ขาวเศรษฐกจการเกษตร สศก. ฉบบท 551,552,553

การศกษาเศรษฐกจการผลต การตลาด พชผกอนทรย

โดย...นางสาวสดใจ   จงวรกจวฒนาสำานกวจยเศรษฐกจการเกษตร

(ตอจากฉบบทแลว)

ผลการศกษา            ผลจากการศกษาขอมลปฐมภมทไดจากการออกแบบสำารวจ สมภาษณกลมตวอยางจากรายชอเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยมาตรฐาน จากหนวยงานภาครฐและเอกชนทมรายชอเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยมาตรฐาน ในทองทจงหวดสพรรณบร กาญจนบร นครปฐม และปทมธาน ตามขอบเขตการศกษาทกำาหนดไว ปรากฎวา ขอมลจากทางภาครฐมเพยงจงหวดสพรรณบร จงหวดเดยวทมรายชอเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยมาตรฐาน มจำานวน 47 ราย สวนขอมลจากทางภาคเอกชนไดรบขอมลจากสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) มรายชอเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยมาตรฐานในทองทจงหวดสพรรณบร และกาญจนบร จำานวน 14 ราย และผลผลตพชผกอนทรยทผลตไดรบการรบรองมาตรฐานจาก มกท. แลว            การเลอกสมตวอยางกลมเกษตรกรทจะเขาไปทำาการสมภาษณ จะทำาโดยวธ Simple Random Sampling จากบญชรายชอเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยในภาครฐจำานวน 47 ราย ไดเลอกสมตวอยางใหกระจายไปตามอำาเภอตางๆ จำานวน 11 ราย คดเปนรอยละ 23.40 ของรายชอเกษตรกรททำาการผลตผกอนทรย สวนกลมตวอยางจากบญชรายชอเกษตรกรจากภาคเอกชน (มกท.) ไดสมตวอยางไวจำานวน 6 ราย คดเปนรอยละ 42.86 ของจำานวนเกษตรกรในบญชรายชอทไดรบ โดยกระจายกลมตวอยางจากพนทททำาการผลตซงประกอบดวยเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยเกนกวา 3 ไรขนไปจำานวน 3 ราย และเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยตำากวา 3 ไร 2 ราย สวนอก 1 รายเปนเกษตรกรชาวกระเหรยงททำาการเกษตรอนทรยแบบพนบานตามวธการดงเดมแบบชาวกระเหรยง ทงนเพอใหเหนถงระดบขอแตกตางในการผลตพชผกอนทรย

การศกษาเปรยบเทยบตนทนและผลตอบแทนระหวางผกอนทรยและผกปลอดสารพษ            จากบญชรายชอเกษตรกรทไดรบรายงานจากสำานกงานเกษตรจงหวด ทแจงวาทำาการผลตพชผกอนทรยในพนททกำาหนดไวตามขอบเขตการศกษา เมอทำาการสมตวอยางและเขาไปสมภาษณ ปรากฎวา เกษตรกรในกลมตวอยางและเกษตรกรตามบญชรายชอทงหมด มไดทำาการผลตพชผกอนทรยตามมาตรฐาน และยงมการใชปยเคมอยเกอบทกราย บางรายยงมการใชสารเคมกำาจดแมลงอยบาง อยางไรกดเกษตรกรเหลานสวนใหญเคยเขารวมโครงการลดการใชสารเคมในการทำาการเกษตรมาแลว ทำาใหมการควบคมการใชสารเคมในการผลตพชผกอยในระดบทปลอดภยตอการบรโภค ผลผลตพชผกสามารถจดอยในระดบผกปลอดสารพษได ดงนนในการศกษาจงมไดจดเกษตรกรกลมนเขาเปนเกษตรกรผผลตอนทรย แตไดนำาผลการศกษามาเปรยบเทยบกบกลมเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยทผลตถกตองตามกฎระเบยบและไดรบการรบรองมาตรฐาน มกท. เพอใหทราบถงสถานภาพทวไป ระดบของตนทนการผลต ทอาจจะเปนประโยชนตอเกษตรกรและผเกยวของในการนำาผลการศกษาไปใชประโยชนตอไป

1. ขอมลของกลมเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยมาตรฐาน        1.1 ความเปนมาของกลม            จากการสมภาษณกลมเกษตรกรททำาการผลตอนทรยมาตรฐานทไดรวมตวกนจดตงเปนชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบรเกดขนจากการรวมตวของเกษตรกรรายยอยจำานวน 14 ราย ทบานหวยหนดำา ม.6 ต. วงยาว อ.ดานชาง และบานบงชะโค ม.1 ต.เขาโจด อ.ศรสวสด จ.กาญจนบร ซงไดหนมาทำาการผลตในระบบเกษตรอนทรย ตงแตป 2540 ทงนโดยการสนบสนนทางเทคนควชาการ และการพฒนาโครงสรางพนฐานจาก “โครงการพฒนาระบบนเวศเกษตรและอนรกษพนธพช ซงเปนองคกรพฒนาเอกชน”            เกษตรกรไดรวมตวกนและกอตงเปนชมรมขนอยางเปนทางการเมอเดอนมนาคม 2543 โดยมวตถประสงคเพอ 1) การเปนองคกรตวแทนทจะรกษาผลประโยชนของบรรดาสมาชก และ 2) การมงสงเสรมการเกษตรอนทรยใหเปนทแพรหลายในประเทศไทยมากยงขน            ในการผลตพชนน สมาชกของชมรมฯ จะไมมการใชปยเคม หรอสารเคมกำาจดศตรพช รวมทงฮอรโมนพชทเปนสารเคมทเปนพษเลยทงสน หากแตจะมงเนนทการปรบปรงบำารงดนใหมความอดมสมบรณ โดยการใชปยหมก และปยพชสด การปลกพชทมความหลากหลายของชนดและสายพนธ การปลกพชหมนเวยน เพอลดความเสยงตอ

โรคและแมลงศตรพช การใชสารสมนไพรควบคมศตรพช สรางความสมดลของระบบนเวศภายในบรเวณฟารม สงเสรมกลไกการควบคมแมลงโดยศตรธรรมชาต เปนสำาคญ ดงนนระบบการทำาฟารมของชมรมฯ ทกราย เปนผทผานการตรวจฟารมโดย สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย “ (มกท.) ” ซงมระบบการผลตแบบอนทรยทสอดคลองกบมาตรฐานเกษตรอนทรยสากลของ International Federation of Organic Agriculture Movement ชมรมเคยไดรบการประกาศเกยรตคณเพอเชดชเกยรตในฐานะผผลตสนคาเพอสงแวดลอม (ผกและผลไม) จากกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม เนองในวนสงแวดลอมโลก 5 มถนายน 2544 อกดวย            ผลผลตจากสมาชกของชมรมฯ มหลากหลายซงแบงเปนประเภทพชผก และประเภทผลไม ตวอยางพชทชมรมผลตได เชน คะนา กวางตง กระหลำาดอก กระหลำาปล บลอคโคล ผกสลด ถวแขก และผกพนบานตามฤดกาล รวมแลวมากกวา 20 ชนด ซงจะทำาการผลตหมนเวยนใหสามารถเกบเกยวอยางตอเนองทกๆ สปดาห สำาหรบผลไมกมผลผลตทหลากหลายเชนเดยวกน เชน ขนน มะมวง สบปะรด สมโอ ลำาไยกระโหลก ลำาไยทะวาย เปนตน อยางไรกตาม ปจจบน (2545) ผลผลตผลไมของชมรมยงมไมมากนก ผลผลตของชมรมฯ มวางจำาหนายเปนหลกในกรงเทพฯ โดยผานการจดการของผประกอบการอนๆ เชน รานสหกรณกรนเนท อาคารรเจนเฮาส ถนนราชดำาร และบรษททพวล เบสทฟดส ในชอการคา Splendid โดยวางจำาหนายทหางเดอะมอลลหลายสาขา เปนตน         1.2 ขอมลทวไปของกลมเกษตรกรผผลตผกอนทรยมาตรฐาน            ขอมลทวไปทไดจากการสมภาษณกลมตวอยางเกษตรกรผผลตผกอนทรยมาตรฐานสรปไดคอ                - เกษตรกรไดรบคำาแนะนำาใหหนมาทำาการเกษตรอนทรยจากองคกรพฒนา เอกชนรอยละ 100 ทงนเนองจากกลมองคกรพฒนาเอกชนทเขามาชกชวนสงเสรมใหเกษตรกรทำาการเกษตรอนทรยเหลาน ไดมการประสานงานกบกลม GREEN NET ทเปนผจดตงสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) จงเปนกลมแรกๆ ทเขาไปมบทบาทในการชกชวนและจดตงกลมผผลตพชผกอนทรย หลงจากทประสบความสำาเรจกบการดำาเนนการจดตงกลมผผลตขาวหอมมะลอนทรยมาแลว                - เหตผลททำาใหเกษตรกรตดสนใจหนมาทำาการผลตพชผกอนทรย สรปไดเปนสาเหตตางๆ ตามลำาดบอตราทเกษตรกรใหความสนใจ

สาเหตททำาใหเกษตรกรตดสนใจ กลมเกษตรกรตวอยาง

หนมาทำาการเกษตรอนทรย

เกษตรกร

รายท 1

เกษตรกร

รายท 2

เกษตรกร

รายท 3

เกษตรกร

รายท 4

เกษตรกร

รายท 5

เกษตรกร

รายท 6

คดเปนรอยละ

เพอลดคาใชจายในการซอปยและสารเคมทมราคาแพง

3 3 3 3    3 83.33

เพอตองการอนรกษดนไมใหเสอมโทรมจากสารเคม

3 3 3      3 66.67

เนองจากปญหาสขภาพ (แพสารเคม) 3   3     3 50

เนองจากการผลตแบบดงเดมไมคมทน

3          3 33.33

มความสนใจในการทำาเกษตรอนทรยทใหผลดตอสงแวดลอม ผผลต และผบรโภค

      3 3   33.33

                - เกษตรกรกวารอยละ 83.33 ทหนมาทำาเกษตรอนทรย เคยไดรบความรและทำาการเกษตรแบบผสมผสานมากอน และเกษตรกรทงหมดไดเคยรบการอบรมเกยวกบมาตรฐานและการตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรยมากอนทจะเรมทำาเกษตรอนทรย                - เกษตรกรรอยละ 100 หรอทงหมดจะจำาหนายผลผลตผกอนทรยในรปของกลม                - เกษตรกรรอยละ 100 หรอทงหมดจะตองผานการตรวจสอบมาตรฐานฟารม และผลผลตตามมาตรฐาน สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ทยดหลกมาตรฐานตาม IFOAM

                - สมาชกกลมผผลตพชผกอนทรยจะไดรบความชวยเหลอจากกลมในดานตางๆ คอ                    1. เกษตรกรผผลตผกอนทรยทงหมดจะไดรบการอบรมเกยวกบมาตรฐานและ ขนตอนการตรวจสอบรบรองฟารม ปจจยทใชในฟารม การจดรปแบบและจดการฟารม ตลอดจนเทคนคในการเพาะปลกผกอนทรย เชน การใชสารสมนไพรในการขจดแมลง การทำาและใชปยหมก ปยพชสด และความรในการอนรกษดน นำา และปา เปนตน ทงนเพอใหไดผลผลตทมคณภาพตรงตามมาตรฐาน                    2. เกษตรกรทไดรบความชวยเหลอดานเงนทน และคาตรวจฟารม รอยละ 50                    3. เกษตรกรทไดรบความชวยเหลอดานพนธ รอยละ 33.33                - ปจจบนสมาชกเกษตรกรผผลตผกอนทรย รอยละ 100 ของกลมตวอยางทำาการผลตผกอนทรยมาตรฐาน และทราบถงขนตอนในระยะปรบเปลยนจากการผลตผกแบบดงเดม มาเปนการผลตแบบอนทรยมาตรฐาน                - เกษตรกรจากกลมตวอยางทกราย คอรอยละ 100 ไดรบการรบรองมาตรฐานฟารม และผลผลตผกอนทรยจาก มกท. ตงแตป 2544 โดยผานขนตอนการปรบเปลยนตามมาตรฐานแลว                - เกษตรกรรอยละ 100 ทำาการเกบเกยวผลผลตแยกเฉพาะเกษตรอนทรย                - เกษตรกรรอยละ 100 จะมการทำาบนทกการซอปจจยการผลต และบญชการขายผลผลตอนทรย                - เกษตรกรรอยละ 100 จะขายผลผลตผกอนทรยผานกลม

2. การผลต        2.1 ระบบการผลตพชผกอนทรย            การทำาเกษตรอนทรยมาตรฐานใหสามารถประสบผลสำาเรจได ผทำาการผลตจะตองมหลกในการจดการและวางแผนการผลตทด ในกลมชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบร ถอวาเปนกลมทประสบความสำาเรจในการผลตพชผกอนทรย จนสามารถทำาใหสมาชกชมรมมรายไดจากการผลผลตพชผกอนทรยสงกวาเกษตรกรผผลตผกทวๆ ไป และยงชวยอนรกษการใชทรพยากรเพอการเกษตรใหมใชอยางยงยน การทำาการผลตพชผกของกลมจะยดหลกในการผลตใหมลกษณะของความหลากหลายทางชวภาพและของพช ประกอบกบการวางแผนการผลตและการจดการฟารมใหเกษตรกรมผลผลตออกมาอยางสมำาเสมอและสอดคลองกบความตองการของตลาด เชน การจดการสำาหรบผลผลตชวงสน โดยการปลกผกแซม สวนชวงยาวกจะปลกไมผลทมอายการใหผลผลตทใชระยะเวลาท

นานกวา อยางไรกดการเลอกชนดและวธการจดการกบผลผลตอาจแตกตางกนบางในเกษตรกรแตละราย และภมปญญาทองถน แตตองพยายามทจะทำาใหการผลตแบบเกษตรอนทรยมความเกอกลกบธรรมชาตและมนษย และลดการพงพาปจจยการผลตจากภายนอก พยายามใชของเหลอทไดจากในไรนามาทำาปยเอง หรอหากตองซอจากภายนอกกตองผานการตรวจสอบจากสถาบนมาตรฐาน มกท. แลววาสามารถใชได การผลตของกลมเกษตรกรผผลตอนทรยมาตรฐาน จงมการผลตผลผลตทหลากหลาย เชน ผกพนบาน ผกธรรมชาต และผกใบตางๆ มากมายกวา 20 ชนด        2.2 ขนตอนการจดทำาฟารมอนทรย           เมอเกษตรกรตองการทำาการเกษตรอนทรยมาตรฐานโดยสมครเปนสมาชกของชมรมผผลตเกษตร

อนทรยแลวกสามารถทำาการผลตแบบเกษตรอนทรยปรบเปลยนไดเลย โดยจะเปนการทำาการเกษตรอนทรยทมคณะ กรรมการจากสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) เขาไปตรวจและรบรองแลววาเขาหลกการมาตรฐานของ

เกษตรอนทรย เพยงแตวายงใหมอยเพราะพนททจะทำาเกษตรอนทรยนอาจมสารพษตกคางอย ซงทาง มกท. ไดตง ระยะเวลาปรบเปลยนสำาหรบพชผกไว 1 ป นบตงแตวนสมคร ถาเปนไมผลระยะปรบเปลยนเพยง 6 เดอน

            สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยไดกำาหนดคาธรรมเนยมการตรวจฟารมสำาหรบผผลตทปลกผกและ/หรอไมผลไวดงน

ประเภท ผผลตทปลกผก และ/ หรอไมผล (300 บาท)

   คาธรรมเนยมเพมเตม

   - มพนทเกษตรเกน 1 แปลง      คาธรรมเนยมเพมแปลงละ 100 บาท   - มพนทเกษตรอนทรย 1-5 ไร      คาธรรมเนยมไรละ 30 บาท   - พนทเกษตรอนทรยมากกวา 5 ไร แตไมเกน 20 ไร      คาธรรมเนยมไรละ 50 บาท   - พนทเกษตรอนทรย 20 ไรขนไป      คาธรรมเนยมไรละ 80 บาท

   คาเดนทาง    - ในกรงเทพและปรมณฑล เบกจายตามจรง   - ตางจงหวด คดอตรา 2 บาท/กโลเมตร โดยคำานวณจากสำานกงาน มกท.

   คาทพก    - เบกจายตามจรง

            ภายหลงจากทไดสมครกบทางสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยแลว ทาง มกท. จะสงผตรวจทไดรบมอบหมายไปทำาการตรวจฟารม ในการตรวจฟารมผผลตจะตองอยทฟารมและใหความรวมมอในการตรวจสอบ ซงขนตอนตางๆ ทกลมเกษตรกรตวอยางไดรบการตรวจสอบจากผลของการสมภาษณ มดงน

รายการทตรวจสอบ

เกษตรกร

รายท 1

เกษตรกร

รายท 2

เกษตรกร

รายท 3

เกษตรกร

รายท 4

เกษตรกร

รายท 5

เกษตรกร

รายท 6

คดเปน

รอยละ

จำานวนครงท

ตรวจ/ป

1.สถานทตง 3 3 3 3 3 3 100 1

2.สภาพแวดลอมในฟารมและระบบฟารม

3 3 3 3 3 3 100 1

3.การทำากจกรรมอนในฟารม 3 3 3 3 3 3 100 1

4.พนท 3 3 3 3 3 3 100 1

5.ดน 3 3 3 3 3 3 100 1

6.นำา 3 3 3 3 3 3 100 1

7.เมลดพนธ 3 3 3 3 3 3 100 1

8.เวลาเพาะปลก 3   3     3 50 1

9.การจดการดน 3     3     33.33

1

10.การปองกนขจดศตรพช 3 3 3       50 1

11.การใชเครองจกรกล       3     16.67

1

12.ระบบพช 3         3 33.33

1

13.ปย 3 3 3 3 3 3 100 1

14.การปองกนการปนเปอน 3 3 3 3 3 3 100 1

15.สารตกคาง 3 3 3 3 3 3 100 1

16.วธการจดเกบ 3 3 3 3 3 3 100 1

            ตามขอกำาหนดของสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) จะกำาหนดการตรวจฟารมไว 2 ประเภท คอ การตรวจประจำาปทปกตมการตรวจปละครง โดยแจงใหผผลตทราบลวงหนา และการตรวจพเศษเปนการตรวจทอาจแจงหรอไมแจงใหผผลตทราบลวงหนากได ทงนดวยวตถประสงคในการเขาตรวจทตางๆ กนไป เชน การตรวจเพอตดตามผล การตรวจพเศษเฉพาะเรอง และการตรวจเพอประเมนคณภาพของระบบการตรวจเอง เปนตน

            ภายหลงจากการตรวจสอบฟารมของ มกท. แลว เกษตรกรสมตวอยางไดดำาเนนการตามวธการผลตพชผกอนทรยมาตรฐานดวยวธการตางๆ ในสวนทจำาเปนตองดำาเนนการในแตละฟารม ซงอาจแตกตางกน ขนอยกบทตงและความไดเปรยบทางภมนเวศ เชน บางฟารมอาจตองมการจดทำาแนวกนชนเนองจากปรมาณแวดลอมอาจทำาใหเกดการปนเป อนในผลผลตไดในกลมเกษตรกรตวอยางทสำารวจไดมการดำาเนนการตางๆ ดงน

รายการทเกษตรกรดำาเนนการในการผลตพชผก

เกษตรกร

รายท 1

เกษตรกร

รายท 2

เกษตรกร

รายท 3

เกษตรกร

รายท 4

เกษตรกร

รายท 5

เกษตรกร

รายท 6

คดเปนรอยละ

-นำาดนไปวเคราะห 3 3 3 3 3 3 100

-แนวกนชน 3 3   3     50

-คนกนฟารม 3 3 3 3 3 3 100

-แยกเครองมอทางการเกษตรอยางชดเจน

3 3 3 3 3 3 100

-ปลกพชคลมดนเปนปยพชสด 3 3   3      50

-ปรบปรงบำารงดนดวยอนทรยวตถจากฟารมอยางสมำาเสมอ

3 3 3 3 3   83.00

-ทำาปยอนทรยเพอใชเอง 3   3 3   3 66.67

-มลสตวทใชไดจากฟารมตนเองหรอไม   3         16.67

-ใชจลนทรยหรอปยชวภาพเพอการปรบปรงดน

3   3   3   50

-ใชสารสกดจากพชเรงการเจรญเตบโตหรอไม

- - - - - - -

-ใชสารสกดจากพชในการปองกนโรคแมลง

3 3   3 3   66.67

-เกบรกษาเมลดพนธเฉพาะสำาหรบการปลกผกอนทรย

3 3 3 3 3 3 100

-เกบเกยวผลผลตททำาเฉพาะเกษตรอนทรย

3 3 3 3 3 3 100

-ทานเลยงตวหำา ตวเบยน - - - - - - -

-ทานบนทกการซอและใชปจจยการผลตในฟารมหรอไม

3 3 3 3 3 3 100

-ทานทำาบญชการขายผลผลตอนทรยหรอไม

3 3 3 3 3 3 100

             เมอเกษตรผผลตผกอนทรยผานขนตอนการตรวจสอบฟารมและดำาเนนการผลตผานระยะปรบเปลยนแลว ทาง มกท. กจะพจารณารบรองผลผลตวาเปนผลผลตอนทรยมาตรฐาน โดยในใบรบรองจะมการระบพนททไดรบการรบรองและชนดผลผลตนไดรบการรบรอง ซงถาผผลตมการเปลยนแปลงการผลต เชน ทำาการผลต

ผลตภณฑชนดใหม เปลยนแปลงผลตภณฑ เปลยนแปลงพนท หรอสถานทผลต และมการเปลยนแปลงกรรมวธการแปรรปและการจดการผลตภณฑเกษตรอนทรยเปนวธใหมจะตองแจงใหทาง มกท. ทราบ และสมครขอรบรองมาตรฐานเพมเตม โดยปกตการรบรองมาตรฐานอนทรยจะมอาย 1 ป นบตงแตวนทไดรบการรบรอง อยางไรกดการรบรองอาจถกระงบหรอถอดถอนได ถามการละเมดขอตกลง/นโยบาย/มาตรฐานของ มกท.

        2.3 ผลผลตพชผกอนทรย            ปจจบนสมาชกของชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบร จะทำาการเพาะปลกพชผกอนทรยอยประมาณ 30 ชนด ไดแก                            1. กะหลำาดอก                                11. ถวแขก                                        21. ผกกาดขาวเบา                            2. กะหลำาปล                                  12. ถวฝกยาว                                    22. ตนหอม                            3. บรอคโคล                                    13. แตงกวา                                      23. ผกช                            4. ผกกาดลย                                  14. มะระจน                                       24. สลดแดง                            5. ผกกาดขาวปล                           15. มะเขอเทศผลใหญ                     25. สลดแกว                            6. ผกคะนา                                     16. มะเขอเทศเชอร                           26. สลดใบหยก                            7. ผกกวางตง                                 17. แครอท                                         27. แตงราน                            8. ผกกาดฮองเต                             18. คนฉาย                                        28. พรกหยวก                            9. หวไชเทา                                      19. ตงโอญปน                                  29. พรกหวาน                          10. ผกบงจน                                       20. ปวยเลง                                     30. ผกพนบานตางๆ

            นอกจากนเกษตรกรไดเรมเพาะปลกไมผลหลากหลายชนดเชนเดยวกบการปลกผก เพอใหสามารถใหผลผลตเกบเกยวไดตลอดทงป เชน ขนน มะมวง สบปะรด สมโอ ลำาไย เปนตน แตขณะนยงใหผลไมเตมท การเพาะปลกพชผกอนทรยจะปลกสลบกนตามฤดกาล ลกษณะการปลกจะไมทำาการเพาะปลกแบบเกษตรเชงเดยวทปลกผกชนดเดยวเปนระยะเวลานาน แตจะปลกผลดเปลยนกนไป เพอไมใหเสยสมดลของสารในดน และเพอปองกนการเกดแมลงหรอศตรทจะทำาลายพชเฉพาะชนด ในการผลตพชและยงทำาใหสามารถเกบเกยวผกจำาหนายไดอยางตอเนอง เกษตรกรจะทำาตามกฎระเบยบของชมรมทกำาหนดไมใหมการใชปยเคม หรอสารเคมกำาจดศตรพช รวมทงฮอรโมนพชทเปนสารเคม รวมถงหามการใชพนธพชทไดมาจากการตดแตงพนธกรรม (GMO) มการควบคมดแลการผลตอยางสมำาเสมอ เพอใหมนใจวาปลอดจากการปนเปอนสารทอาจเปนพษตอผลผลตและสงแวดลอม การใชปยจะเนนการปรบปรงดนดวยการใชปยธรรมชาต เชน ปยหมก และปยพชสด การปองกนและขจดแมลงศตรพช จะทำาโดยการปลกพชทมความหลากหลายของชนดและพนธ การปลกพชหมนเวยน เพอลดความเสยงตอโรคและแมลงศตรพช สวนของสารขจดแมลงจะใชสารสมนไพรควบคมศตรพช และสรางความสมดลของระบบนเวศภายในบรเวณฟารมทจะสรางกลไกการควบคมแมลงโดยศตรธรรมชาต เชน การปลกพชบางชนดทชวยลอแมลงออกไปจากแปลงผก หรอการปลอยสตวบางชนดทไมทำาลายผกแตกนแมลงทเปนศตรกบพชทปลก เปนตน            การปฏบตตามกฎระเบยบทกำาหนดในการผลตพชผกอนทรยอยางมวนยและสมำาเสมอ ทำาใหเกษตรกรไดผลผลตทปลอดภยตอการบรโภคและเปนการผลตทเปนมตรตอสงแวดลอม ทำาใหสมาชกของชมรมทกรายผานการตรวจสอบฟารมจาก สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยแหงประเทศไทย ทมการดำาเนนงานประสานงานกบ“ ”หนวยงานจากยโรปทไดมาตรฐาน IFOAM และจดทำามาตรฐานการตรวจสอบฟารมและระบบการผลตโดยยดหลกของมาตรฐานเกษตรอนทรยสากลของ IFOAM และสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยแหงประเทศไทย (มกท.) อยระหวางการพจารณารบรองใหเปนองคกรตรวจสอบมาตรฐานเกษตรอนทรยจาก IFOAM            จากขอมลพนฐานสมาชกผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบร ลาสด สำารวจเมอเดอนเมษายน 2545 มพนททำาการผลตผกอนทรยรวม 115.5 ไร และมสมาชกทเพงสมครเขามาเปนสมาชกใหมของชมรม 5 ราย แตยงไมไดเรมทำาการผลตพชผกอนทรยเนองจากการทสมาชกจะม คณสมบตในการผลตผกอนทรยได จะตองทำาการผลตพชผกตามระบบการทำาเกษตรอนทรยททางชมรมกำาหนดอยางนอย 1 ป ถงจะสามารถเสนอใหสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ตรวจสอบฟารม และเมอตรวจสอบผานแลวจงสามารถทจะผลตพชผกทมคณภาพ รบรอง

เปนพชผกอนทรย ไดจากขอมลผประกอบการทไดรบรองมาตรฐาน มกท. ป 2543/44 ซงประกอบดวยเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยในภาคเหนอในเขตจงหวดเชยงใหม 10 ราย ในภาคใตเขตจงหวด สราษฎรธาน 1 ราย และเกษตรกรผผลตพชผกในภาคกลางในเขตจงหวดสพรรณบร และกาญจนบร จำานวน 16 ราย ทงทอยในระยะปรบเปลยน และเปนการผลตแบบอนทรยมาตรฐาน ประมาณไดวาภายในป 2545 จะมพนทผลตพชผกอนทรยมาตรฐานทไดรบการรบรอง จาก มกท. แลวไมตำากวา 270 ไร ประมาณการผลผลตไมตำากวา 200,000 กโลกรมตอป

3. การวเคราะหตนทนการผลต            การสำารวจตนทนการผลตผกอนทรยของเกษตรกรททำาการผลตผกอนทรยมาตรฐาน ไดทำาการสมภาษณหาขอมลตนทนและผลตอบแทนอยางละเอยดตามแบบสอบถามทออกแบบขน สำาหรบการสำารวจตนทนการผลตผกอนทรย ทประกอบดวยรายละเอยดดานขอมลการใชจายทงทเปนตวเงนสด และไมเปนเงนสด สวนทไดรบความชวยเหลอหรอไดเปลา ตลอดจนการคดคาเสอมอปกรณ และการประเมนคาจางแรงงาน คาเชาทดน การลงทนระยะยาวทมผลตอตนทน จะถกนำามาคำานวนเพอใหไดตนทนทแสดงถงการใชจายทแทจรงทเกษตรกรอาจไมเหนในรปของตวเงน ในสวนของตนทน ซงจะทำาใหเหนถงรายไดสทธทแทจรงทเกษตรกรไดรบ            ในการศกษาตนทนการผลตผกอนทรยมาตรฐานน ผทำาการศกษาไดทำาการสำารวจและสมภาษณขอมลตนทนการผลตผกปลอดสารพษควบคไปดวย เพอใชเปรยบเทยบแสดงใหเหนถงความแตกตางในคาใชจายดานปจจยการผลตทตางกน ทำาใหโครงสรางของตนทนการผลตตางกนทงทเปนเงนสดและไมเปนเงนสด ทมผลตอรายไดสทธของเกษตรกร            โดยทวไปการผลตพชผกอนทรยจะตองทำาตามกฎระเบยบในการผลตเพอควบคมใหผลผลตทได มมาตรฐานถกตอง เปนทยอมรบจากหนวยงานทใหการรบรองคณภาพผลผลตอนทรย กจกรรมในฟารมจะตองมการตรวจสอบอยางสมำาเสมอ การใชปจจยการผลต จะตองไมมการเจอปนของสารเคมและสารตองหามทกำาหนด รวมถงการเกบเกยวตองปลอดจากการปนเปอนทจะทำาใหผลผลตไมไดมาตรฐาน ดงนน กจกรรมการผลตพชผกอนทรยจงมแนวโนมทจะใชแรงงานภายในฟารมมากกวาแรงงานจาง และใชปจจยการผลตทไดจากผลผลตภายในฟารมทไมไดซอจากตลาด เชน มลสตว หญาแหง หรอสมนไพรขจดแมลงตางๆ ทสามารถหาไดจากปาธรรมชาตมากกวา การผลตการเกษตรแบบกระแสหลกทจะมคาใชจายเปนเงนสดในการจางแรงงาน และซอปจจยการผลต

ประเภทปยและสารกำาจดแมลงทเปนสารเคมมากกวา ในตารางตนทนการผลตผกอนทรยมาตรฐานและตนทนการผลตผกปลอดสารพษ ในตารางท 4 และ 5 ตามลำาดบ นนไดแสดงรายละเอยดคาใชจายทงทเปนเงนสด และไมเปนเงนสด ในการผลตผกอนทรย และผกปลอดสารพษ โดยใชหนวยในการประเมนเปนคาใชจายตอไรของการผลต ซงจะเหนไดวา ตนทนในการผลต ผกอนทรยมาตรฐานจะมคาใชจายสงกวาการผลตผกปลอดสารพษ ตามทไดกลาวไวถงลกษณะการผลตทมความแตกตางกน คอ การผลตผกมาตรฐานอนทรย จะตองมการใชจายเพอการเตรยมดนคอนขางสง เพอใหผลผลตทออกมาปลอดจากสารปนเป อนตางๆ โดยเรมจากการตรวจสภาพฟารม คณภาพของดน นำา และสภาพแวดลอม ซงในแตละฟารมจะมการเตรยมปรบสภาพของฟารมตางกนไปแลวแตวาพนทใดจะไดเปรยบทางภมนเวศมากกวากน บางพนทอาจปรบเพยงเลกนอย เนองจากทตงไดเปรยบทางภมนเวศ เชนอยบนเขา มแหลงนำา ทปลอดจากการปนเป อนของสารตางๆ ทจะมผลตอคณภาพของผลผลตทางการเกษตร แตในบางพนท อาจตองมการปรบเตรยมฟารมมากกวา เชน ทตงฟารมอยตดหรอใกลกบพนททำาการเกษตรทใชสารเคมในการเพาะปลก ซงจำาเปนตองกำาหนดทำาแนวปองกนเพอไมใหการใชสารเคมจากฟารมอนแทรกซมเขามามผลตอผลผลตในฟารมอนทรย เชน การปลกตนไมสง เชน สน หรอไมทสามารถชวยดดซบสารเคมได เชน กลวย หรออนๆ แลวแตเหมาะสม เพอเปนแนวกนลมสารพษทจะมาทางอากาศ สวนทางนำาอาจตองมการขดเสนทางใหนำาจากตนนำาไหลเลยงไมใหผานพนทเพาะปลกทใชสารเคม นอกจากนยงจำาเปนตองมคาใชจายอนๆ ในสวนของปจจยการผลต สถานทเกบอปกรณ เครองใชทจะตองพถพถนในการใช ไมใหปะปนกบอปกรณทใชกบการเกษตรอนทไมใชเกษตรอนทรย และคาใชจายในการตรวจสอบรบรองฟารมดวย            ในการประเมนดานรายไดจากการวเคราะห โครงสรางตนทนการผลตผกอนทรยจากกลมตวอยางผผลตอนทรยมาตรฐาน เปรยบเทยบกบกลมเกษตรกรททำาการผลตผกปลอดสารพษในพนทใกลเคยงกน ไดขอมลดงน ตนทนในการผลตผกอนทรยตอไรจะประกอบดวยตนทนผนแปรทเปนเงนสด 16828.04 บาท และไมเปนเงนสด 1457.16 บาท รวมเปน 31402.20 บาทตอไร สวนตนทนคงทเปนเงนสด 1051.11 บาท และไมเปนเงนสด 2698.75 บาท รวม 3749.86 บาท ดงนนตนทนรวมตอไรจะประกอบดวยตนทนทเปนเงนสด 17879.15 บาท และไมเปนเงนสด 17272.91 บาท รวมเปน 35152.06 บาท เมอนำามาเทยบกบผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบตอไรตอป 57541.67 บาท ในราคาขายประกนจากผรบซอในราคาคละชนดผกตางๆ ราคากโลกรมละ 25 บาท เกษตรกรจะไดผลตอบแทนสทธตอไรตอปเปนเงน 22389.61 บาท

            ในสวนของเกษตรกรผผลตผกปลอดสารพษ ตนทนผนแปรประกอบดวยคาใชจายทเปนเงนสด 12525.03 บาท ไมเปนเงนสด 5847.79 บาท รวมตนทนผนแปร 18372.82 บาท ตนทนคงทประกอบดวยคาใชจายทเปนเงนสด 114.29 บาท และไมเปนเงนสด 6336.80 บาท รวมตนทนคงท 6451.09 บาท ดงนนตนทนการผลตรวมตอไรตอป จะประกอบดวยตนทนทเปนเงนสด 12639.32 บาท ตนทนทไมเปนเงนสด 12184.59 บาท รวมตนทนทงหมดเปน 24823.91 บาท เมอนำามาเทยบกบผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบตอไรตอป 45357.14 บาท ในราคาขายตามตลาดเฉลยทงป โดยคละชนดผกตางๆ ราคาทไดจะอยในราวกโลกรมละ 12.00 บาท เกษตรกรจะไดผลตอบแทนสทธตอไรตอป เปนเงน 20533.23 บาท ซงจะเหนไดวาจะไดผลตอบแทนตำากวาเกษตรกรทผลต ผกอนทรยถงไรละ 1856.38 บาท (22389.61 บาท – 20533.23 บาท)            นอกจากนในการศกษาเปรยบเทยบตนทนการผลตผกปลอดสารพษ จากการสำารวจสำานกงานเศรษฐกจการเกษตรยงแสดงใหเหนถงความสอดคลองกบการศกษาทกรมวชาการเกษตรไดศกษาไวตามโครงการหมบานปลอดภยจากสารพษป 2540 ซงผลจากการศกษาในแปลงทดสอบผกไดใหขอมลเกยวกบรายไดทเกษตรกรผผลตผกปลอดสารพษไดรบ คอ รายไดสทธเฉลยตอไรตอป จะไดประมาณ 13028 บาท ในราคาผลผลตเฉลยคละชนดผกกโลกรมละ 9.08 บาท            นอกจากนจากการพจารณารายงานผลสำารวจตนทนการผลตพชผกปการเพาะปลกป 2542/43 ตามโครงการปรบปรงประสทธภาพ การจดทำาขอมลเพอวางแผนและเตอนภยทางเศรษฐกจและสงคม จดทำาโดย สวนขอมลสถตการเกษตร ศนยสารสนเทศการเกษตร สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร ซงเปนการสำารวจตนทนการผลตพชผกกระแสหลกทใชสารเคมในการเพาะปลกแบบททำาการทวไป เมอนำาเอาขอมลตางๆ ทเกยวของมาประเมนผลตอบแทนและตนทนเฉลยในการผลตผกแบบคละชนดจะไดผลตอบแทน 13379.26 บาท และตนทนเฉลย 7832.53 บาท ดงนนผลตอบแทนสทธทเกษตรกรไดรบตอไรตอปจะเทากบ 5546.73 บาท ในราคาเฉลยผลผลตกโลกรมละ 8.79 บาท จะเหนไดวาผลตอบแทนสทธทไดตำากวาเกษตรกรททำาการเกษตรพชผกปลอดสารพษและเกษตรกรททำาการเกษตรพชผกอนทรยมาตรฐาน

 ตารางท 4 ตารางแสดงตนทนการผลตผกอนทรยมาตรฐานป 2543/44

รายการ ผกอนทรยมาตรฐาน

เงนสด ไมเปนเงนสด รวม

1. ตนทนผนแปร    1.1 คาแรงงาน          1) การเตรยมดน          2) การปลก          3) การดแลรกษา          4) การเกบเกยว          5) คาใชจายเกยวกบการพนยา    1.2 คาวสดและคาใชจายอนๆ          1) คาพนธ          2) คาปย          3) คาสมนไพรขจดศตรพช          4) คาใชจายเกยวกบนำา          5) คาวสดปรบปรงดน          6) วสดอนๆ          7) คาตรวจฟารม          8) คาใชจายอนๆ          9) คาซอมแซมอปกรณ    1.3 คาเสยโอกาสเงนลงทน

16,828.04

1,483.95

125152

1,089.4575

42.515,344.

094,089.9

32,472.7

8112.997,232.2

2292.22244.4558.82203.96636.72

-

14,574.1612,596.67

1,0601,686.672,303.337,546.67

-200

--

33.33----

166.67-

1,777.49

31,402.20

14,080.62

1,1851,838.673,392.787,621.67

42.515,544.0

94,089.932,472.78146.32

7,232.22292.22244.4558.82370.63636.72

1,777.49

2. ตนทนคงท          1) คาเชาทดน

1,051.11

1,051.1

2,698.7555.56

2,522.13

3,749.861,106.672,522.13

          2) คาเสอมอปกรณการเกษตร          3) คาเสยโอกาสเงนลงทนเครองมออปกรณ

1--

121.06 121.06

3. ตนทนรวมตอไร 17,879.15

17,272.91 35,152.06

4. ราคาผลผลตทเกษตรกรขายได ณ ไรนา (บาท/กก.)

25 - 25

5. ผลตอบแทนตอไร (บาท) 57,541.67

- 57,541.67

6. ผลตอบแทนเหนอตนทน 39,662.47

40,268.82 -

7. ผลตอบแทนสทธตอไร (บาท) - - 22,389.61

ตารางท 5 ตารางแสดงตนทนการผลตผกปลอดสารพษ ป 2543/44

รายการผกอนทรยมาตรฐาน

เงนสด ไมเปนเงนสด รวม

 1.ตนทนผนแปร     1.1 คาแรงงาน          1) การเตรยมดน          2) การปลก

12,525.03

6,545577.86

180

5,847.794,807.85

-475.95

3,025.24

18,372.82

11,352.85

577.86

          3) การดแลรกษา          4) การเกบเกยว          5) คาใชจายเกยวกบการพนยา     1.2 คาวสดและคาใชจายอนๆ          1) คาพนธ          2) คาปย          3) คายากำาจดวชพช           4) คายาปราบศตรพช          5) สารเคมอนๆ          6) คาใชจายเกยวกบนำา          7) คาวสดปรบปรงดน          8) วสดอนๆ          9) คาใชจายอนๆ        10) คาซอมแซมอปกรณ     1.3 คาเสยโอกาสเงนลงทน

257.144,714.2

9815.715,980.0

31,009.4

31,670.2

9330.43878.43116.71428.5738.57194.75857.14455.71

-

1,306.66------------

1,039.94

655.953,282.386,020.95815.71

5,980.041,009.431,670.29330.43878.43116.71428.5738.57194.75857.14455.71

1,039.97

 2. ตนทนคงท          1) คาเชาทดน          2) คาเสอมอปกรณการเกษตร          3) คาเสยโอกาสเงนลงทนเครองมออปกรณ

114.29114.29

--

6,336.801,190.474,928.18218.15

6,451.091,304.764,928.18218.15

3. ตนทนรวมตอไร 12,639.32

12,184.59 24,823.91

4. ราคาผลผลตทเกษตรกรขายได ณ ไรนา 12.00 - 12.00

(บาท/กก.)

5. ผลตอบแทนตอไร (บาท) 45,357.14

- 45,357.14

6. ผลตอบแทนเหนอตนทน 32,634.24

33,256.08 -

7. ผลตอบแทนสทธตอไร (บาท) - - 20,533.20

ตารางแสดงตนทน ผลตอบแทน และราคาเฉลยตอกโลกรมของการผลต พชผกอนทรย พชผกปลอดสารพษ และพชผกทใชสารเคมในการเพาะปลก

รายการผลตอบแทน

ตอไร/ปตนทนการผลต

ตอไร/ปผลตอบแทนสทธ

ตอไร/ปราคาผลผลตบาท/กโลกรม

ผกอนทรยผกปลอดสารพษผกทใชสารเคมในการเพาะปลก

57,541.6745,357.1413,379.26

35,152.0624,823.917,832.53

22,389.6120,533.235,546.73

2512

8.79

 4. การตลาด            ผผลตพชผกอนทรยของชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบร มการจดการดานการตลาดใหสามารถรองรบผลผลตทผลตและเกบเกยวไดในแตละรอบระยะของการเกบเกยวเพอใหพชผกทผลตไดมคณภาพและความสดเมอสงมอบใหกบผซอ ซงจะมผลตอราคาทเกษตรกรไดรบ ปจจบนทางชมรมฯ ยงไมมหองเยนสำาหรบเกบรวบรวมผก จงตองจดระบบการเกบเกยวผกใหสอดคลองกบระยะเวลาทผซอเขามารบซอโดยรถหองเยน ซงเปน

สวนหลกและกระจายผลผลตเพอเพมชองทางการตลาดออกไปอก 2 ทาง ซงชองทางการตลาดของกลมเกษตรกรผผลตผกอนทรยมาตรฐานจากชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบรจดออกไดเปน 3 ชองทาง คอ                (1) จำาหนายใหกบบรษทรบซอโดยจะมรถหองเยนจากบรษทผจดจำาหนายสนคาเกษตรอนทรยเขาไปรบซอถงกลม ในราคาประกนกโลกรมละ 25 บาท ปจจบนบรษททเขาไปรบซอ ไดแก บรษททพวลย เบสทฟดส และสหกรณกรนเนท ทนำาไปจดจำาหนายตามหางสรรพสนคาชนนำาทมกลมผบรโภค ผกอนทรยไปหาซอได เชน หางสรรพสนคาเดอะมอลล และเอมโพเรยม เปนตน                (2) ทางกลมมโครงการผกประสานใจผผลตเพอผบรโภค และสงแวดลอม โดยมวตถประสงคเพอลดขนตอนการตลาดระหวางผผลตกบผบรโภค ทำาใหผบรโภคไดรบผกทสดโดยตรงจากฟารมในราคาถกกวาตลาด และเกษตรกรไดรายไดโดยตรง ผบรโภคทตองการซอผกจากชมรมจะไดทดลองรบผกไปกอน 4 สปดาห จากนนจงทำาความตกลงซอตามสญญา และชำาระคาสนคาลวงหนาอยางนอย 3 เดอนถง 1 ป โดยคดคาผกในราคากโลกรมละ 25 บาท เทากบราคาหนาฟารมบวกคาขนสงถงกรงเทพ ราคากโลกรมละ 20 บาท และคาถงบรรจกโลกรมละ 5 บาท ผซอจะตองรวมกลมกนตงแต 5 คนขนไป สงซอไมตำากวารายละ 3 กโลกรม และนดจดสงผกทสะดวกทสด ชนดผกทสงจะเปนแบบคละจดสงใหทกสปดาห สปดาหละ 1 ครง                (3) ชองทางการตลาดอกรปแบบหนงคอ กลมจะมการนำาผลผลตผกอนทรยเขามาจำาหนายเองตามตลาดนดตางๆ ทคาดวาจะมกลมผซอเปาหมาย

5. ปญหาดานการผลตและการตลาด        5.1 ปญหาดานการผลต                จากการสอบถามกลมเกษตรกรผผลตผกอนทรย สรปปญหาและอปสรรคในการผลตผกอนทรย ไดดงน                    (1) ความไมเพยงพอของแหลงนำาทจะใชไดตลอดทงป                    (2) ภยจากธรรมชาต                    (3) ขาดแคลนแหลงสนเชอ                    (4) ขาดการสนบสนนจากภาครฐอยางจรงจง                    (5) ขาดความรโดยเฉพาะอยางยงดานโรคพชและแมลง

        5.2 ปญหาดานการตลาด            จากกระแสดานการบรโภคทผบรโภคเรมใหความสนใจกบความปลอดภยในการบรโภคอาหารทปลอดจากการปนเปอนของสารเคมทจะทำาใหรางกายไดรบผลในเรองความเจบปวยตางๆ ประกอบดวย ความจำาเปนทจะตองหนมาใหความสนใจในดานการอนรกษทรพยากรและ สงแวดลอมทถกใชจนเสอมโทรมลง ทำาใหการทำาเกษตรอนทรยถกนำามาพฒนาใชในการผลตทจะใหผลผลตทมคณภาพปลอดภยตอการบรโภค และยงเปนระบบการเกษตรทเปนมตรตอทรพยากรและสงแวดลอม ดงนนผลผลตทผลตดวยระบบเกษตรอนทรยจงมความตองการเพมขน ราคาของพชผกอนทรยทวไปจะสงกวาพชผกทผลตแบบใชสารเคมเปนปจจยการผลตเฉลย 20% - 50% ดงนน ปญหาของปรมาณความตองการของตลาดยงสามารถขยายการผลตได แตปญหาการตลาดของพชผกอนทรยในขณะน สรปไดดงน                    (1) ปญหาเรองการจดการดานตลาดทตองการบคลากรทมความสามารถในการจดการดานการตลาดทมประสทธภาพ                    (2) ปญหาเรองหองเยนสำาหรบเกบรกษาและรวบรวมผกเพอจำาหนาย                    (3) ปญหาดานการขนสงทจะตองขนสงดวยรถหองเยน เนองจากพนททปลกผกอนทรยสวนใหญจะอยหางไกลจากชมชน                    (4) ขาดการประชาสมพนธใหผบรโภคเขาใจถงขอดของผกอนทรยทแตกตางจากผกทวไปทผลตโดยใชสารเคมเปนปจจยการผลตทอาจมสารตกคางทมอนตรายตอผบรโภค                    (5) ตนทนการผลตทสงกวาการผลตแบบใชสารเคมเปนปจจยการผลต โดยเฉพาะคาใชจายในการตรวจสอบฟารม และผลผลตทจะไดผลผลตเฉลยตำากวาและตองการการดแลสงคาแรงในการทำาการผลตกจะสงไปดวย            อยางไรกดชมรมผผลตเกษตรอนทรยสพรรณบรไดมความพยายามทจะขยายตลาดใหแกผผลตทเปนสมาชกของชมรม นอกจากตลาดภายในประเทศแลว ยงมโครงการทจะขยายไปตางประเทศ ผานบรษทผจดจำาหนายตางๆ ซงไดรบการตดตอมาแลวจากบรษทออเรยนทอลไลฟควน ในการทดลองสงผกอนทรยของชมรมฯ ไปจำาหนายยงหางสรรพสนคาคารฟร ในประเทศสงคโปร ผกทเรมทดลองสงไปไดแก ผกคะนา กวางตง บรอคโคล ผกบง กะหลำาดอก

6. ขอคดเหนของเกษตรผผลตพชผกอนทรยตอบทบาทของภาครฐในการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย            กลมเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยไดใหขอเสนอแนะและบทบาทของภาครฐทควรใหการสงเสรมในการทำาการเกษตรอนทรย ทจะเปนปจจยสำาคญในการสนบสนนใหประเทศไทยเปนประเทศแนวหนาในการผลตสนคาเกษตรอนทรย สรปไดดงน                1. ใหความรและประชาสมพนธถงประโยชนในการทำาการเกษตรอนทรย และบรโภคอาหารจากผลผลตเกษตรอนทรยอยางจรงจง                2. ไมเหนดวยกบบทบาทของรฐในการจดซอปยอนทรยแจกแกเกษตรกร แตควรใหการ สงเสรมโดยใหความรแกเกษตรกร สามารถจดทำาปยอนทรยและวธการจดการบำารงดนตางๆ ไดดวยตวเองหรอรวมกลมกนผลตปยอนทรยเพอใชในทองถน                3. รฐควรเนนใหเกษตรกรใชปยอนทรยเปนหลก พยายามใหความรและประชาสมพนธใหเกษตรกรลดการใชปยเคมและสารเคมตางๆ ในการทำาการเกษตร หยดการสนบสนนการจดซอปยเคมจำานวนมากใหกบเกษตรกร                4. รฐควรสงเสรมและสนบสนนการลงทนเพอการวจยพฒนาทจะเปนประโยชนตอการทำาการเกษตรอนทรย เชน การพฒนาเมลดพนธอนทรยทมคณภาพเพอแจก หรอจำาหนายใหกบเกษตรกรในราคาถก                5. ลงทนในดานการพฒนาแหลงนำาในระดบไรนา                6. จดใหมระบบสนเชอเพอการทำาเกษตรอนทรยโดยเฉพาะ            สรางความเขมแขงใหกบองคกรเกษตรกรททำางานจรง และสามารถถายทอดความรความสามารถใหกบเกษตรกรดวยกนได

 สรปและขอเสนอแนะ            ผลจากการสำารวจทำาใหทราบไดวาตลาดพชผกอนทรยเปนพชผกทยงมศกยภาพทางดานการตลาดสง ยงสามารถขยายตลาดและเปนชองทางหนงทสามารถเพมรายไดใหกบเกษตรกร โดยสรางความแตกตางในคณคาและประโยชนทงตอผบรโภคและผผลต            ดานผบรโภคจะไดรบความปลอดภยและรสชาดทดกวาในการบรโภค แมราคาจะสงกวา            ดานผผลตจะปลอดจากการไดรบสารเคมทใชในการผลตทอาจเปนอนตรายตอรางกายและยงไดรายไดสงขนดวย อกทงยงเปนแนวทางทจะสงผลดตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตใหสามารถทำาการเกษตรไดอยาง

ยงยน ดงนน การทำาการเกษตรอนทรยจงเปนระบบการทำาการเกษตรทควรสงเสรมใหมการขยายพนทมากขน ซงในภาครฐควรทจะเขาไปมบทบาทในการพฒนารวมกบภาคเอกชนในสวนทเกษตรกรไมสามารถทำาได1. สรป         1.1 สถานการณทวไป            จากหลกการเกษตรอนทรยทเปนระบบการผลตทางการเกษตรในรปแบบเกษตรทางเลอก มเปาหมายทจะผลตอาหารทปลอดภยตอการบรโภคโดยไมใชสารเคมเปนปจจยในการผลตและยงเปนการฟ นฟทรพยากรทางการเกษตรทเสอมโทรมลงจากการใชสารเคมในการทำาการเกษตร อกทงเปนระบบทสงเสรมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทำาใหระบบเกษตรอนทรยเปนทยอมรบของประเทศตางๆ ทวโลก ทำาใหผลผลตและผลตภณฑเกษตรอนทรยไดรบความนยม ปรมาณความตองการจงเพมสงขนอยางรวดเรวแมจะมระดบราคาสงกวาผลผลตและผลตภณฑทผลตแบบทวๆ ไป ประมาณรอยละ 20-50 ทำาใหประเทศทพฒนาแลว และกำาลงพฒนาทเปนประเทศผผลตสนคาเกษตรเพอการสงออกตนตวในการพฒนาระบบเกษตรอนทรยเพอการผลตอาหารเพอการบรโภคภายในประเทศและเพอการสงออกอยางจรงจง และเพอความมนใจในผลผลตและผลตภณฑอนทรย องคกรระหวางประเทศตางๆ จงไดกำาหนดมาตรฐานการตรวจสอบรบรองเกษตรอนทรยขนทสำาคญๆ เชน เกณฑมาตรฐานขนตำาเกษตรอนทรยของ International Federation of Organic Agriculture Movements (IFOAM Basic Standards) เกณฑมาตรฐาน CODEX ระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรยของสหภาพยโรป (Council Regulation : EEC No.2092/91) ระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรยของประเทศสหรฐอเมรกา (Organic Food Production Act – OFPA) และมาตรฐานเกษตรอนทรยของประเทศญปน (JAS Law)            ประเทศไทยมหนวยงานทไดรบการรบรองการตรวจสอบระบบและมาตรฐานเกษตรอนทรย (Accreditation) จาก IFOAM โดยหนวยงานรบรองท IFOAM จดตงขนคอ International Organic Accreditation Service – IOAS) คอ สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ซงเปนหนวยงานภายใตองคกรพฒนาเอกชน ทำาใหหนวยงานนไดรบการยอมรบการตรวจสอบมาตรฐานเกษตรอนทรยเทยบเทาหนวยงานสากลอนๆ (International equivalency of organic certification) เปนการทำาใหผลผลตของเกษตรกรทผานการรบรองมาตรฐานสามารถจำาหนายผลผลตไปยงประเทศตางๆ โดยขอตรารบรองจากหนวยงานทไดรบการประเมนจาก IOAS แลว โดยไมตองมการตรวจซำาอก เปนการชวยลดตนทนและขนตอนในการดำาเนนการ

            เกษตรอนทรยในประเทศไทยนบวายงอยในชวงเรมตนของการพฒนา ระบบการจดการผลตและการตลาดยงไมเปนระบบเชนในประเทศทพฒนาแลว การผลตเปนแบบงายๆ ประกอบกบการใชภมปญญาชาวบานในการผลต เชน การใชสมนไพรทหาไดในทองถนในการขจดวชพช ไมไดใชเทคโนโลยทซบซอน การแปรรปผลตภณฑมนอย แตคณภาพเปนทยอมรบโดยทวไป ราคาจงยงมระดบสงกวาสนคาเกษตรทวไปประมาณรอยละ 20-30            แนวโนมของตลาดยงมศกยภาพทจะขยายไดอกมากทงตลาดภายในประเทศ และตลาดสงออก เนองจากไทยไดเปรยบในดานการผลตสนคาเกษตรอยแลว ซงการเพมศกยภาพในการผลตเพอสนองตอบความตองการของตลาดตางประเทศ โดยเฉพาะในระยะเรมตนนรฐควรมบทบาทเขามาใหการสนบสนนในสวนทเกษตรกรยงไมพรอม ทงดานความร และเงนทนอดหนนดานตางๆ เปนตน อยางเชนในประเทศทกำาลงพฒนาทำาสำาเรจมาแลว        1.2 ผลการศกษาเศรษฐกจการผลตและการตลาดพชผกอนทรย            เกษตรกรทรวมกลมกนหนมาทำาเกษตรอนทรยทงหมด ไดรบคำาแนะนำาจากองคกรพฒนาเอกชน เหตผลททำาใหตดสนใจทำาเกษตรอนทรยรอยละ 83.33 เพอลดคาใชจายในการซอปยและสารเคมทมราคาแพง รองลงมารอยละ 66.67 เพอตองการอนรกษดนไมใหเสอมโทรมจากสารเคม และรอยละ 50 จากปญหาสขภาพทไดรบผลกระทบจากการใชสารเคมในการทำาเกษตร            เกษตรกรทงหมดไดรบการรบรองมาตรฐานจากสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย(มกท.) จงมการจดการฟารมและทำารายงานบนทกตามมาตรฐานท มกท. กำาหนดไวทกราย การทำาการผลตพชผกจะยดหลกของความหลากหลายทางชวภาพของพช จะไมปลกพชเชงเดยว ใชปจจยการผลตตามท มกท. กำาหนด เนนการผลตทมความเกอกลกบธรรมชาตและมนษย ลดการพงพาปจจยการผลตจากภายนอกฟารม ผลผลตทไดจะจดระบบการจำาหนายผานกลมใน 3 รปแบบคอ                (1) จำาหนายใหกบบรษทรบซอในราคาประกนกโลกรมละ 25 บาท โดยจะมรถหองเยนมารบซอทกลม เชน บรษททพวลย เบสทฟดส และสหกรณกรนเนท เปนตน นำาไปจดจำาหนายตามหางสรรพสนคาชนนำา                (2) จำาหนายตามโครงการผกประสานใจผผลตเพอผบรโภค และสงแวดลอม จดสงใหกบผบรโภคในราคากโลกรมละ 25 บาท บวกคาขนสงถงกรงเทพฯ กโลกรมละ 20 บาท และคาบรรจภณฑกโลกรมละ 5 บาท รวมราคากโลกรมละ 50 บาท โดยมเงอนไขดงน                    - จะตองสงซอไมตำากวา 3 กโลกรมเปนอยางนอย

                    - ผบรโภคสามารถทดลองรบผกกอนเปนเวลา 4 สปดาห แลวจงทำาขอตกลงการซอ                    - ผบรโภคจะตองชำาระคาสนคาลวงหนาอยางนอย 3 เดอน ถง 1 ป                    - การจดสงจะจดสง ณ จดรบผกทผบรโภคสะดวกทสด ตามททางผสงกำาหนด                    - การสงจะสงอยางตอเนอง จนกวาจะบอกเลกสญญา                (3) จำาหนายโดยทางกลมจะนำาผลผลตผกอนทรยเขามาจำาหนายเอง ตามตลาดนดตางๆ             1.2.1 การวเคราะหตนทนการผลตผกอนทรยเปรยบเทยบกบผกปลอดสารพษ                    โครงสรางตนทนการผลตของการผลตผกอนทรยจะแตกตางกบการผลตผกปลอดสารพษในสวนของคาใชจายทเปนเงนสด และไมเปนเงนสด ทมผลตอรายไดสทธของเกษตรกร ในการศกษาเปรยบเทยบจะใชกลมตวอยางเกษตรกรททำาการผลตผกปลอดสารพษในพนทใกลเคยงกน                    ตนทนในการผลตผกอนทรยตอไรจะประกอบดวยตนทนทเปนเงนสด 17,879.15 บาท และไมเปนเงนสด 17,272.91 บาท รวมตนทนตอไรตอป 35,152.06 บาท หกออกจากผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบตอไรตอป เกษตรกรจะไดผลตอบแทนสทธตอไรตอป 22,389.61 บาท เมอเทยบกบตนทนการผลตผกปลอดสารพษ ตนทนรวมตอไรตอปจะเปนตนทนทเปนเงนสด 12,639.32 บาท ตนทนทไมเปนเงนสด 12,184.59 บาท รวมตนทนทงหมด 24,823.91 บาท หกออกจากผลตอบแทนทไดรบตอไรตอป 45,357.14 บาท เกษตรกรจะไดรบผลตอบแทนสทธตอไรตอป 20,533.23 บาท ซงรายไดจะตำากวาเกษตรกรทผลตผกอนทรย ถงไรละ 1,856.38 บาท             1.2.2 ปญหาดานการผลตและการตลาด                    ปญหาดานการผลตทสำาคญ ไดแก ปญหาดานธรรมชาต เชน ความไมเพยงพอของแหลงนำาและภยธรรมชาต เปนตน นอกจากนเกษตรกรยงตองการการสนบสนนจากภาครฐอยางจรงจงในดานตางๆ เชน ดานแหลงเงนทน ความรทเกยวของกบการเกษตรอนทรยทถกตอง และการลงทนในโครงสรางพนฐานตางๆ                    ปญหาดานการตลาดทสำาคญคอ ขาดแคลนบคลากรทมความสามารถในดานการจดการตลาด ปญหาสถานทจดเกบและการขนสงทตองลงทนสงในการสรางหองเยนในการเกบรวบรวมและขนสงดวยรถหองเยน                   นอกจากนบทบาทในภาครฐควรใหมสนบสนนดานการประชาสมพนธใหผบรโภคทวไปเหนถงขอด

และประโยชนทจะไดรบจากการบรโภคผลผลตและผลตภณฑอนทรยเพอชวยขยายตลาดการบรโภคสนคาเกษตรอนทรย และรวมมอกบภาคเอกชนในการจดระบบตลาดสนคาอนทรยทมประสทธภาพ

2. ขอเสนอแนะ            การทำาเกษตรอนทรยทดจะตองกระทำาเปนองครวม มความสมพนธกนทงระบบ เมอระบบมมาตรฐานถกตอง ผลผลตทไดจากการผลตในพนททมระบบการผลตแบบอนทรยทไดมาตรฐานกยอมเปนผลตผลอนทรยทมมาตรฐานดวย ดงนนการทจะสงเสรมทมงหวงจะใหไทยเปนประเทศแนวหนาในการผลตสนคาเกษตรอนทรย สตลาดทงภายในประเทศและตางประเทศภายใตวตถประสงคของการเพมรายไดเกษตรกร จากระดบราคาทสงกวาสนคาเกษตรทวไป เพอฟ นฟทรพยากรทเสอมโทรมไปจากการทำาเกษตรทใชสารเคมเปนปจจยการผลต เพอการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมและเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกทปจจบนมการกดกนทางการคาในรปทมใชภาษ โดยการตงขอกำาหนดทเขมงวดในดานสขอนามย ความปลอดภยในการบรโภคจากสงเจอปนตางๆ และการผลตทจะไมทำาลายสงแวดลอมและระบบนเวศของสงมชวตนน รฐบาลจะตองเขามาใหความสนใจอยางจรงจง ซงตองใหการสนบสนนทงระบบ ถอเปนนโยบายการเกษตรแหงชาต        2.1 ระดบนโยบาย                - ดานการผลตควรใหมการกำาหนดนโยบายเกษตรอนทรยแหงชาตทจะชวยสงเสรมและสนบสนนการทำาเกษตรอนทรยแยกออกจากแหลงททำาการเกษตรแบบทวไปทจะทำาใหเกดการปนเป อนจากสารทเปนพษตางๆ                - ดานการตลาด ควรใหมการกำาหนดนโยบายสงเสรมการพฒนาและลงทนในการทำาการเกษตรอนทรยเพอการคารวมกนในภาครฐและเอกชน         2.2 ระดบปฏบตการ                ใหมการกำาหนดบทบาทของภาครฐในการสนบสนนการทำาเกษตรอนทรยในดานตางๆ เพอชวยอำานวยความสะดวก สรางความจงใจและใชเปนเครองมอ ทจะทำาใหนโยบายประสบผลสำาเรจตามวตถประสงค ในขนตอนตางๆ ดงน                 2.2.1 ขนตอนการผลต                        - ใหมการวจยและพฒนาดานเกษตรอนทรยมากขน                        - ใหการฝกอบรมใหความรทเกยวของกบการทำาเกษตรอนทรย

                        - ใหบรการการปรกษาและใหขอมล                        -ใหเงนทนสนบสนนแกเกษตรกรทเร มเขามาทำาการเกษตรอนทรย                        - สรางแรงจงใจในการทำาเกษตรอนทรยผานมาตรการทางภาษและการใหสนเชอตางๆ                        - จดสรางโครงสรางพนฐานทจำาเปนตอการทำาเกษตรอนทรย                        - สนบสนนดานเมลดพนธอนทรย                        - ใหมระบบทจะสรางหลกประกนแกผทำาการเกษตรอนทรย                 2.2.2 ขนตอนหลงการเกบเกยว                        - ใหมการวจยและพฒนาเทคโนโลยหลงการเกบเกยวทจะรกษามาตรฐานผลผลตอนทรยไดอยางมคณภาพ                        - ใหมการฝกอบรมและใหความรทเกยวของกบการดแล และควรปฏบตหลงการเกบเกยวผลผลตอนทรยตามกฎระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรย                        - ใหบรการทปรกษาและใหขอมลทเกยวของ                        - ใหมระบบประกนคณภาพสนคา                        - สรางแรงจงใจผานมาตรการทางภาษ                        - สนบสนนการจดสรางโครงสรางพนฐานทจำาเปน                 2.2.3 ขนตอนการออกใบรบรองและกฎระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรย                        -ใหมหนวยงานทไดรบการประกนระบบการรบรองคณภาพมาตรฐานเกษตรอนทรยจากองคกรระดบสากล เชน IOAS ทจดตงโดย IFOAM                        -ใหความรวมมอกบภาคเอกชนในการพฒนาจดทำาหนวยงานตรวจสอบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยทไดรบการรบรอง (Accreditation) จากองคกรระหวางประเทศ                        - ใหการอดหนนในดานคาใชจายในการตรวจสอบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแกเกษตรกร                        - สนบสนนคาใชจายดานโครงสรางทจำาเปนตางๆ                 2.2.4 ขนตอนดานการตลาด                        - ใหการสงเสรมในการจดการดานการตลาดสนคาเกษตรอนทรย

                        - ใหบรการขอมลทเกยวของกบการตลาดสนคาและผลตภณฑเกษตรอนทรย                        - ใหแรงจงใจผานมาตรการทางภาษ                        - พฒนาและสรางชองทางตลาดทางเลอกใหกบเกษตรกรและผประกอบการคาสนคาเกษตรอนทรย และผบรโภคใหมมากขน                        - ใหการอดหนนแกผผลตสนคเกษตรอนทรยทอยในระยะปรบเปลยนในการเขาสตลาด

การศกษาเศรษฐกจการผลตการตลาดพชผกอนทรย

โดย นางสาวสดใจ จงวรกจวฒนาสำานกวจยเศรษฐกจการเกษตร

(ตอจากฉบบทแลว)

สถานการณการผลตและการตลาดพชอนทรย

    จากกระแสความนยมในการบรโภคผลตภณฑเกษตรอนทรยทมแนวโนมสงขน จากมลเหตสำาคญททำาใหประชากรในประเทศพฒนาแลวหนมาบรโภคสนคาเกษตรและอาหารทผลตดวย กรรมวธเกษตรอนทรยมากขน 2 ประการคอ การทำาเกษตรอนทรยเปนการชวยอนรกษทรพยากรใหมอยอยางยงยนและชวย ฟ นฟทรพยากรการเกษตรทเสอมโทรมไปจาการทำาการผลตทางการเกษตรแบบทใชสารเคมชวยเรงผลผลตในการเพาะปลกการทำาเกษตรอนทรยทปฏเสธการใชสารเคมเปนปจจยการผลต จะชวยแกปญหาดานสขภาพอนามยของเกษตรกรทไดรบผลกระทบจากการใชสารเคมและเปนการผลตผลผลตทางการเกษตรทปลอดภยในการบรโภค

1. สถานการณการผลตและการตลาดพชผกอนทรยของโลก    ประเทศทมการผลตและการคาสนคาเกษตรอนทรย และผลตภณฑอนทรยเพอการบรโภคมากทสดในโลกขณะนไดแก กลมประเทศในเครอสหภาพยโรป สหรฐอเมรกา และญปน โดยมมลคาการคารวมประมาณสองหมนลานเหรยญสหรฐ ในป 2543 และมอตราการขยายตวระหวางรอยละ 10-30 ในชวง 10 ปขางหนา

    1.1 การผลต และการตลาดในสหภาพยโรป        (1) การผลตในสหภาพยโรป    ในป 2538 สหภาพยโรปมพนทททำาการเกษตรอนทรยประมาณ 1.2 ลานเฮกแตร (7.5 ลานไร) หรอคดเปนรอยละ 1.2 ของพนทการเกษตรทงหมดและเพมขนเปนรอยละ 1.33 ในป พ.ศ. 2543 และมหลายประเทศในสหภาพยโรปทมพนททำาการเกษตรอนทรยสงถงรอยละ 5-10 ของพนทการเกษตรในประเทศ อตราการขยายตวของการทำาการเกษตรอนทรยในระยะเวลา 5 ปทผานมาสงถงรอยละ 70 และคาดการณวาพนททำาการเกษตรอนทรยในสหภาพยโรปจะมเพมสงขนถงรอยละ 10 ของพนททำาการเกษตรทงหมดภายในป พ.ศ. 2548 ตารางท 2 พนททำาเกษตรอนทรยทไดรบการรบรองมาตรฐานแลว และพนทปรบเปลยนเปนเกษตรอนทรยของสหภาพยโรป ป 2529-2539

หนวย : (1,000 ไร)

ประเทศ 1986 1996

เยอรมนออสเตรยอตาลสวเดนฝรงเศสสหราชอาณาจกรฟนแลนดเดนมารกสเปน

15543.7534.3840.63312.5043.757.5

30.0015.6316.886.882.5

1,937.501,562.501,275.00656.25606.25299.38279.38263.13175.6384.3869.3863.75

เนเธอรแลนดไอรแลนดโปรตเกสเบลเยยมกรซลกเซมเบรก

4.380

2.5

31.2528.133.75

ทมา : เอกสาร Rural Industries Research and Development Corporation, Organic Product Research and Development : By S. Mccoy and G. Parleviet    ในป 2540 พนททำาการเกษตรอนทรยเพมสงขนกวาในป 2539 ถงรอยละ 40 ในป 2541 สหราชอาณาจกรมพนททไดรบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยแลวถง 105,000 เฮกแตร (656,250 ไร) และพนททอยในระยะปรบเปลยน 95,000 เฮกแตร (593,750 ไร) ประเทศฝรงเศสมพนททำาการเกษตรอนทรยมาตรฐานและเกษตรอนทรยปรบเปลยนรวม 220,000 เฮกแตร (1.375 ลานไร)    แมจะมการขยายพนททำาการเกษตรอนทรยอยางรวดเรวในสหภาพยโรปแตการขยายตวของความตองการของตลาดกเพมสงขนมากกวาอตราการเพมของการผลตทำาใหคาดการณไดวาราคา ผลผลตอนทรยจะยงคงอยในระดบสง ในขณะทการเพมขนของประมาณการผลตจะชวยลดตนทนในการผลตลงทำาใหเกษตรกรไดรบผลประโยชนเพมขน

    (2) การตลาดในสหภาพยโรป    เนอและผลตภณฑนมเปนผลตภณฑอนทรยทเปนตลาดสำาคญในสหภาพยโรปคดเปนมลคาการคาประมาณ 1,023 ลานเหรยญสหรฐฯ ในป 2539 และคาดวาจะสงขนถง 3,200 ลานเหรยญสหรฐฯ ภายในป 2545    สำาหรบตลาดพชผกอนทรยในสภาพยโรปในป 2539 มมลคาการคาประมาณ 200 ลานเหรยญสหรฐฯ และคาดวาจะมมลคาการคาเพมขนเปน 520 ลานเหรยญสหรฐภายในป 2546    อตราเฉลยของราคาผลตภณฑอนทรยทขายในตลาดสหภาพยโรปจะสงกวาราคาเฉลยของผลตภณฑอาหารทวไปรอยละ 30 และในประเทศยโรปตอนเหนอราคาขายปลกในซปเปอรมารเกต ผลตภณฑอาหารอนทรยสงกวา

ราคาเฉลยของผลตภณฑอาหารทวไปถงกวารอยละ 50    การขยายตวของความตองการผลตภณฑอาหารอนทรยในสหภาพยโรปนนเปนเพราะประชากรในยโรปเหนถงความสำาคญของระบบการผลตแบบอนทรยในดานการอนรกษสภาพแวดลอมและทรพยากรซงเปนสงกระทบตอความเปนอยของประชากรโดยรวมเปนหลก และผลทไดตอมาคอการไดบรโภคอาหารทปลอดภย มคณภาพและดตอสขภาพ

ตารางท 3 ปรมาณการคาผลตภณฑอาหารอนทรยของโลก ป 2540

ประเทศมลคาปรมาณการคา

ปลก(ลานเหรยญสหรฐฯ)

% ของผลตภณฑอาหาร

อนทรยตอผลตภณฑอาหารทวไปทจำาหนาย

ประมาณการอตราเพม %

ในระยะปานกลาง

เยอรมนฝรงเศสสหราชอาณาจกรเนเธอรแลนดสวสเซอรแลนดเดนมารกสวเดนอตาลออสเตรยประเทศอนๆ ในยโรป*

1,800720450350350300110750225200

1.20.50.41

2.02.50.60.62

5-1020

25-3510-1520-3030-4030-40

2010-15

รวมประเทศในยโรป 5,255   20-30

สหรฐอเมรกา 4,200 1.25  

ญปน 1,000    

รวม 10,455    

ทมา : เอกสาร Organic Food and Beverages : World Supply and Major European Markets : INTERNATIONAL TRADE CENTER, GENEVA 1999.* ประเทศเบลเยยม ฟนแลนด กรซ ไอรแลนด โปรตเกส สเปน และนอรเวย

    ความสำาเรจในการขยายการผลต การคาและการตลาดสนคาเกษตรอนทรยในสหภาพยโรปประกอบดวยปจจยสำาคญ 4 ประการ คอ    1. หลายประเทศในกลมสหภาพยโรปใหการอดหนนทางการเงนแกเกษตรกรททำาการผลตสนคาเกษตรอนทรย เพอใหสามารถแขงขนไดในเชงการคากบสนคาเกษตรทผลตในระบบทวไป ทำาใหมเกษตรกรทำาการผลตสนคาเกษตรอนทรยจำาหนายได    2. ระบบการคาปลกแบบซปเปอรมารเกตซงมอยมากในกลมประเทศนมสวนชวยใหประชาชนสนใจบรโภคสนคาเกษตรอนทรยมากขน เพราะมการวางสนคาประเภทนจำาหนายมากตามความตองการของผบรโภค ซงประชากรในกลมประเทศนนยมไปจบจายใชสอยในซปเปอรมารเกตมากกวาในรานคายอย เปนผลใหโอกาสทางการคาขยายตวได    3. สหภาพยโรปไดออกกฎหมายบงคบวาดวยมาตรฐานการผลตสนคาเกษตรอนทรย การตดฉลาก และการรบรองคณภาพ ทำาใหผบรโภคมความมนใจในความปลอดภย    4. ความตนตวของผบรโภคเองซงตองการความมนใจในการบรโภคสนคาทปลอดภยตอสขภาพมากขน ภายหลงจากทเกดเหตการณโรคระบาดสตวและอาหารเปนพษตางๆ เปนผลใหความตองการบรโภคสนคาเกษตรอนทรยมมากขน

    1.2 การผลตและการตลาดในสหรฐอเมรกา    (1) การผลตในสหรฐอเมรกา

    ประเทศสหรฐมเกษตรกรทผานไดรบการรบรองการทำาเกษตรอนทรยมาตรฐานในป 2537 ม 4,050 ราย และเพมขนเปน 5,300 รายในป 2540 รวมพนททผานการรบรองมาตรฐานการทำาเกษตรอนทรยประมาณกวา 450,000 เฮกแตร (2.8 ลานไร) ผลตผลเกษตรอนทรยทสำาคญ ไดแก ธญพช พชตระกลถว พชผกผลไม ผลตภณฑนม และเนอสตว นอกจานในสหรฐอเมรกายงมพนทปลกองนอนทรยสำาหรบผลตเหลาองนอนทรยเปนพนทกวางอกดวย    (2) การตลาดในสหรฐอเมรกา    ผลตภณฑนมอนทรยเปนสนคาทผบรโภคใหความสนใจอยางมากโดยเฉพาะเรองการใชฮอรโมนเรงความเจรญเตบโตทเจอปนอยในผลตภณฑนมทวไป ทำาใหความตองการผลตภณฑนมอนทรยมเพมสงขนอยางรวดเรวโดยเฉพาะนมสำาหรบเดกและทารก    ในสวนของพชผกอนทรย อปสงค และอปทานในตลาดขายสง เชน บรอคโคล แครอท และผกกาดหอมนนจากการศกษาพบวา ในระยะยาว อปสงคจะเปนตวกำาหนดอปทานเมอความตองการเพมขน สงผลใหมการผลตเพมขน ตนทนในการขายสงกจะลดลง ทำาใหผคาจะไดกำาไรจากการขายมากขน เนองจากราคาของผกอนทรยจะสงกวาผกทวไป ประกอบกบรายไดของผบรโภคทสงขนในระยะยาวทง 2 ปจจย จะเปนตวกระตนใหราคาทเกษตรกรไดรบกบผลผลตเกษตรอนทรยเพมสงขน    นอกจากนผลผลตอนทรยแปรรปไดเขามามบทบาทสำาคญในตลาดผลตภณฑอาหารอนทรยอยางมาก ประเภทของอตสาหกรรมอาหารอนทรยทสำาคญ ไดแก ผลตภณฑโปรตนจากพชผก, ผลตภณฑจากธญพช อาหารวางตางๆ และนำาผกผลไม เมอรวมกบผลตภณฑอนทรยจากนมแลวมมลคาการคาในตลาดกวารอยละ 50 ของมลคาการคาอาหารอนทรยโดยรวมทงหมด มลคาการคาผกและผลไมสดอนทรยในป 2538 ทเปนการคาปลกคดเปนมลคารวมประมาณ 500 ลานเหรยญสหรฐฯ หรอรอยละ 1 ของมลคาการคาผกผลไมทงหมด ราคาเฉลยของผลตภณฑอนทรยในสหรฐอเมรกาจะสงกวาผลตภณฑทวไปประมาณรอยละ 20

    มลคาการสงออกผลตภณฑอตสาหกรรมอาหารอนทรยของสหรฐในป 2537 ม มลคา 203 ลานเหรยญสหรฐฯ หรอรอยละ 9 ของผลตภณฑอนทรยทผลตในสหรฐอเมรกา และเพมสงขน เปน 714 ลานเหรยญสหรฐในป 2538     1.3 การผลตและการตลาดในออสเตรเลย    (1) การผลตในออสเตรเลย    ในป 2538 ออสเตรเลยมพนททำาการเกษตรอนทรยทผานการรบรองมาตรฐานแลว ประมาณ 336,000 เฮกแตร (2.1 ลานไร) รอยละ 75 ของเกษตรกรจะทำาการเพาะปลกแบบพชสวน รอยละ 12 ทำาการเกษตรแบบพชไร และรอยละ 10 ทำาปศสตวในขณะทการทำาเกษตรแบบพชไรจะใชพนทมากทสดคอรอยละ 69 รองลงมาไดแกการทำาปศสตวทใชพนทรอยละ 17 และรอยละ 8 ของพนทการทำาเกษตรอนทรยจะใชในการเพาะปลกพชสวนตางๆ และคาดการณวาพนททำาการเกษตรอนทรยจะเพมขนเปน 887,000 เฮกแตร (5.54 ลานไร) ในป 2548 คดเปนประมาณรอยละ 2 ของ พนททำาการเกษตรทงหมด    (2) การตลาดในออสเตรเลย    ราคาของผลตผลอนทรยทเปนผลตผลสด เชน ผกผลไม เนอไก ผลตภณฑนม มระดบราคาเฉลยสงกวาผลตผลทวไปประมาณรอยละ 10-50 แตถาระดบราคาของผลตภณฑอนทรยทงหมดเฉลยจะมระดบราคาสงกวาผลตภณฑทวไปรอยละ 35    ในป 2538 มลคาการคาผลตภณฑอนทรยของตลาดภายในประเทศมมลคาประมาณ 80.5 ลานเหรยญออสเตรเลย (1,840 ลานบาท) แยกเปนมลคาการคาผกและสมนไพร 28.06 ลานเหรยญออสเตรเลย (654.38 ลานบาท) ผลไมและถวตางๆ 27.44 ลานเหรยญออสเตรเลย (631.12 ลานบาท) ธญพชตางๆ 10.44 ลานเหรยญออสเตรเลย (240.12 ลานบาท) ผลตภณฑจากปศสตว 7.48 ลานเหรยญออสเตรเลย (172.04 ลานบาท) และผลตภณฑอนๆ 7.08 ลานเหรยญออสเตรเลย (162.84 ลานบาท) และเพมสงขนเปน 200-250 ลานเหรยญออสเตรเลย (4,600-5,750 ลานบาท) ในป 2543    มลคาการสงออกผลตภณฑอนทรยของออสเตรเลยในป 2537 คดเปนมลคารวมประมาณ 30 ลานเหรยญออสเตรเลย (690 ลานบาท) และเพมสงขนถงระดบ 50 ลานเหรยญออสเตรเลย (1,150 ลานบาท) ในป 2543 ตลาดสงออกทสำาคญไดแก ญปน เนเธอรแลนด นวซแลนด นอรเวย สงคโปร สวสเซอรแลนด สหราชอาณาจกร

สหรฐอเมรกา และเยอรมน ผลตภณฑทสงออกไดแก ผลตภณฑธญพช เนอวว นำาผลไม ผลไมแหง ผลไมสด และนำามนจากดอกทานตะวน    มลคาการนำาเขาผลตภณฑอนทรยของออสเตรเลยในป 2538 มมลคาประมาณ 5.2 ลานเหรยญออสเตรเลย (119.6 ลานบาท) โดยนำาเขาจากประเทศสหรฐอเมรกา และสหราชอาณาจกรเปนหลก สวนใหญเปนผลตภณฑแปรรปทางอตสาหกรรม ประเภทอาหารและเครองปรงรสตางๆ รวมถงนำานมถวเหลอง กาแฟ ถวกระปอง เครองดมตางๆ ซอสขน นำามนมะกอก ขนมหวานตางๆ เปนตน

    1.4 การผลตและการตลาดในประเทศญปน    (1) การผลตในประเทศญปน    การทำาการเกษตรอนทรยของประเทศญปน มรปแบบการผลตททำาใหยากในการหาขอมลทชดเจนของปรมาณพนท และจำานวนรายของเกษตรกรเนองจากการกำาหนดมาตรฐานในการผลต ยงมขอกำาหนดทแตกตางๆ การทำาการคาผลผลตเกษตรจะคาขายผานสหกรณเปนสวนใหญซงแตละสหกรณกมขอกำาหนดมาตรฐานตางๆ กน แตกเปนทยอมรบของผบรโภค เนองจากระบบ สหกรณของญปนเปนระบบทมคณภาพเปนทเชอถอของคนทวไป    ในป 2540 รฐบาลเมองโตเกยวไดเรมมการทำาขอตกลงกบพนททำาการผลตผลผลตทางการเกษตรในญปน 7 แหง เพอจดทำามาตรฐานเกษตรอนทรยใหกบผลตภณฑรวม 30 ชนด และมการออกใบรบรองและจดระบบการตดฉลากสญลกษณบนบรรจภณฑเพอสรางความมนใจใหกบผบรโภค โดยผานการจดจำาหนายของตวแทนตางๆ ซงจะแสดงใหเหนถงความเดนชดของผลตภณฑอนทรยและเพอการรวบรวมขอมล ปรมาณการผลต และจำาหนายไดชดเจนยงขน    นอกจากนผผลตผลตภณฑอนทรยของญปนยงมการลงทนทำาการผลตนอกประเทศ ซงสวนใหญเปนประเทศกำาลงพฒนาโดยเฉพาะอยางยงในประเทศสาธารณรฐประชาชนจน ซงมการผลตและนำาเขาผกทผลตในจนนคดเปนปรมาณกวา 10,000 ตน มลคาประมาณ 2,500 ลานเยน (1,000 ลานบาท) และยงมการทำาสญญาทำาการผลตการเกษตรอนทรยในมองโกเลยคดเปนพนทการเกษตร 570 เฮกแตร (3,562.5 ไร) และทำาสญญากบเกษตรกรในบราซลในการผลตผกอนทรยแชแขงใหกบผผลตในญปนคดเปนมลคาประมาณปละ 2 ลานเหรยญสหรฐฯ    (2) การตลาดของประเทศญปน    มลคาการคาผลตภณฑอาหารอนทรยของตลาดภายในประเทศในป 2540 มมลคาประมาณ 1,300 ลานเหรยญ

สหรฐ และเพมขนเปน 1,700 ลานเหรยญสหรฐในป 2541 ความตองการผลตภณฑอาหารอนทรยมอตราเฉลยเพมสงขนรอยละ 20-30 ตอป ราคาขายสงมราคาเฉลยสงกวาผลตภณฑอาหารทวไปประมาณรอยละ 15-30    ผลตภณฑอาหารอนทรยทขายในประเทศสวนใหญจะเปนผลตภณฑประเภทผกและผลไมสดคอประมาณรอยละ 60 ของปรมาณผลตภณฑอาหารอนทรยทจำาหนายในประเทศ และอกรอยละ 40 จะเปนผลตภณฑแปรรป    การกระจายสนคาเกษตรอนทรยปจจบนจะทำาใน 3 รปแบบ คอ (1) มบรษทจดสงตามบาน (2) กระจายสงใหกบอตสาหกรรมดานบรการอาหาร (3) จำาหนายปลกในรานคา และซปเปอรมารเกต ในหางสรรพสนคา

1.5 การผลตการตลาดในประเทศกำาลงพฒนา    ประเทศกำาลงพฒนาทเปนประเทศผสงออกสนคาเกษตร เรมใหความสนใจในการ สงเสรมใหเกษตรกรทำาเกษตรอนทรยใหเปนทยอมรบตามมาตรฐานสากล ดวยเหตผลทางดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอม ในรปของการพฒนาการเกษตรเพอใหเกษตรกรมรายไดสงขน จากราคาสนคาอนทรยทมระดบราคาสงกวาสนคาเกษตรทผลตแบบทวไป และเพอฟ นฟทรพยากรทางการเกษตรและอนรกษสงแวดลอม นอกจากนยงเปนการทำาใหเกษตรกรตระหนกถงผลกระทบตอสขภาพจากการทำาการเกษตรโดยใชสารเคม ซงการทำาเกษตรอนทรยจะชวยยกระดบรายได ความเปนอยทดขนและสขภาพทดใหกบเกษตรกรและผบรโภคทจะไดบรโภคอาหารทปลอดภยถก สขอนามย    นอกจากนจากความตองการผลตภณฑอาหารอนทรยทเพมขนอยางมากในตลาดประเทศทพฒนาแลว ประกอบกบระดบราคาทสงกวาผลตภณฑอาหารทวไป โดยเฉลยรอยละ 20-50 เปนสงกระตนใหประเทศทกำาลงพฒนาทเปนผผลตสนคาเกษตรเพอการสงออกตองปรบนโยบายการผลตสนคาเกษตรเพอการสงออกและเพมขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกตองหนมาพฒนาการทำาเกษตรอนทรย และประการสำาคญอกประการหนงคอในระบบการคาระหวางประเทศในปจจบนการแขงขนกนทางการคา และการกดกนทางการคาเพอรกษาผลประโยชนของประเทศมในรปแบบตางๆ ทงดานภาษและดานทมใชภาษ ไดแก การตงกฎระเบยบทเขมงวดในการนำาเขาสนคา

จากประเทศตางๆ ดวยเหตผลทางดานความปลอดภยของผบรโภคและผลกระทบตอสงแวดลอม จะเหนไดจากการมสนคาทผลตจากประเทศกำาลงพฒนาบางชนดถกปฏเสธการนำาเขาจากประเทศทพฒนาแลว ดวยเหตผลทวามการปนเป อนของสารบางชนด เกดขดจำากดทกำาหนดไวซงอาจกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของผบรโภค หรอถกปฏเสธจากเหตผลทวาการผลตไมเปนมตรตอสงแวดลอม ทำาใหสงแวดลอมหรอสงมชวตไดรบอนตราย เปนตน ดงนนจะเหนไดวาการทำาเกษตรอนทรยทไดมาตรฐานสากลจะทำาใหผลผลตทผลตไดปลอดจากขอจำากดในการกดกนทางการคาทมใชภาษ ดงกลาวได    ประเทศกำาลงพฒนาทมศกยภาพในการผลตผลตภณฑอาหารอนทรยเพอการสงออกและบรโภคในประเทศ ทเรมมนโยบายการสงเสรมการทำาการเกษตรอนทรยในขณะน เชน อนเดย สาธารณรฐประชาชนจน และประเทศไทย เปนตน จากขอมลลาสด มประเทศทผลตผลตภณฑอนทรยเพอการคาแลวกวา 100 ประเทศ ซงมประเทศทกำาลงพฒนา 27 ประเทศ เปนประเทศในทวปอฟรกา 14 ประเทศ และประเทศในเอเซยแปซฟค 13 ประเทศ ; และอก 25 ประเทศในลาตนอเมรกาและคารเบยน ; ประเทศในยโรปสวนใหญ ; และอเมรกาเหนอ    ดงนนในระยะสนและระยะปานกลาง โอกาสทางการคาสนคาเกษตรยงคงดอย อยางไรกตาม ในระยะยาวประเทศผผลตสนคาอนทรยจะตองมการเตรยมพรอมสำาหรบการแขงขนทจะมขนในตลาดโลก 2. สถานการณการผลตและการตลาดพชผกอนทรยของไทย    แนวความคดในการทำาการเกษตรอนทรยเปนเกษตรทางเลอกเรมมขนในป 2532 จากการรวมตวขององคกรพฒนาเอกชนและผนำาเกษตรกรทมความสนใจในการพฒนาการเกษตรตามแนวทางการอนรกษทรพยากรธรรมชาต ประกอบกบเหตผลทางเศรษฐกจสงคม และสงแวดลอม เชนเดยวกบประเทศกำาลงพฒนาอนๆ คอ เพอพฒนายกระดบรายไดใหกบเกษตรกร จากราคาสนคาเกษตรอนทรยทสงกวาสนคาเกษตรทวไป และหยดการใชสารเคมเปนปจจยการผลตทางการเกษตรทมราคาสงและทำาลายระบบนเวศการเกษตร เปนการชวยลดตนทน

การผลตและลดการนำาเขาสารเคมจากตางประเทศ อกทงยงเปนผลดตอสขภาพของเกษตรกรทสวนใหญจะไดรบผลกระทบทางดานสขภาพจากการใชสารเคมในการทำาการเกษตร ทสำาคญคอระบบเกษตรอนทรยยงเปนระบบการผลตทางการเกษตรทจะใหผลตผลทมคณภาพ ปลอดภยจากสารพษและเปนมตรกบสงแวดลอม ฟ นฟระบบนเวศทางการเกษตรทเสอมเสยไปจากการใชสารเคมในการทำาการเกษตร นอกจากน จากกระแสการคาโลกทมการกดกนทางการคาทมใชภาษ โดยการกำาหนดกฎระเบยบทเขมงวดทางดานความปลอดภยในการบรโภค และดานสขอนามยนน ผลตภณฑอนทรยทไดรบการรบรองมาตรฐานเทยบเทามาตรฐานสากลจากองคกรทเปนทยอมรบในระดบสากลแลวจะเปนการเพมขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลกในขอนได    จากแนวคดการทำาเกษตรอนทรยทเร มขนตงแต ป พ.ศ. 2532 การทำาเกษตรอนทรยไดเรมมขนใน พ.ศ. 2535 ซงทางองคกรเอกชนดำาเนนการโดยสมชชาเกษตรกรรมทางเลอก สวนทางราชการกไดเรมมการสงเสรมการดำาเนนการธรกจเกษตรอนทรยขนโดยรวมมอกบภาคเอกชน สหกรณ และชมรมเกษตรธรรมชาต และเครอขายตางๆ    2.1 การดำาเนนการในสวนราชการ    (1) กรมวชาการเกษตรรวมกบบรษทในเครอนครหลวง จำากด และบรษทในเครอสยามววฒน ในการปลกขาวอนทรยเพอการสงออกขน และจดทำาโครงการขนในพนทจงหวดเชยงรายและพะเยา จำานวน 10,000 ไร ไดผลผลตรวม 1,200-1,500 ตน ผานการรบรองจากองคการตรวจสอบคณภาพในประเทศอตาลทเปนสมาชกของ IFOAM และสงจำาหนายเปนทยอมรบในสหภาพยโรป    (2) สหกรณการเกษตรไทย กบสหกรณการเกษตรและบรษทนำาเขาผกและผลไมของประเทศญปน ผลตกลวยหอมทองอนทรยสงไปจำาหนายประเทศญปน    (3) โครงการนำารองการผลตพชในระบบเกษตรอนทรย โดยกรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย รวมกบกรมวชาการเกษตร กรมสงเสรมการเกษตร สถาบนวจยวทยาศาสตรเทคโนโลยแหงประเทศไทย มหาวทยาลยเกษตรศาสตรและบรษทเอกชน รวมกนจดทำาโครงการผลตพช 5 ชนด ไดแก หนอไมฝรง ขาวโพดฝกออน กระเจยบเขยว กลวยไข และสบปะรด ในแบบเกษตรอนทรย ตงแตป พ.ศ. 2542 เพอสงเสรมการผลตพชอนทรยทง 5 ชนด ในการสงออกไปจำาหนายในตลาดตางประเทศ ซงอยในระหวางการดำาเนนการจดทำามาตรฐานการผลตและจดทำาระบบการตรวจสอบและรบรองคณภาพ

    นอกจากนยงมโครงการสงเสรมใหประเทศไทยเปนแหลงผลตอาหารประเภทเกษตรอนทรย โดยวางแผนการผลตขาวโพดฝกออน หนอไมฝรงและกลวยไมไปตลาดญปน สหภาพยโรป และฮองกง ระยะเวลาโครงการ 1 ป (2543-2544) กรมสงเสรมการสงออกไดตงเปาหมายทจะสงออกผลตภณฑอาหารอนทรยของประเทศไทย เพมขนปละ 10 %    (4) การดำาเนนงานเกยวกบเกษตรอนทรยระดบนโยบายรฐบาล    - รฐบาล ฯพณฯ นายกรฐมนตร พตท. ทกษณ ชนวตร ไดกำาหนดนโยบายใหมการผลกดนใหประเทศไทยเปนศนยกลางผลตสนคาเกษตรอนทรย (กมภาพนธ 2544)    - กระทรวงเกษตรและสหกรณไดแตงตงคณะกรรมการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย คำาสงกระทรวงเกษตรฯ ท 288/2544 ลงวนท 2 กรกฎาคม 2544    - คณะรฐมนตรไดมมตในคราวประชมวนท 12 พฤศจกายน 2544 กำาหนดใหจงหวดสรนทรเปนจงหวดตนแบบทำารองในการพฒนาเกษตรอนทรยและมอบหมายใหกระทรวงเกษตรและสหกรณจดทำาแผนดำาเนนงาน    - กระทรวงเกษตรและสหกรณไดแตงตงคณะทำางานเฉพาะกจเพอศกษารปแบบเกษตรอนทรย ตามคำาสงกระทรวงเกษตรฯ ท 553/2544 ลงวนท 20 พฤศจกายน 2544    - จดทำาโครงการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย ภายใตคณะกรรมการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย โดยขออนมตคาใชจายจากงบกระตนเศรษฐกจในงบประมาณป 2545 ซงไดนำาเสนอสำานกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตไปเมอปลายเดอนธนวาคม 2544    (5) การดำาเนนงานเกยวกบเกษตรอนทรยระดบหนวยงานปฏบตสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ        กรมวชาการเกษตร             - ไดมการแตงตงคณะกรรมการบรหารงานวจยและพฒนาเกษตรอนทรยเมอ 12 พฤศจกายน 2540            - ไดจดทำามาตรฐานพชอนทรยของประเทศไทย ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 18 เมษายน 2545            - ไดมการจดตงคณะกรรมการตรวจสอบและออกใบรบรองเกษตรอนทรย ซงไดดำาเนนการออกใบรบรองใหบรษทเอกชนไปแลว จำานวน 8 ราย รวมทงไดออกแบบสญลกษณผลตภณฑอนทรยทไดมาตรฐานของประเทศไทย            - กองพฤษศาสตรและวชพช จดทำาแปลงตนแบบในพนท 6.25 ไร ณ สถานทดลองพชสวนกาญจนบร

เพอเปนสถานทดงานแกผทสนใจ            - สำานกวจยและพฒนาภายใตโครงการเกษตรยงยน DANCED สนบสนนปจจยการผลต        กรมสงเสรมการเกษตร ดำาเนนการรวมกบกรมวชาการเกษตร กรมสงเสรมการสงออกดำาเนนการในโครงการนำารองเพอการผลตเกษตรอนทรยผสงออกในป 2545 กรมสงเสรมการเกษตรไดจดทำาโครงการนำารองจดตงหมบานผลตขาวอนทรยท ต.เทยงแท อ.สงคบร จ.ชยนาท        กรมสงเสรมสหกรณ ไดจดทำาโครงการพฒนาเกษตรอนทรยในสถาบน สหกรณโดยใชเงนงบประมาณเหลอจายปลายปงบประมาณ 2544 โดยมกจกรรมใหการศกษาอบรมทงขาราชการและสตรสหกรณ เงนอดหนนจายขาดให สหกรณ 110 สหกรณ เพอจดซอวสดอปกรณทำาปยหมก โรงปยหมก คดเปนมลคารวมทงสน 136,500 บาท/สหกรณ รวมเงนงบประมาณทงโครงการ 29,528,600 บาท        กรมพฒนาทดน รบผดชอบงานดานปรบปรงดนโดยใชอนทรยวตถ โดยการแจกเมลดพนธปยพชสด ใหความรดานการทำาปยหมกพรอมแจกสาร พ.ค.1 และใหความรดานการทำาปยอนทรยนำาพรอมแจกสาร พ.ค.2        กรมประมง ไดจดทำาโครงการสาธตเพอการเรยนรการเลยงกงกลาดำาอนทรยในพนทจงหวดสมทรปราการและระยอง        กรมปศสตว รวมในคณะกรรมการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรยในการจดทำากรอบแนวคด : การดำาเนนงานสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย

    2.2 การดำาเนนการในสวนขององคกรพฒนาเอกชน (NGO)    (1) มลนธเกษตรกรรมยงยน ดำาเนนโครงการนำารองเพอพฒนาเกษตรกรรมยงยนของเกษตรกรรายยอย เปนโครงการท ครม. อนมตเมอ 16 พฤษภาคม 2543 งบประมาณ 633 ลานบาท ภายใตโครงการทเกษตรอนทรยเปนรปแบบหนงทสงเสรม    (2) มลนธสายใยแผนดน มวตถประสงคหลกเพอสงเสรมและสนบสนนกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบการจดการการผลต การแปรรป การตลาดและการบรโภคผลตภณฑอนทรย ปจจบนมลนธมโครงการเกษตรอนทรยในทองท 8 จงหวด คอ ยโสธร สรนทร เชยงใหม ตราด ขอนแกน สกลนคร ปราจนบร และฉะเชงเทรา    (3) สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) กอตงเมอป พ.ศ. 2538 โดยองคกรพฒนาเอกชน สถาบนวชาการ หนวยงานของรฐ องคกรผบรโภคและเครอขายรานคาสเขยว เพอทำาหนาทเปนองคกรอสระสงเสรมให

บรการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยในประเทศไทย ขณะน มกท. เปนองคกรหนงททำาหนาทในการตรวจสอบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยเพอสงออกและจำาหนายในประเทศ    (4) มลนธสนตอโศก จดทำาโครงการกสกรรมไรสารพษ เพอผลตอาหารมงสวรชการบรโภคของชาวสนตอโศก

    2.3 การผลตในประเทศไทย    การพฒนาเกษตรอนทรยของไทยยงนบวาอยในระยะเรมตนการผลต จงเปนการผลตแบบงายๆ ไมไดใชเทคโนโลยทซบซอนแตเนนการทำาเกษตร โดยใชภมปญญาชาวบาน ทำาการผลตสนคาทจำาเปนพนฐานในการบรโภค เชน ขาว ผก และผลไมสด เปนตน การแปรรปผลตภณฑมเพยงเลกนอย เนองจากการผลตไมไดเนนเพอเปนปจจยในการแปรรป ทำาใหมผลผลตนอยและไมสมำาเสมอ มลนธสายใยแผนดนทเปนองคกรพฒนาเอกชนได ประมาณการผลผลตเกษตรอนทรยทจำาหนายออกสตลาดไวประมาณ 6,500 ตนตอป

    2.4 การตลาดในประเทศไทย    กลมผบรโภคผลตภณฑอนทรยทซอจากแหลงจำาหนายตางๆ จะเปนผทมรายได คอนขางสง และเนนการบรโภคเพอสขภาพ ในขณะทผผลตผลตภณฑอนทรยยงมจำานวนนอย ทำาใหผผลตสามารถกำาหนดราคาขายในตลาดได ราคาผลผลตอนทรยจงยงมแนวโนมสงกวาผลผลตเกษตรทวไป ปจจบนประมาณรอยละ 20-50 % แตจากขอมลการวจยผบรโภคประมาณวาผบรโภคสวนใหญจะยอมรบราคาผลผลตอนทรยทสงกวาผลผลตเกษตรทวไปในระดบรอยละ 15-20    ธรกจเกษตรอนทรยในประเทศไทยมแนวโนมทดมการขยายตลาดเพมขน ผลตภณฑเกษตรอนทรยเปนทยอมรบและขยายตลาดการจำาหนายไปยงซปเปอรมารเกตในหางสรรพสนคาใหญๆ รานอาหารสขภาพ และการจดสงตามบาน และยงไดรบความสนใจจากตลาดตางประเทศจากการทประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรมทผลตอาหารทมคณภาพเปนทรจกกนในตลาดโลกเปนอยางด แตการจะผลตผลตภณฑและผลตผลอนทรยสตลาดโลก ไทยจะตองพฒนาและใหความรความเขาใจแกเกษตรกร ในเรองของระบบการทำาเกษตรอนทรย การตรวจสอบระบบและคณภาพมาตรฐานเกษตรอนทรย ทงนจะตองไดรบการสนบสนนจากภาครฐทใหบรการตรวจสอบรบรองมาตรฐานทจะตองไดรบการรบรองประกนคณภาพ (accreditation) จากองคกรระดบสากล เชน IFOAM เพอใหบรการแก

เกษตรกรเนองจากการตรวจสอบรบรองคณภาพเกษตรอนทรยมาตรฐานนน ตองเสยคาใชจายสงเปนตนทนทเกษตรกรตองจาย หากไมไดรบการสนบสนนจากภาครฐ

(ตดตามฉบบตอไป)

การศกษาเศรษฐกจการผลตการตลาดพชผกอนทรย

โดย นางสาวสดใจ จงวรกจวฒนาสำานกวจยเศรษฐกจการเกษตร

            สำานกวจยเศรษฐกจการเกษตร สำานกงานเศรษฐกจการเกษตร เหนถงความสำาคญในการศกษาเศรษฐกจการเกษตรผลตการตลาดพชผกอนทรยจงไดทำาการศกษาเพอใชเปนขอมลสนบสนนแนวนโยบายการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรยในประเทศไทย ทจะเปนผลดในการเพมรายไดใหกบเกษตรกร และยงเปนการอนรกษทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม และระบบนเวศนใหมอยอยางยงยนตอไป            เกษตรอนทรย (organic farming) เปนระบบเกษตรทางเลอกอกระบบหนงทใชพนฐานของหลกการทางนเวศวทยามาประยกตกบการทำาเกษตร โดยมจดประสงคหลกในการทำาเกษตรแบบยงยน ใหผลผลตทปลอดภยตอผบรโภค ชวยอนรกษและฟ นฟสภาพแวดลอม โดยใชหลกการสรางความหลากหลายทางชวภาพกอใหเกดการผลตทเนนการผสมผสานเกอกลซงกนและกน โดยหมนเวยนการใชทรพยากรในไรนาใหเกดประโยชนสงสด เชน การใชเศษพชเปนอาหารสตวและใช มลสตวและวตถอนทรยอนเปนสารบำารงดน โดยไมใชสารเคมสงเคราะหไมวาจะเปนในรปของปย สารกำาจดศตรพช และเวชภณฑสำาหรบสตวเพอการผลตในฟารมรวมถงการไมปลกพชหรอเลยงสตวทมการตดตอพนธกรรม (GMO) ทยงไมมขอพสจนวาจะไมมผลกระทบตอสงแวดลอมและผบรโภค            การทำาเกษตรอนทรยในประเทศไทยเรมพฒนาขนเพอวตถประสงคในการสรางความอดมสมบรณใหกบดน ทมความเสอมโทรมจากการถกทำาลายจากการเกษตรทตองการเพมประสทธภาพในการผลตโดยการใชสารเคมในชวงการปฏวตเขยว (Green Revolution) การทำาการเกษตรอนทรย นอกจากจะกอใหเกดความยงยนในการใชทรพยากรทางการเกษตรแลวยงเปนการผลตอาหารทใหความปลอดภยกอผบรโภค และเปนผลดตอสขภาพของเกษตรกรทเคยไดรบผลกระทบจากสารเคมทใชในการผลตทางการเกษตร ในปจจบนความตองการสนคาเกษตร

อนทรยมเพมมากขนในตลาดโลก จากคณลกษณะพเศษของผลตผลเกษตรอนทรยทงดานคณภาพทมรสชาดด ความปลอดภยตอการบรโภค ชวยอนรกษสงแวดลอม ลดตนทนการผลตทเปนตวเงน มลคาการคาสนคาอนทรยในตลาดโลก จากขอมลลาสดมมลคากวา 600,000 ลานบาท และมแนวโนมทจะขยายตวประมาณ รอยละ 25 ตอป ประเทศพฒนาแลวเปนตลาดทสำาคญ เชน สหรฐอเมรกา เยอรมน ญปน ฝรงเศส อตาล องกฤษ และ สวสเซอรแลนด สำาหรบประเทศไทยการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย ยงเปนการชวยลดการนำาเขาสารเคมเกษตรจากตางประเทศ และเปนการเพมขดความสามารถในการ แขงขนการสงออกสนคาเกษตรของไทยในตลาดโลกดวย เนองจากปจจบน ประเทศพฒนาแลวทเปนผนำาเขาสนคาเกษตรตางไดพฒนารปแบบการกดกนทางการคาทมใชภาษ โดยใชเหตผลทางวชาการ (Technical Barrier to Trade : TBT) และปญหาดานสขอนามยพช (Sanitary and Phytosanitary : SPS) ทเขมงวดในการตรวจสอบสนคาเกษตรเพอการบรโภคทนำาเขาจากประเทศตางๆ โดยเฉพาะอยางยงจากประเทศทกำาลงพฒนา การผลตสนคาเกษตรอนทรยทถกตองตามระบบการผลตทไดรบการรบรองจากองคกรระดบสากลทไดรบการ Accredit จาก International Organic Accreditation Service (IOAS) ของ International Federation of Organic Agriculture Movements : IFOAM ซงขณะนในประเทศไทยมองคกรเดยวทไดรบการรบรองใหเปนผตรวจสอบรบรอง มาตรฐานเกษตรอนทรยทผลตในประเทศไทย คอ สำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ประเทศไทยในฐานะประเทศผผลตและสงออกสนคาเกษตรทสรางรายไดหลกใหกบประเทศ จงเปนสงทสมควรอยางยงในการสงเสรมและสนบสนนการผลตและสงออกสนคาเกษตรอนทรยและกำาหนดมาตรฐานการผลตสนคาเกษตรใหสอดคลองกบมาตรฐานสากล เพอเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก ซงจะมผลตอการเพมรายไดใหกบเกษตรกรทเปนประชากรสวนใหญของประเทศ และยงเปนการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอมใหมใชอยางยงยนตอไป            ผลผลตทางการเกษตรของไทยในปจจบนทผลตตามระบบมาตรฐานเกษตรอนทรยทไดรบการรบรองมาตรฐานสากลจากสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) มอยนอยมาก เนองจากยงอยในระยะเรมพฒนา สนคาทผลตจะเปนสนคาทบรโภคสด ไดแก พชผกตางๆ ไมผลบางชนดและขาว ทเรมมการสงออกไปยงตางประเทศแลวบาง ราคาเปนสงทสำาคญอยางหนงทจงใจใหเกษตรกรทำาการผลตเกษตรอนทรย จากการสำารวจพบวาราคาของสนคาอนทรยจะสงกวาสนคาเกษตรทวไป ประมาณ 20-50 % แตผบรโภคมความพอใจทจะจายสำาหรบสนคา

เกษตรอนทรยในระดบราคาทสงไมเกน 15-20 % อยางไรกดการสงเสรมการทำาการเกษตรอนทรยในประเทศไทย มแนวโนมทจะเพมสงขนและจากการทอาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลกของคนไทยมาแตโบราณ เกษตรกรไทยมความชำานาญและภมปญญาชาวบานในการทำาการเกษตร โดยใชสารสกดจากธรรมชาตและการทำาปยธรรมชาต เพอใชในการเกษตรมาชานาน การทำาการเกษตรอนทรยจงเปนการสอดคลองกบการพฒนาการใชภมปญญาทองถน ในการทำาเกษตรทปลอดจากการตกคางของพษทเกดจากการใชสารเคม ชวยอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม และเปนทางเลอกหนงในการเพมมลคาใหกบสนคาเกษตรทำาใหเกษตรกรมรายไดเพมขนเนองจากผกเปนพชทผบรโภคนยมบรโภคสด ความปลอดภยจากสารพษและสงปนเป อนตางๆ จงเปนสงทผบรโภคใหความสนใจเปนพเศษ โดยเฉพาะผบรโภคทมระดบรายไดสง การวางจำาหนายจะอยในหางสรรพสนคาเปนสวนใหญ ระดบราคาของผกอนทรยจะสงกวาผกทปลกดวยวธการใชสารเคมทวไปมาก เปนสงจงใจใหเกษตรกรสนใจการทำาเกษตรพชผกอนทรยเพมขน            ในการศกษาเศรษฐกจการผลตและการตลาดพชผกอนทรยจะครอบคลมแนวทางการผลต การลงทนปรบพนทเพอการผลตพชผกอนทรยตามมาตรฐานสากลไดกำาหนดไว ศกษารายได ตนทนและผลตอบแทน วธการและคาใชจายทเกยวของในการบรองมาตรฐานหนวยงานทใหการรบรองมาตรฐาน ชองทางการขยายตลาด ตลอดจนปญหาและอปสรรคตางๆ เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจในการดำาเนนการดานการสงเสรมการผลตพชผกอนทรยใหกบเกษตรกรในระดบนโยบายและใชเปนขอมลประกอบการตดสนใจในการลงทน ในการทำาการผลตและประกอบการเกยวกบพชผกอนทรย

วตถประสงคของการศกษา            1. เพอจดทำาฐานขอมลเบองตนสนคาพชผกอนทรย ดานการผลต การตลาด และการตรวจสอบมาตรฐาน            2. เพอวเคราะหตนทนการผลต ราคา รายไดผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบจากการผลตพชผกอนทรย เปรยบเทยบกบตนทนการผลตผกปลอดสารพษ และการผลตผกททำาการผลตโดยใชปยและสารเคมกำาจดศตรพชเปนปจจยในการผลต            3.  เพอศกษาปญหาและอปสรรคและเสนอแนะแนวทางและมาตรการในการสงเสรมการผลตพชผกอนทรยแกเกษตรกร

            4.  เพอใชเปนขอมลประกอบการวางนโยบายการเกษตรและเปนขอมลในการตดสนใจใหกบเกษตรกรหรอผประกอบการในดานตางๆ ทเกยวของกบธรกจพชผกอนทรย เชน ผจดจำาหนายในประเทศ ผสงออกและผประกอบการขนสง เปนตน

ขอบเขตการศกษา            ศกษาและวเคราะหตนทนการผลต ราคาและรายไดผลตอบแทนทเกษตรกรไดรบจากการผลตพชผกอนทรย เปรยบเทยบกบตนทนการผลต ราคา และรายได ผลตอบแทนทเกษตรกรผผลตพชผกปลอดสารพษในพนทใกลเคยงกน ซงกำาหนดไวในพนทจงหวดสพรรณบร และกาญจนบร เนองจากเปนพนททมเกษตรกรทำาการผลตพชผกอนทรยทไดรบมาตรฐานจากสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรยแหงประเทศไทย (มกท.) โดยกำาหนดปททำาการศกษา ป 2543/44

วธการศกษา            1. การเกบรวบรวมขอมล                -  ขอมลปฐมภม จะรวบรวมขอมลจากการออกแบบสำารวจสมภาษณเกษตรกรททำาการผลตพชผกอนทรยมาตรฐานดวยการสมกลมตวอยางดวยวธ Simple Random Sampling จากรายชอเกษตรกรผผลตพชผกอนทรยจากหนวยงานของรฐและเอกชนทมบญชรายชอผผลตพชผกอนทรยในทองทจงหวดสพรรณบร กาญจนบร นครปฐม และปทมธานตามขอบเขตการศกษาทกำาหนดไวในขอเสนอโครงการศกษา                    -  ขอมลทตยภม รวบรวมขอมลการศกษาทเกยวของกบการทำาเกษตรอนทรย และการผลตพชผกปลอดสารพษ ทงดานการผลตและการตลาดจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของทงภาครฐและเอกชน และจาก WEB SIDE ตางๆ ผาน INTERNET                2. วธวเคราะห                    (1)  วเคราะหเชงพรรณา (Descriptive Method) แสดงหลกการและวธการทำาการผลตพชผกอนทรยมาตรฐาน และขนตอนในการตรวจสอบเพอรบรองคณภาพมาตรฐานสำานกงาน มาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ทไดรบการรบรองจาก International Federation of Organic Agriculture Movements ซงเปนองคกรสากลในการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย

                    นอกจากนยงไดแสดงถงลกษณะความเปนมาของกลมตวอยางทประสบความสำาเรจในการทำาการผลตพชผกอนทรยมาตรฐานซงประกอบดวยปจจยตางๆ รวมถงการพฒนากลม วธการผลต การตลาด ปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะ บทบาทของภาครฐในการสงเสรมการทำาเกษตรอนทรย                    (2)  วเคราะหเชงปรมาณ (Quantitative Method) ในการวเคราะหตนทนการผลตพชผกอนทรยเปรยบเทยบกบตนทนการผลตพชผกปลอดสารพษ และพชผกททำาการผลต โดยใชสารเคม เชน สารกำาจดศตรพช ปยเคม เปนปจจยการผลต                    การคำานวณตนทน  คาใชจายทเกดขนจากการผลตพชผกอนทรยจะเปนคาใชจายทคดตามหลกทฤษฏเศรษฐศาสตร วเคราะหตองประเมนคาใชจายจากการใชวสดแรงงาน คาเสอม และคาใชจายตางๆ ทมาจากครอบครวของเกษตรกรเทยบเปนตวเงนตามอตราของทองถนนนโดยใหความสำาคญของคาใชจายทเกดขนไมใหขาดหายไปหรอคำานวนซำาซอนใหถกตองตามความเปนจรงทสด

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ                1) ผเกยวของกบการผลต การตลาดสนคาเกษตรอนทรย จะไดรบทราบถงขอมลการผลต การตลาด การลงทน รายได ตนทนผลตอบแทน มาตรฐานสนคาเกษตรอนทรย หนวย ราชการ/หนวยงานตรวจสอบและรบรองคณภาพ วถการตลาดตลอดจนปญหา อปสรรคและแนวทางการแกไขทสามารถนำาไปประกอบการพจารณาตดสนใจในการวางนโยบาย/ทำาการผลต/ประกอบการอนทเกยวของไดอยางถกตอง                2) ทราบถงแนวทางวางแผนการผลต การตลาดไดอยางถกตอง เพอชวยเพมมลคาใหกบสนคาเกษตร เพมรายไดใหกบเกษตรกร และผสงออก และการพฒนาอยางยงยนตอไป

หลกการเกษตรอนทรยและการรบรองมาตรฐาน                เกษตรอนทรยเปนรปแบบหนงของระบบการเกษตรแบบยงยนและแตกตางจากเกษตรปลอดสารเคมตรงทนอกจากมเปาหมายเพอการผลตอาหารทปลอดภยตอการบรโภคแลว ยงใหความสำาคญกบการอนรกษและฟ นฟสงแวดลอมดวยการไมใชสารเคมสงเคราะหในการผลต ทงในรปของสารกำาจดศตรพชและปย แตเนนการบำารงดนดวยอนทรยวตถ และการฟ นฟระบบนเวศการเกษตรและเพอพสจนคณภาพสรางความมนใจใหกบผบรโภค จงไดมการกำาหนดมาตรฐานกระบวนการผลตทชดเจน มระบบการตรวจสอบและรบรองมาตรฐานทเปนทยอมรบเปน

มาตรฐานสากล และกำาหนดกฏระเบยบกฏเกณฑในการผลตและการตดฉลากผลตภณฑเกษตรอนทรยทผานการตรวจสอบรบรองแลวเพอใหผบรโภคทราบและเลอกซอไดตามความตองการและหากพบวาผลตภณฑอนทรยทจำาหนายมคณภาพไมตรงตามมาตรฐานทกำาหนด กสามารถจะสบกลบไปยงแหลงผลตได การปฏบตผดกฎระเบยบการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย ผผลตหรอผประกอบการจะตองรบผดชอบและอาจถกถอดถอนการรบรองมาตรฐานทไดรบอย

หลกการเกษตรอนทรย                หลกการสำาคญของเกษตรอนทรย คอการทำาการเกษตรในรปแบบทจะชวยอนรกษระบบนเวศการเกษตรและสงแวดลอม โดยไมใชสารเคมทกชนดมาเปนปจจยในการผลตเพอไมใหมการทำาลายระบบนเวศการเกษตรในฟารมใหคงไวซงสงมชวตตางๆ เพอความสมดลของระบบนเวศ                นอกจากน หลกการของเกษตรอนทรย ยงเนนการฟ นฟความสมดลและความอดมสมบรณของระบบนเวศดวย โดยการปรบปรงบำารงดนดวยวตถอนทรย และอาศยกลไกธรรมชาตในทองถนใหเปนประโยชนตอการทำาการผลตทางการเกษตร และยงตองมการควบคมและปองกนมลพษจากภายนอกไมใหเขามาสรางผลกระทบและปนเป อนในผลผลต เชน มลพษจากนำาทไหลมาจากบรเวณททำาการเกษตรโดยใชสารเคม สารเหลานอาจปนมากบนำา หรอลมทพดผานพนทเกษตรทพนสารเคมกำาจดศตรพชกอาจพดพาเอาสารพษตางๆ เขามาปนเปอนในผลผลตเกษตรอนทรยทปลกอยในบรเวณใกลเคยงได การปองกนอาจทำาไดโดยการจดทำาแนวกนชน และแนวปองกนบรเวณฟารม จดทำาแหลงนำาไวใชเฉพาะหรอปลกตนไมสงเปนแนวกนลม เปนตน มลพษภายในฟารมทเกดจากกระบวนการผลตทางการเกษตรในฟารมกตองมระบบการจดการทดทปองกนมใหมลพษเหลานเขาไปปนเปอนในผลผลต เชน อปกรณและเครองจกรทใชในการผลตจะตองแยกไมใชปนกบการผลตเกษตรเคม โรงเกบกตองแยกสำาหรบผลผลตอนทรยโดยเฉพาะ ใหมการจดระบบการกำาจดขยะและนำาเสยกอนปลอยทงหรอหลกเลยงการใชวสดบรรจผลผลตทอาจกอสารพษขนกบผลตผลอนทรย การขนสงผลผลตอนทรยจะตองอยภายใตการควบคมทจะไมใหมขนตอนใดทำาใหเกดการปนเป อนจากมลพษภายนอก จนกวาจะถงสถานทจำาหนายหรอสมอผบรโภค เชน การขนสงตองขนสงในภาชนะปด ถาเปนผกสดควรขนสงดวยรถหองเยนควบคมอณหภม เปนตน

การรบรองมาตรฐาน                1. การรบรองมาตรฐานตามระบบสากล                การทำาเกษตรอนทรยตางจากการทำาการเกษตรทวไป เพอใหเปนไปตามหลกการผลตทไมทำาลายสงแวดลอม และผลตอาหารทปลอดภยถกสขอนามยไรสารปนเป อนใหกบผบรโภค จงจำาเปนทจะตองใหผบรโภคมความเชอมนในสงทบรโภควาเปนผลผลตจากการผลตระบบเกษตรอนทรยทแทจรง จงจำาเปนทจะตองมการตรวจสอบรบรองมาตรฐานจากองคกรหรอหนวยงานทเชอถอได มาตรฐานเกษตรอนทรยถกพฒนาขนโดยสมาคมภาคเอกชนทอนญาตใหสมาชกใชตราของสมาคมเกษตรอนทรยทแสดงวาผลตภณฑไดผานการรบรองตรวจสอบมาตรฐานแลว แสดงบนบรรจภณฑของสนคานนๆ ได                การตรวจสอบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรย จะครอบคลมตงแตการตรวจสอบระบบการผลต การจดการ การบรรจผลตภณฑ และการขนสงแบบครบวงจร จนถงการตรวจสอบผลตผลและผลตภณฑกอนถงมอผบรโภค และยงมระบบการตดฉลากทสามารถตรวจกลบไปถงผผลตไดหากมการพบปญหาทจดตางๆ ในขบวนการตงแตผลตจนถงจดจำาหนาย ปจจบนมาตรฐานเกษตรอนทรยทสำาคญๆ เปนทยอมรบในระดบสากลสวนใหญถกกำาหนดขนโดยประเทศทเปนตลาดผซอสนคาอนทรยทสำาคญและองคกรสากลทเกยวของ เชน มาตรฐานเกษตรอนทรยของ International Federation of Organic Agriculture Movements (IFAOM) มาตรฐานเกษตรอนทรยของ CODEX ระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรยของสหภาพยโรป ระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรยของสหรฐอเมรกา และระเบยบมาตรฐานอนทรยของประเทศญปน เปนตน                ประเทศสหรฐอเมรกาไดมการประกาศใชพระราชบญญตผลตภณฑอาหารอนทรย (Organic Food Production Act-OFPA) ตงแตป พ.ศ. 2533 (ค.ศ.1990) และมการแกไขในป พ.ศ. 2539 (ค.ศ. 1996) ในสวนของตลาดรวมยโรป (European Unity : EU) ไดรวมขอกำาหนด

ของผลตผลเกษตรอนทรยไวในขอกำาหนดของสภาตลาดรวมยโรป (EEC No.2092/91) และฉบบแกไข ขอกำาหนดสวนใหญใหคำาแนะนำาในการนำาเขาอาหารอนทรยทผลตจากประเทศอนๆ ภายใตมาตรฐานการผลตและมาตรการการตรวจสอบทเหมอนกนทกประการ สำาหรบองคการคาโลก ยงไมมการออกขอกำาหนดของการผลตพชแบบเกษตรอนทรย แตจะอางองการปฏบตตามขอแนะนำาของ Codex Alimentarius โดยคณะกรรมการวชาการ 2 ชด ไดแก คณะกรรมการวชาการสาขาฉลากอาหาร Alinorm 99/22 ภาคผนวก 2 : ภาคผนวก 2 : คำาแนะนำาฉบบรางวาดวยการผลต การแสดงฉลาก และการตลาดของอาหารอนทรย (ขนท 8 ของระเบยบปฏบต) และคณะกรรมการวชาการดานการตรวจสอบ และใหการรบรองสนคานำาเขาและสนคาสงออก (Committee on Import and Export Inspection and Certification)                โดยวตถประสงคในการจดทำาคำาแนะนำาดงน                (1)  เพอปกปองไมใหผบรโภคถกหลอกลวงจากการปลอมแปลงของอาหารอนทรย                (2)  เพอปองกนผผลตสนคาเกษตรอนทรยเสนอขายสนคาทไมใชเกษตรอนทรย                (3)  เพอสรางความแนใจวาขนตอนการผลต การเตรยมสนคา การเกบรกษา การ ขนสงและการตลาดถกระบไวในกระบวนการตรวจสอบทสอดคลองกบ ขอกำาหนดน                (4)  เพอสรางความกลมกลนของกฎขอกำาหนดในการผลต การตรวจสอบรบรอง การกำาหนดเอกลกษณและการตดฉลากของสนคาเกษตรอนทรย                (5)  เพอจดทำาขอแนะนำาระหวางประเทศ สำาหรบระบบควบคมอาหารอนทรยเพอทจะอำานวยความสะดวกตอการจดทำาระบบแหงชาตททดเทยมกนเพอการนำาเขา                (6)  เพอรกษาระดบและเพมพนระบบการเกษตรอนทรยของแตละประเทศเพอสนบสนนการอนรกษในระดบทองถนและระดบโลก                สำาหรบหนวยงาน International Federation of Organic Agriculture Movements

(IFOAM) เปนหนวยงานทมการประชมรวมกนอยางใกลชดในกลมสมาชก ไดมการจดพมพ มาตรฐานเบองตนสำาหรบการเกษตรอนทรย และการแปรรปเมอตนป พ.ศ. 2523 (1980) และพฒนามาตรฐานตางๆ อยางตอเนอง เปนการกำาหนดแนวทางการเคลอนไหวดานการเกษตรอนทรย ขอแนะนำาตางๆ ยงจะตองมการปรบปรงใหทนสมย โดยพจารณาถงความกาวหนาทางวชาการและประสบการณจากการนำาไปใชปฏบตทจะเปนประโยชนตอการพฒนาขอกำาหนดของประเทศตางๆ ทจะกำาหนดมาบงคบใช                ระเบยบมาตรฐานเกษตรอนทรยของประเทศญปน มขนในป 2543 และใชบงคบในวนท 1 เมษายน 2544 ตามกฏหมายมาตรฐานเกษตรของญปน (Japan Agriculture Standard – JAS) และยงรบรองผลตภณฑทไดผานระบบประกนคณภาพ (accreditation) ของ IFOAM ดวย                IFOAM ไดกอตงหนวย International Organic Accreditation Service (IOAS) ขนเปนหนวยบรการรบรองระบบประกนคณภาพเกษตรอนทรยนานาชาต เมอป พ.ศ. 2540 ซงเปน องคกรทไมแสวงหากำาไร ทำาหนาทในการรบประกนระบบคณภาพของหนวยงานรบรอง (accreditation) เพอแสดงถงคณภาพของหนวยงานทไดรบการรบรองและประกนคณภาพจาก IOAS มคณภาพและมาตรฐานเทยบเทากนในการรบรองคณภาพและมาตรฐานเกษตรอนทรยสากล (International equivalency of organic certification) ทำาใหหนวยงานนนสามารถรบรองมาตรฐานระบบและคณภาพผลตผลและผลตภณฑอนทรยตางๆ ได และเปนทยอมรบของหนวยงานรบรองมาตรฐานอนๆ ได โดยไมตองมการตรวจซำาอก (certificate transference) หนวยงานทจะไดรบการรบรองจาก IOAS นนจะตองไดรบการตรวจสอบประเมนทงระบบเอกสาร การตรวจเยยมหนวยงานรบรองและการตรวจเยยมผผลตและผประกอบการ เพอประเมนมาตรฐานของหนวยงานทขอการรบรองใหเปนไปตามมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐานขนตำาสำาหรบเกษตรอนทรยของ IFOAM (IFOAM Basic Standards) และการตรวจสอบรบรองตองปฏบตตามเกณฑระบบ

คณภาพของ IFOAM (IFOAM Accreditation Criteria) เทยบเทากบมาตรฐาน ISO65 หรอ EN45011 ของยโรป ทใชอยในระบบสากล หนวยงานทไดรบการประกนระบบคณภาพแลว จาก IOAS ไดแก (ตารางท 1) ตารางท 1  รายชอหนวยงานรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยทไดรบการรบรองระบบประกนคณภาพจาก IOAS

หนวยงานรบรอง ประเทศ ขอบเขตการตรวจสอบรบรองมาตรฐาน

Argencert อาเจนตนา การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ

AIAB อตาล การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต, การคาปลก

Bioagricoop อตาล การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต, การคาปลก

Bio-Gro นวซแลนด การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, การแปรรป และ การจดการ, ปจจยการผลต

Bolicert โบลเวย การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ

California Certified Organic

อเมรกา การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, การแปรรป และ การจดการ, การคาปลก

Farmers (CCOF)

Instituto Biodinamico บราซล การเพาะปลกพช, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต

Farm Verified Organic (FVO)

อเมรกา การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ

KRAV สวเดน การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต, การคาปลก

National Association SustainableAgriculture Australia (NASAA)

ออสเตรเลย การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต

Naturland เยอรมน การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต

Oregon Tilth อเมรกา การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, การแปรรป และ การจดการ

Organic Growers & BuyersAssociation (OGBA)

อเมรกา การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ

Soil Association องกฤษ การเพาะปลกพช, การเลยงสตว, ผลตภณฑจากปา, การแปรรปและการจดการ, ปจจยการผลต, การคาปลก

ทมา : เอกสารประกอบการสมมนา เกษตรอนทรยไทยสเกษตรอนทรยโลก “ ” : Earth Net Foundation

            ในทวปเอเชย มหนวยงานรบรองมาตรฐาน 3 แหงทไดสมครขอการรบประกนระบบคณภาพ คอ  Japan Organic and Natural Foods Association จากประเทศญปน  และสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ของประเทศไทย และ Organic Food Development Center จากประเทศจน

                2.  การรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยในประเทศไทย                พฒนารปแบบการเกษตรของไทยทมการพฒนาในหลายรปแบบเพอสรางความยงยนในการใชทรพยากรเพอการเกษตร ในการพฒนาของการเกษตรอนทรยในประเทศไทย เรมมรปแบบทเปนเกษตรอนทรยเมอประมาณป พ.ศ. 2528-29 เนองจากการเกษตรของไทยเรมประสบกบปญหาการเสอมของทรพยากรเพอการเกษตรจากการใชสารเคมมากเกนไปและเกษตรกรไดรบผลทางดานสขภาพจากพษของสารเคมทใชในการเกษตร ประสทธภาพในการผลตลดลงเปนผลจากการเสอมคณภาพของดน และสงผลถงปญหาหนสนของเกษตรกรทมมากขนจากการใชจายปจจยการผลตทเปนสารเคมมราคาสงแตรายไดจากการขายผลผลตกลบตำาลง จงมเกษตรกรบางกลมเรมหนมาทำาการผลตทางการเกษตรในรปแบบของการทำาเกษตรยงยนเพอฟ นฟความสมบรณใหกบทรพยากรการเกษตรและประสบผลสำาเรจ แนวคดการทำาการเกษตรอนทรยจงไดรบการพฒนามาใชในประเทศไทย โดยประยกตใชกบวถการทำาการเพาะปลกแบบธรรมชาตตามภมปญญาชาวบาน ดงนน การทำาการเกษตรอนทรยในประเทศไทยจงมหลากหลายวธตางกนไป ตามพนฐานของเกษตรกรและธรรมชาตในพนทททำาการเพาะปลกและความไดเปรยบทางภมนเวศในแตละพนท อยางไรกด วตถประสงคทสำาคญของการทำาเกษตรอนทรยกเพอตอบสนองตอความตองการของผผลตและผบรโภคในดานการอนรกษและฟ นฟทรพยากรการเกษตรเพอใหไดผลผลตทปลอดภยตอผบรโภค ดงนนคณภาพและมาตรฐานจงเปนสงทตองมการกำาหนดขนเพอสรางความเชอมนใหกบผบรโภค

                ประเทศไทยไดเรมมการกำาหนดมาตรฐานเกษตรอนทรยขนในป 2541 ภายใตการดำาเนนการของสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) ทกอตงขนเมอป พ.ศ.2538 โดยองคกรพฒนาเอกชน ทำาหนาทเปนองคกรอสระเพอใหบรการรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยในประเทศไทย ดงนนมาตรฐานเกษตรอนทรยทไดกำาหนดขนจงตองกำาหนดใหสอดคลองกบขอกำาหนดของ IFOAM                    ปจจบนสำานกงานมาตรฐานเกษตรอนทรย (มกท.) เปนองคกรเดยวในประเทศไทยทดำาเนนงานดานมาตรฐานการตรวจสอบ และรบรองเกษตรอนทรย ทไดรบการรบรอง (accreditation) จาก International Organic Accreditation Service (IOAS) แลว                    ในสวนของภาครฐ ไดมการจดทำามาตรฐานการผลตพชอนทรยของประเทศไทยขน โดยความรวมมอของ 3 หนวยงานคอ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วท.) กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย และกรมวชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและ สหกรณ ยกรางและผานการทำาประชาพจารณ และปรบปรงแกไขจนไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการบรหารงาานวจยและพฒนาเกษตรอนทรยกรมวชาการเกษตรใหประกาศใชเปนมาตรฐานการผลตพชอนทรยของประเทศไทย (ภาคผนวก I) เพอกำาหนดมาตรฐานการผลตพชอนทรยทเหมาะสมและใชเปนคมอในการผลตพชอนทรยของประเทศไทย ซงขอกำาหนดในการผลตพชอนทรยไดกำาหนดใหสอดคลองกบมาตรฐานสากลทใชอย เชน Organic Food Product Act (OFPA) ของสหรฐอเมรกา ขอกำาหนดของสภายโรป (EEC No.2092/91) Codex Alimentarius และ IFOAM เพอใหการผลตเกษตรอนทรยของไทยเปนทยอมรบในระดบสากล แตในขณะนภาครฐยงไมไดกำาหนดองคกรในการตรวจสอบรบรองระบบและคณภาพเกษตรอนทรยทจะเขารบการประเมนระบบคณภาพ (accreditation) จาก IOAS แตมอบหมายใหกรมวชาการเกษตรดำาเนนการคนควาศกษาการผลตพชอนทรย โดยการจดตงศนยวจยพชอนทรยขนในสวนภมภาค รวม 8 แหง และใหกรมวชาการเกษตรทำาหนาทในการตรวจสอบออกใบรบรองมาตรฐานพชอนทรย                    ดงนน เพอใหการรบรองมาตรฐานพชอนทรยของกรมวชาการเกษตรเปนท รบทราบทวไป จงไดกำาหนดใหมสญลกษณผลตภณฑอนทรยและใบรบรองผลตภณฑอนทรย มาตรฐานประเทศไทยขนเพอมอบใหแกบรษทผผลตทผานการตรวจสอบจากคณะอนกรรมการตรวจสอบออกใบรบรองมาตรฐานการผลตพชอนทรย (ภาคผนวก II) เพอแสดงวาเปนผผลตผลตภณฑอนทรยทไดรบมาตรฐาน บรษททผานการตรวจสอบแลวขณะนม 7 ราย คอ

                    1.  บรษท รเวอรแคว อนเตอรเนชนแนล อตสาหกรรม จำากด                    2.  ฟารมผกอนทรยโบราณธรรมานสาร                3.  บรษท ไทยออรแกนคอะกร จำากด                4.  บรษท ลานนา เกษตรอตสาหกรรม จำากด                5.  บรษท สวฟ จำากด                6.  รงสต ฟารม                7.  บรษท ไทย ออแกนกโปรดกส จำากด

(โปรดตดตามฉบบตอไป)