากาศในการเรยนรจะเปนการเรยนรรวมกน บรณาการความรใหสามารถ

น าไปใชไดและมความเชยวชาญ โดยชวงเดอน กรกฎาคม ถง กนยายน นจะเปนการเรยนรใน

ระยะท 1 ส าหรบเจาหนาท ส.ป.ก. ทกทาน

นายวนย เมฆด า ไดกลาวถงความเปนมาและความส าคญในการพฒนาผน า

การเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน วาในการพฒนา Smart officer

ของ ส.ป.ก. นด าเนนการภายใตความรวมมอทางวชาการวาดวย “โครงการถายโอนความรใน

การยกระดบความสามารถของ เกษตรกรและเจาหน าท ส.ป.ก . ( Smart Farmers; Smart

Officers) สการพฒนาอยางเปนองครวมเพอการกนดอยด” ซงมเครอขายภาคความรวมมอใน

3 หนวยงานหลก คอ ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ส านกงานกองทน

สนบสนนการวจย (สกว.)และสถาบนวชาการดานสหกรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร (มก.)

ภายใตความรวมมอดงกลาวน ไดมการด าเนนการไปแลวในหลกสตร 2 หลกสตรคอ หลกสตร

การเรยนรชาวนามออาชพ : จากแปลงนาสการพฒนาทยงยน ในพนท 5 จงหวด ไดแกจงหวด

เช ยงราย ชยนาท สง หบ ร มหาสารคามและชมพร และหลกส ตรการพฒ นาผ น าการ

เปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม ระยะเวลา 4 เดอน(เฉพาะเสาร อาทตย) เพอสรางความมนใจให

คนทมอาชพประจ าแตยงลงเลทจะเขาสอาชพเกษตรไดเขามาเรยนร ฝกปฏบต ศกษาดงานและ

รวมท ากจกรรมเสรมทเกยวของกบอาชพเกษตรกรรม โดยผเขารวมการฝกอบรมในหลกสตรน

ไมจ าเปนตองเปลยนอาชพมาเปนเกษตรกร แตอาจไปเปนก าลงส าคญในการจดการระบบดาน

การเกษตรเชนอาจอยในสวนของการวางแผน การผลต การแปรรปหรอดานการตลาด และ

พรอมเปนผน าทจะเชอมโยงพฒนาเครอขายโดยเฉพาะดานการเกษตรระหวาง เกษตรกร

ชมชน เอกชนและภาครฐ

ในสวนของหลกสตรการยกระดบสมรรถนะเจาหนาท ส.ป.ก. ภายใตความ

รวมมอดงกลาวน เปนรปแบบของการถายทอดองคความรจากวทยากรผทรงคณวฒท ม

ประสบการณและจากกลมตนแบบผลงานวจยททาง สถาบนวชาการดานสหกรณไดท าไว

ตลอดระยะเวลา 12 ป ภายใตการสนบสนนเงนทนวจยจาก สกว. โดยการฝกอบรมแบงเปน 2

ระยะคอ ระยะท 1 จะเปนการฝกอบรม จ านวน 7 ครง และระยะท 2 จะเปนการขบเคลอน

งานวจยในแตละพนทโดยเจาหนาท ซงในการด าเนนการจดท าโครงงานและตดตามผล ทาง

โครงการจะมคณะทปรกษาคอยเปนพเลยงให

ส าหรบการฝกอบรมในระยะท 1 เนอหาสวนใหญจะเปนแลกเปลยนเรยนรและ

ถอดบทเรยนโดยผมประสบการณและเปนผชวยในการถอดบทเรยน การศกษาดงาน และการ

ท าโครงงานวจยในพนท ซงผลงานดงกลาวจะเปนสวนสนบสนนจะเชอมโยงไปถงความกาวหนา

78

ในอาชพราชการทสามารถน าไปท าผลงาน และการศกษาตอในระดบปรญญาเอกในความ

รวมมอได

คณสมบตกลมเปาหมายเปนเจาหนาท ส.ป.ก. ซงรบผดชอบงานดานพฒนา ม

ประสบการณการท างานเชงพนท เปนคนรนใหม กระจายตวอยในทกภมภาค จ านวนประมาณ

15 คน และดวยหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนา

ทยงยนน เปนหลกสตรตนแบบแรก ความพรอมของการคดเลอกเจาหนาททเขารวมมความ

หลากหลาย เจาหนาทหลายทานทไมไดจบสาขาเกษตรหรอเกยวของกบการพฒนาเกษตร แต

เชอวาดวยความมใจรกในงานสงเสรมและพฒนาเกษตรกร ท าใหทกทานไดเขามาท างานท ส.

ป.ก.และมามสวนรวมในหลกสตรน

การท าใหเกษตรกรมความสขและชองวางหรอปญหาของเกษตรกรไดรบการ

แกไข เพอใหไปถงเปาหมายดงกลาวเจาหนาทจะตองเขาถงองคความรเพอยกระดบเปน smart

officers ภายใตกรอบสมรรถนะ 4 ดาน คอ จตส านก ความร วธคด และ ทกษะ สมรรถนะท

ก าหนดไว จงม อย 5 สมรรถนะ ไดแก

1. ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

2. ความสามารถในการยกระดบขดความสามารถ ในการประกอบอาชพ ท

กอใหเกดสมดลในการด าเนนชวตแกเกษตรกร

3. ความสามารถดานการจดการเชงกลยทธในสถาบนเกษตรกร

4. ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร

5. การเขยนโครงงาน (Project based learning)

สาระการเรยนรทงสน 5 หนวยการเรยนร รวม 92 ชม. การวดและประเมนผล

จากการมสวนรวมโดยการสงเกต การสมภาษณ และจากการท าโครงงาน

ตารางขอตกลงแผนการจดการฝกอบรมดงน

ครงทจด วนท

จ านวนเจาหนาทตดภารกจ

อนๆ

(เขารวมไมได)

1 15 – 17 กรกฎาคม 2557

2 26 - 28 กรกฎาคม 1 คน

3 29 กรกฎาคม - 1 สงหาคม 2 คน

4 13 - 16 สงหาคม 5 คน

5 30 สงหาคม - 2 กนยายน 4 คน

6-7 7 - 15 กนยายน 3 คน

79

น.ส.ดวงรตน ช สระค ได น าการฝ กอบรมหลกส ตรการพฒ นาผ น าการ

เปลยนแปลงภาคเกษตรกรรมรนท 1 ซงเปนหลกสตรทจดขนในชวง เสาร-อาทตย ส าหรบผทม

ประจ าและสนใจจะเขาสภาคเกษตรแตยงขาดความมนใจในการประกอบอาชพเกษตร ใหไดเขา

มาศกษาเรยนร ซงทางหลกสตรจะมการจดการเรยนการสอนในสวนของสาระการเรยนรใน

หองเรยน การศกษาดงาน การท าโครงงานอาชพและกจกรรมเสรมทจะเพมเตมใหในสวนทขาด

หรอสวนทผ เขารบการฝกอบรมตองการจะศกษาเพมเตม ในกระบวนการจดการเรยนการสอน

ลกษณะนบางสวนจะน ามาประยกตใชกบหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการ

สงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนดวย

การระดมความคดเหน กรณเจาหนาทนกสงเสรมจะท างานไดอยางม

ความสขและประสบความส าเรจนนตองมลกษณะคอ

• ควรมความรกเกษตรกร

• ควรมใจในการท างาน

• ควรมความรความเขาใจในงานทท าเพราะจะท าใหมความสขเกดความสนก

กบการท างาน

• เจาหนาทตองไมเผลอน าความถนดหรอความสนใจของตนเองไปสงเสรม

เกษตรกร โดยเจาหนาทตองมองบรบทของพนกอนเปนส าคญเพอวเคราะห

พนท ความตองการของเกษตรกรและควรจะน าอะไรไปสงเสรม ขอมล

บรบทของพนทจะตองมองไปถงความตองการทแทจรง เปนเหตเปนผลและ

เหมาะสมกบสภาพชมชนทงเรองเพศและอายของเกษตรกรในชมชนดวย

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดกลาววา ในการสงเสรมเกษตรกรนนจะตองสงเสรม

คนทเขาตองการจรงๆ แตหลายครงเจาหนาทเขาไปสงเสรมเพยงเพราะตองท าตามนโยบาย

ตามเนองานทไดรบมา โดยจ าเปนตองมองตามบรบทพนททเปนอยจรง หากเปนเชนนเจาหนาท

จะมวธการในการปอนกลบขอมลขนไปใหสวนกลาง เพอบอกแกผบรหารใหรบทราบถงสภาพท

เปนจรงของชมชนและปญหาทเกดขนในการท างานตามนโยบายทไดรบอยางไร การบรหาร

จดการคน แผน เวลาและการท าแผนกลยทธเพอสงเสรมกลมเกษตรกรในพนท รวมถงการ

เชอมโยงแผนกล ยทธสการปฏบต ซงบางทขาดความเข าใจระหวางนโยบายกบการปฏบต

จ าเปนอยางยงทจะตองมการบรหารส งเหลาน อกทงเจาหนาทในพนทจะตองเปนผ สราง

นวตกรรมใหมเพอใชในการท างานของตนเองและเปนตนแบบแกเกษตรกรได เชน การท าบญช

ครวเรอน ทหลายคนกยงท าไมได เจาหนาทจะตองหานวตกรรมอยางอนทเปนการสรางวนย

การออมมาใช หลกสตรนจะชวยสนบสนนและพยายามสรางทกษะการสรางนวตกรรมและ

80

ทกษะอนๆทไดกลาวมาขางตนใหเกดกบเจาหนาททกทาน ซงไมใชการท าบญชแบบเดม ใน

ขณะเดยว กนในฐานะนก พฒนา เจาหนา ททก ทานกจะต อ งเปนผ เปดรบกระแสส งคม ท

เปลยนแปลงไป และตดตามขอมลขาวสารใหมๆ เชน การสงเสรมเรองเกษตรอนทรยวา ทก

วนนเปนสงคมทผคนกลวตายและใสใจตอสขภาพ รวมถงแรงซอและการใชจายของคนสงอายท

เพมขน และเทคโนโลยใหมๆกจะตองถกน ามาใชใหเหมาะสมกบพนท แลวเจาหนาทกจะเปน

สวนหนงในการท าองคกรของตนใหเปน Organic Organization เปนองคกรทประกอบไปดวย

บคลากรทมความเขาในภารกจขององคกรและบทบาทหนาทของตนเอง ซงการจะท าใหเกดสง

เหลานไดภายใตหลกสตรกจะตองอาศยการ Learning by doing ของเจาหนาท ซงถอเปน 1 ใน

6 หนวยการเรยน คอ มความสามารถในการวางแผนงานและกระบวนการท างานมงผลลพธ

โดยหลกสตรของ Smart Officer นจะเปนการยกระดบคณคาใน 3 มต คอ 1)การเพมทกษะ

ความสามารถ 2)การปรบทศนคตในการท างาน ซงจะม pre-test และ post-test โดยการ

ประเมนทศนคตของผเรยน 3)การปรบวธคดในการท างาน (Paradigm shift) เชน การพฒนาท

ยงยนของ ส.ป.ก. วาตองการอะไรใน ระดบตน กลาง สน ยาว เจาหนาทผเรยนตองมองคนท

เกยวของกบงานของตนเองและสรางความเชอมนใหกบคนเหลานน

จากการสอบถามท าใหไดขอมลวา อปสรรคทเจาหนาทยงกงวลอยในการเขา

รวมการฝกอบรมตามโครงการน คอ ใจตนเองกบเวลาในการเขารวมซงสามารถแกไขไดโดย

ตองมปณธานในการท างานเพอ เกษตรกร สวนเรองเวลา จะแกไขไดหรอไมกตองขนอยกบ

กระบวนการทออกแบบและตองปฏบตตามใหได สงทหลกสตรจะใหนอกเหนอจากทกลาวมา

กคอ ศกดศรต าแหนงหนาการงานทเจาหนาทกลมนควรจะไดรบจากผลงานทเกดขนในการท า

โครงการ หรอ การขอทนวจย ตลอดจนการศกษาตอ

จากนน รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดกลาวถง หนวยการเรยนร ทง 6 หนวย

พรอมกบยกตวอยางกลม องคกร ทประสบความส าเรจในการสรางเครอขาย เชน ตลาดสขใจ

ทเปนตลาดขายสนคา/ผลผลตโดยตรงสผบรโภค ถอเปนนวตกรรมในการยกระดบการสราง

เครอขาย Farmer shop ทเปนการนวตกรรมธรกจชมชน เปนแหลงเรยนรใหกบชมชน เปน

ศนยกระจายและแลกเปลยนขอมลขาวสาร เปนทๆ ผคนในชมชนไดน าสนคาปลอดภยมาขาย

สง ทไดจากงานวจย คอ ช ดคมอการบรหารจดการรานคาปลก ทกษะการประกอบการ

(Business Model) ปณธานของ Famer shop คอ ไมไดหวงแคก าไร แคอยากใหเปนลกคาประจ า

และวสยทศน คอ รานคาปลกทผผลตและผบรโภคเปนเจาของรวมกน

เครอขายทประสบความส าเรจเหลานจะตองมแกนน าท ซ งผ ทจะเข าไป

สงเสรมใหไดแกนน าเหลานนกคอ ตวเจาหนาท Smart Officers ทจะมทมทปรกษาของหลกสตร

คอยสนบสนนชวยเหลอ

81

ระดมความคดเหนจากผเขารวมการฝกอบรมทกทานไดแสดงความคดเหน

เกยวกบหลกสตร สรปไดดงน

• เชอวาโครงการนมจะชวยพฒนาภาคเกษตรไทยได จรง โดยการพฒนา

Smart Officers เพอ เขา ไปส งเส รมพฒนาเกษตรกรใน พนท เจาหน า ท

ผ เขารวมการฝกอบรมจะใชความต งใจและความรกในงานพฒนา เพอ

พฒนาเกษตรกรโดยเรมจากการปรบเปลยนแนวคดของเกษตรกรอาจเรม

จาก เกษตรกรก ล ม เล กๆ ท ม ศ กยภาพ กอน แล ว เชญ ผ รและผ ม

ประสบการณใหเขามาบรณาการในพนท

• เจาหนาทมความภมใจและดใจทตนเองมโอกาสไดเขารวมโครงการน แม

เจาหนาทบางทานยงมประสบการณนอยในการท างานในพนท แตกพรอม

จะพฒนาไปในระหวางการเขารวมการฝกอบรม เพราะเชอวาการพฒนาทก

อยางตองเรมตนทตนเองกอน และมความเชอมนสงวาเจาหนาททผาน

โครงการฝกอบรมจากหลกสตรนจะเปนกญแจส าคญทไดรบการตดอาวธ

ใหมเครองมอดๆ ทกษะใหมๆ ในการท าง านกบเกษตรกรใหสามารถ

ถายทอดกระบวนการคด การท างานทเปนระบบ ใหเกษตรกรน าไปใช

ประโยชนไดจรงในพนท เพอการพฒนาเกษตรกรสความยงยน โดยเฉพาะ

ในเรอง ตลาด

• การท างานกบเกษตรกรหรอในอาชพเกษตรนน เ จาหนาททกทานไมควรตง

ความหวงของตนเองในผลสมฤทธทจะไดรบไวสงมากนก ตองเผอใจไวรบ

กบสงทอาจจะเปนความลมเหลวทสามารถเกดขนไดดวย อกทงการท างาน

ของเจาหนาทตองอาศยการเปลยนแนวคดของผบงคบบญชาบางทานทยง

ไมเหนความส าคญในการท างานเพอหวงผลเชงคณภาพมากกวาการใชรป

แบบเดมในการการงานทเนนผลเชงปรมาณเปนตวตง

รศ.จฑาทพย ภทราวาท กลาววาจะเปนทปรกษารวมกบคณะทปรกษาทาน

อนๆ คอยใหค าแนะน าและเปนทปรกษาในการด าเนนการโครงการวจยในพนทของ ส.ป.ก. และ

สวนตวอยากใหเจาหนาททกทานมาเขารบการฝกอบรมดวยความพรอมทงแรงกาย แรงใจและ

เวลาอยางเตมท ซงถาเปนไปไดอยากจะขอเวลาจาก เลขาธการ ส.ป.ก. ใหเจาหนาทผ เขารวม

โครงการไดท างานวจยภายใตหลกสตรนเปนเวลาสก 1 ป เพอสรางเจาหนาท Smart Officers

ตนแบบของ ส.ป.ก. ทจะตนแบบใหกบหนวยงานอนๆดวย

ปณธานรวมของกลม : มงมน เรยนร สการพฒนาทยงยน

82

นายวนย เมฆด า กลาววา พวกเราจะมงมนรวมกน เรยนรรวมกน และกาวไปส

การพฒนาทยงยนรวมกน เพอใหเกดตนแบบ Smart Offiers ของ ส.ป.ก. ในทกจงหวด เพราะ

ตอนนทกอยางไมวาจะเปน หนวยงานความรวมมอ ผคณวฒ นกวชาการ รวมทงงบประมาณ

และคณะผรบผดชอบโครงการ มความตงไจและตองการจะท างานนใหดทสด แตจะดแคไหนก

ตองขนอยเจาหนาท ทกทาน ซงทกคนกจะได เรยน รรวมกน การสอสารภายในกล มของ

ผเขารวมการฝกอบรมและคณะท างานระยะแรกจะผานทาง Facebook โดยตงชอกลมว า

ALRO Smart Officers ชอกลมนสามารถปรบเปลยนไดตามความเหมาะสม ส าหรบกจกรรม

เสรมทมประโยชนตอการฝกอบรมเจาหนาททกทานกสามารถน าเสนอตอคณะท างานโครงการ

ได

นายสกจ มาลยรงสกล ไดกลาวถงบทบาทของนกสงเสรมวามคณสมบตเปน

ทง นกบรหารจดการ นกวจยและนกโฆษณา เจาหนาทสวนใหญบอกวาตนไมไดจบเกษตรจงไม

สามารถอธบายความรดานเกษตรใหแกเกษตรกรได แตคนจบเกษตรไมไดเปนทตองการในภาค

การเกษตรหรอธรกจการเกษตรเสมอไป บรษทหลายบรษททท างานเกยวกบภาคเกษตรไมได

รบนกศกษาทจบดานเกษตร กลบจางนกศกษาทจบดานการบรหารจดการมาท างานในบรษท

เพราะความรเรองเกษตรนนจะตองเรยนรอยตลอดเวลา ไมไดจบดานเกษตรกสามารถเรยนร

ดานเกษตรเพมเตมไดไมยากหากมความใฝเรยนรเพอพฒนาตนเอง เพราะไมมใครแกเกนเรยน

เชน คณยายวย 70 ปทเรยนกฎหมายและไดรบปรญญาบตรในระดบปรญญาตรดวยเหตผล

ทวาอยากน าความรทไดรบไปบอกใหคนอนๆไดรกฎหมายเพมมากขน ประเดนส าคญทเปน

อปสรรคในการเรยนรของคนเรากคอ The biggest problem of communication is we do not

listen to understand. We listen to reply. ปญหาใหญของการสอสาร คอ คนเราไมไดฟงเพอ

สรางความเขาใจ แตฟงเพอการตอบโต ท าใหความรความเขาใจทเกดจากการสอสารนนมนอย

และในการท างานของเจาหนาทนน ไมอยากใหตงผลสมฤทธกบงานไวสงจนเกนไป เพราะความ

พอใจของคนเราไมเหมอนกน เปรยบเส มอนรปของเดกในแถบแอฟรกาทเขาอยในชนบท

หางไกลและแหงแลงไมอดมสมบรณไปดวยอาหารเหมอนแถบบานเรา แตเขากยงมรอยยมยงม

ชวตอยได เพราะเขาอยด วยความพอเพยงในความสขท เขาไดรบ ในการท างานกเชนก น

เจาหนาทไมควรคาดหวงหรอตงเปาใหสงมากนก เพราะทานไมสามารถท าใหเกษตรกรท

เชยงรายทกคนมความสขดวยการมเงนทองมากเทยบเทากบเกษตรกรในกรงเทพมหานคร ได

จากนนเจาหนาทไดเขยนโครงการทจะท างานในพนท คนละ 1 หนากระดาษ โดย

ระบพนทไหนและวธการท างาน และยดเอามลเชงพนเปนหลก เชน พนทมอาชพท านา สวน

ผลไม และเปนการท างานกบกลมเกษตรกรจ านวน 12 - 15 คน ทมพนฐานความเปนกลมอย

83

แลว ซงโครงการทเขยนนจะถอเปนโครงงานทไดน าเสนอในเบองตนเพอการด าเนนการตอไป

โดยเจาหน าท และการสนบสนนของคณ ะทมทปรกษาภายใตหล กส ตรน อยาง ไรก ด

รายละเอยดโครงการ (พนท กลมเปาหมาย ฯลฯ) สามารถเปลยนแปลง ในระยะทเขาสการ

ด าเนนการในการท าโครงงานในพนทอยางเตมตว

จากนน ไดมการยกตวยางรายละเอยดการเขยนโครงการและการใชขอมลเพอการ

ตดสนใจในโครงการพฒนาพนท ต.ศรดอนชย อ าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย

ไดมการฝากใหเจาหนาททกทานจดท าปฏทนส าหรบการท างานเชงพนท แตไม

ควรยดตดกบปฏทนมากนกเพราะวตถประสงคของการจดท าปฏทนคอ เพอเตอนตนเองในการ

ท างาน

ส าหรบการจะน านโยบายมาสการปฏบตอยางไรนน ภายใตหลกสตรนจะเปนการ

ปฏบตในรปแบบของการจดท าโครงงาน คอ การแบบ Project-based learning (PBL)

PBL คอ การเอาโครงงานเปนตวตงเปนฐานในการเรยนรในการท างาน ทฤษฎของ

PBL ในทนม 4 ขนตอน คอ

1.ขนตอนของการวางแผน คอการน าขอมลทแทจรงมาจดการในเชงระบบ เปน

การน ามากระท าเปนขน เปนตอน เชน วธการ การท างาน งบประมาณทใช

2.ขนตอนของการสงเกตการณจดบนทกทเปนในสวนของเจาหนาทเอง ในฐานะ

นกสงเสรม ในสงทไดพบหรอเจอ สงทจะอาจจะเปนประเดนส าคญได

3.ขนตอนของการเขยนรายงาน

4.ขนตอนของการสะทอน (การเรยนร) หลงการด าเนนการแลวท าแลวพบอะไร

อยางไร เพอน าเสนอ ปญหาอปสรรค เพอเสนอทางแกไขทเปนรปธรรมโดยมองการจดการ

ตนเองเปนหลก

คณะท างานไดมประชมสรปแผนก าหนดการฝกอบรมสรปไดดงตารางดงน

ตารางก าหนดการฝกอบรม

วนท

หนวยการเรยนร

31 กรกฎาคม –

3 สงหาคม

2557

13 - 17

สงหาคม

2557

29 - 31

สงหาคม

2557

6 - 15

กนยายน

2557

หนวยการเรยนรท 1 ครงท 2

หนวยการเรยนรท 2 ครงท 3

หนวยการเรยนรท 3 และ 4

หนวยการเรยนรท 4 ครงท 5

หนวยการเรยนรท 5 ครงท 6

หนวยการเรยนรท 6 และ 7

84

หมายถง 1 ครงของการจดฝกอบรม

การศกษาดงาน ครงท 3 และ 4 ณ กลมผลตผลไมคณภาพ จงหวดจนทบร

ครงท 5 ณ กลมขาวคณธรรม จงหวดยโสธร

ครงท 6 -7 ณ กลมผผลตขาวไร จงหวด ชมพร

........................... ........................

ผบนทกรายงาน ผตรวจรายงาน

85

สรปรายงานการฝกอบรม

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

ครงท 2

ระหวางวนท 31 กรกฎาคม – 3 สงหาคม 2557

ณ โรงแรมมโด ถนนประดพทธ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร

************************

ผเขารวม

คณะวทยากรและผทรงคณวฒ

1. นายไพโรจน โลกนยม ผเชยวชาญ

ดานการจดทดน

2. นายภเศก ธนรตน ผ เช ย ว ช าญ ด า น

พฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร

3. นายณรงค ไวนทรา อดตผตรวจราชการ ส.ป.ก.

4. นายกมล พทธสวรรณ น ก พ ฒ น า

ทรพยากรมนษย

อดตผอ านวยการกลมพฒนาบคลากร ส.ป.ก.

ผเขารบการฝกอบรม

1. นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ขอนแกน

2. น.ส.จฑาทพย เสนวงศ ณ อยธยา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ฉะเชงเทรา

3. นางรชดา เพชรรตน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ชมพร

4. นายกชพร กลนบญมา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.นครราชสมา

5. นางวภา สขเอก นก ว ช าก ารปฏ รปท ด น ช าน าญ ก าร ส .ป .ก .

นครศรธรรมราช

6. นายชรภทร พเมย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.บรรมย

7. น.ส.ลลตา พาณชกรกล นก ว ช าก ารป ฏ รป ท ด น ช าน าญ ก า ร ส .ป .ก .

พระนครศรอยธยา

8. น.ส.วภาว เปยมศร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.พจตร

9. นายวสทธศกด ส าโรงแสง น ก ว ช าก า รป ฏ รป ท ด น ป ฏ บ ต ก าร ส .ป .ก .

มหาสารคาม

10. นายปรเดช พธจนทร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ราชบร

11. น.ส.นรชร พรดภ เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.ลพบร

86

12. น.ส.ประกายรง สายสด นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สกลนคร

13. น.ส.วรญญ บญมาก นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สโขทย

14. นายพษณ ส าร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.หนองคาย

15. นางศรพร อภเดช นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.

อทยธาน

16. น.ส.วนารตน ค ากลอมใจ นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อดรธาน

17. น.ส.ยพาวรรณ หนนลา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ยโสธร

คณะผรบผดชอบ

1. นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยว

เกษตรกร

2. นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

3. นายวทยพงศ มกรศรวฒน นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

4. น.ส.ผกาวรรณ วนต เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

5. นายวนพล บอน าเชยว เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

6. น.ส.มณฑารตน ชระหมาน เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

วตถประสงค

เปนการจดการเรยนการสอนในหนวยการเรยนรท 1 : การเรยนรในการเตรยม

ความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลง ของ ส.ป.ก. Smart officer โดยมสาระการเรยนรท

ประกอบไปดวย

1) ตระหนกในสถานการณการด าเนนงานของ ส.ป.ก.และบทบาทของ Smart

officer ในการขบเคลอนภารกจสการบรรลเปาหมาย

2) ความร ความเขาใจแนวนโยบายและทศทางการด าเนนงานของ ส.ป.ก.ท

เชอมโยงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

หมายเหต: วตถประสงคขอท 2) วทยากร เชญ เลขาธการ ส.ป.ก. เปน

วทยากรบรรยายใหความรในครงตอไป

• นายกมล พทธสวรรณ อดตผอ านวยการกลมพฒนาบคลากร ส.ป.ก. ท

หลงเกษยณอายราชการทานไดผนตวเองเปนนกพฒนาทรพยากรมนษย ไดรบรางวลอนทรง

เกยรตมากมายในดานการท าประโยชนแกครอบครว ชมชม สงคมและประเทศชาต ทานได

บรรยายถงคณธรรมและจรยธรรมทมผลตอการปฏบตราชการและการท ากจกรรมทเชอมโยง

ไปถงการท างานหรอการปฏบตหนาทในฐานะเจาหนาทรฐและเจาหนาท ส.ป.ก.

87

ในการด ารงชวตประจ าวนหรอการท าการงานใดๆทงงานเอกชนและงาน

ราชการ ทกคนจะตองใชสตและมสมาธ จงมการสวดมนตไหวพระรตนตรยเพอเสรมคณงาม

ความดดานจตใจแกเจาหนาทผ เขารบการฝกอบรมทกทานทงกอนและหลงจบบทเรยนการ

บรรยาย และเรมตนกจกรรมดวยการฝกท าสมาธในเบองตน การฝกท าสมาธแบบงายท าได

ดงน

1. การก าหนดลมหายใจเขา-ออก พรอมกบ การกด-ปลอยนวหวแมมอกบนวอนๆ

2. การก าหนดการหายใจเขา-ออกทละขางรจมก ดวยการกดปด-เปดรจมกทละขาง

3. การท าสมาธโดยหลบตาท าใจจดจอนกถงหยดน า

4. ท าสมาธดวยการนงสงบนงในบรรยากาศทมฟงดนตรแบบสบายๆขบกลอม จากนนนกถง

คณงามความดทจะท าในแตละวนกอนลมตาเสรจสนการท าสมาธ

การท าสมาธเปนการสรางกศลอยางหนงในทางพทธศาสนาและท าใหเกดพลง

ในการท าสงดๆ สรางจตวญญาณและความเขมแขงใหกบตนเองในการใชชวตใหมความสข

คณธรรมจรยธรรมเบองตนส าหรบเจาหนาทในการท างาน รวมกนภายใน

องคกร หนวยงานหรอองคกรทเกยวของและเกษตรกร ไดแก

1. มอารมณและหนาตาทยมแยมแจมใส

2. แตงกายใหเหมาะสมและรกาลเทศะ การปรากฏตวในทสาธารณะตองพจารณาวางานใด

เปนงานทางการ กงทางการหรอไมเปนทางการทสามารถแตงแบบสบายๆเปนกนเองได การ

เขาไปหาเกษตรกรในแปลงไรนาแลวสวมสทผกไทนใสรองเทาหนงเหมาะสมหรอไม หรอควรจะ

แตงกายแบบสบายๆใหดเปนกนเองกบเกษตรกร และสงทเจาหน าทไมควรท าทสดคอการเขาไป

ท าใหเกษตรกรในพนทตองล าบากโดยการนดพบหรอเขาไปหาเกษตรกรในชวงเวลาอาหารเพอ

หวงจะใหเกษตรกรเตรยมขาวไวส าหรบตนเอง

3.มความสงางาม ในการเดน ยน นง พด การเขาหาเกษตรกรหรอการอยรวมกบคนทอาวโส

นอยกวา เจาหนาททกทานตองรจกวางตนดวยบคลกทาทางทสงางามในระดบทไมมากหรอ

นอยจนเกนไป เปนการสรางชองวางเลกๆหรอแผนบางๆทจะเปนก าบงหรอก าแพงทบงบอกวา

เราเปนเจาหนาทหรอเปนรนพทมความเปนกนเอง

4. ยดมนในวฒนธรรมไทย โดยเฉพาะการนบถอและเคารพกนในระบบอาวโส เรยกขานกน

น าหนาดวยค าวาพหรอนอง แตหากเปนการพบการครงแรกควรจะเรยกต าแหนงทเขามกอน

เพอเปนการใหเกยรต ความเปนพ เปนนองเมอเกดขอขดแยงกนระหวางการท างานจะเปน

เกาะปองกนและลดการกระทบทงกนลงไดดวย สงส าคญอยางหนงของคนไทยเมอพบกนคอ

การไหวซงจะตองไหวและรบไหวใหถกตองตามอาวโส

88

จากนนไดมการแบงกลมเพอระดมความคดเพอตอบโจทยค าถามทไดรบ

พรอมระบคณธรรมจรยธรรมหรอพระธรรมค าสอนทจะน ามาประยกตใชดวย โดยแบงเปน 3

กลมดงน

กลมท 1 องคกรในฝนกบองคกรทไมตองการ

กลมท 2 สงทจะท าเพอใหองคกรมความเจรญกาวหนา

กลมท 3 กจกรรมทจะชวยเผยแพรหรอสรางชอเสยงใหองคกร

• นายไพโรจน โลกนยม ผ เช ยวชาญด านการจด ทด น ไดบรรยายถ ง

ประสบการณในการเขามาท างานทส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม(ส.ป.ก.) แนวคด

และพฒนาการงานปฏรปทดนเพอเกษตรกรรมวา ในการเขารบราชการของตนในชวงแรกๆใน

กระทรวงพาณชยนน คอนขางมปญหาเพราะสาขาทจบการศกษามาไมตรงกบงานทไดรบ

มอบหมาย แตตนกอาศยโอกาสในชวงนนเรยนรงานและสงใหมๆทรบผดชอบอย ณ ขณะนน

เชน การรางหนงสอราชการ การฝกเปนวทยากร ในขณะทสวนตวอยากท างานในดานกฎหมาย

เนองจากจบการศกษาดานกฎหมาย ซงมความคดวาตนเองนาจะท าประโยชนใหเกดขนไดมา

กวาหากไดเขาท างานทเกยวกบกฎหมาย ในขณะนน ส.ป.ก. กก าลงอยในชวงของการกอต งได

1-2 ป มความตองการบคลากรส าหรบสวนงานตางๆคอนขางสง ตนจงไดมโอกาสมาพบกบ

ทาน ศ.ดร.ไชยยงค ชชาต นกวจยผ เปนบดาของการปฏรปทดนและเปนเลขาธการคนแรกของ

ส.ป.ก. จากนนตนกไดโอนยายมาอยกองนตการของ ส.ป.ก.

ทาน ศ.ดร.ไชยยงค ชชาต ไดเขยนถงการปฏรปทดนไวอยางครบถวนวา งาน

ปฏรปทดนนนไมใชแคการจดทดนใหเกษตรกรท ากนแตยงหมายรวมถงการพฒนาอาชพและ

สงเสรมดานการขายสนคาหรอผลผลตและการพฒนาดานสาธารณปโภคใหเกษตรกรสามารถ

อยในพนไดอยางยงยน กลาวไดวางานปฏรปทดนคองานปฏรปการเกษตร ดวยเหตนท าให ส.

ป.ก. มบคลากรทจบมาจากหลากหลายสาขาวชาทง กฎหมาย รฐศาสตร บรหาร ชาง วศวะฯ

ฯลฯ การท างานในพนทเจาหนาทกจะมความเชยวชาญในแตละเรองแตกตางกน เปนตนวา การ

เกบเงนและใหเงนเปนหนาทของการเงน แตการท าสญญาเปนหนาทของนตกร ดวยงานท

แตกตางกนนจงจ าเปนส าหรบเจาหนาททกทาน ในการตองท างานใหสอดคลองประสานกน

ตลอดเวลาและตองรบรงานของแตละสวนแตละฝายโดยเฉพาะเจาหนาทปฏรปทดนจงหวดทก

ทานทมความหลายในหนาท อกทงตองท างานรวมกบผวาราชการจงหวดในฐานะททานเปน

คณะกรรมการของ ส.ป.ก. และเปนเจาของพนทในจงหวดนนๆดวย

งานปฏรปทดนเกดขนครงแรกในประเทศใตหวนและไดด าเนนการใหประสบ

ความส าเรจมาจนถงปจจบนจนเปนตนแบบใหแกหลายประเทศในเวลาตอมารวมถงประเทศ

ไทย พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทานนบเปนพระบดาในการปฏรปทดน พระองคทรงเลงเหน

วาการปฏรปทดนเปนวธหนงทชวยใหเกษตรกรมทดนท ากนเปนของตนเองได พระองคจงทรง

89

ใหการสนบสนนงานปฏรปทดน โดยไดพระราชทานทรพยสนสวนพระมหากษตรยเพอเปน

จดเรมตนของการปฏรปทดนในประเทศไทยในป 2518

พระองคเปนผ ทมทศนคตในการมองดานการปฏรปทดนตงแตแรกรเรม แต

ในขณะ ส.ป.ก. ยงขาดความเขาใจในหลายสวน ท าใหยงมงานในหลายดานท ส.ป.ก. ยงไม

สามารถด าเนนการตามแนวทางทพระองคทรงพระราชทานพระบรมราโชบายไว ได อยาง

ครบถวนแม ส.ป.ก.ไดนอมน าพระบรมราโชบายดงกลาวของพระองคทานมาใชเปนแนวทางใน

การด าเนนการแลวกตาม ซงประกอบไปดวย

1. การแบงสรรทดนใหแกเกษตรกรในขนตนควรใหเปนไปตามเนอทเกษตรกร

ถอครองอยเดมใหมากทสด ไมวาจะโดยเจาของทดนเอง หรอโดยการเชา ทงน ภายในขอบเขต

ทพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 ก าหนดไว พนทอาจจะลดลงไป

บาง ตามสภาพภมศาสตรของทองถนนนๆ

2. การจดตงชมชนทอยอาศย ควรใหเปนไปตามความตองการของเกษตรกร

และใหสอดคลองกบสภาพเดมของทองถนนนๆ ใหมากทสด และจดชมชนใหอยเปนกลมกอน

เพอความปลอดภย และท าใหการลงทนในดานการจดการสาธารณปการ เชน น าสะอาด ไฟฟา

ฯลฯ ถกลงดวย

3. จดระบบการรวมกลมในระดบหมบานรวมกนเปนสหกรณในเขตปฏรปทดน

และเชอมโยงไปถงสหกรณในเมองใหญๆ เพอใหสหกรณสามารถด าเนนธรกจเพอประโยชน

ของสมาชกไดอยางกวางขวางโดยแทจรง

4. การพฒนาดานตางๆ รวมทงการจดระบบชลประทาน คมนาคม และ

บรการสาธารณปการตางๆ เมอด าเนนจดหาใหแลว ตอไปกใหสหกรณรบชวงไปด าเนนการตอ

และจดการบ ารงรกษาตอไป โดยเจาหนาทรฐบาลคอยๆ ถอนตวออกไดเมอสหกรณม

ประสทธภาพ พอเพยงทจะรบชวงตอไป

5. ในระยะแรกจะตองจดใหมเจาหนาททมความสามารถและเสยสละอย

ประจ าเพอใหค าแนะน า สงเสรม แกสหกรณโดยใกลชด และจดใหมเจาหนาทระดบสงจาก

สวนกลางออกไปตรวจการดแลเยยมเยยน และใหค าแนะน าเปนการใหก าลงใจแกเจาหนาทโดย

สม าเสมอ

6. การจดทดนท าการเกษตรกรจะตองค านงถงการขยายตวของประชากรใน

ทองถนในอนาคตดวย ดงนน ปาไมชมชนทด ารจะจดสรางขนอาจใชเปนทส ารองส าหรบการท า

มาหากนในอนาคตไดดวย

7. การปฏรปทดนในแตละทองท จะตองเรงด าเนนการใหเสรจสนโดยเรวใน

ระยะเวลาประมาณ 2-3 ป เพอใหเกษตรกรเหนผลผลตโดยไมชกชา

90

8. ส าหรบเงนชดเชยคาทดนทไดทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทาน ซง

รฐบาลจะตองทลเกลาฯถวายตามกฎหมายของทรพยสนสวนพระมหากษตรยนนจะ

พระราชทานเปนเงนหมนเวยนส าหรบการด าเนนงาน ของสหกรณในเขตปฏรปทดนดงกลาว

โดยจะทรงแตงตงคณะกรรมการทปรกษาส าหรบบรหารเงนทนนขนคณะหนง

9. มพระราชประสงคใหผทเปนผ เชาทดนของทรพยสนสวนพระมหากษตรยอย

เดมไดท ากนในทดนนนไปตลอดชวลกชวหลาน ตราบทยงยดถออาชพ เกษตรกรรมอยแตจะไม

มกรรมสทธในทดนนน

ในงานการปฏรปทดน สงหนงทเจาหนาททกทานจะตองรกคอกฎหมายการ

ปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม เพราะเมอมกรณโตแยงในพนททน ามาจดใหเกษตรกร ทานจะได

สามารถอธบายตอหนวยงานทเกยวของในพนทนนๆถงเหตผลการน าพนทดงกลาวมาจดใหแก

เกษตรกรได ซงการปฏรปทดนโดยหลกจะเกยวของกบ มาตรา 19 ใน พระราชบญญตการ

ปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม จากนนไดมการตอบขอซกถามระหวางผเขารวมการฝกอบรมและ

วทยากร สรปประเดนส าคญไดดงน

เรองหนสนของเกษตรกรทใกลจะขาดอายความ สามารถยดอายความไดโดย

1) วธการในระยะตน คอ ควรท าหนงสอยนยอมกนไวกอนเพอใหอายความจะไดไมขาดไป 2) ใน

ระยะยาวควรจดใหมการฝกอบรมเพอสรางความเขาใจระหวางนตกรกบเจาหนาทการเงน

เพราะผท าสญญาคอนตกร สวนผเรยกเกบเงนคอเจาหนาทการเงน วธการในสวนของ ส.ป.ก.

หนองคาย คอ กลมกฎหมายจะเขาไปประนประนอมกบลกหน เพอใหไดเงนมาจายหน จะจาย

มากจายนอยขอใหมการจายเกดขนเพอยดอายความไมใหขาดหรอสนสด

กรณการซอทดนของเอกชน เพอน ามาจดใหคนทขนทะเบยนไว แตพนทตรง

นนมเกษตรกรรายเดมเชาพนทอยกอนแลว หาก ส.ป.ก.ซอทดนผนนนจะตองจดใหผเชาราย

เดม แลวคอยน ามาจดใหผทขนทะเบยน เพราะการจดทดนจะตองไมท าใหผ เชาเดมเดอดรอน ท

ส าคญ ส.ป.ก.ไมสามารถขบไลผเชารายเดมใหออกจากพนทแลวชดเชยความเดอนรอนของผ

เชารายเดมดวยการจายเงน การจายเงนจะขดกบหลกการปฏรปทดนของ ส.ป.ก. ดงนนสงท ส.

ป.ก.สามารถท าไดคอ จดแบงทใหเกษตรกรรายเดมกอน ซงแนวทางการปฏบตเชนน ปฏรป

ทดนจงหวด (ปทจ.) บางจงหวดกไดยดเปนแนวปฏบตในการจดทดนแกเกษตรกรอยแลว และ

ควรจะมการท าเชนนในทกๆจงหวด และจะไดน าเรองนไปเสนอตอคนรบผดชอบในการจดซอ

ทดนตอไป

จากนนเปนการน าเสนอกจกรรมทไดแบงกลมกนเพอระดมความคด ทไดแบงเปน 3 กลม ดงน

กลมท 1 องคกรในฝนกบองคกรทไมตองการ

องคกรทอยากใหเปน อ ง ค ก ร ท ไ ม เ ป น ท

ตองการ

91

• องคกรทไมมการทจรต

• ท าเพอเกษตรกร

• ไมมระบบอปถมภ มการบรหารงานอยางเปนธรรม เปนระบบ

คณธรรม

• วางคนใหถกตองกบสายงาน ทเหมาะสม

• การท างานรวมกนแบบเครอญาต ไมถอยศ ถอต าแหนงเปนใหญ

เอาแตใจในการท างาน

• มความสามคค

• เปนทยอมรบของสงคม

• มภารกจทชดเจน

คอองคกรทตรงขาม

กบทกลาวมา

ปรชญาทจะน ามาใชประพฤตปฏบตใหเปนองคกรในฝน

พรหมวหาร 4

อทธบาท 4 การปฏบตงานของบคลากรในการท าใหการท างานสมบรณแบบ

ศล 5

สงคหวตถ 4 ใหความร ความรก ความปรารถนาด (การท าบญทถกตองคอการปฏบต

บชา) พดจาไพเราะ มความสงางามในการวางตว การท าความดเสมอตนเสมอปลาย

วฒนธรรม

เคารพระบบอาวโส

บรหารงานดวยระบบประชาธปไตย ทประกอบดวยกาละ เพราะไมมระบบไหน ทจะด

ทสด เพราะวากระทงระบบเผดจการกไมใชวาจะชวหรอไมดเลย ทกอยางขนอยกบกาละและ

การใชใหเกดประโยชน

กลมท 2 ปจจยทจะท าเพอใหองคกรมความเจรญกาวหนา

การตรงตอเวลา

ความรบผดตองานทท า

มความปรารถนาดตอเกษตรกร

มหวใจบรการมความจรงใจ ยมแยมแจมใสใจ

มความซอสตย สจรต

มความเสยสละ แตอยาท าจนถงตวเองตองเดอดรอน

มน าใจเออเฟอเผอแผ

มองประโยชนของสวนรวม

พฒนาตนเอง มความสนใจทจะเรยนรเพมเตมตลอดเวลา

92

เอาใจเขามาใสใจเรา

มความสามคค

เคารพผอาวโส แตหากเปนคนอาวโสทไมด(ตดเหลา โกงกน) เรากตองเลอกรบเอาสงท

ดงามของเขา แตไมถล าตวประพฤตปฏบตในสงไมดของเขา

5 ส (สะสาง สะอาด สะดวก สขลกษณะ สรางนสย)

เรยนรสงใหมๆ

ลดขนตอนในการท างาน

ประหยดพลงงานและทรพยากร

มการอบรมเรยนรเพมเตมอยเสมอ เพราะความรมอยทวอยแลวสามารถไขวควาดวย

ตนเองได ตองเปนคนทเลอกใชขอมลเพอประยกตใชกบงานของเรา

คณธรรม

เหมอนกลม 1 ทกขอ แตเพมเตมในเรองของ ไตรลกษณ ททกอยางมเกดมดบ (ตอง

เขาใจวา ทกอยาง (ลาภ ยศ สรรเสรญ ความทกข) มเกดขน ตง /ด ารงอยระดบหนง แลวกดบไป

กจะท าใหความทกขไมเกด)

กลมท 3 กจกรรมทจะชวยเผยแพรหรอสรางชอเสยงใหองคกร

การประชาสมพนธทางทว ในชวงเวลาทไดรบความนยม มคนดทเปนกลมเปาหมาย ซง

เปนการยากดานงบประมาณเพราะการประชาสมพนธดงกลาวจะมคาใชจายทสงมาก ดงนนใน

สวนของ ส.ป.ก .จงหวดสามารถใชส อทางวทยหรอ เค รอขายทอยรอบๆโดยการสอสาร

ประชาสมพนธผานผทใกลชดเมอโอกาสพบเจอกนตามชวงเวลาและโอกาส

การท างานตามหนาทใหประสบความส าเรจและมประสทธภาพตองมทกษะและความ

ทมเทในการท างานดวยศกยภาพทเปนมออาชพ

เพมกจกรรมทตอบสนองตอความตองการของเกษตรกร ใหรวดเรวเปนรปธรรมทงการ

ลงมอปฏบตดวยตนเองและประสานงาน

ยกยองเชดชบคลากรในหนวยงานและเกษตรกรในพนทใหเปนทประจกษ แสดงความ

ปรารถนาดตอเขา สงเสรมเขา

คณธรรม

ทางสายกลาง

อทธบาท 4 ฉนทะ วรยะ จตตะ วมงสา (คดไตรตรองในสงทท า)

ศล สมาธ ปญญา

จากนนไดมการท ากจกรรมรวมกน ชอกจกรรมสรางคอนโด และ กจกรรม

สรางบาน สงทไดรบจากการท ากจกรรมและสามารถน าไปประยกตใช กบการท างาน คอ การ

ท างานครงแรกอาจไมประสบความส าเรจ แตขอใหเจาหนาททกทานยดเอาบทเรยนตรงนนมา

93

เปนประสบการณ อกประเดนหนง คอ ในการท างานตวคนเดยวจะท าใหเกดความโดดเดยว

เมอลมเหลวกไมมทปรกษาหรอคนชวยเหลอ ตางกบการท างานเปนกลมเปนท มทสามารถ

ระดมความรความคดกนรวมกนได แตกตองไมลมวาทกคนจะตองเปดใจและมคณธรรม ม

ความสามคค ผนกก าลงรวมกน มปญหากชวยกนแก มผดพลาดกตองอภยใหกน และยอมรบ

ฟงคนรอบขาง การประสานงานและการท าความเขาใจทดระหวางกนจงเปนเรองหนงทส าคญ

มาก

• ในเวทการเสวนาถายทอดประสบการณ ระหวาง นายกมล พทธสวรรณ

นายณรงค ไวนทรา (อดตผตรวจราชการ ส.ป.ก.) และ นายภเศก ธนรตน (ผ เชยวชาญ

ดานพฒนาคณภาพชวตของเกษตรกรและสถาบนเกษตรกร) เปนการเลาถงประสบการณการ

ท างานในสมยกอนวา มความยากล าบากกวาในปจจบนนมาก เพราะในสมยนนเทคโนโลย

ตางๆ ทงยานพาหนะและอปกรณเครองมอการท างานและการสอสารยงคอนขางลาหล ง

ประกอบกบ ส.ป.ก. ก าลงอยในชวงของการก าลงสรางรากฐาน เจาหนาทยงไมมประสบการณ

มากนก ทกงานทท าจงตองอาศยความมงมน ความอดทนในการเรยนรทงงานของตนเองท

รบผดชอบอยและงานของสวน/ฝายอนๆ อกทงตองพฒนาตนเองใหเขาถงองคความรหรอ

วธการใหมๆทจะน ามาใชในการพฒนางานขององคกรอยตลอดเวลา

• ขอคดทผเชยวชาญ ภเศก ธนรตน ฝากไวใหกบเจาหนาทรนนองทกทาน

1.ท าทกอยางใหดทสดอยายอมแพ

2.ตงใจใหแนวแนทจะท าแมบางครงสงทก าลงจะท าไมใชสงทตนเองถนด

3.อยาทอถอยเมอรสกความลมเหลว ใหคดวานนคอประสบการณ

4.หาคนตนแบบในการท างานเพอสรางแรงบนดาลใจใหกบตนเอง

5.ขยนและเชอมนวาตนเองท าได และตองรบฟงคนรอบขางดวย(อยาปฏเสธ

การฟง) ไมใชเชอมนจนกลายเปนคนหยงผยอง

6.ท างานอยางมระบบแบบแผน รจกมองไปถ งเปาหมาย วธการไปใหถ ง

เปาหมายและตองมการตดตามงานดวย

7.ท างานดวยความอดทน อดกลนและรกงาน

8.เตมใจใหขอมลทกเวลา ทกโอกาสทงานของทานจะเปนประโยชนกบองคกร

หรอหนวยงาน เปนแจกจายและเผยแพรงานหรอสงทไดรบจากการท างาน

และสงทตามมาคอการยอมรบค าวจารณ ทเกดจากงานของตนเองเพอการ

ปรบปรงใหดในอนาคต

• ขอคดทอดตผตรวจราชการ ส.ป.ก. นายณรงค ไวนทรา ฝากไวใหกบเจาหนาท

รนนองทกทาน

94

1.ใหคดวาการไดงาน คอ การไดรบโอกาส ขอใหรก ทมเทและจรงใจในสงทท า

แมจะเปนสงทไมชอบกควรเรยนรทจะรกมน

2.เราตองท างานใหเสมอตวอยาใหผลงานตดลบ คอตองท าใหผลงานออกมาด

ทสด

3.มความมนใจและกลาทจะท าถาเปนสง ทถกตองและพสจนได การศกษาและ

เล อกใชข อมลดวยเหตผลและความเข าใจทถ กตอ งเปนส งส าคญในการ

ตดสนใจท าสงตางๆ

4.อยามวเสยเวลาใหเกดการแตกหกหรอแตกราวระหวางการท างานเพราะทก

อยางมเวลาและวาระ เมอมเกดขนกตองมดบหรอเปลยนแปลงไป จงอย า

ปลอยใหสงเหลานเขามาเปนอปสรรคในการท างานของเรา

5.บญกรรมมจรงเมอท าอะไรไวจะไดรบผลเสมอ และยงมต าแหนงหนาทการ

งานทสงกวาคนอนกยงตองเพมความระมดระวง

จากการตอบขอซกถามโดยวทยากรถงการแกไขปญหาเมอไดรบงานทตว

เจาหนาทเองรสกไมเหนดวยหรอไมเหนความจ าเปนหรอประโยชนใดๆทจะเกดกบเกษตรกร

หรอองคกร ในการท างานทไดรบมอบหมายดงกลาว แตผบงคบบญชายงยนยนและประสงคจะ

ใหท างานนนๆ สรปวธการปฏบตตนท าไดดงน

1.เมอไดรบมอบหมายงาน

1.1 ใหรบงานมาและท าตามทผบงคบบญชาตองการกอน

1.2 หาขอบกพรอง และเหตผลทไมควรท าหรอท างานดงกลาวตอ

1.3 เขยนเปนขอเสนอแนะเชงนโยบาย วาประเดนขอบกพรองทพบระหวาง

การท างานนนควรไดรบการแกไขอยางไร

โดยสรปคอ เราไมสามารถจะปฏเสธงานโดยตรงในเบองตน ควรรบงานมา

กอนแลวคอยหาวธการทเหมาระสมเพอหาขอตเตยน ขอเสย หรอขอบกพรองของงาน เพอการ

น าเสนอตอผบงคบบญชาใหทานไดกลบไปคดไตรตรองและพจารณาวาสมควรทจะท างานนนๆ

ตอไปหรอไม

2.กรณเกดเปนขอขดแยงควรมการชแจงเพอปองกนการแตกหก ในฐานะทเปน

เจาหนาทผนอยควรพยายามใชหลกฐาน/เอกสาร/ขอมลทม ในการชแจงตอผบงคบบญชาอยาง

มเหตผล ไมเอาความคดเหนหรออารมณความขดแยงสวนตวมาใชในการชแจงแกไขปญหาหรอ

ขอขดแยงทเกด

3.ใหคดวาปญหาหรออปสรรคทเกดขนมเปนเรองสนกและมไวแกไข เมอเรา

กาวผานหรอแกไขไปไดดวยด ความสนกและความสขกจะเกดขน

95

ในชวงทาย นายกมล พทธสวรรณ ไดสรปวา ในการท างานทไดรบมอบหมาย

นนในเบองตนเจาหนาทจะตองสรางความรกตองาน จากนนกหาความรใหมความรอบรในงาน

นนๆเพอจะรเรมประยกตใชในการปฏบตงาน แลวกเรยบเรยงเปนตวงานใหไดผลออกมาเปน

รายงานทสามารถเผยแพรประชาสมพนธงานของตนใหเปนทประจกษตอไป

กจกรรมสดทายในการฝกอบรมครงนเปนการใหเจาหนาททกทานไดจดท า

รปเลมบนทกของตนเองถงวสยทศนและปณธานความตงในการท างานและในสงทไดรบจาก

การฝกอบรมในครงนพรอมกบการน าไปประยกตใชประพฤตปฏบตในงานของตนเองตอไป

................................... ................................

ผบนทกรายงาน ผตรวจรายงาน

96

สรปรายงานการฝกอบรม

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

ครงท 3-4

ระหวางวนท 13 – 17 สงหาคม 2557

ณ กระทง คนทร รสอรท อ าเภอเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร และ

โรงแรมสามพราน รเวอร ไซด อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม

************************

ผเขารวม

คณะวทยากรและผทรงคณวฒ

1. นายสกจ มาลยรงสกล รองผอ านวยการวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยเชยงราย

2. นายประสาร เมฆด า ส านกงานเศรษฐกจการเกษตร

3. นางศศธร วเศษ ผอ านวยการกลมสงเสรมและพฒนาธรกจสหกรณจงหวด

จนทบร

4. น.ส.ประวณา อนทรยม นกวเคราะหอาวโสรกษาการผอ านวยการส านกสนบสนน

งานวจย

5. นายสมชาย สวางจตร เจาหนาทประสานงานโครงการ ส านกงานกองทนสนบสนน

การวจย

6. นายสทศ จราวฒพงศ ผจดการฝายหองพก โรงแรมสามพราน รเวอร ไซด

นกพฒนาเกษตรกรและหวหนาโครงการสามพรานโมเดล

7. นายชฤธพร เมงเกรด ทปรกษาโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด

นกวชาการโครงการสามพรานโมเดล

8. นายวชย ประกอบทรพย เกษตรกรผผลตผลไมคณภาพจงหวดจนทบร

9. นายสงเวยน เอกจน เกษตรกรในเครอขายเกษตรอนทรย โครงการสามพรานโมเดล

10. ดาบต ารวจพรชย สระทองหน เกษตรกรในเครอขายเกษตรอนทรย โครงการสาม

พรานโมเดล

11. น.ส.อรณ พทธรกษา เกษตรกรในเครอขายเกษตรอนทรย โครงการสาม

พรานโมเดล

ผเขารบการฝกอบรม

1. นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ขอนแกน

2. น.ส.จฑาทพย เสนวงศ ณ อยธยา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ฉะเชงเทรา

97

3. นางรชดา เพชรรตน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ชมพร

4. นายกชพร กลนบญมา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.นครราชสมา

5. นางวภา สขเอก นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.

นครศรธรรมราช

6. นายชรภทร พเมย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.บรรมย

7. น.ส.ลลตา พาณชกรกล นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.

พระนครศรอยธยา

8. น.ส.วภาว เปยมศร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.พจตร

9. นายวสทธศกด ส าโรงแสง นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.

มหาสารคาม

10. นายปรเดช พธจนทร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ราชบร

11. น.ส.นรชร พรดภ เจาหนาทปฏรปทดน (พนกงานราชการ) ส.ป.ก.ลพบร

12. น.ส.ประกายรง สายสด นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สกลนคร

13. น.ส.วรญญ บญมาก นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สโขทย

14. นายพษณ ส าร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.หนองคาย

15. นางศรพร อภเดช นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อทยธาน

16. น.ส.วนารตน ค ากลอมใจ นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อดรธาน

17. น.ส.ยพาวรรณ หนนลา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ยโสธร

18. นายนกร ไพลน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ตรง

คณะผรบผดชอบ

7. นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร

8. นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

9. น.ส.ผกาวรรณ วนต เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

10. นายวนพล บอน าเชยว เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

วตถประสงค

เปนการจดการเรยนการสอนในหนวยการเรยนรท 2: ความสามารถในการ

สงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการพฒนาทยงยน

1) ตระหนกรความหลากหลายในเทคโนโลยดานการเกษตรทเหมาะสม การ

ท าไรนาสวนผสม การท าเกษตรอนทรย และเกษตรกรรมยงยน ทเหมาะกบภมสงคม

2) มความสามารถในการแนะน าสงเสรมใหเกษตรกรท าการเกษตรในทดน ส.

ป.ก. อยางเหมาะตามภมสงคม

98

3) มความรและทกษะในการแนะน าและสงเสรมการผลตพช/สตวเฉพาะทาง

เชน ขาว ผกอนทรย ปลา

และหนวยการเรยนท 3: ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสราง

ความเขมแขง

1) มความรและเขาใจรปแบบตางๆของการรวมกลม (กลมเกษตรกร วสาหกจ

ชมชน สหกรณ ธรกจฐานสงคม Family Farming ฯลฯ) และนวตกรรมกลมตางๆ

2) มทกษะและความสามารถในการประสานความรวมมอกบหนวยงานท

เกยวของเพอการจดตงและพฒนากลมใหเขมแขง

นายสกจ มาลยรงสกล ไดใหแนวทางและวตถประสงคในการศกษาดงาน โดย

ใหแบงเจาหนาทออกเปน 2 กลมใหญ และในแตละกลมใหญจะประกอบไปดวย 3 กลมยอย

คอ กลมถาม กลมจดบนทกและกลมสนบสนน โดยปกตการไปศกษาดงานนน คณะผจด

โครงการจะเลอกสถานทศกษาดงานโดยพจารณาจากกลมเปาหมายและวตถประสงคของ

การไปศกษาด งาน ส าหรบการจะไปศกษาด งานในการฝกอบรม ค รงท 3 - 4 น ส ง ท

เจาหนาททกทานไดรบจะอยในกรอบคดของประเดนเหลาน คอ

• ต าแหนงของกลมเครอขายโซอปทานสนคาเกษตร : ตนน า กลางน า ปลาย

น า

• แนวคดทท าใหกลมเครอขายประสบความส าเรจ

• ปจจยท(สงทสงผลกระทบ)ท าใหกลมเครอขายประสบความส าเรจหรอไม

ประสบความส าเรจ

• การบรหารจดการของกลมเครอขาย

• การน าสงทไดรบจากการศกษาดงานไปประยกตใชในงานประจ าของ

เจาหนาททกทาน

และสงทไดรบจากการศกษาด งานในครงนก คอ ตวอ ยางความตองการของเกษตรกรท

เจาหนาทสามารถจะน ามาพฒนาโจทยการเขยนโครงงาน Project-Based Learning (PBL) ใน

การทจะสะทอนความตองการจรงๆของเกษตรกรในพนท

นายประสาร เมฆด า ไดกลาววา ปจจบนไดมปญหาตางๆเกดขนมากมายใน

ภาคเกษตรซงเปนผลมาจากทงนโยบายรฐบาล ภยธรรมชาตและจากพฤตกรรมของเกษตรกร

เอง จงตองอาศยเจาหนาทนกสงเสรมในการเขาไปสงเสรมและพฒนาเกษตรกรในพนทนนๆ

สวนใหญการพฒนาทเขาไปสเกษตรกรจะอยในรปแบบของการจดโครงการเพอใหองคความรท

จ าเปน ซงกอนจะมการจดท าโครงการเพอขออนมตงบสนบสนน ทง ในสวนของวสดอปกรณหรอ

99

องคความร เจาหนาททกทานจะตองมขอมลเชงพนททเพยงพอเพอใชในการตดสนใจด าเน นการ

โดยเฉพาะขอมลเชงตวเลขทควรเกบไวเปนสถต (การเกบรวมรวมหลายขอมลไวดวยกนอยางเปน

ระบบ) และขอมลเหลานควรจะถกเกบอยางตอเนองดวยจตส านกและความรบผดชอบของ

เจาหนาท ในขณะเดยวกนเจาหนาทกตองมความระมดระวงในการไดมาซงขอมล เพราะจาก

ประสบการณของตนทมนน ท าใหเหนวาเกษตรกรแตละพนทหรอภมภาคมความแตกตางกน

อาจดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การท างานรวมกบเกษตรกรจงเปนไปดวยความยาก

งายแตกตางกน แตอยางไรกดสงทส าคญทสดคอ เจาหนาททกทานควรใชความจรงใจและ

ความซอสตยในการท างานเพอเกษตรกรใหเขาสามารถพงพาและอยไดดวยตนเอง

นายสกจ มาลยรงสกล ไดกลาววา โครงการทเจาหนาทไดเขยนไวคนละ 1

หนากระดาษ A4 ระหวางการจดการฝกอบรมโครงการฯ ครงท 1 เมอวนท 15 – 17 กรกฎาคม

2557 ผานมา ถอเปนโครงการประเภทโครงการพฒนา ยงไมนบเปนโครงการวจย แตโครงการ

พฒนาทเจาหนาทไดเขยนขนมาน สามารถทจะพฒนาไปเปนโครงการวจยได ซงด าเนนการ

โครงการพฒนาหรอโครงการวจยกดจะตองอาศยเจาหนาทในบทบาทของนกสงเสรมทด โดย

งานสงเสรมนถอเปนงานสงคมสงเคราะห หรออาจเปรยบเทยบได ดงเชนผเปนแมดแลลก เรม

ตงแตการใหก าเนดลกคอการเปนผสรางพรอมฝกฝนใหลกเดนได มการชแนะเสนทางเดนให

ลกพรอมกบใหก าลงใจและสงเสรมลก ชวยดงและชกจงใหลกไมหลดจากเปาหมายจนสามารถ

ไปถงเปาหมายและประสบความส าเรจ พรอมกบชนชมและยนดกบความส าเรจของลกดวย

ความรกและความจรงใจ อยางไรกด เจาหนาทนกสงเสรมกควรจะมองทศกยภาพของตนดวย

วาสามารถท าหนาทไดมากนอยแคไหน อาจไมตอ งบนสง ใหสงยง อยางใครเขา จงบน

เอา เทา ทเรา จะบน ไหว ทาทบน ไมจ าเปนตองเหมอนใคร แคบนไปใหถงฝน เทานนพอ

ศกยภาพการเปนผน าเปนคณสมบตอยางหนงของนกสงเสรมซงการวดความเปนผน าน น

จะตองมงผลผลตทมผลลพธ การท างานหรอการตดสนใจทกอยางจะตองท าบนพนฐานของ

เหตและผลดวยขอมลทเพยงพอ มการท า SWOT เพอวเคราะหขอดขอเสย ในการสรางการ

พฒนาในพนทกจะตองมขอมลทเพยงพอในการด าเนนการทงขอมลพนท เกษตรกร อาชพ

ผลผลตในพนทและสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจทเปลยนแปลง

นางศศธร วเศษ ไดกลาวถง กลยทธการสงเสรมและพฒนากลมอยางยงยนวา

ปญหาอยางหนงทเจาหนาทรฐทกทานประสบคอ การตองท างานตามแผนตามนโยบายใหได

จ านวนเปาหมายตามตวชวดทก าหนดไว ซงการท างานในรปแบบนจะเนนแตเพยงเปาหมาย

และตวชวดเปนส าคญ ท าใหการพฒนาเกษตรกรใหยงยนอยางมประสทธภาพไมเกดขนอยาง

แทจรง กลยทธการท างานพฒนาทตนไดท าอยในปจจบน คอ การเรมจากตนเองกอน เมอ

ตนเองรและเขาใจดวยความมจตส านกกจะสามารถถายทอดหรอประสานได ในการสราง

จตส านกใหกบตนเองใหรกและเขาใจในงาน หลกการทรงงาน 23 ประการของพระบาทสมเดจ

100

พระเจาอยหวคอหลกคดทดมาก ในการน ามาประพฤตปฏบตงานใหมความสข การท างานไมใช

เพยงหวงร ารวยเพราะความร ารวยนนแทจรงอยทตวเรา ถาเราพอใจและพอเพยงทงความสข

และเงนทองทเราม กถอวาเราร ารวยแลว หากเกดความทอแทมองปญหาแกปญหาในการ

ท างานไมได ใหเจาหนาททกทานกลบไปมองทเปาหมายหรอวตถประสงคของงานทเจาหนาทได

ตงไว ภายใตวสยทศนและภารกจขององคกร/หนวยงาน อยายดตดกบตวชวดตามแผนจนมาก

เกนไป เพราะวาตวชวดจรงๆของเจาหนาท คอ ความพงพอใจของเกษตรกร

การท างานตามนโยบายและแผนประจ าปของหนวยงานนนเปนสงทหลกเลยง

ไมได แตเจาหนาทสามารถก าหนดวธการท างานไดดวยตนเองวา จะท าใหไดเปาหมายตาม

ตวชวดไดอยางไร ตองอยาลมความจรงทวาเกษตรกรไมสามารถหยดการท าการเกษตรดงเชน

แผนงบประมาณราชการทอาจหยดการสนบสนนหรอสนบสนนไดบางไมไดบาง เจาหนาททก

ทานจงอยายดตดเพยงกบงบประมาณทไดรบมา ตองใชกระบวนการบรหารจดการและการม

สวนรวมเขามาชวย บวกกบการทตวเจาหนาทตองสามารถเปนผน าการเปลยนแปลงใหเกดขน

ใหได เมอรบภารกจงานตามแผนงบประจ าปมาแลว ขนตอนส าคญคอการก าหนดแผนปฏบต

การ ในขนตอนนเจาหนาททกทานจะสามารถสอดแทรกหรอเตมกระบวนการท างานซงเปน

สวนทตวเจาหนาทเอ งตองการจะท าเสรมหรอ เพม เตมเพอใหการพฒนาเกษตรกรเปนไป

อยางมประสทธภาพ สงส าคญอยางหนงในการพฒนาเกษตรกรคอ การมองใหเหนปญหาของ

เกษตรกร ซงปญหาของเกษตรกรทพบไดแก

1.ไมมอ านาจตอรองดานการตลาด

2.ยงวงหาราคาการจ าหนายแบบดงเดม

3.ปลกพชเพอเนนปรมาณ มากกวา เนนคณภาพ

4.ไมรความตองการของพช

5.ตนทนผลผลตสง

6.เกดภาวการณขาดทนเปนหนสนซ าซอน

จะเหนไดวาการเขาไปสงเสรมเกษตรกร นอกจากจะสงเสรมใหเขมแขงในดาน

การผลตแลว จะตองสงเสรมดานการตลาดดวย ไมควรปลอยใหเกษตรกรตองรอการบดเบอน

ตลาดโดยรฐบาลเพราะปญหาจะเกดตามมามากมายดงทเหนในปจจบน

การเขาไปสงเสรมหรอพฒนาเกษตรกรนนจะท าไดผลดหรอ ไมขนอยก บ

เจาหน าท วาทานเองรบ รความตอ งการทแทจรงของเกษตรกรมากแคไหน เพอจะเขาไป

สงเสรมใหในสวนนนประเดนนนไดอยางถกตอง ส าหรบวธการทจะท าใหเขาถงความตองการ

ของเกษตรกรคอ การเปดเวทใหเกษตรกรไดเลาเรองราว สงทเขาประสบในการท าอาชพเกษตร

ของเขา เจาหนาทจะตองเปนผถอดบทเรยนใหไดขอสรปของการทจะไปสงเสรมพฒนา กลาว

101

ไดวาการมสวนรวมของเกษตรกรเปนสงทจ าเปนและส าคญมากในงานพฒนา และเมอสามารถ

พฒนาเกษตรกรไดแลว จะตองมการพฒนาเขาตอไปอกใหสามารถเปนผถายทอดหรอเปน

วทยากรใหแกเกษตรกรรายอนๆได เชนนแลวเจาหนาทกจะไดตนแบบเกษตรกรทเปนเครองมอ

อยางดในการขยายผลไปยงเกษตรกรรายอนๆหรอกลมอนๆ จากการทเจาหนาทเรมตนดวย

การตองไปตามหาเกษตรกรใหไดตามเปาหมายและตวชวด จะกลายเปนวาเกษตรกรมความ

ตงใจและอยากเขามารวมกบเจาหนาทแทน นายวชย ประกอบทรพย ถอเปนเครองมอ ทดมาก

ในการขยายผลการผลตผลไมคณภาพไปสเกษตรกรชาวสวนรายอนๆของอ าเภอเขาคชฌกฏ

จงหวดจนทบร

นายวชย ประกอบทรพย กลาววา ตนภมใจและรกในอาชพเกษตร เชอวาการ

จะเขาไปสงเสรมเกษตรกรใหเกดการพฒนาไดนน ตองท าใหเขามองหรอมทศนคตทดตออาชพ

เกษตร ใหมความรกในอาชพ ขอคดทอยากฝากใหกบผน างานสงเสรมคอการใหหรอการบอก

เฉพาะวธการ คอแคการสรางภาพเทานน วธการในการท าหนาทนกสงเสรมทแทจรงคอเรม

ดวยการน าเสนอขอมลทเปนขอมลประจกษแกเกษตรกร เชนการน าแผนธรกจไปถายทอดให

เกษตรกรเหนตลาดและรายไดทจะเกด อาจเปนการเพมเทคโนโลยและการจดการการผลตทม

ประสทธภาพเขาไปในกระบวนการผลต จากนนจงคอยๆน าวธการฝกปฏบตและองคความรเขา

ไปสงเสรม และตองมการตดตามสนบสนนใหเกษตรกรอยไดอยางยงยน ในสวนของศน ย

แลกเปลยนเรยนรชาวสวนผลไมคณภาพ ไดกอตงมาตงแต 2550 เปนการสรางเครอขายผผลต

ภายใต คชฌกฏโมเดล ตามแนวทางของสหกรณ เบอ งตนศน ยฯนเกดจากงานวชาการ

(โครงการวจย) แลวขยายผลโดยเกษตรกรทอยในศนยไปยงเกษตรกรรายอนๆในพนท จนเกด

เปนเครอขายทมหลายกลมและแตละกลมจะมสมาชกไมมากกวา 20 คน

จากนนไดมการแลกเปลยนเรยนรและกลาวถง คชฌกฏโมเดลวา เปนการใช

กระบวนการพฒนาสหกรณไปสความยงยนตามหลกการทแทจรงของสหกรณ เนนการท าเพอ

สมาชกและรกษาเสถยรภาพของสหกรณ คอ

1.ไมไดจายเงนกแกเกษตรกร

2.เนนหาปจจยการผลต ราคาถกกวา

3.ไมรบซอผลผลตของเกษตรกรเพยงเพราะหวงผลก าไร แตรบซอเพอการ

รวบรวมสนคา

4.สรางความศรทธาและความเชอทถกตองแกเกษตรกรและเจาหนาท

แทจรงแลว คชฌกฏโมเดล เปนโมเดลทใชในการผลตคนใหเขมแขง การผลต

คนหรอสรางคนนนตองเรมจากการเปดเวทใหเขาไดแสดงความคดเหนและมสวนรวม ในขณะท

นกสงเสรมคอยท าหนาทถอดบทเรยนใหไดขอสรปวาเกษตรกรขาดดานใด และคอยชวยเสรม

ในดานนนให หากขาดในสวนของกระบวนการผลตกตองจดการฝกอบรม เชญนกวชาการมาให

102

องคความรหรอการพาไปศกษาดงานแลวกลบมาถอดบทเรยน หากขาดในสวนของการบรหาร

จดการกน าหลกการของสหกรณเขามาชวย ซงจะน าไปสการรวมกลมและการสรางเครอขาย

ใหประสบความส าเรจตอไป

นายชฤทธพร เมงเกรด ไดน าเสนอ กจกรรมโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด กบ

การสรางเครอขายเกษตรอนทรย ภายใตโครงการสามพรานโมเดลวา เปนการตงมลนธ

สงคมสขใจ โดยโรงแรมสามพราน รเวอรไซด ภายใตการสนบสนนของภาคเครอขายทงท

เปนภาคราชการและภาคเอกชน การสงเสรมการท าเกษตรอนทรยของโรงแรมสามพราน ร

เวอรไซดนน เกดจากการททางโรงแรมมความตองการจะน าผลผลตปลอดภยมาบรการ

ใหแกลกคาและบคลากรของโรงแรม เพราะพชผกผลไมทน ามาใชถกซอจากทองตลาดทไมร

กระบวนการการผลต ท าใหขาดความมนใจในการบรโภค และเปนทรกนดกวาจงหวด

นครปฐมไดขนชอวาเปนจงหวดทใชสารเคมมากทสด ในประเทศไทย เชนนแลวแนวคดวา

การจะท าอ าเภอสามพรานและพนทจงหวดนครปฐมใหเปนพนทเกษตรกรอนทรยอยาง

ยงยนจงเกดขน ภายใตชอโครงการ สามพรานโมเดล โซอปทานสนคาเกษตรอนทรยจะถก

ท าใหสนลงเพอสรางการคาทเปนธรรมแกเกษตรกรและผบรโภค กลยทธวธการททาง

โรงแรมท าอยคอ การลงมอท าแปลงเกษตรอนทรยตวอยางดวยตนเอง ซงสวนเกษตร

อนทรยททดลองท านนมการปลกทงพชผก ผลไม และขาว บนพนทประมาณ 30 ไร โดยม

ทมงานภายใตการน าของ นายอรษ นวราช ผบรหารโรงแรมสามพราน รเวอรไซด เขาไป

เปดเวทพดคยกบเกษตรกรใหเขาใจและเหนความจ าเปนของเกษตรอนทรย โดยการจด

ฝกอบรมใหแกเกษตรกรผสนใจ และจะคดเลอกเกษตรกรผ ทมความตงใจและตองการ

เปลยนวถการปลกแบบเดมเขาสการท าเกษตรกรอนทรย เมอไดกลมคนเปาหมายแลวทาง

ทมงานกจะเขาไปสงเสรมวธการผลตตลอดจนหาตลาดรองรบสนคาอนทรยทเกษตรกร

ผลตได ตลาดพชผกอนทรยทส าคญคอ โรงแรมสามพราน รเวอรไซดทมความตองการผก

ในปรมาณสง อกทงผกอกสวนหนงจะถกสงไปขายทตลาดสขใจ เปนตลาดนดทกวนหยด

เสาร-อาทตย และเปนการคาขายระหวางผผลตและผบรโภคโดยตรง เปนการลดโซอปทาน

ใหสนลง ทงผผลตและผบรโภคไดรบประโยชนรวมกน สวนโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด ก

จะไดประโยชนในสวนของการทองเทยวทมนกทองเทยวเขามาจบจายใชสอยในโรงแรม

เพมขน ในขณะนผบรหารโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด ไดพยายามสงเสรมเรองเกษตร

อนทรยและการน าผลตผลอนทรยมาใช ใน ธรก จโรงแรมขยายไปส โรงแรมอ นๆใน

กรงเทพมหานครและในพนทภาคใต ในอนาคตอนใกลเชอวาความตองการผลผลตอนทรย

จะเพมขนเปนอยางมาก

103

จากการด าเนนงานทผานมาพบวา มเกษตรกรจ านวนมากทสนใจเรองการท า

เกษตรอนทรย แตมเกษตรจ านวนไมมากทกลาตดสนใจเขาสเกษตรอนทรยอยางเตมตว

เพราะเกษตรกรยงกลววาผลผลตทไดจะไดไมเตมท และมองวาการท าเกษตรอนทรยเปน

เรองยงยากซบซอน แตหากเปนเกษตรกรทเขาใจเขาจะมองวาเกษตรอนทรยทแทจรงคอวถ

การท าการเกษตรทเราท ากนมาตงแตครงบรรพบรษของเรา อยางไรกดการสงเสรมเรอง

เกษตรอนทรยตองเรมจากทตนเองกอน ซงทางโรงแรมสามพราน รเวอรไซด กไดมการจด

ฝกอบรมใหความรรวมถงการฝกปฏบตแกบคลากรของโรงแรมใหเขาใจในเรองเกษตร

อนทร ย ผ ท เปน พอค รวประกอบอาหารของโรงแรมก ไดมการปรบต วและประยกต

เมนอาหารของโรงแรม ตามชนดผกทไดรบจากเกษตรกร เปนการใหพอครวไดรงสรรคเมน

ใหมๆ และทาทายอยตลอดเวลา ความตองการผกของโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด ได

เพมขนเรอยๆ ซงในตอนนอยทประมาณ 4 ตน/เดอน ท าใหตองมการสงเสรมเกษตรกรให

หนมาปลกพชผกอนทรยอยางตอเนองและเปนรปธรรม

นายสกจ มาลยรงสกล ไดกลาวถงการเตรยมรวบรวมขอมลเพอจดท าราง

โครงงาน PBL วาการท าโครงงาน PBL ไมใชเปนงานใหมแตเปนงานปกตของเจาหนาททกทาน

ในรางโครงการจะประกอบไปดวยขอมลดงน

1. มตเศรษฐกจ ทเปนรายไดของเกษตรกรทงจากภาคเกษตรและนอกภาค

เกษตร

2. มตสงคม กลมอาชพ เครอขาย

3. มตวฒนธรรม กลมคน/ชนเผา ทอาศยอยในพนท

4. มตสงแวดลอม การใชสารเคม สภาวะแวดลอม

ขอมลเหลาน จะไดจากการทบทวน Social mapping ทเปนขอมลตนทนจาก

การท างานของเจาหนาท เปนขอมลเดมทมอยแลว ทงขอมลเกษตรกร พนท รายได รายจาย

เมอน าขอมลเหลานมารวมกนแลววเคราะหออกมาจะท าใหได กรอบทศทางการด าเนนงาน

การด าเนนงานจะเปนการน ากลมหรอหมบานเปาหมายทเจาหนาทแตละทานจะน ามาเขยนใน

โครงงาน PBL โดยก าหนดกลมเปาหมายเชงปรมาณ 10 คน ระยะเวลาด าเนนการ 10 เดอน

วธการด าเนนการคอ

1) คดเลอกหมบาน/กลมเปาหมาย

2) จดเวทแลกเปลยนเรยนรใหกบเกษตรกร เพอหาความตองการทแทจรง ของ

เกษตรกร ใหเกษตรกรไดแสดงออกหรอพดแสดงความคดเหนอยางเตมท แลวเจาหนาทจะเปน

ผจดบนทกจากนนจงเปนการถอดบทเรยนเพอหาขอสรปความตองการทแทจรงรวมกน การ

สะทอนออกมาซงความตองการแทจรงของเกษตรกรน จะน าไปสการเขยนรางโครงงาน PBL

104

3) การลงทน ในเรอ งว สด อปกรณ ควรท าในหน วยเลก คอ ถา เปนการ

เพาะปลกขนาดพนทควรจะประมาณ 1 ไร หากเกยวกบปศสตวถาเปนสกรไมควรมากกวา 4

ตว โค 2 ตว ไก 200 ตว ส าหรบปลา ขนาดบอควรมเนอทประมาณ 1 ไร

โครงงาน PBL ทเจาหนาทจะท านเปนงานพฒนาทตองมการเรยบเรยงขอมลใน

มตตางๆดงทไดกลาว และมการท าเวทเพอจะสะทอนปญหาทจะน าไปสการพฒนาโครงการ

และน าไปสการพฒนาใหเปนโจทยวจยได การท าโครงงาน PBL นถอเปนการวจยฐานชมชน

เกษตรกรทใชการวจยเพอแกไขปญหาใหเหนรปแบบการด าเนนการอยางเปนรปธรรมเปนการ

ท าวจยเพอสรางทางเลอกใหกบคนในทองถน ใหเขาไดมรปแบบการท าการเกษตรทเหมาะสม

กบตนเองและภมสงคม (อาจเปนการลดตนทนหรอการเพมผลผลตหรอการเพมชองทาง

การตลาด) อยางไรกดในฐานะนกสงเสรม เจาหนาททกทานจะตองไมเปนผชหรอสรางสงทเปน

ขอจ ากด ชองวาง หรอสงทเกษตรกรขาด โดยความตองการของตวเจาหนาทเอง

สงทนายนด ในขณะนส าหรบเจาหน าททกทาน คอ ความเปน เค รอขายท

เจาหนาททกทานก าลงสรางขนมารวมกบความเปนพเปนนอง การขอใหค าแนะน าจากพและ

การรบฟงความคดเหนหรอปญหาใหมๆจากนอง ความส าเรจของการท างานแบบมเครอขาย

คอ เกษตรกร

นายสงเวยน เอกจน ไดกลาววา นกสงเสรมเปรยบเสมอนผจดประกายคนท

ท างานดวยใจแบบปดทองหลงพระ จากประสบการณของตนทผานมาท าใหเหนวาการจะสราง

คนได เปนสงทยากมาก นกสงเสรมจะตองหากลยทธและวธการทจะท างานกบคนเหลานน

โดยเฉพาะกบเกษตรกรชาวบานในการน าเขาเขาสการผลตแบบอนทรย สงส าคญคอจะท า

อยางไรใหเกษตรกรเหนปญหาทแทจรงของเขาเอง วธการคออาจเปนการตงค าถามชวนเขาคด

หรอหารปแบบ อาจเปนการสรางโมเดลภาพวาดทจะอธบายใหเกษตรกรเขาใจไดโดยงาย หรอ

อาจใชขอเทจจรงทเปนรปธรรมทพสจนใหเหนได เชน การตรวจวดระดบสารพษตกคางในเลอด

พรอมกบอธบายถงทมาของปญหาใหเขาไดเขาใจ เมอไดคนทมแนวคดทศทางเดยวกนเรองการ

ท าเกษตรอนทรยแลว กสงเสรมการรวมกลมและการท าเวทอยางตอเนองใหได การเขาไป

ตดตามและสงเสรมเกษตรกรอยางตอเนองถอเปนปจจยส าคญอยางหนงในการสรางกลมให

ยงยน

ดาบต ารวจพรชย สระทองหน ไดกลาววา กลมของตนเกดจากการทญาตพ

นองในพนทเดยวกนมความเหนและทศนคตรวมกนในการทจะท าเกษตรอนทรย ไดมาประชม

กนเพอรวมกนผลตพชผกปลอดภยไรสารแกคนอนๆใหไดกนของดมประโยชน ซงตนเองใน

ฐานะผผลตไดรบประโยชนทเปนการลดรายจายคาอาหารในครวเรอน ไดรบความสขทงดาน

สขภาพจตและสขภาพกายทไดใหแกผบรโภค นอกจากนยงไดรบคาตอบแทนเปนเงนจากการ

ขายพชผก ส าหรบกลมของตนนจะมการประชมกนอยางตอเนองทกเดอน โดยการประชมจะ

105

ถกจดสบเปลยนหมนเวยนทบานของสมาชกกลมแตละคน เพอจะปรกษาปญหา เพอวาง

แผนการผลตและเพอการสรางองคความรรวมกน ทงการ ไปศกษาดงานและการเขามา

สนบสนนโดยโครงการสามพรานโมเดล นอกจากนการไปประชมทบานของสมาชกยงเปนการ

เขาไปตรวจสอบและตดตามกระบวนการผลตตามวธการผลตแบบอนทรยของสมาชกไดอก

ทางหนง จากนนไดมการเดนศกษาดงานในแปลงปลกของ ดาบต ารวจพรชย สระทองหน ซง

พบวา ผกทปลกสวนใหญ คอ ดอกแค แลวกม ผกบง คะนา ใบมะกรด ขาวไรซเบอรร มอล

เบอรร และมการท าปยหมกสตรไมตองกลบกองปยไวใชเองดวย

หลงจากการศกษาด งานไดมการพดคยแลกเปลยนความคดเหนระหว าง

ผ จดการโครงการสามพรานโมเดล เกษตรกร เจาหน าทผ เขารวมการฝกอบรมและคณะ

ผทรงคณวฒ เก ยวก บการรวมกล มก นเพอปลกพชผกอนทรยวามอปสรรคและความ

ยากล าบากในการทจะสงเสรมเกษตรกรใหหนมาเขาสระบบน แตสงทจะชวยใหคลายหรอแก

ความยากล าบากลงได คอ

1) เรมตนการท าระบบการปลกพชผกอนทรยทกลมพนองหรอเครอญาตกน

2) หาคนทมความเชอและทศนคตเหมอนกน โดยเนน เรองสขภาพกบการ

บรโภคผกพชผกปลอดภย การลดตนทน ฯลฯ

3) จดประกายคนดวยการเปดเวท แลกเปลยนเรยนร หรอพาไปศกษาดงาน

ตวอยางเกษตรกรทประสบความส าเรจ หรอทลมเหลวแลวลกขนมาดวยวถ

4) สงเสรมการรวมกลมใหเกษตรกรอยไดดวยตนเอง

สงทจ าเปนในการสงเสรมดานเกษตรอนทรย คอ

1) คน สรางคนและรวมกลมคนใหได พรอมกบรกษาและพฒนาความเปนกลม

ใหตอเนอง

2) มาตรฐาน สรางมาตรฐาน หรอวธการในการสรางความเชอมน

3) ตลาด ซงตลาดจะเขามาหาเกษตรกรเพมมากขนเมอท าให 1) และ 2) เกด

ขนมาได

น.ส.ประวณา อนทรยม ไดกลาวถง เทคนคการพฒนาโจทยวจย วาสามารถ

พฒนาจากการน าเทคโนโลยใหมๆมาเปนตวผลกด นการพฒนาซ งผลตภณฑ ทได จะเปน

ผลตภณฑใหมทยงไมมใครคดหรอท ามากอน สวนอกรปแบบหนงคอการพฒนาผลตภณฑให

เปนไปตามสภาวการณปจจบนตามความตองการของตลาด การพฒนาโจทยวจยดงกลาวนน

จะตองเกดจากการมสวนรวมของลกคา ทไดผานการคดวเคราะหสรางโจทยวจยอยางมเหต

และผลโดยกลมนกวจย(ตามแผนภม ทแสดงดานลาง) ในประเทศทมการพฒนาแลว เชน

ประเทศญ ปน ทมการพฒนางานวจยอยางตอเนอง รวมถงงานวจยการพฒนาดานการเกษตรท

พยายามหาวธในการผลตพชผกใหไดคณภาพ โดยการพยายามปลกพชผกในพนทขนาดเลก

106

ตามความตองการของผบรโภคทตองการอยากปลกผกไวรบประทานเอ งในอาคาร หองพก

หรอวธในการปลกพชผกในทรม/อาคาร ทมพนทจ ากดใหไดผลผลตทสงขน หรอเพมมลคาเพอ

สรางความแปลกใหมใหกบผลผลต หรอแปรรปเพอสรางผลตภณฑขนมาใหม

การว คราะ ทย ว ย

Project title

Objective

Activity

Budget

***Output***

ยนทมาความ าค ดง ง ผ งความ า ป นว าท า ม งท า

ง ด ว า งานว ยทท าน น ดท าย ว ด ะ ร กมา

งช ครงการ คร) ท า ะ ร ด ะ ร

ยน ายว การป ะ น น รร ป า มาย

1) ประ มนง ประมา ท ง ช น ะ น น ามความ มาะ ม

2) าม ก ก ง วก

นายอรษ นวราช ไดกลาวถง แนวคดและประสบการณการสรางเครอขายการ

ผลตพชผกอนทรย ภายใตโครงการสามพรานโมเดลวา หนาทของตนเองในนามของโรงแรม

สามพราน รเวอรไซด มฐานะเปนนกสงเสรมเชนเดยวกบเจาหนาทผเขารวมโครงการฝกอบรม

ทกทาน เพอน าเกษตรกรไปสการพฒนาทยงยน หนาทของตนจงเปนผชวยพฒนา เปนตวเชอม

และเปนพเลยงในการท าการเกษตรและธรกจการเกษตรใหเกษตรกรสามารถอยไดและยนได

ดวยตวของเขาเอง ตรงจดนสงทตนก าลงด าเนนการอยคอการผลกดนใหพนทจงหวดนครปฐม

เปนพนทเกษตรกรอนทรย ซงโครงการฯจะท างานผานหวหนากลมเกษตรกรในพนท และจาก

ประสบการณท างานทผานมาระยะหนงตนตองยอมรบวา ในการท างานกบเกษตรกรนนไมม

สตรตายตวเพราะความสนใจและความพรอมของเกษตรกรมไมเทากน บางกลมสามารถเดนไป

ไดอยางรวดเรว บางกลมตองคอยๆเดน การน าทน ความร หรอกระทงตลาดไปน าเสนอเพอ

สงเสรมเขา กใชวาจะสามารถเปลยนเขาใหหนมาท าเกษตรอนทรยได ณ เดยวนน เพราะการ

เปลยนแปลงมาท าเกษตรอนทรยนหมายถง การไปเปลยนวถเดมของเกษตรกรดวย ส าหรบ

โครงการสามพรานโมเดลนสง ทสรางความมนใจใหเกษตรกรไดมากทสด คอ การมตลาด

รองรบผลผลต ทงการสงผลผลตส าหรบใชเปนวตถดบในโรงแรม และการน าผลผลตมาขายให

ผบรโภคโดยตรงท ตลาดสขใจ ทใหเกษตรกรไดฝกการขายตรงกอนจะพฒนาไปสการท าธรกจ

ดานเกษตรอนทรยดวยตวของเกษตรกรเอง เพราะตอนนตองยอมรบวาเกษตรกรยงไมสามารถ

ทจะเปนผตดตอหรอหาตลาดในกลมผบรโภคสนคาอนทรย เชน ในโรงแรมใหญๆ หรอ ในกลม

107

พนกงานทมเงนเดอนประจ าไดดวยตวเอง ตนจงตองเปนผชวยประสานใหกอน ซงตอนน

ก าลงขยายและสงเสรมการใชวตถดบสนคาอนทรยไปยงโรงแรมในกรงเทพมหานคร

นายอรษ นวราช ไดกลาวเพมเตมวา ตนเชอวาโครงการสามพรานโมเดล จะ

สามารถเปนบทเรยนถอดใหนกพฒนาหรอผ ทจะเขามาเปนผเชอมการพฒนาไดเรยนรแนวคด

และวธการ ในการท างานกบเกษตรกรดานการท าเกษตรอนทรย ทงในสวนของกระบวนการ

ผลต ดานการตลาดและการเชอมโยงกลมในแตละพนทใหเปนเครอขายเพราะตลาดอนทรยไม

จ าเปนวาจะตองอยในกรงเทพมหานครเพยงทเดยว เจาหนาทนกสงเสรมตองเรยนรและเขาใจ

เพอปรบตนเองอยตลอดเวลา เพราะการท างานกบเกษตรกรแตละคนแตละกลมนนไมมสตร

ตายตว การเขาไปรบฟง พดคยแลกเปลยนกบเกษตรกรเพอรบรรบทราบปญหาและความ

ตองการทแทจรงของเกษตรกรจงเปนวธทดทสด และอยากฝากความหวงไวกบเจาหนาทนก

สงเสรมทกทานวาการสงเสรมเกษตรกรใหหนมาท าเกษตรอนทรยจะท าใหเขาอยไดอยางยงยน

ซงหมายถงอนาคตของประเทศชาตทงในดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม

จากการถอดบทเรยนการศกษาด งานโครงการสามพรานโมเดล (สวน

เกษตรกรอนทรยและตลาดสขใจ) และกจกรรมกลมเครอขายเกษตรกรภายใตสามพรานโมเดล

แนวคดทไดคอ

1) การสงเสรมและพฒนาเกษตรกรในชมชนตองเนนวถของช มชนควบคกบ

ความตองการของคนในชมชน

2) นกสงเสรมจะตองมองคความร หรอเปนผประสานเชอมโยงทดในการน า

ความรไปถายทอดสชมชน

3) เนนการสรางสงคมแหงการเรยนร ไมใชเพอการแสวงหาก าไรสงสด

แนวคดและปจจยในการท าใหกลมประสบความส าเรจ คอ

1) มผน าทดและตนแบบทด

2) สมาชกในกลมมทศนคตไปในทศทางเดยวกน คอ ตองการผลตอาหาร

ปลอดภยใหตนเองไดบรโภคจากนนกมความตองการอยากใหใหคนใกลตวไดบรโภคพชผกดจง

เกดการขยายไปสการขาย

3) สรางสงคมแหงการแบงปนและเนนความสามคคภายในกลม

4) การด ารงวถแบบด งเดม รวมกบการใชกระบวนการจดการทด เชน การ

จดการประชมกลมจะถกจดแบบหมนเวยนระหวางบานสมาชกกลมเพอเยยมเยยน ปรกษา

ปญหา วางแผนการผลต รวมถงเปนการไดตรวจสอบ ดแลวธการปฏบตของสมาชกใหเปนไป

ตามขอก าหนดการท าเกษตรอนทรย และในการประชมแตละครงสมาชกกจะมการจดเตรยม

108

กบขาวมาทานรวมกนเปนการสรางความเปนมตรและเปนเครอญาตทพรอมจะแบงปนกนมาก

ขน

5) มการประชาสมพนธ เชญชวนดวยกลยทธทด เขาใจงาย ไมซบซอนและ

สมาชกทกคนสามารถปฏบตตามได

ปจจยทเปนอปสรรค

1) ทศนคต

นายสกจ มาลยรงสกลไดกลาววา ในเรองของทศนคตนน เจาหนาทตองใช

เวลาอยกบเกษตรกรเพอเรยนรเขา เขาไปพดคยใหเขาเกดความเชอมนและไววางใจแลวจง

คอยๆจงเขามาเขารวม และเพงอยาตดสนเกษตรกรจากเพยงแคการมองดวยสายตาในครงแรก

แลวประเมนวาเขาจะไมท าหรอท าไมได

นายวนย เมฆด า ไดกลาววา กรอบแนวคดในการท างานพฒนาใชหลกการ

เดยวกน คอ การหาโจทยเดยวกนเพอแกปญหารวมกน แตสงทแตกตางคอ สถานการณ ทจะ

เปนตวก าหนดหรอบอกเจาหนาทวาควรท าอะไรอยางไร ตนมความเชอวาเกษตรอนทรยเปน

ความ ยงยน ทแทจรง แตกไมใชวาเจาหนาททกทานจะสามารถน าการท าเกษตรอนทรยไป

สงเสรมไดในทกพนท ดงนนสงแรกทเจาหนาทจะตองท าคอการเขาไปพดคยแลกเปลยนรวมกน

กบเกษตรกรเพอ พฒนาโจทยหรอปญหาออกมาใหได จากนน จงจะเข าส กระบวนการ

ด าเนนการ ทเจาหนาทตองหาวธการในการท าเรองยากใหเปนเรองงาย เชน ทกลมเครอขาย

เกษตรกรอนทรยภายใตโครงการสามพรานโมเดล ไดมการฝกใหเกษตรกรจดบนทกหรอการ

ท าบญชแบบงาย เกษตรกรสามารถเลอกบนทกสงทเขาความเขาใจและคดวามประโยชนกบ

การท าการเกษตรของเขา

นายสมชาย สวางจตร ได กล าวถง แนวทางการพฒนาโจทยวจยเพอเพม

ศกยภาพในการจดท าโครงงาน PBL วาเปนการเขาไปปรบแนวคดในภาคเกษตรกรรมไทย ดวย

กระบวนของงานวจยเพอพฒนาเชงพนท (Area-base collaborative: ABC) เปนการเสรมสราง

กระบวนการเรยนรและมกลไกการขบเคลอนในระดบจงหวด เพอแกปญหาและมขอเสนอแนะ

เชงนโยบาย ความคาดหวงของการท าวจย แบบ ABC คอ การไดรบและใชความร ไปสการ

พฒนา โดยใชพนทเปนฐาน เกดจากการรวมมอรวมใจกนท าของนกวจยและทกฝายทมสวน

เกยวของในงานวจย

109

*

เจาหนาททกทานไมไดเปนผให ไมไดเปนผสง แตเปนผสราง คอเปนผสราง

ทางเลอกทางอาชพใหแกเกษตรกร โดยพจารณาจาก

พจารณาจากพนท

• ใชขอมล วเคราะหพนท

• หาจดแขง ของพนทใหพบ

• ความเสยงของพนท “ควบคม” ไดหรอไม ดวยวธอะไร

พจารณาจากตลาด

• น าขอมลพนทเปนตนทางในการวเคราะห ซงมหลายโครงการทวเคราะห

พนทไดด ในการวเคราะหพนทนตองมองวเคราะหไปถง โอกาสทางการตลาด

ส าหรบเกษตรกรดวย

• วเคราะห Supply chain สนคาของตนเอง วามเสนทางการผลต และตลาด

อยางไรในภาพรวม

• ความเสยงทางการตลาด

• พจาณาทางเลอก “ส ารอง” เพอการปรบตว หรอ “สรางความหลากหลาย”

เพอกระจายโอกาส

ซงในการจะเปนผสรางทางเลอกไดนนเจาหนาททกทานจะตองมทกษะทจ าเปน

และส าคญ คอ

• ใชขอมลประกอบการวางแผน และตดสนใจ

• สบหาเทคโนโลย และความร ในการผลต เพอประสทธภาพ และลดตนทน

• วเคราะหความเสยง และควบคมได

110

• พฒนาทกษะของตนเอง ใหเกดความช านาญ มทศนคตทด

สงทตองการจะฝากไวในการด าเนนการโครงงาน PBL ทง 18 โครงการของ

เจาหนาท คอ อยากใหมการแบงการท างานออกเปน 4 ระยะเพอใหมเครองมอการด าเนนการ

ในการตดสนใจ ในงานวจยจะเปนการท าใหเหนขอมลประจกษ เพอการน าไปตความ สราง

ความนาเชอถอในการตดสนใจเพอสรางทางเลอกในอาชพ ดงปรากฏในแผนภม

ขอเสนอโครงการทง 17 โครงการนนยงไมถอเปนโครงการวจยเพราะยงไมเปน

การสรางความรใหกบตนเองหรอเกษตรกร ในการท าวจยจะตอ งมขอมลประกอบมาว า

กระบวนการในการสรางความยงยนในการท าการวจยเรองนนๆคออะไร ตองเปนการสราง

ความรใหกบตนเองกอน แลวถายทอดขยายผลไปยงเกษตรกรในพนท อกทงจะตองสามารถ

เปนตนแบบใหพนทอนๆไดดวย หากไมสามารถเปนตนแบบหรอน าไปใชไมไดกตองอธบายเหต

ผลไดวาเพราะอะไร ส าหรบขอ เสนอโครงการทง 17 โครงการทเสนอมากอนหนาน เปน

โครงการพฒนาทมแนวทางในการสงเสรมอาชพหรอการใชขอมล ในระยะแรกอาจเปนการเกบ

ขอมลวาเกษตรกรตองการอะไรบาง เปนบทบาททรฐท าอยแลว อยากใหเจาหนาททกทาน

พยายามวางกรอบในการท างานรวม โดยใชความตองการของพนทเปนหลก อาจกลบไปใน

พนทแลวทบทวนและวเคราะหดวา จะเขาไปเพมรายไดหรอลดรายจาย ห รอถาเปนการเขาไป

สรางความรอาจใชประเดนพชประจ าถนหรอพชเศรษฐกจในพนทนนเปนตวหลก

นายสกจ มาลยรงสกล กลาวเสรมวา เมอพดถงความยงยนอยากใหเจาหนาท

มองใหออกวาตวชวดความยงยน คอ ตวบอกความยงยน ตวอยางของความยงยน เชน การท

เกษตรกรอยไดในพนท โดยไมคดขายท หรอการทเขาปรบเปลยนมาท าเกษตรกรอนทรยอยาง

ถาวรไมหนกลบมาใชสารเคมอก เปนตน ส าหรบการด าเนนการโครงการพฒนาน เจาหนาทจะ

111

ท างานบนฐานขอมลทม ดงทไดกลาว 4 มต ในเบองตน แตถาหากวาฐานขอมลทมไมเพยงพอ

ในการตดสนใจจดท าโครงงาน PBL กอาจตองมการท าเวทแลกเปลยนเรยนรกบเกษตรกร

กระบวนการสรางทางเลอกเขาสอาชพเจาหนาทไมควรไปชน าเกษตรกร จะตองเปนส ง ท

เกษตรกรตองการแลวบอกกบเจาหนาท จากนนจงคอยหาวธการทจะชวยเหลอเขาโดยอาศย

เครอขายการท างาน ประเดนของเรองในกระบวนการ การท า PBL (Problem-based Learning

หรอ Project-based Learning) คอปญหาและความตองการของชมชนซงเปนหวเรองการท า

วจย แตในทนจะท าในลกษณะเจาะลกลงไป 1 เรอง ซงใน 1 เรองนกจะมปญหาแตกออกไปหรอ

ตามมาใหแกอกหลายอยาง เหมอนกบ การเรมทหวปลาและปญหาทจะตองแกตามมา คอ

สวนของกางปลาทแตกออกไป ในขณะทเปาหมายคอสวนทเปนหางปลา นนกคอ Farmer shop

ทเปนรานคาในชมชนหรอเปนตลาดเลกๆ

นายสงเวยน เอกจน ไดกลาวชนชมวา เจาหนาททกคนในทนในฐานะนก

สงเสรมถอเปนผ ทก าลงท างานใหญและจะเปนผทกอบกบานเมอง ทท างานหนกกวาคนอาชพ

อนๆกวาได เพราะการเปนนกสงเสรมนน ทงตองไปจดประกายคน พาท าและน าท า เปนงานท

ตองท าเพอสงคม แตเมอท าใหสงคมดและเปนสขแลวตวเราเองกดไปดวย ถอเปนผลตอบแทน

ทเราไดรบนอกเหนอจากรายไดเลกๆนอยๆทเปนตวเงน

คณอรณ พทธรกษา ไดกลาววา เดมท างานเปนนกพฒนาภาคตะวนตก ทงการ

พฒนาดานคน ดานเกษตรอนทรย ฯลฯ ซงเปนการท างานตามโครงการทรบมา สงทเจอคอ

มคนบอกวาพวกคณดแตพด วนหนงตนจงคดอยากจะท าสง ทตนเองไดเรยนรในทองถนของ

ตน พรอมกบการไดชวยสงเสรมชาวบานดวย โดยเบองตนไดตงค าถามกบตนเองวา ถาไมม

เงนเดอนประจ าแลว ตนจะอยไดหรอเปลา แตดวยความมนใจวาตนเองมตนทนความรและ

ประสบการณเดมอยแลว กไดเรมลงมอท าเกษตรอนทรย หลกการเบองตนคอ ไมตองการท า

มาก ท าแคไวกนกอน แลวคอยมองในดานตลาด การท าตลาดเรมแรกคอน าผกไปขายทตลาด

รกสขภาพจนกระทงตอมาไดมาเขารวมกบตลาดสขใจ และไดเขารวมเปนหนงในคณะกรรม

บรหารตลาด ซงพชผกทผลตไดสวนหนงจะน ามาขายทตลาด อกสวนหนงจะน ามาสงใหกบ

โรงแรมสามพราน รเวอรไซด ทมแนวโนมความตองการผกเพมมากขน เรอยๆ ในขณะท

เกษตรกรในกลมกยงผลตใหไมไดในปรมาณสงมากนก กอนหนานกมปญหาทเกดขนระหวาง

ผผลตทเปนชาวบานกบพอครวของโรงแรมผทจะน าผกไปปรงอาหาร เนองจากวาผกอนทรยท

เกษตรกรผลตไดไมตรงกบมาตรฐานลกษณะผกทพอครวก าหนดไว แตตอมากไดมการพดคย

กนระหวางพอครวและเกษตรกรผปลกผกโดยการประสานของผบรหารโรงแรม ใหมการ

ปรบเปลยนเมนอาหารตามชนดผกทผลตได และอาจมการเปลยนชนดผกในการประกอบ

อาหารบางรายการ เชน รายการอาหารทตองใชแครอท อาจจะใชดอกแคแทน เปนตน ใน

ขณะเดยวกนปรมาณผกทเกษตรกรผลตกจะตองเพยงพอตอความตองการของโรงแรมดวย

112

ตนเองจงเปนตวแทนของเกษตรกรในเครอขายคอยประสานกบเกษตรกรส าหรบการวาง

แผนการผลต และการรวบรวมผกสงใหกบทางโรงแรมและเพอจ าหนายในตลาดสขใจ

นายสงเวยน เอกจน ไดกล าวา พชผก ทน ามาขายทตลาดจะตองผานการ

ตรวจเชคมาตรฐานโดยเจาหนาทของตลาดสขใจ เพอควบคมคณภาพของสนคาและเปนการ

สรางความมนใจใหกบผซอ โดยทางผ จดการตลาดจะมการตรวจสอบพชผกเบองตน ตงแตการ

ตรวจเชคระยะปรบเปลยน ดแนวกนชน วสดทใช เมลดพนธทปลกทไมใหใชเมลดพนธ GMO

และไมคลกสารพษ ในขณะเดยวกนเมอน าสนคามาสงกจะมการสมตรวจพชผกดวย test kit

เพอหาสารตกคางในผลผลต ในปแรกของการเปดตลาด หากเจอสารพษตกคางในการตรวจ

ครงแรกกจะใหโอกาสเกษตรกรไดแกไขและน าสนคามาขาย แตถาเจอครงท 2 กจะเชญออก

จากตลาดทนท แตในตอนนตลาดไดเปดมาเปนเวลาเกอบ 3 ปแลว กฎเกณฑจงไดตงกฎเกณฑ

ขนมาใหมคอ หากสมตรวจพบสารตกคางกจะเชญออกเลย เพราะไดถอวาใหโอกาสปรบเปลยน

มาสปท 3 แลว อยางไรกด การเชญเกษตรกรออกจากตลาดนน ทางตลาดสขใจจะไมทอดทง

เกษตรกรรายนนๆเลย เพราะจะยงคอยใหการสงเสรมการท าเกษตรอนทรยใหกบเกษตรกรใน

รายทมความตงใจจรง

จากนน นายสงเวยน เอกจน ไดกลาวถงประสบการณทไดรบจากภาคราชการ

และภาคเอกชนวา แนวทางททางราชการจดโครงการเพอสงเสรมดานการตลาดแลวเชญชวน

ใหเกษตรกรน าผลผลตไปขายตามหนวยงานราชการนน ไมใชวธการในการสงเสรมด าน

การตลาดทถกตองนก เพราะในการขายครงแรกเกษตรกรจะขายไดรายไดดมาก เนองจาก

ผบรหารในหนวยงานไดชวนพนกงานและเพอนรวมงานในหนวยงานมาอดหนน แตคนในพนท

ตรงจรงๆนนไมไดรบรรบทราบถงรปแบบตลาดทเกดขน เมอเกษตรกรน าผลผลตไปขายอกครง

ผซอจงไมคอยมเพราะโครงการทจดขนไมไดถกจดและประชาสมพนธอยาง ตอเนอง ตางกบ

การสงเสรมการตลาดโดยภาคธรกจหรอภาคเอกชน เชน ทโรงแรมสามพราน รเวอร ไซด ม

การท าธรกจอยางเตมตว ผบรหารและบคลากรเหนความส าคญในการสงเสรมตลาดเกษตร

อนทรยอยางตอเนอง ท าใหพอคาแมคาทเปนเกษตรกรมความมนใจ ตองการน าสนคามาขาย

เมอน าไปรวมกบทตลาดมระบบการจดการทด กท าใหตลาดอยไดอยางยงยน แสดงใหเหนถง

ความแตกตางในการสนบสนนดานการตลาดโดยภาคราชการกบภาคเอกชนอยางเหนไดชด

และสงทมความส าคญส าหรบตลาดเปดใหมคอ สอประชาสมพนธประเภทดาราพาเทยว จะน า

ลกคามาสตลาดไดเยอะมาก สวนสอประชาสมพนธประเภทเปนสารคดจะไมคอยมคนสนใจมาก

นก

.............................. ................................

ผบนทกรายงาน ผตรวจรายงาน

113

บนทกสรปรายงานการประชมหารอ

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

วนศกรท 22 สงหาคม 2557

ณ อาคารวจยและพฒนา มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร

***************************

ผเขารวมประชม

1. รศ.ดร.จฑาทพย ภทราวาท ผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2. น.ส.สายสดา ศรอไร รองผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

3. นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร

4. นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ

เรมประชมเวลา 13.45 น.

นายวนย เมฆด า ไดกลาวรายงานการจดการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาผน า

การเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน ซงไดด าเนนการแลวจ านวน 4

ครง ดงน

1) ครงท 1 เปนการจดการปฐมนเทศหลกสตร ณ อาคารวจยและพฒนา

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร

2) ครงท 2 เปนการจดการเรยนการสอนตามหนวยการเรยนรท 1 : การ

เตรยมความพรอมสการเปนผน าการเปลยนแปลง ของ ส.ป.ก. Smart officer ซงไดจดท ณ

โรงแรมมโด ถนนประดพทธ แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพมหานคร ซงวทยากรผเขารวม

การฝกอบรมประกอบไปดวยคณะผเชยวชาญ และ อดตขาราชการเกษยณทเปนบคลากรท

ทรงคณคาของ ส.ป.ก.

3) ครงท 3 – 4 เปนการจดการเรยนการสอนตามหนวยการเรยนรท 2 และ 3

:ความสามารถในการสงเสรมการประกอบอาชพแกเกษตรกรในแนวทางการพฒนาทยงย น

และ ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขง โดยไดจดการฝกอบรม

ณ กระทง คนทร รสอรท อ าเภอเขาคชฌกฏ จงหวดจนทบร ทสหกรณการเกษตรเขาคชฌกฏ

จ ากด และ ทศนยแลกเปลยนเรยนรชาวสวนผลไมคณภาพ จงหวดจนทบร จากนนไดเดนทาง

ไปยง โรงแรมสามพราน รเวอร ไซด อ าเภอสามพราน จงหวดนครปฐม เพอศกษาดงาน ณ

114

สวนเกษตรอนทรย กลมเครอขายผปลกผกอนทรย ต าบลทพหลวง อ าเภอเมอง จงหวด

นครปฐม และตลาดสขใจ

นายวนย เมฆด า ไดกลาวตอวา เพอใหเกดความมนใจวา ความรทผ ทเขารบ

การฝกอบรมไดรบจากหลกสตร ไดถกด าเนนไปตามกรอบสาระการเรยนรทคณะทปรกษา

ภายใตโครงการไดก าหนดไว ในการเชญวทยากรมาบรรยายในแตละหนวยการเรยนแตละครง

ผอ านวยการหลกสตรรวมกบผ จดการหลกสตรจะท าการตดตอประสานงานโดยตรงกบ

วทยากร เพอสรางความเขาในการจดการสอนและเนอหาสาระของหวขอทจะท าการบรรยาย

ในสวนของการศกษาดงานทกครงกจะมการถอดบทเรยน โดยเจาหนาทจะรวมกนถอดบทเรยน

ในประเดนเหลาน คอ

• ต าแหนงของกลม/เกษตรกร : ตนน า กลางน า ปลายน า

• แนวคดทท าใหกลม/เกษตรกรประสบความส าเรจ

• ปจจย(สงทสงผลกระทบ)ทท าใหกลม/เกษตรกรประสบความส าเรจ และ

ลมเหลว

• การบรหารจดการของกลม/เกษตรกร

• การน าสงทไดรบไปประยกตใชในการท างานของเจาหนาท

ส าหรบการจด ในค รงท 5 – 7 จะด าเน นการจดการฝกอบรม ไดต งเปา

การศกษาดงานท กลมขาวคณธรรม จงหวดยโสธร และ กลมผปลกขาวไร จงหวดชมพร

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดเสนอแนะในสวนของสาระการเรยนรวา ตองการให

มการเขยนสาระการเรยนรในแตละรายวชาออกมากอนการประสานงานกบวทยากร แตดวยวา

หลกสตรไดถกจดในระยะเวลาอนสน สาระการเรยนรอาจถกเขยนออกมาหลงจากการสอน

ของวทยากรไดเชนกน และเปนวธการดททางผอ านวยการหลกสตรไดประสานท าความเขาใจ

ในสาระการเรยน รแตละหน วยการเรยนรกบวทยากรกอนการจดการสอน ในสวนของ

การศกษาดงาน อยากใหทางผ รบผดชอบโครงการเพมประเดนในการถอดบทเรยน และ

รวบรวมเอกสารหลงการศกษาดงานและการบรรยายของวทยากร ดงน

1) ในสวนของเจาหนาทผรบผดชอบโครงการ

• วทยากรสอนตามททางหลกสตรออกแบบไวหรอไม

• บนทกการสอน

2) ในสวนของเจาหนาทผเขารบการฝกอบรม

• เอกสารประกอบการสอนของวทยากรเหมาะสมกบสาระการเรยนร

หรอไม

115

• อะไรคอสงทอยากไดจากการเรยน

• อะไรคอความรใหมทเจาหนาทไดรบ

• อะไรคอสงทเหมอนเคยรมากอนแลว

• จะน าสงทไดรบไปประยกตใชอยางไร

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดกลาวตอวาจะตองเขยนสาระการเรยนรในแตละ

รายวชาออกมาใหได และในหนวยท 3 นนจะเพมเนอหาการสอนในสวนของ การสรางความร

และเขาใจในทฤษฎ หลกการ/ แนวปฏบตทดในการบรหารจดการกลมเพอความเขมแขงและ

ยงยน (การมสวนรวม หลกธรรมาภบาล) และ การสรางทกษะดานการบรหารจดการองคกรท

ดจากตวแบบ โดยจะจดการเรยนการสอนในหนวยเรยนท 3 เพมเตมน กบหนวยการเรยนรท 4

มทกษะการจดการโซอปทานของกลมและเชอมโยงเครอขายในแนวทางการคาเปนธรรม และ

หนวยการเรยนรท 5 ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร โดยจะใช

เวลาในการจดการเรยนการสอนทงสนประมาณ 8 ชวโมง กอนทกลมผเขารบการฝกอบรมจะ

เดนทางไปศกษาดงานยงกลมขาวคณธรรม อ าเภอกดชม จงหวดยโสธร ตามตารางแผนการ

จดการเรยนการสอนดานลางจากนน ไดมการจดท าแผนภาพการพฒนาระบบสงเสรมการ

116

เรยนรเพอยกระดบสมรรถนะ Smart Officers รวมกนโดยมรายละเอยดดงแสดงในแผนภาพ

ดานลาง

การพฒนาระบบส งเสรมการเรยนรเพอยกระดบสมรรถนะ Smart Officersคลงความร

ขอมลข าวสารตวแบบและ

แนวป บตทด

ระบบงานวจย Participatory

Action research

(เงน แผน

ความตองการทแทจรงของ

เก ตรกร

ขอมลพ นท เศร กจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ทมอย เดม ร วมกบประสบการ

การท างานกบเก ตรกรในพ นท

ขอเสนอ ครงงาน PBL (งานการ

พฒนา)

Smart Famers

กลนกรอง ดยค ะทปรก า

Smart Officers

นวตกรรม หรอตวแบบ

แนวป บตทด

หลกสตร/ค มอการจดการเรยนการสอน

ขอเสนอเชงน ยบาย

เครอข ายผทรงค วฒ ายใตหลกสตร

การจ

ดการ

เรยนร

การด าเนนการ

ครงงาน PBL

าคเครอข ายกล ม

Farmer shop/Farmer

market

พ นท ส ป ก

หน วยงานสนบสนน

ลกสต

และไดรวมกนก าหนดสมรรถนะของเจาหนาทผผานการฝกอบรมหลกการ

จดการเรยนรตามหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการ

พฒนาทยงยน เปน 4 สมรรถนะ ดงนคอ

1) เขาใจและเขาถงเกษตรกรกลมเปาหมาย

2) ปฏบตภารกจทไดรบมอบหมายอยางมออาชพ (มองงานทะล ท างานส าเรจ

ตามเปาหมาย เกดผลเสยหายหรอขอผดพลาดนอยทสด)

3) เปนผน าการเปลยนแปลง (มวสยทศน มภาวะผน า)

4) รกองคกร (ภมใจในความเปน ส.ป.ก.)

สมรรถนะทง 4 สามารถน ามาแตกเปน KPI ส าหรบแตละขอ โดยเทยบกบ

สมรรถนะของ ส านกงาน ก.พ.ร. ไดดวย

ปดประชมเวลา 16.30 น.

(นางสาวดวงรตน ชสระค)

นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ผจดบนทกการประชม

(นายวนย เมฆด า) นกทรพยากรบคคลช านาญการพเศษ

ผตรวจบนทกการประชม

117

สรปรายงานการฝกอบรม

หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

ครงท 6 - 7

ระหวางวนท 22 – 27 กนยายน 2557

ณ สถาบนวชาการดานสหกรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร บางเขน กรงเทพมหานคร

ศนยการเรยนรขาวคณธรรม จงหวดยโสธร และ

บรษทจ ากด บางซอโรงสไฟเจยเมง สาขาศรสะเกษ อ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ

************************

ผเขารวม

คณะวทยากรและผทรงคณวฒ

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

น.ส.สายสดา ศรอไร รองผอ านวยการสถาบนวชาการดานสหกรณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นายเอกชย ยทธชยวรกล มหาวทยาลยเกษตรและเทคโนโลยสงหบร

นายสมชาย สวางจตร ผทรงคณวฒโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม

นายนคม เพชรผา เกษตรกรกลมขาวคณธรรม จงหวดยโสธร

น.ส.กระแสบญ ดอกบว เกษตรกรกลมขาวคณธรรม จงหวดยโสธร

นางอรพน ภนาสง ผจดการฝายสนบสนน บจก. บางซอโรงสไฟเจยเมง สาขา

ศรสะเกษ

นายสอาด ภนาสง ผจดการฝายผลต บจก. บางซอโรงสไฟเจยเมง สาขาศร

สะเกษ

น.ส.อรวภา มากมง เจ าห น า ท ว จ ย สถ าบ นว ช าก ารด านส หก รณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

นายภม จนทชม เจ าห น า ท ว จ ย ส ถ าบ นว ช าก ารด าน สหก รณ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผเขารบการฝกอบรม

นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ขอนแกน

น.ส.จฑาทพย เสนวงศ ณ อยธยา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ฉะเชงเทรา

นางรชดา เพชรรตน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ชมพร

118

นายกชพร กลนบญมา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.นครราชสมา

นางวภา สขเอก น กว ช าการปฏ ร ปท ด น ช าน าญ ก าร ส .ป .ก .

นครศรธรรมราช

นายชรภทร พเมย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.บรรมย

น.ส.ลลตา พาณชกรกล นก ว ช าก ารป ฏ รป ทด น ช า นาญ การ ส .ป.ก .

พระนครศรอยธยา

น.ส.วภาว เปยมศร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.พจตร

นายวสทธศกด ส าโรงแสง น ก ว ช าก า รป ฏ รป ท ด น ป ฏ บ ต ก าร ส .ป .ก .

มหาสารคาม

นายปรเดช พธจนทร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ราชบร

น.ส.นรชร พรดภ เจาหนาทปฏรปทดน (พนกงานราชการ) ส.ป.ก.ลพบร

น.ส.ประกายรง สายสด นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สกลนคร

น.ส.วรญญ บญมาก นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.สโขทย

นายพษณ ส าร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.หนองคาย

นางศรพร อภเดช นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อทยธาน

น.ส.วนารตน ค ากลอมใจ นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.อดรธาน

น.ส.ยพาวรรณ หนนลา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส.ป.ก.ยโสธร

นายนกร ไพลน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส.ป.ก.ตรง

คณะผรบผดชอบ

นายวนย เมฆด า ผอ านวยการกลมพฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร

นางสาวดวงรตน ชสระค นกทรพยากรบคคลปฏบตการ ส.ป.ก.

น.ส.ผกาวรรณ วนต เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

น.ส.จนตชตา จรรยาวจตร เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

น.ส.มณฑารตน ชระหมาน เจาหนาทปฏรปทดน ส.ป.ก.

วตถประสงค

เปนการจดการเรยนการสอนในหนวยการเรยนร ท 4: มทกษะการจดการโซ

อปทานของกลมและเชอมโยงเครอขายในแนวทางการคาเปนธรรม

1. มความรและเขาใจในแนวคดการคาทเปนธรรม

2. มความรความเขาใจในแนวคดการจดการโซอปทานเพอความสามารถใน

การจดการธรกจของกลมและการสรางอ านาจการตอรองส าหรบเกษตรกรรายยอย

119

3. มความรความเขาใจแนวคดเศรษฐกจพอเพยงแบบกาวหนา (มภมคมกน

รวมกลม สรางเครอขาย)

4. มทกษะในเรองการจดการโซอปทานของกลม/องคกร การคาทเปนธรรม

หนวยการเรยนรท 5: ความสามารถในการสงเสรมการสรางมลคาเพมสนคา

เกษตร (การลดตนทนในการปลกขาว การสรางโรงเรอนราคาประหยด การสงเสรมการใช

เครองหยอดเมลด รวมถงการสรางแบรนด การท า Farmer shop/Famer market)

1. มทกษะในการสรางสรรคนวตกรรมผานการเขยนขอเสนอโครงการ (Project

proposal)

และเพมเตมในหนวยการเรยนรท 3: ความสามารถในการสงเสรมการรวมกลมและ

สรางความเขมแขง

2) รและเขาใจในทฤษฎ หลกการ/ แนวปฏบตทดในการบรหารจดการกลมเพอ

ความเขมแขงและยงยน (การมสวนรวม หลกธรรมาภบาล)

3) มทกษะดานการบรหารจดการองคกรทดจากตวแบบ

รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดกลาวถงความคาดหวงของการฝกอบรมในครงนวา

จะเปนการเพมพนทกษะในการสงเสรมการรวมกลมและสรางความเขมแขงใหแกกลม ซงจะ

สอดคลองกบทกษะการจดการโซอปทานทรวมอยในเรองของการจดการกลมและเครอขาย

และคาดหวงใหเจาหนาทสามารถเชอมโยงแผนกลยทธสการปฏบตโดยการจดท าแผนโครงการ

การท างาน ทตองอาศยการทบทวนวรรณกรรม (Literature review) และการรวบรวมหรอ

คนหาขอมลเชงพนทกอนการจดท าโครงการ

เพอท ากจกรรมแลกเปลยนและแสดงความคดเหน ไดมการแบงกลมผเขารบ

การฝกอบรมอกเปน 5 กลม ดงน

1. สามสหาย

2. พลงคด

3. ยทธศาสตรยงใหญ

4. สามสาว

5. สงโตน าโชค

กอนเขาไปสงเสรมเกษตรกรใหเกดการรวมกลมและสรางเครอขาย เจาหนาท

ตองมเบองหลงความคดกอนวาทตองท าไปสงเสรมเชนนนเพออะไร ท าไมจงตองท า เจาหนาท

ของรฐจะตองไปชวยกลมประชากร 90 % ของประเทศ เพอลดความเลอมล าไมเปนธรรมทาง

สงคม ซงถาพจารณาความเลอมล าเรองรายได ประเทศไทยตดล าดบ 162 จาก 174 ประเทศ

120

เมอ 2 – 3 ป ทแลวทางสถาบนวชาการดานสหกรณจงไดจดท า Portfolio Analysis Matrix เพอ

การพจารณา โดยวางเรองโอกาสใหเปนแนวตง และมองเรองทนความรและทนทรพยากรใน

แนวนอน ท าใหสามารถแบงกลมประชากรออกไดเปนกลมตางๆ 4 กลม ดงน

กลมจนความคด

เปนกลมทนาจะสามารถเปลยน/ปรบไปส

กลมอนๆไดเรว และทางสถาบนฯ หรอ ส.

ป.ก. เอง กไดคดจะเปลยนคนกลมนใหเปน

คนคดเกง ท าเปนเหนอนาคตได เพอจะไป

ลดชองวางของคนกลมอนๆ เชน คนทเกง

มความสามารถในการผลตแตขาดโอกาส

ดานการตลาด

กลมคดเกง ท าเปน เหน

อนาคต

กลมจนความคด จนเศรษฐกจ

จนเพอนฝง

กลมมความสามารถ แตขาด

โอกาส

ตนเหตหรอรากทมาของความเลอมล าทางสงคมนมทมาแทจรงเกดจาก การ

ขาดโอกาสทางการศกษา การขาดโอกาสในการเรยนรและรบความรอยางเทยงธรรมเทาเทยม

กน ซงจะตองมการปรบกระบวนทศน ใหมความร มองโอกาสเปนและตองมตวอยางทดใหด

เพอใหทกคนสามารถวเคราะหขอมลเพอการตดสนใจไดดวยตนเอง

การจะสรางรปแบบการเรยนรนอก หองเรยนใหกบเกษตรกร โดยมครคอ

เจาหนาท Smart Officers ซงอาจจะแทนค าวาครดวยค าวา Coach เพราะไมใชคนสอนเขยน

หนงสอ แตจะเปนคนบอก สอนและแนะน าใหเกษตรกรรจกการใชทดนใหเกดประโยชนสงสด

การรวมกลมและการสรางเครอขายจะมองลกลงไปถงปญหาของฐานราก

เรองของการสงเสรมการรวมกลมใหเขมแขงและยงยน ประสบการณบอกใหรวาการทจดตง

121

กล มไมส า เรจเกดจากการท เจาหน าท เขาไปชกชวนเกษตรกร โดยไม ไดศ กษาก อนว า

กระบวนการจดตงกลมทแทจรงนนเปนอยางไร เจาหนาทเรมตนดวยการเขาไปพดคยกบผน าใน

ทองทดวยขอมลเชงพนททไมเปนปจจบนมากนก และขาดการศกษาวเคราะหกลมผน าใน

ทองถนกอนการลงพนท กท าใหทราบในภายหลงวาตวผน านนกไมได เปน ทยอมรบของ

เกษตรกรเทาไรนก ซงผน าทวานจะเหนแกประโยชนสวนตนมากกวาประโยชนสวนรวมเหนแก

เงนรายไดของตนเองมากวาผลประโยชนรวมของสมาชก เกดการเรยกเกบเงนจากสมาชก ม

การฉอโกงในกลมโดยผน ากลม และเกดปญหาตางๆตามมาจนสหกรณตองถกยบไป ท าให

เจาหนาทผปฏบตงานรสกเขดขยาดและไมกลาสงเสรมการจดตงสหกรณ ซงเหลานเปนปญหา

เรองการออนประสบการณในการในการจดตงสหกรณของเจาหนาทผ ปฏบตงาน อกทงการ

การจดตงสหกรณสวนใหญจะเปนไปเพอแนวนโยบาย โดยเฉพาะการจดตงสหกรณส าหรบการ

กยมเงน

การสงเสรมการจดตงกลมทเปนการท ารายหรอสงผลรายใหกบเกษตรกร

เจาหนาทไมควรท า แตวธแกไขคอ หากเกษตรกรยงไมพรอมเจาหนาทควรจะใหเวลาเกษตรกร

กอน แตสงแรกทเจาหนาทจะตองท าคอการหาผน าในพนทใหได เพราะผน ามความส าคญตอ

ความส าเรจของกลมและสหกรณเปนอยางมาก ซงอาจกลาวไดกวาทรพยากรบคคลของกลม

หรอของสหกรณมความส าคญกวาเงนทจะน ามาบรหารหรอใชในกลม/สหกรณ

บางครงทใหญทดเขมแขงแลว เชน กลมขาวคณธรรม จงหวดยโสธร กประสบ

122

กนปญหาเชนกน ทางกลมจงไดมการบรหารจดการกลมทชาญฉลาด เพอลดความเสยงและ

ความรนแรงของปญหาทจะเกด คอ มการจดวางตวเปนน าออกเปนหลายกลม ทงกลมทผน าท

เปนฆราวาส ผน าทเปนผน าทางศาสนา และผน าทเปนคนรนใหมรนทายาท เมอเกดปญหาขน

ในกลม กลมผน าทเปนฆราวาสจะชวยกนแกปญหา หากแกไมไดกจะมกลมผน าทเปนผน าทาง

ศาสนาเขามาเปนสวนส าคญในการจดการปญหาทเกดขน หรอบางปญหาทผ ทเปนผน าทาง

ศาสนาไมสามารถเขามายงกบเรองทางโลกได กจะยงมกลมทเปนกลมผน ารนทายาทเขามาม

สวนรวมในการแกไขปญหา ถอการบรหารจดการความเสยงทจะเกดขนเปนอยางดอกวธหนง

ของกลมขาวคณธรรม สงทตองการจะฝากเจาหนาทไวคอ หากไมมผน าในพนทอยาคดจดตง

กลม และถาผน าไมใชผ ทคดถงประโยชนเพอสวนรวมกไมจดเปนกลมพงพาตนเอง จะเปนเพยง

กลมทแสวงหาก าไรทมผลประโยชนแฝง ในสวนการจดตงสหกรณหากไดผน าทมความพรอม

แลว อกสงทยงส าคญคอ บนไดการจดตงสหกรณ 7 ขน

ขนท 1 กลมผรเรม – ความสมครของเกษตรกร

หากวาการจดตงกลมเปนไปเพยงเพอนโยบายทไดรบ ในฐานะเจาหนาทของรฐ

จะตองไปสรางความเขาใจกบเกษตรกรใหเหนถงความส าคญและตระหนกถงความจ าเปนใน

การรวมกลม และเขาใจการจดตงสหกรณดวยตวเขาเอง โดยเจาหนาทอาจเขาไปเรยนรชวต

เรยนรพนฐานของเกษตรกร ชวนคย ชวนคด ใหเกดการแลกเปลยนความคดและเรยนรจดออน

จดแขงของเกษตรกร แตประเดนส าคญคอเจาหนาทมภารกจหลายอยางทลวนแลวแตเปนงาน

นโยบาย ท าใหไมมเวลาทจะไดเขาไปคยกบเกษตรกร การรจกบรหารจดการงานในภารหลก

และภารกจรองทเจาหนาท ใหเปนระบบตามแผนงานของตนเองจงเปนสงส าคญทเจาหนาท

ควรปฏบต

ขนท 2 เมอมผสนใจจะรวมกลมจะตองรวาจะรวมกลมประเภทไหน ใหรกระบวนการขนตอนใน

การกอตงกลม

ขนท 3 เขาไปสงเสรม สนบสนนใหเกดการประชม โดยจะประชมกบกลมผรเรมกอตง ซงใน

ขนตอนนกจะไดผน า พรอมกบคณะผจดตงซงจะมกคนกแลวแต พ.ร.บ. ของกฎหมาย นนๆ

ขนท 4 ประชมคณะผจดตงสหกรณ

ขนท 5 ประชมผจะเปนสมาชก

ขนท 6 คณะผจดตงสหกรณยนเอกสาร

ขนท 7 จดทะเบยนสหกรณ

ในการการรวมกลม เจาหนาท ส.ป.ก. ตองเขาไปเพมทนการใชทรพยากร และ

สงเสรมใหเกษตรกรรวมกลมหรอรวมตวจดตงสหกรณ ซงจะตองมการระดมความคดเกยวกบ

123

การรวมกลม โดยตวเจาหนาทตองเขาใจหลกการและคณคาของสหกรณกอน ซงเจาหนาทอาจ

ตองใชเวลาพอสมควรในการทจะเขาไปชวนเกษตรกรคดแลกเปลยนและเรยนรเรองสหกรณ

กจกรรมการระดมความคดรวมกนถงการรวมกลม/การจดตงกลม

1.ท าไมตองรวมกลม

เพอสรางอ านาจตอรอง

เพอขอรบการสนบสนน

ใหเกษตรกรชวยกนคดกนท า

สรางอ านาจตอรองในการผลตและลงทน

เพมศกยภาพในการผลต

ชวยแรงกน

จดการผลประโยชนรวมกน

ชวยเหลอกนท าใหงานตางๆงายขน

รวมกนระดมทน

มเพอนรวมคดรวมท าแกไขปญหา

แกจดกอน สรางจดแขง เพมโอกาส

เจาหนาทมองวา เกษตรนาจะรถงเหตผลวาท าไมตองมการรวมกลม แตดวย

การรวมกลมทผานมานนเกดการทจรตใหเหนบอยครง ท าใหเกษตรกรเกดความเบอหนายทจะ

รวมกลมและมองวาการรวมกลมเปนเพยงแคสถาบนและนโยบายทเจาหนาตองเขาไปสงเสรม

ไมไดเกดจากความตองการทแทจรงหรอไมไดเขาไปอยในใจเกษตรกรอยางแทจรง

เชนนท าใหเหนวาปญหาทแทจรงในการรวมกลมของเกษตรกร คอ ทศนคต

และจตส านกในเรองการรวมกลม การเปลยนทศนคต ปลกจตส านกและการมเครองมอทด

เชน กลมตนแบบเรองการรวมกลมจงมความส าคญตอการเขาไปท าความรความเขาใจกบ

เกษตรกร และสหกรณทแทจรงนน หมายถง สหกรณภาคประชาชน เชน วสาหกจชมชน กลม

เกษตรกร ทเปนการน าคานยมสหกรณและคณคาสหกรณมาใชใหเปนสากล เมอสมาชกม

ความพรอมและเขมแขงจงคอยไปจดทะเบยนสหกรณ กลมจะเขมแขงไดกขนอยกบคนทจะ

รวมมอกน

2.กลมแบบไหนทจะท าใหเกษตรกรดขน

กลมทเกดจากความชอบ ความรวมมอรวมใจ

มอดมการณเดยวกน ความคดเดยวกนในทศทางเดยวกน

มความพรอม มตนทน

มวตถประสงครวมกน เพอแกปญหาเดยวกน

มการบรหารจดการทดและแผนปฏบตงานทชดเจน หมนประชมปรกษาหารอกน

124

มผน าทด เสยสละ

ตอบโจทยความตองการของสมาชก สรางรายได

สรางความสามคค เหนประโยชนของสมาชก ธรกจทเปนธรรม

เกดจากความตองการทแทจรงและความสมครใจของสมาชก

มเพอนรวมแลกเปลยนเรยนร รวมกนแบงปน และแกไขปญหา

กลมเขมแขง : กลมธรรมชาต กลมวสาหกจชมชน

สหกรณ ทจะถกพดถงตอจากนจะหมายถง กลมทท างานรวมกนดวยความ

สมครใจของสมาชก สวน รปแบบจะเปนเชนไรนน ความตองการของสมาชกกล มจะเปน

ตวก าหนด ก อนการจดต งกลมจะตอ งมการวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมโดยมองจาก

ฐานขอมลสมาชก ซงสงแรกทจะไดจากการวเคราะหดวย SWOT คอ แผนกลยทธ (ทเปนแผน

ยาว) ทจะบอก วสยทศน กลยทธทสอดคลองกบภมสงคม ม KPI (ตวชวด) ชดเจน และเปนการ

มองอนาคต เมอไดแผนกลยทธแลวกจะเรม เขาสการออกแบบระบบงาน ทงในสวนของ

ระบบงานและโครงสรางองคกร และถาตวชวดไปแตะกบ ภาคทเกยวของจะตองมการจดท า

แผนธรกจ เชน แผนธรกจในสหกรณ จะประกอบไปดวย แผนธรกจสนเชอ แผนธรกจรบฝาก

เงน แผนธรกจรวบรวมผลผลต แผนธรกจการตลาด ฯลฯ ซงแผนธรกจนจะตองมกรอบ

ระยะเวลาก าหนดไว เมอมแผนธรกจแลวกจะตองท าแผนประจ าป และมการประเมนทกป หาก

มจดบกพรองกตองมการปรบแผน และสงส าคญคอจะตองมการจดการฝกอบรมการจดการ

การเงน

กลมจะเขมแขงไดตองมโครงสรางองคกร เมอไดกลมทมสมาชกเปนเจาของ

จะตองมการประชมใหญของสมาชกเพอใหสมาชกมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเพอ

ก าหนดนโยบาย ผจดการกบเจาหนาทคณะกรรมการจะตองเปนมออาชพในการก ากบ ดแล

บรหารการด าเนนการใหสนองตอบความตองการของสมาชก ซงสมาชกกจะตงผตรวจสอบ

กจการ (เปาบนจน) เพอตรวจสอบความโปรงในการท างานของผจดการกบเจาหนาท

คณะกรรมการ วาเปนธรรมาภบาลหรอไม หากในกลมไมมผจดการสามารถแตงตง

คณะกรรมการมาด าเนนการแทน/รกษาการแทนผ จดการได แตตองไมเกน 3 ป

เจาหนาทของรฐไมควรบงคบเกษตรกรใหจดตงกลม หากเกษตรกรยงขาด

ความพรอมดานบคลากรหรอขาดความเขมแขงของสมาชกกลม เพราะการบงคบใหเกดกลม

เชนนจะเปนภาระใหเจาหนาท/รฐ ตองเขาไปโอบอมเกษตรกรอยตลอดเวลา อกทง สหกรณ

ไมไดเหมาะกบทกคนทกกลม แตเหมาะส าหรบบางกลมทคดจะรวมมอกน พงพากนและม

อดมการณรวมกน เรยกวา คานยม หรอ คณคาสหกรณ ในชวงทมวกฤตคนทเขามาท างานใน

สหกรณอาจท างานโดยไมไดรบเงนเดอน แตกยงท างานดวยความมอดมการณและเปาหมาย

รวม เจาหนาททกคนควรท าความเขาใจหลกสหกรณสากล 7 ประการ ใหลกซงและหากคดจะ

125

จดตงกลมเกษตรกรจะตองใหขอมลข าวสารและการเรยนรเพออยรวมกนแกเกษตรกรอยาง

ตอเนอง เพอปรบทศนคตเขา ในบางกลมทจะจดตงและยงไมมผจดการสหกรณ สามารถให

คณะกรรมเขามาท าหนาทเปนรกษาการผจดการกอนได แตตองระมดระวงความเปนมอใหม

และความวรยะอตสาหะของรกษาการผ จดการ

การท าแผนกลยทธตองออกแบบกระบวนการจดท าขอเสนอแผนกลยทธ โดย

อาจน าเอากรอบคดแนวทางการจดการหวงโซอปทานมาใชรวมดวย โดยการน าเอาขอมลทม

อย หรอสงทเปนขอเทจจรงในอดตซงอาจไดจากการประสานงานกบผ ทเกยวของเพอขอขอมล

ทตยภม เชน ขอมลยอดขายในรอบ 5 ป ทผานมา ขอมลราคาขาย ขอมลปญหาทพบ เพอ

ประมาณการและพยากรณต าแหนงของกลม/ธรกจ ใน 3-5 ปขางหนา เพอจะสามารถเหน

ขอมลแนวโนมอตราการเจรญเตบโตดานการขายสนคา ส าหรบทจะออกแบบแผนธรกจ ตอไป

เครองมอทใชในการวเคราะหเพอการประมาณการและพยากรณ คอ SWOT

analysis หรอ Five forces Model ห รอหาก มเวลาจ ากดอาจใชวธ GAP analysis ท เปนการ

วเคราะหชองวาง โดยการ วเคราะหสถานการณใหเหนจดออน จดแขง โอกาส อปสรรค ของ

พชหลก พนทหลก คนรบผดชอบ/หนวยงานสนบสนน ตลาด แลวเชอมโยงขอมลใหไดเปนแผน

กลยทธ

การวางแผนกลยทธ ซงจะเปนยทธศาสตรในการสรางการเปลยนแปลงใน

องคกร มการกระบวนการจดท า ดงตอไปน

1. SWOT วเคราะหกลมใหเหนโอกาส อปสรรค จดแขง จดออน ทเปนปจจย

สภาพแวดลอมของกลม ใหผ มสวนไดสวนเสยเหนและรบรรวมกน และการใช SWOT Matrix

มาวเคราะหกจะท าใหเหนชดเจนวาควรจะเดนไปในทศทางใดและท าอยางไรใหไปสเปาหมาย

รวม/ธงเปาหมายรวม

2. น าผลการ SWOT มาก าหนดวสยทศน (ภาพอนาคตทอยากใหเปนภายใน

กรอบระยะเว ลาทก าหนด ) ทเปนเปาหมายรวม /ธงเปาหมายรวม ของผมสวนไดสว นเส ย

วสยทศนทถกก าหนดขนนจะสามารถน ามาเขยนแตกออกเปนพนธกจหรอภารกจ

3. เมอไดเปาหมายรวม/ธงเปาหมายรวมและพนธกจหรอภารกจแลว กจะเขา

สการก าหนดยทธศาสต ร วาจะมวธการท าอ ยางไรใหไปถงหรอบรรลเปาหมายรวม /ธง

เปาหมายรวม ตองไปขอความรวมมอและการสนบสนนจากใคร หนวยงานไหน เพออะไร หรอ

จะตองแกกฎระเบยบขอใด มอะไรทยงตองการพฒนาอยบาง ฯลฯ ส าหรบยทธศาสตรปแรกจะ

ถกเรยกวา แผนกลยทธหรอแผนการด าเนนงานประจ าป และในแผนกลยทธแตละปจะตองม

KPI หรอตวชวด ซงตวชวดอาจเปนเรองรายไดทเพมขนของเกษตรกร ยทธศาสตรทงหมดใน

ภาพรวมจะถกคลออกมาเปนชวงเวลาทเรยกวาแผนปฏบตงานหรอแผนปฏบตราชการประจ าป

126

หรอแผนด าเนนงานรายป และในแผนปฏบตงานหรอแผนปฏบตราชการประจ าปหรอแผน

ด าเนนงานรายปนจะตองมการเขยนน าเสนอแผนงานโครงการประกอบอยดวย

สงทเปนประเดนส าคญ คอ ท าอยางไรจะท าใหแผนปฏบตงานหรอแผนปฏบต

ราชการประจ าปหรอแผนด าเนนงานรายป สอดคลองกบแผนกลยทธ การจะท าแผนกลยทธ

ใดๆใหเหมาะสมกบองคกรจะขนอยกบการก าหนดปจจยทเกยวของใหครอบคลม ยงครอบคลม

มากเทาไหรแผนกลยทธกจะยงเหมาะสมกบองคกรนนๆ มากเทานน ดงนนจงจ าเปนตองมการ

วเคราะหจดแขงจดออนของปจจยสภาพแวดลอมภายในอยางเหมาะสม

ได มท ากจกรรมกลม เพอว เคราะห ปจจยสภาพแวดลอมภายใน โดยการ

วเคราะหกลมเกษตรกรตวอยาง 5 กลม เพอน าเสนอจดแขงจดออนของปจจยสภาพแวดลอม

ภายใน ตามคาความส าคญจากคะแนนมาก คอ 3 – ปานกลางคอ 2 และนอยคอ 1 ใชขอมล

จากตารางดานลางในการวเคราะห

ปจจยสภาพแวดลอมภายใน จดแขง (3,2,1) จดออน (3,2,1)

โครงสรางองคกร

ระบบงาน

เงนทน

ผลตภณฑ

ผจดการ

สมาชก

กรรมการ

1.กลมผลตเมลดพนธผกอนทรย อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา

2. กลมวสาหกจชมชนแปรรปขาวกลองชวภาพ จงหวดมหาสารคาม

3. กลมโรงเรยนชาวนา จงหวดอดรราชธาน

4. กลมเกษตรกรรนใหมผผลตมนส าปะหลง จงหวดอทยธาน

5. กลมเกษตรกรบานทางาม จงหวดสกลนคร

จากการวเคราะหสภาพแวดลอมภายในของแตละกลมพบวา เจาหนามทกษะใน

การระดมความคดและมการจดท าเวทแลกเปลยนกบกลมเกษตรกร ในสวนของโครงสราง

องคกรนนการจะมองวา เปนจดแขงหรอจดออนจะตองมองวา องคประกอบในโครงสรางไดท า

หนาทของตนเองหรอไม ตามขอมลหลกฐานเชงประจกษ อาจมองการมสวนรวมในการประชม

ของสมาชกตามโครงสราง ซงการมสวนรวมนไมใชแคการเขารวมประชมและนงฟง จะตองม

การแสดงคว ามคด เหนใน ทประชม ทจะมผลตอองคกรดวย และตอ งไมลมว าในปจจย

127

สภาพแวดลอมด าเนน สมาชกลมจะถกมองใน 2 สถานะ ทงในฐานะคนใชบรการ และในฐานะ

ผเปนเจาของ

เมอวเคราะหปจจยสภาพแวดลอมภายในแลว กจะเหนจดออนและโอกาสทจะ

สามารถยกระดบได การรวมกลมดวยขนาดจ านวนสมาชก 15 ราย ถอวา เปนกลมทคอนขาง

สมบรณแลว แตกตองพจารณาเรองโซอปทานของสนคาดวย แนวคดเหลานจะไดจากการ

เรยนรเรองโซอปทานและการรวมกลมแบบเชงลก ซงเมอเรยนรทงสองสวนนแลว กจะสามารถ

ยกระดบเรองการเชอมโยงเพอสรางพนธมตรธรกจ และควรมการน าเรอ งการคาทเปนธรรม

เขามาเกยวของทงในเรองการผลตและราคาทเปนธรรม พรอมกบชใหเกษตรกรเหนวาเขา

สามารถ เพมคณคาและสรางคณคาใหกบ ทดน ได เชนนแลว ทกอ ยางจะตอ งเรมจากต ว

เจาหนาทเองกอนโดยมเกษตรกรเปนเปาหมายหลก เจาหนาทตองเปน Coach ทมความชดเจน

สามารถท าใหเกษตรกรเกดความเชอมนและไวใจ ในขณะเดยวกนตว Coach เองกตองไดรบ

โอกาสจาก ส.ป.ก. ในการท างานดวย

ในการวเคราะหสภาพแวดลอมด าเนนการ จะตองมองใหออกวาอนไหนคอ

โอกาสและอนไหนคอ อปสรรค เชน การสนบสนนโรงสขาวบางคนเขาใจวาเปนโอกาส แตหาก

มองลกๆนนอาจเปนอปสรรคกได เพราะการมโรงสจะท าใหเกษตรกรมวแตยงอยกบโรงสไมม

เวลาทจะท าอยางอน การมกลมคนมารบซอผลตผล/ผลตภณฑกนบวาเกษตรกรกลมนนๆม

ธรกจคคาถอเปนชองทางการคาทางหนง อยางไรกตามควรจะมองเพ มเตมดวยวาควรจะ

ยกระดบการคาเพมเตมในชองทางอนๆอยางไร เพอใหไดราคาผลผลตทเพมขนและรายไดท

ยงยน อกทงยงตองมองเรองคแขงในพนทและพนทใกลเคยง วาใครท าเรองนนๆอยแลวมพ

เลยง/ม Coach เปนใคร มเงนทนมากนอยแคไหน ประเดนทควรมองและถอเปนสวนส าคญ

ส าหรบโซอปทานกคอประเดน สงคม เชนวา มองเหนสงคมคนก าลงนยมทานผกอนทรย ท

แสดงถงวาสงคมผบรโภคตอบรบการบรโภคพชผกอนทรยท าใหงายตอการหาตลาดส าหรบ

กลมเกษตรกรผผลตพชผกอนทรย

ส าหรบการวเคราะหขอมลปจจยภายนอกนน จะตองมองโดยพจารณาจาก

ขอมลเชงประจกษเทานน เครองมอทใชเปนแบบประเมนความคดเหน หรอมาแหลงขอมลทเปน

เอกสารเชน รายงานการประชม

128

การก าหนดวสยทศนรวมถงการท าแผนกลยทธทกอยางตองเกดจากการมสวน

รวมและแสดงความคดเหนของสมาชก วสยทศน ภารกจหรอพนธกจ จะตองเขาใจงาย ไมเยอะ

เกนไป จะตองมองทละอยาง วสยทศน บอกถงเรองของอนาคตทอยากใหเปน แตภารกจหรอ

พนธกจจะบอกกจกรรมทกลมจะท า ซงจะตองเชอมโยงถงเงนทจะใช คนทจะมารบผดชอบ

จะตองมการท าแผนธรกจทมรายละเอยดชดเจน ในแผนกลยทธจะมวสยทศนทเปนภาพอนาคต

ในภารกจจะมกรอบแบงหนาทหรอกจกรรมทกลมจะท ากจกรรม เชน กจกรรมการสงเสรมใหม

การหาตลาดเพม วตถประสงคคออะไร เพอเพมตลาดทางเลอก หรอเพอเพมยอดขาย หรอ

เพมราคาไปยงตลาดทมมลคาสงกวา ตองระบใหชดเจนและตองมตวชวดทงในเชงปรมาณและ

เชงคณภาพ แลวกลยทธทจะท าใหส าเรจอกประการคอ การสรางแบรนดของสนคาใหประสบ

ความส าเรจ เมอปฏบตกจกรรมตามแผนนนๆแลวจะตองมการตดตามประเมนผลแผลในทกๆ

ระยะดวย

ในการก าหนดกลยทธบางทมมากกวา 1 กลยทธ ซงควรจะเลอกเอากลยทธท

ส าคญๆ ไวเปนเสาหลกกลยทธหรอแนวทางกลยทธ และเพอใหกลยทธประสบความส าเรจ

จะตองประกอบดวย 4 มต คอ กระบวนการเรยนรและพฒนา การบรหารจดการกลม มมมอง

ลกคา และเงนทนหมนเวยน ซงบางครงมการขาดทนจ าเปนตองอาศยเงนทนหมนเวยน เพราะ

แนนอนวาการลงทนในปแรกๆ ตองใชเวลาในการหาและสรางความเชอมนใหกบลกคา

ปจจยส าพแวดลอม ายนอก

ปจจยส าพแวดลอม ายใน -ขอบงคบ -โครงสรางองคกร -ระบบการควบคมภายใน -การเงน -กรรมการด าเนนงาน -เจา นาท -ส านกงาน -เทคโนโลยและอปกรณทใช -บรการธรกจของส กรณ

ปจจยส าพแวดลอมด าเนนการ

พนธมตรธรกจ

นวยงานสนบสนน

ธรกจคคา

สมาชกส กรณ (มองในฐานะผใชบรการ)

คแขงทางการคา

สงคม

กฎ มาย

เทคโนโลย

นโยบายรฐ

เศรษฐกจ

129

เมอรวมกลมแลวจะท าใหกลมเขมแขงไดจะตองมการวางแผน หนวยราชการ/

องคกรกเชนกน ทงนแผนระยะยาวทวางไวไมควรมระยะเวลานานเกนกวา 3 ป เพราะโลก

เปลยนทกวนตามปจจยสภาพแวดลอม แผนระยะยาวนจะเปนการมองอนาคต กอนจะน าไป

ปฏบตไดตองทอนแผนใหเปนแผนปฏบตงานหรอแผนปฏบตราชการประจ าป ทเปนแผนงาน

โครงการตามปงบประมาณ ดงนนแผนงบประมาณทท าแลวสามารถเชอมโยงหรอสอดรบกบ

แผนกลยทธ และมการวเคราะหสภาพแวดลอมรอบๆ ซงจะท าใหงานของ ส.ป.ก. ประสบ

ความส าเรจไดเรวกวาทก าหนด และเปนการแกปญหาทถกจด

การระดมความคดของเจาหนาทถงสงทไดรบมา ทงทเปนความรใหมและการน าไปใช

กลมท 1 สงทไดคอ การวางแผน ทศนคต กระบวนการท างาน วธการท างาน

และทศทางการท างานกบกลมเปาหมาย (เกษตรกร) เชน การรวบรวมขอมล การประเมนและ

การออกแบบโครงการ

แตปญหาทเจาหนาทมกจะพบบอยในการท างานคอ เจาหนาทตนสงกดราย

อนๆ ไมไดเขาใจในงานหรอสงทเจาหนาทผ เขารบการฝกอบรมจะท า และกตองยอมรบวา

ปญหาหรอสงทเจาหนาทตองเจออยางแนนอน คอ การตองท างานตามค าสงการหรอตาม

นโยบาย อยางไรกดหากเจาหนาทนกสงเสรมมองเหนเปาหมายรวมทแทจรงวาเปนเกษตรกร

และรวาตนเองยนอยตรงจดไหน แลวลองศกษาปญหาใหดๆกจะพบวาปญหาทแทจรงกคอสง

เหลานท รศ.จฑาทพย ภทราวาท ไดกลาวมา ในระยะยาวกคงเลยงไมพน แมผบรหารองคกร

นนจะเปลยนแปลงไป หรอ แนวนโยบายจะเปลยนไปในทศทางใด เพราะเปาหมายรวมของ

เจาหนาทกยงไมเปลยน อกทงปญหาเดมๆทพบเมอหลายปทผานมากจะยงคงมตอไปหาก

เจาหนาททกทานยงท างานดวยวธการแบบเดม เจาหนาทเองกคงจะรสกวามนไมไดมประโยชน

หากจะท างานแลวกยงมปญหาตอๆไปหรอมปญหาเพมขนมาเรอยๆ นโยบายของกระทรวง

เกษตรและสหกรณจงมงหวงทจะพฒนาตวของเจาหนาทก อนเพอไปพฒนาเปาหมายกคอตว

เกษตรกร และการท าความเขาใจกบเจาหนาทจงหวดหรอปฏรปทดนจงหวดกด หลายๆครง

ยอมมปญหาเพราะเขาเหลานนไมไดเขาใจในสงทเจาหนาทก าลงจะท ามากนก อกทงทผานมา

เมอเจาหนาทผปฏบตจดท ารายงานทเกดขนจรงเพอน าเสนอ เจาหนาทบรหารกไมไดพจารณา

รายงานดงกลาวมากนก กลบไปคดใหมท าใหมและรบนโยบายใหมมาด าเนนการ ส ดทาย

เจาหนาทผปฏบตกนอยใจวา ท าตามนโยบายสวนกลางแลวแตปฏรปทดนจงหวดไมเขาใจ และ

ไมแนใจวาเจาหนาทไดท าตามนโยบายสวนกลางหรอไม เหลานกเปนประเดนส าคญทเจาหนาท

จะตองเจอ โดยเฉพาะเจาททเปนคนท างานและมหวหนาเปน ผอ านวยการในระดบฝายตางๆ

กลมตางๆ ส.ป.ก. ไมมหนาทในการจดทดนอยางเด ยวเทานนแตยงมหนาทในการเปนน ก

สงเสรมและพฒนา และตองยอมรบวา สหกรณเปนบาดแผลของ ส.ป.ก. มานาน แตในอนาคต

อนใกลและในปจจบนน ทกองคกรพฒนาเกษตรกรรวมทง ส.ป.ก.เลยงไมพนเลยทจะสงเสรม

130

เกษตรกรในรปแบบสหกรณ แมวาทกคนพยายามจะเลยงพดค าวาสหกรณ แตทศทางการ

ด าเนนงาน หรอ ยทธศาสตรของกระทรวงเกษตรและสหกรณล วนแลวแตไปในทางนนทงหมด

เพราะสงส าคญจรงๆของสหกรณ คอ คณคาของสหกรณและหลกการสหกรณทด ซงกจะตอง

ฝากเจาหนาททกทานใหเปน Smart Officer ทคดเกง ท าเปน เหนอนาคต จะเปนคนทท าใหเกด

การเปลยนแปลงอยางแทจรง

กลมท 2 ไดเรยนร ไดแลกเปลยนขอมลของกบเจาหนาท ส.ป.ก.จงหวดอน ท

เปนการวเคราะหจดแขงจดออนของแตละพนทและแนวคดทจะไปปรบใชในพนทตอไป เชน การ

แปรรปและการออกแบบ packaging ของผลตภณฑ

กลมท 3 เหนความเชอมโยงในการวางแผนพฒนาในพนทมากขน ไดเหน

ยทธศาสตรการท างานทงแตยทธศาสตรของประเทศ ยทธศาสตรกระทรวงฯและยทธศาสตร

ของ ส.ป.ก. เอง ไดมองเหนภาพชดในการคดเลอกกลมเพอลงไปตอยอดในเรองของบคคล

การศกษาพนทและการวเคราะหจดแขงจดออนใหสามารถเขาไปสงเสรมเกษตรใหรวมกลมกน

ไดอยางยงยน โดยใชกระบวนการของสหกรณ

การท างานตองท าเปนยทธศาสตรของพนททศกษา ถามเวลานอยใหเลอกกลม

ทมแนวโนมวาจะประสบความส าเรจเรว/มากทสด ถาไดกลมทประสบความส าเรจแลวกจะม

กลมตนแบบทจะสามารถขยายผลไปไดอยางมประสทธภาพและรวดเรว

กลมท 4 เดมมองการท างานวาใชแคแผนกลยทธเทานน แตความจรงคอแผนกลยทธเปนเพยง

เครองมอตวหนง และทแทจรงการท างานนนตองมองทเปาหมายนนกคอ ตวเกษตรกร องค

ความรกระบวนการจดตงสหกรณทถกตอง การวเคราะหปจจยภายนอกและภายในทถกตอง

กลมท 5 สงแรกทไดคอ ก าลงใจ เพราะโดยสวนตวเชอวาการรวมกลมท าไดยาก แตจากทฟง

แลวท าใหทราบวา การรวมกลมนนตองใชเวลาเพราะการสรางระบบในการปรบเปลยนตองใช

เวลา และกระบวนการในการรวมกลมตองเนนการมสวนรวมของกลม

สรปไดวาในภาคเชาสงทไดรบคอ กระบวนการในการรวมกลม การท ากลมให

เขมแขงโดยใชหลกการของสหกรณ และ การท าแผนกลยทธสแผนปฏบตของเจาหนาทใน

ระยะเวลา 3 ป และทางผ จดไดแจงวา โปรเจค PBL ทจะด าเนนการภายใตหลกสตรน ไมไดเรง

ใหมตวชวดดง เชน หลกสตรการพฒนาเกษตรกรอยางยงยน แตจะเปนการเนนการสงเสรม

การท างาน ภายใต MOU รวมกบ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ซงทาง ส.ป.ก. มงบประมาณ

ส าหรบทจะด าเนนการในสวนนแลว และเจาหนาทจะด าเนนการในชวงไตรมาส 2 หรอ 3 ก

สามารถท าได

ในชวงบายเปนเรองการจดท าแผนกลยทธ (การจดการเชงกลยทธ) วากลยทธ

ทดจะน าไปส การเปลยนแปลงการสรางมลคาเพม น าไปสการบรหารจดการสหกรณใหอยได

อยางยงยน การวเคราะหแผนกลยทธสามารถ โดยใช SWOT Matrix analysis โดยการพจารณา

131

Balance Scorecard ใ ห ได กล ม ยท ศา สต ร ท เปน ก ล ม SO (Strengths and Opportunities) ,

ST(Strengths and Threads) , SW(Strengths and Weaknesses) ฯลฯ ซงการก าหนดกลยทธน

จะเปนการน าจดแขงและโอกาส มาประเมนสถานการณ เพอน าจดแขงมาลดจดออนและ

ขอจ ากด โดยกลมกลยทธทไดนอาจไมไดถกน าไปใชทงหมดในการก าหนดแผนงานโครงการ/

แผนปฏบตการประจ าป อาจเลอกเอาแคกลมใดกลมหนงไปใช ซงเปนการความเชอมโยงแผน

กลยทธกบแผนปฏบต จากนนไดมการยกตวอยาง กลยทธการจดการโซอปทานในธรก จ

สหกรณ เปนการยกตวอยางการสรางกลยทธของกลมสหกรณทประสบความส าเรจ การ เพม

คณคาและส รางมลคาเพมใหกบสน คาของกลม ดวยการขบเคลอนกองทน การพฒนา

ผลตภณฑใหม การขยายแบรนด การขยายชองทางการตลาดและการเปนแกนน าในกลมผผลต

สงออกใหเปนทรจกมากขน รวมถงการรณรงคผบรโภคใหหนมาใชสนคาหรอผลตภณฑ ใน

ขณะเดยวกนกตองมการพฒนาฐานโซอปทาน มการพฒนาฐานขอมลเชอมโยงกบสารสนเทศ

ตองสรางเครอขายเกษตรกรเชงพนท ตองสรางพนธมตรธรกจ การขนสง โลจสตกส การท า

แผนธรกจ การปรบโครงสรางและใชศนยเรยนรสรางสอประชาสมพนธ

การสรางเครอขายชมชนในพน ท เปนกลมกลยทธในเรองของ Learning and

Growth ในขนท 1 ของ Balance Scorecard มการขบเคลอนกองทนสวสดการ เชน มการจดการ

ความร มการจดศนยเรยนร Global Gap สรางจตส านกอาหารปลอดภย กระบวนการภายในกล

ยทธคอการสรางเครอขาย การสรางตราสนคา พฒนาผลตภณฑใหม จดท าแผนธรกจ (การน า

แผนการกระจาย รวบรวมและผลตสนคา มาตอเชอมโยงกน) เชอมโยงฐานขอมล ดานการเงน

กจะมยทธศาสตรการลดตนทนในภาพรวม มการสรางคณคาเพมรายได สรางจตส านกอาหาร

ปลอดภย เกษตรกรมคณภาพชวตทด ซงเหลานจะไดจากการท า SWOT Matrix แลวน ามา

เรยงล าดบเปนกลมกลยทธหรอแนวทางเชงกลยทธทจะพฒนาขนไป ซงสามารถน ามาเขยนเปน

แผนทกลยทธเพอใหเขาใจงายในการน าเสนอใหกบผบรหาร เปนแตละยทธศาสตรพ รอม

อธบายยทธศาสตรนนๆดวยตวแผนวามวธการด าเนนการตามกลยทธอยางไร

การท างานใหมแบบแผนและยงยนจะตองมการออกแบบกอน โดยการตงโจทย

เพอตอบวสยทศน ใหเชอมโยงเครอขายคณคาในพนท จงหวดเปาหมายกคอการเชอมโยง

เครอขายและสามารถสรางมลคาเพมใหแตละกลมองคกรทเขารวมเปนภาค จงจะถอวาเปนผล

เชงบวกโดยมขนตอนดงน

ขนตอนในการสรางคณคาเพมใหกบกลมเครอขายภาคในพนท โดยการ

1. ชวน องคกร ผน า ชมชน เครอขาย รวมแลกเปลยนเรยนร จดเวทระดมความคดใน

จงหวด เปนกระบวนการคดคนเขารวมใหเกดความเขาใจรวมกนถงสงทจะไดรบจาก

การรวมเปนภาคพนธมตร โดยกขายไอเดยแนวคดเครอขายและ คณคาดานสหกรณ

2. เกดเครอขายเรยนร เครอขายคณคา บางทเกดเครอขายเรยนร

132

3. จบกลมลงทนวางแผนรวมกนเปนกลมๆ เรองๆ โดยการจดท าแผนธรกจรวมกน

4. เรมการปฏบตตามแผน

5. ตดตามประเมนผล

ตลอดระยะเวลาการท างานเปนการเรยนรเรองการจดท าแผนกลยทธ หวงโซ

อปทาน เครอขายและคณคาสหกรณ บนเครอขายทมคณภาพ ยตธรรม แลกเปลยนเรยนร

เปนมตร

แผนกลยทธ ท าใหการสรางเครอขายกระชบขน มแบบแผน มเปาหมายรวม

และสามารถเอาอดมการณใสเขาไปในแผนได บางทแผนกลยทธเกดไดจากการรวมกนเปน

กลมหลวมๆแตท างานรวมกน โดยการเอาแผนผกความคดกน และเมอไดแผนกลยทธแลว

จงน ามาเขยนเปนโครงการ เพอของบประมาณในการขบเคลอนการด าเนนงาน

ความรทจะท าใหเจาหนาทเปน Smart Officers คอกระบวนวางแผนกลยทธท

จะไปชวยแนะน า แตอยาลมวาการบรหารเชงรกนน สงทาทายคอการสรางการเปลยนแปลง

ประเดนของประเทศคอ มการวางแผนเชงกลยทธแตไมมการสรางการเปลยนแปลง หาก

เจาหนาทใชตวชวดของตนเองในการท างานจะท าให เจาหนาทรสกมคณคาในตวเอง และการ

เปลยนแปลงกบคนเปนสงทยากทสดแตหากท าส าเรจจะเปนสงทนาภาคภมใจทสด ประเดน

ส าคญในการจะท าคมอในวนนการจดการเชงรกและวธการเชอมโยงแผนกลยทธหรอแผนงาน

เชงรกสการปฏบต

กลยทธ คอ แนวคดเชงรกทมองครอบคลมในปจจยสภาพแวดลอมของเรา

เชน คดเทคนคการท างาน เชงรกโดยมองปจจยสภาพแวดลอมของเราถ วนถ ซงจะท าให

สามารถมองออกวาการท างานเชงรกเพอจะยกดบ การสรางมลคาเพม การน าประโยชนไปส

กลมเปาหมายองคของตนเอง ซงจะใชเปนการท างานเชงรก กสามารถท าไดในระดบองคกร

แตหากมองในระดบทใหญกวาเชนในระดบประเทศ กลยทธจะถกมองเปนยทธศาสตร หรอ

บอกวา เปนแผนการท าง านเชงรกทมองเหนการเปลยนแปลงทเก ดขนตลอดเวลาตาม

สภาพแวดลอมทเปลยนไป แผนการท างานเชงรกจะเปนการมองอนาคตเพอการพยากรณ

และการประมาณการเพอลดชอ งวางและหาโอกาสในกรอบเวล าทก าหนด ขอมลในอดต

สามารถน ามาชวยวางแผนได แตขอมลจะคอนขางลาหลงท าใหไมเปนเชงรกมากนน ดงนนการ

จะวางแผนทดจะตองมการไปส ารวจขอมล แตหากมงบประมาณนอยกอาจน าขอมลในอดตมา

เปนตวแปรในการพยากรณสงทจะเกดในอนาคต คนในพนทจะมอง/พยากรณไดดมาก ซงจะ

เปนคนท างานในเชงรกและนกวางแผนทด เปนประเดนเปนเสนทางทจะไปตอกบยทธศาสตร

ของประเทศ

ยทธศาสต รท 1 : การเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

(Growth & Competitiveness) เจาหนาทก าลงเชอมตอใหเกษตรกรในพนท ส.ป.ก.ใชทดน ใหเกด

133

ประโยชนสงสด ผานการเชอมตอกระบวนการกลมและสรางเครอขาย ซงจะชวยใหเกษตรกรม

ผลผลตทตนทนต าลง มประสทธภาพในการผลตเพมขนและเขาถงตลาดไดมากขน

ยทธศาสตรท 2 : การลดความเหลอมล า ( Inclusive Growth) สรางความ

เปนธรรมในสงคม การเชอมโยงเครอขายจะไปชวยสรางอ านาจในการตอรอง ท าใหลดความ

เลอมล า

ยทธศาสตรท 3 : การเตบโตทเปนมตรตอสงแวดลอม (Green Growth) ไปส

เศรษฐกจสเขยว ไดแก การผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม การผลตแบบ GAP การผลตแบบ

อนทรย

ทกเรองจงเปนประเดนทจะไปเชอมโยงงานของ ส.ป.ก. ซงกลมหรอองคกรจะ

เขมแขงไดเมอมครบองคประกอบ เปนการบรหารจดการเชงรก มขนตอนดงน

1. วางแผน; แผนกลยทธ กบ แผนปฏบตราชการ

2. จดองคกร; โครงสรางองคการ

3. จดคน; จดสรรคนตามต าแหนงงาน

4. ประสานงาน; หวหนาองคกร

5. สงการ; หวหนาองคกร

6.ตดตามประเมนผล เพอใหรวาตวชวดเปนอยางไร

จะเหนวาสง ทเจาหนาทไดรบในสวนนคอ การไดเรยนรและมทกษะในการ

จดการองคกร เพราะถาจะไปเขาสงเสรมกลมจะตองรวากลมควรมกระบวนการในการจดการ

อยางไร เพราะกลมจะเขมแขงไดเมอมครบองคประกอบเมอไปวางแผนกลมเจาหนาททกทาน

ควรมองสงเหลานใหเชอมโยง และควรมเครองมอการวางแผนกลยทธ ทอยางนอยมขนตอนคอ

SWOT แตปญหา/จดออน ของ เจาหนาท คอ การดงขอมลทไดจากการวเคราะห SWOT มา

เขยนเปนแผนกลยทธ อาจเนองดวยสถานการณทบบในเจาหนาทตองท าในหลายสวนทอาจท า

ใหเปนอปสรรคในการสรางแผนกลยทธของตนเอง

นายวนย เมฆด า กลาววา นโยบายทสรางขนเหมอนมวตถประสงคทจะท าราย

เกษตรกร แตจรงๆแลวไมใช ดงนนเพอใหเปนไปตามวตถประสงอยางแทจรง กระบวนการทจะ

น าไปท าใหเกดประโยชนสงสดกบเกษตรกรจงมความจ าเปนเพอน านโยบายและแผนงานลงไปส

เกษตรอยางถกตอง โดยมงหวงทตวเจาหนาททกทานในฐานะนกสงเสรม สวนตวมความเชอ

และมแนวคดเชนกนวาแนวนโยบายหรอแผนงานตองเรมจากระดบบรหารแตทนอยากใหมอง

วาเราจะท าอยางไรทจะท าใหเราสามารถสอดแทรกกลยทธหรอวธการรปแบบใหมในการ

ท างานเกษตรกรไดอยางถกตอง

หากวนนเจาหนาทสามารถมองในภาพใหญได และ ลงไปในจดทมเกษตรกรทม

ความเชอมนไววางใจเรา อาจจะสก 10 คน แลวไปสรางกระบวนการมสวนรวมน างานเชงระบบ

134

ลงไป เชน กลมคนทเขาเชอมนในตวเจาหนาท และตองการท าบางสงเหมอนๆกนหรอมปญหา

เหมอนๆกน ใหน ามารอยเขาดวยกน และท าใหเกษตรกรไดมองเหนภาพใหญทเกดขน ดงนน

เชอวาหากเจาหนาทของ ส.ป.ก . สามารถมองเหนภาพใหญ มขอมลและหมนพดคยกบ

เกษตรกร จะสามารถสรางการเปลยนแปลงใหเกดขนได ซง ทงหมดทงหลายทไดเลามาคอ การ

ใชประโยชนทดนและจะท าอยางใหอยในทดนไดอยางมความสข มอาชพดขน

การจดการโซอปทาน คอ กจกรรมทคนกลางแตละคนภายใตโซอปทานจด

ตงแตผผลตไปจนถงผบรโภคเปนผด าเนนการ โดยทกครงทมกจกรรมเพมขนกจะมการสราง

คณคาเพมมลคา ซงท าไดโดยการจดการความสมพนธระหวางคนกลางหรอผมสวนเกยวของ

ภายใตโซอปทาน การจดการโซอปทานแบงออกเปน 3 กลม คอ กจกรรมตนน า กจกรรม

กลางน า กจกรรมปลายน า และการจดการโซอปทานในธรกจสหกรณ การจดการกจกรรมท

ผผลตหรอผบรโภคด าเนนการรวมกนเพอสรางมลคา โดยการจดการด าเนนการของคนทมสวน

รวม ก จกรรมตนน า กจกรรมกลางน า กจกรรมปลายน า โดยยกตว อยางเค รอขายกล ม

เครอขายขาวหอมมะลคณคา (ขาวบญเกดของสหกรณเกษตรวสยจ ากด)

กจกรรมตนน า ตองวเคราะหวามใครท ากจกรรมสมพนธกบใครและเกด

ประโยชนอยางไร เชน การท าเรองขาวตองม การสงเสรมการผลต และมภาคจดการปจจยการ

ผลต ภาคดานการเรยนร ตองมการออกแบบใหผ เกยวของในตนน ามกจกรรมทสมพนธกบตว

เกษตรกร ทงการรณรงคใหเกษตรกรหนมาปลกขาว GAP หรอ อนทรย จดฝกอบรมเกษตรกร

ในเรองการจดท าแผนธรกจ ตดตามประสานงานวาเกษตรกรเขาใจหรอไมและเรมสงเสรมการ

ปลก/ผลต ดงนน กจกรรมตนน าจะเปนกจกรรมเกยวเน องกบการผลต : การจดหาปจจยการ

ผลต การใชเทคโนโลยการผลต การจดการหลงการเกบเกยว ฯลฯ

กจกรรมกลางน า เมอเกษตรกรมการผลตแลวกจะเขาส กระบวนการ

เชอมโยงสนคาหรอผลผลตไปสผบรโภคหรอไปสตลาดซงตองอาศยพนธมตรทางธรกจ เชน

ภาครวบรวมสนคา ภาคพฒนาระบบโลจสตกส ภาคกองทนภาคพฒนาผลตภณฑ (การแปร

รป การบรรจหบหอ) ภาคพฒนาระบบสารสนเทศการตลาด ดงนน กจกรรมกลางน า ไดแก การ

แปรรป การเกบสนคาในคลงสนคา การสรางแบรนด บรรจหบหอ

กจกรรมปลายน า เครอขายตอง มขอมลทถายเทแลกเปลยนรวมกน ไมมใคร

หลอกใครได ตวอยางภาค เชน ราน Farmer shop ภาคเอกชน ภาคศนยกระจาย/การขนสง

กระจายสนคา ภาคการสรางแบรนด ภาคขบวนการสหกรณ กจกรรมปลายน า ไดแก การ

กระจายสนคาตามชองทางการตลาดตางๆ ผานพนธมตรธรกจ

ปจจยทจะท าใหโซอปทานส าเรจคอ

1.ทกคนตองมความสมพนธกนมากกวาการซอมาขายไป คนซอมาเจอกบ

คนขายไมไดถอวาเปนภาคกน เพราะภาคคอตองเปนระดบ Strategic partners

135

2.ตองมขอมลขาวสารทถายเทเทากน ไมมใครหลอกใครได

3.ผลตภณฑตองมมาตรฐานเดยวกนและคยกนรเรอง

4.ความรและนวตกรรมตองใชเพอลดตนทน; ตองรผบรโภคเพราะนวตกรรมก

สามารถลอกเลยนแบบกนได

Coach ตองเปนผถายทอดสงเหลานแกเกษตรกร ซงตว Coach เองกตองเรยนร

เพอวเคราะหความเสยง และความเชอมโยงของกจกรรมตนน า กลางน าและปลายน า ซง

เจาหนาทจะตองมปฏทนกจกรรมการเรยนรอยางสม าเสมอตอเนองกบเกษตรกรทจะเขาไป

ชวยเหลอ และตองอาศยพนธมตรธรกจทเปนผเชยวชาญ ปราชญชาวบาน เกษตรกรตนแบบ

ฯลฯ ใหเหมาะสมกบภมสงคม ตนทนทเขามและชวตความเปนอยของเขา

จากนนไดมการใหกรอกขอมลโดยใหความส าคญจากมากไปหานอย (3, 2, 1)

ตามความเกยวของ หากเจาหนาทตองลงไปสงเสรมการผลต การแปรรปและการตลาด การ

ประเมนสถานการณของกลม/

ปจจย การผลต การแปร

รป

การตลาด คะแนน

รวม

ทดน

น า

สภาพดน

ปย

สารเคม

น ามนเครอง

เงนทน

เมลดพนธ

แรงงาน

ฐานขอมล

การวางแผน

ความร/เทคโนโลยการผลต

ความร/เทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยว

เทคโนโลยโรงส

ส าหรบตวแปรตางๆทจะเอามาเขยนในกลยทธนนจะขนอยกบนวตกรรมและ

เทคโนโลยทจะใชดวย จงตองรวบรวมขอมลทมรายละเอยดชดเจน หากมการใหคะแนนท

คอนขางสงในแตเรองของการเขาไปสงเสรม

136

จากนนเปนการระดมความคดถงสงทเจาหนาทไดรบระหวางการฝกอบรมใน

ภาคบายคอ ซงสงทไดรบคอ ไดเหนตวอยางตนแบบกลม สหกรณ และ ภาคเครอขายทประสบ

ความส าเรจ ท าใหเจาหนาทเกดแรงบนดาลใจในการท างานสงเสรมในพนทของเจาหนาทเอง ท

ตองเนนการท างานเชงรกใหสอดคลองตามยทธศาสตรขององคกร การเขาพนทไปคยกบ

เกษตรกร การใหขอมลทถกตองอยางสม าเสมอโดยการท าปฏทนปฏทนปฏบตงาน เพอสรางค

วาเขาใจใหกบทกฝาย ใหเกษตรกรคดเกง ท าเปน เหนอนาคต การท าใหทราบบทบาทหนาท

ของตนเองในการ Coaching เกษตรกร ทงในสวนของการจดแผนธรกจ และ การจดการโซ

อปทานทงสวนตนน า กลางน าและปลายน า การหาภาคเครอขายและการท างาน รวมกบ

หนวยงานทเกยวของ การสรางเครอขาย ทเปนทงกลมเครอขายดานการเงนและเครอขาย

พนธมตรทจะท าใหเรามเครอขายทกวางขน สงทถอวายากส าหรบเจาหนาทคอ การท า SWOT

Matrix

ในการฝกอบรมครงท 6 - 7 น คณะผเขารบการฝกอบรมไดเดนทางไปศกษาด

งาน ณ ศนยการเรยนรขาวคณธรรม จงหวดยโสธร และ บรษทจ ากด บางซอโรงสไฟเจยเมง

สาขาศรสะเกษ อ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ โดยไดถอดบทเรยนการศกษาดงานตามเอกสาร

แนบ

............................. ................................

ผบนทกรายงาน ผตรวจรายงาน

137

ถอดบทเรยน

การศกษาดงานศนยการเรยนรขาวคณธรรม จงหวดยโสธร และ

บรษทจ ากด บางซอโรงสไฟเจยเมง สาขาศรสะเกษ อ าเภอเมอง จงหวดศรสะเกษ

ระหวางวนท 24 – 27 กนยายน 2557

กลมขาว

คณธรรม สงทไดรบ/เรยนร แงคดทไดรบ การวเคราะหดวย SWOT

1.การจดหวงโซ

อปทาน

- การสรางเครอขาย

- นวตกรรม

การตลาด

- การแปรรป

- การผลตอนทรย

- ส ารวจตลาด/วาง

แผนการผลต

- มตลาดลวงหนา

- สรางมลคาเพม

สนคา (150สายพนธ)

- ตลาดอรยะ

- จากนาถงหนาบาน

- แผนการผลต

การตลาด

2.หลกการพงพา

ตนเอง

- หลกเศรษฐกจ

พอเพยง 3 หวง 2

เงอนไข

- การท าปยพงพา

ตนเองดานเมลดพนธ

-การท าปยอนทรย

-การท าเกษตรยงยน

-ภมปญญาทองถน

ควรน าไปปฏบต

-หลกการพงพาตนเอง

-แนวคดสความยงยน

อาหารปลอดสารพษ

ความอดมสมบรณของ

ดน

ไมท าลายสงแวดลอม

การลดตนทนการ

ผลต

-การท าธรกจเพอสงคม

-มการวเคราะห

สถานการณชมชน

-การปลกขาวตามorder

-การเพมมลคาผลผลต

แปรรป

การสราง

มาตรฐาน

สรางนวตกรรม

-น าวกฤตใหเปนโอกาส

ขาว 150 สาย

พนธ

ขาวสามพญา

อนทรย

ตลาดอรยะ

-เอาศาสนามาใชในกลม

-ปรบวถการบรโภค

จดแขง

ศล 5 คณธรรม น ามาปฏบต

แหลงหลอหลอมความ

ซอสตยตอตนเองและผอน

สจรต พงพาตนเอง เกบ

เมลดพนธ

ตลาดรองรบแนนอน

มสวสดการกลม

มการบรหารกลมเขมแขง

มมาตรฐาน

การวเคาระหตลาด

การสรางนวตกรรมใหม

ผลตภณฑ แปรรป model ม

งานวจย

ผน ากลมมความรและเปน

คนรนใหมเขมแขง

มผน าทางศาสนาเปนจด

ศนยรวมในการบรหาร

จดการ

มอดมการณ,มความ

ภาคภมใจในความเปน

ชาวนา(อาชพแหงบญ)

มสอ วทยชมชน/ไทยพบเอส

มเครอขาย อโศก,NGO,TV

บรพา,GO,สหภาพ ,คนจน

เมอง

138

-วถชมชน:สขภาพ

ของตนเอง ผอน;

และสงแวดลอม

-การพฒนาดน

3.การบรหารจดการ

กลม

-ยดถอศล 5

-ตองมความรค

คณธรรม

-ใชหลกธรรมมาภ

บาล

-มการตรวจสอบ

อยางมระบบ

-การสงเคราะห

ตนเอง

การกระจายสนคา

-การประชาสมพนธ

ทนตอสถานการณ,

สนคา, ธรรมมะคต

ธรรมกลม “ขอยส

เฮดนาไปน า ปฏบต

ธรรมไปดวย” , ศล 5

ภมปญญาชาวบาน

เพมมลคามาตรฐาน

สนคา ifoamorgranic

ตรวจระบบภายใน

กลม

4.การสรางความ

มนคงทางอาหาร

-ธนาคารพนธขาว

150 สายพนธ

-ท าดนใหอดมสมบรณ

-ท านาตองไดนา(สขกาย

สขใจ)

-ยงใหยงได

-ความซอสตย ความ

เสยสละ การชวยเหลอ

ผอน

-ภมคมกน การปลก

พชผลผสมผสาน ไมยน

ตน

-บรณาการรวม สถาบน

ทางสงคม

-หลกคด ประยกตกบ

พนท

ไมควรน าไปปฏบต

-ไมเปดกวางตอ

หนวยงานของรฐ

ใชเทคโนโลย

จดออน

ความช านาญของคณะ/ทม

สงเสรมใหม ไมพรอม

มาตรฐานกลมสง

(มาตรฐานขาวอนทรย/

มาตรฐานธรรมมะ)

ขาดผสบทอดอาชพชาวนา

ยงมภาระหนสนกบ ธ.ก.ส.

โอกาส

ตลาดมความสนใจเรอง

คณภาพ

เกษตรกรสนใจเพมขน

มพนธมตรทางการคา

มหนวยงานราชการเขามา

สนบสนนยทธศาสตรจงหวด

ความนาเชอถอ ในเรอง

มาตรฐาน ifoamEu/งานวจย

สกว.

อปสรรค

การกดกนทางการคาของ

ภายนอก(คปก.) คาใชจาย

ขอรบรองมาตรฐาน(ของ

กลม)

ระบบทนนยมไมเออตอแนว

ทางการด าเนนงานของกลม

นโยบายของรฐไมเออตอการ

139

ผลตของกลมท าใหสมาชก

เขารวมนอย

กลไกการตลาด ราคาสนคา

พฤตกรรมของผบรโภค

บจก.โรงส

บางซอโรงส

ไฟ สาขาศร

สะเกษ

สงทไดรบ/เรยนร แงคดทไดรบ การวเคราะหดวย SWOT

-การบรหารจดการ

ของโรงสขาวทงระบบ

-หลกการท างาน

ยอมรบฟงความ

คดเหนของทกฝาย

-แนวคดการท างาน

ความซอสตย

-ระบบการบรหารคน

-หวงโซอปทานระบบ

บรหารโครงการ

-งานทมคณภาพมา

จากพนกงานทม

ความสขและคณภาพ

โดยมการอบรม

พนกงานและท าแปลง

ทดลอง

-การใชเทคโนโลยท

เหมาะสมการใช

เครองจกรกลทาง

การเกษตรเพอ

สงทน าไปใช

-แนวทางการพฒนา

การพฒนาตนเอง

องคกร เกษตรกร

การปรบเปลยน

วธการผลตจากนาหวาน

เปนนาหยอด

-ความไวไจ จรงใจ ความ

ซอสตยตอลกคาและ

เกษตรกร

-การใหความใสใจความ

ส าคญกบทกสวนงานท

เกยวของ/ท างานทม

คณภาพอยางสม าเสมอ

-การสงเสรมบคลากร/

เกษตรกร

-การปรบตวใหเขากบ

สถานการณปจจบน

-การท ามาตรฐาน

ผลผลต/การสราง

จดเดน

-บคลากรภายในมคณภาพ

มกจกรรม CSR

-การบรหารจดการโซ

อปทานแบบครบวงจร

-การสรางฐานการผลตท

เขมแขงใหความส าคญกบ

เกษตรกร ผผลต สนบสนน

ปจจยการผลต

-การพฒนาองคกร

-การสราง/รกษามาตรฐาน

-การผลตทมคณภาพ ม

มาตรฐาน

-ผบรหาร/พนกงานเขมแขง

และใสใจตอเกษตรกร

-การมสวนรวมท างาน

รวมกบชมชน

-การคาทเปนธรรมตอ

ชาวนาผผลตและความ

ซอสตยตอผบรโภค

140

ทดแทนแรงงาน

-การท ามาตรฐานให

เหมาะสมกบความ

ตองการของลกคา

-การแกปญหาเมลด

พนธขาวใหม

คณภาพ/ปรบปรง

คณภาพขาวจากตน

ทาง(การท าพนธขาว)

-การสรางเครอขาย

พนธมตร

-การพฒนา

มาตรฐาน สราง

มาตรฐานทสงกวา

กระทรวงพานชย

ก าหนด

-การชวยเหลอกน

ระหวางบรษทกบ

เกษตรกร

-ใหความส าคญกบ

ตนน า

-สงเสรมใหเกษตรกร

ผลตเมลดพนธ

-แหลงทน /

สงแวดลอม

สรป 1.การบรหาร

จดการบรษท/การ

ผลต

2.การสรางมาตรฐาน

3.การปรบแนวคด

ของบรษทตาม

สถานการณ

มาตรฐานใหเกษตรกร/

คณภาพสนคา

-การคดพนธพชเองและ

การอนรกษพนธเอง

-การก าหนดมาตรฐาน

การผลต

-การสรางเครอขายกบ

เกษตรกร/เชอมโยง

ประสาน บรษทในพนทให

มาท างานกบเกษตรกร

เพอประโยชนในการ

พฒนา

-การศกษาคนควาขอมล

เพอสรางนวตกรรมใหมๆ

-การลงมอปฏบตเอง

เพอใหมขอมลท างาน

-การแลกเปลยนเรยนร

วธการ

-การตดตามการพฒนา

อยางตอเนอง

-การตดตามสถานการณ

ดานการเกษตรทงในและ

ตางประเทศ

-การปลกจตส านกวา

อาชพ “ชาวนา” ไมใช

อาชพต าตอย เพอให

เกษตรกรตะหนก มความ

ภาคภมใจในอาชพ

เกษตรกรเพอแลกเปลยน

ทศนคต

สรป 1.การสราง

เครอขาย/เชอมโยง

-การปรบตวใหเขากบ

สถานการณปจจบน

-มตลาดแนนอน

-สงเสรมเกษตรกรในพนท

ซงสามารถควบคมได

โอกาส

-เนนพฒนาเมลดพนธ เพอ

คณภาพของผลผลต

-มแหลงวตถดบใกลๆ

-การเปลยนแปลงดวยการ

ปลกจตส านกของพนกงาน

ในการสงเสรมเกษตรกร

-สามารถขยายธรกจ

ตอเนองไปไดอก/ตลาด

ตางประเทศ

-เครอขายการตลาด ม

เครอขายทเปนแหลงผลต

-พนกงานมความเขาใจใน

เปาหมายขององคกร

-ความทนสมยของ

เครองจกร

-มรากฐานทด

สรป จดเดน

1.การสรางมาตรฐานการ

ผลต

2.การสรางเครอขาย

เกษตรกร

3.การพฒนาองคกร/

พนกงาน/บรหารบคลากร

4.การท างานรวมกบชมชน

CSR

โอกาส

141

4.การสรางเครอขาย

และสงเสรมท างาน

รวมกบเกษตรกร

5.การสงเสรม/พฒนา

พนกงาน

หนวยงานในพนท

2.การสงเสรมเกษตร/

บคคลากร/เจาหนาท

3.การสรางมาตรฐาน/

รกษาคณภาพผลตภณฑ/

ผลผลต

4.กระบวนการท านา/การ

ผลต

5.การสรางความ

ตระหนกใหเกษตรกร/

คณธรรมจรยธรรม

6.การปรบตวตอการ

เปลยนแปลง

1.การผลตเมลดพนธ

2.การปรบตวทางธรกจ/การ

สรางแรงจงใจทางตลาด

3.พนทตงของบรษท

142

บนทกสรปรายงาน

งานประกาศเกยรตคณนกสหกรณและสหกรณทคณคาแหงป 2557

และการเสวนาวชาการ “การเรยนรสการปฏรปการสหกรณไทยทมสมรรถนะสง”

วนท 17 กนยายน 2557 ระหวางเวลา 8.30 – 16.00 น.

ณ หองประชมสธรรม อารกล ชน 1 อาคารสารนเทศ 50 ป มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

บางเขน

.............................................................................

เวทเสวนาวชาการ ในหวขอเรอง “การเรยนรสการปฏรปการสหกรณไทยทมสมรรถนะสง”

คณเอนน ซอสวรรณ ไดกลาววา หวใจส าคญของการปฏรประบบสหกรณ

1.การสรางคน มใครบางทเกยวของ

- จ านวนสมาชกของสหกรณสวนใหญเปนอาชพเกษตรกร พอคา ขาราชการ สหกรณ

บรการ ดวาสมาชกเขาใจสทธและหนาทของการเปนสมาชกของสหกรณจรงหรอเปลา เขาใจ

วาสหกรณตงมาเพอใคร สหกรณเปนของใคร

- กระบวนการสหกรณ เราท าภายใต พ.ร.บ.สหกรณมหนวยงานองคกรภาครฐ กรม

สงเสรมสหกรณ ท าอยางไรจะสรางคน สรางขาราชการ ทเกยวของกบกระบวนการสหกรณ

เปนขาราชการทรกสหกรณ

- ปรบทระบบการคา พอคา นกธรกจ ท าอยางไรจะสรางพอคาทมจตส านกทจะท า

การคาอยางเปนธรรม ไมเอาเปรยบ

- นกวชาการ งานวจย เขามาเสรมความร

2.ระบบการจดการ เสรมระบบ ทมความโปรงใส และบรหารความเสยง

3.ปรบโครงสราง กระจายอ านาจไปส พนทใหมากขน

4.หนนนวตกรรมใหมความพรอมรบการเปลยนแปลง

สงส าคญคอ ยดหลกเศรษฐกจพอเพยงเรองของการสรางคน สรางสมาชก

สหกรณ สรางระบบ ประเมนผลขาราชการใหม ดงสวนราชการเขามามสวนรวมของสหกรณ

อยางจรงจง และพอคา นกวชาการมาชวยเสรมการสรางความรและความรก เออเฟอตอ กนใน

การขบเคลอน ส าหรบการปฏรปเรมตนจากตวเองกอน ท าใหด แลวท ารวมก นเปนภาค

เครอขาย และค าขอเมอตองการเสรมสงใด

ดร.สลาภรณบวสาย ไดกลาววา หวใจส าคญของสหกรณคอ การเรมตนจาก

ชมชนทมความเขมแขง “สหกรณ” เปนโครงสรางแบบธรกจอนเดยวทดทสด เกดจากรากฐาน

143

การรวมกน ชวยเหลอกน กระจายผลประโยชนอยางเปนธรรม มองเหนความส าคญของคน

สงแวดลอม ความสามคค เออเฟอซงกนอยางยงยน

สมรรถนะสง คอ การมทกษะและการจดการ รวมถงการมระบบคด คดเปน

ระบบมองเหนองคประกอบทงหมด ซงคนทมประสบการณชวตคอคนทมจนตนาการ สวนใหญ

จะเปนคนทประสบความส าเรจ โดยน าไปสรางทกษะการจดการใหเปนบนไดทางเดนตอไป

หวใจส าคญอยทการเรยนร เกดจากการคด คดตอจากการรบฟง รบขอมล

กระบวนการคด คอการตงค าถามทถกตองรวมถงตองมจตนาการ มองเหนตอ

วาท าอยางไรจะส าเรจ มองเหนสงทตองการเปนอยางไร โดยสาวผลไปหาเหต ส าหรบการ

ปฏรปเรมจากตวเรากอน เปรยบเทยบไดจากในมอเรามจกซอรชนเลกๆชนหนงทส าคญทสด

คอการเรยนรของเรา ของเพอนเรา ถาเราไมขยบคนอนกไปตอไมไดเพราะภาพวางไวแลว

สงทยนยนวา การเรยนรเพอเปลยนจนตนาการไมไดงาย ถาคณท าแลวแลว

ลกหลานไมไดสานตอแสดงวายงไมส าเรจ

ฐานการผลตคอฐานของสหกรณของกลมสหกรณทมวนย มความเชอมน

ความไววางใจกน วาจะผลตของทมคณภาพ เราขาดแคการจดการ ดงนนจงเปนจดส าคญมาก

ทจะท าเรองการปฏรปสหกรณทใหมสมรรถนะสง การเรยนรจงเปนหวใจทส าคญซงอยในมอ

ของทานนนเอง

คณวชย ประกอบทรพย ท าใหเหนรปธรรมจากพนทจรง วาทจรงแลวไมใช

สงทเปนอดมคตทงหมด การทจะท าจดนนไดจะตองท าอะไรหลายๆอยางเสรมใหเปนสมรรถนะ

ทสงของสหกรณ และการทสมาชกของสหกรณหวงทจะมากเงนอยางเดยว หวงใชสทธอยาง

เดยวแตไมสามารถตอบโจทยของการพฒนาความเขมแขงของรากฐานได

คณอรษนวราช ไดพดถงวาสงส าคญในการขบเคลอนธรกจคอ “ความเชอ”

โดยเชอ วา เกษตรอนทรยคอทางออกทางเด ยวของ เกษตรกร และความ รทหาได จาก

มหาวทยาลยหรอการศกษาดงานมเพยงครงเดยวแตสงทไดอกมาจาการทเราลงมอท าจรง

และยงมองวาสหกรณคอภาคธรกจเราในการขบเคลอนซงเปนธรกจในการ

เชอมธรกจกบตวเกษตรกรบนพนฐานของเกษตรอนทรย

คณปรญญา เพงสมบต ไดกลาวถง การพฒนาสหกรณทผานมาตงแตแรก

จากสหกรณมหาทนเปลยนมาเปนสหกรณเอนกประสงค จากประเภทสหกรณ 6 ประเภทมา

เปน 7 ประเภท โดยใชแนวนโยบายในการสงเสรมตงแตการพฒนาคน คนมความร ความเขาใจ

ในการพฒนาสหกรณ พฒนาความสามารถในการจดการและสงเสรมในเรองของการใหสนเชอ

พฒนาการตอสมาชก ใหสมาชกสรางรายไดและววฒนาการการเชอมโยงความคดเขาดวยกน

สงเสรมการตลาดและการสรางเครอขาย

144

แนวทางการพฒนาแผนแรกเนนใหสหกรณชวยเหลอตวเอง ยดมนในคณคา

ของสหกรณใหมความเขมแขง มงมนพฒนาคน พฒนาคณภาพสหกรณใหมความสามารถใน

การจดการ รวมทงการพฒนาสนบสนนในดานกฎหมายตางๆ

แผนสองทานอ.จฑาทพย มสวนเกยวของในการสรางแผนขนมา โดยมงให

สหกรณมคณคาเพอน าพาใหสงคมอยเยนเปนสข เพอใหสหกรณตอบสนองความตองการของ

สมาชกไดอยางแทจรง ในสวนการพฒนาโดยสรางความศรทธาและความเชอมนมการพฒนา

ผน า พฒนาขดความสามารถในการจดการสหกรณรวมทงสรางความรวมมอภายใตหวงโซ

คณคา

แผนสามมงใหสหกรณ เปนคนหลกในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของ

สมาชกซงการด าเนนการนนตอเนองจากแผนทสอง ซงทางเราและภาคราชการไดตระหนกไว

วาสหกรณเปนกลไกส าคญในการพฒนา เราไดมการผลกดนใหมการปรบวาระแหงชาตดาน

สหกรณขนมา โดยแผนจะมงใหประชาชนในภาครบร เขาใจดานสหกรณพรอมน าไปใชในวถ

ชวตและการด าเนนงานแทจรงตอเนอง เพอพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงประเทศ โดยวาระ

แหงชาตมยทธศาสตร 5 ยทธศาสตรทส าคญ

1.การเรยนรและสรางความเขาใจใหแกประชาชนใหรและเขาใจในคณคาและ

หลกการทศทางของสหกรณ ประโยชนและสงทจะเกดขนไปใช โดยทมงทงในภาคการศกษา

รวมถงกระทรวงศกษาใหมหลกสตรสหกรณในโรงเรยน สวนนอกภาคการศกษาคอในองคการ

สวนทองถนหรอกลมตางๆทด าเนนการอยในปจจบนซงไมจ าเปนตองจดทะเบยนกบสหกรณ

แตเราเรยนรเพอทจะใหสหกรณรหลกการ วธ ในการพงตนเองและชวยเหลอซงกนและกน

2.เมอทางประชาชนรบร เขาใจ สหกรณแลวเรามงทจะใหประชาชนและองคกร

ตางๆน าวธการไปใชโดยไมจ าเปนตอ งจดทะเบยนกบสหกรณและการด าเน นงานไปใชใน

สหกรณแหงเดยวนนไมไดตองมการรวมมอจากทงทกภาคสวนไมวาจะเปนสถาบนการศกษา

องคกรปกครองสวนทองถนตางๆน าความร วธสหกรณไปปรบใชในกลมได

3.เปนการเชอโยงเครอขายของผ ทน าหลกคดของสหกรณไปใชในกลมของ

สหกรณ เปนการขายสนคาปลอดสารพษเปนสวนหนงของการเชอมโยง โดยมงเนนจะพฒนา

สนคาของกลมตางๆในสหกรณหรอนอกภาคสหกรณ พฒนาดานการตลาด มการเชอมโยง

ดานการตลาด การเงนเขาดวยกน โดยเรามองวามการเชอมโยงเครอขายเพอทจะใหสหกรณม

ความเขมแขงได

4.เรามงเนนทจะสรางสหกรณทมความเขมแขงขนมา ซงตองมความเขมแขง

ภายในกอนจะตองด าเนนการตามแนวเศรษฐกจพอเพยง โดยสหกรณจะตองมธรรมมาธบาล ม

การควบคมภายในทด มการบรหารความเสยง เพราะฉะนนสงทส าคญทท าใหสหกรณเขมแขง

คอ การด าเนนงานทโปรงใสสามารถทจะพงตนเองไดในแงของการบรหารงาน และเพมทกษะ

145

ในดานการจดการ เพอทจะใหสหกรณตอบสนองความตองการขอสมาชกได และสงส าคญอก

ประการคอตองมความรก ความศรทธาทางสหกรณดวย

จากสถตทมสวนรวมของสหกรณสวนใหญเปนการฝากเงน 39% และสงทสด

เปนการกเงน 43% แตในเรองทเปนทหนกจรงของสหกรณการจดสนคาจ าหนาย ในเรองของ

การรวบรวมผลผลตไปขายมสวนรวมนอยมากแค 36%

ถาเราผลกดนสหกรณสรางการมสวนรวมในสมาชกได จะตอบโจทยในการ

แกไขปญหาของสมาชกโดยวธการสหกรณ แตสดทายเราละเลยเรองของการบรหารสหกรณ

บางสหกรณมงแสวงหาผลประโยชน ละเลยสมาชก ควรมงเนนใหสหกรณด าเนนตามหลก

สหกรณอยางแทจรงไมจ าเปนตองแสวงหาก าไร

5.การปฏรปทกภาคสวน จะตองท าใหสหกรณสามารถด าเนนการโดยปราศจาก

อปสรรคตางๆ ซง มงเนนใหสหกรณเปนศนยกลางโดยใหเจาหนาทสงเสรมของเราเขาไปคลก

คล รวมคด รวมท า รวมกนวางแผนตางๆแลวเอาขอ มลมาว างแผนรวมกน จากนนมา

เตรยมการกอนทจะเขาไปสงเสรม กรณส ารวจแนวทาง ระบบวธการ หาความรเตรยมความ

พรอมของเจาหนาทไมวาจะเปนความรทดานเราวเคราะหมา โดยใชหลกวธการรวมทงแนว

ทางการพฒนาตางๆ แลวมาวางแผนวาสปดาหนสหกรณแหงนมแนวทางการพฒนาอยางไร ม

การวางแผนเขาไปท างานกบสหกรณแตละชวงแตละสปดาห เมอวางแผนเสรจแลวกเขาไปใน

สหกรณโดนใชวธตางๆ โดยเขาไปสงสรมสหกรณแบบมสวนรวม กลบมาประเมนผลวามขอด

ขอเสยอยางไร ท าเปนวงจร

เพราะฉะนนจะท าใหไดรบการแกไขปญหาตรงจดกนสหกรณและถาระบบน

คาดวาเราด าเนนการอยางตอเนอง จะท าใหสหกรณมความเขมแขง

สวนสหกรณทมขอบกพรองม 10% คดจาก 8,000 สหกรณเปนขอบกพรองจา

การเงนการบญช 714 แหง เราจะตองเขาไปรวมกบสหกรณเหลานเพอทจะแกไขปญหาและ

พฒนาสหกรณใหมสมรรถนะทสงใหได

คณณาตยา แวววรคปต ไดสรปสนๆวา เรองของสหกรณสะทอนความเปน

ประชาธปไตยคนไทยอยางมาก สหกรณสามารถทจะมสวนรวมในสงคมของประชาธปไตยได

เปนเครองมอทจะพฒนาประชาธปไตยในระดบชมชน สงคม ยอยๆลงไป เพอทจะเปนพนทใน

การออกแบบ ชวตความเปนอย จนตนาการ ของผคนในสงคมนนและยงเปนผ ทสามารถพงพา

ตนเองได โดยไมตองรอคอยประเภทนยมใดๆ ทจะสามารถคาดหวงได

การเรยนรทมอยไปสการพฒนาปฏรปสหกรณทมสมรรถนะสงไดอยางไร คด

วาสมรรถนะสงทกระจายออกมาอยางกวางขวาง ครอบคลมไมใชเฉพาะ 7,000 สหกรณ โดย

จดทะเบยนแตหมายถงสหกรณทมอยรวมกบคนไทยดวย จะสามารถเปนสงทตอบโจทยในเวลา

ทเราออนแอในตอนนไดอยางไร

146

ประเดนการเสวนาภาคบาย เวทอภปราย“การเรยนรสการปฏรปการสหกรณ

ไทยทมสมรรถนะสง”

1.ปญหาและขอจ ากด ทเกยวของกบการเรยนรดานสหกรณมอะไรบาง ทตอง

เรงแกไข

2.ระบบการเรยนรการมโครงสรางและองคประกอบอยางไร จงจะสามารถ

เขาถงคนในสงคมในการสรางความรความเขาใจเรองคณคาและหลกสหกรณ เพอน าไปใชใน

การอยรวมกนอยางมความสขถวนหนา

3.ตวแบบ และแนวปฏบตทดของระบบการเรยนรทสามารถยกระดบสมรรถนะ

ของสหกรณ ไปสการเปนองคการพงพาตนเอง มความสามารถในการท าหนาทเปนกลไกการ

แกปญหาการประกอบอาชพและการยกระดบคณภาพชวตของสมาชกและชมชนและเปนผน า

ในแนวทางการพฒนาทยงยน

กระบวนการสหกรณประกอบดว ยตว สหกรณ ทกอ ยางในระบบของเรา

สหกรณทเขมแขงและเปนสหกรณทแทจรง ตองรวมทกกระบวนการในประเภทของสหกรณ

สหกรณมหลายรปแบบ สหกรณเครดตยเนยน ตองรกษาในรปแบบของเงน เชน สนเชอ การ

ออม ไมเหมาะทจะเปนธรก จการขาย เพราะธรกจการขาย จะอ ยใน รปแบบของสหกรณ

การเกษตร สหกรณการตลาด รวยรวมผลผลตแปรรปและจ าหนาย สหกรณการซอ เปนการ

จดหาวสด วตถดบปจจยการผลตตางๆ

สรางคนใหเขมแขงมากวา ยดการชวยเหลอแบงปนกน เรยนรรวมกน ยนยน

อดมการณ การบรหารจดการของสหกรณมาจากการมองเพอพฒนาคณภาพ ทตวของ

เกษตรกร

-ปญหาทเกดคอ คนสหกรณมองแตปญหาทเกด มองเหนแตปญหาไมไดมอง

ทตนเอง

-สหกรณตองท าใหได ตองรวมกน มประโยชนตอสงคมสวนรวมโดยรอบ

-นโยบายของรฐ ยงไมใชความส าคญเรองสหกรณ

-ควรแยกประโยชนสวนตวกบสวนรวม

-องคกรกลางของสหกรณไทยควรท าหนาทเปนกระทรวงพาณชย

กรมสงเสรมสหกรณ สหกรณเปนสวนหนงของชมชน ใหชมชนเหนความส าคญ

ผานกระบวนการเรยนร โดยท าควบคกน ผานกจกรรมในชมชนใหเกดการเรยนรอยางแทจรง

-การเรยนร มองคความร

-ปฏบต

-มระเบยบวนย ซอสตย

ตลาดในอนาคต

147

1. High quality

2. Standard

3. Beautiful packaging

4. High value

สนนบาตสหกรณ

1.งบไมเพยงพอและกระจายไปสวนภมภาคไมเพยงพอ

2.องคความรตองอาศยจากภายนอกจากภายนอกองคกรเองกยงไมม

3.ผทผานการฝกอบรมจากองคกร ไมไดรบการตดตามและไมชดเจนในเรอง

ของสมรรถนะ ในการจดการ ระบบคด

ขอจ ากดในการพฒนาสหกรณ

1.การกลนกรองคนสหกรณ

2.วชาการมมากเอามาปรบใชไมเหมาะ

3.ทรพยากร/เงนทน

จะพฒนาสมรรถนะได

1.ตองมองคความร

2.การจดการ การบรหารธรกจ

3.ตองพงพาตนเอง ชวยเหลอซงกนและกน

4.ท าสหกรณใหมก าไร แตไมใชการท าก าไรใหสงทสด

สหกรณควรจะใหความส าคญในเรองความรกบเงนเทากนเวลาไปสมมนา

นาจะสงสมาชกเขารวมควรใหความส าคญเรองของสหกรณ สหกรณจะเปนตวขบเคลอน

เศรษฐกจและสงคม

139

(นางสาวผกาวรรณ วนต) เจาหนาทปฏรปทดน ผจดบนทกการประชม

148

ภาคผนวกท 2 ภา ก กรรม

149

ภาพการสมมนาเชงวชาการ กรอบยทธศาสตรและพฒนา ลกสตร

การพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน วนพธท 2 เมษายน 2557

ณ อาคารวจยและพฒนา ชน 6 ม าวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพม านคร

150

ภา ประก การฝ ก รม ก รการ ฒนาผ น าการ ป ยน ป ง นการ ง รม กษ รกร การ ฒนาทย งย นคร งท 1

ระ ว างว นท 15 - 17 กรกฎาคม 2557 ช น 6 าคารว ย ะ ฒนา า นวชาการด าน กร

ม าวทยา ย กษ รศา ร าง น กรง ท ม านคร

151

ภา ประก การฝ ก รม ก รการ ฒนาผ น าการ ป ยน ป ง นการ ง รม กษ รกร การ ฒนาทย งย นคร งท 2

ระ ว างว นท 31 กรกฎาคม - 3 ง าคม 2557 รง รมม ด นนประด ท วง าม น น า ท กรง ท ม านคร

152

ภา ประก การฝ ก รม ก รการ ฒนาผ น าการ ป ยน ป ง นการ ง รม กษ รกร การ ฒนาทย งย นคร งท 3-4

ระ ว างว นท 13 – 17 ง าคม 2557 กระทง ค นทร ร ร ท า ภ าคชฌก ง ว ด นท ร ะ

รง รม าม ราน ร ว ร ซด า ภ าม ราน ง ว ดนครปฐม

153

ภา ประก วทน า น กร นวคด ะการ ฒนาระ น นน ะ ง รมการ รยนร ยกระด มรร นะ ง า น าท

นว น ท 17 ก นยายน 2557 งประชม รรม ารก าคาร ารน ทศ 50 ป ม าวทยา ย กษ รศา ร วทยา าง น กรง ท ม านคร

154

ภา ประก การฝ ก รม ก รการ ฒนาผ น าการ ป ยน ป ง นการ ง รม กษ รกร การ ฒนาทย งย นคร งท 6-7

ระ ว างว นท 22 – 27 ก นยายน 2557 า นวชาการด าน กร ม าวทยา ย กษ รศา ร าง น กรง ท ม านคร

ศนย การ รยนร าวค รรม ง ว ดย ร ะ รษ ท าก ด างซ รง ฟ ย ม ง า าศร ะ กษ า ภ ม ง ง ว ดศร ะ กษ

ภ

155

ภา ประก การฝ ก รม การน า น ครงการ Project-Based Learning ะการประชาว าร ก ร

156

157

ภาคผนวกท 3 น ครงการ Project-Based Learning

158

1. ช ครงการ โครงการสงเสรมการท าเกษตรอนทรย ต าบลเนนปอ และต าบลหนองโสน อ าเภอสามงาม จงหวดพจตร

2. น วยงานทร ผดช ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดพจตร

3. ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ กลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน

4. กการ ะ ผ

ตามทยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตร ความมนคงของอาหารและพลงงาน ในแผนพฒนาเศรษ ฐก จและส งคมแห งช าต ฉบบท 11 (พ .ศ.2555 – 2559) ซ งให ความส าคญก บการพฒน าทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตภาคเกษตรให เขมแขงและยง ยน มง รกษา ปองกน และคมครองพนททมศกยภาพทางการเกษตร สนบสนนใหเกษตรกรรายยอยมทดนเปนของตนเองหรอมสทธท ากนในทดน ใช มาตรการทางภาษเพอบงคบหรอจงใจใหบคคลผถอครองทดนท าประโยชนในพนทดงกลาวมากขน พฒนาทรพยากรธรรมชาตทเ ปนฐานการผลตภาคการเกษตรฟนฟและสงเสรมคาน ยม วฒนธรรมทด และวถชวตทางการเกษตรทใหความส าคญกบการพฒนาระบบเกษตรกรรมยงยน และการเพมประสทธภาพและศกยภาพการผลตภาคเกษตร ในการสนบสนนการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมนน ปจจบนในพนทเขตปฏรปทดน ต าบลเนนปอ และต าบลหนองโสน อ าเภอสามง าม จงหวดพจตร ซงอยในพนทความรบผดชอบของส านกงานการปฏรปทดนจงหวดพจตร (ส.ป.ก.พจตร) พบวา มการใช สารเคมในปรมาณมาก เพอใหไดผลผลตทางการเกษตรสง อกทง เปนการท าลายระบบนเวศและสงแวดลอมทงในและนอกแปลงเกษตร ซงในปจจบนเกษตรกรหนกลบมาตระหนกถงการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอมและใสใจตอสขภาพมากขน แตยงขาดองคคงวามรในการผลตผลผลตทางการเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม ดวยเหตน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดพจตร (ส.ป.ก.พจตร) จงจดท าโครงการสงเสรมการท าเกษตรอนทรย ต าบลเนนปอ และต าบลหนองโสน อ าเภอสามง าม จงหวดพจตรขน เพอสง เสรมและเพมองคความรในการท าเกษตรอนทรยใหแกเกษตรกรในพนท และเปนการฟนฟระบบนเวศทงในและนอกแปลงเกษตรใหแกเกษตรกร รวมทงเสรมสรางใหเกษตรกรสามารถพงพาตนเองไดและสามารถใชทรพยากรธรรมชาตทมอยไดอยางคมคาและยงยนตอไป

5. ว ประ งค 1. เพอใหเกษตรกรเขาใจในเรองของการท าเกษตรอนทรยและสามารถน าไปประยกตใชได 2. เพอใหเกษตรกรน าทรพยากรรอบแปลงเกษตรมาใช

6. ก ม ป า มาย

159

เกษตรกรในเขตปฏรปทดน ต าบลหนองโสน, ต าบลเนนปอ อ าเภอสามงาม จงหวดพจตร จ านวน 12 ราย

7. นทด า นน ครงการ ต าบลเนนปอ, ต าบลหนองโสน อ าเภอสามงาม จงหวดพจตร

8.ระยะ ว าด า นน ครงการ ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป เรมจาก 1 มกราคม 2558 ถง 31 ธนวาคม 2558

9. ว ด า นนงาน 1. ประสานงานในพนท คดเลอกกลมเกษตรกรทจะเขารวมโครงการ จดท าเวทชมชนเพอ

วเคราะหปญหา 2. ศกษาบรบทของพนท สภาพทวไปของพนท

3. จดฝกอบรม ตามหลกสตรดงตอไปน 3.1 หลกสตรการท านาอนทรย 3.2 หลกสตรการปลกผกอนทรย 3.3 หลกสตรการปรบปรงบ ารงดน 3.4 หลกสตรการสรางเตาอวาเตะ 3.5 ศกษาดงาน 2 ท

4. ตดตามและประเมนผลโครงการ 10. ผนการด า นนงาน

ก กรรม ศ 2558

ม ค ก ม ค ม ย ค ม ย ก ค ค ก ย ค ย ค

ประสานงานในพนทคดเลอกกลมเกษตรกรทจะเขารวมโครงการ จดท าเวทชมชนเพอวเคราะหปญหา

ศกษาบรบทของพนท สภาพทวไปของพนท

จดฝกอบรม ตามหลกสตรตอไปน - หลกสตร การท านาอนทรย - หลกสตร การปลกผกอนทรย - หลกสตร การปรบปรงบ ารงดน - หลกสตร การสรางเตาอวาเตะ

160

- ศกษาดงาน 2 ท ตดตามและประเมนผลโครงการ

11. วช ว ด

รอยละ 80 ของเกษตรกรทเขารวมโครงการสามารถน าวธการท าเกษตรอนทรยไปใช 12. ราย ะ ยดง ประมา ครงการ

ท รายละเอยดโครงการ จ านวน(คน)

ระยะเวลา

ราคาตอหนวย รวมเปนเงน

(บาท) (บาท)

1 คาใชจายกอนการฝกอบรม

1.1 คาตอบแทนเจาหนาท

- คาเบยเลยง 4 2 วน 150 1,200

- คาน ามนเชอเพลง 1,000 1,000

2 คาใชจายระหวางการฝกอบรม

2.1 คาตอบแทนวทยากร

- คาบรรยาย 4 6 ชม. 1,200 28,800

2.2 คาตอบแทนเจาหนาท

- คาเบยเลยง 4 4 วน 150 2,400

- คาน ามนเชอเพลง 2,000 2,000

2.3 คาใชจายส าหรบผเขาฝกอบรม

- คาเบยเลยง 12 4 วน 240 11,520

2.4 คาตอบแทนสถานทและโสตทศนปกรณ 12 4 วน 1,000 4,000

2.5 คาใชจายในการศกษาดงาน

- คาพาหนะ 12 2 วน 3,000 6,000

- คาเบยเลยง 12 2 วน 240 5,760

- คาวทยากร 2 12 ชม. 1,200 14,400

- คาเชาสถานท 12 2 วน 1,000 2,000

2.6 คาวสดฝกอบรม 3,000 3,000

2.7 คาจดท ารายงานสรป 2,000 2,000

3 คาใชจายตดตามประเมนผล

161

3.1 คาตอบแทนเจาหนาท

- คาเบยเลยง 4 8 วน 150 4,800

- คาน ามนเชอเพลง 3,000 3,000

รวมทงสน 91,880 13. ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. เกษตรกรมความรความเขาใจในการท าเกษตรอนทรย 2. เกษตรกรสามารถใชทรพยากรรอบแปลงเกษตรไดอยางคมคา 3. เกษตรกรสามารถพงพาตนเองได

**************************************************

162

1. ช ครงการ การคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนทในเขตปฏรปทดน ต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย ภายใตโครงการฝกอบรม หลกสตร การพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

2. น วยร ผดช 2.1 น วยงาน ก ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดสโขทย (ส.ป.ก.สโขทย) 2.2 น วยงาน น นน

2.2.1 ศนยเมลดพนธขาวสโขทย 2.2.2 สถานพฒนาทดนสโขทย 2.2.3 กลมเกษตรกรผปลกขาวในเขตปฏรปทดนต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย

3. ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ น.ส.วรญญ บญมาก ต าแหนง นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ และกลมพฒนายทธศาสตรและการปฏรปทดนจงหวดสโขทย

4. กการ ะ ผ

4.1) ทมา น าว เ ปนปจจยทมความส าคญอนดบแรกในการเพมประสทธภาพการผลตขาวโดยไมตองเพมตนทนการผลต ในอดตชาวนาจะคดเ ลอกพนธขาวปลกทเหมาะสมกบสภาพพนทปลกสบทอดผานวถชวตตามภมสงคม โดยชาวนาจะคดเลอกพนธขาวและเกบเมลดพนธไวใชเองคอ “ขาวสายพนธพนเมอง” ซงมความหลากหลายของสายพนธทแตกตางกนไปในแตละสภาพพนท การเลอกชนดพนธขาวปลกใหเหมาะสมกบสภาพพนทนบไดวาเปนภมปญญาของชาวนาซงเปนการรกษาความหลากหลายทางพนธกรรมขาวใหคงอยโดยชาวนาจะปลกขาวไรในพนทดอน พนทสงหรอพนทภเขา สวนพนทลมจะปลกขาวนาสวน และพนทนาทวมถงจะปลกขาวขนนา ภมปญญาดงกลาว นบตงแตป พ.ศ. 2478 สวนราชการไดมการพ ฒนาปรบปรงพนธขาวตามหลกวชาการและสงเสรมใหชาวนาปลกเรอยมาจนถงปจจบน สงผลใหรปแบบการท านาจงถกปรบเปลยนเปนการท านาเชงพาณชย ทเนนใหไดปรมาณผลผลตสง โดยพนธขาวทน ามาปลกมการปรบปรงพ นธเพอคดเลอกพนธขาวทมน าหนกสง ใหปรมาณมาก ปลกไดตลอดป ใชเวลาปลกหรออายขาวสนเพอใหไดผลผลตเรวตามตองการและมความตานทางโรคและแมลงตอสภาวะสงแวดลอมทเปลยนแปลง ดงนน การคดเลอกพนธขาวปลกใหเหมาะสมกบสภาพพนทในรปแบบเดมจงเรมลดนอยลง ไมไดมการคดพ นธขาวอยางเหมาะสมกบสภาพพนท ท าใหขาวทปลกมการปะปน เกดการกลายพน ธ จนกระทงตองเปลยนพนธขาวปลก หรอตองไปหาซอเมลดพนธจากภายนอกแทนการเกบเมลด

163

พนธไวใช เอง ซง เปนการเพมตนทน การผลตและท าใหเกษตรกรไมสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน

กระทรวงเกษตรและสหกรณไดก าหนดยทธศาสตรส าคญเพอการก าหนดการบรหารจดการเขตเกษตรเศรษฐกจรายสนคา (Zoning) เพอก าหนดเปาหมายในการพฒนาสงเสรมเกษตรกรใหปลกพชทเหมาะสมกบสภาพพนท และการใชแผนการตลาดน าการผลต (Supply Chain) จนถงการแปรรปผลตภณฑเกษตรเพอเพมมลคา (Value Added) จนสามารถพฒนาการผลตสนคาทมคณภาพดวยกระบวนการผลตทเ ปนมตรตอสงแวดลอมใหเกษตรกรมคณภาพชวตทด ทงน จงหวดสโขทยเ นองดวยสภาพภมประเทศสวนใหญเปนทราบลมซงมแมน ายมไหลผานซงเปนพนทเหมาะสมส าหรบปลกขาว มเน อท 1,342,299 ไร (รอยละ 37.62) (ส าน กงาน เกษตรและสหกรณจงหวด , 2556) สามารถจ าแนกความเหมาะสมส าหรบการปลกขาว ดง น เขตเหมาะสมมาก (S1) 216,090 ไร เขตเหมาะสมปานกลาง (S2) 889,733 ไร เขตเหมาะสมน อย (S3) 22,191 ไร เขตไมเหมาะสม (N) 214,285 ไร และขาวเปนสนคาเกษตรทท ารายไดสงสดของจงหวด คดเปนมลคาผลผลตของขาวนาป 5,676 ลานบาท และขาวนาปรง 5,969 ลานบาท (ส านกงานเกษตรจงหวด, 2556)

4.2) ภา ป า/ความ งการ พนทต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย ถอเปนพนทเขตเหมาะสมส าหรบการปลกขาว (S1) มลกษณะภมประเทศเปนทราบลมเหมาะแกการท านา มเนอท 36,693 ไร ประชากรรวมทงสน 5,062 ราย ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดสโขทยไดจดทดนใหเกษตรกรในเขตปฏรปทดนต าบล วงทองแดงเขาท าประโยชน จ านวน 1,046 ราย เ นอท 20,692 ไร โดยในปงบประมาณ พ.ศ. 2555 ไดด าเนนโครงจดตงนคมเศรษฐกจพอเพยงชมชน เพอการพฒนาองคความร พรอมทงจดตงศนยเรยนรในการถายทอดองคความรสช มชนในการพฒนาเกษตรกรและการพฒนาอาชพ อกทงไดพฒนาโครงสรางพนฐาน ไดแก การกอสรางทางคมนาคม พ ฒนาแหลงน าโดยการสรางอางเกบน าเพอการเกษตรขนาด 200 ไร เพอกกเกบน าและระบายน าลงสคลองธรรมชาตดวย แตผลการด าเนนงานจนถงปจจบนพบวา เกษตรกรยงขาดการบรณาการองคความรในการประกอบอาชพ ขาดการเกบเมลดขาวพ นธด ตองซอจากภายนอกชมชน ปญหาการใชสารเคมเพอตองการเพมผลผลตเพอตอบสนองตอโครงการรบจ าน าขาว แตปรมาณผลผลตทไดมปรมาณต า (50-70 ถง/ไร) ขาวไมมคณภาพ จงสงผลตอราคาผลผลตต าไปดวย อกทงปจจยสนบสนนการผลตดานปรมาณน ากมไม เพยงพอในฤดแลง เนองจากสภาพคลองตนเขน เหตดงกลาวขางตนจงสงผลใหเกษตรกรมตนทนการผลตสง ผลผลตต า และน าไปสการขาดความมนคงในอาชพ

4.3) ความ ร งด วน เพอใหเกดการพฒนาเกษตรกรใหเหมาะสมตามภมสงคม โครงการคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนทในเขตปฏรปทดน ต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย เพอให

164

สอดคลองกบการขบเคลอน ยทธศาสตรสการปฏบตในระดบทองถน อยางมประสทธภ าพ ใหเกษตรกรมชดองคความรในการประกอบอาชพ มการประเมนเพอคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท เพอพฒนาศกยภาพการผลตโดยไมตองเพมตนทนการผลต ถามการคดเลอกพนธขาวทใหผลผลตสงและมคณภาพ มความตานทานตอโรคและแมลง มความเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในทองถน จนถงสามารถเชอมโยงกบความตองการของตลาดสามารถตดสนใจในวางแผนการผลตในแตละฤดกาล กจะสามารถยกระดบรายไดเกษตรกรและสงเสรมใหเกษตรกรสามารถพ งพ าตนเองไดและประกอบอาชพเกษตรกรรมไดอยางยงยนตอไป

5. ว ประ งค ง ครงการ 5.1 เพอเกษตรกรมองคความรดานการคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท

5.2 เพอเกษตรกรสามารถคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท 5.3 เพอเกษตรกรสามารถวางแผนการผลตใหสอดคลองตามลกษณะประจ าพนธขาวในแต ละฤดกาลผลตได

6. านทด า นนการ แปลงตนแบบศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการใชทดน หมท 1 ต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย

7. ป า มาย เกษตรกร จ านวน 10 ราย โดยคดเลอกเกษตรกรผผานการเขารวมในโครงการนคมเศรษฐกจพอเพยง ต าบลวงทองแดง อ าเภอเมอง จงหวดสโขทย เมอป พ.ศ. 2555 ซงเปนกลมเกษตรกรทผานการอบรมหลกสตรการลดตนทนการผลต และหลกสตรโรงเรยนชาวนา

8. ว การด า นนงาน 8.1 การรวบรวมขอมลทตยภมและสงเคราะหขอมลพนฐานของพนทศกษา ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม และการรวบรวมขอมลปฐมภมดวยกระบวนการมสวนรวมจากกลมเกษตรเปาหมาย เพอน ามาวเคราะหสภาพปญหา 8.2 ประชาสมพนธและชแจงแนวทางการด าเนนงานโครงการใหกลมเปาหมายเขาใจรวมกน 8.3 การอบรมใหความรแกเกษตรกรโดยการบรรยาย สาธต ฝกปฏบต ดงน 8.3.1 หลกสตร การปรบปรงพนธขาว 8.3.2 หลกสตร เทคนคการคดเลอกพนธขาว

165

8.3.3 หลกสตร การผลตเมลดพนธขาวและการเกบเมลดพนธขาวไวใชขยายพนธในฤดตอไป 8.3.4 การจดเตรยมแปลงตนแบบ เนอทประมาณ 2 งาน 8.3.5 การตดตามและประเมนผลโครงการ

9. ระยะ ว าด า นนการ เรมเดอนมนาคม – เดอนธนวาคม 2558

10. ผนการด า นนงาน

ก กรรม

ระยะ ว าด า นนการ ด น)

ม ค 58

ม ย 58

ค 58

ม ย 58

ก ค 58

ค 58

ก ย 58

ค 58

ย 58

ค 58

1. การรวบรวมขอมลทตยภมและ สงเคราะหขอมลพนฐานของ พนทศกษา

2. ประชาสมพนธและชแจงแนวทาง การด าเนนงานโครงการ

3. การอบรมใหความรแกเกษตรกร 3.1 หลกสตรการปรบปรงพนธขาว 3.2 หลกสตรเทคนคการคดเลอก พนธขาว

3.3 หลกสตร การผลตเมลดพนธ ขาวและการเกบเมลดพนธขาว

3.4 การเตรยมแปลงตนแบบ 3.5 การตดตามและประเมนผล โครงการ

11. วช ว ด 1. เกษตรกรรอยละ 70 สามารถคดเมลดพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนทของตนเองได 2. เกษตรกรรอยละ 70 สามารถเลอกพนธขาวทจะปลกในฤดกาลการผลตของตนเองได

166

12. ผ ทคาดว า ะ ด ร 5.1 เกษตรกรมองคความรดานการคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท 5.2 เกษตรกรสามารถคดเลอกพนธขาวทเหมาะสมกบสภาพพนท 5.3 เกษตรกรสามารถวางแผนการผลตใหสอดคลองตามลกษณะประจ าพ นธขาวในแตละฤดกาลผลตได

13. ง ประมา

ท ราย ะ ยด านวน คน)

านวน

ราคา น วย ( าท)

รวม ปน งน ( าท)

1 ค า ช ายก นการฝ ก รม 1,900

- คาเบยเลยงเจาหนาท 3 2 วน 150 900 - คาน ามนเชอเพลง - 2 วน 500 1,000

2 ค า ช ายระ ว างการฝ ก รม 25,800 - คาตอบแทนวทยากร 3 12

ช วโมง 1,200 14,400

- คาเบยเลยงเจาหนาท 3 2 วน 150 900 - คาอาหารกลางวนเกษตรกร 10 2 วน 100 2,000 - ค าอ าห ารวา ง แ ละ เค รอง ด ม

เกษตรกร 10 2 วน 50 1,000

- คาน ามนเชอเพลง - 3 วน 500 1,500 - คาสถานทและโสตทศนปกรณ - 2 วน 500 1,000 - คาวสดเตรยมแปลงทดลอง - - - 5,000

3 ค า ช าย งการฝ ก รม 5,750 - คาเบยเลยงเจาหนาท 3 5 วน 150 2,250 - คาน ามนเชอเพลง - 5 วน 500 2,500 - คาจดท ารายงานสรปผลโครงการ - 2 เลม 500 1,000

ง ประมา รวมท ง น 33,450

มาย : ค า ช าย นการฝ ก รม ามาร ว าย ด ามระ ย กระทรวงการค ง

**************************************************

167

1. ช ครงการ ปรบเปลยนวธการปลกมนส าปะหลงเพอเพมผลผลต ภายใตโครงการฝกอบรม หลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน 2 น วยงานทร ผดช

1. ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอทยธาน 2. วทยาลยชมชนอทยธาน 3. กลมเกษตรกรผปลกมนส าปะหลงต าบลปาออ อ าเภอลานสก จงหวดอทยธาน 4. สถานพฒนาทดนจงหวดอทยธาน 3 ผ ด า นนการ

นางศรพร อภเดช นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอทยธาน (ส.ป.ก.อทยธาน)

4 กการ ะ ผ

ภายใตพระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม พ.ศ.๒๕๑๘ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ .๒๕๑๙ และ(ฉบบท ๓) ๒๕๓๒ ส าน กงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) มภารกจการด าเนนงานปฏรปทดน ซงเปนการชวยเหลอใหเกษตรกรผไมมทดนท ากนเปนของตนเอง หรอเกษตรกรมทดนเลกนอยไมเพยงพอแกการครองชพ ไดมทดนท ากนเปนของตนเองและใชทดนใหเกดประโยชน มากทสด พรอมทงให ความชวยเหลอในการพฒนาดานการเกษตร และนอกการเกษตร ตามสภาพทองถนนนๆ และสอดคลองกบวถชวตและความตองการของเกษตรกร กลมองคกร สหกรณในเขตปฏรปทดน เพอพ ฒนาศกยภาพดานการบรหารจดการ โดยมเ ปาหมายสนบสนนใหเกษตรกรมรายไดเพมขนและมความยง ยนในการด าเนนชวต ภายใตภารกจงานพฒนาอาชพและพฒนารายได

ในปงบประมาณ ๒๕๕8 ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอทยธาน (ส.ป.ก.อทยธาน) ไดบรณาการแผนงานกบองคการบรหารสวนต าบลปาออ (อบต.ปาออ) ต าบลปาออ อ าเภอลานสก จงหวดอทยธาน เปนพนทเปาหมายหลกในการขบเคลอนระบบเกษตรกรรมยง ยน เพอสรางความเขมแขงของอาชพภาคเกษตร ชมชนและสงคม ผานกลไกศนยเรยนรการเพมประสทธภาพการใชประโยชนทดน ศนยเรยนรตนแบบปรชญาเศรษฐกจพอเพยงและปราชญเกษตร โดยสรางกระบวนการเ รยนร รวมทงถายทอดองคความรและประสบการณ เพอสรางและพฒนาเกษตรกรในเขตปฏรปทดนใหเปน Smart Farmer ตอไป ซงมงเนนการปรบปรงและพฒนาการใชทดนอยางมประสทธภาพ สรางโอกาสให

168

เกษตรกรไดเกดการเรยนร สรางความเขมแขงในการพฒนาและทกษะในการผลต เพอสรางรายไดแก เกษตรกร อนจะน าไปสความมนคงในการถอครองทดน และมความยงยนในการด าเนนชวต

เกษตรกรเขตปฏรปทดนต าบลปาออ อ าเภอลานสก จงหวดอทยธาน ประกอบอาชพท าไรเปนสวนใหญ ไดแก มนส าปะหลง รอยละ ๖๒.๑๕ ขาวโพดเลยงสตว รอยละ ๒๗.๕0และออยโรงงาน รอยละ ๙.๓๕ ของพนทท าการเกษตรทงหมด สวนอาชพอน ไดแก การท านาและท าสวนไมผลบางเพยงเ ลกนอย (แผนแมบทการพฒนาในเขตปฏรปทดนต าบลปาออฯ ๒๕๕0) ส าหรบเกษตรกรทปลกมนส าปะหลง จะใช วธการปลกแบบดงเ ดมๆ ไมมการปรบปรงวธการปลกใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอมในปจจบน ท าใหไดผลผลตตอไรนอย และไมมการตรวจสอบคณภาพดนกอนการใสปยบ ารงดน จงท าใหเกดตนทนการผลตทสงเกนจรง ซงหากด าเนนการปรบเปลยนวธการปลกมนส าปะหลง โดยวธการปลกมนส าปะหลงแบบระบบน าหยด มการจดการดนกอนใสปย ผลตสารไล แมลงและบ ารงมนส าปะหลงใช เอง จะท าใหเกดกระบวนการผลตมนส าปะหลงทใหผลผลตตอไรสงขนและมตนทนการผลตทต าลง

ดงน น เพอเปนการแกไขปญหาดงกลาวขางตน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอทยธาน (ส.ป.ก.อทยธาน) จงไดจดท าโครงการปรบเปลยนวธการปลกมนส าปะหลงเพอเพมผลผลต ภายใตโครงการฝกอบรมหลกสตรการพฒนาผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยนขน

5 ว ประ งค ง ครงการ

1. เพอใหเกษตรกรมความรในการใชระบบน าหยดในแปลงมนส าปะหลง 2. เพอใหเกษตรกรไดเรยนรเทคนคและวธการปลกมนส าปะหลงใหมผลผลตเพมขน 3. เพอใหเกษตรกรลดตนทนการผลตใหต าลง

6 านทด า นนการ

ทท าการกลมผปลกมนส าปะหลง หมท 8 ต าบลปาออ อ าเภอลานสก จงหวดอทยธาน

7 ป า มาย เกษตรกรผปลกมนส าปะหลงต าบลปาออ อ าเภอลานสก จงหวดอทยธาน จ านวน 12 ราย ซงผานการฝกอบรมโครงการพฒนาการปลกมนส าปะหลงในเขตปฏรปทดนจงหว ดอทยธาน ภายใตโครงการสรางและพฒน าเกษตรกรรนใหม หลกสตรการพฒนาเกษตรกรอยางยง ยน ปงบประมาณ 2558

8 ว ด า นนการ 8.1 จดฝกอบรมใหความรเกยวกบ

169

- การวางระบบน าหยด - การปลกมนส าปะหลงแบบประณต - การตรวจสอบคา NPK ในดน

- การจดท าบญชฟารมและบญชครวเรอน 8.2 จดท าแปลงทดลอง ขนาด 1 ไร จ านวน 12 แปลง

9 ระยะ ว าด า นนการ

ระยะเวลาในการด าเนนการ 2 ป เรมจาก 1 ตลาคม 2557 - 31 ธนวาคม 2558

10 ผนการด า นนการ

ผนการ ะก กรรมด า นนการ ปง ประมา ศ 2557 - ๒๕๕8

ก กรรม ป 2557 ป 2558 มาย

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

1.เกบขอมลและสงเคราะหขอมลสภาพทวไป สภาพเศรษฐกจ สภาพสงคมและขอมลทรพยากรชมชน

2.วเคราะหสภาพ แวดลอมของกลมมนส าปะหลงดวยเครองมอ SWOT

170

ก กรรม ป 2557 ป 2558 มาย

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

3.ศกษาดงานการวางระบบน าในแปลงมนส าปะหลง

4.จดฝกอบรมใหความรเกยวกบ - การวางระบบน าหยด ในแปลงทดลอง ขนาด 1 ไร - การปลกมนส าปะหลงแบบประณต - การตรวจสอบคา NPK ในดน - การจดท าบญชฟารมและบญชครวเรอน - กระบวนการออกแบบบนทกขอมล วธการเกบขอมล - การสรปขอมลแบบมสวนรวม

5.การทดลองปฏบตและการเกบขอมล

171

11 ราย ะ ยดง ประมา ง ครงการ

งบประมาณด าเนนโครงการพฒนาการปลกมนส าปะหลงในเขตปฏรปทดนจงหวดอทยธาน ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2558 จ านวน 168,250.- บาท (หนงแสนหกหมนแปดพนสองรอยหาสบบาทถวน) โดยคาใชจายทกรายการถวจายตามความเปนจรงและภายในวงเงนทไดรบอนมต

6.การสรปผลและตดตามผลการด าเนนงาน

รายการ านวน น วย านวน ราคา น วย รวม ปน งน

คน) าท) าท)

1 ค า ช ายก นการฝ ก รม คาตอบแทนเจาหนาท - คาเบยเลยงเดนทาง - คาน ามนเชอเพลง 2 ค า ช ายระ ว างการฝ ก รม 2.1 คาตอบแทนวทยากร - คาบรรยาย 4 คน 12 ชม. 600.- 7,200.- - คายานพาหนะ หรอน ามนเชอเพลง

2.2 คาตอบแทนเจาหนาท ผจดฝกอบรม - คาเบยเลยงเจาหนาท 3 คน 3 วน 150.- 1,350.- - คาน ามนเชอเพลง 1 คน 3 วน 800.- 2,400.- 2.3 คาใชจายผเขารบการฝกอบรม

- คาอาหารกลางวน 12 คน 2 วน 100.- 2,400.- - คาอาหารวาง เครองดม 12 คน 4 มอ 25.- 1,200.- 2.4 คาตอบแทนสถานทและ

172

12 ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. เกษตรกรไดรบความรในการใชระบบน าหยดในแปลงมนส าปะหลง 2. เกษตรกรไดเรยนรเทคนคและวธการปลกมนส าปะหลงแบบประณต 3. เกษตรกรสามารถลดตนทนการผลตใหต าลงได 13 วช ว ด

โสตทศนปกรณ 2.5 คาใชจายการศกษาดงาน - คาเชาเหมาพาหนะเดนทาง - คาอาหารกลางวน 12 คน 1 วน 100.- 1,200.- - คาอาหารวาง เครองดม 12 คน 2 มอ 25.- 600.- - คาน ามนเชอเพลง 1 คน 1 วน 1,000.- 1,000.- - คาสถานทและวทยากร 1 คน 6 ชม. 600.- 3,600.- 2.6 คาวสดฝกอบรม - คาวสดวางระบบน าแปลงทดลอง

12 คน 11,600.- 139,200.-

2.7 คาจดท าสรปรายงาน ผลการฝกอบรม 2.8 คาจดท าคมอบนทกผลการ 12 คน 1 100 1,200.- ท ากจกรรมของเกษตรกร 3 ค า ช าย ด ามผ ด า นน

ก กรรม งการฝ ก รม

3.1 คาตอบแทน - คาเบยเลยงเดนทาง 3 คน 10 วน 150.- 4,500.- - คาน ามนเชอเพลง 1 คน 10 วน 500.- 5,000.- 3.2 คาจดท ารายงานผลการ 1,000.- ด าเนนงานโครงการฯ

รวมท ง น

168,250 -

173

1. เชงปรมาณ เกษตรกรทเขารวมโครงการฯ สามารถน าความรทไดรบปรบใชกบตนเองได รอยละ 80 2. เชงคณภาพ รอยละ 80 ของเกษตรกรทผานการอบรม มผลผลตมนส าปะหลงเพมขน

1 ช ครงการ โครงการผลตขาวอนทรย

2 น วยงานทร ผดช ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดฉะเชงเทรา

3 ผ ด า นนการ นางสาวจฑาทพย เสนวงศ ณ อยธยา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

4 กการ ะ ผ ในปจจบนผบรโภคสวนใหญห วงใยตอสขภาพและปญหาสงแวดลอม รวมถงค านงถงความปลอดภยของผลผลตทางการเกษตร ผลผลตทางการเกษตรทใช สารเคมเรมถกปฏเสธและกดกน ท าใหผลผลตทางการเกษตรทเขาสระบบการผลตแบบอนทรยไดรบความสนใจมากขน ขาว ถอเปนพชอกชนดหนงไดรบความนยม มเกษตรกรหลายรายปรบเปลยนการผลตเพอเขาส ระบบการผลตขาวอนทรย การผลตขาวอนทรยนนเ ปนการผลตขาวทไมใช สารเคมทกชนด เปนตนวา ปยเคม สารเรงการเจรญเตบโต สารก าจดวชพช ยาก าจดศตรพชและแมลง เปนตน การผลตขาวอนทรยนอกจากจะท าใหไดผลผลตขาวทปลอดภยจากสารพษแลว ยงเ ปนการลดตนทนการผลตอกดวย เพราะเมอมการปรบเปลยนเขาสระบบการผลตขาวอนทรยแลว จงไมมตนทนทเกดจากสารเคมเกดขนอก และนอกจากนนเกษตรกรผผลตกจะม สขภาพด แขงแรง ถอเ ปนการพฒนาเกษตรกรแบบยงยนอกดวย จากทกลาวมาขางตน ส.ป.ก. ฉะเชงเทรา จงไดคดเ ลอกกลมเกษตรกร จาก หม 7 ต าบลทากระดาน อ าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา จ านวน 10 ราย ซงมความตองการเตรยมความพรอมและปรบเปลยนการผลตขาวจากเดมเขาสการผลตขาวในระบบอนทรย เพอเขารวม “ ครงการผ าว นทรย ”ปจจบนเกษตรกรกลมน ปลกขาวขาวนาป พ นธหอมมะล 105 ขาวเหนยว กข 6 โดยในโครงการนจะมการฝกอบรม ฝกปฏบต เพอใหเกดความร ทกษะในการผลตขาวอนทรยพรอมทจะปรบเปลยนเขาสระบบการผลตขาวอนทรยไดตอไป

5.ว ประ งค ครงการ 5.1 เพอใหความร ทกษะแกเกษตรกรในการผลตขาวอนทรย 5.2 เพอเตรยมความพรอมใหแกเกษตรกรในการปรบเปลยนเพอผลตขาวอนทรย 5.3 เพอใหเกษตรผลตขาวอนทรย

6. านทด า นนการ อบรม ณ ทท าการกลมแมบานเกษตรนายาวสามคค หมท 19 ต าบลทากระดาน

174

อ าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา

7. ป า มาย เกษตรกรในเขตปฏรปทดน หม 19 ต าบลทากระดาน อ าเภอสนามชยเขต จงหวดฉะเชงเทรา จ านวน 10 ราย

8. ว ด า นนการ 8.1 ส ารวจความตองการของเกษตรกร 8.2 เปดเวทประชาคม ชแจง 8.3 รบสมครเกษตรกรทสนใจเขารวมโครงการ 8.4 จดท าหลกสตร เขยนโครงการ 8.5 ประสานงานเกษตรกบเกษตรกร จดเตรยมสถานท วทยากร และผทเกยวของในการฝกอบรม 8.6 ด าเนนการฝกอบรมตามก าหนดการ 8.7 ตดตามประเมนผล 8.8 รายงานผลการด าเนนงานโครงการ

9. ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาด าเนนงานโครงการ 3 ชวง ชวงท 1 อบรม ชวงท 2 ปลกขาว ชวงท 3 เกบเกยว และสรปผล

10. ผนการด า นนการ

กจกรรม

แผนการด าเนนงาน

หมายเหต ไตรมาสท 1 (ป 57) ไตรมาสท 2 (ป 58) ไตรมาสท 3 (ป 58) ไตรมาสท 4 (ป 58)

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค เม.ย พ.ค ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

ชวงท 1 ชวงท 2 ชวงท 3

11 ผ ทคาดว า ะ ด ร

12.1 เกษตรกรมความร ทกษะในการผลตขาวอนทรย 12.2 เกษตรกรมความพรอม และสามารถปรบเปลยนการผลตเขาสการผลตขาวอนทรย

175

12.3 เกษตรกรไดผลผลตขาวทเปนอนทรย

13. วช ว ดด า นนงาน ครงการ จ านวนเกษตรกรทผานการฝกอบรมมการปรบเปลยนการผลตเพอเขาส กระบวนการผลตขาวอนทรยไมนอยกวารอยละ 70

1. ช ครงการ สงเสรมการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพและเขาส มาตรฐาน GAP

2. น วยงานร ผดช 2.1 หนวยงานรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) 2.2 หนวยงานสนบสนน 1. สถานพฒนาทดนลพบร 2. ส านกงานเกษตรจงหวดลพบร 3. กลมเกษตรกรผผลตหนอไมฝรงทใหคณภาพและเขาส มาตรฐาน GAP

3. ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ นางสาวนรชร พรดภ เจาหนาทปฏรปทดน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดลพบร

4. กการ ะ ผ การคดเลอกพนทด า เนนโครงการสง เสรมการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพและเขาส มาตรฐาน GAP เนองจากเกษตรกรในพนทต าบลเกาะรง อ าเภอชยบาดาล จงหวดลพบร มการปลกหนอไมฝรงแตเกษตรกรยงขาดความรในการผลตหนอไมฝรงอยางถกวธตงแตการคดเลอกพนธทเหมาะสม การเตรยมแปลง การดแลรกษา การเกบเกยวผลผลต และดานการตลาด สงผลใหเกษตรกรมตนทนในการผลตสง สนคาไมไดมาตรฐานตามทตลาดตองการท าใหขายไดราคาถก ท าใหเกษตรกรเปนหนสน มการอพยพยายถนเขาสชมชนเมอง จากปญหาดงกลาวขางตน ส.ป.ก.ลพบร จงไดจดท าโครงการสงเสรมการผลตหนอไมฝรงให มคณภาพและเขาสมาตรฐาน GAP เพอรวมกนพ ฒนาเกษตรกรในการผลตหนอไมฝรงอยางถกวธ ดานการฝกอบรมและการศกษาดงานเพ อใหเกษตรกรมความร มขอมลในดานตางๆ ในการปลกหนอไมฝรงอยางถกวธ ท าใหเกษตรกรผลตสนคาไดมาตรฐาน มคณภาพ สงผลใหมรายไดเพมขนเกดการรวมกลมของเกษตรกรพงพาอาศยกนในชมชนตอไป

5 ว ประ งค ง ครงการ

176

1. เพอใหความร ความเขาใจ แกเกษตรกรในการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพและไดมาตรฐาน GAP

2. เพอสงเสรม สนบสนนใหเกษตรกรผลตหนอไมฝรงคณภาพสง 3. เพอยกระดบการผลตหนอไมฝรงใหเขาสระบบการตรวจรบรองมาตรฐาน GAP

6. านทด า นนการ กลมวสาหกจช มชน 9 เกษตรธรรมชาตทานตะวนทอง เลขท 132 หมท 4 ต าบลเกาะรง

อ าเภอชยบาดาล จงหวดลพบร

7 ป า มาย เกษตรกรกลมวสาหกจช มชน 9 เกษตรธรรมชาตทานตะวนทองในเขตปฏรปทดน หมท 4 ต าบลเกาะรง อ าเภอช ยบาดาล จงหวดลพบร รวม 10 ราย ในพนทด าเนนการแปลงสาธตจ านวน 1 ไร 8. ว ด า นนการ

ใหความรในการผลตหนอไมฝรงให มคณภาพให เขาส มาตรฐาน GAP และสงเสรม สนบสนนใหเกษตรกรผลตหนอไมฝรงคณภาพสง เพอยกระดบการผลตหนอไมฝรงใหเขาส ระบบการตรวจรบรองมาตรฐาน GAP ใช การบรรยาย สาธต ปฏบต และศกษาดงานกลมเกษตรกรทประสบความส าเรจ ดงน

1. คดเ ลอกกลมเกษตรกรเปาหมาย พนท เพอจดตงกลม และอบรมถายทอดองคความรการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพ

2. ประสานงานเกษตรกรกลมเปาหมาย สถานท วทยากร และผเกยวของในการฝกอบรม 3. เตรยมวสดอปกรณตางๆ ทเกยวของในการฝกอบรมและจดท าแปลงสาธตการผลต

หนอไมฝรงใหมคณภาพ 4. ด าเนนการฝกอบรมใหความร 5. ศกษาดงานกลมเกษตรกรผลตหนอไมฝรงทประสบความส าเรจ 6. มการจดบนทกขอมลและการสรปขอมล 7. ตดตามความกาวหนาของโครงการทก ๓ เดอน 8. การสรปผลการด าเนนโครงการฯ

9 ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ 1 ป เรมจาก 1 เดอนตลาคม 2557 ถง 30 เดอนกนยายน 2558

10 ผนการด า นนงาน ผนการ ะก กรรมด า นนการ ปง ประมา .ศ. 2558

177

ก กรรม ปง ประมา 2558 มาย

ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1. คดเลอกกลมเกษตรกรเปาหมาย พนท เพอจดตงกลม และอบรมถายทอดองคความรการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพฯ

2. ประสานงานเกษตรกรกลมเปาหมาย สถานท วทยากร และผเกยวของในการฝกอบรม

3. เตรยมวสดอปกรณตางๆ ทเกยวของในการฝกอบรมและจดท าแปลงสาธตการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพ

178

4. ด าเนนการฝกอบรมใหความรเกยวกบ - การผลตหนอไมฝรงตามมาตรฐาน GAP - การคดเลอกพนธทเหมาะสม การเตรยมแปลง การดแลรกษาเกยวกบแมลง การใสปย การก าจดวชพช การเกบเกยวผลผลต และดานการตลาด

5. ศกษาดงานกลมเกษตรกรผลตหนอไมฝรงทประสบความส าเรจ

๖. มการจดบนทกขอมลและการสรปขอมล

๗. ตดตามความกาวหนาของโครงการ

๘. การสรปผลการด าเนนโครงการฯ

179

11. ราย ะ ยดง ประมา ง ครงการ งบประมาณทงสน บาท ( ) ดงน

ท ราย ะ ยดค า ช าย านวน คน)

านวน ราคา น วย

รวม ปน งน

1 คาใชจายกอนการฝกอบรม คาตอบแทนเจาหนาท 2 คน ครง/

หลกสตร - คาเบยเลยง 2 คน ครง - คาน ามนเชอเพลง 1 คน ครง 2 คาใชจายระหวางการฝกอบรม 2.1 คาตอบแทนวทยากร คน ครง - คาบรรยาย คน ครง - คาพาหนะหรอคาน ามนเชอเพลง คน ครง 2.2 คาตอบแทนเจาหนาทผจดฝกอบรม 3 คน ครง - คาเบยเลยง 3 คน ครง - คาน ามนเชอเพลง 1 คน ครง 2.3 คาใชจายผเขารบการฝกอบรม - คาอาหารกลางวน 1 มอ/วน - คาอาหารวางและเครองดม 2 มอ/วน 25 บาท/มอ 2.4 คาสถานทและโสตทศนปกรณ 500 บาท 2.5 คาใชจายในการศกษาดงาน - คาเชาเหมาพาหนะในการเดนทาง - คาอาหารกลางวน - คาคาอาหารวางและเครองดม 25 บาท - คาน ามนเชอเพลง 1 คน ครง - คาสถานทและวทยากร 500 บาท 2.6 คาวสดฝกอบรม - ปายประชาสมพนธ

2.7 คาจดท ารายงานสรป 2.8 คาจดท ารายงานคมอบนทกกจกรรมเกษตรกร

3 คาใชจายตดตามผลการด าเนนงานหลงการ

180

ฝกอบรม 3.1 คาตอบแทนเจาหนาท - คาเบยเลยง - คาน ามนเชอเพลง

หมายเหต คาใชจายในการฝกอบรม สามารถถวจายตามระเบยบกระทรวงการคลงได

12 ผ ทคาดว า ะ ด ร 1. เกษตรกรมความร ความเขาใจ เกยวกบการผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพและไดมาตรฐาน GAP 2. เกษตรกรสามารถผลตหนอไมฝรงคณภาพสง 3. เกษตรกรสามารถผลตหนอไมฝรงใหเขาสระบบการตรวจรบรองมาตรฐาน 4. ส.ป.ก.ลพบ ร จะไดมเกษตรกรกลมเปาหมายผลตหนอไมฝรงใหมคณภาพและไดมาตรฐาน GAP

**************************************************

181

1 ช ครงการ เตรยมความพรอมเกษตรกรผปลกมะมวงเขาสกระบวนการระบบอนทรย

2. น วยงานร ผดช 2.1 หนวยงานรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดราชบร (ส.ป.ก.ราชบร) 2.2 หนวยงานสนบสนน 1. สถานพฒนาทดนจงหวดราชบร 2. ส านกงานเกษตรจงหวดราชบร

3. ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ นายปรเดช พธจนทร นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดราชบร

4 กการ ะ ผ มะมวงเปนหนงในพชเศรษฐกจทส าคญของประเทศไทย ซงในป 2555 ประเทศไทยมการสงออกมะมวงถง 74 ,0619 ตน มลคาการสงออกรวม 2 ,406 ลานบาท ทงนพนทในเขต ต าบลแกมอน อ าเภอจอมบง จงหวดราชบร มเกษตรกรผปลกมะมวงเปนพชหลก จ านวนถง 4,689 ไร ผลผลต 9,465 ตน มลคากวา 236 ลานบาท ซงพบวาเปนกลมผปลกมะมวงเดมทปลกกนมากวา 15 -20 ป และพบแนวโนมวาในอนาคตพนทการปลกมะมวงอาจเทาเ ดมหรอลดลงนอยลง เพราะภาคเกษตรกรของประเทศไทยมอายทมากขน แตความตองการของตลาดจะเพมขน เพราะมการเปด AEC ในป 2558 โดยทจะมการยกระดบมาตรฐานสนคาทสง ขน ผ บรโภคจะหนมาใสใจการบรโภคมากขน ท าใหภาคเกษตรเองกตองพ ฒนาผลผลตใหไดมาตรฐานและปลอดภยตอผ บรโภค แตในทางกลบกนเกษตรกรยงคงปลกมะมวงดวยวธเ ดม ๆ ทอาศยสารเคมเ ปนตวหลกในการเพาะปลก จงท าใหมผลกระทบระยะยาวตอทง ผบรโภคและตอตวเกษตรกรเอง และยงมผลกระทบตอธรรมชาตเ ปนอยางมาก

จากผลกระทบทเกดขนท าใหเกษตรกรมความคดทจะปรบเปลยนกระบวนการผลตทปลอดภยตอผ บรโภคซงไมสงผลกระทบตอเกษตรกรและธรรมชาต ดวยการผลตมะมวงระบบอนทรย ทงน เพอเ ปนแปลงตวอยางในการเรยนรและทดลองเปรยบเทยบ ถงผลผลตทได คณภาพ และการลดคาใช จายในการซอสารเคม ซ ง เ ปนปจจยหลกของตนทน ทสง ขนอยางตอเ นอง ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดราชบร จงไดจดท าโครงการเตรยมความพรอมเกษตรกรผปลกมะมวงเขาส กระบวนการระบบอนทรย ควบคกบการศกษา ทดลอง ในแปลงตวอยาง เพอทจะพฒนาการปลกมะมวงระบบอนทรยทมคณภาพ สความตองการของตลาดได

5 ว ประ งค 5.1เพอพฒนาความรความเขาใจเกยวกบระบบอนทรยใหกบเกษตรกร 5.2เพอสรางกระบวนการเรยนรการท างานเปนทม และการฝกปฏบตจรงในแปลงเรยนร

182

5.3เพอปรบเปลยนทศนคตของเกษตรกรในการท าเกษตรระบบอนทรย

6 ว ด า นนการ 6.1 ส ารวจความตองการและการพฒนาอาชพดานการปลกมะมวงดวยระบบอนทรย 6.2 เกบรวบรวมขอมล วเคราะห ถงความเปนไปไดในการพฒนาสระบบอนทรย 6.3 จดท าหลกสตรการฝกอบรมเกษตรกร พรอมเขยนโครงการ ฯ 6.4 ประสานงานเกษตรกร สถานท วทยากร และผเกยวของในการฝกอบรม 6.5 ด าเนนการฝกอบรมตามก าหนดการ และศกษาดงาน

6.5.1 ความรความเขาใจเกยวกบระบบอนทรย 6.5.2 หลกการท าระบบอนทรย 6.5.3 การใชวธสมนไพรในการปองกนและก าจดศตรพช

6.5.4 เทคนคการผลตปยอนทรยและปยชวภาพ 6.5.5 การจดการระบบอนทรยในแปลงเกษตร

6.6 รวมท าแปลงสาธตในแปลงสาธตของเกษตรกรเพอการศกษา ทดลอง และเปรยบเทยบ 6.7 รวมจดท าปฏทนการตดตามและประเมนผลโครงการของเกษตรกรโดยคณะท างาน

7 กษ รกรก ม ป า มาย กลมผปลกมะมวงเพอการสงออกบานหนองปากชฏ หมท 6 ต าบลแกมอน อ าเภอจอมบง จงหวดราชบร จ านวน 20ราย

8 นทด า นนการ หมท 6 ต าบลแกมอน อ าเภอจอมบง จงหวดราชบรและ สถานทศกษาดงาน

9. ระยะ ว าด า นนการ

ปง ประมา 2558

183

10 ผนการด า นนงาน แผนการและกจกรรมด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 255๘

ก กรรม ปง ประมา 255๘ มาย

ค ย ค ม ค ก ม ค ม ย ค ม ย ก ค ค ก ย 1.ส ารวจความตองการและการพฒนาอาชพดานการปลกมะมวงดวยระบบอนทรย

2.เกบรวบรวมขอมล วเคราะหถงความเปนไปไดสการพฒนาระบบอนทรย

3. จดท าหลกสตรการฝกอบรมเกษตรกร พรอมเขยนโครงการ ฯ

4. ประสานงานเกษตรกร สถานท วทยากร และผเกยวของในการฝกอบรม

5.ด าเนนการฝกอบรมตามก าหนดการ และศกษาดงานและรวมท าแปลงสาธต

6.รวมจดท าปฏทนการตดตามและประเมนผลโครงการของเกษตรกรโดยคณะท างาน

184

11 ง ประมา

รายการ จ านวนหนวย (คน)

จ านวนวน/มอ

ราคาตอหนวย

รวมเปนเงน

1. คาใชจายกอนการฝกอบรม คาตอบแทนเจาหนาท

- คาเบยเลยงเดนทาง - คาน ามนเชอเพลง

2. คาใชจายระหวางการจดฝกอบรม

2.1 คาตอบแทนวทยากร - ขาราชการ - บคคลภายนอก

2.2 คาตอบแทนเจาหนาทผจดฝกอบรม - คาเบยเลยงเดนทาง - คาน ามนเชอเพลง

2.3 คาใชจายผเขารบการฝกอบรม - คาอาหารกลางวน - คาอาหารวางและเครองดม

2.4 คาตอบแทนสถานทและโสดทศนปกรณ 2.5 คาใชจายการศกษาดงาน

- คาเชาเหมาพาหนะเดนทาง - คาอาหารกลางวน - คาอาหารวางและเครองดม - คาน ามนเชอเพลง - คาสถานทและวทยากร

2.6 คาวสดฝกอบรม 3. คาใชจายตดตามผลการด าเนนกจกรรมหลงการฝกอบรม

3.1 คาตอบแทน - คาเบยเลยงเดนทาง - คาน ามนเชอเพลง

รวมท ง น

185

มาย งบประมาณสามารถถวจายไดตามความจ าเปน

12. ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. ผเขารบการฝกอบรม มความร ความเขาใจเกยวกบระบบเกษตรอนทรยมากขน 2. เกษตรกรสามารถน าเอาความรเกยวกบระบบอนทรยทถกตองและเหมาะสมไปปรบใช

ในพนทได 3. เกษตรกรมความคดรเรมทจะปรบเปลยนมาใชระบบอนทรยมากขน

13. วช ว ดผ ด า นนงาน ครงการ 1. จ านวนเกษตรกรทผานการฝกอบรมมความรเพมขนและน าไปปรบใชในแปลงเกษตรของตนเองได ไมนอยกวา 70 % 2.เกษตรกรทเขารบการฝกอบรมสามารถลดตนทนและปจจยการผลตได ไมนอยกวา 30 %

**************************************************

186

1 ช ครงการ การผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจร กรณศกษา เขตปฏรปทดนต าบลสงหนาท อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

2 ผ ร ผดช ครงการ นางสาวลลต า พาณชกรก ล ต าแหนง น กวชาการปฏ รปทด นช าน าญการ ส าน กงานการป ฏ รปทด นจ งหวด พระนค รศรอย ธยา

3 กการ ะ ผ พนทในเขตปฏรปทดน ต าบลสงหนาท อ าเภอลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา ม

ประชากรสวนใหญประกอบอาชพท านาเปนอาชพหลก พนทมศกยภาพทอดมสมบรณเหมาะทจะเปนแหลงผลตเมลดพนธขาวและเปนแหลงผลตขาวเพอบรโภคตามมาตรฐาน GAP โดยการท านาสามารถแบงวธการผลตออกเปน 2 รปแบบ คอ 1) การปลกขาวเพอขายขาวใหกบโรงสขาวโดยทโรงสขาวจะน าไปสและบรรจถงเพอจ าหน ายใหกบผ บรโภค และ 2) การปลกขาวเพอผลตเมลดพนธขาวแลวจ าหน ายใหกบเกษตรกรเพอน าไปท าพ นธขาวปลก ส าหรบเกษตรกรทเ ลอกจะผ ลตเมลดพนธขาวและการผลตขาวเพอบรโภคนนมกระบวนการผลตทตองอาศยการท านาแบบประณต มขนตอน สามารถสรางรายไดทมากกวาการผลตขาวเพอขายโรงสทวไป เกษตรกรเกดแรงจงใจในการลงทน ซงการรวมกลมจะชวยเพมอ านาจการตอรองทางการคา เชน การรวมกลม เพอซอปจจยสนบสนนการผลต ชวยลดตนทนการผลต รวมกลมเพอจ าหน ายพนธขาวและขาวเพอบรโภคเองสามารถลดการสญเสยรายไดใหแกพอคาคนกลาง ดงน น จงถอเปนโอกาสและเปนแนวทางในการยกระดบและสรางรายไดใหกบเกษตรกร อกทง เปนการเพมศกยภาพความเขมแขงของเกษตรกรในเขตปฏรปทดนใหเพมขน สามารถด ารงอาชพเกษตรกรรมไดอยางม นคงและยงยนตอไป แมวาขนตอนการผลตจะมขนตอนทมากกวา แตหากเกษตรกรเ รยนรและใช องคความรเชงวชาการทไดรบและจากการแลกเปลยนประสบการณน าไปสการปฏบตจรง จะเขาใ จและสามารถสรางกระบวนการบรหารจดการผลตทถกตอง อยางเปนระบบและครบวงจร ซงผลตอบแทนทจะไดรบ นบวามความคมคาเ ปนอยางยงและเปนรปแบบอาชพทางเ ลอกหนงทนาสนใจ แมวาจะมทดนไม มากนกกสามารถสรางมลคาในทดนไดมากเลยทเดยว

ในการน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดพระนครศรอยธยา (ส.ป.ก.พระนครศรอยธยา) จงไดจดท าโครงการการผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจร กรณศกษา เขตปฏรปทดนต าบลสงหนาท อ าเภอ ลาดบวหลวง จงหวดพระนครศรอยธยา เพอผลตขาวคณภาพดตามมาตรฐาน GAP ขาว แบบครบวงจรขน เพอสง เสรมและพฒนาอาชพทางเลอกในการผลตเมลดพนธขาวและขาวเพอบรโภคแบบครบวงจร โดยเนนการรวมกลม สรางระบบการจดการทมประสทธภาพและครบวงจร แบบกระบวนการมสวนรวมกบเกษตรกรพรอมกบบรณาการหนวยงานทเกยวของ ทง นโครงการม

187

โอกาสและความเปนไปไดสงเนองจากตลาดมแนวโนมความตองการรบซอเมลดพนธขาวทมคณภาพจ านวนมากและการผลตขาวเพอบรโภคส าหรบตลาดผรกสขภาพกยงมสวนแบงทางการตลาดอกมาก อกทง เปนการสรางรายไดทม นคงใหกบเกษตรกรในเขตปฏรปทดนสามารถใช กระบวนการคดเพอวเคราะหและปรบตวไดทนตอสถานการณทเปลยนแปลงตลอดเวลา สามารถอย ในภาคเกษตรกรรมตามวถชวตเกษตรในเชงเกอกลกนไดอยางม นคง และสรางความยง ยนใหกบเกษตรกรในเขตปฏรปทดนสบไป

4 ว ประ งค 1. เพอใหเกษตรกรมความร ความเขาใจ ระบบการผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจรทถกตอง

และเหมาะสม 2. เพอยกระดบศกยภาพการผลตขาวตามมาตรฐานการปฏบตทางการเกษตรทด (GAP

ขาว) 3. เพอสงเสรมคณภาพชวตของเกษตรกร และความปลอดภยของผผลตและผบรโภค

5 ว ด า นนการ 1. คดเลอกกลมเ ปาหมาย และพนท ทมความพรอม โดยการประเมนศกยภาพของกลม

(กลมใหม/กลมเดม เพอพฒนาแบบยกระดบ)

2. จดประช มเพอช แจงโครงการ รบสมครผทสนใจเขารวมโครงการ กรณ พฒนากลมเดม จดท า (ราง) แผนการสงเสรมและพฒนา

3. สงเสรมและสนบสนนตามแผนงานโครงการ โดยจดฝกอบรม ชงป การ/ศกษาดงาน จดตงศนยตนแบบการเรยนรมชวต ในหวขอเกยวกบ

3.1 พฒนาระบบการผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจรทถกตองและเหมาะสม (ตงแตตนน า

กลางน า และปลายน า) 3.2 เทคโนโลยการจดการหลงการเกบเกยว การปรบปรงคณภาพผลผลต บรรจภณฑ 3.3 การพฒนาชองทางตลาดและการจ าหนาย 3.4 จดตงศนยเรยนรระบบการผลตเมลดพนธเชงธรกจแบบครบวงจร ๑ แหง 3.5 จดตงศนยเรยนรระบบการผลตขาวเพอบรโภคเชงธรกจแบบครบวงจร ๑ แหง 3.6 จดท าแปลงตนแบบการผลตเมลดพนธขาว ๓ แหง และการผลตขาวเพอบรโภค ๓

แหงตามมาตรฐาน GAP 3.7 สนบสนนปจจยการผลต เชน เมลดพนธขาว และ เมลดพนธขาวเพอบรโภค ปยอนทรย

ฯลฯ 3.8 ศกษาดงานเพอการเรยนรแนวคด/บทเรยน จากกลมสหกรณทประสบความส าเรจ ๑ แหง

188

4. ตดตามผลการด าเนนงาน 5. ประเมนผลการด าเนนงาน 6. สรปรายงานผลการด าเนนงาน

6 กษ รกรก ม ป า มาย กลมเกษตรกรบานหนองสนน ต าบลสงหนาท อ าเภอลาดบวหลวง จงหวด

พระนครศรอยธยา จ านวน 50 ราย

7 นทด า นนการ ศนยขาวช มชนนคมการเกษตรต าบลสงหนาท เขตปฏรปทดนต าบลสงหนาท อ าเภอลาดบว

หลวง จงหวดพระนครศรอยธยา

8. ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ 1 ป เรม ๑ ตลาคม 2557 ถง ๓0 กนยายน 2558

9 ผนการด า นนงาน แผนการและกจกรรมด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 255๘

ก กรรม

ปง ประมา 2558 มาย

ค

ย

ค

ม

ม ค

ก

ก

ม

ม ค

ด

ม ย

ค

ม

ม ย

ก

ก ค

ค

ก

ก ย 1. คดเลอกกลมเปาหมาย และพนท เตรยมความพรอมโดยการประเมนศกยภาพของกลมและ จดท าแผนการสงเสรมพฒนา

2. ประสานงานเกษตรกร

189

สถานท วทยากร และผทเกยวของ 3. เตรยมวสดอปกรณการฝกอบรม

4. ด าเนนการฝกอบรมตามก าหนดการ

5. รายงานผลการด าเนนงานโครงการฯ

6. ตดตามผลการฝกอบรม

๗. รายงานผลการด าเนนงาน

10. ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. เกษตรกรมความร ความเขาใจ ระบบการผลตขาวเชงธรกจแบบครบวงจรทถกตองและเหมาะสม (ตงแตตนน า กลางน า และปลายน า)

2. เกษตรกรมรายไดเพมมากขน 3. เกดตนแบบกลมเกษตรกรทเขมแขง ดานการบรหารจดการทดนขนาดเลกและการพฒนา

ทดนอยางเตมศกยภาพและเหมาะสมกบพนท 4. เกษตรกรสามารถยกระดบการคดวเคราะหและเปนตนแบบการจดการผลตขาวเชงธรกจ

แบบครบวงจร ๒ กลม คอ ดานการผลตเมลดพนธพ น ธขาวและการผลตขาวเพอบรโภคตามมาตรฐาน GAP

5. เกดผลผลตทมความปลอดภ ยตอผผลตและผบรโภค และเปนมตรตอสงแวดลอม

****************************************

190

1.ช ครงการ สงเสรมและจดตงสหกรณเกษตรอนทรยนคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว จงหวด นครราชสมา ในเขตปฏรปทดน

2 น วยงานร ผดช หนวยงานทรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดนครราชสมา หนวยงานสนบสนน สถาบนวชาการดานสหกรณ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (สวก.) องคการมหาชน ส านกงานสหกรณจงหวดนครราชสมา ส านกงานตรวจบญชสหกรณนครราชสมา ส านกงานเกษตรจงหวดนครราชสมา

3. ว น า ครงการ นายกชพร กลนบญมา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ทปร กษา ครงการ ปฏรปทดนจงหวดนครราชสมา ผอ านวยการกลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน

4. กการ ะ ผ

สหกรณ คอ องคการของบรรดาบคคล ซงรวมกลมกนโดยสมครใจในการด าเนนวสาหกจทพวกเขาเปนเจาของรวมกน และควบคมตามหลกประชาธปไตยเพอสนองความตองการ (อนจ าเ ปน)และความหวงรวมกนทางเศรษฐกจสงคมและวฒนธรรม สหกรณเปนการรวมตวกนของบคคลทมปญหาคลายๆกน มารวมกนแกไขปญหา เปนองคการทมกฎหมายรองรบ มสวนราชการเขามาชวยเหลอสนบสนน พรอมทงมการแบงปนผลประโยชนทเกดขนโดยธรรม

นคม ศรษฐก ยง า ภ ว งน า ยว ง ว ดนครราช มา ด าเนนงานภายใตยทธศาสตรขจดความยากจน กระทรวงเกษตรและสหกรณ โดยบรณาการ การบรหาร การจดการงบประมาณ และการปฏบต เพอแกไขปญหาความยากจนทงระบบ ต งแตระดบบคคล ระ ดบช มชน และระดบประเทศ ซงคณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบ เมอวนท 4 ตลาคม 2548 มหลกการ 4 ประการ ดงน 1.) เนนการสรางกระบวนการเรยนร 2.) เนนการฝกอบรมภาคปฏบต 3.) เนนการน าทดนทถกปลอยใหรกรางวางเปลามาใช ประโยชน 4.) เนนการรวมกลมเกษตรกรใหพ งพาชวยเหลอกน ค ะกรรมการการป รปทด น กษ รกรรม (คปก.) มมตเมอวน ท 21 พฤศจกายน 2548 เหนชอบใหด าเ นนการในพนทน ารองนคมเศรษฐกจพอเพยงในเขตปฏรปทดนในป พ .ศ.2549 จ านวน 10 จงหวด ไดแก จงหวดขอนแกน จงหวดกาญจนบร จงหวดพะเยา จงหวดเชยงใหม จงหวดกาฬสนธ จงหวดเชยงราย จงหวดศรษะเกษ จงหวดปตตาน จงหวดฉะเชงเทรา และ

191

จงหวดนครราชสมา าน กงานการป รปทดน ง ว ดนครราช มา ไดด าเ นนการจดตง นคมเศรษฐกจพอเพยงในเขตปฏรปทดน บนเนอท 3,832 ไร บนพนทของ บรษท วนาวาส จ ากด ทไดสละการครอบครองใหเปนประโยชนตอสวนรวมและไมรบคาชดเชย ทตงบานคลองบงพฒนา หม ท 16 ต าบลวงน าเขยว อ าเภอวงน าเ ขยว จงหวดนครราชสมา จากการด าเ นนงานนคมฯ มงเนนสงเสรมใหเกษตรกรใชประโยชนจากทดนท (ส.ป.ก.) จดใหเกดประโยชนสงสด โดยการสงเสรมอาชพใหกบเกษตรกร เชน ปลกผกเมองหนาว ผกสลด ผกพนบานตางๆ เ ลยงไกไข เลยงปลาดก เพาะเหด สมนไพร ปลกขาว ในรปแบบการเกษตรอนทรย ท าใหเกษตรกรมความเปนอยทดขน พออย พอกน พอเพยง จากการจดท าเวทประชาคมอยางมสวนรวมของสมาชกนคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา เมอวน ท 28 ส งหาคม 2557 และ วนท 4 กนยายน 2557 โดย ส.ป.ก .นครราชสมา ไดขอมลเพอวางแผนการพฒนานคมฯ สามป (2559-2561) เกษตรกรมความตองการทจะจดตงสหกรณ เพอ แกปญหาการจดซอปจจยการผลตทมราคาแพง และจดจ าหนายผลผลตทไดราคาทเปนธรรม และตองการสรางเครอขายกบสหกรณ อนตางๆ

5. ว ประ งค ง ครงการ 5.1 เพอสงเสรมและใหความรแกเกษตรกรในการจดตงสหกรณ 5.2 จดตงสหกรณเกษตรอนทรยนคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว ในเขตปฏรปทดน

6. านทด า นนการ นคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา บานคลองบงพฒนา หมท 16

ต าบลวงน าเขยว อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา

7. ป า มาย เกษตรกรสมาชกนคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา จ านวน 50 ราย

8 ระยะ ว าการด า นนการ

เดอนตลาคม 2557 ถง เดอนกนยายน 2557

9. ว ด า นนการ 9.1 จดประชม เกษตรกรทตองการและมแนวคดในการรวมจดตง สหกรณ โดยเชญ วทยากรทมความรดานการสหกรณ สรางแนวความคด จดกระบวนการ (รวบรวมรายชอ) 9.2 ประสานงานกบหนวยงาน สวนราชการ ขอค าแนะน า พรอมทงอบรมใหความ 9.3 ศกษาดงาน สหกรณทด าเนนการ ประสบความส าเรจ เพอเปนการสรางแนวคดในการจดตง

192

9.4 ประชมสมาชก ก าหนดชอ ประเภท วตถประสงค แผนการด าเนนการ คดเลอกคณะผจดตงสหกรณ 9.5 ประชมคณะผจดตงสหกรณ - จองชอสหกรณ กบส านกงานสหกรณจงหวดนครราชสมา - จดท ารางขอบงคบ แผนการด าเนนการ 3 ป - จดท าบญชรายชอผจะเปนสมาชก 9.6 ประชมผจะเปนสมาชก รบทราบชอ ประเภท วตถประสงค แผนการด าเนนการ พจารณารางขอบงคบสหกรณ 9.7 คณะผจดตงสหกรณยนเอกสาร - ค าขอจดทะเบยน - ส าเนารายงานการประชมผจะเปนสมาชก - บญชรายชอ ขอบงคบสหกรณ 9.8 นายทะเบยนสหกรณ - รบจดทะเบยนภายใน 15 วนท าการ 9.9 เรมด าเนนกจกรรมตางๆ ในนามสหกรณ

10 ง ประมา ค า ช าย

65,000 บาท (หกหมนหาพนบาทถวน)

11. ผ ทคาดว า ะ ด ร 10.1 สามารถจดตงสหกรณเกษตรอนทรยนคมเศรษฐกจพอเพยงอ าเภอวงน าเขยว ในเขตปฏรปทดน ได 10.2 เกษตรกรเขาเปนสมาชก ขนแรกไมต ากวา 50 ราย 10.3 สหกรณด าเนนงานอยางตอเนอง และมประสทธภาพ สมาชกไดประโยชน

12. วช ว ด เชงปรมาณ : จดตงสหกรณไดตามเปาหมาย 1 สหกรณ เกษตรกรเขาเปนสมาชกสหกรณไมต ากวา 50 ราย

เชงคณภาพ : เกษตรกรสมาชกไดประโยชนในการจดตงสหกรณ สามารถแกไขปญหาตางๆของ เกษตรกรได พรอมทงมรายจายลดลง รายไดเพมขน

**************************************************

193

1.ช ครงการ การผลตขาวครบวงจรมงสผลตภณฑขาวชมชน ต าบลหนองโดน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย 2. ว น า ครงการ

นายชรภ ทร พเมย นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดบรรมย

3. กการ ะ ผ “ชมชนหนองโดน” เปนชมชนแหงหนงของอ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย ตงอยทาง

ทศใตหางจากอ าเภอล าปลายมาศประมาณ ๑๗ กโลเมตร ประกอบดวย ๘ หมบาน ประชากรรวมทงสน 5,1o3 คน แยกเปนชาย 2,526 คน หญง 25,77 คน สวนใหญประกอบอาชพท านาขาว รองลงมาไดแกปลกพชผกผลไม คาขาย และรบจางทวไป ช มชนแหงนมวสยทศนคอ “หนองโดนเมองน าอย คแหลงวฒนธรรม เลศล าเกษตรอนทรย และสงเสรมการทองเทยว” และมยทธศาสตรการพฒนาดานเศรษฐกจ คอ “เสรมสรางความเขมแขงทางเศรษฐกจระดบบคคล ครอบครว และช มชน โดยเกษตรอนทรย การแปรรปสนคาทางการเกษตร การพฒนากลมใหมความสามารถและทกษะในการผลต การเพมมลคาของสนคา สามารถขยายตลาดไปสตลาดกลาง”

สภาพปญหา : คอ ชาวนาผผลตขาวถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาคนกลาง (โรงสขาว) ทกประการ นบตงแตจ าตองขาวเปลอกใหในราคาต า แตกลบตองซอเมลดพนธในราคาสง

โจทกค าถาม : เพอการวจยพฒนาแกปญหาของชมชน ไดแก “ชมชนหนองโดนจะสามารถแกไขปญหาการถกเอารดเอาเปรยบจากพอคาตนกลาง โดยการหนมาผลตขาวแบบครบวงจรตลอดหวงโซอปทานไดหรอไม

4.ว ประ งค 4.1 เพอใหผเขารบการฝกอบรมมความรความเขาใจเกยวกบกระบวนการผลตขาวครบวงจร 4.2 เพอใหผเขารบการฝกอบรมสามารถน าความรไปสการปฏบตไดอยางมประสทธภาพ 4.3 เพอศกษากระบวนการผลตขาวครบวงจรและสรางเปน Model “หนองโดน” ได

5. ป า มาย เกษตรกรในชนชนต าบลหนองโดน อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย จ านวน ๓0 คน

6.ว ด า นนงาน

ระยะท 1 ศ กษาชมชน 1. SWOT Analysis วเคราะหชมชน จดท าเวทชมชน เพอคนหาปญหาและความ

ตองการท แทจรงของชมชนหนองโดน

194

2. ตงค าถามหรอตงโจทกค าถามเพอคนหาค าตอบดวย Project Base Learning 3. คนหาและรวบรวมองคความรเกยวกบประเดนปญหาทจะท าการวจยพฒนา

รวมกบชมชน 4. จดท า Project Base Learning เพอขออนมต

ระยะท 2 รมภาคทฤษฎ

1. กระบวนการผลตเมลดพนธขาวมาตรฐานกรมการขาว 2. การสรางเครองหมายการคา 3. การออกแบบผลตภณฑ 4. ศกษาดงาน ณ ศนยขาวคณธรรม ต.ก าแมด อ.กดชม จ.ยโสธร 5. ถอดบทเรยน แลกเปลยนเรยนร น าสการปฏบต

ระยะท 3 อบรมปฏบตการ 1. จดท าแปลงผลตเมลดพนธขาว ๑ คน ตอ ๑ แปลง ๆ ละไมต ากวา 1 ไร 2. ประสานและจดหาตลาดจ าหนายผลตภณฑขาวในรปแบบ Farmer Shop 3. ผลตขาวสารบรรจภณฑ สงจ าหนายในราน Farmer Shop 4. ประสานการเขาสมาตรฐาน GAP GMP HACCP 5. ประเมนผล สรปบทเรยน จดท าเปนคมอในรปแบบ “หนองโดนโมเดล”

7.ผ ทคาดว า ะ ด ร เกษตรกรสามารถผลตขาวทมคณภาพมาตรฐานไดครบวงจรตามหวงโซอปท าน และ

สามารถตดโซอปทานของพอคาคนกลางออกไปได ท าใหไมเกดความเสยบเปรยบในทางการคาและการก าหนดราคา สงผลใหสามารถพงพาตนเองไดอยางยงยน

8. วช ว ด เกษตรกรผเขาโครงการสามารถผลตขาวแบบครบวงจรไดไมนอยกวารอยละ ๘0

**************************************************

195

1 ช ครงการ กระบวนการจดการการผลตและการตลาดพชผกปลอดสารพษสความยงยนของกลม

วสาหกจชมชนเกษตรผสมผสานนาแพงสงแดง

2 น วยงานร ผดช

หนวยงานรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดขอนแกน

หนวยงานสนบสนน ส านกงานเกษตรจงหวดขอนแกน ส านกงานเกษตรอ าเภอโคกโพธ

ไชย สถาน พฒนาทดนขอนแกน ศนยบรหารศตรพชจงหวดขอนแกน ส านกงานตรวจ

บญชสหกรณขอนแกน ส านกงานสหกรณจงหวดขอนแกน

3 ว น า ครงการ นางณฐโสภณ ตรสวรรณวฒน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

4 กการ ะ ผ

ประเทศไทยเปนประเทศทมพนฐานเศรษฐกจพ งพงระบบการเกษตรและประชากรสวน

ใหญของประเทศประกอบอาชพเกษตรกรรมเปนหลกผลผลตทางการเกษตรจงนบเปนสนคาทท า

รายไดหลกใหแกประเทศรวมถงไดสรางความมนคงดานอาหารใหกบประเทศไทยและชาวโลกดวย

แตวถการผลตในปจจบนทมงท าการผลตเพอใหไดผลผลตในปรมาณทมาก เพอหวงจะไดรายไดท

มากตามไปดวยจงตองเพมตนทนในการผลต เชน คาพน ธ คาปย คาสารเคมปองกนก าจดศตรพช คา

เครองจกรกลการเกษตรเพอทดแทนแรงงานคนทนบวนแตจะมนอยลงและค าแรงกสงขนเรอยๆ

ตามสภาวการณเศรษฐกจในปจจบน ซง เงนทนสวนใหญไดมาจากการกยมท าใหเกษตรกรประสบ

กบปญหาหนสนเมอรายไดกบรายจายไมสมดลกน นอกจากน นเกษตรกรยงมความเสยงจากภ ย

ธรรมชาต ฝนแลง น าทวม โรคแมลงระบาด ซงยากตอการควบคม และทส าคญเกษตรกรมปญหา

ดานการตลาดทไมมอ าน าจในการตอรองจากพ อคา เ นองจากการรวมกล มทไมเขมแขง วถ

การเกษตรดงกลาวขางตนไมเพยงแตกระทบเฉพาะดานเศรษฐกจ แตหากกระทบตอสงแวดลอม

และ สขภาพของผผลต และผบรโภคท าใหเกดโรคภยรายแรงตางๆ เชน โรคมะเ รง ทเกดจากการท

รางกายไดรบสารพษสะสมเขาอยในรางกายและจะแสดงผลเมอภมคมกนรางกายลดลง เหลานคอ

หวงโซปญหาทเกดขนและเปนอยในประเทศไทย ตราบใดทเรายงคงด าเนนวถการเกษตรแบบ

พงพาระบบเกษตรเคมอยอยางน ผลกระทบดานลบกนบวนแตจะทวความรนแรงและขยายวงกวาง

ออกไปเรอยๆ

จากสภาพปญหาดงกลาวขางตน กระทรวงเกษตรและสหกรณไดจดท าแผนปฏบตราชการ

4 ป ( พ.ศ.2555 – 2558 ) ทสอดคลองกบแผนบรหารราชการแผนดน แนวนโยบายพนฐาน

196

แหงรฐ ภายใตรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แผนพฒนาการเกษตร ในชวงแผนพฒนาการ

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 ( พ.ศ.2555 – 2559) โดยไดเชอมโยงและน าเอาแนวทางการ

พฒนาการเกษตร ใน 3 ยทธศาสตร ประกอบดวย ยทธศาสตรท 1 พฒนาคณภาพชวตเกษตรกร ขอ

1.3 สรางเสถยรภาพรายไดเพอกาวสความเปนผจดการฟารมแบบมออาชพ และขอ 1.4 สงเสรมให

ท าเกษตรกรรมยงยน อาทเกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหม วนเกษตร เกษตรอนทรยและเกษตร

ธรรมชาต บรหารจดการฟารมอยางเหมาะสมตอสภาพแวดลอมและผลตอาหารปลอดภยใชบรโภคใน

ครวเรอนและเปนทยอมรบของตลาด

ยทธศาสตรท 2 พฒนาขดความสามารถในการผลต การจดการสนคาเกษตรและความมนคงอาหาร

ยทธศาสตรท 3 พฒนาทรพยากรการเกษตรอยางมประสทธภาพสมดลและยงยน

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ( ส.ป.ก.) ไดน านโยบายและยทธศาสตรการ

พฒนาดงกลาวขางตน สการปฏบตตามภารกจของหนวยงานคอการจดทดน และทอยอาศยให

เกษตรกรฟนฟสภาพแวดลอม พฒนาโครงสรางพนฐาน สง เสรมการเรยนรและสนบสนนเงนทน

เพอพฒนาอาชพ สรางคามเขมแขงและพฒนาตนเองตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง นอกจากนน ยง

มภารกจในการจดการผลผลตสนคาเกษตรในเขตปฏรปทดนให ไดตามมาตรฐาน การปฏบตทดทาง

การเกษตร (GAP) โดยไดจดตง ศนยตรวจสอบและรบรองมาตรฐานสนคาเกษตร (ศรม.) เพอตรวจ

รบรองพช ๔ ชนด ไดแก ออย มนส าปะหลง ขาวโพด และสบปะรด

ปจจบน ก าลงด าเนน การเพมเตมส าหรบการตรวจรบรองตามมาตรฐานเกษตรอนทรย

รวมถงเพมชนดของพชทตรวจรบรองคอขาวและพชผก เพอเปนการยกระดบกระบวนการผลตพช

ของเกษตรกรในเขตปฏรปทดนใหไดตามมาตรฐานเปนทยอมรบทงในระดบประเทศและระดบ

สากล

ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดขอนแกน ( ส.ป.ก.ขอนแกน ) ไดน านโยบายและแผนงาน

ลงสการปฏบตตอเกษตรกรในเขตปฏรปทดนจงหวดขอนแกน โดยผานโครงการตางๆ เชนการจด

ทดนท ากน การจดทอยอาศย การพฒนาเกษตรกร การพฒนากลมวสาหกจชมชนและธรกจช มชน

ความรวมมอไตรภาค การสรางพ ฒนาเกษตรกรรนใหมและยวเกษตรกร การพฒนาอาชพนอก

การเกษตร การสงเสรมการปลกไมเศรษฐกจ การปลกหญาแฝกเพอการอนรกษดนและน า โครงการ

คลนกเกษตรเคลอนท โครงการสนบสนนสนเชอเงนกองทนและโครงการเกษตรกรปราดเปรอง

197

เพอใหเกษตรกรและกลมเกษตรกรสามารถพ งตน เอง และพ งพากนเอง มความเขมแขงและม

คณภาพชวตทดขนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

จากการตดตามการด าเ นนงาน กลมวสาหกจช มชนเกษตรผสมผสานนาแพงสงแดง ต าบล

นาแพง อ าเภอโคกโพธไชย ซงเปนกลมทเขารวมโครงการเกษตรกรปราดเปรองและโครงการสราง

พฒนาเกษตรกรรนใหม ป 2557 และกลมไดกยมเงนกองทน จาก ส.ป.ก. เพ อมาใช ในการด าเ นน

กจกรรมของกลมและสมาชกจากการพดคยกบสมาชกและคณะกรรมการกลมพบวากลมมจดเดน

คอ สมาชกมการผลตทหลากหลาย ทง ขาวนาป ออย มนส าปะหลง พชผกสวนครวและผกพนบาน

ไมผล การเลยงโคเนอ การเลยงปลา การเลยงเปดและไก มแหลงน าธรรมชาตคอล าหวยโพลงและ

สระน าประจ าไรนา มทดนท ากนเปนของตนเองและมทดนสาธารณประโยชนในชมชนทสามารถ

ใช ประโยชนรวมกน มศกยภาพดานการผลตพชผกและไมผลเพอการคาทมจ านวนมากทสดใน

ต าบล มความสามารถดานการขายผลผลต มรานจ าหน ายสนคาของกลมในท าเลทเหมาะสม มภม

ปญญาในการปลกพช ทใชในวถชวตวฒนธรรมทองถน ไดแก มการปลกหมากและพลเปนการคา

ซง เปนทตองการของผเฒาผแกในทองถนทนยมกนหมากกนเปนประจ าและสามารถจ าหน ายได

มากทสดชวงเทศกาลบญเดอนสบ (บญขาวสาก,สารทไทย) เพราะชาวบานในภาคอสานจะถอวา

งานเทศกาลนมความส าคญทสดในการทจะท าบญใหทานแกบดา มารดาและบพการทลวงลบไป

แลวเปนการแสดงถงความกตญญกตเวทตอผ มพระคณ ในวนนนลกหลานจะน าหมากพลและยาสบ

พนใบตองกลวยพรอมกบผลไมและอาหารคาวหวานไปท าบญทวดทกครอบครวท าใหชวงนนกลม

มรายไดมากกวาชวงปกต แตเมอพดคยถงประเดนปญหาทกลมประสบอยและยงไมไดรบการแกไข

มดงตอไปน

1. ดานการตลาด มคแขงดานการตลาดมากขน เชน ตลาดนด ท าใหขายผลผลตไดลดลง

2. ดานการผลต ไมสามารถท าการผลตใหออกสม าเสมอตลอดปเนองภยธรรมชาต น าไม

เพยงพอในหนาแลง อากาศรอน ลมพาย กระทบตอผลผลต ท าใหรายไดลดลงในชวงเดอนมนาคม

ถงมถนายน

2.1 ดานการวางแผนการผลต กลมไมมการวางแผนการผลต จะปลกตาม

กนท าให

ขายไดราคาถก

2.2 ดานการผลตทไดมาตรฐาน ผลผลตของกลมยงไมไดรบการรบรองมาตรฐาน

การผลต

198

เมอศกษาขอมลพนทพบวาก ลมมโอกาสในการพฒน าเพ อแกปญหาขางตน

เนองจากในกลมมสมาชกทเปนศนยเรยนรในการท าการเกษตร จ านวน 2 แหง มหมอดนอาสา ซงม

พนฐานและประสบการณในการท าการเกษตรเปนอยางด มหน วยงานราชการทง เกษตรอ าเภอ

ส านกงานการปฏรปทดนจงหวด และเทศบาลใหการสนบสนนโครงการในการพฒนา

จากสภาพปญหาดงกลาวขางตน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดและกลมวสาหกจช มชน

เกษตรผสมผสานนาแพงสงแดง จงไดรวมกนจดท าโครงการกระบวนการจดการผลตและการตลาด

พชผกปลอดสารพษสความยง ยน โดยความรวมมอของหนวยงานสงกดกระทรวงเกษตรและ

สหกรณและหนวยงานในทองถนเพอแกไขปญหาดานการผลตและการตลาด ใหสามารถผลต

พชผกทมคณภาพ ปลอดสารพษ ปลอดภยตอผ ผลตและผบรโภคเพอสรางความมนคงทางอาหาร

และสรางรายไดใหแกเกษตรกรอยางยงยนสบตอไป

5 ว ประ งค ง ครงการ

5.1 เพอใหกลมเกษตรกรมสวนรวมและสามารถวางแผนการผลตพชผกไดสอดคลองกบ

ความตองการของตลาด

5.2 เพอใหกลมเกษตรกรสามารถด าเนนการผลตพชผกทมคณภาพและไดมาตรฐาน ม

ความปลอดภยตอผผลตและผบรโภค

5.3 เพอใหกลมเกษตรกรสามารถบรหารจดการกลมตามแนวทางและกระบวนการสหกรณ

เพอสรางความยงยน

6 านทด า นนการ บานนาแพง หมท 5 ต าบลนาแพง อ าเภอโคกโพธไชย จงหวดขอนแกน

7 ป า มาย /ค ม ผ าร วม ครงการ

เปาหมาย จ านวนเกษตรกรเขารวมโครงการ 15 ราย

คณสมบต เปนกรรมการหรอสมาชกกลมวสาหกจชมชนเกษตรผสมผสานนาแพงสงแดง

หรอเครอขาย มความรอานออกเขยนได มทศนคตทดตอการท าการเกษตรปลอดสารพษ มความ

ตระหน กในความปลอดภ ยของผบรโภค มความเสยสละ มความตงใจและสมครใจเขารวม

โครงการ

8 ว ด า นนการ

การเตรยมโครงการ

199

1. ศกษา รวบรวมและวเคราะหขอมลเชงพนท ใน 4 มต ประกอบดวย มตทางเศรษฐกจ รายได รายจายทงในและนอกภาคเกษตร มตทางสงคม กลมอาชพและเครอขายในช มชน มตวฒนธรรมประเพณ กลมคน ชนเผาทอาศยอยในพ นทและมตสงแวดลอม ในเรองการใชสารเคมและศกยภาพดานโครงสรางพนฐานของพนท

2. จดเวทแลกเปลยนเรยนรและรบฟงปญหาความตองการทแทจรงของเกษตรกร เกบขอมลเกษตรกรรายบคคล ทเขารวมโครงการ เพอเปนฐานขอมลกอนการเขารวมกจกรรมก บโครงการ

3. จดท าโครง การเพ อขอ รบการสนบสนนงบประมาณ เพ อด าเ นน การหาแนวทางแกปญหาและสรางทางเลอกในการแกปญหา และขออนมตโครงการและงบประมาณเพอด าเนนโครงการ

การด าเนนงาน

1). ประสานงาน จดประชม ผเกยวของเพอสรางความเขาใจรวมกน ในวตถประสงคและ

กระบวนการด าเนนงานโครงการจนขนตอนและวธการด าเนนโครงการ

2) จดเตรยมพนทและจดหาวสด อปกรณทจะใชในการด าเนนโครงการ

3) ฝกอบรมใหความร แลกเปลยนประสบการณ ฝกปฏบตและศกษาดงาน ในเรองตางๆท

มความจ าเปนตอการผลตพชผกปลอดสารพษ ดงน

3.1 กระบวนการวางแผนการผลตและการจดการตลาด ระยะเวลา 3 ช วโมง

3.2 การผลตปยหมก การผลตน าหมกชวภาพสตรตางๆ ระยะเวลา 3 ช วโมง

3.3 การปลก /การจดการและการตลาดพชผกชนดตางๆ ระยะเวลา 3 ช วโมง

3.4 การปองกนก าจดศตรพช ระยะเวลา 1.5 ช วโมง

3.5 มาตรฐานระบบการผลตพชผก ระยะเวลา 1.5 ช วโมง

3.6 การจดท าบญช ระยะเวลา 3 ช วโมง

3.7 การบรหารจดการกลมดวยกระบวนการสหกรณ ระยะเวลา 3 ช วโมง

3.8 ศกษาดงานกจกรรมปลกผกปลอดสารพษ ระยะเวลา 6 ช วโมง

4.) ปฏบตการผลตตามแผน รวมถงการบนทกขอมลกจกรรมการผลต การจ าหนาย ตนทน

การผลต ของพชผกแตละชนด

5.) ขอการรบรองมาตรฐานการผลตพชผกจากหนวยงานทเกยวของ

6.) ตดตามและประเมนผลโครงการเพอรบทราบปญหาและหาแนวทางแกไขรวมกน

7.) สรปและรายงานผลการด าเนนโครงการ

200

9 ระยะ ว าด า นนการ 10 เดอน จาก ธนวาคม 2557 ถง กนยายน 2558

10 ง ประมา ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม ( ส.ป.ก.)

11 ผ ทคาดว า ะ ด ร

1) กลมมแผนการผลตพชผกของกลมทสอดคลองกบความตองการของตลาด

2) กลมน าความรไปผลตพชผกปลอดสารพษทมคณภาพและไดรบการรบรองมาตรฐาน

การผลตจากหนวยงานทเกยวของ

3) กลมน าหลกการและกรบวนการสหกรณไปใชในการบรหารจดการกลม ใหเกดความ

ยงยน

12 วช ว ด

เชงปรมาณ จ านวนเกษตรกรเขารวมโครงการ 15 คน

เชงคณภาพ 1. กลมมแผนการผลตพชผกทสอดคลองกบความตองการของตลาด

2. สมาชกกลมไดรบการรบรอง มาตรฐานการผลตอยางนอย 3 ราย

**************************************************

201

1 ช ครงการ การผลตผกพนบานเชงการคา

2 ผ ร ผดช ครงการ นางสาวประกายรง สายสด นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ ส านกงานปฏรปทดนจงหวดสกลนคร

3 กการ ะ ผ ผกพนบานเปนผกทผกพ นกบวถชวตของคนไทยมายาวนานตงแตโบราณ เดมผกพนบาน

เปนเพยงพชทเกดขนเองตามธรรมชาตในทองถนน นๆ ซงชาวบานสามารถน ามาบรโภคได ตอมาไดมการปลกไวเพอใชรบประทานในครวเ รอนแทนการเกบหาจากปา ผกพนบานหลายชนดเปนทนยมในการบรโภคจนสามารถพฒนาเปนผกทปลกเชงการคา ขยายกลมผ บรโภคจากชาวบานสชาวเมอง จากทเคยวางขายเฉพาะในทองถนกมจ าหนายในตลาดทวไป

ผกพนบานนอกจากจะเปนผกทมรสชาตทหลากหลายเปนเอกลกษณแลว ผกพนบานยงมคณคาทางโภชนาการเปนประโยชนตอสขภาพ มทงใยอาหารชวยในเ รองของระบบขบถาย มสารอาหารตางๆ ทเปนประโยชนตอรางกาย มสารตานอนมลอสระ เชน เบตาแคโรทน วตามน ซ เ ปนตน ซ ง ท าใ ห ผ บ รโภค ไดรบประ โยช น อย าง มากจากการบรโภ คนอกเห นอจากความอรอยจดเดนอกประการของผกพ นบานกคอ เปน ผกทปลอดจากสารเคม เนองจากผกพนบานโดยมากจะเปนผกทไมคอยมโรค และแมลงมารบกวนซงเปนอกเหตผลหนงทท าใหผกพนบานไดรบความนยมจากผบรโภคทรกสขภาพ ซงความจรงแลวผกพนบานหลายชนดเปนผกทชาวพนเมองไดบรโภคมาชานาน ตอมาจงไดมการปลกในเชงการคา เพอตอบสนอง ความตองการของผบรโภคขณะเดยวกนเกษตรกรกสนใจปลกผกพนบานเปนอาชพกนมากขน หากไดมการสงเสรมพฒนาการปลกเลยง และขยายพนธอยางเปนระบบเพอการคา อาจสามารถพฒนา เปนพชเศรษฐกจใหมขนได ซงสามารถชวยใหมการใชประโยชนจากพชทองถนอยางยงยน

กลมเกษตรกรบานทางามไดเลงเหนวาผกพนบานเปนผกทมโอกาสทางการตลาด เนองจากกระแสความนยมและการตนตวเรองสขอนามย ผบรโภคกลบมานยมอาหารตามแนวธรรมชาตทมคณคาทางสมนไพร และตองการบรโภคผกทปลอดภ ยจากสารเคม แตในการผลตผกพนบานน น เกษตรกรกยงมปญหา ในเรองการปรบปรงคณภาพผลผลต ไมมแหลงพนธ การผลตปจจยการผลตทจ าเปน การบรรจภ ณฑ การประสานเชอมโยงการผลตการตลาด การขนสง และการเกบรกษา รวมถงการรวมกลมเพอจ าหนาย

4 ว ประ งค 1. เพอใหมความร ความเขาใจ วธการผลตผกทปลอดภยจากสารพษทถกตองและเหมาะสม 2. เพอยกระดบการผลตใหเขาสระบบการตรวจรบรองมาตรฐาน

202

3. เพอสงเสรมคณภาพชวตของเกษตรกร และความปลอดภยของผบรโภค

5 ว ด า นนการ

1. คดเลอกกลมเปาหมาย และพนท เตรยมความพรอมโดยการประเมนศกยภาพของกลมและ จดท าแผนการสงเสรมพฒนา

2. สงเสรมและสนบสนนตามแผนงาน 2.1 จดอบรมถายทอดความรการปฏบตตาม GAP แกเกษตรกร การปลกผก

พนบาน (ผกพน บานกบเศรษฐกจ วส ดอปกรณการปลก เทคนคและวธการปลก

(การเพาะกลาใหปย ก าจดวชพช การปองกนก าจดโรคและแมลงศตรพช) การเกบเกยว การขยายพนธผกพนบาน การจดท าแปลงเรยนร การผลตปจจยการผลต เชน

การท าน าหมกชวภาพจากเศษอาหารในครวเรอน การปรบปรงคณภาพผลผลต บรรจภณฑ และการตลาด ฯลฯ)

2.2 มการสาธตและฝกปฏบต เชน การท าน าหมกชวภาพจากเศษอาหารในครวเรอน การขยายพนธผกพนบาน ฯลฯ

2.3 จดท าแปลงเรยนร รวบรวมพนธ และขยายพนธ 1 จด ในชมชน เพอเปนตวอยาง และมการบรหารจดการของสมาชก

2.4 จดท าเอกสารประกอบการอบรมตามเนอหาหลกสตร 2.5 จดท าแปลงเรยนร รวบรวมพนธ และขยายพนธ 2.6 ผลตปจจยการผลต เชน สารอนทรย ปยน าหมกชวภาพ ฯลฯ 2.7 ปรบปรงคณภาพผลผลตและบรรจภณฑ 2.8 ศกษาดงานจากกลมปลกผกพนบานทประสบความส าเรจ 2.9 ประสานเชอมโยงการผลตการตลาด

3. ตดตามประเมนผล / สรปรายงาน

6 กษ รกรก ม ป า มาย กลมเกษตรกรบานทางาม ต.บอแกว อ.บานมวง จ.สกลนคร จ านวน 15 ราย

7 นทด า นนการ บานทางาม ต.บอแกว อ าเภอบานมวง จงหวดสกลนคร

203

8. ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ 1 ป เรม ตลาคม 2557 ถง กนยายน 2558

9 ผนการด า นนงาน แผนการและกจกรรมด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 255๘

10. ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. เกษตรกรผลตผกพนบานเพอการคาทไดรบรองมาตรฐานการปฏบตตามแนวทางการเกษตรกร ทเหมาะสม GAP

2. ชวยลดการใช ปยเคม และสารเคมทางการเกษตร เกษตรกรมรายไดเพมมากขน เ ปนตนแบบของการจดการทดน และการพฒนาทดนอยางเตมรปแบบและเหมาะสมกบสภาพพนท

3. ผลผลตมความปลอดภยตอผบรโภค รสชาตมคณภาพ เกษตรกร และผบรโภค มสขอนามยดขน

4. ไดชองทางการตลาดใหมส าหรบสนคาเกษตร 5. เปนกลมเกษตรทมความเขมแขง และเปนแบบอยางทดแกชมชน

ก กรรม ปง ประมา 255๘ มาย

ค ย ค ม ค ก ม ค ม ย ค ม ย ก ค ค ก ย

1. คดเลอกกลมเปาหมาย และพนท เตรยมความพรอมโดยการประเมนศกยภาพของกลมและ จดท าแผนการสงเสรมพฒนา

2. ประสานงานเกษตรกร สถานท วทยากร และผเกยวของในการฝกอบรม

3. เตรยมวสดอปกรณการฝกอบรม

4. ด าเนนการฝกอบรมตามก าหนดการ

5. รายงานผลการด าเนนงานโครงการฯ

6. ตดตามผลการฝกอบรม

204

1. ช ครงการ "การปรบเปลยนการปลกขาวโดยการปรงดนใหมความเหมาะในการปลกขาวเพอ เพมผลผลตขาวในเขตปฏรปทดนจงหวดหนองคาย"

2 น วยงานร ผดช ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดหนองคาย

3. น วยงาน น นน ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม สถานพฒนาทดนหนองคาย ศนยวจยขาวหนองคาย เกษตรกรทเขารวมโครงการ

4. ผ ร ผดช ครงการ นายพษณ ส าร ต าแหนงนกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

5. กการ ะ ผ ปจจบนการท าการเกษตรของเกษตรกรในเขตปฏรปทดนจงหวดหนองคาย ในพนทต าบลอดมพร อ าเภอเ ฝาไร จงหวดหนองคาย มการท าการเกษตรโดยการปลกขาว ยางพารา ปาลมน ามน เปนพชหลก สวนการถอครองทดนท ากนเฉลยรายละประมาณ 15 ไร ในสวนของการปลกขาวยงเปนการปลกขาวแบบเดมๆ เกษตรกรขาดขอมลเชงประจกษในการปรบปรงดนใหมความเหมาะสมในการปลกขาว ขาดความรในการปรบปรงบ ารงดนใหมความเหมาะในการปลกขาวอยางถกตองตามหลกวชาการ อกทงการใชปยเคมตดตอกนเ ปนเวลานาน และใชในอตราทสงขนทกป สงผลใหดนเสอมโทรม เกษตรกรมตนทนในการปลกขาวทสงตามไปดวย มรายไดไมเพยงพอ เปนหนสน

จากสภาพปญหาดงกลาว ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดหนองคาย (ส.ป.ก.หนองคาย) โดยกลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน จงไดจดท าโครงการ "การปรบเปลยนการปลกขาวโดยการปรบปรงบ ารงดนใหมความเหมาะสมในการปลกขาวในเขตปฏรปทดนจงหวดหนองคาย" เพอใหเกษตรกรมขอมลเชงประจกษในการปรบปรงดนใหมสภาพทเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของตนขาว สงผลใหดนโปรง รากชอนไชงาย หาอาหารไดง าย ขาวเจรญเตบโตด ขาวแตกกอด สงผลใหมผลผลตเพมขน ลดตนทนการผลตจากการใชปยเคมและสารก าจดโรค แมลง และวชพช เกษตรกรปรบเปลยนวธการปลกขาวโดยการปรบปรงดนใหมความเหมาะสมในการขาวอยางม นใจ

6 ว ประ งค 1. เพอใหเกษตรกรมขอมลเปรยบเทยบในการปลกขาวโดยการปรบปรงดนกบการปลกขาวแบบเดมๆและเกษตรกรเกดการปรบเปลยนการปลกขาวโดยปรบปรงดนใหมความเหมาะสมขาวในเขตปฏรปทดนจงหวดหนองคาย

7 ป า มาย

205

เกษตรกรในเขตปฏรปทดนต าบลอดมพรอ าเภอเ ฝาไร จงหวดหนองคาย ไดมขอมลเชงประจกษในการปลกขาวแบบเดม กลบการปลกขาวโดยปรบปรงบ ารงดนใหมความเหมาะในการปลกขาว จ านวน 40 ราย

8 การด า นนงาน - เกษตรกรในเขตปฏรปทดนอ าเภอเฝาไร จงหวดหนองคาย จ าน วน 40 ราย - เกษตรกรในเขตปฏรปทดนต าบลอดมพร จ าน วน 40 ราย

9 ระยะ ว าด า นนการ ปงบประมาณ 2558 (1 ตลาคม 2557 – 30 กนยายน 2558)

10 ว การด า นนการ / ก กรรม 1. ประชาสมพนธโครงการ/ชแจงท าความเขาใจกบเกษตรกรทเขารวมโครงการ

2. เกบขอมลเกษตรกรทเขารวมโครงการ/จดท าเวทช มชน/วเคราะหพนท/ชมชน/เกษตรกร/เจาหนาท

3. เกบขอมลดนรวมกบเกษตรกรทเขารวมโครงการ/กอนการเพาะปลก 4. ประมวลผลขอมลดนพรอมใหขอมลเกษตรกรในการปรบปรงดน 5. เกษตรกรปลกขาวปรบปรงดนโดยใชสารปรบปรงดนโดโลไมท รายละ 1 ไร 6. เกษตรกรปลกขาวปรบปรงดนโดยใช สารปรบปรงดนโดโลไมทรวมกบการใช ปยพชสด ราย

ละ 1 ไร 7. เกษตรกรปลกขาวแบบวธเดมๆ ตามพนทคงเหลอของแตละราย 8. เกษตรกรดแลรกษาพรอมใสปยเคมใหตรงตามความตองการของขาว และตรงตามเวลา

ในการใสปยเคม ตรงตามประเภทของดนทใชในการปลกขาว 9. เกษตรกรเกบเกยวผลผลต แลวน าผลผลตของขาวทง 3 ตวอยางทดลอง มาเปรยบเทยบ

ใหเหนถงความแตกตางในการปลกขาวทง 3 แบบทดลอง 10. ตดตามความกาวหนาการด าเนนงาน เพอรวมแกไขปญหากบเกษตรกร เดอนละครง 11. จดท ารปเลมรายงานสรปผลการด าเนนงาน

11 ง ประมา ด า นนการ านวน 20,000 บาท (สองหมนบาทถวน) - เปนคาด าเนนการจดท าเวทชมชน - คาการด าเนนงาน/คาน ามนเชอเพลง/คาเบยเลยง/คาตอบแทน

12 ผ ทคาดว า ะ ด ร

206

1. เกษตรกรมขอมลเช งประจกษในการปลกขาวโดยการปรบปรงดน กบการปลกขาวแบบเดม

2. เกษตรกรเกดการปรบเปลยนการปลกขาวโดยมการปรบปรงดนใหมความเหมาะสมในการปลกขาว 3. เกดการพฒนาศกยภาพการใชประโยชนทดนใหเกดประโยชนสงสด

**************************************************

207

1. ครงการ การพฒนาหวงโซอปทานมนส าปะหลงอนทรย โดยกระบวนการวสาหกจชมชน

2 ผ ร ผดช ครงการ

นางสาวยพาวรรณ หนนลา นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดยโสธร

3. กการ ะ ผ

ในป จจบน แนวโน มความต องการผลผลตพช ทผลตจากระบบเกษตร อนทรยทวโลกมอตราการขยายตวเพมขน ทง นเนองจากการตนตวของผ บรโภคต อพษภยและสาร

ตกคางจากสารเคมทางการเกษตร สวนใหญผลผลตทางการเกษตรอนทรยจะมมากโดยเฉพาะในเรองของผก สวนการผลตสตวในระบบอนทรยน นยงถอวามนอยเนองจากขอจ ากดหลายอยาง เนองจากการผลตสตวในระบบน ปจจยการผลตทกอยางตองผลตในระบบออแกนก รวมไปถงอาหารสตวและตองใชวตถดบทเปนออแกนก เชนเดยวกน ซงสวนใหญเกษตรกรตองจดหาวสดธรรมชาตเชนพชผก ร าขาวอนทรย ซงตองใช ในปรมาณมากซงบางครงเกษตรกรกไมมเวลาในการจดหา มเกษตรกรหลายกลมเ รมมองหาวตถดบทดแทนทผลตในระบบอนทรยเพอน ามาใชในการเลยงสตวเชน สกร ววนม และววนม ซงหนงในวตถดบทสามารถน ามาผลตเปนอาหารสตวไดน น คอ มนส าปะหลง ซงมผลงานวจยพบประโยชนมากมายของการน ามนส าปะหลงมาผลตเปนอาหารสตว ซงมการสงเสรมใหใช กบสตวโดยเฉพาะสกร ซงกเปนทยอมรบของเกษตรกรผเลยงสตวท าให แตอยางไรกตามในประเทศไทย การผลตมนส าปะหลงในระบบอนทรยนนยงมปรมาณนอยมาก ซงสวนใหญเกษตรกรมกคดวามนส าปะหลงไมสามารถบรโภคไดจงไมใสใจทจะผลตแบบอนทรย แตการผลตในระบบอนทรยนน นอกจากจะสงผลดตอสขภาพเนองจากเปนการผลตพช และสตวโดยไมใชสารเคม หรอสารสงเคราะหทอนตรายตอสขภาพ รวมไปถงการใช พ นธทมการตดตอพ นธกรรม (GMO) นอกจากน นยงสามารถลดตน ทนการผลต รกษาสภาพ ดนใหสามารถท าการเกษตรไดอยางยาวนาน รวมทงเปนมตรตอสงแวดลอม

แตอยางไรกตามการผลตมนส าปะหลงในระบบอนทรยน นยงมขอจ ากดหลายประการ เนองจากปจจยการผลตทใสลงไปจ าเ ปนตองเปนออแกนก โดยเฉพาะปย ตองเ ปนปยอนทรยซงเกษตรกรสวนใหญสามารถผลตเองในพนท แตหากมการรวมกลมเกษตรกรกสามารถรวมกนผลตปยอนทรยใช เอง ซงจะเพมการประหยดตนทนดานปจจยการผลต รวมไปถงเกษตรกรสามารถรวมกลมเพอด าเนนกจการทางธรกจ เพมอ านาจการตอรอง เนองจากสวนใหญเกษตรกรไมมอ านาจในการตอรอง ก าหนดราคาเองไมได เนองจาก ตางคนตางผลต ตางคนตางขาย

การรวมกลมเกษตรกรนอกจากจะเปนการเพมอ านาจการตอรองดานราคา สามารถจดหา การผลต จากตนน า ไปยงปลายน า ซงหมายถงการด าเนนธรกจทางการเกษตรอยางครบวงจร ไมวาจะเปนดานการผลต การแปรรป รวมไปถงการตลาด ท าใหเขาถงตลาดโดยตรง สามารถก าหนดราคาสนคา

208

ควบคมมาตรฐาน เพอเพมความเชอม นใหกบผบรโภค สามารถขายสนคาโดยลดบทบาทของพอคาคนกลาง ด าเนนธรกจแบบกลมโดยไมมงผลก าไรอยางเดยว แตเปนการด าเนนงานเพอสวนรวม บรหารดวยความโปรงใส ยดหลกเศรษฐกจพอเพยงในการด าเ นนงาน เนนการมสวนรวม เพอการพฒนาชมชนดานการเกษตรอยางยงยน พรอมทงสรางโอกาสใหคนรนใหมไดกลบมามสวนรวมในการพฒนาชมชน โดยใชความรความสามารถโดยเฉพาะดานเทคโนโลยตางๆมาชวยพฒนาชมชนใหเขมแขงและยงยนตอไป

บานหนองชม หมท ๖ ต าบลโคกนาโก อ าเภอปาตว จงหวดยโสธร เปนชมชนเกษตรกรรมอาชพหลกคอ การปลกขาว มนส าปะหลง ยางพารา ออย ซงนอกจากขาวแลวมนส าปะหลงถอวาเปนพช เศรษฐกจทส าคญ ปลกไดทกฤดกาลและสภาพดน ซงถอวาเ ปนแหลงกดเ งนสดของเกษตรกรเนองจากสามารถขดมนออกจ าหน ายไดตลอดเวลา กลมเกษตรกร แตอยางไรกตามราคาของมนส าปะหลงหวสดยงขนอยกบความผนผวนของตลาดและฤดกาล เกษตรกรไมสามารถก าหนดราคาเองไดนอกจากปญหาเรองราคาผลผลตทเกษตรกรไมสามารถก าหนดเองไดน นยงมเรองของตนทนการผลตทสง เพอใหผลผลตมปรมาณมาเกษตรกรจงตองเพมการใชปย หรอแมแตสารเคมเพอก าจดวชพช เพอลดตนทนดานแรงงานซงไมเปนมตรตอสงแวดลอม ทงยงสงผลลบตอสขภาพของเกษตรกรอกดวย เพอเปนการแกปญหาดานตนทนการผลตสง เกษตรกรในหมบานหนองชมจงรวมตวกนขนและจดทะเบยนเปนวสาหกจชมชนชอ กลมรกษแมธรณซงเปนกลมเกษตรกรในเขตปฏรปทดนจงหวดยโสธร โดยวตถประสงคหลกคอเพอรวมกลมกนผลตปยอนทรยและพยายามปรบเปลยนการผลตแบบเคมมาเปนเกษตรอนทรยโดยอกประเดนททางกลมพยายามหลกเลยงคอเรองของการใชสารเคมในการผลตพช ซงสงผลเสยตอสขภาพและสงแวดลอม นอกจากนนกลมยงมองเหนโอกาสทางดานตลาด เนองจากมการรวมพดคยแลกเปลยนกบกลมเกษตรอนทรยอนภายในจงหวด จงพบวามตลาดรองรบหากสามารถปลกมนส าปะหลงอนทรย หรอสามารถสงเสรมใหสมาชกในกลมเลยงผลตสตวอนทรย เปนทางเลอกทางรอดของเกษตรกร

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดขบเคลอนนโยบายการพฒนาเกษตรกรไทยเปน Smart Farmer หรอ เกษตรกรปราดเปรองโดยม Smart Officer เปนเพอนคคด ซงเปนนโยบายทมงเนนการเพมศกยภาพของเกษตรกรใหมความร ความเชยวชาญในเรองทท าอย มความรอบรในระบบการ ผลตดานการเกษตรแตละสาขา มความสามารถในการวเคราะห เชอมโยงและบรหารจดการการผลตและ การตลาด โดยใชขอมลประกอบการตดสนใจ ค านงถงคณภาพและความปลอดภยของผบรโภค สงคมและ สงแวดลอม โดยมหน วยงานของรฐท างานบรณาการ สนบสนนทรพยากรตางๆ ในการพฒนา เชน การสนบสนนปจจยการผลต จดท าหลกสตรการ อบรมใหความรดานการผลต การแปรรป การหาตลาด สนบสนนเครองมอและอปกรณตางๆ รวมทงการ อ านวยการใหการบรหารโครงการและกจกรรมตางๆ เ ปนไปอยางมประสทธภาพ เสรมดานองคความรดานวชาการและนวตกรรม ใชเทคโนโลย สารสนเทศและการสอสาร การบรหารจดการผลผลตใหเหมาะสมกบ

209

การตลาด รวมถง Smart Farmer ตนแบบในการเรยนรจากแบบอยางท าการเกษตรทด ซงบคลากรของรฐมบทบาททส าคญในการขบเคลอนงานจะตองมความรความเขาใจทจะสามารถถายทอดสงเสรมการพฒนาใหเกษตรกรในพนท รจกใช ทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเกดประโยชนสงสดตอภาครฐ เปนเพอนคคดใหกบเกษตรกรในการพฒนาอาชพเกษตรกรรม เพอความยกระดบความเปนอยของเกษตรกรใหดขนบนพนฐานการพงตนเองตามหลกเศรษฐกจพอเพยง

ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เ ปนหนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ ซ งมภารกจหลกนอกจากการจดท ดนท ากนให เ กษตรกร คมครองพน ทเกษตรกรรม ฟนฟสภาพแวดลอม ยงรวมไปถงการพฒนาความรความสามารถเกษตรกร การใช ประโยชน ทดน ใหเกดประโยช นสง สด โดยนอมน าปรญชาเศรษฐกจพอเพ ยงมาใช ในการด าเนนงาน ไดเลงเหนความส าคญของการรวมกลมเกษตรกร และตองการเพมศกยภาพใหเกษตรกรในพนทสามารถใชประโยชนจากทดนใหเกดประโยชนสงสด มผลผลตสง ตนทนต า ผลตในระบบทเปนมตรตอสงแวดลอม ซงสอดคลองกบนโยบายจงหวด “ยโสธรน าอย ” โดยขบ เคลอนงานสงเสรมเกษตรอนทรยส สากล ซงยโสธรถอวาเ ปนแหลงผลตเกษตรอนทรยทใหญ ทสดในประเทศไทย

ส.ป.ก. ยโสธร ในฐานะหนวยงานทท าหนาทขบเคลอนนโยบายไปสการปฏบตมแผนงานในการสนบสนนการพฒนากลมเกษตรกรโดยใช กระบวนการวสาหกจช มชน พรอมทงขบเคลอนงานพฒนาเกษตรอนทรยในพนท สงเสรมการรวมกลมเกษตรกร เพอสรางมลคาเพ มใหกบกลมผผลตมนส าปะหยง พรอมทงวางแผนตอยอดการผลตเพอเชอมโยงเครอขายธรกจในแนวราบ เพอเปนฐานการผลตเกษตรอนทรยไมวาจะเปนพชหรอสตวอยางครบวงจรและยง ยน เพ อสรางทางเลอกทางรอดใหกบเกษตรกรผปลกมนส าปะหลงและตระหนกถงพษภยของการท าเกษตรเคม

4. กษ ะ ครงการ เปนโครงการตอเนอง วจยและพฒนาการผลตมนส าปะหลงแบบอนทรย

5. ว ประ งค

วตถประสงคหลก คอ เพอศกษาความเปนไปไดในการผลตมนส าปะหลงในระบบอนทรย โดยใชระบบกลมขบเคลอนงาน

วตถประสงครอง

• เปรยบเทยบผลผลตมนส าปะหลงในการใชปยอนทรย • เพอศกษาตนทนการผลตมนส าปะหลงในระบบอนทรย

6 ก ม ป า มาย

• เกษตรกรกลมรกษแมธรณ จ านวน 10 ราย

210

• แปลงทดลองจ านวน 1 ไร • แปลงน ารอง 10 ไร รายละ 1 ไรอยางต า

7 รป การด า นนงาน

• แปลงทดลอง เพอเปรยบเทยบการใชปยอนทรยชนดตางๆ • แปลงมนส าปะหลงอนทรยน ารอง เพอศกษาตนทนการผลต • ฝกอบรมความรเ รองมาตรฐานอนทรย พรอมก บหาแนวทางพฒน าระบบควบคม

ภายในโดยกลม

8. ระยะ ว า นการด า นนงาน ระยะเวลาในการด าเนนงาน 1 ป

9. การด า นนงาน

กจกรรม ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

1.จดเวทระดมความคดเหน

2.ออกแบบการทดลองโดยการมสวนรวม

3.สรางกลมเครอขาย

4.เพมความรความสามารถเรองการผลตมนส าปะหลงระบบอนทรย

5.เตรยมแปลงทดลอง

6.สรรหาพนทน ารอง

7.เรมแปลงทดลอง/น ารอง

- เตรยมแปลง

- เตรยมปยสตรตางๆ

- เตรยมทอนพนธ

กจกรรม ต.ค. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย.

- ปลกตามระบบทวางไว

- ปฏบตตามแผนทดลอง

8.เกบขอมล

9.รวมกนวเคราะหขอมล

211

10.จดท าคมอการผลต

หมายเหต ตองมการจดบนทกพรอมกบสรปบทเรยนทกครง

10. ง ประมา ด า นนการ ประมาณการงบประมาณด าเนนงานโครงการฯ ทงสน 45,000 บาท ประกอบไปดวย

• แปลงทดลอง และแปลงน ารอง 30,000 บาท • งบประมาณด าเนนการ 10,000 บาท • งบอบรมเกษตรกร 5,000 บาท

11. ผ ทคาดว า ะ ด ร

• คมอแนวทางการปลกมนส าปะหลงในระบบอนทรย

• เกษตรกรมความรเรองการผลตในระบบอนทรย • ระบบควบคมภายใน

**************************************************

212

1 ช ครงการ การสงเสรมการท านาเพอคดเมลดพนธขาวบานโพธศรส าราญ ต าบลโพธศรส าราญ

อ าเภอโนนสะอาด จงหวดอดรธาน

2 น วยงานร ผดช

2 1 น วยงาน ก ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอดรธาน

2.2 น วยงาน น นน

2.2.1 ศนยวจยขาวอดรธาน

2.2.2 กลมเกษตรกรโรงเรยนชาวนาบานบอปทม อ าเภอหนองหาน จงหวดอดรธาน

2.2.3 สถานพฒนาทดนอดรธาน

3 ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ

นางสาววนารตน ค ากลอมใจ นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ

4 กการ ะ ผ

วถชวตของคนไทยผกพน เกยวของและมววฒนาการการผลตขาวอยางตอเนองมายาวนาน

แตเ ดมเราปลกขาวเพอบรโภค วธการตางๆ จงเ ปนวธการทอยรวมไดกบธรรมชาต ความรกเกดจาก

ประสบการณทสงสมกนมาเปนมรดกตกทอด มการใช แรงงานสตว เกบเกยวนวดดวยเครองมอ

พนบาน ใชมลสตวเปนปย ก าจดศตรพชและวชพชโดยการถอนหรอใช สมนไพร ใช คราด ไถ มด

พรา จอบ เคยว เ ปนเครองมอการท านากตองพ งพาธรรมชาต คนในสงคมเกษตรจงใหความส าคญ

และเคารพธรรมชาต ท าใหมพธกรรมและความเชอมากมายในทกขนตอนของกระบวนการผลตขาว

คนไทยนบแตอดตมงปลกขาวเพอบรโภคเปนหลก เหลอเกบในยงฉางกจะน าไปแลกเปลยนกบ

ปจจยอนๆ ทจ าเปน เชน เสอผา ยารกษาโรค หรออาหารประเภทอนๆ แตไมนยมขายขาว เพราะคน

ไทยเชอวาขาวเปนสงทมบญคณ มจตวญญาณ มพระแมโพสพประจ าอย ขาวจงเปนอาหารในการ

บรโภคเทาน น ไมใชพช เศรษฐกจตอมาไทยไดรบวฒนธรรมจากหลากหลายประเทศท าใหขาว

เปลยนเปาหมายเปนการคาขายมากขน จนปจจบนเราอยในยคทมการท านาหลายครงไดในรอบป

ท าใหชาวนาสวนใหญมงท านาเพอขายขาวเปนหลก โดยใช เทคโนโลยสมยใหมมากขน เชนการใช

เครองจกรกลเตรยมดน ใช ปยเคมบ ารงตงแตตนกลาการใช สารเคมและเครองจกรในการก าจด

ศตรพชและวชพช ปลกขาวพ นธผสม ทดน าดวยระบบชลประทานสมยใหม แน นอนวาแตละ

วธการยอมตองมทงขอดและขอเ สยแตกตางกนไป หากแตสงส าคญทสดทเทคโนโลยไมสามารถ

สรางสรรคขนไดกคอ จตวญญาณของคนทมตอขาวนนเอง

213

จากการทเกษตรกรไทยปรบเปลยนการผลตมาเพอขายมากขนและใช เทคโนโลยการผลต

สมยใหมมากขน ท าใหชาวนาไทยก าลงประสบปญหาดานการผลต คอ ตนทนการผลตสงในขณะท

ราคาผลผลตตกต า ท าใหเกษตรกรไดรบผลตอบแทนจากการท านาเพยงเลกนอยภายหลงจากหก

ตนทนการผลตซงยงไมรวมคาแรงและผลตอบแทนในการใช ทดนของตนเอง การทตนทนการผลต

สงมสาเหตหลกมาจากวถการผลตสมยใหมทเนนการพ งพงปจจยการผลตภายนอกมาก น บตงแต

เมลดพนธ ปย ยา และสารเคมทางการเกษตรอนๆ เครองจกรกลทางการเกษตร และน ามนเชอเพลง

ซงลวนเปนตนทนทส าคญและอยนอกเหนอการควบคมของชาวนา ถาเกษตรกรรายใดเชาทนากจะ

มตนทนเพมขน การท านาในหลายพนทไดน าเครองจกรกลมาใช ในแทบทกขนตอนการผลตเพราะ

ขาดแรงงานทางการเกษตร ตนทนคาเชาเครองจกรกลและคาน ามนกยงเพมสงขน นอกจากนระบบ

เกษตรตองพงพงสภาพดนฟา อากาศและธรรมชาตอยางมากท าใหมความเสยงสงตอภาวะขาดทน

เมอเกดภ ยธรรมชาตทางออกทจะทชาวนาไทยตองท า คอการลดตนทนการผลต การเพมผลผลตตอ

ไร และการผลตขาวใหมคณภาพใหได

เกษตรกรบานโพธศรส าราญ ต าบลโพธศรส าราญ จงหวดอดรธาน ซงไดรบการคดเลอก

จากส านกงานการปฏรปทดนจงหวดอดรธานเขารวมโครงการ Smart farmer ในปงบประมาณ 2558

เกษตรกรในพนทมการปลกออย ขาว มนส าปะหลง เปนพชหลก จากการสอบถามปญหาของ

เกษตรกรพบวาเกษตรกรมปญหา ดนไมอดมสมบรณ เนองจากการใสปยเคมมาก ขาดเงนทนในการ

ประกอบอาชพ ตนทนการผลตสง ขาดแหลงน าในการท าการเกษตร ขาดแรงงานในการท า

การเกษตร ตองอาศยน าฝนอยางเดยว พนธพชไมไดมาตรฐานโดยเฉพาะขาวคอมขาวปนมากและ

ตองซอเมลดพนธขาว (3 ปเปลยนพนธขาว1 ครง เกษตรกรบางรายตองซอพ นธขาวทกป) ทาง

ล าเลยงผลผลตไมด สงผลใหเกษตรกรละทงทดนหรอขายทดน แตปญหาทเกษตรกรตองการให

ชวยเหลอมากทสดคอเ รองพนธขาวไมไดมาตรฐาน และการปรบปรงบ ารงดนเพอใหไดผลผลตตอ

ไรเพมมากขน จง เปนขอสรปในการท าโครงการสงเสรมการท านาเพอคดเมลดพนธขาวบานโพธศร

ส าราญต าบลโพธศรส าราญ อ าเภอโนนสะอาด จงหวดอดรธานซงจะเปนการลดตนทนการผลตใน

เรองเมลดพนธขาว การใชปยเคม และไดผลผลตขาวทมคณภาพ ในปรมาณทเพมขน

5 ว ประ งค

1. เพอใหเกษตรกรมความรในเรองกระบวนการคดเมลดพนธขาว

2. เพอใหเกษตรกรสามารถปลกและคดเมลดพนธขาวไวใชเอง

214

3. เพอใหเกษตรกรสามารถผลตปยเพอปรบปรงบ ารงดนได

6 านทด า นนการ

หม 1 บานโพธศรส าราญ ต าบลโพธศรส าราญ อ าเภอโนนสะอาด จงหวดอดรธาน

7. ป า มาย

เกษตรกรกลม SMART FARMERในปงบประมาณ 2558บานโพธศรส าราญ ต าบลโพธศร

ส าราญ อ าเภอโนนสะอาด จงหวดอดรธานจ านวน 20 ราย

8 ว ด า นนการ

1. ประสานงานในพนท เพอคดเ ลอกกลมเปาหมาย การท าเวทเพอวเคราะหปญหาของ

เกษตรกรในชมชน

2. ศกษาบรบทพนท สภาพทวไป เศรษฐกจ และสงคม

3. การอบรมใหความรแกเกษตรกรโดยการบรรยาย สาธต ฝกปฏบต การท าแปลงสาธต เนอท 2 งาน

3.1 องคความรเรองขาว การคดเมลดพนธขาว

3.2 ความรเรองการปรบปรงบ ารงดน การท าปยหมก ปยชวภาพปยพชสด

3.3 การสาธตและปฏบต การท าปยหมก ปยชวภาพการไถกลบตอซง การไถกลบ

ปยพชสด

3.4 การท าแปลงสาธตเนอท 2 งาน เพอคดเมลดพนธขาว โดยการปกด า

ตนเดยว

การตกกลาเปนรวง

4. การตดตามและประเมนผลโครงการ

9. ระยะ ว าด า นนการ

14 เดอน เรม พฤศจกายน 2557 ถง ธนวาคม 2558

10 ผนการด า นนงาน

ก กรรม ศ 2557 ศ 2558

ย ค ม ค ก ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค. 1. ศกษาบรบทพนท สภาพทวไป

215

11 วช ว ด

1.เกษตรกรรอยละ 70 ทผานการอบรมสามารถคดเมลดพนธขาวไวใชเอง

2. เกษตรกรรอยละ 70 ทผานการอบรมสามารถท าปยใชเองได

เศรษฐกจ และสงคม 2. การอบรมใหความรแกเกษตรกร

2.1 องคความรเรองขาว การคด เมลดพนธขาว

2.2 ความรเรองการปรบปรงบ ารง ดน

2.3 การสาธตและฝปฏบตการท าปย

2.4 การท าแปลงสาธต

3. ตดตามและประเมนผลโครงการ

216

12 ง ประมา

งบประมาณทงสน 57,000 บาท

หลกสตร

ผเขารบการอบรม

จ านวนวน/รน

คาอาหาร เครองดมอาหารวาง

วสดฝกอบรม

คาตอบแทนวทยากร

รวมทงสน

1.องคความร เรองขาว การคด เมลดพนธขาว

20 20

1/1

2,400

1,000

1,000

3,600

8,000

2. ความรเรองการ ปรบปรงบ ารงดน

2020 1/1 2,400 1,000 1,000 3,600 8,000

3. การปฏบตการท า ปย

20 1/1 2,400 1,000 6,000 3,600 13,000

4 . ก า ร ท า แ ป ล งสาธต

2020 1/1 2,400 1,000 2,000 3,600 9,000

5.คาเบยเลยง เจาหนาท

9,000

6. คาน ามนเชอเพลง 10,000 รวมท ง น 9,600 4,000 10,000 14,400 57,000

13 ผ ทคาดว า ะ ด ร

1. เกษตรกรมความรความเขาใจในเ รองการคดเมลดพนธขาวและการท าปยหมก ปย

ชวภาพ

2. เกษตรกรสามารถคดเมลดพนธขาวไวใชเองได

3. เกษตรกรสามารถท าปยไวใชในแปลงเกษตรกรรมของตนเอง

4. เกษตรกรสามารถลดตนทนการผลต

**************************************************

217

1. ช ครงการ โครงการน ารองการสงเสรมเกษตรอนทรยแบบผสมผสานในบอพลาสตก (๑ งาน ๘ หมน)

2. น วยงานท การ น นน หนวยงานในสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ และหนวยงานอนทเกยวของ

3 น วยงานร ผดช ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดมหาสารคาม

4. ผ ร ผดช ครงการ กลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดมหาสารคาม (ส.ป.ก.

มหาสารคาม)

5. ผ ดท า ครงการ

นายวสทธศกด ส าโรงแสง นกวชาการปฏรปทดนปฏบตการ

6. กการ ะ ผ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย มาตรา ๘๕ (๒) ก าหนดใหรฐด าเนนการกระจายการ

ถอครองทดนอยางเปน ธรรม และด าเ นนการให เกษตรกรมกรรมสทธ หรอสทธในทด น เพ อประกอบเกษตรกรรมอยางทวถงโดยการปฏ รปท ดนหรอวธอน รวมทงจดหาแหลงน าเพอใหเกษตรกรมน าใชอยางพอเพยงและเหมาะสมแกการเกษตร

พระบรมราโชวาทเกยวกบเศรษฐกจพอเพยง “...ในการพฒนาประเทศน นจ าเ ปนตองท าตามล าดบขน เ รมดวยการสรางพนฐาน คอความมกนมใช ของประชาชนกอน ดวยวธการทประหยดระมดระวง แตถกตองตามหลกวชา เมอพนฐานเกดขนมนคงพอควรแลว จงคอยสรางเสรมความเจรญขนสงขนตามล าดบตอไป ดวยความรอบคอบระมดระวงและประหยดนนกเพอปองกนความผดพลาดลมเหลว และเพอใหบรรลผลส าเรจไดแนนอนบรบรณ ...”

ประกอบกบแผนพฒนาการเกษตรในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555 – 2559) ใหความส าคญกบการสงเสรมใหเกษตรกรท าการเกษตรดวยระบบเกษตรกรรมยงยนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เชน เกษตรอนทรย เกษตรผสมผสาน เกษตรทฤษฎใหม วนเกษตร เปนตน โดยเฉพาะเกษตรกรรายยอย เพอสรางความมนคง ความหลากหลาย การพงพาตนเองและสามารถเขาถงดานอาหารทกครวเ รอนทงในเชงของปรมาณ คณภาพ โภชนาการ และความปลอดภย โดยการถายทอดความรและเทคโนโลยการผลตผานเครอขายปราชญชาวบาน เกษตรกรทประสบความส าเรจ และแหลงความรในพนท

ตลอดจนนโยบายและทศทางการพฒนาของกระทรวงเกษตรและสหกรณ ทสง เสรมใหเกษตรกรมการประ ยกตใ ช ปรชญาเศรษฐกจพอเพ ยง การผลตสนคาเกษตรและอาห ารทมประสทธภาพ เสรมสรางความมนคงดานอาหารและพลงงานอยางเหมาะสมและยง ยน สามารถ

218

สรางมลคาเพมสอดคลองกบความตองการของตลาดและมมาตรฐานปลอดภยตอผบรโภค เพอมงไปสเศรษฐกจการเกษตรสเ ขยว (Green Economy) ทมประสทธภาพและเปนมตรกบสงแวดลอม การจดสรรทรพยากรการผลตทางการเกษตรและโครงสรางพนฐานการเกษตรอยางพอเพยง และสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาภาคการเกษตรของจงหวดมหาสารคาม รวมทงสง เสรมใหมการวจยและพฒน า (Research and Development) และถ ายทอดเทคโนโลยดานการ เกษตร ทเหมาะสมแกเกษตรกร

พนทเขตปฏรปท ดนจงหวดมหาสารคามเปนพน ททมความแหงแ ลงและ อยน อกเขตโครงการชลประทาน เกษตรกรบางรายไมมสระน าประจ าไรนา หรอมสระแตน าในสระไมเพยงพอตอการท าเกษตร สงผลใหเกษตรกรขาดรายไดในชวงหลงฤดการเกบเกยวผลผลต ซง เปนสาเหตส าคญอกประการทท าใหเกษตรกรตองเผชญกบปญหาความยากจนและหนสน การอพยพ แรงงานเขาส เมองใหญ ดงน นการเพมศกยภาพดานการผลต การสง เสรมและสนบสนนใหเกษตรกรสามารถเอาชนะขอจ ากดดานความแหงแลง โดยการประยกตใชวสดอปกรณทเหมาะสม ตนทนต า และสามารถบรหารจดการน าได ประกอบกบการพฒนาองคความรใหม ๆ กจะสามารถชวยใหเกษตรกรท าการเกษตรไดตลอดทงป เปนการชวยลดรายจายและเพมรายไดใหกบครวเรอน ลดปญหาการอพยพแรงงาน เกษตรกรมคณภาพชวตทดขน เกดการเรยนรและพ งพาตนเองไดอยางยงยน

7. ว ประ งค 1. เพอใหเกษตรกรมแปลงท าการเกษตรอนทรยแบบผสมผสานไดตลอดทงป 2. เพอใหเกษตรกรสามารถลดรายจายและมรายไดเพมขนจากการท าเกษตรในบอพลาสตก 3. เพอสงเสรมการเรยนรของเกษตรกรในรปแบบนกวจยชาวบาน

8. ป า มาย เกษตรกรกลมแมคาตลาดสเ ขยวและผผลตสนคาสงตลาดสเขยว จ านวน 10 ราย

9. ว ด า นนการ 1. ประชาสมพนธ/ช แจงโครงการฯ คณสมบต เงอน ไข หลกเกณฑ ตลอดจนวธการ

ด าเนนงานตามโครงการฯ 2. อบรมใหความร รปแบบการจดท า วธการบรหารจดการ

3. สนบสนนวสด อปกรณ ในการจดท าแปลง (บอพลาสตก) 4. เกษตรกรจดบนทกขอมล (ตนทน การเจรญเตบโต สถตการใช น า รายรบ-รายจาย ฯลฯ)

ตลอดจนปญหาอปสรรคตางๆ

10. ระยะ ว าด า นนการ

219

ตลาคม 2557 – กนยายน 2558

11. ง ประมา 57,800 - าท 11.2 คาวสดอปกรณ เปนเงน 49,700.- บาท ดงน ล าดบ รายการ หนวย

นบ จ านวน ราคา

หนวย(บาท)

ราคารวม (บาท)

หมายเหต

1 แผนพลาสตก ผน 10 4,000.- 40,000.- 2 ผามงไนลอน มวน 36 200.- 7,200.- 3 คาไถเตรยมแปลง แปลง 10 250.- 2,500.-

11.2 งบด าเนนงาน จ านวน 8,100.- บาท 11.2.1 คาใชจายส าหรบการฝกอบรมเกษตรกร เปนเงน 5,100.- บาท โดยแบงเปน

- คาตอบแทนวทยากร ( 6 ช วโมงๆ 600.- บาท) เปนเงน 3,600.- บาท - คาอาหารและอาหารวาง (150.- บาท x 10 ราย) เปนเงน 1,500.- บาท - คาสถานทจดอบรม ครงละ 1,000.- บาท

11.2.2 คาใชจายในประสานตดตามการด าเนนงาน เปนเงน 3,000.- บาท

12. การประ มนผ 1. ส ารวจความพงพอใจของผเขารวมโครงการ เพ อประเมนผลการด าเ นนงาน ปญหา

อปสรรค รวมทงขอเสนอแนะจากเกษตรกร 2. เจาหนาทออกตดตามเกบขอมลผลการด าเนนงานของผเขารวมโครงการ โดยใช ขอมล

การบนทกของเกษตรกรประกอบ อยางนอยเดอนละ 1 ครง เพอตดตามความคบหนาและการใช ประโยชนจรง ขอมลดานรายไดและคณภาพชวตของเกษตรกร 3. รายงานผลการด าเนนงานใหผบงคบบญชาทราบเปนประจ าทกเดอน

13. ผ ประ ยชน ทคาดว า ะ ด ร 1. เกษตรกรมรายไดจากการท าการเกษตรอนทรยตลอดทง ป 2. ผลผลตของเกษตรกรไดรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) 3. เกษตรกรมคณภาพชวตทดขน ผบรโภคมความตองการสนคาเพมมากขนจากการบรโภคพชผกปลอดภย 4. เกษตรกรสามารถน าความรไปตอยอดเพอเพมศกยภาพในการผลตของตนเอง และขยายผลสเกษตรในพนทได

**************************************************

220

1. ช ครงการ เลยงหมหลมเพอเปนทางเลอกในการท าการเกษตรแบบผสมผสานรวมกบการปลกยางพารา และปาลมน ามน

2. น วยงานร ผดช หนวยงานหลก : ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดตรง หนวยงานสนบสนน : ส านกงานปศสตวจงหวดตรง : ส านกงานสหกรณจงหวดตรง : ส านกงานตรวจบญชสหกรณตรง

3. ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ 1. นายนกร ไพรน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ผรบผดชอบโครงการ 2. ผอ านวยการกลมยทธศาสตรและการปฏรปทดน หวหนาโครงการ 3. ปฏรปทดนจงหวดตรง ทปรกษาโครงการ

4. กการ ะ ผ ปญหาวกฤตราคาพชผลทางการเกษตรสงผลกระทบตอความเปนอยของเกษตรกรในเขตปฏรปทดนจงหวดตรงอยางกวางขวาง เ นองจากเกษตรกรสวนใหญท าการเกษตรแบบเชงเ ดยว เชน ปลกยางพารา ปาลมน ามน เ ปนหลก ไมมการท าเกษตรแบบผสมผสานเมอลดความเสยงในการประกอบอาชพเมอประสบปญหาราคาผลผลตยางพารา ปาลมน ามนตกต าดง ทเปนอยทกวนนท าใหเกษตรกรมรายไดไมเพยงพอตอรายจาย ประกอบกบเกษตรกรยงตองซอปยเคม ปยอนทรย มาใชในสวนยางพารา สวนปาลมน ามน ท าใหมตนทนการผลตเพมขน จากการไปพดคยท าเวทช มชนกบกลมเกษตรกรสวนหนงตองการหาแนวทางการประกอบอาชพดานเกษตรใหม ๆ เพอมาเพมเตมลงไป ในสวนยางพารา สวนปาลมน ามน ในลกษณะของการท าเกษตรแบบผสมผสาน การเลยงหมหลมจงเปนทางเลอกหนงในการจะชวยลดตนทนการผลตในเ รองการใช ปยอนทรย ปยคอก ในการท าสวนยางพารา สวนปาลมน ามนได และเปนการเพมรายไดใหแกเกษตรกรผเลยงไดอกทางหนงดวย โดยในอดตทผานมาในช มชนมเกษตรกรหลายรายไมเคยเ ลยงหมมากอนแตเปนกา รลยงแบบเดมคอ ซออาหารส าเรจรปมาเ ลยง ประสบปญหาอาหารหมราคาแพง ขาดทน มกลนรบกวนชมชน ทง ทในพนทจงหวดตรงมการบรโภคเนอหมกนอยางเปนล าเปนสน มอาหารทท าจากหมทขนชอคอ หมยางเมองตรง ปรมาณการเลยงหมในพนทไมเพยงพอตอความตองการของผบรโภค ตองน าเขาหมเปนและเนอหมมาจากจงหวดใกลเคยงซงการเลยงหมหลมจะเปนในลกษณะของการเลยงโดยใช อาหารส าเรจรปผสมกบหยวกหมกหรอพชผกสเขยวตางๆ หมก ซงจะลดอาหารส าเ รจรปจะไดประมาณ 40 % ไมมกลนรบกวน ไดขหมเปนปยใช ในสวนยางพารา สวนปาลมน ามน ปลกพช ผก ไม

221

กอใหเกดปญหาตอสงแวดลอม ประกอบกนขณะนนโยบายภาครฐตองการใหเกษตรกรลดตนทนการผลตโดยเฉพาะดานการใชปยเคม ใหเกษตรกรท าการเกษตรแบบมหลกประกนดานความเ สยงจากการท าเกษตรเชงเ ดยว ตระหนกถงการท าเกษตรแบบยง ยนค านงถง สงแวดลอม การเลยงหมหลมผสมผสานไปกบการท าสวนยางพารา และสวนปาลมน ามน จงนาจะเปนทางเลอกอกทางหนงใหแกเกษตรกรในการประกอบอาชพการเกษตรในสถานการณปจจบนได

5. ว ประ งค ง ครงการ 1. เพอเ ปนทางเ ลอกใ นการประกอบอาชพ เกษตรกรรมให แก เกษตรกรแทนการท าการเกษตรแบบเชงเดยว ในรปแบบการท าปศสตวรวมกบการปลกยางพารา และปาลมน ามน 2. เพอผลตปยชวภาพใชแทนปยเคม เพอลดตนทนการผลต 3. เพ อเ ปนการพฒน าอาชพการเ ลยงหมไปสการ เล ยง แบบยง ยน และ เปนมตรก บสงแวดลอม ผบรโภคไดบรโภคเนอหมทปลอดภยตอสขภาพ

6. านทด า นนการ พนทเขตปฏรปทดน หมท 6 ต าบลนาโตะหมง อ าเภอเมอง จงหวดตรง

7. ป า มาย เกษตรกรในเขตปฏรปทดน หมท 6 ต าบลนาโตะหมง อ าเภอเมอง จงหวดตรง จ านวน 8 ราย

8. ว ด า นนการ 1. จดท าเวทชมชนเพอวเคราะหขอมลศกยภาพ หาปญหาจดแขง จดออน 2. รบสมครเกษตรกรผสนใจและจดตงกลม 3. น าเกษตรกรศกษาความตองการของตลาดการบรโภคเนอหม เพอจะไดรางแผนรปแบบการผลตใหตรงกบความตองการของตลาดในระดบทองถน 4. จดท าแผนธรกจของกลม 5. ฝกอบรมถายทอดเทคโนโลยและฝกปฏบต 6. สนบสนนพนธสกร (ลกสกรอยานม) และอาหารส าเรจรปในระยะปรบตว 1 เดอน 7. ตดตามผล ประเมนผล สรปผลการด าเนนงาน

9. ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการประมาณ 6 เดอน นบตงแตไดรบอนมตโครงการฯ ( เดอนกมภาพนธ 2558 ถงเดอนกรกฎาคม 2558)

222

10. ผนการด า นนการ

ก กรรม

ระยะ ว า มาย

ก.พ. ม.ค. เม.ย. พ.ค. ม.ย. ก.ค.

1. จดท าเวทชมชนเพอวเคราะหขอมลศกยภาพ หาปญหาจดแขง จดออน

2. รบสมครเกษตรกรผสนใจและจดตงกลม

3. น าเกษตรกรศกษาความตองการของตลาดการบรโภคเนอหม เพอจะไดรางแผนรปแบบการผลตใหตรงกบความตองการของตลาดในระดบทองถน

4. ฝกอบรมถายทอดเทคโนโลยการเ ลยงหมและน าเกษตรกรศกษาดงานและจดท าปฏทนการผลตของเกษตรกรเพอใชตดตามงาน

5. สนบสนนพนธสกรและอาหารส าเรจรปในระยะปรบตว

๖. ด าเนนการเลยงหมหลม

๗. ตดตามผลตามปฏ ทนการปฏบตกจกรรมการผลต

๘. จดท ารายงานสรปผลการด าเนนโครงการ

11. ง ประมา ครงการ จากส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม

12.ผ ทคาดว า ะ ด ร 1. เกษตรกรมทางเลอกในการประกอบอาชพเกษตรกรรมในรปแบบการท าปศสตวผสมผสานกบการปลกยางพารา ปาลมน ามน เพอลดความเสยงแทนการท าเกษตรแบบเชงเดยว 2. ไดปยชวภาพไวใชในสวนยางพารา สวนปาลมน ามน เ ปนการลดตนทนการผลต และเปนการท าเกษตรในแนวทางทยงยน เปนมตรตอสงแวดลอม

223

3. ผบรโภคไดบรโภคเนอหมทปลอดภยตอสขภาพ 1. ครงการ กระบวนการผลตขาวไรในแปลงเพาะปลกทมการจดการน าดวยระบบการใหน าแบบ พ น ฝอยเพ อ เพ มผลผลตภ ายใตโครง การฝกอบรมหลกสตรการพฒน า ผน า การเปลยนแปลง ในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

2 น วยงานร ผดช 2.1 หนวยงานรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) 2.2 หนวยงานสนบสนน

1. สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพร เขตรอดมศกด 2. กลมเกษตรกรผปลกขาวไรต าบลชมโค อ าเภอปะทว จงหวดชมพร

3 ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนการ นางรชดา เพชรรตน นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดช มพร

4 กการ ะ ผ ยทธศาสตรการพฒนาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ.2555 -2559) ยทธศาสตรท 4 ยทธศาสตรความเขมแขงภาคเกษตรความมนคงของอาหารและพลงงานโดยใหความส าคญกบการจดการทรพยากรธรรมชาตทเ ปนฐานการผลตภาคเกษตรใหเขมแขงและสามารถใช ประโยชนไดอยางยง ยน พ ฒนาพนธพช พ นธสตว เทคโนโลยการเกษตรทเหมาะสม สง เสรมการสรางมลคาเพมสนคาเกษตร อาหารและพลงงานบนพนฐานภมปญญาทองถนและความรส รางสรรค การสรางความมนคงทางอาชพและ รายไดของเกษตรกรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทงยงใหความส าคญกบการสรางความมนคงดานอาหารและพลงงานชวภาพในระดบครวเรอน ชมชนและประเทศ เพอสรางภมคมกนใหภาคเกษตรสามารถพงตนเองไดและเผชญกบปจจยเสยงตางๆได จากยทธศาสตรดงกลาวท าใหสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตช มพร เหนความส าคญของความมนคงของอาหาร จงรวมกบ ส านกงานปฏรปทดนจงหวดช มพร (ส.ป.ก.ช มพร) กรมการขาวศนยวจยขาวนครศรธรรมราช เครอขายรกษละแมและเกษตรกรผปลกขาวไรในเขตปฏรปทดนจงหวดช มพร ไดรวมกนมอกนเพอจดท าโครงการพฒนาความมนคงดานอาหาร : การมสวนรวมของเกษตรกรในการคดเ ลอกพนธและใชประโยชนจากขาวไรพนเมองในเขตปฏรปทดนจงหวดชมพร เปนโครงการบรณาการทพ ฒนาตอเนองมาจากการศกษาวจยขาวไรในพนทภาคใตตอนบน ทเรมตนจาก พ.ศ. 2543 -2544 ทมการส ารวจ รวบรวม

224

พนธขาวไรพนเมองและเกบรกษาพนธใหมความบรสทธของพนธมาอยางตอเ นอง และขยายผลงานวจยส ชมชน โดยการจดการความรส ธนาคารอาหารทองถน การด าเนนโครงการรวบรวมพนธและวจยเมลดพนธพช: เพอการผลตทยง ยน และไดขยายผลไปสธนาคารเมลดพนธพชใหเกษตรกรฝากเมลดพนธ และกยมเมลดพนธส าหรบการเพาะปลกในแตละฤดกาล การสรางศนยเครอขายพพธภ ณฑเกษตรเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภาคใตตอนบนขยายผลประเดนเรองของพอในบานของเรา และไดน าประเดนพนธกรรมพชกบความมนคงทางอาหารโดยใชเรองขาวไรเปนประเดนหลกในการขบเคลอน และไดจดเวทเสวนาทางวชาการเ รอง “พนธกรรมพชกบความมนคงทางอาห าร”จดคายขาวไรช มพรรวมกบส าน กงานพฒน าวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) การสงเสรมการปลกขาวใหกบเกษตรกรและการวจยเพ อพฒนาพนธขาวพ นธใหม ๆ การอนรกษพ นธและผลตเมลดพนธแจกจายใหเกษตรกรเพอใหเกษตรกรไดมความมนคงทางดานอาหารในครวเรอนผลจากการด าเนนงานโครงการดงกลาว ท าใหเกษตรกรในเขตปฏรปทดนมการปลกขาวไรบรโภคในครวเ รอนอ าเภอเมองช มพร 30 ครวเรอน อ าเภอทงตะโก 20 ครวเรอนและอ าเภอละแม 10 ครวเรอนจากผลการด าเนนงานทผานมา 3 ป ท าใหกลมผ ปลกขาวไรใน เขตปฏรป ทดนต าบลต าบลละ แม อ าเภ อละแม จงหวดช มพร มสมาช กกลมเพมขน กล มเกษตรกรฯ เ รมใหความส าคญกบการผลตขาวไรบรโภคในครวเรอน การบรโภคขาวไรทปลกดวยตนเอง ท าใหสขภาพของผบรโภคดขน การเลาขานและบอกตอกนไป ท าใหมสมาชกเพมขนจากเดม 10 รายเปน 24 ราย อยางไรกตามอตราการเพมขนของสมาชกกลมฯและความเขมแขงของกลมขาวไรในพนทกยงคงเปนเพยงสวนนอย เมอเทยบกบจ านวนเกษตรกรในชมชน จากการไดพบปะพดคยกบเกษตรกรผปลกขาวไรในพนทต าบลละแม ท าใหทราบวา เกษตรกรปลกขาวในแปลงรวมของเพอนบานเปนสวนยางพาราเลก ปาลมน ามนเลก เมอจ านวนเกษตรกรในกลมมเพมขนแตละครวเรอนมพนทท าขาวไรลดลง หรออาจท าในพนทของ ตนเองในพนทขนาดเลกทเปนพนทวางบรเวณทอยอาศยเทาน น สวนพนทอนๆนนปลกพชหลกเ ตมพนท การผลตขาวไรทท าในพนทเดมซ าๆ ท าใหเกดปญหาโรค ศตรพช ปญหาดน และปญหาฝนทงชวงและปรมาณน าฝนทลดลง ปรมาณผลผลตในป ๒ ลดลงเมอเทยบกบปแรก ปรมาณขาวไรทไดไมเพยงพอกบการบรโภคของสมาชกในครวเรอน จากปญหาทเกษตรกรประสบเกษตรกรจงสนใจสมครเขารวมโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม หลกสตร การพฒนาเกษตรกรอยางยงยน ปงบประมาณ ๒๕๕๘ ในหวขอวชาการจดการดนและการใชปยอนทรยคณภาพสงลดแทนการใช สารเคมในการผลตขาวไรวตถประสงคเพอสรางความรความเขาใจเกยวกบการวเคราะหดนอยางง ายดวยตนเองเกดความร ความเขาใจในการจดการดนเบองตนและการลดตนทนการผลตดวยปยอนทรยคณภาพสงและสรางความมนคงดานอาหาร(ขาว)ในมตปรมาณและมตคณภาพใหแกครวเรอนเกษตรกรเพอแกไขปญหาเบองตน สวนปญหาฝนทงชวงและปรมาณน าฝนทลดลง ท าใหปรมาณผลผลตลดลง กลมเกษตรกรฯไดน าเสนอวา ขาวไรบางพ นธ เชน ขาวสามเดอน สามารถปลกไดหลายครงตอป หากมน าเพยงพอ

225

หรอมการวางระบบน าในแปลงขาวไรกอาจสามารถปลกขาวไรไดหลายครงและปรมาณเพยงพอกบการบรโภคในครวเรอนในพนทจ ากด ซงหากด าเนนการไดกสามารถยกระดบกระบวนการผลตขาวไร โดยใช การจดการดน การลดตน ทนการผ ลตและการจดการน ารวมกน เพ อให เกดกระบวนการผลตขาวไรทมประสทธภาพและคณภาพ ตอไป

5 ว ประ งค ง ครงการ 5.1 เพอใหเกษตรกรมความร ความเขาใจเกยวกบระบบการใหน าพชไร(ขาวไร) การจดการน าแบบ ประหยดดวยระบบการใหน าแบบพนฝอยเพอเพมผลผลตและยกระดบการผลตขาวไรชมพร

5.2 เพอศกษากระบวนการผลตขาวไรนอกฤดทมการจดการน าดวยระบบการใหน าแบบพนฝอย

5.3 เพอศกษาเปรยบเทยบปรมาณผลผลตขาวไรในกระบวนการผลตแบบดง เดมและกระบวนการ

ผลตขาวไรทมการจดการน าดวยระบบการใหน าแบบพนฝอย

6 านทด า นนการ

ทท าการกลมขาวไรต าบลละแม หมท ๑๖ ต าบลละแม อ าเภอละแม จงหวดชมพร

7 ป า มาย เกษตรกรกลมขาวไรในเขตปฏรปทดนต าบลละแม อ าเภอละแม จงหวดช มพร รวม ๒0 ราย ในพนทด าเ นนการแปลงทดลอง จ านวน ๒ไร คณสมบตของเกษตรกรทเขารวมโครงการฯตองเปนสมาชกกลมขาวไรจงหวดชมพร มความสามารถอานออกและเขยนได มความสนใจเขารวมโครงการฯและผานการอบรมหวขอวชา การจดการดนและการใชปยอนทรยคณภาพสงลดแทนการใช สารเคมในการผลตขาวไรโครงการสรางและพฒนาเกษตรกรรนใหม หลกสตร การพฒน าเกษตรกรอยางยงยน ปงบประมาณ ๒๕๕๘

8 ว ด า นนการ

การใหความรเกยวกบการจดการน าฝกอบรม การใหน าพชไร(ขาวไร) การจดการน าดวยระบบการใหน าแบบพนฝอยเพอเพมผลผลตและยกระดบการขาวไรช มพรใช การบรรยาย สาธต ปฏบต และศกษาดงานทกลมเกษตรกรผปลกขาวไรต าบลชมโค อ าเภอปะทว จงหวดช มพร และในแปลงทดลองสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตช มพรเขตอดมศกดโดยใชวทยากรรวมจากกลมเกษตรกรขาวไรชมโค และวทยากรจากสถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง วทยาเขตชมพรเขตอดมศกด

226

1.) การเกบขอมลและการสงเคราะหขอมลสภาพทวไป สภาพเศรษฐกจ สภาพสงคม และขอมลทรพยากรชมชนของกลมขาวไรต าบลละแมดวยกระบวนการเกบขอมล/วเคราะหขอมลแบบมสวนรวมดวยเครองมอ Participatory Rapid Appraisalเชน ปฏทนการผลต เสนทางการผลต SWOT Analysis

2.) การศกษาดงานการวางระบบน าในแปลงขาวไรของเกษตรกรผปลกขาวไรต าบลชมโค ๑ วน

3.) การจดเวทใหความรเกยวกบ 3.1) ระบบการใหน าพชและการใชน าอยางประหยด จ านวน 2

ช วโมง 3.2) การวางระบบน าในแปลงทดลอง จ านวน 2 ช วโมง 3.3) การทดลองปฏบตการวางระบบน าในแปลงทดลอง จ านวน 8 ช วโมง 3.4) กระบวนการการออกแบบบนทกขอมล วธการเกบขอมล

และการสรปขอมลแบบมสวนรวม จ านวน 2 ช วโมง

5.) การตดตามและประเมนผลโครงการ

9 ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ 1 ป เรมจาก 1 มกราคม 2558 ถง 31 เดอนธนวาคม 2558

10 ผนการด า นนงาน แผนการและกจกรรมด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ.๒๕๕๘

กจกรรม พ.ศ. 2558 หมาย

เหต ม.ค.

ก.พ.

ม.ค.

เม.ย.

พ.ค.

ม.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย. ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค.

การการเกบขอมลและการสงเคราะหขอมลสภาพทวไป สภาพเศรษฐกจ สภาพสงคม และขอมลทรพยากรชมชน

การศกษาดงานการวางระบบน าในแปลงขาวไรและสรปบทเรยน

227

การจดเวทใหความรเกยวกบ -ระบบการใหน าพชและการใช น าอยางประหยด - การวางระบบน าในแปลงทดลอง -การทดลองปฏบตการวางระบบน าในแปลงทดลอง - กระบวนการการออกแบบบนทกขอมล วธการเกบขอมลการสรปขอมลแบบมสวนรวม

การทดลองปฏบตและการเกบขอมล

การสรปผลและตดตามผลการด าเนนงาน

11 ราย ะ ยดง ประมา ง ครงการ งบประมาณทงสน ๔๔,๕00 บาท (หาหมนสพนหารอยบาทถวน) ดงน

ท รายละเอยดคาใชจาย จ านวน(คน)

จ านวน ราคาตอหนวย

รวมเปนเงน

1 คาใชจายกอนการฝกอบรม คาตอบแทนเจาหนาท -คาเบยเลยง -คาน ามนเชอเพลง

2 คาใชจายระหวางอบรม 2.1 คาตอบแทนวทยากร -คาบรรยาย 3 12 300 3,600 -คาพาหนะหรอคาน ามนเชอเพลง 3 3 500 1,500 2.2 คาตอบแทนเจาหนาทผฝกอบรม -คาเบยเลยง -คาน ามนเชอเพลง 3 500 1,500 2.3 คาใชจายส าหรบผเขารบการฝกอบรม

228

-คาอาหารกลางวน 20 2 100 4,000 -คาอาหารวางและเครองดม 20 3 50 1,500 2.4 คาตอบแทนสถานทและโสตทศนปกรณ 2.5 คาใชจายในการศกษาดงาน -คาเชาเหมาพาหนะในการเดนทาง 10 ๑ 400 4,000 -คาอาหารกลางวน 10 ๑ 100 1,000 -คาอาหารวางและเครองดม 10 ๑ 50 500 -คาสถานทและวทยากร 1 2 ชม. 1,200 2,400 2.6 คาวสดฝกอบรม -คาวางระบบน าแปลงทดลอง ๒ไร 20 2 ไร 15,000 30,000 2.7 คาจดท ารายงานสรป 2.8 คาจดท ารายงานคมอบนทกกจกรรมเกษตรกร 20 1 200 4,000 3 คาใชจายตดตามผลการด าเนนงานหลงการ

ฝกอบรม

3.1 คาตอบแทน -คาเบยเลยง -คาน ามนเชอเพลง 1 500 500 3.2 คาจดท ารายงานผลการด าเนนโครงการฯ

54,500

หมายเหต คาใชจายในการฝกอบรม สามารถถวจายตามระเบยบกระทรวงการคลงได 12 ผ ทคาดว า ะ ด ร 12.1 เกษตรกรมความร ความเขาใจเกยวกบระบบการใหน าพชไร(ขาวไร) การจดการน าดวยระบบ การใหน าแบบพนฝอยเพอเพมผลผลตการผลตขาวไรช มพรของเกษตรกรได

12.2 เกษตรกรมความรและสามารถผลตขาวไรนอกฤดโดยการเพมระบบการใหน าแบบพนฝอยใน

แปลงได 12.3 เกษตรกรสามารถเปรยบเทยบปรมาณผลผลตขาวไรในกระบวนการผลตแบบดง เดม

และ กระบวนการผลตขาวไรทมการจดการน าดวยระบบการใหน าแบบพ นฝอยดวย

ตนเองได

229

12.4 เกษตรกรสามารถผลตขาวไรเพอใช บรโภคในครวเรอนไดเพยงพอในพนทจ ากด สามารถผลตขาวไรไดหลายรอบการผลตในรอบปและสามารถยกระดบการผลตขาวไรใหมคณภาพได 12.5 เกดแปลงทดลองทเปนแหลงเรยนรใหกบเกษตรกรรายอนๆในช มชนและสามารถกระตนใหเกดการผลตขาวไรเพอบรโภคของครวเรอนเกษตรกรในชมชนได

13 วช ว ด 13.1 เชงปรมาณ เกษตรกรทเขารวมโครงการฯสามารถน าความรทไดรบปรบใชกบตนเองได รอยละ ๘0

13.2 เชงคณภาพ เกษตรกรทผานการฝกอบรมรอยละ ๘0 สามารถผลตขาวไรคณภาพดและมปรมาณเพยงพอกบการบรโภคในครวเรอนได

**************************************************

230

1 ช ครงการ การปรบเปลยนรปแบบการผลตขาวไรต าบลเขาโร ภายใตโครงการฝกอบรมหลกสตรการพฒนา ผน าการเปลยนแปลงในการสงเสรมเกษตรกรสการพฒนาทยงยน

2. น วยงานทร ผดช หนวยงานรบผดชอบหลก ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดนครศรธรรมราช หนวยงานทสนบสนน 1) ศนยวจยขาวนครศรธรรมราช 2) กลมวสาหกจชมชนบานหนองคลาสามคค 3) องคการบรหารสวนต าบลเขาโร อ าเภอทงสง จงหวดนครศรธรรมราช

3 ว น า ครงการ/ค ะผ ด า นนงาน นางวภา สขเอก นกวชาการปฏรปทดนช านาญการ ส านกงานการปฏรปทดนจงหวดนครศรธรรมราช

4 กการ ะ ผ จงหวดนครศรธรรมราชมพ ชเศรษฐกจทส าคญไดแก ยางพารา ปาลมน ามน ผลไม และขาว

เกษตรกรไดรบการพฒนาดานการเกษตรทมงผลตพชเศรษฐกจเพ อการคา ประกอบก บสถานการณ ทยางพาราและปาลมน ามนมราคาดเมอหลายปกอน เปนปจจยหนงทท าใหพนทเกษตรกรรมในจงหวดนครศรธรรมราช เกษตรกรไดปรบเปลยนพนทจากการท านา มาปลกยางพาราและปาลมน ามน ท าใหพนทปลกขาวลดลงเปนอยางมาก เกษตรกรสวนใหญใหความส าคญกบการท านานอยลง ปจจบนความผนผวนของราคาสนคาเกษตรไมแน นอน และกระแสความตองการการผลตทางการเกษตรทปลอดภยจากสารพษ และความมนคงดานอาหาร โดยเฉพาะเรองของขาวซงเปนอาหารหลกบรโภคในครวเรอน จากสถานการณดงกลาวท าให กลมวสาหกจช มชนบานหนองคลาสามคค ต าบลเขาโร อ าเภอทงสง จงหวดนครศรธรรมราช จ านวน 15 ราย เห นความส าคญของปญหาดงกลาว จงไดเพ มกจกรรมกลมจากการท าสวนยางพารา สวนปาลมน าม น สวนผลไม และเลยงสตว ห นมาปลกขาวไรแซมในสวนยางพาราและปาลมน ามนทม อาย 1-3 ป ปลกส าหรบบรโภคในครวเรอน และจากกระแสดานสขภาพของผบรโภคทเปลยนแปลงไปในปจจบนกลาวคอนยมบรโภคขาวทมคณคาทางอาหารสงไมมสารพษเจอปน และความตองการของตลาดท เพมขน กลมจงพ ฒนาการผลตขาวไรเพอจ าหน ายมากขน ประกอบกบมพนทปลกขาวไรเพ มมากขน เน องจากเกษตรกรผปลกยางพาราในพนทต าบลเขาโร เรมโคนยางพาราทมอายมาก เพราะสถานการณราคายางพาราตกต า ในขณะทปจจยการผลตหรอสนคาประเภทอนกลบมราคาสงขน จงปรบพ นทเปลยนมาปลกปาลมน ามน และปลกยางพาราใหมแทนของเกาทโคนขายไมยาง จงท าใหพนทปลกขาวไรเพมมากขน แตการปลกขาวไรแบบดงเ ดม คอการปลกแบบหยอดหลม หรอทคนปกษใตเรยกวา น าขาวไมเปนทนยมในปจจบน เนองจากตองใช แรงงาน ใช เวลามาก และเกษตรกรผปลกขาวไรสวนใหญมอายมากจงประสบปญหาสขภาพ จงปรบเปลยนมาเปนแบบหวานแตกม

231

ขอเสย คอ ตองใชเมลดพนธมากขนและการก าจดวชพชกท าไดยาก ประกอบกบเมลดพนธขาวไรมราคาแพง กโลกรมละประมาณ 50 บาท ท าใหตนทนการผลตเพมขน กลมวสาหกจช มชนจงมองวาหากไดมการน าเทคโนโลยมาใช เพอปรบเปลยนรปแบบการปลกขาว จะท าให กลมสามารถลดตนทนการผลต ลดเวลา แรงงาน เพอเปนการยกระดบการผลต และท าใหคนรนใหมทมองวาการผลตขาวไรเปนเ รองยงยาก ล าบาก กลบมาใหความส าคญและหนมาปลกขาวเพอบรโภคห รอจ าหนายเพมขน

จากการด าเนนปงบประมาณ 2557 ส.ป.ก.นครศรธรรมราช จดท าโครงการพฒนาเกษตรกรปราดเปรองในเขตปฏรปทดน Smart Farmer กลมวสาหกจชมชนบานหนองคลาสามคค เพอพ ฒนาศกยภาพดานความร การปฏบตการการเกษตรทด การจดการคณภาพการผลตและการตลาด มศกยภาพพงพาตนเองตามสภาพปญหาและความตองการของกลมเปาหมาย ตลอดจนการสรางมาตรฐานการผลตทมคณภาพสมาตรฐาน GAP จากโครงการดงกลาวท าใหเกษตรกรกลมนมความร มความเขมแขง เปนทรจกของหนวยงานตางๆ ในเ รองของการผลตขาวไรทมคณภาพ และมตลาดเพมมากขน ทงในเรองของการจ าหน ายเมลดพนธ และจ าหน ายขาวสารโดยเฉพาะขาวกลอง ดงน นโครงการการปรบเปลยนรปแบบการผลตขาวไรต าบลเขาโร เปนกจกรรมหน งทจะท าใหกลมพ ฒนาและมประสทธภาพในการผลตและจ าหน าย สามารถลดตนทน สรางรายไดใหกบสมาชก น าไปสความยงยน และพฒนาเปนสหกรณการเกษตรผปลกขาวไรของต าบลเขาโร ตอไป

5 ว ประ งค ง ครงการ 5.1 เพอศกษาและปรบปรงรปแบบการปลกขาวไรเพอลดตนทนและเพมประสทธภาพ 5.2 เพอศกษาเปรยบเทยบการปลกขาวไรแบบเดมและแบบใหมโดยใชเทคโนโลยเครองหยอด

6 านทด า นนการ แปลงขาวไรเกษตรกรกลมวสาหกจชมชนบานหนองคลาสามคค หมท 5 ต าบลเขาโร อ าเภอทงสง จงหวดนครศรธรรมราช

7 ป า มาย เกษตรกรกลมวสาหกจช มชนบานหนองคลาสามคค ต าบลเขาโร อ าเภอทงสง จงหวด

นครศรธรรมราช จ านวน 15 คน โดยจดท าแปลงทดลองเกบขอมล จ านวน 10 ไร คณสมบต

เกษตรกรทเขารวมโครงการ เปนผมความสนใจ อานออกเขยนไดและผานการอบรมโครงการ

Smart Farmer ปงบประมาณ 2557

8 ว ด า นนการ จดท าแปลงสาธตการปลกขาวไรแบบเดมกบแบบใหมโดยใช เทคโนโลยเครองหยอด แบบเดมจ านวน 5 ไร แบบใหม 5 ไร

232

8.1 การเกบขอมลสภาพทวไปของพนทสภาพเศรษฐกจ สภาพสงคม ทรพยากรของกลมวสาหกจชมชนบานหนองคลาสามคค แบบมสวนรวม

8.2 การวเคราะหสภาพของกลมดวยเครองมอ SWOT Analysis 8.3 จดท าโครงการศกษาดงานการปลกขาวไรในพ นทจงหว ดทมการผลตขาวไรแบบหลากหลาย และขออนมตโครงการ

8.4 ท าแปลงทดลอง บนทก และเกบขอมลแปลงทดลองรวมกบเกษตรกรจ านวน 15 ราย ตงแตขนตอนการเตรยมดนถงการจดการผลผลตหลงการเกบเกยว เพอน าขอมลไปพฒนารปแบบการผลตและการจดการเพอลดตนทน

8.5 สรปผลการด าเนนงาน 8.6 ถอดบทเรยน/ตดตามและประเมนผลโครงการ

9 ระยะ ว าด า นนการ ระยะเวลาในการด าเนนการ 1 ป ตงแต วนท 1 มกราคม 2557 ถง 31 ธนวาคม 2558

10 ผนการด า นนการ แผนการและกจกรรมด าเนนการ ปงบประมาณ พ.ศ. 2558

กจกรรม ปงบประมาณ ๒๕๕8 หมาย

เหต ม.ค. ก.พ. ม.ค. เม.ย พ.ค ม.ย. ก.ค. ส.ค. ก.ย. ต.ค. พ.ย. ธ.ค.

การเกบขอมลและการสงเคราะหขอมลสภาพทวไป สภาพเศรษฐกจ สภาพสงคมและขอมลทรพยากรชมชน

การวเคราะหสภาพแวดลอมของกลมขาวไร ดวยเครองมอ SWOT Analysis

ศกษาดงานการปลกขาวในพนทจงหวดใกลเคยง

ทดลองปฏบต เกบขอมล บนทก สรปขอมลแบบมสวนรวม

การตดตามและประเมนผล

233

11 ราย ะ ยดง ประมา ง ครงการ

รายการ จ านวนหนวย

(คน) จ านวนวน/

มอ ราคาตอหนวย

(บาท) รวมเปนเงน

(บาท) 1. ค า ช าย นการ รยมการ

คาตอบแทนเจาหนาท - คาเบยเลยงเดนทาง 2 2 150 600 - คาน ามนเชอเพลง 2 700 1,400

2 ค า ช ายระ ว างด า นนการ 2.1 คาตอบแทนเจาหนาท

- คาเบยเลยงเดนทาง 2 4 150 1,200 - คาน ามนเชอเพลง 4 700 2,800

2.2 คาใชจายการศกษาดงาน - คาเชาเหมาพาหนะเดนทาง 1 1 4,000 4,000 - คาอาหารกลางวน 10 1 120 1,200 - คาอาหารวางและเครองดม 10 1 50 500 - คาตอบแทนวทยากร 1 5 1,200 6,000

2.3 คาวสดฝกอบรม - เครองหยอดเมลดพนธ 1 30,000 30,000

2.4 คาจดท าสรปรายงานผลการฝกอบรม - 2.5 คาจดท าคมอบนทกผลการท า 15 100 1,500 กจกรรมของเกษตรกร

3 ค า ช าย ด ามผ งด า นนก กรรม

3.1 คาตอบแทน - คาเบยเลยงเดนทาง 2 1 150 300 - คาน ามนเชอเพลง 1 700 700

3.2 คาจดท ารายงานผลการด าเนนงาน - โครงการฯ

รวมท ง น 50,200

รายงานผลการด าเนนโครงการฯ

234

มาย ทกรายการถวจายกนไดตามระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยคาใชจายในการฝกอบรมการจดงานและการประชมระหวางประเทศ พ.ศ. 2555

12. ผ ทคาดว า ะ ด ร 12.1 เกษตรกรเกดการเรยนรและสามารถปรบรปแบบการปลกขาวไรเพอลดตนทน 12.2 เกษตรกรไดเรยนรและสามารถเปรยบเทยบการปลกขาวไรแบบเดมและแบบใหมได 12.3 เกดแปลงเรยนรการผลตขาวไรทสามารถลดตนทนการผลตได

13 วช ว ด 13.1 เชงปรมาณ เกษตรกรทเขารวมโครงการ สามารถน าความรไปใช รอยละ 80 13.2 เชงคณภาพ เกษตรกรททเขารวมโครงการ สามารถลดตนทนดานเมลดพนธได รอยละ 40

**************************************************

235

ภาคผนวกท 4 การ ดการ รยนร ก รการ ฒนาผ น า

การ ป ยน ป งภาค กษ รกรรม

236

การ ดการ รยนร ก รผ น าการ ป ยน ป งภาค กษ รกรรม าน กงานการป รปทดน กษ รกรรม ป ก )

***********************

น วย รยนท 1

ช น วย : ว คราะ ะ ร างทาง ก นการผ ะการ รการ น ง

1 มา รฐานการ รยนร 1.1 สามารถอธบายความเชอมโยงกจกรรมอาชพเกษตรกรรมกบกจกรรมการด าเนนชวต 1.2 สามารถอธบายกญแจสการจดการเกษตร เชงระบบทประสบ ความส าเ รจในการประกอบอาชพ 1.3 สามารถวเคราะหสถานการณอาชพและ เลอกใช ขอมลเพอการวางแผนเชงระบบเพอสนบสนนการตดสนใจทางการเกษตร 2 าระการ รยนร 2.1 ความเกยวของระหวางอาชพเกษตรกรรมกบวถการด าเนนชวตอยางสมดล 2.2 ปจจยทสงผลกระทบตอความส าเรจการจดการเกษตรเชงระบบ 2.3 การจดท าขอมลอาชพเพอการวางแผนเชงระบบในการตดสนใจทางการเกษตร 3 ก กรรมการ รยนร 3.1 แบงกลมและใหผเรยนวเคราะหความเกยวของกบการด าเนนชวตกบอาชพปจจบน 3.2 น าเสนอแผนภาพความเชอมโยงระหวางวถอาช พกบการด าเนนชวตของชาวนาใหผเรยนอภปราย 3.3 น าเสนอภาพนง “ อาชพ ” 3.4 ใหผเรยนวเคราะหการศกษาดงาน “ สวนสามพราน ” 3.5 น าเสนอภาพนง “ ปจจยทมผลตอความส าเรจในการจดการเกษตรเชงระบบ ” 3.6 น าเสนอยกตวอยางกรณศกษา กจกรรรมการเกษตรทมการใช ขอมลและการวางแผนเชงระบบเพอสนบสนนการตดสนใจในการเลอกกจกรรมใหเหมาะสมกบอาชพเกษตร 4 การ รยนร ท นะน า 4.1 แผนภาพความสมพนธระหวางวถอาชพกบการด าเนนชวตของชาวนา 4.2 ภาพนง “ อาชพ ” และ “ ปจจยทมผลตอความส าเรจในการจดการเกษตรเชงระบบ ” 5 ผ ท กด ากการ รยนร 5.1 ผเรยนสามารถเชอมโยงแนวคดในการพฒนาตนเองเปนองครวมทงในดานอาชพและการด ารงชวต

237

5.2 ผเรยนสามารถวเคราะหปจจยทสงผลตอความส าเรจในอาชพเกษตรกรรม 5.3 ผเรยนมทกษะในการเลอกแนวทางการพฒนาอาชพและสงเคราะหขอมลการจดการเกษตรเชงระบบเพอการตดสนใจ 6 ว ะ ก การประ มนผ 6.1 การสงเกตและใหคะแนน 7 ปกร ะว ดประก การ ดการ รยนร 7.1 เครองฉายภาพ 7.2 กระดาษปรฟ 7.3 ปากกาเคม

238

น วย รยนท 2 ช น วย : ก ม น นนการท าการ กษ ร กดประ ท ภา

1 มา รฐานการ รยนร 1.1 สามารถวเคราะหสภาพแวดลอมทสงผลตออาชพเกษตร 1.2 รและเขาใจการใชเทคโนโลยเครองทนแรงขนาดเลกในฟารม 1.3 รและเขาใจการผลตพชใหไดการยอมรบตามมาตรฐาน 1.4 เขาใจกลไกการพฒนาเพอยกระดบมลคาเพมในสนคาเกษตร 2 าระการ รยนร 2.1 ความเกยวของระหวางอาชพเกษตรกรรมกบการจดการดน น า และ อากาศ 2.2 ปจจยดานเทคโนโลยและเครองมอทมผลตอความส าเรจดานการจดการเกษตรในพนทขนาดเลก 2.3 ความส าคญในการผลตพชตามใหไดรบความเชอม นจากผบรโภค 2.4 ความสมพนธระหวางผผลต สนคาและผบรโภคกบกระบวนการบรหารจดการตลอดหวงโซธรกจ 3 ก กรรมการ รยนร 3.1 แบงกลมและใหผเรยนวเคราะหเพอรวบรวมขอมลเกยวกบธาตอาหารทพชตองการ 3.2 น าเสนอขอมลพรอมภาพประกอบการบรรยายเพออธบายความเชอมโยงของลกษณะพชกบการขาดธาตอาหาร 3.3 ฝกใหผเรยนวเคราะหชนดของดนในพนททแตกตาง 3.4 ใหผเรยนไดเหนตวอยางเครองมอและการใชเทคโนโลยเครองทนแรงขนาดเลกในฟารม 3.5 ใหผเรยนวเคราะหการศกษาดงาน “ณ ศนยการเรยนร ศนยการเรยนรบานบวปากทา: กระบวนการปลกขาวเพอสขภาพและการแปรรปผลผลตขาวเพอสขภาพ” 3.6 น าเสนอยกตวอยางกรณศกษา รปแบบการตลาดและการบรหารจดการจดการตลอดหวงโซธรกจ 3.7 น าเสนอกราฟ “แนวคดการยกระดบมลคาเพม (Moving up the value ) ประยกตจาก Stan Shih’s Smiling Curve” 4 การ รยนร ท นะน า 4.1 ระบบฐานขอมลกลมช ดดน 75 จงหวด (SoilView) : ภมสารสนเทศดน และการใช ประโยชนทดน http://www.ldd.go.th/thai-html/gis.htm กรมพฒนาทดน

239

4.2 กราฟ “แนวคดการยกระดบมลคาเพม (Moving up the value ) ประยกตจาก Stan Shih’s Smiling Curve” 5 ผ ท กด ากการ รยนร 5.1 ผเรยนสามารถเชอมโยงขอมลและวเคราะหธาตอาหารรวมถงปจจยอนๆทเหมาะตอการเจรญเตบโตของพชตองการ 5.2 ผเรยนสามารถเลอกใชเทคโนโลยเครองทนแรงขนาดเลกในฟารม 5.3 ผเรยนตระหนกในกระบวนการสรางความเขาใจและความเชอม นตอผบรโภค 5.4 ผเรยนเขาใจรปแบบการตลาด การบรหารจดการจดการตลอดหวงโซธรกจเพอการยกระดบสนคาเกษตร 6 ว ะ ก การประ มนผ 6.1 การสงเกตและใหคะแนน 7 ปกร ะว ดประก การ ดการ รยนร 7.1 เครองฉายภาพ 7.2 เครองทนแรงขนาดเลก

240

น วย รยนท 3 ช น วย : การ ฒนาความ ปนผ น า กษ รกร

1 มา รฐานการ รยนร 1.1 สามารถวเคราะหแนวทางในการสรางเครอขายผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม และน าพาเครอขายไปสความยงยน 1.2 มวธคดทสรางสรรค เปนผน าเกษตรกรตลอดจนเปนแบบอยางใหเกษตรกรในพนทได 1.3 สรางความมคณธรรม และมจตส านกทดในการประกอบอาชพทงการผลตและการจ าหนาย 1.4 สรางความเปนผมความเสยสละทงตอตนเองและสงคม 2 าระการ รยนร 2.1 ความเกยวของระหวางการสรางเครอขายผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม และน าพาเครอขายไปสความยงยนกบการใชประโยชนทดน ส.ป.ก. 2.2 ความตระหนกในความมคณธรรม และมจตส านกทดตอตนเองและสงคมในการประกอบอาชพทงการผลตและการจ าหนาย 3 ก กรรมการ รยนร 3.1 ฟงบรรยายพเศษโดยเลขาธการ ส.ป.ก. 3.5 ใหผเรยนวเคราะหการศกษาดงาน “ ณ บรษท มฟารมสข(ไม)จ ากด ” และ “ ศนยเรยนรการผลตผกอนทรยโดยใชเทคโนโลยระบบการผลตปยหมกเตมอากาศ ” 4 การ รยนร ท นะน า 4.1 วดทศนรายการ The idol www.youtube.com/watch?v=0le3GdrtKWQ ตอนบรษท มฟารมสข(ไม)จ ากด 5 ผ ท กด ากการ รยนร 5.1 ผเรยนสามารถเชอมโยงและวางแผนการสรางเครอขายผน าการเปลยนแปลงภาคเกษตรกรรม และน าพาเครอขายไปสความยงยนกบการใชประโยชนทดน ส.ป.ก. 5.2 ผเรยนตระหนกในความมคณธรรม และมจตส านกทดตอตนเองและสงคมในการประกอบอาชพทงการผลตและการจ าหนาย 6 ว ะ ก การประ มนผ 6.1 การสงเกตและใหคะแนน 6.2 การจดท าแผนอาชพเพอเขาสพนทรองรบ 7 ปกร ะว ดประก การ ดการ รยนร 7.1 เครองฉายภาพ

241

น วย รยนท 4 ช น วย : การ รยนร ท าทการ ดทดน นาด ก

1 มา รฐานการ รยนร 1.1 ความเขาใจบทบาทและภารกจของ ส.ป.ก. ตอการพฒนาภาคเกษตรกรรม 1.2 ความเขาใจแนวทางและสามารถวเคราะหการใชประโยชนทดนขนาดเลกอยางมประสทธภาพ 1.3 ความเขาใจการวางแผนการท าธรกจการเกษตร 2 าระการ รยนร 2.1 บทบาทและภารกจของ ส.ป.ก. ตอการพฒนาภาคเกษตรกรรม 2.2 ตนแบบการใชทดนขนาดเลก 2.3 การวางแผนการท าธรกจการเกษตร 3 ก กรรมการ รยนร 3.1 ฟงบรรยายบทบาทและภารกจของ ส.ป.ก. ตอการพฒนาภาคเกษตรกรรม 3.2 ศกษาตนแบบการใชทดนขนาดเลก 1 งานอยได 1 ไร ไมจน 3.3 รวมกนท ากจกรรมเพอสรางความสามคคและสอดแทรกสนกสนาน

3.4 แบงกลมเพอจดท าแผนธรกจตามกลมอาชพ 4 การ รยนร ท นะน า 4.1 เอกเผยแพร พระราชบญญตการปฏรปทดนเพอเกษตรกรรม 4.2 เอกสารเผยแพร 1 ไร 1 แสน 4.3 เอกสารการจดท าแผนธรกจ 5 ผ ท กด ากการ รยนร 5.1 ผเรยนเขาใจบทบาทและภารกจของ ส.ป.ก. ตอการพฒนาภาคเกษตรกรรม 5.2 ผเรยนสามารถจดท าแผนธรกจตามกลมอาชพ 6 ว ะ ก การประ มนผ 6.1 สงเกตการเขารวมและใหคะแนน 6.2 แผนธรกจมความสอดคลองตามกลมอาชพ 7 ปกร ะว ดประก การ ดการ รยนร เครองฉายภาพ

242

น วย รยนท 5 ช น วย : าช กษ รกรรมทาง ก

1 มา รฐานการ รยนร 1.1 มความรและทกษะในการประกอบอาชพเกษตรกรรม 1.2 มความรและเขาใจการเลอกรปแบบอาชพดานเกษตรกรรมใหเหมาะสมกบความถนดของตนเอง 1.3 มความเขาใจในการบรหารจดการแผนการผลตเชอมโยงการตลาด 1.5 มความเขาใจสถานการณและปจจยทสงผลตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม 2 าระการ รยนร 2.1 ความรเบองตนดานการผลตผกอนทรย การเพาะเหดนางฟา การเลยงปลาดก และการท านา 2.2 ปจจยทมผลตอการผลต 2.3 ปจจยทมผลตอการจ าหนายผลผลตเชอมโยงการผลต 3 ก กรรมการ รยนร 3.1 แบงกลมใหผเรยนฝกปฏบตทดลองอาชพเกษตรกรรม ; อาชพปลกผกอนทรย อาชพเพาะเหดนางฟา อาชพเลยงปลาดก และอาชพท านา 3.2 แบงกลมใหผเรยนวางแผนการตลาดพรอมจดท าบญชรายรบรายจายการลงทนและการขายผลตผล 3.3 น าเสนอทางเลอกดานการประกอบอาชพเกษตรกรรม 3.4 น าเสนอปจจยทมผลตอการประกอบอาชพเกษตรกรรม 3.5 น าเสนอนวตกรรมและเทคโนโลยดานการผลต 3.6 ผเรยนแลกเปลยนเรยนรและวเคราะหการศกษาดงานเกษตรกรผประกอบอาชพเกษตรกรรม 4 การ รยนร ท นะน า 4.1 งานวจยการปลกฟกทองญปนเขาแถว 4.2 การเลยงไกด า 4.3 สอการเตรยมหวเชอเหดดวยตนเอง 4.4 สอการวเคราะหขอมลเพอสรางอาชพทองถน 5 ผ ท กด ากการ รยนร 5.1 ผเรยนไดรบความรและมทกษะในการประกอบอาชพเกษตรกรรม ; อาชพปลกผกอนทรย อาชพเพาะเหดนางฟา อาชพเลยงปลาดก และอาชพท านา

243

5.2 ผเรยนมความเขาใจและมทกษะในการบรหารจดการกระบวนการผลตเชอมโยงการตลาด

5.3 ผเรยนสามารถเลอกรปแบบหรอตดสนใจเขาส อาชพดานเกษตรกรรมไดเหมาะสมความถนดของตนเอง

5.4 เกดการแลกเปลยนเรยนรและสรางเครอขายอาชพเกษตรกรรมระหวางผเรยนกบเกษตรกร 6 ว ะ ก การประ มนผ 6.1 การสงเกตการมสวนรวมและใหคะแนน 6.2 การจดท าแผนการฝกปฏบต 7 ปกร ะว ดประก การ ดการ รยนร 7.1 วสด อปกรณทเกยวของกบการผลตพชและสตว (ปลาดก)

7.2 เครองฉาย