สำนักงานนโยบายและแผน ... - HIA ONEP 221110monitor.onep.go.th/document/hia/HIA_ONEP 221110.pdf · 2010-11-30 · พิจารณาท ี่ผลกระทบและการกระจายของผลกระทบน

HIAแนวคิด หลักการ และขั้นตอน

เพ็ญศรี วัจฉละญาณคณะสาธารณสุขศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร

26 พฤศจิกายน 2553

• องคการอนามัยโลก :คือ การกระบวนตัดสินคุณคาของนโยบาย แผนงาน หรือโครงการ โดย

พิจารณาที่ผลกระทบและการกระจายของผลกระทบนั้นที่อาจจะเกิดข้ึนตอสุขภาพของประชาชน โดยใชวิธีการ กระบวนการและเครื่องมือในการประเมินหลายชนิดรวมกัน (WHO, 1999)

• สํานักงานคณะกรรมการสุขภาพแหงชาติ :หมายถึง กระบวนการเรียนรูรวมกันในสังคม ท่ีพัฒนาขึ้นมาเพื่อใหทุกฝาย

ไดรวมกันพจิารณาถึงผลกระทบทางสุขภาพ โดยมีการประยุกตใชแนวทางและเครื่องมือท่ีหลากหลายในการระบุ คาดการณ และพิจารณาถงึผลกระทบดานสุขภาพที่อาจจะเกิดข้ึนหรือเกดิข้ึนแลวกับประชาชนกลุมใดกลุมหนึ่ง http://www.nationalhealth.or.th/Hia01.html (28 NOV 2009)

การประเมนิผลกระทบตอสุขภาพ: คําจาํกดัความ

3

การประเมนิผลกระทบตอสุขภาพ: คําจาํกดัความ

• การใชหลักวิชาการในการทํานาย หรือ คาดการณผลกระทบทางสิ่งแวดลอม ทั้งทางบวกและทางลบของการดําเนินการโครงการพัฒนาที่จะมีตอสิ่งแวดลอมในทุกๆดานทั้งทางทรัพยากรธรรมชาติ เศรษฐกิจและสังคม เพื่อจะไดหาทางปองกันผลกระทบในทางลบที่อาจเกิดขึ้นใหนอยที่สุด

• ใชแนวคิดเรื่องสุขภาพจากองคกรอนามัยโรค และ พรบ. สุขภาพแหงชาติ โดยไดยอมรับวา ปจจัยทางสิ่งแวดลอม สังคม เศรษฐกิจ และวฒันธรรมมีความสัมพันธตอสุขภาพ และสงผลตอการมีคุณภาพชีวิตสุขภาพและความเปนอยูที่ดี

4

ผลลัพธที่สําคัญของการประเมินประเมินผลกระทบตอสุขภาพ

• คือ ชุดของคําแนะนําหรือขอเสนอแนะที่มีขอมูลหลักฐานยืนยัน ที่สะทอนใหเหน็ถึงแนวทางและคุณคาหรือความสําคัญของการมีสุขภาวะที่ดีรวมกันของสังคม เพื่อประกอบการตัดสินใจ– โดยคําแนะนําเหลานั้นมุงสนับสนุนผลกระทบทางบวกตอสุขภาพ– มุงขจัดผลกระทบทางลบตอสุขภาพ หรือลดผลกระทบทางลบจากขอเสนอดังกลาว

เดชรัต สุขกําเนิดและคณะ สิงหาคม 2545

• WHO เปนหนวยงานเริ่มตนและหนวยงานหลักในการศึกษาวิจัยขั้น พื้นฐานและเผยแพรความรูเกี่ยวกับการประเมินผลกระทบทางสุขภาพในระยะเริ่มแรก รวมทั้งกระตุนและเสนอแนะ แนวทางใหแกประเทศสมาชิกและสถาบันการเงินระหวางประเทศ ใหมีความรับผิดชอบตอการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ

• ซ่ึงทําใหมีการนําหลักการและกระบวนการประเมินผลกระทบทางสุขภาพไปใชอยางกวางขวาง โดยสามารถแบงแนวทางการพัฒนาระบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพไดเปน 2 แนวทางหลัก คือ

ความเปนมา

http://www.nationalhealth.or.th/Hia01_06.html

• แนวทางแรก – เปนการพัฒนาตอจากการประเมินผลกระทบดานสิ่งแวดลอม โดยถือวาการ

ประเมินผลกระทบทางสุขภาพ เปนสวนหนึ่งของการประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดลอม

– ขอเดน คือ มีกฎหมายรองรับชัดเจน และทําใหมีอํานาจในการอนุมัติหรือตัดสินใจมากกวา และยังเปนการลดความซ้ําซอนในการดําเนินงาน

– ขอดอย คือ ทําใหการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ ถูกนําไปประยุกตใชไดในขอบเขตที่จํากัด และมักเกี่ยวกับผลกระทบทางสุขภาพที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดลอมทางกายภาพ ชีวภาพเปนหลัก



• แนวทางที่สอง – เปนการพัฒนาจากแนวคิดนโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ โดยถือวา

กระบวนการประเมินผลกระทบทางสุขภาพเปนกระบวนการหนึ่งในการกลั่นกรองนโยบายสาธารณะ โดยผานกระบวนการเรียนรูรวมกัน

– ขอเดน คือ สามารถนําการประเมินผลกระทบทางสุขภาพไปใชไดในขอบเขตที่กวางขวาง ต้ังแตระดับนโยบายรัฐ จนถึงระดับทองถิ่น และใชไดกับผลกระทบทางสุขภาพที่เกิดจากปจจัยสวนตัวบุคคล และปจจัยเรื่องสภาพแวดลอม เพราะไมจําเปนตองมกีฎหมายบัญญัติไว

– ขอดอย คือ ไมมีการระบุการบังคับใช และไมมีอํานาจในการตัดสินใจหรืออนุมัติโครงการที่ชัดเจนตามกฎหมาย



ประเทศ ระดับการดําเนินการ จุดเดนอังกฤษ ระดับทองถิ่น จะทํากับโครงการเล็กๆ นิยมทํากันแพรหลาย และมีการ

ฝกอบรมใหกับประเทศตางๆเนเธอรแลนด ระดับนโยบาย ทําเมื่อออกกฎหมาย

หรือ พรบ. ซึ่งกระทรวงที่เกี่ยวของจะเปนผูศึกษา และเสนอผลกระทบ

เนนการวิเคราะหผลจากการออกกฎหมาย และอาจเชื่อมโยงกับการวิเคราะหผลกระทบ สิ่งแวดลอมเชิงยุทธศาสตร (SEA) ได

แคนาดา ทุกระดับ ต้ังแตระดับทองถิ่นถึงระดับชาติ เมื่อมีโครงการเกิดขึ้น (ไมทําในระดับนโยบาย)

มีการทําคูมือ HIA คอนขางสมบูรณ สะดวกในการปรับใช

องคการอนามัยโลกภาคพื้นยุโรป

ระดับนโยบาย (เฉพาะที่เปนนโยบายในกลุมยุโรป)

มีการใชแบบจําลองเฉพาะในการประเมินผลกระทบ

นิวซีแลนด ระดับทองถิ่นถึงระดับนโยบาย ทําแบบ Approach ใชในการตัดสินใจ

ทําควบคูไปกับการกระจายอํานาจในระบบราชการ

ความเคลื่อนไหวดานสิ่งแวดลอม สังคม สุขภาพ

แผนพัฒนาฯ ฉบับที ่1 เนนการพฒันาดานอุตสาหกรรม25042510 แผนพัฒนาฯ ฉบับที ่2 เรงการขยายตัวทางดานเศรษฐกิจ2512การเรียกรองของกลุมนกัศึกษาและ

องคกรเอกชนดานอนุรักษสิ่งแวดลอมบรรจุเรื่องปญหาสิง่แวดลอมในนโยบายรัฐบาล

2514 ต้ังคณะกรรมการสภาวะสิง่แวดลอมแหงชาติ

2516 เปล่ียนช่ือ - คณะกรรมการสิง่แวดลอมแหงชาติ

2517 บรรจุ ส่ิงแวดลอมในกฎหมายรัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทยพ.ศ. 2517 หมวด 5 แนวนโยบายแหงรฐั2518 พ.ร.บ. สงเสริมและรกัษาคุณภาพส่ิงแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2518

2520 แกไข พ.ร.บ. สงเสรมิและรักษาคุณภาพสวล.แหงชาติ พ.ศ. 25182521 แกไข พ.ร.บ. สงเสรมิและรักษาคุณภาพสวล.แหงชาติ พ.ศ. 25182535 พ.ร.บ. สงเสริมและรกัษาคุณภาพส่ิงแวดลอมแหงชาติ พ.ศ. 2535

•ทรัพยากรสิ่งแวดลอมเสื่อมโทรมรอยหรอ – ปาไม ทะเล ดนิ แหลงน้ํา ฯลฯ •ความขัดแยงในการใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติ – ชุมชน-เอกชน-อุตสาหกรรม-รัฐ•มลพิษสิ่งแวดลอม - น้าํ อากาศ ฯลฯ

1962 “Silent Spring”โดย Rachel Carson ภัยของสารฆาแมลง

2550 กําหนดแนวทาง HIA in EIA

2540 รัฐธรรมนญูฉบับประชาชน /การมีสวนรวมของประชาชน

Minamata, itai itai,

2550 แผน 10 / พรบ. สุขภาพแหงชาติและ รัฐธรรมนญู กําหนด แนวทางการประเมิน EHIA ประเภทรนุแรง

กําหนด เพิ่มเติมโครงการที่ตองทาํ EIA เปน 34 ประเภท

Bhopal , Exxon Valdez, Love canal

2552

ความเปนมาการปฏิรูประบบสุขภาพ: จุดเร่ิมตนของการพัฒนา HIA ในประเทศไทย

– การพัฒนาระบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพเกิดขึ้นครั้งแรกภายใตแนวคิดของการปฏิรูประบบสุขภาพ ภายหลังที่มีการจัดตั้งคณะกรรมการปฏิรูประบบสุขภาพแหงชาติ (คปรส.)

– ในป 2543 สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ไดรับมอบหมายจากคณะอนุกรรมการวิชาการของ คปรส.ใหดําเนินการศึกษาเพื่อหาแนวทาง ในการพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพ และการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ

– สวรส. ไดเริ่มดําเนินการโดยการทบทวนประสบการณจากตางประเทศ การจัดทําเอกสารวิชาการเพื่อเผยแพรแนวคิด การสนับสนุนใหมีการจัดทํารายงานการศึกษา วิจัยเพื่อพัฒนาระเบียบวิธีการประเมินผลกระทบ และการจัดประชุมระดมความคิดเห็นในเวทีตางๆ ในเรื่องที่เกี่ยวของกับการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ


• ในป 2544 สวรส. ไดมกีารจัดตั้งแผนงานวิจัยระยะยาว ในนามของ “แผนงานวิจัยและพัฒนาระบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ” ตอมาแผนงานดังกลาวไดเปลี่ยนชื่อมาเปน แผนงานวิจัยและพัฒนานโยบายสาธารณะเพื่อสุขภาพและระบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ (แผนงาน HPP-HIA)

• ในป 2546 โดยแผนงาน HPP-HIA ไดกําหนดทิศทางการทํางานใหมีการดําเนินการวิจยัผลกระทบทางสุขภาพจากนโยบาย แผนงาน และโครงการที่เกิดขึ้นจากประเดน็นโยบายตางๆ นอกภาคสาธารณสุขเปนหลัก


• ผลการปฏิรูประบบราชการในป 2545 กระทรวงสาธารณสุขไดจัดตั้งกองสุขาภิบาลชุมชนและประเมินผลกระทบตอสุขภาพ กรมอนามัย มีหนาที่รับผิดชอบในการพัฒนาระบบการประเมินผลกระทบดานสุขภาพเพื่อสนับสนุนการดําเนินการตามกฎหมายสาธารณสุข รวมถึงการวิจัยและพัฒนาระบบเฝาระวังการประเมินผลกระทบตอสุขภาพในชุมชนทองถิ่น

• ตอมา มีการประยุกตใช HIA ในกรณีตางๆ จนนําไปสูขอเสนอของสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติที่เสนอใหรัฐบาล ดําเนินการพัฒนาระบบการ ประเมินผลกระทบทางสุขภาพอยางตอเนื่อง และเมื่อวันที่ 31 พฤษภาคม พ.ศ. 2548 คณะรัฐมนตรีก็มีมติรับทราบขอเสนอดังกลาว ในที่สุด โดยมอบหมายใหกระทรวงสาธารณสุขเปนผูรายงานความกาวหนาของ การพัฒนาระบบการประเมินผลกระทบทางสุขภาพตอคณะรัฐมนตรีและสภาที่ปรึกษาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ

13

HIA in Bangkok Charter6th Global Health Promotion(7-11 August 2006, Bangkok)

“ All level of government should make the health consequences of policies and legislation explicit, using tools such as equity focused HIA and inter-sectoral national or local health plans ”.

14

พรบ. สุขภาพแหงชาติ พ.ศ. 2550

มาตรา 11“บุคคลหรือคณะบุคคลมีสิทธิรองขอใหมีการประเมินและมีสิทธิรวมในกระบวนการประเมินผลกระทบดานสุขภาพจากนโยบายสาธารณะ”

“บุคคลหรือคณะบุคคลมีสิทธิไดรับรูขอมูล คําช้ีแจง และเหตุผลจากหนวยงานของรัฐ กอนการอนุญาต หรือการดําเนินโครงการหรือกิจกรรมใดที่อาจมีผลกระทบตอสุขภาพของตนหรือของชุมชน และแสดงความเห็นของตนในเรือ่งดังกลาว”

มาตรา 10“เมื่อมีกรณีที่จะมีผลกระทบตอสุขภาพของประชาชนเกิดขึน้

หนวยงานของรัฐที่มีขอมูลเกี่ยวกับกรณีดังกลาว ตองเปดเผยขอมูล ขอมูลนั้นและวิธีการปองกันผลกระทบตอสุขภาพใหประชาชนทราบและจัดหาขอมูลใหโดยเร็ว”

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550

มาตรา 57 “บุคคลยอมมีสิทธิไดรับขอมูล คําชี้แจง และเหตุผลจากหนวยงาน

ราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ หรือราชการสวนทองถ่ิน กอนการอนุญาต หรือการดําเนินโครงการหรือกจิกรรมใดท่ีอาจมีผลกระทบตอคุณภาพสิง่แวดลอม สขุภาพอนามัย คุณภาพชีวิต หรือสวนไดเสียสําคัญอ่ืนใดที่เก่ียวกับตนหรอืชุมชนทองถิ่น และมีสิทธิแสดงความคิดเหน็ของตนตอหนวยงานที่เกีย่วของเพื่อนําไปประกอบการพิจารณาในเรื่องดังกลาว"


มาตรา 66 “บุคคลซึ่งรวมกันเปนชุมชน ชุมชนทองถ่ิน หรือชุมชนทองถ่ิน

ดั้งเดิม ยอมมีสิทธิอนุรักษ หรือฟนฟูจารีตประเพณี ภูมิปญญาทองถ่ิน ศิลปวัฒนธรรมอันดีของทองถ่ินและของชาติ และมีสวนรวมในการจัดการ การบํารุงรักษา และการใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดลอม รวมท้ังความหลากหลายทางชีวภาพอยางสมดุลและยั่งยนื"


มาตรา 67 “สิทธิของบคุคลท่ีจะมีสวนรวมกับรัฐและชุมชนในการอนุรักษ

บํารุงรักษา และการไดประโยชนจากทรพัยากรธรรมชาตแิละความหลากหลายทางชีวภาพ และในการคุมครอง สงเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดลอม เพื่อใหดํารงชีพอยูไดอยางปกติและตอเนื่องในสิ่งแวดลอมที่จะไมกอใหเกดิอันตรายตอสุขภาพอนามัย สวัสดิภาพ หรือคุณภาพชีวิตของตน ยอมไดรับความคุมครองตามเหมาะสม"

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550มาตรา 67 (วรรคสอง)

"การดําเนินโครงการหรือกิจการที่อาจกอใหเกิดผลกระทบตอชุมชนอยางรนุแรงทัง้ทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติ และสุขภาพ จะกระทํามิได เวนแตจะไดศกึษาและประเมินผลกระทบ ตอคุณภาพสิง่แวดลอมและสุขภาพของประชาชนในชุมชน และจัดใหมีกระบวนการรับฟงความคิดเห็นของประชาชนและผูมีสวนไดเสียกอน

รวมทั้งไดใหองคการอิสระซ่ึงประกอบดวยผูแทนองคการเอกชนดานสิ่งแวดลอมและสุขภาพ และผูแทนสถาบันอดุมศึกษาที่จัดการการศึกษาดานสิ่งแวดลอมหรือทรัพยากรธรรมชาติหรือดานสุขภาพ ใหความเห็นประกอบกอนมีการดําเนินการดังกลาว"


มาตรา 67 (วรรคสาม)“สิทธิของชุมชนที่จะฟองหนวยงานราชการ หนวยงานของรัฐ

รัฐวิสาหกิจ ราชการสวนทองถ่ิน หรือองคกรอื่นของรัฐที่เปนนิติบุคคลเพื่อใหปฏิบัติหนาที่ตามบทบัญญัตินี้ ยอมไดรับความคุมครอง "

การประกอบกิจการโรงงานและปญหาสิ่งแวดลอม

มลพิษทางน้ํา

มลพิษทางอากาศ

• น้ํา• พลังงาน• วัตถุดิบ• สารเคมี

ของเสีย

มลพิษทางดิน

เสียงและความสั่นสะทือน

ผลิตภัณฑ

Industry VS Impact

http://www.wetlands.com.au/projects/brickworks.htl

http://www.getajobinthemines.com/mining/coal-mining-jobs.html Source:

EGCOMP

http://www.industcards.com/cc-thailand.htm

ส่ิงแวดลอม

---สุขภาพ

?

กิจกรรม /

โครงการ

แนวความคดิพื้นฐานของการประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม

• การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม เปนการศึกษากอนการตัดสินใจในการพฒันา

• การประเมินผลกระทบสิ่งแวดลอม เปนการศึกษาเฉพาะที่เฉพาะแหง และเฉพาะกรณี เพื่อใชในการตัดสินใจ เพื่อการพฒันาโครงการ จะเนนถึงผลกระทบที่จะพึงมีมากกวาจะเปนการศึกษาทั่วไปเกี่ยวกับสิ่งแวดลอม

• เปนการศึกษาปญหาที่จะเกิดข้ึนในอนาคตมากกวาปจจุบันเพื่อหาทางปองกันผลกระทบที่จะเกิดข้ึนระยะยาว ณ ที่ใดที่หนึ่งโดยเฉพาะ

• เปนการศึกษาปญหาหลายๆ ปญหารวมกัน ตองใชวิธีระบบ หรือ Systems approach มาประยุกตเสมอ

24

ขอบเขตและแนวทางการประเมินผลกระทบทางสิ่งแวดลอม• Existing Environment• แผนที่โครงการ พื้นที่ที่อาจไดรับผลกระทบ• กิจกรรมโครงการทั้งในระยะกอสราง ดําเนินการและสิ้นสุดโครงการ• ผลกระทบที่อาจเกดิขึ้น โดยประเด็นที่ตองศึกษา คือ

– ทรัพยากรสิ่งแวดลอมทางกายภาพ– ทรัพยากรสิ่งแวดลอมทางชีวภาพ– คุณคาการใชประโยชนของมนุษย การใชประโยชนจากทรัพยากร การเกษตร การขนสง สาธารณูปโภค

– คุณคาตอมนุษย ผลกระทบตอเศรษฐกิจ สังคม การสาธารณสุข

25

- รายไดและสถานะทางสังคม - เครือขายสนับสนุนทางสังคม - การศึกษา - การจางงานและสถานภาพในการทางาน - ส่ิงแวดลอมทางกายภาพ - ส่ิงแวดลอมทางชีวภาพและพันธุกรรม - การปฏิบัติตนดานสุขอนามัย - การพัฒนาการในวัยเด็ก -การบริการทางการแพทย เปนตน

จาก แนวทางการประเมินผลกระทบสุขภาพในรายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม ของ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ธนัวาคม 2552

ปจจัยที่เกี่ยวกับสุขภาพและมีบทบาทสําคัญในการสงเสริมสุขภาพ

27

สถานะทางสุขภาพ ที่มา: วิพุธ พูลเจริญ (2544)

มิติทางสุขภาพ ดัชนีเชงิสูญเสีย (ลบ) ดัชนีเชงิสรางเสริม (บวก)

มิติทางกาย อัตราปวย ตาย พิการ พฤติกรรมทําลายสุขภาพ

อายุขัยเฉลี่ย สมรรถภาพรางกาย พฤติกรรมสรางเสริมสุขภาพ

มิติทางใจ อัตราชุกของปญญาออน โรคจิต การฆาตัวตาย

เชาวปญญา การควบคุมอารมณ ความมั่นใจในตัวเอง

มิติทางสังคมและสิ่งแวดลอม

อัตราชุกของการใชความรุนแรง ปญหาอาชญากรรม การปวยและตายเนื่องจากสิ่งแวดลอมและการประกอบอาชีพ

การปรับแกปญหาขอขัดแยงในสงัคมและชุมชน การอนุรักษสิ่งแวดลอม นโยบายสาธารณะที่เอื้อตอสขุภาพ

มิติทางจิตวิญญาณ จํานวนกลุมผูดอยโอกาส อัตราสวนประชากรยากจน ความไมเปนธรรมในการกระจายรายได ความขัดแยงในสงัคม

ความเทาเทียมกันของมนุษยชาติ (Equity) ความตองการที่พอเพียง สันติภาพ ความสมานฉันท

ดัชนีการประเมินจึงมีทั้งทางดานสิ่งแวดลอม สังคม และสุขภาพ

28

ขั้นตอนการประเมินผลกระทบทางสุขภาพ1. การกลั่นกรองโครงการ (Screening)2. การกําหนดขอบเขตการศึกษา (Scoping)3. การประเมินผลกระทบ (Assessment)

1. การรวบรวมขอมูลพ้ืนฐาน Baseline Information / Profiling2. การประเมินและกําหนดความสําคัญ Determining Significance3. การจัดทํารายงาน Reporting

4. การพิจารณารายงานและการตัดสินใจ (Review and Decision Making)5. การติดตามตรวจสอบและการประเมินผล (Monitoring and

Evaluation)

ทั้งนี้เนนการมีสวนรวมของประชาชนโดยการหารือรวมกับชุมชนและหนวยงานที่เกี่ยวของ

HIA ใน EIA

• Broad Focus (Socio-environmental approach)

Determinant of health following Dahlgren and Whitehead’s model

29 HIA under EIA

ในระดับโครงการ สผ. ตองการใชแนวคิดดังกลาวนี้?

30

HIA APPROACH ท่ีใชในปจจบุนัSource: University of New South Wales, 2007

Broad Focus Tight Focusมุมมองสุขภาพ แบบองครวม Holistic ระบุ/สังเกตได Defined &

observable aspectsหลักวิชา Disciplinary สังคมศาสตร

Sociologicalระบาดวิทยา พิษวิทยาEpidemiology, toxicology

หลักการดําเนิน/ประพฤติ Ethos

ประชาธิปไตยDemocratic

ผูเช่ียวชาญทางเทคนิคtechnocratic

การประมาณคาQuantification

คลุมเครือ ไมชัดเจน เที่ยงตรง แมนยํา

ประเภท/ชนิดของหลักฐาน

ผูใหขอมูลหลัก, ขอตระหนักของชุมชน

การตรวจวัด

ความเที่ยงตรง ตํ่า สูง30

ขั้นตอนแบบงายแสดงชองทางการไดรับสารมลพษิจากแหลงกําเนิดเขาสูรางกาย

แหลงตนตอปลอยสารมลพิษ

สารมลพิษฟุงกระจาย เคลื่อนยาย และหรือ เปลี่ยนรูป

มนุษยไดรับสัมผัสสารมลพิษ

-ปริมาณสารมลพิษในรางกาย-ปริมาณที่กอใหเกิดพิษ

ที่มา: Lioy, 1990 อางใน Christian Monn; Atmospheric Environment 35 (2001) 1-32.

Completed exposure pathway

1. แหลงกําเนิดมลพิษและการปลอยสูส่ิงแวดลอม2. ส่ือส่ิงแวดลอมที่รองรับมลพิษ และ การเคลื่อนยายของมลพิษในสื่อ

ส่ิงแวดลอม (เชน ดิน น้ํา อากาศ)3. สถานที่หรือบริเวณที่ทําใหเกดิการไดรับสัมผัสโดยคน หรือส่ิงมีชีวิต4. วิถีทางเขาสูรางกายโดยการกิย หายใจ หรือสัมผัส

Source to Receptor

Environmental Exposure Assessment

• มักมุงเนนการศึกษาสารมลพิษที่ปนเปอนเขาสูส่ือส่ิงแวดลอม เชน น้ํา อากาศ ดินและเขาสูหวงโซอาหาร

• วิธีการศึกษา จะมี 4 ขั้นตอน– การปลอยสารเคมีสูส่ิงแวดลอม;– การเคลื่อนยายและการเปลี่ยนรูปของสารมลพิษในสิ่งแวดลอม;– การไดรับสัมผัสสารมลพิษ– การตอบสนองหรือผลกระทบจากการไดรับสัมผัสมลพิษ

การไดรบัสัมผัส

เสนทางการไดรับสัมผัสเสนทางการไดรับสัมผัส ชองทาง/วิถีทางเขาสูรางกายชองทาง/วิถีทางเขาสูรางกาย

สาเหตุรวมอื่นๆ ปจจัยเสี่ยง

36




Evaluation)

ทั้งนี้เนนการมีสวนรวมของประชาชน โดยการหารือรวมกับชุมชนและหนวยงานที่เกี่ยวของ

ผลกระทบขั้นตน

กิจกรรม/โครงการ คุณภาพน้ําเปลี่ยนแปลง

คุณภาพอากาศเปลี่ยนแปลง

เศรษฐกิจ - สังคมเปลี่ยนแปลง

ผลกระทบตอเนื่องขั้นที่ 2ความเสียหายตอพืชเศรษฐกิจ

ความเสียหายตอทรัพยสินสิ่งกอสราง

มีผลเสียตอสุขภาพอนามัยของมนษุยปริมาณแหลงน้ําที่เหมาะสม ลดลง

การดํารงอยูของสัตวน้ํา

การเพาะเลี้ยงสัตวน้ําเสียหาย

การทองเที่ยวไดรับผลเสียหาย

ผูใชน้ําไดรับผลกระทบ

การใชที่ดินเปลี่ยนแปลงผลกระทบตอสุขภาพอนามัย

ตัวอยาง การวิเคราะหผลกระทบทางสุขภาพ

38

ผลกระทบเชิงลบ กิจกรรม/ขั้นตอนโครงการที่เกี่ยวของระยะกอสราง ระยะดําเนินการ

มลพิษ-เสียง / ฝุนละออง-สารเคมี / น้ําเสยี

- เคร่ืองจักรในการกอสราง - วัสดุการกอสราง การขนสง- เคร่ืองกําเนิดกระแสไฟฟา

- การขนสงวัตถุดิบและผลิตภัณฑ- การจัดเก็บ / การขนถาย / การขนสงวัตถุดิบ

และผลิตภัณฑระบบบริการสุขภาพ - แรงงานที่เพิ่มขึน้ / ความพอเพยีง

และความชํานาญของระบบที่มีอยูเดิม

- แรงงานที่เพิ่มขึ้น / ความพอเพียง และความชํานาญของระบบทีม่ีอยูเดิม

สาธารณูปโภค เชน น้ํา ขยะ

- แรงงานที่เพิ่มขึ้น / ความสามารถ ในการจัดการของทองถิ่น

-แรงงานที่เพิ่มขึ้น/ความตองการเพิ่มขึ้น/กอใหเกิดมากขึ้น-ความสามารถในการจัดการของทองถิน่ เชน ความตองการใชน้ําในกระบวนการผลิตสงผลตอการใชน้ําของชุมชน การระบายน้ําเสียจากกระบวนการผลิตสงผลคุณภาพน้าํของชุมชน

การเกิดโรคระบาด/โรคติดเชื้อ

- คนงานตางถิ่น / การอพยพยายถิ่น / การเปลี่ยนแปลงโครงสรางและ

- คนงานตางถิ่น / การอพยพยายถิ่น / การเปลี่ยนแปลงโครงสรางและสถานะทางสังคม

การคัดกรองเบื้องตน

เครื่องมือในการคัดกรอง/ Checklistเครื่องมือในการคัดกรอง/ Checklist

ประเด็น/สิ่งคุกคามสุขภาพที่คาดวามีผลกระทบตอสุขภาพ

ประเด็น/สิ่งคุกคามสุขภาพที่คาดวามีผลกระทบตอสุขภาพ

39ตัวอยาง ในไฟล words

ตัวอยางประเดน็ผลกระทบทางสุขภาพและปจจัยเสี่ยงประเด็นผลกระทบ

กลุมเส่ียง ปจจัยเส่ียง ระดับสําคัญความเส่ียง

ระยะดําเนินการ• ผลกระทบตอการไดยินจากเสียงในการประกอบการ

พนักงาน / จํานวนที่เกี่ยวของ

• กิจกรรมโครงการที่กอใหเกิดเสียง เชน คอมเพรสเซอร • ผลการตรวจวัดสภาพแวดลอม (ถามี)• อายุ/อายุงานของพนักงาน• สถิติการเจ็บปวยที่ผานมา (สถานะสุขภาพของคนงานในเรื่องดังกลาว)• ระบบการจัดการที่กําหนดไว เชน กั้นแยกหอง / Control Room, ตรวจสุขภาพประจําป

ตัวอยางประเดน็ผลกระทบทางสุขภาพและปจจัยเสี่ยงประเด็นผลกระทบ

กลุมเสี่ยง ปจจัยเสี่ยง ระดับสําคัญความเสี่ยง

ระยะดําเนินการ• การรั่วไหลของสารเคมี

ชุมชน • กิจกรรมโครงการที่กอใหเกิดการรั่วไหล เชน ถังกักเก็บ ขณะขนถาย • ชนิด/สถานะสารเคมี เชน แอมโมเนีย/VOCs ของแขง็ /กาซ• ความรุนแรงของผลกระทบ ลักษณะผลกระทบที่อาจเกิดขึ้น เชน ไฟไหม /ระเบิด/สารพิษ และในเชิงระยะเวลา• ระยะทางแพรกระจาย รัศมีผลกระทบ /จํานวนและลักษณะประชากรที่คาดวาอาจไดรับผลกระทบ กลุมเสี่ยง กลุมไวรับ

ประเด็นผลกระทบ

กลุมเสี่ยง

ปจจัยเสี่ยง ระดับสําคัญความเสี่ยง

ระยะดําเนินการ• การรั่วไหลของสารเคมี (ตอ)

ชุมชน • โอกาสการเกิดการรั่วไหล /สถติิของบริษัท เจาของโครงการ / สถิติของอุตสาหกรรม ประเภทเดียวกัน ทั้งในและตางประเทศ• สถิติการเจ็บปวยที่ผานมา (สถานะสุขภาพของชุมชนในเรื่องดังกลาว)• ระบบการจัดการของโครงการ ทั้งเชิงปองกัน และ ระงับเหตุ เชน การจัดเก็บโดยมี N2 blanket ระบบตอบโตภาวะฉุกเฉิน ระบบการแจงเหตุ

ตัวอยางประเดน็ผลกระทบทางสุขภาพและปจจัยเสี่ยง

ประเด็นผลกระทบ

กลุมเสี่ยง

ปจจัยเสี่ยง ระดับสําคัญความเสี่ยง

ระยะดําเนินการ• การรั่วไหลของสารเคมี (ตอ)

ชุมชน • ขีดความสามารถของทองถิ่นในการจัดการระงับเหตุ เมื่อเกิดการรั่วไหล เชน อปท. ปภ.• ขีดความสามารถของหนวยงานทางสาธารณสุขในการติดตามเฝาระวังโรค วินิจฉัย และรักษา เมื่อมีอุบัติการณ• ความเขาใจของชุมชน /ความเขมแข็งของชุมชน เชน มีอาสาสมัคร และไดรับการฝกซอม• ขอตระหนัก /ขอกังวลของชุมชน

ตัวอยางประเดน็ผลกระทบทางสุขภาพและปจจัยเสี่ยง

ใครคือผูใหขอมูลหลัก กระบวนการมีสวนรวมมุงเนนในระดับใด?

การประเมนิความเสีย่ง

• หมายถึง กระบวนการประเมินโอกาสและความรุนแรงที่จะเกิดขึ้นกับมนุษย หรือสิ่งแวดลอมจากการไดรับ/สัมผัสความเสี่ยงตามสภาวะการณที่แจง รวมทั้งการระบุความไมแนนอนที่ตามมา

• มักตองอาศยัผูเชี่ยวชาญจากหลากหลายสาขา พิษวิทยา สาธารณสุข ระบาดวิทยา สถิติ วิศวกรรมศาสตร และสิ่งแวดลอม เปนตน

• แบงลักษณะการประเมินเปน 2 กลุม คือ– การประเมินความเสี่ยงเชิงคุณภาพ Quantitative Risk Assessment– การประเมินความเสี่ยงเชิงปริมาณ Qualitative Risk Assessment

การประเมนิความเสีย่งเชิงปริมาณ• มุงเนนอาศัยกระบวการทางวิทยาศาสตร ในการตรวจวัดคาตัวแปรตางๆ อาศัยเครื่องมือทางวทิยาศาสตร การตรวจวิเคราะหทางหองปฏิบัติการ

• สามารถอธิบายโดยใชหลัก เหตุและผล สามารถทดลองหรือทําซ้ําได

• ใชตัวเลขในการอธิบายปรากฏการณ แตมักตองมีเงื่อนไข กฏเกณฑ หรือ สมมติฐานเขาชวยในการดําเนินการประเมิน

• สามารถแบงยอยออกเปน– การประเมินแบบ Deterministic Risk Assessment– การประเมินแบบ Probabilistic Risk Assessment

การประเมนิความเสีย่งเชิงคณุภาพ• มุงเนนในการอธิบายปรากฏการณเชิงสังคมศาสตรและมานุษวทิยา• ใชกระบวนการทางสงัคมในการเกบ็ขอมูล เชน

– การสัมภาษณเจาะลึก Indepth Interview– การสัมภาษณเฉพาะกลุม Focus group interview– การใชแบบสอบถาม Questionaire– การศึกษาแบบมีสวนรวม Participatory action research

• เนนความหลากหลาย ความครอบคลุมของขอมูล และวธิีการเขาถงึขอมูล

• ไมเนน การตรวจวัดทางวิทยาศาสตร การเก็บขอมูลเชิงตัวเลข หรือการวิเคราะหทางสถิติ

ผูมีสวนไดเสียในการประเมินผลกระทบดานสุขภาพ

1. ผูประกอบการ/เจาของโครงการ2. บริษัทที่ปรึกษาดานสิ่งแวดลอม3. สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดลอม 4. คณะกรรมการผูชํานาญการ (คชก.)5. หนวยงานของรัฐผูอนุญาตโครงการ6. องคการอิสระตามมาตรา 67 วรรคสอง7. อปท. /หนวยงานทองถ่ิน/หนวยงานบริการสาธารณูปโภค สาธารณูปการ8. ชุมชน/กลุมอาสาสมัคร/ องคกรพัฒนาเอกชน /ผูที่สนใจ/ใหความสําคัญ

ระดับการมีสวนรวมของประชาชน(Public Participation Spectrum)ระดับการมีสวนรวมของประชาชน(Public Participation Spectrum)

ใหขอมูลขาวสาร Informใหขอมูลขาวสาร Inform รับฟงความคิดเห็น Consultรับฟงความคิดเห็น Consult

เปาหมาย :เพื่อใหขอมูลขาวสารแกประชาชนและเสริมสรางความเขาใจของประชาชน เกี่ยวกับประเด็นปญหา ทางเลือกและทางแกไข

เปาหมายเปาหมาย :เพื่อใหขอมูลขาวสารแกประชาชนและเสริมสรางความเขาใจของประชาชน เกี่ยวกับประเด็นปญหา ทางเลือกและทางแกไข

เปาหมาย :เพื่อไดรับขอมูลและความคิดเห็นจากประชาชนเกี่ยว กับสภาพปญหา ความคิด เห็นและแนวทางแกไข

เปาหมายเปาหมาย :เพื่อไดรับขอมูลและความคิดเห็นจากประชาชนเกี่ยว กับสภาพปญหา ความคิด เห็นและแนวทางแกไข

สัญญาตอประชาชน :เราจะทําใหประชาชนไดรับขอมูลขาวสารสัญญาตอประชาชนสัญญาตอประชาชน :เราจะทําใหประชาชนไดรับขอมูลขาวสาร

สัญญาตอประชาชน :เราจะใหขอมูลขาวสารแกประชาชนและรับฟงความคิดเห็น รวมท้ังตระหนักถึงขอมูลและความคิดเห็นจากประชาชน เพื่อนํามาใชในการตัดสินใจ

สัญญาตอประชาชนสัญญาตอประชาชน :เราจะใหขอมูลขาวสารแกประชาชนและรับฟงความคิดเห็น รวมท้ังตระหนักถึงขอมูลและความคิดเห็นจากประชาชน เพื่อนํามาใชในการตัดสินใจ

เทคนิคการมีสวนรวม :- Fact Sheet- Websites- Open House

เทคนิคการมีสวนรวมเทคนิคการมีสวนรวม :- Fact Sheet- Websites- Open House

เทคนิคการมีสวนรวม :- การสํารวจความคิดเห็น- การประชุม/เวทีสาธารณะ- ประชุมกลุมยอย

เทคนิคการมีสวนรวมเทคนิคการมีสวนรวม :- การสํารวจความคิดเห็น- การประชุม/เวทีสาธารณะ- ประชุมกลุมยอย


เก่ียวของ Involveเก่ียวของ Involve รวมมือ Collaborationรวมมือ Collaboration

เปาหมาย :เพื่อรวมทํางานกับประชาชน เพื่อสรางความมั่นใจกับประชาชนวามีความคิดเห็นและความตองการของประชาชนจะไดรับการพิจารณา

เปาหมายเปาหมาย :เพื่อรวมทํางานกับประชาชน เพื่อสรางความมั่นใจกับประชาชนวามีความคิดเห็นและความตองการของประชาชนจะไดรับการพิจารณา

เปาหมาย :เพื่อเปนหุนสวนกับประชาชนในทุกขั้นตอนของการตัดสินใจ ตั้งแตการระบุปญหา พัฒนาทางเลือกและแนวทางแกไข

เปาหมายเปาหมาย :เพื่อเปนหุนสวนกับประชาชนในทุกขั้นตอนของการตัดสินใจ ตั้งแตการระบุปญหา พัฒนาทางเลือกและแนวทางแกไข

สัญญาตอประชาชน :เราจะทํางานเพื่อใหเห็นการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นท่ีเปนประโยชน สงผลใหความคิดเห็นและขอมูลจากประชาชนสะทอนในทางเลือก

สัญญาตอประชาชนสัญญาตอประชาชน :เราจะทํางานเพื่อใหเห็นการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นท่ีเปนประโยชน สงผลใหความคิดเห็นและขอมูลจากประชาชนสะทอนในทางเลือก

สัญญาตอประชาชน :เราจะรวมงาน กับประชาชน เพื่อไดขอเสนอแนะและ ความคิดใหม รวมท้ังนําขอเสนอแนะของประชาชนมาเปนสวนหนึ่งของการตัดสินใจใหมากท่ีสุดเทาท่ีจะทําได

สัญญาตอประชาชนสัญญาตอประชาชน :เราจะรวมงาน กับประชาชน เพื่อไดขอเสนอแนะและ ความคิดใหม รวมท้ังนําขอเสนอแนะของประชาชนมาเปนสวนหนึ่งของการตัดสินใจใหมากท่ีสุดเทาท่ีจะทําได

เทคนิคการมีสวนรวม :- สัมมนาเชิงปฏิบัตกิาร

เทคนิคการมีสวนรวมเทคนิคการมีสวนรวม :- สัมมนาเชิงปฏิบัตกิาร เทคนิคการมีสวนรวม :

- คณะท่ีปรึกษาภาคประชาชน- คณะกรรมการ

เทคนิคการมีสวนรวมเทคนิคการมีสวนรวม :- คณะท่ีปรึกษาภาคประชาชน- คณะกรรมการ


เสริมอํานาจประชาชน empowerเสริมอํานาจประชาชน empower

เปาหมาย :เพื่อใหประชาชนเปนผูตัดสินใจเปาหมาย :เพื่อใหประชาชนเปนผูตัดสินใจ

สัญญาตอประชาชน :เราจะปฏิบัติสิ่งท่ีประชาชนตัดสินใจสัญญาตอประชาชน :เราจะปฏิบัติสิ่งท่ีประชาชนตัดสินใจ

เทคนิคการมีสวนรวม :- การลงประชามติ

เทคนิคการมีสวนรวม :- การลงประชามติ

51




Evaluation)

ทั้งนี้เนนการมีสวนรวมของประชาชน โดยการหารือรวมกับชุมชนและหนวยงานที่เกี่ยวของ

กระบวนการทางสังคม เนนความหลากหลาย การกําหนดที่แข็งตัว ขาดความยืดหยุน

ระดับการมีสวนรวม / ความพรอมของผูมีสวนไดเสีย

การนําผลที่ไดไปใชในการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดลอมโดยภาครัฐ /การบริการสาธารณูปโภค และสาธารณูปการ

Source to Receptor / ความผิดชอบระดับโครงการ

มุมมองสุขภาพแบบองครวม Broad Focus

ประเด็นชวนพิจารณา

๒.๑ การเปลี่ยนแปลงสภาพและการใชทรัพยากรธรรมชาติ ไมวาจะเปนทรัพยากรที่ดินทรัพยากรน้ํา ทรัพยากรประมง ทรัพยากรปาไม ความหลากหลายทางชีวภาพ ทรัพยากรแรธาตุ ทรัพยากรธรรมชาติอื่นๆ และระบบนิเวศ

๒.๒ การผลิต ขนสง และการจัดเก็บวัตถุอันตราย โดยจะตองแจงประเภท ปริมาณ และวิธีดําเนินการของวัตถุอันตรายทุกชนิด

๒.๓ การกําเนิดและการปลอยของเสียและสิ่งคุกคามสุขภาพ จากการกอสราง จากกระบวนการผลิต และกระบวนการอื่นใด ไมวาจะเปนขยะ กากของเสีย กากของเสียอันตราย น้ําเสีย ขยะติดเชื้อ ความรอน มลสารทางอากาศ ฝุน แสง เสียง กลิ่น การสั่นสะเทือน และกัมมันตภาพรังสี

ตองศึกษาครอบคลุมปจจัยที่อาจสงผลกระทบตอสุขภาพดังนี้

๒.๔ การรับสัมผัสตอมลพิษและสิ่งคุกคามสุขภาพ ไมวาจะเปน เสนทางการรับสัมผัสเขาสูรางกาย เชน โดยการหายใจ การรับประทาน การสัมผัสทางผิวหนัง เปนตน การรับสัมผัสของคนงานหรือผูปฏิบัติงานในโครงการหรือกิจการ การรับสัมผัสของประชาชนโดยรอบโครงการหรือกิจการ เปนตน

๒.๕ การเปลี่ยนแปลงและผลกระทบตออาชีพ การจางงาน และสภาพการทํางานในทองถิ่น ทั้งทางบวกและทางลบ เชน ความเสี่ยงและอุบัติเหตุจากการทํางาน การเปลี่ยนแปลงในระบบนิเวศ ทรัพยากร และหวงโซอุปทานของสินคาและบริการที่เปนฐานการดํารงชีวิตหลักของประชาชนกลุมใดกลุมหนึ่งในพื้นที่

๒.๖ การเปลี่ยนแปลงและผลกระทบตอความสัมพันธของประชาชนและชุมชนทั้งความสัมพันธภายในชุมชนและภายนอกชุมชน โดยเฉพาะอยางยิ่งการอพยพของประชาชนและแรงงาน การเพิ่ม/ลดพื้นที่สาธารณะของชุมชน และความขัดแยงที่อาจจะเกิดขึ้นจากการดําเนินโครงการหรือกิจการดังกลาว

๒.๗ การเปลี่ยนแปลงในพื้นที่ที่มีความสําคัญหรือเปนมรดกทางศิลปวัฒนธรรม เชนศาสนสถาน สถานที่ที่ประชาชนสักการะบูชา หรือสถานที่ประกอบพิธีกรรมของชุมชนทองถิ่น พ้ืนที่ที่มีความสําคัญทางประวัติศาสตร และโบราณสถานสําคัญ

๒.๘ ผลกระทบที่เฉพาะเจาะจงหรือมีความรุนแรงเปนพิเศษตอประชาชนกลุมใดกลุมหนึ่งโดยเฉพาะกลุมประชาชนที่มีความเปราะบาง เชน เด็ก ผูพิการ ผูสูงอายุ พอแมเลี้ยงเดี่ยว ชนกลุมนอยเปนตน

๒.๙ ทรัพยากรและความพรอมของภาคสาธารณสุข ทั้งในแงของการสรางเสริมการปองกัน การรักษา และการฟนฟูสุขภาพของประชาชน ที่อาจเกี่ยวเนื่องกับโครงการหรือกิจการ รวมถึงความพรอมของขอมูลสถานะสุขภาพในพื้นที่กอนมีการดําเนินการ การจัดระบบฐานขอมูลเพื่อติดตามผลกระทบ ขีดความสามารถการสํารวจโรค และการรับมือกับอุบัติภัยและภัยพิบัติที่อาจเกิดขึ้น

56

การกลัน่กรองโครงการพิจารณาวาโครงการที่เขาขายตองจัดทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอมตองทํา การศึกษาผลกระทบทางสุขภาพควบคูกับการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม

ขอมูลสุขภาพที่ควรไดรับการพิจารณาในขัน้ศึกษารายละเอียดโครงการ

ประเภทขอมูล รายละเอียดขอมูลโครงการ - ท่ีต้ัง สภาพสิ่งแวดลอมโดยรอบ

- ขึ้นตอนการพัฒนาโครงการเชน ขั้นกอสราง ขั้นดําเนินการ ขั้นปดโครงการ ฯลฯ- กิจกรรมโครงการ เชน การขนสงวัตถุดิบ/สินคา การจัดการของเสีย- อันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการหรือการประกอบกิจกรรมโครงการ เชน เสียง ฝุน รังสี ฯลฯ

ขอมูลการสัมผัส - กลุมคนที่อาจไดรับผลกระทบรวมทั้งคนงานและประชาชนโดยรอบของมนุษย - กลุมคนที่อาจมีความเสี่ยงเปนพิเศษ เชน เด็ก สตรีมีครรภ หรือคนที่ไวตอการไดรับอันตราย

- ผลกระทบหรือการเปลี่ยนแปลงที่จะมีผลตอการสัมผัสของมนุษย- โอกาสการเปลี่ยนแปลงปจจัยการติดตอของโรคการเพิ่มพาหะนําโรค เชน ยุง หนู เปนตน

57

การกาํหนดขอบเขตการศกึษา (Scoping)

• ขอบเขตการศึกษามีความสําคัญ ในการทําใหการศึกษาผลกระทบมีความชัดเจนและเนนประเดน็ผลกระทบทางดานสุขภาพที่สําคัญที่อาจเกดิขึ้นจากการมีโครงการ

• การกําหนดขอบเขตการศึกษาจะตองไมกวางเกินไป เพราะจะทําใหการประเมินดําเนนิการไดยากมาก แตหากกําหนดขอบเขตแคบเกินไป อาจทําใหเกดิการละเลยประเดน็ผลกระทบสําคัญบางประการไปได

58

ปจจัยทางสุขภาพที่ควรใชพิจารณาในการกําหนดขอบเขตการศึกษา

ปจจัย ลักษณะ•สารอันตราย - เคมเีชน โลหะหนัก สารอินทรียที่มีพิษ กายภาพ เชน เสียง ฝุน รังสี ความสั่น

สะเทือน ชีวภาพ เชน ไวรัส แบคทีเรีย•สิ่งแวดลอม - การเปลี่ยนแปลงคุณภาพหรือปริมาณ น้ํา อาหาร อากาศ ดิน การใชที่ดิน•ปจจัยทีเ่กี่ยวกับ - เสนทางในการสัมผัส (exposure pathway) เชน อาหาร อากาศ น้ําการสัมผัส - การสัมผัสของสาธารณชน

- การสัมผัสของคนงาน- การจําแนกกลุมเสี่ยง

•ผลกระทบ - อัตราการตาย อัตราการเจ็บ โรคติดตอ โรคไมติดตอผลกระทบเรื้อรังตอสุขภาพทางกาย หรือ ผลกระทบเฉยีบพลัน บาดเจ็บ อุบัติเหตุ

- ผลกระทบตอคนรุนตอไป- ผลกระทบตอกลุมผูมีความเสี่ยงสูง

59

ปจจัยทางสุขภาพที่ควรใชพิจารณาในการกาํหนดขอบเขตการศึกษา(ตอ)

ปจจัย ลักษณะ•ผลกระทบ - การกระตุนหรือสงเสริมใหเกิดความรุนแรงของโรคมากขึ้นจากทีเ่ปนอยูในตอสุขภาพทางกาย ปจจุบัน เชน หอบ หืด

- ผลกระทบสิง่แวดลอมสะสม• ผลกระทบตอการ - ความจําเปนทางดานการบริการทางการแพทยที่เพิ่มขึ้นหรือที่พิเศษ บริการทางการแพทย - การเปลี่ยนแปลงดานการบริการทางการแพทยที่มีอยูเดิม•ผลกระทบตอความ - ผลกระทบตอรายได การจางงาน สภาพเศรษฐกิจ-สังคมเปนอยูที่ด ี - ผลกระทบตอรายไดของชุมชน หรือธุรกิจในทองถิ่น

- การอพยพ ยายถิ่น การตั้งถิ่นฐานใหม- ผลกระทบตอการบริการ เชน การศึกษา เครือขายสนบัสนนุสงัคม เปนตน- ผลกระทบตออนามัยสิ่งแวดลอม- ผลประโยชนทางดานสขุภาพ

60

การประเมินผลกระทบ: 3.1 การรวบรวมขอมูลพื้นฐานขอมูลในเชิงปริมาณ และคุณภาพ ที่ใชในการอธิบายสภาพพื้นฐานดานสิ่งแวดลอม

ดานสุขภาพและสังคม ในสวนที่เกี่ยวของกับการกําหนดผลกระทบตอสุขภาพ

ปจจัย ลักษณะดานสิ่งแวดลอม - ระดับการปนเปอนในสิ่งแวดลอม เชน อากาศ น้ํา ดิน สิ่งมีชีวิต

- ทรัพยากรหรือชนิดพันธุที่มีความสําคัญทางดานการคา หรือ ดานอื่น ๆ- สาธารณูปโภคในชุมชน เชน น้ําด่ืม การบําบัด น้ําเสีย การจัดการของเสียการขนสง และการอยูอาศัย

- แหลงพักผอนหยอนใจ แหลงประวัติศาสตร วัฒนธรรมสิ่งสําคัญทางศาสนาดานสุขภาพและ - ขอมูลประชนกรของกลุมคนที่อานไดรับผลกระทบรวมทั้งขอมูลขนาด สังคม วัฒนธรรม การศึกษา โครงสรางอายุ สภาพเศรษฐกิจ-สังคม รูปแบบการ

จางงาน ประสบการณในการทํางาน- สถานะดานสุขภาพอนามัย ในปจจุบันของกลุมคนทีอ่าจไดรับผลกระทบรวมทั้งขอมูลเกี่ยวกับสุขภาพทางกายและจิตใจ

61

การประเมินผลกระทบ: 3.1 การรวบรวมขอมูลพื้นฐาน(ตอ)

ปจจัย ลักษณะ•ดานสุขภาพและ - การบริการดานสุขภาพอนามัยของทองถิ่น และการบริการดานอาชีวอนามัยสังคม - ลักษณะของคนตางถิ่นที่จะเขามาในพื้นที ่เชน คนงานกอสรางเปนตน

- ประวัติศาสตรเกี่ยวกับของกลุมคนที่อาจไดรับผลกระทบกับการพัฒนา- ลักษณะที่โดดเดน หรือลักษณะเฉพาะ หรือพฤติกรรมดั้งเดิม วิถีชีวิตของชุมชนทองถิ่น หรือกลุมคนที่อาจไดรับผลกระทบ

ขอมูลในเชิงปริมาณ และคุณภาพ ที่ใชในการอธิบายสภาพพื้นฐานดานสิ่งแวดลอม ดานสุขภาพและสังคม ในสวนที่เกี่ยวของกับการกําหนดผลกระทบตอสุขภาพ

62

การประเมินผลกระทบ:3.2 การประเมินความสําคัญ

เกณฑการประเมินความสําคัญของผลกระทบทางสุขภาพ

ลักษณะของผลกระทบ คําจํากัดความ• ระยะเวลาและความถี่ - ความยาวของเวลาที่เกิดผลกระทบและลักษณะของการเกิดผล

กระทบ เชน เกิดเปนชวง ๆ หรือเกิดตอเนื่อง• ผลกระทบสะสม - ผลกระทบที่จะเกิดขึ้นจะทําใหผลกระทบเดิมที่มีอยูเพิ่มขึ้น

หรือไม จะสะสมเกินกวาระดับสูงสุดที่ยอมรับไดหรือไม• ความเสี่ยง - โอกาสที่ผลกระทบจะเกิดขึ้นความสําคัญทางดาน - ระดับของผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจะสงผลตอ เศรษฐกิจของเศรษฐกิจและสังคม ชุมชนหรือโครงสรางทางสังคม• ประชาชน - การกระจายผลกระทบไปยังประชากรกลุมตาง ๆ โดยเฉพาะที่ไดรับผลกระทบ ที่มลีักษณะทางประชากรตางกัน และคนที่เปนกลุมเสี่ยง เชน

ชุมชนด้ังเดิม เด็ก ผูสูงอายุ สตรีมีครรภ เปนตน

63

การประเมินผลกระทบ: 3.2 การประเมินความสําคัญ(ตอ)


ลักษณะของผลกระทบ คําจํากัดความ• ความไวของชุมชน - ประชาชนมีความรูสึกที่ไวหรือตระหนักตอผลกระทบที่จะเกิดขึ้น

มากนอยเพียงใด เคยมีปญหาลักษณะที่คลายกัน เกิดขึ้นในอดีตมาแลวในพื้นทีห่รือไม มีการจัดตั้งกลุมหรือองคกรที่มีการเคลื่อนไหว

ในประเด็นเหลานี้หรือไม• การฟนคืนสภาพเดิม - ตองใชเวลาในการลดผลกระทบหรือเวลาในการฟนคืนสูสภาพ

เดิม ทั้งโดยมนุษยหรือธรรมชาติเปนเวลานานมากนอยเพียงใด• คาใชจาย - ตองใชคาใชจายในการลดผลกระทบมากนอยเพียงใด ใครเปนผู

จาย ตองใชเงนิในทันทีหรอืไม

64

การประเมินผลกระทบ: 3.2 การประเมินความสําคัญ(ตอ)


ลักษณะของผลกระทบ คําจํากัดความ• ศักยภาพของหนวยงาน - ศักยภาพปจจุบันของหนวยงานที่เกี่ยวของกับการจัดการผลที่เกี่ยวของ กระทบทางสุขภาพ รวมทั้งกฎหมายหรือ ระเบียบที่มี

อยูสามารถรองรับไดหรือไม รัฐบาลทองถิ่นสามารถจัดการกับผลกระทบที่จะเกิดขึ้นไดหรือไม

• ผลกระทบในทางบวกหรือ - โครงการไดกอใหเกิดผลกระทบในทางบวกหรือไม อยางไรประโยชน - มีโครงการที่จะสนับสนุนในดานคุณภาพชีวิต หรือความเปนอยู

ของชุมชนหรือไม อยางไร

65

การประเมินผลกระทบ:3.3 การเสนอมาตรการลดผลกระทบและการจัดทํารายงาน

• การเสนอมาตรการลดผลกระทบจะตองพิจารณา– ผลกระทบตอสุขภาพที่อาจเกิดขึ้นจะสามารถปองกันหรือทําใหลดลงไดอยางไร – มีทางเลือกในการดําเนินการที่ดีกวาหรือไม – ประโยชนที่ประชาชน ชุมชนจะไดรับในการดูแลดานสุขภาพมีไดหรือไม อยางไร – มาตรการบางประการอาจเกี่ยวของกับหนวยงานอื่นนอกเหนือจากหนวยงานสาธารณสุข

ดังนั้นจงึตองมีการใหคําแนะนําแกหนวยงานอื่น ๆ เพื่อใหเกิดมาตรการที่มีประสิทธิภาพในการปองกันและแกไขผลกระทบตอสุขภาพ

• การจัดทํารายงาน ควรจัดทําโดยผูที่มีความรูและประสบการณหรือผูมีวิชาชีพดานสุขภาพ – อนามัยสิ่งแวดลอม สุขาภิบาล อาชีวอนามัย อาชีวเวชศาสตร เวชศาสตรชุมชน ระบาด

วิทยา พิษวิทยา เปนตน

66

การพิจารณารายงานและการตัดสินใจ

• ขั้นตอนเปนไปตามการการพิจารณารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิง่แวดลอม

• ตาม แนวทางการประเมนิผลกระทบสุขภาพในรายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม ของ สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิง่แวดลอม ธันวาคม 2552

67

การติดตามตรวจสอบและประเมินผล

• พิจารณาใหครอบคลุมทั้งชวงระยะเวลากอสรางและดําเนินการ• อาจตองการหนวยงานอื่นที่มิใชหนวยงานอนุญาตเปนผูติดตาม

ตรวจสอบ (อํานาจในการตรวจสอบ)• การตรวจสอบรวมโดยภาคประชาชน

รวบรวมขอมูลปฐมภูมิ• การสํารวจความคิดเห็น• การสนทนากลุม• การสัมภาษณ

กระบวนการ EHIA ประเภทรุนแรงScreening

Scopingค. 1 Public Scoping•แจง 30 วัน /สงเอกสาร 15 วัน ( 3 ชองทาง)•จัดประชุม เวลาใหความเห็น > 2 ชม.• เปดรับฟงตอเนือ่ง 15 วัน 2 ชองทาง •จัดทํารายงาน

Assessing

Mitigation MeasureMonitoring PlanDraft Full Report

Not approved

Redesign

Submit

Approved

ค. 2 Impact Assessment• แบบสอบถาม / ประชมุกลุมยอย /สัมภาษณเชงิลกึ• จัดทํารายงาน 15 วัน หลังดําเนินการแลวเสร็จ

ค. 3 Public Reviewing•แจง 30 วัน /สงเอกสาร 15 วัน ( 3 ชองทาง)•จัดประชุม เวลาใหความเห็น > 3 ชม.• เปดรับฟงตอเนือ่ง 15 วัน 2 ชองทาง •จัดทํารายงาน

หนวยงานอนุญาต จัดทาํ Public Hearing

องคกรอสิระใหความเห็นประกอบ


มาตรา 73“บุคคลมีหนาท่ีรับราชการทหาร ชวยเหลือในการปองกันและ

บรรเทาภัยพิบัติสาธารณะ เสียภาษีอากร ชวยเหลือราชการ รับการศึกษา อบรม พิทักษ ปกปอง สืบสาน ศิลปวัฒนธรรมของชาติ และภูมิปญญาทองถ่ิน และอนุรักษทรัพยากรธรรมชาตแิละสิ่งแวดลอม ท้ังนีต้ามที่กฏหมายบัญญัติ"

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550มาตรา 85

รัฐตองดําเนินการตามแนวนโยบายดานทีด่นิ ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดลอมดังตอไปนี้1) กําหนดหลกัเกณฑการใชที่ดินใหครอบคลุมทั่วประเทศ โดยใหคํานึงถึงความสอดคลองกับสภาพแวดลอมทางธรรมชาติ ทั้งผืนดิน ผืนน้ํา วิถีชีวติของชุมชนทองถิ่น และการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติอยางมีประสิทธิภาพและกําหนดมาตรฐานการใชที่ดินอยางยั่งยืน โดยตองใหประชาชนในพื้นที่ที่ไดรับผลกระทบจากหลักเกณฑการใชที่ดินนั้นมีสวนรวมในการตดัสินใจดวย2) กระจายการถอืครองที่ดินอยางเปนธรรมและดาํเนินการใหเกษตรกรมกีรรมสิทธิ์หรือสิทธในที่ดินเพื่อประกอบเกษตรกรรมอยางทั่งถึง โดยการปฏริปูที่ดินหรือวิธีอืน่ รวมทั้งจัดหาแหลงน้ําเพื่อใหเกษตรกรมีน้ําใชอยางพอเพียงและเหมาะสมแกการเกษตร

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550มาตรา 85 ตอ

3) จัดใหมีการวางผังเมือง พัฒนาและดําเนินการตามผังเมืองอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล เพื่อประโยชนในการดูแลรักษาทรัพยากรธรรมชาติอยางยั่งยืน4) จัดใหมีแผนการบริหารจัดทรัพยากรน้ําและทรัพยากรธรรมชาติอื่นอยางเปนระบบและเกิดประโยชนตอสวนรวม ทั้งตองใหประชาชนมีสวนรวมในการสงวน บํารุงรักษา และใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและความหลากหลายทางชีวภาพอยางสมดุล 5) สงเสริม บํารุงรักษาและคุมครองคุณภาพสิ่งแวดลอมตามหลักการพัฒนาที่ยั่งยืน ตลอดจนควบคมุและกําจัดภาวะมลพิษที่มีผลตอสุขภาพอนามัย สวสดิภาพ และคุณภาพชีวิตของประชาชน โดยประชาชน ชุมชนทองถิ่น และองคกรปกครองสวนทองถิ่น ตองมีสวนรวมในการกําหนดแนวทางการดําเนินงาน

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550มาตรา 86 (3)

รัฐตองดําเนินการตามแนวนโยบายดานวิทยาศาสตร ทรัพยสินทางปญญา และพลังงาน สงเสริมและสนับสนุนการวิจัย พฒันา และใชประโยชนจากพลังงานทดแทนซึ่งไดจากธรรมชาติ และเปนคุณตอส่ิงแวดลอมอยางตอเนื่องและเปนระบบ

รัฐธรรมนญูแหงราชอาณาจักรไทย ป 2550มาตรา 290

องคกรปกครองสวนทองถิ่นยอมมีอํานาจหนาที่ สงเสริมและรักษาคุณภาพส่ิงแวดลอมตามที่กฎหมายบัญญัติ กฏหมายตามวรรคหนึ่งอยางนอยตองมีสาระสําคัญดังตอไปนี้1) การจัดการ การบํารุงรักษา และการใชประโยชนจากทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมที่อยูในเขตพื้นที่2) การเขาไปมีสวนรวมในการบํารุงรักษาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมทีอ่ยูนอกเขตพ้ืนที่ เฉพาะในกรณีที่อาจมีผลกระทบตอการดํารงชีวิตของประชากรในเขตพื้นที่ของตน 3) การมีสวนรวมในการพิจารณาเพื่อริเร่ิมโครงการหรือกจิกรรมใดนอกเขตพื้นทีซ่ึ่งอาจมีผลกระทบตอคุณภาพสิ่งแวดลอมหรือสขุภาพอนามัยของประชาชนในพื้นที่4) การมีสวนรวมของชมุชนทองถิน่

พระราชบัญญัติสขุภาพแหงชาติ พ.ศ. 2550มาตรา 5 บุคคลมีสิทธิ ในการดํารงชีวิตในสิ่งแวดลอมและสภาพแวดลอมที่เอื้อตอ

สุขภาพบุคคลมีหนาที่ รวมกับหนวยงานของรัฐ ในการดําเนินการใหเกิดสิ่งแวดลอมและสภาพแวดลอม ตามวรรคหนึ่ง

มาตรา 11 บุคคลหรือคณะบุคคลมีสิทธิรองขอใหมีการประเมินและมีสิทธิรวมในกระบวนการประเมินผลกระทบดานสุขภาพจากนโยบายสาธารณะบุคคลหรือคณะบุคคลมีสิทธิไดรับรูขอมูล คําช้ีแจง และเหตุผลจากหนวยงานของ รัฐกอนการอนุญาตหรือการดําเนินโครงการหรือกิจกรรม ใดที่อาจมีผลกระทบตอสุขภาพของตนหรือของชุมชนและแสดงความเห็นของตนในเรื่องดังกลาว

มาตรา 25 ใหคณะกรรมการสุขภาพแหงชาติ (คสช. ) มีหนาที่และ อํานาจ ดังตอไปนี้(5) กําหนดหลักเกณฑ และวิธีการในการติดตามและประเมินผลเกี่ยวกับระบบสุขภาพแหงชาติและผลกระทบดานสุขภาพทีเ่กิดจากนโยบายสาธารณะทั้งระดับนโยบายและระดับปฏิบัติการ

พระราชบัญญัติสขุภาพแหงชาติ พ.ศ. 2550

ประกาศคณะกรรมการสขุภาพแหงชาติเรื่อง หลักเกณฑและวิธีการประเมินผลกระทบดานสุขภาพที่เกิดจากนโยบายสาธารณะ พ.ศ. 2552

เพื่อใหการประเมินผลกระทบดานสุขภาพ เปนไปตามวัตถุประสงคของบทบัญญัติดังกลาว และใหหนวยงานและภาคสวนตางๆ ในสังคมไดพิจารณายึดเปนแนวทางปฏิบัติ ตามอํานาจหนาที่และความรับผิดชอบของตน อาศัยอํานาจตามมาตรา 25 วรรคหนึ่ง (5) แหงพระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติพ.ศ. 2550 คณะกรรมการสุขภาพแหงชาติ จึงประกาศกําหนดหลักเกณฑและวิธีการในการติดตามและประเมินผลเกี่ยวกับระบบสุขภาพแหงชาติและผลกระทบดานสุขภาพที่เกดิจากนโยบายสาธารณะไว ดังตอไปนี้

ขอ 8 กระบวนการและขั้นตอนการประเมินผลกระทบดานสุขภาพ ตามหลักเกณฑและวิธีการการประเมินผลกระทบดานสุขภาพฉบับนี้ แบงเปน 4 กรณี

1. โครงการหรือกิจกรรมที่อาจจะกอใหเกิดผลกระทบอยางรุนแรง ทั้งทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติ และสุขภาพ ตามมาตรา 67 รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550

2. นโยบายสาธารณะและการดําเนินกิจกรรมดานการวางแผนพัฒนาที่ควรประเมินผลกระทบดานสุขภาพโดยการริเริ่มจากหนวยงานเจาของโครงการ/หนวยงานวางแผนพัฒนา

3. นโยบายสาธารณะ โครงการหรือกิจกรรมที่ควรประเมินผลกระทบดานสุขภาพ โดยการขอใชสิทธิจากบุคคลและคณะบุคคลตามมาตรา 11 พรบ.สุขภาพแหงชาติ 2550

4. การประเมินผลกระทบดานสุขภาพ ในฐานะกระบวนการเรียนรูรวมกันของสังคมในระดับชุมชนหรือทองถิ่น เพื่อสนับสนุนใหเกิดการตัดสินใจที่จะเปนผลดีตอสุขภาพของประชาชน โดยไมอยูใน 3 กรณีขางตน

ประกาศกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอมเร่ือง กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ ระเบียบปฏิบัติและแนวทางในการจดัทํารายงานการวิเคราะหผลกระทบสิ่งแวดลอม สําหรับโครงการหรือกิจการที่อาจกอใหเกดิผลกระทบตอชุมชนอยางรุนแรงฯ

1.1 โครงการหรือกิจการใดซึ่งมีการประกาศหรือกําหนดตามกฎหมายนี้หรือกฎหมายอื่นใหเปนโครงการหรือกิจการที่อาจกอใหเกิดผลกระทบตอชุมชนอยางรุนแรงทั้งทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติและสุขภาพ

1.2 โครงการหรือกิจการใด ซึ่งคณะอนุกรรมการวินิจฉัยขอรองเรียนสําหรับโครงการหรือกิจการที่อาจกอใหเกิดผลกระทบตอชุมชนอยางรุนแรงทั้งทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติและสุขภาพ ที่คณะกรรมการสิ่งแวดลอมแหงชาติแตงตั้ง วินิจฉัยภายใน ๓๐ วันหลังจากไดรับขอรองเรียน วาโครงการหรือกิจการดังกลาวอาจสงผลกระทบตอชุมชนอยางรุนแรงทั้งทางดานคุณภาพสิ่งแวดลอม ทรัพยากรธรรมชาติและสุขภาพ

Documents

สำนักงานนโยบายและแผน ... - HIA ONEP 221110monitor.onep.go.th/document/hia/HIA_ONEP 221110.pdf · 2010-11-30 · พิจารณาท ี่ผลกระทบและการกระจายของผลกระทบน