พทธธรรม � �

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

พทธธรรม

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

��

พทธธรรม

หนงสออานประกอบ วชาศกษาทวไป

๑๑๔ สขมวท ๒๓ แขวงคลองเตยเหนอ เขตวฒนา กรงเทพฯ ๑๐๑๑๐ โทรศพท ๐-๒๒๗๓-๒๗๐๙, ๐-๒๖๔๙-๕๐๐๐ ตอ ๖๓๒๘

โทรสาร ๐-๒๒๐๔-๒๗๐๙

ออกแบบปก-ศลปกรรม : อธปตย สมททองคำ

พมพครงแรก : มถนายน ๒๕๕๒

ISBN 978-974-8182-89-6

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

ศนยบรหารจดการวชาศกษาทวไป มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ศนยนวตกรรมการเรยนรตลอดชวต http://clli.swu.ac.th

จดพมพโดย

เผยแพรโดย

��

สารอธการบด

ศาสนาทกศาสนามงสรางสนตสขใหเกดขน เราสามารถศกษา

ศาสนธรรมจากศาสนาตาง ๆ และนำมาใชใหเปนประโยชนในชวตของเราได

ศาสนาพทธซงเปนศาสนาทมผนบถอศรทธาและเปนศาสนาทสำคญทสด

ศาสนาหนงในปจจบนน มคำสงสอนทเปนความเชอ เปนปรชญา เปน

วทยาศาสตร และเปนวถชวต ถาพทธศาสนกชนจะศกษาไดอยางลก นำ

ไปประพฤตปฏบตใหเปนวถชวต “วถธรรม” สงคมแหงความดงามยอม

บงเกดขนอยางแนนอน

พระพรหมมงคลาจารย (หลวงพอปญญานนทภกข ) แหงวด

ชลประทานรงสฤษฏ ซงเปนแมทพธรรมองคหนงของสงคมไทย มความ

เมตตาแกมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สบเนองมาอยางสงยง เทศนาธรรม

ของหลวงพอลวนประยกตพทธธรรมไปสสงคม การเมอง การศกษา

ครอบครว และการครองตนอยางเปนคณยง

ผมไดคดสรรบทเทศนาธรรมของหลวงพอ ฉนชอบเสรภาพ คำนง

ถงหนาท ปลกตวเอง เตอนตนเอง ศาสนากบชวต หนาทและศลธรรม

เมตตาปราน พทธธรรมกบชวต ดวยหวงวาบทเทศนาธรรมเพยงไมกบท

ทามกลางบทเทศนาธรรมของหลวงพอนบดวยรอยบทพนบท จะเปนตวแทน

ใหนสตทกคนไดศกษาอยางลกซง และสงผลไปสวถชวต “วถธรรม” ของ

นสตตลอดไป บทเทศนาธรรมของหลวงพอ อานงาย เขาใจงาย และสมผส

กบชวตจรง การศกษาธรรมะจำเปนตองศกษาตงแตแรกเกดเยาววย เพราะ

คณความดกตองเรมแตแรกเกดเยาววยเชนกน

ผมขอยกปจฉมโอวาทซงเปนพทธสภาษตกอนทพระสมมาสมพทธเจา

จะปรนพพานบทหนงนำมาฝากนสตไวดงน

“กลนดอกไมจนทนไมสามารถหอมหวนทวนลมได แตกลนแหง

เกยรตคณความดงามของสตบรษนนแล สามารถจะหอมไปได ทงตามลม

และทวนลม คนดยอมมเกยรตคณฟงขจรไปไดทวทกทศ”

ขอนสตทรกทกคนจงมวถชวต “วถธรรม” ทประณตงดงามตลอดไป

ดวยความปรารถนาดอยางยง

(ศาสตราจารยวรณ ตงเจรญ)

อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

๘ มถนายน ๒๕๕๒

สารบญ

ฉนชอบเสรภาพ ๗

คำนงถงหนาท ๑๙

ปลกตวเอง ๓๔

เตอนตนเอง ๔๙

ศาสนากบชวต ๖๐

หนาทและศลธรรม ๘๔

เมตตาปราน ๑๑๘

พทธธรรมกบชวต ๑๓๗

��

พระพทธศาสนาเกดขน เพอทำลายความเชอเหลวไหล ทำลายมงคลตนขาว ทำลายไสยศาสตร ทำลายความเหนผดประเภทตางๆ ใหผปฏบตตามพทธธรรม มความเหนถก

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

การศกษาคอความเจรญงอกงาม

� พทธธรรม �

ฉนชอบเสรภาพ

ฉนเปนคนไทยโดยกำเนด ฉนเปนชาวบานนอก สถานทฉนอยยง

หางไกลตอความเจรญแผนใหมมาก แตคนในหมบานฉนอยกนอยางสงบสข

ทกคนมความรกตอกน ไดชวยเหลอกนในการทำงานทตองใชคนมาก ๆ ทกคน

มความเขาใจดตอกน อยกนเหมอนพนอง ฉนไดเหนความสขอยางสงบของ

คนในหมบานของฉนแลว ฉนมความพอใจ เมอฉนเดก ๆ ฉนมไดเขาโรงเรยน

อยางทเดก ๆ ในสมยนเขาเรยนกน ฉนเรมตนเรยนหนงสอทบานฉนเอง

คณพอเปนครสอนฉน ทานสอนใหฉนเขยนวนละตวสองตว จนกระทงจำ

อกขระไดหมดทงสสบสตว ครนจำสระไดแลวกใหเขยนแจกลกตอไป กระดาน

ทฉนเขยนหนงสอเปนกระดานทำดวยไม มความยาวราวหนงเมตร เขยนกน

จนสดความยาวของกระดาน เมอเขยนเตมแลวกอานดง ๆ หลายเทยว จบแลว

กเอานำชบเขมาดำ ๆ มาลบ ผงแดดใหแหง แหงแลวกเขยนใหมตอไปอก

จนหมดเรองควรเขยน

อานหนงสอในชนตน กอานคำกลอนจากหนงสอทเขาขายในตลาด

เลมหนง เพยงราคายสบหาสตางคเทานน เมออานไดคลองแลวกหาเลมอน

มาอานอก ทำดงนเรอยไป หมดหนงสอหลายเลม เรยนหนงสอจนครบอาย

บวช จงไดบวชเปนพระตามธรรมเนยมของผทนบถอพทธศาสนา ผชายไทย

ทกคนควรจะบวชเปนพระอยางนอยสามเดอนในพรรษา ฉนกเปนชายไทย

ผหนง จงตองบวชกบเขาดวย

การบวชเปนการเขาไปศกษาอบรมตนใหมความรในทางศาสนา และ

จะไดอบรมตนใหมศลธรรมประจำใจ การบวชจงเปนการกระทำทใหประโยชน

แกชายไทยอยมาก ฉนไดบวชตามประเพณ ไดศกษาหลกธรรมเทาทพอจะ

ศกษาได และไดจำไวเปนหลกดำเนนชวตตอไป ฉนอยวดบำเพญศาสนกจ

เพยงสามป ฉนกลาออกไปอยบาน ชวยพอแมทำงานทำการตอไป

�

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

� �� �

ลงทนดวยสงชว…กจะไดสงชว

ตอมาฉนไดขาววา บานเมองของพวกฉน ไดมการเปลยนการปกครอง

จากแบบมพระเจาแผนดนอยเหนอกฎหมาย กลายเปนมพระเจาแผนดนอย

ใตกฎหมาย มรฐธรรมนญเปนกฏหมายสงสดสำหรบปกครองบานเมอง

ตอมากมการเลอกคนเขาไปเปนผแทนของราษฎรในสภาของรฐ ฉนไดขาว

การเปลยนแปลงการปกครอง ฉนรสกเฉย ๆ เพราะฉนมไดสนใจในเรองของ

บานเมอง ฉนสนใจในเรองทำมาหากนของฉนเทานน แตตอมามอะไร

บางอยาง ทำใหฉนตองสนใจความกาวหนาของบานเมอง ผใหญบานไดบอก

พวกเราเหลาลกบานใหไปประชมกนทวด เพอฟงเรองการบานการเมอง ฉนก

ไดไปฟงกะเขา เขาบอกวา เวลานราษฎรทกคนเปนเจาของประเทศแลว

พระเจาแผนดนทานยกบานเมองใหแกราษฎรแลว ใหราษฎรรบผดชอบใน

การปกครองตนเอง

ฉนทราบวา ฉนคนหนงกเปนเจาของประเทศกบเขาดวย เขาขอให

เราทงหลายใหความรวมมอกบรฐบาลใหม ความจรงพวกเรามไดมความ

รงเกยจ รฐบาลไหน ๆ เราพอใจทงนน ถาพวกเรามขาวกน โจรผรายไมมาลกวว

ลกควายของเราไป เรากพอใจแลว ไมตองขอรองกนกยงได เวลามการเลอก

ผแทนราษฎร ผใหญบานกมาบอกใหไปลงคะแนนเลอกผแทน แลวกระซบบอก

ตรง ๆ วาใหเลอกผนนผน เพราะเขาเปนคนของทานผใหญ เลอกเขาไปเถอะ

ไมมความเสยหายแน ๆ แลวเขาเอาอะไร ๆ ตออะไรมาแจกพวกเรา ของทเขา

แจกแกพวกเรานน ถาเปนผา ยา และอาหาร ฉนมความพอใจทจะรบ แตของ

บางอยางฉนหาพอใจรบไม ของนนเปนของมนเมามมาก แจกและเลยงกน

เปนการใหญ เวลาเลยงแลวกบอกวาเลอกคนนนคนนหนา ผรบเลยงเมาเหลา

กเออออหอหมกกนไปตามเรอง ปรากฎวาบางปคนผเลยงเหลาไดรบเลอก

และเขาไปนงในสภาของชาตได ตามทสงเกตมา พวกเลยงเหลามาก ๆ ในเวลา

หาคะแนน มกเปนพวกไมคอยเรยบรอย มกไปทำความเสยหายในสภาและ

ทอนบอย ๆ ทำใหฉนพบความจรงวาสงใดไดมาโดยการลงทนดวยสงชว

มกจะเกดผลเปนความชวตอไป

� � พทธธรรม � �

นบแตบานของพวกเราเปลยนการปกครองมาแลว มถนนเพมขน

หลายสาย การเดนทางไปมาสะดวกขน มขาวของอะไรพอจะขายไดกนำไป

ขายสะดวก พรอม ๆ กบเราไดรบความสะดวกในเรองมถนนหนทาง เรากพบ

กบความลำบากหลายประการ สมยกอนโจรผรายไมมากนก แตสมยนคนดม

เหลามากขน มใชเพยงแตดมเทานน เขาตมเหลากนกนเปนเสยดวย การ

พนนสมยกอนไมม เดยวนมมาก หลวงทานฝกคนใหเลนการพนน โดยทาน

ออกหวยขายประชาชน ในชนตน ขายกนเพยงเดอนละครง คนถกหวยกลายเปน

ขาวในหนาหนงสอพมพ ตอมาเหนวาออกเดอนละครงนอยไป จงขยบถเขา ๆ

จนกลายเปนเดอนละหกครง หาวนตอครง ทนใจประชาชนผชอบการพนนด

เดยวนหวยของหลวงมขายเกรอไปทกหนทกแหง การออกหวยกลายเปนงาน

สำคญของรฐบาล จนตองสรางสำนกงานใหญโต มคนทำงานจำนวนมากมาย

ทำใหเงนเขาคลงเดอนหนงมาก ๆ ประชาชนทวไปหายใจเปนหวยเบอร

ไมเปนอนทำมาหากน ไมมความคดในทางกาวหนา ไดเงนมานดหนอยกเอา

ไปเสยงโชคโดยการซอหวย จนตองมการบอกหวยกนขนทวไป

คนในบานทฉนอยมวเมาในการพนนหวย เสยหายไปหลายคนแลว

เพยงแตหวยหลวงกพอยงชว เดยวนเกดมหวยราษฎรแขงกบของหลวงขนอก

เขาเรยกวาสลากกนรวบ สลากแบบนใหรางวลมากกวา เลอกซอเบอรไหน

กไดตามชอบใจ ไมเหมอนของหลวงทเลอกไมได สลากกนรวบสะดวกกวา

เวลาถกกไมตองเสยภาษ คนจงพอใจและหนไปเลนหวยกนรวบกนมากขน

เจามอหวยกนรวบกไมตองลงทนอะไรมาก ไมตองหมนเลขใหลำบาก หลวง

ทานชวยหมนใหเสรจแลว จงสะดวกดวยประการทงปวง คนในตำบลทฉนอย

สนกกนใหญ สมยกอนไมมเรองอยางนเลย เดยวนมชกชมเตมทแลว

ผลทตามมาจากหวยทงสองมหลายอยาง คนชอบดมเหลามากขน

เพราะเหลาเปนสงทเขาเขาใจวาแกกลมได เวลาแพเขากดมเหลา เวลาชนะก

ดมอกเหมอนกน เอาทงขนทงลองทเดยว การววาทกนกมมากขน การขโมย

กนกมมากขน ฉนเหนเหตการณเหลานแลว ฉนงงหมด ฉนเคยถามตวเองวา

นหรอเปนความเจรญของบานเมอง นหรอคอเสรภาพของประชาชน นหรอ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�0 ���0 ��

เมองคนไทยผนบถอศาสนาพทธ ฉนถามตนเองแลวฉนยงตอบใหกบตนเอง

ไมได เพราะการกระทำทงหลายของคนทวไปทงผใหญผนอยตลอดถงราษฎร

มนชกออกไปนอกทางอยางเหลอเกนแลว เรามไดเปนไทยกนแลว เรามได

เปนชาวพทธกนแลว แตเราชวนกนลดราคาของตนเอง ทำตนเองใหตกเปน

ทาสของอะไรตออะไรมากขนทกท

ในสมยกอนชนชนปกครองบานเมอง เขาเปนคนใหญทงกายและใจ

เขาทำตนเปนตวอยางแกประชาชนจรง ๆ แตสมยนดเหมอนตรงกนขามไปหมด

ฉนไดอานขาวการโกงกนกนในททว ๆ ไป คนนอยกนขนาดนอย ๆ รวมแลว

ทกคนพยายามแขงขนกน วาใครจะทำความชวไดมากกวากน คนชว ความชว

จงเกดมากขนทกท ทำอยางไรหนอ คนทงหลายจงจกรสกวาตนกำลงเปน

คนชว และรบกลบตนเปนคนดกนเสยบาง เปนเรองทนาคดอยมากทเดยว

ตงแตเมองของพวกฉนไดเปลยนระเบยบการปกครองแลว ฉนไดยน

ประชาชนทวไป แมกระทงเดก ๆ พดถงเรองเสรภาพกนมาก พดกนบอย ๆ

สมยกอนพอถงฤดใกลทำนา ผใหญบานกปาวรองใหราษฎรไปชวยกนทำ

ทำนบกนนำ ขดเหมองใหนำเดนสะดวก ชาวนาไดรบนำเรว ทำนาไดผลมาก

ถาตองการมถนนสำหรบเดนกนในหมบาน คนทงหมกชวยกนทำ ทกสงทกอยาง

สำเรจดวยการรวมใจกนทงนน หวหนาขอรองใหใครไปทำอะไร ทกคน

ตองทำตาม แตเดยวนไมเหมอนเมอกอน บานเมองเจรญขน จะทำอะไรก

ตองนงรองบประมาณบำรงทองท ถาไมมงบประมาณกไมมใครทำกน จะไป

บอกใหชวยกนทำหรอ ทกคนกบอกวาเดยวนเรามเสรภาพกนแลว ไปทำ

อยางนนกขดเสรภาพของบคคล เลยไมมใครไป ผใหญบาน กำนน จะทำ

อะไรเขากไมได เพราะทกคนมเสรภาพกนแลว

วนหนงฉนไดขาววา เดกนกเรยนของโรงเรยนหนงไมเขาเรยนหนงสอ

ครบอกใหเขาเรยน กไมยอม ทกคนทำการแขงขอ ไมยอมฟงเสยงของคร

ครทงโรงเรยนกไมรจะทำอยางไร ทำไมนกเรยนจงเกดการแขงขอตอคร

อยางนน นกเรยนเขาวาครเขมงวดเกนไป ไมใหเสรภาพแกนกเรยนบางเลย

ดเถอะศษยควรจะเคารพนบนอบตอคร กลายเปนไมเคารพนบนอบเสยแลว

�0 �� พทธธรรม �0 ��

นกเรองเสรภาพเหมอนกน

ลกสาวของบานหนงไมยอมฟงเสยงพอแม เพราะพอแมหามมให

ไปเทยวกลางคนกบผชาย โดยทพอแมเหนวาจะเปนการเสยหาย จะผดตอ

ระเบยบของสงคมทเขานยมกนมาแตกอน ลกสาวกลบหาวาพอแมเปนคนลาสมย

ไมมองดเหตการณของโลก สมยนทกคนมเสรภาพกนแลว ชายหญงทกคน

ควรจะไปไหนมาไหนดวยกนได ไมเหนเสยหายอะไร เพราะการถอเสรภาพ

กนนแหละ เดกไมมพอจงเพมจำนวนมากขน หญงสาวชายหนมตองฆาตว

ตายมากขน เนองจากเสรภาพกนมากเกนไปนนเอง

พระภกษผสละโลกแลว ควรทจะอยดวยความสงบ กพลอยตนเสรภาพ

กบเขาดวย ทำใหหนงสอพมพไดมขาวโจมตกนใหญ คดดถงเรองเสรภาพ

ชางยงยากเตมท สมยกอนไมมใครพดกนถงเสรภาพ คนอยกนดวยความสงบ

มากกวา พอพดกนถงเสรภาพมากขน กดมอะไรยง ๆ กนมากมายกายกอง

ฉนจงเรมไมชอบเสรภาพอยางทเขาตนกนอยเสยแลว แตฉนมเหตผล

มความคดบางประการในใจ ฉนคดวาคำนคงมความหมายในทางด คงให

ประโยชนและความสขแกชมนมชนเปนแน แตทเกดความยงกนอยเหนจะ

เปนเพราะเขาเหลานนยงมเขาใจอะไรเปนอะไร เขาเขาใจกนแตเพยงวา ถา

เขาไดทำอะไร ๆ ตามทตนพอใจจะกระทำแลวกเรยกวามเสรภาพ หากมใคร

มาขดใจเขาสกนด ไมยอมใหเขาทำสงนน เขาคงนกวามายงกบเสรภาพสวน

ตวเขาเสยแลว เขาเกดการไมพอใจ เขาคงไมเคยไดสำนกวา การคดการกระทำ

ของเขานน เปนการกระทำทเปนเสรแลวหรอยง มนเปนแตเพยงการตามใจ

ตนเอง ตามใจตนเองใหไหลไปตามอำนาจของความอยากในทางตำเทานน

นกการพนนไดเลนการพนนดงใจกพดวา เขามเสรด นกดมไดดมตาม

ความอยาก ไมมการกดกน กพดวาเขามเสรภาพสมบรณ นกเทยวไดเทยว

ตามชอบใจกพดวาตนมเสรแลว เสรของเขาคอไดทำอะไรตามชอบใจโดยมตอง

คำนงถงกฎหมาย ศลธรรม ประเพณอนดงามเสยเลย มนเปนความเขาใจท

ถกตองอยหรอ ฉนนกวาคงยงผดอยเปนแน เพราะใจของคนเรามปกต

ไหลเลอนไปในทางตำเสมอ เหมอนนำทมปกตไหลลงไปสทตำ อนปกต

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� �3�� �3

ของใจ ถาไมมอะไรเปนเครองหามเครองกนไวบาง ยอมขาดความยบยงชงใจ

คนเราถาขาดความยบยงชงใจแลว ยอมประพฤตกระทำในสงอนไมเหมาะ

ไมควรไดเสมอ หมมนษยจงตองมอะไร ๆ ไวหามใจบาง และอะไร ๆ ทมไว

หามใจนน เราเรยกวาศลธรรม เสรภาพทขาดศลธรรมนนคงมใชเสรภาพ

เปนแน ฉนคดอยอยางน

วนหนง ฉนมโอกาสเหมาะไดพบกบพระรปหนง ทานเปนนกปาฐก

เทยวแสดงธรรมในรปใหมแกประชาชนในททว ๆ ไป ทานสอนคนเพอใหเขา

เปนคนมากขน พดฟงงาย มเหตผลด ไปพดทใด ๆ กมคนพอใจมาฟงเปน

จำนวนมากเสมอ ฉนไดมโอกาสไปนงฟงทานแสดงอบรมประชาชนคราวหนง

และทานไดพดถงเรองเสรภาพเสยดวย ฉนพอใจมากและจดจำความททาน

แสดงไวไดจนกระทงบดน

ทานไดกลาวสอนวา เสรภาพหมายถงภาวะทเสร คำวาเสร หมายถง

พนจากการเปนทาส พนจากขอผกมดใด ๆ ททำใหตนตองตกตำลงไป หรอ

พดวา ความเปนไทนนแหละเปนเสรภาพ คนธรรมดาสามญยงมเสรภาพ

สมบรณไมได เพราะยงมกเลสทำใจใหเศราหมอง จงตองมเสรภาพตาม

กฎหมายบาง ตามศลธรรมบาง ตามระเบยบประเพณของสงคมบาง อน

กฎหมาย ศลธรรม ระเบยบของสงคมนน มไวเพอสกดกนกระแสใจของคน

มใหไหลไปในทางชวทางตำ ทำตนใหมระเบยบแบบแผน อยกนอยางดงาม

ถาหากวาเราเอาคนมารวมกนเขาสกหมหนง แลวบอกวาคณไมตองเคารพ

ตอกฎหมายหรอศลธรรมอะไร พวกคณทำอะไรทกอยางไดดงใจทงหมด คนหมนน

กจะประพฤตออกนอกทางไปหมด ผลทสดหมคณะกไมมระเบยบ คนพวกนน

จะอยดไดกโดยมหลกเกณฑใหปฏบตกน จงกลาววา คนมกเลสตองถอเสร

ตามกฎเกณฑนน ๆ จะทำอะไร ๆ ตามชอบใจไมไดเปนอนขาด การทำอะไร

ตามใจตนเองทมกเลสมาบงการนน นนมใชเสร แตเปนทาสของกเลสไปเสยแลว

คนเราสวนมากไมชอบเสรภาพตามแบบน แตชอบความเปนทาสเสยมากกวา

เมอพอใจในความเปนทาส การกระทำทกอยางกเขวไปในแบบของทาส

เทานนเอง

�� �3 พทธธรรม �� �3

เปนความจำเปนเหลอเกนสำหรบคนผอยในโลก จะตองมระเบยบท

ชวยใหเขามเสรภาพสงขน ทกคนจงควรพอใจในระเบยบนน ๆ การแขงขอ

การขดขน ตอระเบยบเกดขนในทใด ทนนมความเปนทาสอยมาก เวนไวแต

วากฎหรอระเบยบนน ๆ ออกมาโดยไมเปนธรรม ถาขนปลอยไวในรปนน

สงคมของมนษยจะเอนเอยงไปในทางชว ผรกเสรภาพชนสงกตองตอส เพอ

ใหเกดเสรภาพทแทตอไป และการตอสของคนทรกเสรนน เปนการตอสเพอ

ใหผทเราตอสดวยไดมเสรมากขน ใหความเปนทาสลดนอยลงไป เปนการ

ตอสทชอบธรรมได จรงอย กฎหมายบางฉบบไมเปนธรรมแกสงคม เพราะ

กฎหมายนนออกมาเพอประโยชนของคนไมกคน และออกมาโดยนำใจทตก

เปนทาสของกเลส มใชดวงใจทหลดพนจากกเลสฝายตำ จงมความจำเปน

ตองแกไขกนบาง กฎหมายทไมเปนธรรมจงเปนกฎหมายทไมชวยคนใหเปน

ไท หรอมเสรภาพกนเลย เพราะกฎหมายนน ๆ เกดจากใจทยงมกเลส เขา

จงเอากเลสมาปนไวในกฎหมายนน ๆ บางเปนธรรมดา

เสรชนคอผมเสรธรรมประจำใจ

สงทแทและถกตองมอย สงนนคอ หลกธรรมในศาสนา โดยเฉพาะ

หลกธรรมของพระพทธเจา เกดจากนำพระทยอนสะอาดผองแผว จงทรง

บญญตหลกธรรมทถกตองและเทยงแทไว หลกธรรมทกอยางเปนธรรมเสร

ไมเจอปนดวยของไมจรง เปนแนวทางททำผปฏบตตามใหพนจากความเปน

ทาสอยางแท เราจงเรยกไดวา ธรรมของพระพทธองคเปนธรรมทไปส

เสรภาพ คนผปฏบตตามธรรมนน ๆ กกลายเปนเสรชน เพราะมเสรธรรม

ประจำใจนนเอง

หมวดธรรมสามสบเจดประการ คอ สตปฏฐานส สมมปปธานส

อทธบาทส อนทรยหา พละหา โพชฌงคเจด มรรคมองคแปด รวมเปนหลกธรรม

สามสบเจดประการ จดเปนเสรธรรม ทำใหคนเปนเสรชนอยางถกตองและ

แทจรงขน

หมวดธรรมะเหลาน เปนขอปฏบตททกคนนำไปปฏบตกนได และ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�4 �5�4 �5๑๔

เมอปฏบตตามแลว เขาจะเหนผลของการปฏบตโดยตวของเขาเอง ความเปนไท

คอยเกดขนในใจของเขาเองโดยลำดบ กเลสอนทำใจใหเศราหมองคอยหายไป

ทละนอย ๆ ถาไมเลกละเสย ตงหนาทำตอไปไมหยดยง เขาจะเปนเสรบคคล

อยางสดยอด พนจากขอผกพนดวยประการทงปวง

อะไรเปนเหตใหคนเรามเสรภาพทสมบรณไมได เปนปญหาทเรา

ควรจะสนใจ ควรจะรไวเพอหาทางปองกนมใหสงนนเกดขนรบกวนใจเราได

วากนโดยหลกใหญ ๆ แลว สงททำตนใหพนไปไมได กไดแกกเลสประเภท

กอภพกอชาตตอไป มอยสประการคอ อวชชา ตณหา อปาทาน และกรรม

สงทงสประการน เปนเครองถวงใหใจคนตำลงไปทกท และเปนเหตให

ทำกรรมชวประเภทอน ๆ ตอไปอกหลายประการ ประการตน อวชชา หมายถง

ความไมรไมเขาใจในเรองปญหาของชวต มความเขาใจผดอยมาก เมอมการ

เขาใจผด การทำ การพด การคด กเปนไปในทางทผด ผลทเกดขนกเปน

ความทกขความเดอดรอน คนทมอวชชาครอบงำเพราะขาดการศกษาใหเขาใจ

ความจรง ยอมไมรวาชวตและโลกทตนเกดมานมแตความทกข ไมรตอไปวา

อะไรเปนเหตใหเกดความทกขขนในชวตของตน เมอไมรเหต…จะดบผลกยอม

เปนการยากมาก เพราะผลมาจากเหต เมอดบเหตไดผลกพลอยดบไปดวย

ความดบทกขไดเกดแกเขา เพราะไมสาวถงเหต หนทางทใหถงความดบมอย

แตคนไมเขาใจกเดนไมถก ยนงงอยในโลกแหงความมดบอดนนเอง นคอ

อวชชาเปนตวการแรก

ตณหา หมายถง ความอยาก แบงเปนสาม คอ อยากไดในกามคณ

มรป เสยง กลน รส สมผส เปนตน เพราะตนคดวาถาไดสงนมาแลวตนจะม

ความสขความเพลนใจ จงเกดความอยากอยางแรง เมอหามไมไดกทำโดยวธ

ตาง ๆ เพอใหสำเรจความอยาก บางทตองกระทำความผดศลธรรม ผด

กฎหมาย เพอใหสมความอยาก เมอเกดการทำผด ตนกตองรบผลทเกด

ความเดอดรอนยอมมแกเขาผอยากนน บางคราวมความอยากจะเปนโนนเปนน

ในเมอเหนคนอนเขาไดเปนกน โดยมไดคดวาฐานะอยางตนน พอจะเปนกบ

เขาไดหรอไม ลมตว ลมฐานะของตว เทยวอยากไปตามอำนาจของกเลส

�4 �5 พทธธรรม �4 �5 ๑๕

ประเภททเรยกวาภวตณหา ตนกเปนทกขเพราะเรองนน อยากไดสงใดกเปนทกข

เพราะสงนน บางคนคดผดนกวา ถาไดมาสมอยากตนจะเปนสข…เปลา

หาเปนสขอะไรไม มนเปนการเพมภาระหนกใหแกชวตของตนมากขนไปอก

เพราะความเขาใจผด ตนจงไดเขวไปถงขนาดนน ความอยากอกอยางหนง

เกดจากความอดอดขดของ ในเมอตนไดพบกบสงทไมสมปรารถนา หรอได

มาแลวแตเกดอาการเบอหนายขนภายหลง เกดอยากใหสงนนจากตนไปเสย

หรออยากพรากตนไปเสยจากสงนน ๆ เปนอาการอดอดในใจแบบหนง

นำโทษทกขมาใหแกตนมากอยเหมอนกน รวมความวา ความอยากไมวา

อยางใด กอทกขทงนน คนผใครพนทกข จงควรรจกความอยาก อยาอยากให

เปนทกขเปนการด

อาการทางใจของคนทมความอยากทงสามประการนอยแลว ยอมม

อาการดนรนไปสสงทตนอยากเสมอ เหมอนปลาทจบโยนขนบกแลวยอม

ดนรนจะลงไปสแมนำ หรอเหมอนสตวปามอาการดนรนเพอเขาปาตอไปอก

ความดนรนอยางนทำใจใหเรารอนอยตลอดเวลา เขามแตความกำหนดพอใจ

นก ในอารมณอนกอใหเกดความอยาก เหมอนตวหนอนทพอใจจะจมอยใน

สงสกปรก ไมสามารถถอนตนออกจากสงสกปรกนนได กามารมณเปนสงท

เขาพอใจ เขาใฝฝนถงมนอยตลอดเวลาทเดยว ความยนด ความเพลนของเขา

กตดแจอยกบสงนน ๆ ไมเปดโอกาสใหดวงใจของเขาไดพบกบความจรง

อนจะทำใจใหพนจากเครองผกมดไปไดเลย อาการอยางนเปนอาการของคน

มตณหา ตณหาเปนเชอกชนดผกไวอยางหยอน ๆ ยาน ๆ แตแกออกไดยาก

เตมท ใครถกตณหาผกไวแลว ยากนกทจะปลอยตนใหพนไปได เหมอนนกท

ตดตาขายของนายพรานแลว เปนการยากทจะหลดจากตาขายไปได คน

จำนวนมากจงถกผกตดไวดวยอาการดงนน นเปนสงหนงททำใหไมเปนเสร

ในการปฏบตงานอนเปนหนาทของตน ถาหากเขาผนนเปนผตกอย

ในอำนาจของตณหา เชน เปนคนมกมากในกาม ใจของเขาครนคดถง

กามารมณตลอดเวลา เขาไดเหนผทเขามาเกยวของ ดวงใจเขากไปจดจออย

กบสงนน สมาธในการทำงานกไมม งานเสยไปหมด ทรายไปกวานน เขายง

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��๑๖

ทำการทจรตคดโกงเพราะเหนแกอหนตวเลก ๆ ทขอรถยนต แหวนเพชร

บานสำหรบอยอาศย เขากตองจายรถของหลวงใหพวกเมยนอยทอายออนกวา

ลกคนสดทองของตนใช ความเสยหายกเกดมาก นคอการหมดเสรในการ

ดำเนนชวต แตเขาไดตกเปนทาสของความอยากเสยแลว คนเปนทาสกเลส

ขาดเสรภาพ คนปลดกเลสออกจากใจตนไดเทานนจงจะมเสรภาพขนบาง

ความอยากเปนนายเหนอคนทรนแรงถงขนาดน

อปาทาน หมายถง การยดถอตดพนอยในสงใดสงหนง อนทำใจของ

ตนมใหเปนอสระในความนกคดอนจะกาวหนาไปได ในหลกธรรมะทานแบงไว

สประเภท คอ ถอมนในกาม ถอมนในทฏฐ ถอมนศลพรต ถอมนในวาทะวาตน

ความถอมนในสงทงสประการนเปนเหตใหคนมมานะ เปนเหตใหคนดอรน

เปนเหตใหไมฟงเสยงของใคร เปนผปดประตของใจ ไมยอมรบฟงเหตผลใด ๆ

ทงสน ของตนคนเดยวถก ของคนอนผดหมด เลยกลายเปนคนเขากบใคร ๆ

ไมได ทำอะไรกถอเอาความเหนของตนเปนประมาณ เขาจงปดทางใหตนเอง

ออกไปสทถกทชอบได พระพทธศาสนาสอนเราวา สงทงปวงไมควรยดมน

เพราะการยดมนในสงใด ยอมเปนทกขเพราะสงนน คนผใครตอความเปนเสรชน

จงปลอยวางสงนนเสย ใหทำตนเปนคนมใจวางเปลา ไมไปเกาะจบอะไร ๆ

อนทำใจใหตกเปนทาสเปนอนขาด

คนทไมเหนโทษของอปาทาน ยอมคดอะไรตาง ๆนานา ทำตนใหคบแคบ

และมความเดอดรอนอยเสมอ ความแตกสามคคของหมคณะมมลฐานมาจาก

ความยดถออยไมนอย จงควรทผหวงเสรภาพพงตดรากเหงาออกไปเสย

ตนจะไดมใจเปนอสระไดบาง

ประการสดทาย คอ กรรม หมายถงการกระทำอะไรดวยความตงใจ

การทำทถงพรอมดวยความตงใจเปนกรรม การทำทไมมความตงใจ เปน

เพยงสกวากรยา ผลทเกดยอมไมม แตถามความตงใจ กยอมกอใหเกดผลเสมอ

คนมตณหา มอปาทานในใจ ยอมไมมเสรในการกระทำ เขาทำอะไรกมความ

คดถงตนกอน คอคดวาตนจะไดหรอเสยจากการกระทำอยางน ถาตนไดก

พอใจทำ ทำดวยความตงใจ กอใหเกดกเลสขนในใจอยางหนง ถาหากตน

�� �� พทธธรรม �� �� ๑๗

ไมพอใจ ไมอยากทำเพราะความไมชอบ กเปนกเลสอกแบบหนง ลวนทำใจ

ใหเศราหมองทงนน การทำอะไรตองไมมตน ไมมกาม ไมมทฏฐเขาไปแอบแฝง

อย ไมมความอยากเขาไปแอบแฝง ใหเพยงแตทำเทานน ไมคำนงถงผลของ

การกระทำ คนททำงานโดยไมหวงผลจากงาน เปนการทำเพองาน เพอ

เสรภาพอยางแทจรง แมเขาทำงานเพยงหานาท ผลทางใจทเกดขนเปนความ

บรสทธ ดกวาคนทำงานดวยความอยากตงหนงชวโมง การทำงานดวยความ

อยากเหนอยมาก แตการทำงานดวยความไมอยากไมรจกเหนอย พอทำงาน

จบลงไปแลวกหมดเรองเทานนเอง ไมมอะไรใหตองมานงกงวลใจใหหวงใย

ตอไปอก เปนการปลดปลอยใจของตน ประการหนง

เราทงหลายเรยกตวเองวาคนไทย และแปลคำวา ไท วา อสระ เสร

ไมขนแกใคร ทานไดเปนคนไทยสมจรงดงชอแลวหรอ ทานมอสระเสรตาม

ธรรมหรอเปลา การกระทำของทานในชวตประจำวนนน เปนการกระทำแบบ

ไทหรอวาเปนแบบทาสกนแน ลองถามดใหด แลวทานควรจะชอบในทางไหน

สำหรบฉนนนขอบอกตรง ๆ วา ฉนชอบขางเสรภาพ และพยายามทำทกอยาง

เพอเสร

����

อปจายนมย บญสำเรจดวยการประพฤตถอมตน พระพรหมมงคลาจารย

หลวงพอปญญานนทภกข

ศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากล ยนชมการกอสรางทจอดรถใตดน มศว ประสานมตร

��พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� พทธธรรม ��

คำนงถงหนาท

หนาทของชาวประมงคอจบปลา หนาทของพอคาคอหาผลกำไร

หนาทของศลปนคอสรางศลปะ หนาทของพระคอสอนมนษย

หนาทของชาวพทธ คอ ประพฤตและประกาศธรรมเพอสนตสข

การตเตยนหนาทอนชอบธรรมของผอนเปนการทำผดหนาทตน

บนพนโลกอนกวางใหญน ถาเราพจารณาดแลวจะเหนวา เตมไปดวย

สงตาง ๆ นานาชนด ทงทเปนพช แร และสตวตาง ๆ รวมเรยกวาสงทมชวต

และไรชวต ถงแมวาจกแตกตางกนโดยมชวตหรอไมมชวตกตาม สงเหลาน

ยอมมสงเกอกลกนไมทางใดกทางหนง แรธาตทงมวลทอยใตดนนนเปน

ประโยชนแกพชและสตวมาก ชวตถาปราศจากสวนประกอบของแรธาตตาง ๆ

แลว มนจะเปนชวตทสมบรณไดยาก แตทวาเรามองไมเหนอยางชดเจน ถา

ปราศจากการศกษาคนควา ตนไมงอกบนพนดน ใชรากดดอาหารจากดน

หลอเลยงลำตน ผลใบออกดอกออกผล คนและสตวกเกบใบดอกผลของตนไม

นน ๆ มากนเปนอาหาร ทำใหรางกายเจรญเตบโตขน ตอมาคนสตวกถายสงท

เปนกากออกมาเปนประโยชนแกตนไมอก เปนวงจรอนหนงของชวตเหมอนกน

ในบางคราวเรามความเจบไขไดปวย ตองมการรกษาเยยวยา สงทเปนประโยชน

แกการรกษาโรคกคอตวยาทไดจากพชและแรนนเอง ฉะนนสงทกลาวมาจง

เปนประโยชนแกชวตประการหนง

สงทเราเหนมอยบนพนดน ในนำ ในอากาศ จกเปนสงมชวตกด ไร

ชวตกด นอกจากมประโยชนแกกนแลว ยงมการทดทานทำลายกนอก

เพราะโลกตองการความพอด ถาขาดความพอดแลว ตราชของธรรมชาตกจก

เอยงไปในทางใดทางหนงอนกอใหเกดความทกขยากขนได ในฤดฝนเราจก

เหนวามแมลงผเสอชกชม มนเทยวบนรอนอยตามหมไมทมใบออน มนมได

บนเทยวเพอความสำราญดอก แตมนเทยวหาทวางไขของมน พอไดทเหมาะ

��

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�0 ���0 ��

กปลอยไขไว ตอมากกลายเปนตวหนอน เจาตวหนอนนเปนศตรของพชทเรา

ปลกไวเพอกนเปนอาหาร ถาตวหนอนนมมากพชกเสยหายมาก แต

ธรรมชาตมคปรบของมนแลว เราจกเหนวามนกหลายชนดบนเปนหม ๆ

เทยวแสวงหาอาหาร พอมาเจอะตวหนอนพวกนเขา มนกจดการกนอยาง

สำราญ แตไมหมด จงยงเหลอกลายเปนผเสอใหเราไดชมความงามของมนได

ธรรมชาตยอมจดการใหสงตาง ๆ ในโลกนมความสมดลกนอยเสมอ

ทกสงทกอยางมหนาทในตวมนเอง

ผทฝนธรรมชาตมากกวาใคร ๆ กคอมนษยเรานเอง พวกเรามกขาด

ปญญาในเรองของธรรมชาต ชวนกนทำลายสงตาง ๆ ใหเกดความยงยากเสมอ

ทเหนงาย ๆ บนภเขากด ทเชงเขากด มปาไมมาก ปามประโยชนแกมนษย

เพราะเปนสถานทมตนไมใหญ ๆ ทำใหเกดความชมเยน รกษาแหลงนำไว

ไดมาก ถาปามมากฝนกตกมากและนำไหลตลอดป ทำใหชาวบานทอยหางปา

ไดมนำใชเสมอ ถงแมบางคราวฝนตกใหญ ตนไมในปายงชวยถวงใหนำไหลชา

ไมทำใหเกดอทกภยได มนษยกอยเปนสขสบาย ตอความโลภ ความไมรเทา

ถงการณ ไดเขาสงใจมนษย เขาเรมทำลายปาเปนการใหญ ภยกตามมาคอ

ฝนตกนอย ถาบงเอญตกมาก นำทวมบาน ทวมนา ทวมสวน กเกดความ

เดอดรอน เปนความเดอดรอนทเกดจากการกระทำของมนษยเอง และหม

มนษยกตองหาทางแกไขความเดอดรอนกนอก โลกจงตองมงานทำกนอย

เสมอ งานทชาวโลกพงกระทำเพอใหเกดความสมดลนแหละเปนกจอนหนง

ซงขาพเจาขอเรยกในทนวา หนาท (Duty)

ถาเราศกษาเรองของพช เราจกเขาใจถงหนาทตาง ๆ ของพชเปน

อยางด นบแตรากของมนทเราเหนเปนรากแกว รากฝอย รากนมหนาทไป

ทำการหาอาหารมาหลอเลยงลำตน มนจงตองชอนไปไกล ๆ เพอหาสงทมน

ตองการ ตนไมบางชนดมรากยาวมาก นอกจากชวยหาอาหารแลว ยงชวย

ทำการยดลำตนใหอยในสภาพทไมลมอก เปลอกไมเปนทางสำหรบอาหารท

รากของมนหาไดแลว สงขนไปตามเปลอก เพอใหใบมนทำหนาทปรงใหเปน

�0 �� พทธธรรม �0 ��

ประโยชนแกลำตนตอไป ใบไมทำหนาทหายใจเอาคารบอนเขาไปหลอเลยง

แลวคายออกซเจนออกมา เปนการสบเปลยนกนกบคน เพราะคนเราสด

อากาศออกซเจนเขาไป ถายคารบอนออกมา ตนไมจงมสวนทำใหโลกม

อากาศด ๆ สำหรบหายใจมากขน และใหความชมเยนแกคนในฤดรอนดวย

ถาเราตดเปลอกตนไมใหขาดดงทเขากานตนสกเปนตน กเปนการตดอาหาร

ของมน มนจกถงความตาย โดยแสดงอาการใบรวงกอน แลวตอมากเหยวแหง

โรยไป ถงแกความตายในทสด ตนไมถงแกความตายกเพราะทกสวนในลำตน

ของมนมไดทำงานตามหนาท การละเลยหนาทเปนเหตใหถงจดจบได ไมวาใน

เรองอะไร

เครองจกรเชนนาฬกาขอมอทเราผกตดขอมอเราทกเวลานน มนม

วงจรของมนอยางนาพศวงทเดยว ตวจกรทกตวทมฟนเฟองเปนจกร ๆ นน

ตองทำหนาทสมพนธกนตลอดเวลา มนจงเดน ตก ตก ตก อยได การเดนของ

นาฬกาตองอาศยลานทเราหมน และการหมนคลายตวของลานทละนอย

นนเอง ทำใหนาฬกาเดนอยได ถาหากวาลานขาดหรอสวนใดสวนหนงของมน

บกพรองไปแลว มนกเดนไมปกต เราเรยกกนวานาฬกาตาย คอหมายถงมนหยด

เดนนนเอง รอนถงกบตองไปหาหมอนาฬกาใหชวยทำการเยยวยามนใหคงชพ

ขนมาอก เครองของนาฬกาทกอนจงตองทำงานตามหนาทของมนเสมอ

คนเราทมชวตอยเปนปกตนกเปนเชนเดยวกน รางกายของคนเรา

เปนสรรยนตทวจตรพสดารกวาเครองยนตใด ๆ ทงหมด และทกสวนตอง

ทำงานตามหนาทของมน จงจกเปนอยไดอยางเรยบรอย ถาทำการผดสวน

แลวกยงยาก เราจงมาพจารณาถงเครองยนตอนนกนบางเถด ในบาลทาน

เรยกวาเครองสรรยนต มจกรหรอลอส มประตเปดปดเกาประต ลอทงสกคอ

มอและเทา แตเรามไดเดนสลอแบบแมวหมา เราใชสองลอ ถงกระนนมอก

ตองชวยแกวงใหเดนไปได ประตเกาหองนน ไดแก ตา ห จมก ชองทวารหนก

ทวารเบา เปนประตใหญสำหรบนำเขาบาง นำออกบาง ซงนานาวตถทเรา

ตองการ นอกนยงมชองนอย ๆ อกจำนวนแสน ๆ คอ ขมขนทงมวล เปนชอง

ถายออกเชนเดยวกน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� �3�� �3

อวยวะทงหมดมหนาทของมนโดยเฉพาะในตวมนเอง เชน เทามไว

สำหรบยนตวเวลายน ใชสำหรบเดนไปไหนมาไหน ไมใชมไวสำหรบเตะถบ

คนอน มอมไวสำหรบทำงานตาง ๆ ทเปนประโยชนแกตนแกทาน มใชมไว

สำหรบชกปากคนอน หรอสำหรบชหนาใครผใดผหนง ตามไวสำหรบด มได

มไวสำหรบคอนควกใคร ๆ การดกตองดแตสงทจกเกดความเขาใจจรง มใชด

เพอหาชองทางทำลายใคร ๆ หมไวสำหรบรบเสยงทเขาพดใหเราฟงใหเราทำด

ตามเสยงนน ถาเสยงไมด ฟงแลวไมสบายใจ ไมเปนประโยชนแกเรา ๆ กอยาใช

หฟง จมกมไวสำหรบหายใจเขาออกโดยเฉพาะเทานน แตถาใครอตรเอาจมก

ไปเทยวหอมใครทเราไมมสทธทจะหอม กเรยกวาใชจมกเกนหนาท ทำให

เดอดรอนไดในภายหลง ปากมไวสำหรบรบอาหารเขาไป สำหรบพดจา

สนทนากน ปากมหนาทพดคำจรง คำออนหวาน คำสมานสามคค คำทเปน

ประโยชน แตถาปากพดโกหก พดคำหยาบ พดคำททำใหคนแตกราวจากกน

พดเหลวไหลไมเปนแกนสาร กเรยกวาปากทำงานเกนหนาท ปากอาจถก

ลงโทษจนแตกกนนำพรกไมได หรอบางทฟนรวงจากปากกม นเปนเพราะ

ทำผดหนาทนนเอง บางคนชอบใชปากพดเรองของคนอน อนไมมประโยชน

แกตนเลย แตเพราะมนสยชวเทานน อยางนไมดเปนการทำนอกเหนอหนาท

ของตนไป

อวยวะภายในของรางกายทกสงยงมหนาทของมนเองโดยเฉพาะมาก

ยงขน เชน ฟน เรามไวสำหรบเคยวอาหาร แตบางคนกใชผด โดยไปเทยวกด

คนอนกมอยบาง หลอดอาหารมหนาท เปนทางเดนของนำและอาหาร

กระเพาะมหนาทเกบอาหารไว และทำการยอยเอาสวนทดมประโยชนไปหลอ

เลยงรางกาย ปลอยสวนทเสยไปสลำไสเลกทำการยอยอกครง แลวปลอย

สวนทเสยออกไปสลำไสใหญยอยอกจนหมดของด เหลอกากตองทงออกทาง

ทวารหนกบาง ทวารเบาบาง การทงออกกตองรกาลและสถานททควรปลอย

ควรวาง ถาใครไปเทยวปลอยเลอะเทอะกเรยกวาไมทำใหถกท เปนการผด

หนาทเหมอนกน หวใจมหนาทสบฉดโลหตไปหลอเลยงรางกาย ปอดมหนาท

ฟอกโลหตใหสะอาด สมองมหนาทคดนกใหเขาใจวาอะไรผดถกดชว อวยวะ

�� �3 พทธธรรม �� �3

ทกสวนนตองทำงานตามหนาทของมนเปนอยางด ถาสวนใดไมทำงานตาม

หนาท สรรยนตกตดขด เรยกวา รางกายผดปกต บางทกเปนมาก บางทก

เปนนอย ตองเขนเขาอซอมกนเสยทหนง จงจกทำงานตอไปเปนปกตได เรา

จกทำอยางไรทจกใหรางกายของเราไดทำงานเปนปกตนน เปนเรองทเราจก

ตองศกษาใหเขาใจถงเรองของมนและใชมนใหพอด อยาฝนมนเกนไป…จก

กอใหเกดความเดอดรอนไดในภายหลง

ทำหนาทตอตนเองและตอผอน

ทกลาวมาแลวนเปนเรองของพช สงของ และเรองของเอกชนคนเดยว

โดยเฉพาะ วามสวนทเปนอยอยางไร และมเหตทสมพนธกนแหงองคาพยพ

นน ๆ อยางไรเทานน แตถาพดกนในวงกวางกวานแลว เรากควรไดพจารณากน

ตอไปถงความเปนอยของสงคมสกเลกนอย เพราะคนเรามไดเกดมาอยในโลก

แตลำพงผเดยว แตเราเปนสตวทอยกนเปนพวกเปนหม ดงทเขากลาวกนวา

คนเปนสตวเมองมใชสตวปา สภาพของเมองผดกบสภาพของปาฉนใด

สภาพของคนกผดกบสภาพของสตวปาเถอนฉนนน เราจงควรคดวาเรามได

อยเพอตวเราคนเดยว แตอยเพอคนอนดวย ความสขทกขทเกดแกเรานน

ยอมมสวนแผกระจายไปถงคนอน ๆ ดวยเสมอ เหมอนกบเราเอากอนหนทง

ลงไปในนำ นำกแตกกระจายเปนไปตามกำลงของความดนของกอนหน กอ

ใหเกดความกระเทอนแกกง หอย เตา ปลา ตลอดถงกอบวทมดอกบาน

สลอนนนดวย

จงกลาวไดวา การกระทำของเราทกอยางจกเกดจากเจตนาในรปใด ๆ

ยอมกอใหเกดผลแกตนเองและแกคนอน ๆ ไดเสมอ ชาวโลกเปนทกขเพราะ

การทำความชว เปนสขเพราะการทำความด เราทกคนจงเกดมามกจทจกทำ

สองอยาง คอทำใหแกตนเองและแกคนอน การทำกจอยางนเปนหนาทของ

ทกคน และทกคนไมวาเปนคนมงมหรอยากจน ตองทำหนาทของตนเสมอ

หนาทเปนกจททกคน ไมวาเขาจกเปนสขเปนทกขจกตองทำ ความสข

ความทกขทเกดแกตนมไดเปนสงขดขวางมใหเขาปฏบตหนาท เพราะสข

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�4 �5�4 �5

ทกขเปนเรองธรรมดาของชวต เราทกคนจกเลอกเกดเอาตามใจชอบไมได

เราเกดมาตามผลของกรรมของเรา และเราตองตอสเพอความเปนอยของเรา

ไมวาในรปแบบใด ๆ แตตองระวงอยาใหการตอสเพอความเปนอยของเรานน

ตองกระทบกระเทอนถงความสขของคนอน ๆ จงเขาใจไววา ชวตทแท คอ

ชวตของคนททำกจของตนใหเรยบรอย และคนททำกจของตนใหเรยบรอยนน

เปนคนชวยเหลอคนอนไปในตว ชวตทดทสดของคนนนคอชวตทมไดอยเพอ

ความสนกสนานเพลดเพลน เพอเหนแกเกยรตยศชอเสยงของตนถายเดยว

แตไดทำกจบางอยางแกสงคมอยดวย เขามความเปนอยททำความหวงและ

ประโยชนของบคคลอนใหสมบรณในทก ๆ กรณ

คนทมชวตอยในโลกนทกคน ควรถอวาตนเองเปนจดศนยกลาง แลว

มองออกไปรอบ ๆ ตวเรา เราจกเหนวาเรามไดอยแตลำพง แตเรามชวตอก

หลายชวตทอยกบเราและสมพนธกบเราอยางใกลชด ทเหนงาย ๆ ทสดกคอ

มารดาบดาของเรา เมยและลกนอย ๆ ของเรา กวางออกไปอกเรากจกเหน

ญาตทรวมสายโลหตกบเราเอง ญาตและภรรยาของเรา เพอนฝงทคอยให

ความอดหนนจนเจอแกเรา จนกระทงถงเพอนรวมชาตและรวมโลกกนเปน

ทสด เมอคำนงไดอยางนแลว เราจกเหนไดทนทวา ภาระของชวตนนไมใช

อนเดยวเสยแลว แตมอกมากหลายทมสวนเกยวของกนกบเรา ปญหาจงเกด

ขนวาเราจกทำอยางไรด จงจกชวยใหเขาทกทานทอยรอบ ๆ เรานนไดมสวน

แหงความสขรวมกนได เปนปญหาทนาคด และถาใครคดอยางนแลว จกเปน

เหตใหเขาไดคำนงถงหนาทของเขาไดทนท

อนคนทจกทำหนาทของตนไดสมบรณดนน ตองเปนคนมอดมคต

ประจำใจ อดมคตทเลศแทนนตองมาจากหลกศลธรรม ปรชญาของศาสนาท

ตนนบถอ เชน เราเปนชาวพทธ เรานบถอพระพทธเจาวาเปนผนำทางของเรา

นบถอพระธรรมอนเปนคำสอนของพระองค วาเปนแนวทางทใหเราไปส

ความพนทกข นบถอพระสงฆ วาเปนผเดนทางเปนตวอยางและเตอนเรยกรอง

ใหเราเดนตามทางดวย เราจงมอบกายถวายชวตแดสงทงสามประการน เอาสง

ทงสามนมาเปนประทปแกชวต จงเปนการจำเปนทจกปฏบตกจตามทางของ

�4 �5 พทธธรรม �4 �5

ศาสนาดวย ฉะนนจงกลาวไดวาหนาททเราจกพงทำนน ในชนนแบงเปนสอง

คอ หนาทตอศาสนาทเรารบวาเปนของเรา และหนาทเพอนรวมโลกของเรา

ดวย คนเราจกอยโดยปราศจากศาสนาไมได ศาสนาเปนหลกเสนบรรทดให

เราดำเนนตาม คนเดนตามทางของศาสนาเปนคนเดนทางถก ไดชอวาเขาได

ทำหนาทอนหนงแลว และการทำหนาทตอศาสนานแหละ เปนปจจยสำคญท

จกกอใหเกดการทำหนาทของชาวโลกตอไปได ศาสนาทกศาสนายอมมงให

คนทำหนาทอยางน ฉะนนเราจงใชกำลงทเรามอยทงหมดรบใชศาสนาและ

รบใชเพอนมนษยจนสดความสามารถเถด อยาลมวาความรบผดชอบใน

ความสขทกขของโลกนนเกดอยแกเราทก ๆ คน ขอบเขตของหนาททเราจก

พงทำนนเปนสงไมจำกด เพราะหนาทมอยในทกสถานะของชวต เราจกเลอก

เอาแตอะไรอยางหนงในระหวางสขกบทกขนน ยอมเปนสงทเหลอวสย แต

เราเลอกการกระทำทจกกอใหเกดสขและทกขไดโดยอาศยหลกความดความชว

ของศาสนาทเรารบไวเปนหลกตดสน และเมอเหนเหมาะเหนควรแลว

จงทำกจอนเปนหนาทนนทนท ไมวาในสภาพสงแวดลอมใด ๆ การมอบ

รางกายชวตจตใจใหแกหนาทนแหละ เราเรยกกนวาอารยธรรมอนสงสดของ

ชาวโลก หนาทของเราเปนสงทเราตองตงใจทำ ตงใจคด และมงหมายใหได

ผลอยางแทจรง

ปฏบตหนาทดวยความรบผดชอบเสมอ

ความคำนงถงหนาทเปนเหตใหเกดความรกและเสยสละเพอหนาทได

คนใดทคดวาตนมหนาททจกตองปฏบตอยางน และไมทอดทงหนาทของตน

เปนบคคลทควรไดรบการชมเชย เขาเลาไววา เมอประมาณ ๑,๘๐๐ ปมาแลว

เมองปอมเปอในประเทศอตาลยงอยในสภาพทด แตเมอภเขาไฟเวซเวยส

ระเบดอยางแรง ไดทำลายเมองนนเปนขเถาไปหมด เหตการณในคราวนน

ทำใหชาวโลกไดบทเรยนของการเสยสละเพองานในหนาท คอ ทหารทเฝายาม

หลายคนไดทงหนาทหนไป แตทหารคนหนงคงยนรกษาหนาทอยางกวดขน

จนกระทงตวเขาถกเผาดวยถานเพลงทพลงจากภเขาถงแกความตาย แตวรกรรม

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

ของเขาไมตาย เขาเปนตวอยางของบคคลผเคารพตอหนาท และยอมตาย

เพอหนาทของเขา เวลานหมวก เกราะ โล และเครองทหารของเขายงคงม

อยในพพธภณฑแหงเมองเนเปลในอตาล

ทหารนเปนตวอยางของคนทมความเชอฟง และเคารพตอระเบยบ

วนยของทหาร เขากระทำสงทเขาไดรบมอบหมายใหกระทำ ไมยอมทอดทง

สงใดทไดรบวาจกทำแลว สงนนเปนหนาท เปนขอผกพนตอชวตของเรา

เราตองปฏบตกจนนจนสดความสามารถ แมจกตองเสยสละชวตกตองยอม

เพอใหหนาทของเราสมบรณ ฉะนนความเคารพเชอฟงและความเปนผม

ระเบยบวนย เปนเรองจำเปนสำหรบการปฏบตกจทกอยาง สมยนคณธรรม

สองประการนกำลงถกเหยยบยำ สงคมของมนษยจงมแตความยงยาก

หมชนทรวมกนจงแตกแยกกนในความคดเหนและการกระทำเสมอ จงม

ความจำเปนทพอแม ครอาจารย นกสอนศาสนา หวหนางานตาง ๆ ตองทำ

ตนใหเปนคนรจกเคารพเชอฟง มความเปนอยอยางมระเบยบ แลวอบรม

อนชนใหมคณธรรมทงสองประการนเสมอ การอบรมเดก ๆ นนควรตงตน

ดวยความเคารพเชอฟงกอนเสมอ เพราะถาเดกมความเคารพเชอฟงพอแม

แลว เขาจกเชอฟงครอาจารยและกฎหมายของบานเมองในทสด พอแมผ

ไมทำการอบรมลกของตนตามแนวน ชอวาทอดทงหนาท และจกไดรบผลราย

ในภายหนา

อนคนทรวมกนอยเปนหมเปนคณะนน ตองมระเบยบสำหรบหมเพอ

ใหทกคนทำตาม เพอความสงบเรยบรอย และกฎของหมนนควรถอวา มได

ออกมาจากสมองผใดโดยเฉพาะ แตเปนเรองททกคนชวยกนตงขน เพอ

บงคบตนเองใหอยในขอบวงทด และทกคนจกตองทำตาม ถาไมทำตามกเปน

อนละเลยตอหนาท เปนผลรายแกตนและสวนรวม เรามกพดกนมากในสมยน

ถงเรองเสรภาพ แตคนทพดเขาใจเรองเสรภาพถงเนอแทมนอย เขาใจแต

เพยงวาการไดทำอะไรตามใจอยากเปนเสรภาพ การถกหามมใหทำอะไร

ตามใจนน เปนการกกกนเสรภาพ นเปนความเขาใจผดอยางขนานใหญ

และกอใหเกดการเรยกรองเสรภาพแบบทาสกนมากขน เสรภาพนนตองม

�� �� พทธธรรม �� ��

ขอบเขตและตงอยในวงจำกดบาง เพอความเรยบรอยของสงคม การอยใน

ระเบยบวนยนแหละเปนแนวทางของเสรทแท คนใดเคารพระเบยบวนย เขา

เปนคนรกเสรภาพ คนใดทำลายระเบยบวนย เขาเปนคนทำลายเสรภาพ

และสมครใจเปนทาสตลอดไป ใครบางในโลกน ทจะสมครใจเปนทาส…ถา

เขารวาการกระทำของเขาจกเปนเหตใหเปนทาส ทกคนอยากเปนไท อยาก

เปนใหญเปนโตดวยกนทงนน ถาทานปรารถนาจกเปนใหญ จงตงตนแตนอย

ไปกอน เพราะของใหญมาจากของนอย ถาทานตองการสรางตกสงเกาชน

จงคดถงรากของตกกอน เพราะถาตกมความสงเทาใด รากของมนกตองลก

ลงไปมากเชนกน การสรางตกเปนเชนใด การสรางตนใหใหญกเปนเชนนน

รากฐานของความยงใหญนน อยทความออนนอมถอมตน ความเชอฟง และ

วนยนเอง

ปญหาทตองศกษาตอไปคอวา หนาทนหมายถงอะไร เมอตงปญหา

ขนอยางนแลว คำตอบกเปนไปในรปทแตกตางกน เราจกตองทำความเขาใจ

กนบางในเรองน เพราะถาสมมตวาเราจกทำอะไรสกอยางหนง เราตองคด

เสยกอนวามนเปนหนาทของเราทจกตองทำ แลวเรากทำไดดวยความเตมใจ

แตมความคดเหนในเรองนแตกตางกน ตามความคดเหนของชาต ศาสนา

และประเพณ ของชาวมสลมมกเหนวา “หนาทของเขาคอตองปฏบตกจ

ทกอยางตามทกลาวไวในคมภรโกหราน” ชาวฮนดกวา “เขาตองทำตาม

ขอความในพระเวททกอยางเชนกน” สวนชาวครสเตยนกยนยนวา “คำสอน

ในไบเบลเปนหนาททเขาจกตองปฏบต” จงเหนไดวา มตในเรองหนาทเกด

แตกตางกนแลว เพราะคำสอนในศาสนานน ๆ แมจกถงปลายทางแบบ

เดยวกน แตการเดนทางผดกน การทำหนาทจงตางกนตามความคดเหนจาก

ศาสนา คนตางศาสนามาพบกนเขา และเหนฝายหนงทำกจอยางหนงตาม

หนาทของศาสนกทด อกฝายอาจกลาววาการทำเชนนนไมถก ขดกบคำสอน

ในคมภรของตน และเมอตนผนกคานเขากระทำบางอยางทตนเหนวาด อก

ฝายหนงกอาจวาไมดกวาได เปนบาปกวาได ขอนทำใหเกดการแตกแยกกน

ในระหวางศาสนกนน ๆ เสมอ ทำไมจงเปนเชนน มลเหตอยทเหนวา ของ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

ตนถกแตของผอนผดนเอง จงเปนเหตใหคานกนเสมอ และการคานกนน กอ

ใหเกดความยงยากแกสงคมดงทกลาวมาขางตนแลววา ฐานะ ความเปนอยของ

คนเราไมเหมอนกน การปฏบตหนาทจงตางกน

หนาทคออะไร

ฉะนนปญหาทวาอะไรเปนหนาทนน ถาพดกนในดานของโลกแลว

เราตองถอมลฐานของอาชพท เขาทำอย เปนเกณฑพจารณา คนทอย

ชายทะเล…ไมมอาชพใดเหมาะไปกวาการประมง ถาเขาเปนชาวประมงและ

ไมลงทะเลเพอจบปลา กควรถกลงโทษวาไมทำงานตามหนาท ชาวนาทไมทำนา

ชาวสวนทงสวนของตน พอคาเลกการคา ครไมสอนเดก พระไมสอนชาวบาน

ตำรวจไมรกษากฎหมาย แพทยเบอการตรวจโรคและรกษาคนไข นกเรยน

ไมสนใจในการเรยน เหลานชอวาเปนผผดตอหนาทของตนทงนน ควรท

ชาวโลกจกประณามไดวาไมรกหนาทของตน ฉะนน ถาทานมกจอนใดเปน

เรองของทานแลว จงอยาทอดทงงานนนเปนอนขาด จงดำเนนงานของทาน

ไปดวยความหนกแนนอดทน จนกวาจะถงจดหมาย นอกจากหนาทดงกลาว

มาแลว ในฐานะทเราเปนคนหนงในหม เราตองคำนงถงหมคณะดวย โดย

เฉพาะในครอบครวของเรา เราตองเอาใจใสทำหนาทของผครองเรอนทด

โดยทำตนเปนลกทดของพอแม เปนสามภรรยาทด เปนพอแมทด เปนมตร

สหายทด เปนพลเมองทด และเปนศาสนกทดเปนประการสดทาย อะไร ๆ ก

จกดหมด เพราะความดมมลฐานสำคญมาจากศาสนา เปนศาสนกทดแลว

ทกอยางกดไปหมดโดยไมตองสงสย

การทำหนาทสวนบคคลนนเปนเรองของแตละคนไป ทกคนตองรบ

ภาระผดชอบในงานนน และไมมความจำเปนแตอยางใดทจกโฆษณาตวเอง

ตอชมนม เพราะการทำงานทมงโฆษณาตวเองนน เปนงานทไมสจะบรสทธนก

ทงเปนเหตทำใหความยดถอในตวตนทวปรมาณมากขน แตการทำงานใน

สงคมนนเปนเรองธรรมดาทตองมการตการชมกนบาง การตชมเปนเรองของ

เขา เราอยาไปเอาเปนอารมณกแลวกน หนาทของเรามอยอยางเดยว วา

�� �� พทธธรรม �� ��

ทำงานของตนใหดและเปนทสบายใจ คนอนเขากลาวอยางไรชางเขา ขอให

คนอนทำลายเราแตเพยงเปลอกเถด อยาใหเขาฆาจตใจของเราเสยเลย วา

กนตามจรงแลว คนอนฆาเราแตกาย สวนใจนนเรามกฆาตวเองเสมอ โดย

การรบความไมดจากผอนบาง สรางเอาเองบางดวยความไมรเทาถงการณ

ขอใหเรานกไววา ถาเราสามารถทำตนเองและผอนใหดขน บรสทธขน

สภาพขน โดยวธใด ๆ แลว เราควรทำวธนนทนท และจกเปนอยางนไดกโดย

เราชวนกนยนหยดอยในหนาทของตนโดยไมทอถอย และถอคตของคนฉลาด

ทวา “จงประจำอยในหนาทของทานอยาละลด”

มบางคนในโลกนทมใจใหญและหวงความสขแกคนอน ไดสละเวลา

ของเขาไปเยยมเยยนคนปวย ดแลพยาบาลและใหกำลงใจดวยการปลอบโยนเขา

ดวยถอยคำทออนหวาน แตมกถกคนอนกลาวหาวามวแตไปทำงานรกษา

คนปวย จนไมมเวลาทำกจของตน เขาไดตอบแกเพอนของเขาดวยถอยคำ

อนสภาพวา “เพอนเอย ฉนทำงานในสำนกงานของฉน เพอลกเมยทฉนรก

และมหนาททตองเลยงเขาประการหนงแลว แตฉนมาคำนงวาขอผกพนใน

หนาทมไดมเพยงนน ฉนยงมหนาทตอชาวโลกทวไปอย ฉนจงตองปลกเวลา

ไปทำหนาทอนนนดวยความสมครใจและเตมใจของฉนโดยแท” นเปนคำพด

ทนาฟงอยมาก

อนบคคลผสละเงนของตนเปนจำนวนมหมาเพอสาธารณกจเทานน

แตหมายเอาบคคลผยอมมอบตนของเขาใหแกงานนน ๆ จรง ๆ และทำ

ทกอยางเพอสาธารณชนดวยตนเอง ไมมการถอตวถอเขาถอเราไมวากรณ

ใด ๆ เขากลาวกนวา คนทใชเงนอยางเดยวนน มงโฆษณาตวเองเสยมากกวา

เพราะเขาไดรบชอเสยงตอบแทนแลว แตบคคลใดไดมอบเวลา กำลงความคด

แกงานอนเปนสาธารณะจรง ๆ นนแหละเปนคนทนารก นาเคารพนบถอกวา

คนบรจาคเงนอาจลมเสยเมอไรกได แตคนทมอบตนใหจรง ๆ นนจกไมถก

ลมเลย เขาเปนคนไมตายจากความด ทำไมจงกลาวเชนน เหตผลมอยวาเงน

เปนของภายนอกและสละงาย แตการลดตนอนเตมไปดวยมานะทฏฐลงมา

เปนผรบใชคนอนเปนสงยาก ถาใครทำไดกกลาวไดวา เดนอยในทางพระแลว

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

30 3�30 3�

ในการปฏบตหนาทไมวาในรปใด ตองมเสรภาพในการกระทำอยบาง

เหมอนกน แตเสรภาพนเปนดาบสองคม เราใชในทางบรสทธกได ใชในทาง

สกปรกกได ฉะนนผจกใชเสรภาพจงตองมธรรมะกำกบ ธรรมะทควรใชกคอ

ความรสกผดชอบนเอง กอนทเราจกหาเสรภาพ กควรคดโดยความรอบคอบ

กอนวาหามาเพอความบรสทธหรอเพอตามใจตวเอง การตามใจตนเองมใช

เพอเสรภาพ การบงคบใจตนเองเปนทางไปสเสรภาพ เพราะฉะนนในการ

ปฏบตงานจงตองใชเสรภาพบาง เชน สมมตวาเราจกตองทำกจอยางหนง

เราคดวาจกทำอยางแบบไหน แบบไทหรอแบบทาส แบบทาสเปนการทำ

ดวยอำนาจความอยากอยางรนแรง เชน อยากใหคนอนทราบวาตนทำอะไรบาง

อยากไดคำชมเชย อยากไดเงนมากขน อยากไดยศและตำแหนงทดกวา

กำลงทำกอยาก ทำแลว…มานงนอนคอยผลนนอยดวยความเปนทกข

ใจของเขาไมมความสงบเสยเลย ความทกขมแกเขามากขนในเมอมไดดงใจ

อยางนเรยกวาทาสกเลส ไมเปนไทแกตนเอง การทำงานแบบไทนน คอ

ทำอยางมใจปนอสระ ไมคำนงถงผลงานอนตนจกพงได คดแตเพยงวา

จกทำงานใหเรยบรอยสมำเสมอและยตธรรมเทานน เขาไมมความทกขดวย

ความกลวแบบตาง ๆ อยางคนททำงานอยางทาสไดประสบมา เปนงานใน

หนาททบรสทธและสะอาดแท

ความเสยหายของสงคมทเกดจากการทจรตในหนาทน เปนเหตมาจาก

คนทำงานไมมความคดอยางในรปทกลาว แตทำเพอไดผลอยางเดยว ถา

ไมไดดงใจกทจรตทนท เขาหาเขาใจไมวา ความทจรตในวนนเปนความทกข

ในวนขางหนา ฉะนน เราควรจกถอวามหนาททจกตองทำ แตเราไมมหนาท

ทมกอยากไดผลนน ทำเทานนเปนความคดของเรา สวนผลนนจกตามมาเอง

โดยมตองคำนงถง เพราะเมอมการกระทำแลว ผลแหงการกระทำกตองม เรา

หนจากผลไปไมได จกตองการหรอไมตองการนน มนกตกมาถงเราแน ๆ ตาม

เหตททำได นเปนความจรงแทประการหนงของโลกน

แตนนแหละมนษยเรามปมไมดอยประการหนง คอ ขาดความอดทน

ในอนทจกรอใหเหตการณนนมาถง ถาตนนกหวงจกไดสงใดแลว กคดวาตองได

30 3� พทธธรรม 30 3�

โดยเรว ชาไปหนอยกไมไดเสยแลว ความตองการทจกใหไดเรวเกนไปน เปน

วสยของเดรจฉานประการหนงเหมอนกน สงทเราเลยงไวขางบาน ถาเรานำ

อาหารไปใหมน พอมนเหนกไมรอแมวนาทเดยว ตองกระโดดเอาทนท จน

ทำใหอาหารนนหกราดไปกม หมากเชนเดยวกน มนอดใจรอไมไดเชนเดยว

กบลง แตคนเรามรางกาย จตใจ ความรสกนกคดไมเหมอนสตวทกลาวมา

ฉะนนเราควรทำใจของเราใหแปลกจากสตวเสยบาง โดยหดทำตนเปนคน

อดทน หดขมความอยากทเกดขนในใจของเรา ความอดทน ความขมใจ

นแหละ เปนลกษณะของอศวน เปนคนชนะตนเอง ความชนะตนเองเปน

ความชนะทสงสด เพราะบคคลผชนะตนไดแลวเขาจกไมกลบแพอก ดกวา

ชนะสงอน ๆ ทงหมด

จงจำไววา ถาเราจกทำหนาทใหสมบรณ เราจกตองเปนคนชนะ

ตนเองได และงานของคนทควบคมใจของตนไวไดนน เปนงานทบรสทธ

สะอาดเสมอ ความบรสทธอยทไหน พระเจาอยทนน ถาทานเปนคนบรสทธ

พระกอยกบทาน แตถาทานเปนผสกปรก มารรายกจกสงตวทาน และนำ

ทานไปสอเวจ ทานตองการไหม? เมอไมตองการ กจงพยายามอดทนขมใจ

ปฏบตหนาทของทานดวยความรสกผดชอบกนเถด

พระองคตรสสอนวา

ความมวเมาประมาทเปนทางของความตาย

คนมวเมาประมาท กหมายถง

คนทขาดความอดทน ขาดความขมใจ ขาดความรสกผดชอบ

และเปนเหตใหปฏบตหนาทของตนไมเรยบรอยนเอง

ฉะนน บคคลผหวงความเจรญแกตน จงคำนงถงสภาพของชวตทตน

ไดมาและจงใชชวตของตนในทางทเปนประโยชน ดวยการปฏบตหนาททตน

มตอบดา มารดา บตร ภรรยา ญาตสนทมตรสหาย ตลอดถงประเทศชาต

ศาสนาของตนดวยความอดทนอยางยง ดวยความขมใจอยางยง ดวยความ

รสกผดชอบอยางยง ทานจกไมตองมความเสยใจในภายหลงวาตนเปนคน

เกดมาเปลา ชวตไมเปนแกนสารดวยการกระทำดงกลาวมา

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

3�3�

ขออำนาจแหงพระศรรตนตรยจงตงอยในใจของทาน กระตนเตอนทาน

ใหคำนงคดในทางดมประโยชน และกาวไปสความสขสถาพร เปนกำลงของ

ครอบครว ประเทศชาต ศาสนา ทกเมอเทอญ

33

3�3�

ผมปญญายอมไมทำตนใหตกตำเพราะคำต ผมปญญายอมไมทำตนใหเหลงเพราะคำชม

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

รปจำลองทจอดรถใตดน มศว ประสานมตร

พทธธรรม 33

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

34 3534 35

ปลกตวเอง

เมอขาพเจาเปนเดก ไดเคยเหนคนทเขามความเชอในทางคาถา

อาคม ทำพธปลกตวใหด การปลกกมไดมอะไร เพยงแตนงขดสมาธยกมอ

ไหวครแลวกกลาวคำอนเปนบทปลกใจ ขนตนดวยคำวา โอม และมคำวาตอ

ไปยดยาว ประมาณ ๑๕ นาท ผทำการปลกตวเอง กมอาการตวสนและ

หนาตาแดงแสดงวาขน ถามอาการแบบนนกตองทำอะไรสกอยาง อนเปนไป

ในทางตอสกน ในวนทขาพเจาเหน ไมมใครอาสาไปสรบกบผปลกตนคนนน

เขาจงลกขนและเอาหวชนฝาอยางแรง อาการทเปนอยกหายไป

การกระทำในรปอยางน เปนการกระทำทยวใจใหเกดความกลา

ฮกเหมในการทจะตอส เมอพดบอกกบตนเองดวยความตงใจอยางแรงกลา

ความคดในแนวนนกเกดขนไดอยางงายดาย แตเมอเกดแลวไมเหนได

ประโยชนเทาใดนก เปนการปลกตนในทางเสยเทานน เคยสงเกตเหนมา

หลายรายแลว คนทเรยนคาถาอาคมแบบนนมกเปนคนเสย เพราะการบงคบ

ตนเองไมม เขาหาความรในดานทจะทำตนใหเสยถายเดยว การปลกตนแบบ

นน จงเปนเรองทชาวพทธไมควรเอาใจใสเปนอารมณ

พทธธรรมเปนคำสอนททำคนปฏบตตามใหเปนคนตนตวเสมอ

พระพทธองคไดพระนามวาพทโธ กหมายถงความเปนผตนแลวจากกเลส

ชาวพทธกหมายถงหมคนผตนจากความหลบ เชนเดยวกบคนทตนตว เปน

คนกาวหนา คนหลบหลงเปนคนไมกาวหนาแมแตนอย คนกาวหนาเปนคน

อยในโลกอยางมประโยชน สวนคนหลงนนอยในโลกอยางไมมประโยชน ชาว

พทธตองใชชวตใหกาวในทางทเปนประโยชน อยาเปนคนลาหลงเปนอนขาด

ความคดของตนสรางตนในอนาคต

เรองของชวตทงหมด ขนอยทการกระทำ การกระทำของแตละ

บคคลสรางตวเขาใหเปนไปตามนน และการกระทำของแตละบคคลนนแหละ

34 35 พทธธรรม 34 35

ทสรางความเปนไปของประเทศชาต ชาตใดเปนชาตทกาวหนา กเพราะ

คนในชาตเปนคนคดอยางแบบกาวหนา ตนตวอยเสมอ และผลทเกดแกชวต

นน กเนองมาจากใจคดอกตอหนง ถาหากความคดในใจเปนไปในทางใดมาก

ความคดถงอนนนมอทธพลสรางอนาคตของผนน คนทคดวาตนเปนคน

ออนแอเสมอ การพดการทำกกลายเปนความออนแอไปดวย ทคดวาตนเปน

คนไมสบายมโรคมาก ทง ๆ ทเขายงไมเปนโรคเทาใดนก เขากอาจกลายเปน

คนอมโรคไปไดในวนหนง คนทคดอยเสมอวาตนสบาย จตใจของเขาสบาย

รางกายทกสวนทำงานไดเปนปกต ความเปนอยของเขากพลอยดไปดวย คนท

คดวาตนเปนคนโชครายไมมใครชอบ กมกมโชครายไดเสมอ ความคดของ

เราสรางอนาคตใหแกตวเราเอง ความเปนอยในปจจบน คอผลของความคด

ทเราไดสะสมไววนละเลกละนอยนนเอง ในเรองนพระพทธองคไดตรสไวใน

ธรรมบทวา

“สงทงหลาย มใจเปนหวหนา มใจประเสรฐสด เกดมาจากใจทงนน

ถาหากบคคลมใจชว การทำพดคดของเขากชวอยางใจ ถาหากเขาเปนคน

มใจด การทำพดคดของเขากดอยางใจ ผลทเกดยอมตดตามเขาไป ประดจ

ลอเกวยน หรอเงาทตดตามตนอยเสมอฉะนน”

อทธพลของความคดไดสรางสรรคอะไรตาง ๆ ไวมากมาย บรรดา

ปรากฏการณทางวตถทเราไดพบเหนอยในทกวนนนน เปนผลเนองมาจาก

ความคดฝนของคนในสมยกอน ๆ ทงนน ผคดเรอบนขนมาได กเพราะเขาได

เหนภาพของนกทบนไปมาในอากาศ กเกดความคดขนมาวา คนเรานาจะบน

ไปเชนนนไดบาง ความคดกอใหเกดการกระทำ เขาไดพยายามกระทำตาม

แนวคดเสมอ แมจะไมสำเรจในขนแรกกมไดทอดทงความพยายาม เขาถอ

หลกวา ทกสงสำเรจไดเพราะเพยร ตงหนาทำเรอยไป ผลทสดเขากนำเรอ

บนขนสทองฟาไดสมประสงค ความฝนไดกลายเปนความจรงขนมาแลว ใน

ทางชวกเชนเดยวกน เดกนอยทไดยนไดฟงเรองโจรผรายบอย ๆ เขากมก

เกดความชอบในความกลาของโจร ผลตอมาเขากกลายเปนโจรขนมาได ลอง

จบเอาบคคลทมชวตรงโรจนในทางการเมอง ทางทหาร ทางเศรษฐกจ และ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

3� 3�3� 3�

ทางศาสนา แยกธาตความคดของเขาดเถด เราจะพบเหตผลวาเขาไดเคยคด

ทจะเปนทางนนมาตงแตเยาววยแลว พวกอายเสอใจเหยมกเปนเชนเดยวกน

เขาเคยคดเปนโจรมานาน ผลทสดกเปนโจรไปได นคออทธพลของการคดนก

ทสรางชวต สรางสงคม สรางชาต และสรางโลกในทสด

ในทางพทธศาสนาเรามความเชอกนวา บคคลทจะเปนพทธะไดนน

ตองสรางบารมกนมาเปนเวลานาน ๆ หลายชวชวตจงจะเปนพทธะได อนการ

สรางบารมกคอการคดทจะเปนเชนนน เปนระยะตดตอกนมาเรอย ๆ นนเอง

เมอสงทตนคดแกตวเขากกลายเปนผลปรากฏออกมาในพระพทธเจา ในพระ

สาวกของพระองค คณความดชนสงเปนสงสาธารณะ ใคร ๆ กอาจเปนได

ถาเขาหดนกคดบอย ๆ วาตนจะตองเปนเชนนน แตทวาการนกคดในรปนน

ตองเปนไปอยางแรงกลา มเหตผลมทางทจะเปนไปได สวนความคดท

ไรเหตผล เชน คดสรางวมานบนอากาศ เปนความคดทไมมทางสำเรจไปไดเลย

ดงทกลาวมาจะเหนไดวา การคดนกบอย ๆ สรางความเปนอยของ

คนไดมาก ในทางศาสนา จงสอนใหเรารจกบงคบความนกคดใหเปนไปใน

ทางทมระเบยบ และเปนไปในทางทมหวงวาจะสำเรจได เพราะถาเราใช

ความคดไปในทางทไมอาจสำเรจ กเปนการเปลองแรงงานทางใจไปเปลา ๆ

ผลประโยชนไมเกดจากการนน ผหวงความกาวหนาในชวต จงควรคดและ

กระทำในสงทเปนประโยชนถายเดยว จงควรบอกกบตวเองบอย ๆ วาตนจะ

เปนอะไร มความปรารถนาในทางไหน เมอแนใจแลวกคดและเดนตามแนว

นน ๆ เสมอ ผลคงจะเกดแกตนโดยมตองสงสย ลองทำดกได

ใจของเราทกคนตองมการกระตนอยบอย ๆ จงจะกาวหนาไปในทาง

ทควรได นกเรยนทไปโรงเรยนเพอการศกษาเลาเรยนไดรบการกระตนเตอน

จากครเสมอ ทหารในกองทพไดรบการกระตนเตอนจากหวหนาเสมอ แม

พวกโจรใจรายเขากคอยกระตนเตอนกนไวเสมอ เพอใหมนเปนโจรตลอดเวลา

วธการโฆษณาขายสนคาทางวทย ทางหนงสอพมพหรอทางอน ๆ กลวนแต

เปนวธกระตนเตอนใจใหคนหนมาสนใจในสงทตองการใหเขาสนใจ ในทาง

3� 3� พทธธรรม 3� 3�

ดานศาสนากตองมการกระตนเตอนกนเสมอ อยางนอยเดอนละสครง

เปนการจงใจคนเขาหาวด เขาหาพระ ถาหากวาไมมการกระทำอยางน ใจคน

กหนออกนอกทางหมด ความเดอดรอนกเกดมากขนตามตว

สภาพของใจคนทวไปมกไหลไปในทางตำ เหมอนนำทมปกตไหลไป

ในทางตำเสมอ ถาตองการใหไหลไปในทางทสง กตองใชกำลงพเศษสกหนอย

การทจะทำใจใหสงขน กตองมแรงงานคอยกระตนเตอนใหเดนไปในทางทด

ถาขาดแรงงานแลวกคงตกไปในทางตำเสยอก ความจำเปนจงเกดขนวา เรา

ตองมการปลกปลำตนเองใหตนตวเสมอ

การปลกตวใหเปนคนตนขนนน วากนโดยทถกแลวกหมายถง การ

สรางนสยดงามใหแกตนเองนนเอง การสรางนสยไมเหมอนกบการสรางวตถ

มนเปนงานหนกและลำบากอยสกหนอย เพราะเหตวาปกตคนเรา สงใดทรบ

ไวแลวมกเอาออกไดยาก ชอบทจะเกบไวกบตนเสมอ ถาหากเขาไดอยใน

สงแวดลอมทด ๆ ไดรบแตสงทด ๆ ไวกคอยดหนอย แตถาอยในสงแวดลอม

ทชว ๆ และรบของชวไว กเปนการยากทจะเอาออก หากเขาไมมความเขมแขง

ใหแกตนเองเสมอ สรางไวเพอการตอตานกบความทกขความชวทมารบกวน

ความสงบสขของเรา การปลกตนใหเปนคนตนตวในทางด จงควรกระทำเปน

เรอง ๆ ไปทเดยว

หลกในการปลกใจตนเอง

กอนทจะหดปลกตนเองในทางใด ตองศกษาใหเขาใจเสยกอนวา

อะไรบางเปนความไมด การกระทำ การพด การคด ในทางใดเปนทางไมดงาม

ไมเปนประโยชน ตองพยายามนำความคด การกระทำ การพดประเภทนน

ออกไปจากตนเสย สวนความคด การพด การกระทำอนใดเปนไปเพอความด

งามอยแลวกสงเสรมใหดขน เปรยบเหมอนชาวสวนททำการเพาะปลกพช

พชทไมตองการเกดขนในสวนกตองทำการแผวถางตดตนโคนรากเอาออก

เสยใหหมด สวนพชพนธใดเปนประโยชนกตองเกบรกษาไว โดยรดนำพรวนดน

ใหมนงอกงามเจรญ เปนรายไดของเจาของสวนตอไป

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

3� 3�3� 3�

เมอเขาใจเหตผลของเรองวา มความจำเปนอยางไรในการปลก

ตนเองแลว มาศกษากนตอไปวา เราควรจะปลกตนเองในทางใดบางอนเปน

ทางสรางตนใหเปนคนกาวหนาในทางทชอบ

ขอใหหลกสำหรบปลกใจดงตอไปน

๑. ปลกใหเปนคนขยนในการประกอบกจการงาน

๒. ปลกใหเปนคนรจกประหยดเงนทอง

๓. ปลกใหเปนคนเอออารตอเพอนบาน

๔. ปลกใหเปนคนมความอดทนเขมแขง

๕. ปลกใหเปนคนเสยสละเพอสวนรวม

๖. ปลกใหเปนคนชนะในทางทถกทชอบ

๗. ปลกใหเปนคนมนสยรอบคอบในอนประกอบกจ

จะไดอธบายความหมายแหงบทเหลานตอไป

๑. ปลกใหเปนคนขยนในการประกอบกจการงาน

ชวตกบงานเปนสงคกน เราจะอยโดยไมทำงานไมได ทกคนตอง

ทำงานอยางใดอยางหนงทตนถนด งานนำความสขความเจรญมาใหแก

ผประกอบงานเสมอ สงทเปนอปสรรคของงาน คอความเกยจคราน คนไทย

เรามนสยทางเกยจคราน หรอนสยชอบหาแตความสบายอยมาก การทำงาน

กมกทำโดยความจำเปนเทานน ถาพนความจำเปนแลวกมกหาโอกาสนอน

พกผอน คนทางจงหวดระนอง มอาชพหาแรตามลำนำ ถาวนไหนปะทมแร

มาก ๆ เขา เขากเอาไปขายไดเงนงาม วนรงขนไมไปทำงานแลว นอนพกผอน

หรอเลนไพกนระหวางญาตมตร งานจงไมกาวหนาเทาทควร เปนคนอยอยาง

หาเชากนเยน ครอบครวจงไมเจรญกาวหนา คนมอาชพประเภทอน ๆ กเปน

เชนเดยวกน เขามไดทำงานอยางสมำเสมอ แตทำแบบตามพอใจ นสยแบบน

ยงไมเรยกวาเปนคนรกงาน เราจะตองเพาะนสยรกงานใหเกดขน และทำงาน

ดวยความขยนขนแขง ตองหดทำตนเปนคนไมเหนแกความสขดวยการนอน

การเทยว

การแสวงหาความสขในทางทไมสมควร ตองหดตนนอนเชา ๆ อยา

3� 3� พทธธรรม 3� 3�

เพาะนสยตนสาย แตจงหดลกขนเชา ๆ การหดกทำงาย โดยวธบอกกบ

ตนเองในเวลาจะนอน เชน สมมตวาเราจะตนเวลานาฬกาตหา กบอกกบ

ตนเองวา “เจาตองตนเวลาตหา” หรอวา “ตหาตน” บอกในเชงบงคบลงไปท

เดยว บอกหลายครงจนกวาจะหลบไป พอถงเวลาทกำหนดไวกจะตนจรง ๆ

เมอตนแลวอยาทำโอเอ จงรบลกขนทนท เปดประตหนาตางมองดดาวใน

ทองฟา สดอากาศเขาปอดใหแรง ๆ เพอสดเอาความสดชนใสไวในรางกาย

เหมอนกบการอดหมอไฟฟาใหมกำลงเพมอยเสมอ อยาหวงทนอน รบลางหนา

ลางตาและถรางกายใหทว ใหประสาททกสวนตนตวทำงาน แลวนกหรอบอก

กบตนเองวา “เราจะเปนอยดวยความขยน เราจะทำงานดวยความพอใจ เราจะ

เปนคนกาวไปขางหนาเสมอ เราจะไมกลวตอเหตขดของไมวาขนาดไหน

ชวตของขาพเจาคองาน ขาพเจาอยเพองาน-งาน-งาน-งาน งานทำใหตน

เจรญ” การบอกแบบนเปนการปลกใจแบบหนง เมอถงเวลากไปทำงานตาม

หนาท ไมยอมออนแอเปนอนขาด

ขณะทำงานถาเกดความเบอหนายออนแอขนมา กรบบอกวา “อยา

เกยจคราน จงเปนคนขยน อยายอมแพตอความลำบาก จงทำงานตอไปเถด

ทำงานทสนกแท” ความกระปรกระเปรากเกดขน ความเบอหนายกหายไป

ชวตจะมแตความสดชนเพราะการทำงานเสมอ สงใดเปนสงทจะมาทำลาย

ความขยนของตน จงอยาเขาใกลสงนน อยาคดถงสงนน แตจงนกในทาง

กาวหนาไวเสมอ ทำบอย ๆ จนกวาจะตดเปนนสย พอตดเปนนสยแลวกคง

ถาวรตลอดไปไมเปลยนแปลง

๒. ปลกใหเปนคนรจกประหยดเงนทอง

ประการหนงปลกใหเปนคนขยน เมอทำงานกหาเงนทองไดมาก เงน

ทองทไดมาแลวกตองจายใชใหเปนประโยชนแกชวต การใชจายกตองเปนไป

แตพอด ไมมากไมนอยเกนไป ตามปกตของคนเราทวไปมกเปนคนจายเตบ

การจายเตบเนองมาจากการตามใจตนเอง การตามใจตนเองกคอยอมให

กเลสมาเปนเจาเหนอหวใจตนนนเอง คนทกเลสเปนเจาเขาครองแลว ไมเปน

ตวเอง ชวตไมราบรน การเปนอยในครอบครวมกระสำระสาย นสยจายเตบ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

40 4�40 4�

จงเปนนสยทไมดประการหนง เปนเรองทตองแกไขกนเสยใหม การแกใน

เรองนกตองสอนตนเองใหเปนคนประหยด กอนจายตองคดใหรอบคอบเสย

กอนวาจำเปนหรอไม ถงเวลาแลวหรอยง เปนประโยชนหรอเปลา การคด

อยางนเปนการหามลอมใหจายในทางทไมควร

รจกประหยดกนประหยดใช

สมยนเปนสมยของการโฆษณาชวนเชอ สนคาอนเปนของกนของใช

กถกโฆษณาเสยอยางด ทำใหคนหลงไดมาก ถาไมระวงกตกบอไดงาย จงตอง

เพาะนสยในทางประหยดไวบาง การแขงขนกนในทางจายนนมแตทางเสย

ไมเปนทางสรางตนแตประการใดเลย คนทเขาเปนเศรษฐมงมทรพยสมบต

นน มใชวาเขารจกหาทรพยอยางเดยว แตเขาเปนคนรจกประหยดทรพยดวย

ฉะนน ถาใครใครจะเปนคนมงคง ตองเพาะนสยประหยดไวเสมอ โดยนกถง

คำสอนของ “สนทรภ” ไวบอย ๆ วา “มสลงพงบรรจบใหครบบาท อยาใหขาด

สงของตองประสงค มนอยใชนอยคอยบรรจง อยาจายลงใหมากจะยากนาน

ไมควรซอกอยาไปพไรซอ ใหเปนมอเปนคราวทงคาวหวาน” นเปนคาถา

สำหรบปลกใจใหมนสยประหยดในการใชจาย เกยวกบการใชจาย ตอง

หดบงคบความอยากในการกนดวย จงอยาเปนทาสของลน อยาตดในรส

อาหาร กนแตสงทจำเปนจะตองกน สงใดไมจำเปนกอยารกนเขาไป เพราะ

การกนมากจายมาก กนนอยจายแตนอย เมองไทยเราเปนเมองกนจบจบ

มากทสด ชาวไทยจงตองหดกนใหเปนกนเสยบาง

๓. ปลกใหเปนคนเอออารตอเพอนบาน

มนษยเปนสตวเมอง เปนผทอยรวมกนเปนหมคณะ ชวตแตละชวต

จงมสวนสมพนธกนเสมอ ใครจะอยอยางโดดเดยวคนเดยวนนยอมเปนการ

ลำบาก ทกคนตองถอยทถอยอาศยกนและกนเสมอ ทกคนจงตองมความรกกน

เหนอกเหนใจกน หดทำตนใหเปนคนเหนอกเขาอกเราเสมอ อยาถอเอาแตใจตน

หรอประโยชนตนเปนใหญ แตตองคดถงเพอนบานบาง การเพาะนสยใหม

40 4� พทธธรรม 40 4�

ความรกเอออารตอกน เปนการสรางความสงบสขใหแกสงคมโดยแท

ในกรณนทกคนตองหดทำจตใหประกอบดวยความเมตตาตอกน ให

ถอหลกวาโลกอยไดดวยความรก โลกถกทำลายเพราะความเกลยดกน เรา

มไดเกดมาเพอฆากนทำลายกน แตเกดมาเพอรกกน ชวยกนในทางทถกท

ชอบ จะคด จะพด จะทำสงใด จงคดถงเพอนบานของทานเสมอ ใหนกวา

เพอนบานคอผวหนงของทาน ถาทานทำลายเพอนบาน กเทากบทำลายตว

ทานเอง ถาผวหนงของทานเปนแผลและไมรกษาใหหายจากแผล โรคภยจะ

เขามาจบเกาะ ทำใหอกเสบเปนพษมากขน ผลทสดทานจะตองตาย

อนตรายทเกดแกทาน กมกมาจากตวทานทขาดความเอาใจใสตอเพอนบาน

ของทาน ฉะนน จงรกษาตวของทานโดยการรกษาเพอนบานของทานไปดวย

จงเพาะนสยใหเปนคนดไมไดในเมอเหนผอนเขากำลงตองการความชวยเหลอ

จงเตรยมตวใหพรอมเพอรบใชผทตองการความชวยเหลอ ถามโอกาสจะชวย

ใครเมอใดแลว จงรบชวยทนท อยาชกชาเปนอนขาด ใหบอกกบตนเองเสมอ ๆ วา

“เจาจงชวยคนอนทออนแอกวาเจา ทยากจนกวาเจา ทมโรคมากกวาเจา ททกข

มากกวาความทกขของเจา” นเปนบทปลกใจใหชวยเหลอแกกนและกนเสมอ

๔. ปลกใหเปนคนมความอดทนเขมแขง

ในทางพทธปรชญาถอวา โลกนเตมไปดวยความทกข การเกดมาอยใน

โลกน กคอการเกดมาตอสกบความทกขนานาประการนนเอง จงมคำกลาว

ไววา ชวตคอการตอส สเพอใหไดสงทตนปรารถนา บางครงเราชนะ แตบาง

คราวเราแพอยางยบเยนทเดยว ในการตอสเราจะตองมคณธรรมสำหรบตอส

จงจะเอาตวรอดได ถาขาดคณธรรมแลวอยาหวงเลยวาจะรอดไปจากความ

เดอดรอน คณธรรมสำหรบนกส คอความอดทนเขมแขงไมทอแทตอ

อปสรรคเลกใหญ ไมวากรณใด ๆ เราตองตอตานจนยบตาเสมอ นสยอดทน

บกบนเปนนสยชอบ เปนนสยทควรสรางใหเกดขนในตนเสมอ ถาขาดความ

อดทนเมอใด ความเสยหายกเกดขนเมอนน

ในทางพทธศาสนากด ในศาสนาอน ๆ กด มความเหนรวมกนเปน

จดเดยวกนวา ความอดทนเปนกำลงงาน เปนยาบำรงกำลงใจ เปนเกราะ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

4� 434� 43

ปองกนภย และเปนเครองประดบทหาคาวดมได ในการฝกหดใหเกดความ

อดทนน เปนการทำไดเสมอ เพราะมบทสอบอยทกวน ความเปลยนแปลง

ของดนฟาอากาศ โรคภยไขเจบทมากระทบรางกาย คำดาจากปากของคน

ใจราย ลวนเปนบทเรยนบทสอบของชวตทงนน ถาหากเราชนะไดกเปนสข

ถาเราชนะไมไดกเปนทกข ใครบางทตองการความทกข-ไมม ทกคนตองการ

ความสขกนทงนน เมอตองการความสขกตองหดอดทน ทนตอสงทมา

กระทบกระทงทกชนดไมวากรณใด ๆ หดทำตนใหเปนคนใจเยน ไมยอมให

ความววามเรารอนเกดขนรบกวนใจเปนอนขาด คำทควรบอกกบตนเองเสมอ

กคอ “ฉนจะเปนคนใจเยน ฉนจะไมโกรธใคร ฉนจะไมยอมแพตออำนาจฝายตำ

ฉนจะเปนตวของฉนในทางดเสมอ ฉนจะไมยอมใหใครมาทำใหฉนเปนคน

ใจงายเปนอนขาด”

นคอคาถาวเศษสำหรบจำไว และภาวนาอยเสมอ ๆ โดยเฉพาะใน

เวลาทตองตอสกบเหตการณ ตองบอกตนใหมากหนอย ยาบำรงกำลงท

พระพทธองคไดสอนไวสำหรบคด มอยหลายขอ เชน

จงชนะความโกรธดวยความไมโกรธ

จงชนะความชวดวยความด

จงชนะคนใจรอนดวยความใจเยน

จงชนะคนพดพลามดวยการพดแตนอยและจรงเสมอ

อกประการหนง ทรงสอนวา

“ถามโจรใจรายมาตดขาของเธอดวยเลอยอนคมกลา

จนกระทงหนงขาดเนอขาด จรดกระดก

ถาเธอมใจเจบแคนตอเขาผมาทำเชนนน

เธอไมทำตามคำสอนของตถาคต”

อกบทหนงวา

“ถาเขาดากนกวาดาดกวาเขาต

ถาเขาตกนกวาดกวาเขาฆา ถาเขาฆากดเหมอนกน

เพราะบางคนยงฆาตนเองได เขามาชวยฆาใหกเปนการดแลว”

4� 43 พทธธรรม 4� 43

ความอดทนทำใหมนสยเยอกเยนสขม เหนความจรงปรากฏแจมแจง

สามารถเอาชนะไดทกอยาง จงควรททานจะตองฝกหดอดทนและเขมแขงไว

เสมอ อยาแสดงอาการออนแอใหปรากฏออกมาเปนอนขาด

๕. ปลกใหเปนคนเสยสละเพอสวนรวม

เราทกคนเกดมาจากคณพอคณแม ทานทงสองมความรกในเรา และได

เสยสละทกอยางเพอเรา นำใจของผทเปนพอแมเปนนำใจของความเสยสละ

เราไดความรอนเปนเครองมอประกอบการทำมาหากนเพราะอาศยครบาอาจารย

ครอาจารยมนำใจเตมไปดวยความเสยสละ เราจงไดรบความรความฉลาด

เราชาวพทธเปนผนบถอพทธศาสนา พทธศาสนาเกดขนในโลกกเพราะความ

เสยสละของเจาชายโคตมะสทธตถะ ซงตอมาไดเปนพระพทธเจา การเสยสละ

ของพระองคเปนความเสยสละอนยงใหญ ไมมการเสยสละของใครในโลกน

จะเทาเทยบ ประเทศไทยเราถกเพอนบานมารกรานหลายครงในสมยกอน

บางคราวเราสได บางคราวเราตองตกเปนเมองขนเขา แตผลทสดเรากรอด

ปลอดภยมาได เพราะการเสยสละของวรชนคนไทยในอดต เขาไดเสยสละ

เลอดเนอเพอชาตพล รกษาแผนดนทองผนนใหเราไดอาศยทำมาหากนกน

ตอมา นาขอบพระคณทานเหลานนเหลอเกน ทมสวนชวยใหเราเปนอยได

โดยไมลำบาก โรงเรยน โรงพยาบาล บอนำสาธารณะ ตลอดถงสงอน ๆ อน

เปนประโยชนสวนรวมเกดขน เพราะการเสยสละของแตละบคคลทงสน

ถาหากเราลองหลบตานกกนดวา ในโลกนถาขาดการเสยสละตอกน

เสยแลว บตรธดาจะมไดรบการอนเคราะหจากบดามารดา ศษยจะมไดรบ

ความรจากครอาจารย เพอนไมมความเสยสละตอเพอนกน ความเหนแกตว

จะปกคลมโลก ตางคนกจะอยกนตามชอบใจ ความเหนอกเหนใจแกกนกไมม

ความโกลาหลวนวายกจะปกคลมโลก อา มนเปนภาพทนาสยดสยองเสยจรง ๆ

มนำใจซงกนและกน

คนเราอยคนเดยวไมได ตองอยกนเปนหม อาศยกน ชวยเหลอกน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

44 4544 45

การเปนอยจงจะเปนปกตสขได จงสมควรจะฝกฝนตนใหเปนคนรจกเสยสละ

ตอกน ไมเอารดเอาเปรยบกน คนทมงมกคดเหนอกเหนใจคนยากจน

คนแขงแรงกเหนใจคนออนแอ คนฉลาดกเหนใจคนทโงกวาตน นายจางไม

เอาเปรยบลกจาง แตกนกวาเราเปนนายจางอยไดกเพราะลกจาง ถาไมม

ลกจางเรากหมดความเปนนาย ทรพยสมบตทเรามเราหามาไดนเปนแรงงาน

เปนหยดเหงอของลกจางโดยแท จงควรจะสงสารเขา ใหคาจางแกเขาตาม

สมควรแกแรงงาน เขาจะไดมกำลงใจทำงานใหยงขน ถานายจางรกลกจาง ๆ

กตองรกตอบเปนธรรมดา ถานายจางเอาเปรยบลกจาง ลกจางกคดจะ

เอาเปรยบนายจางบาง ผลกคอความแตกราวระหวางผจางกบผถกจาง

การพกงานกเกดขน เพราะนายจางสวนมากยงเอาเปรยบลกจางอย

ฝายลกจางกเหมอนกน ควรมใจเปนธรรม คดรคณของนายจางบาง

เพราะเขามงานใหเราทำ ควรจะทำงานดวยความเตมใจ มนำใจเสยสละตอ

นายจางผเลยงตน ไมคดเอารดเอาเปรยบ ไมแกลงถวงใหงานชา ไมแกลง

ทำใหเครองยนตกลไกเสย แตนกวางานนเปนของตนเองทกคน งานเรา

ไดอาศยเลยงชพ งานหมดเรากจะอดตาย การทำงานใหยดยาวออกไปกคอ

ทำใหชวตของตนยาวยดไปดวย ถาคดอยางน ความเหนใจกเกดขนจากความ

นกในทางทชอบ เปนการชวยใหประโยชนสมบรณเรยบรอย

คนเราควรหาทางเปลองหนสงคมเสยบาง เพราะเรามสวนเปนหน

แกทกสงทมสวนชวยเหลอเกอกลเรา เราไมมทางใดทจะปฏเสธวา คนนน

สถานทนน ไมเกยวกบความเปนอยของฉน ทกสงมสวนเกยวกนทงนน

สงนน ๆ จงเปนเจาหนของเรา และเราตกเปนลกหนโดยไมรสกตว จงควร

หาทางตอบแทนหนสนนนเสยบาง เชนอยางวาทานมนาอยในตำบลหนง

๔,๐๐๐ ไร และคนในตำบลนนเปนผทำนาของทาน โดยวธเชาแบงขาวใหกน

ในฤดเกบเกยว ทานเจาของนาสบายมากไมตองตากแดดตากฝน ไมตองไป

ทนรอนหนาว อยกบบานกมขาวมาหาเปนแถว ๆ ขาวนนมาจากชาวนา

เหลานน ทานมความสะดวกเพราะเขา ถาทานจะตอบแทนเขาบาง กควร

ทจะไปชวยบำรงความสขแกพวกชาวนา เชน ชวยสรางโรงเรยนใหเดก ๆ ลก ๆ

44 45 พทธธรรม 44 45

หลาน ๆ ของพวกนนไดรบการศกษาเลาเรยน ชวยสรางสขศาลาใหพวกเขา

เหลานนไดอาศยเวลามการเจบไขไดปวย การทำอยางนเปนทางชวยกนได

อยางด ประโยชนสวนตนกไมเสย ประโยชนสวนรวมกไมขาด เปนการทำ

ชวตใหสมบรณ ในเรองเชนนเราตองหดคดเสมอ ๆ วา “ฉนมไดอยคนเดยว

ฉนตองอาศยคนอน ๆ เปนอย ฉนตองชวยเขาบาง ประโยชนของเขากบของ

ฉนรวมกน ฉนจงตองรกษาเขาเพอใหเขาชวยกนรกษาฉน ฉน+เขา คอ

สวนรวม สวนรวมใหญกวาสวนของฉน สวนรวมเกดเพราะแบงสวนจากฉน

ฉนจงควรเตมใจแบงสวนของฉนเพอสวนรวมเสมอ ถงแมฉนจะขาดไปบาง

แตขออยาใหสวนรวมขาดไปเลย” นคอบทปลกใจในสวนน

๖. ปลกใหเปนคนชนะในทางทถกทชอบ

ในโลกนมทงธรรมะและอธรรม ธรรมะเปนสวนด อธรรมเปนสวนชว

ตามปกตคนเรายอมเขาขางธรรมะและเกลยดหนายฝายอธรรม การตอสทก

วถทางกเพอธำรงไวซงธรรมะและทำลายอธรรมใหหมดไป ตราบใดทชาวโลก

ยงมไดมใจเปนธรรมะอยางแทจรงแลว การตอสระหวางธรรมะกบอธรรมยง

ตองมอยเสมอ ทกคนชอบความชนะ ไมมใครชอบความแพ แตความชนะท

ไมเปนธรรมมใชความชนะทถาวร ความชนะทเปนธรรมเทานน เปนความ

ชนะทแทจรง ในสงครามทผานมาใหบทเรยนแกชาวโลกวา ฝายอธรรมชนะ

ในตอนแรก ๆ แตผลทสดกตองพายแพแกฝายธรรมะเสมอ

การกระทำในชวตของแตละบคคลกเปนเชนเดยวกน ถาเปนการ

กระทำทไมเปนธรรมแลว ไมเทาใดกตองพายแพอก นเปนหลกความจรง

เปนหลกทเทยงตรง ไมมใครจะมากลบใหเปนไมจรงไดเลย เพราะชาวโลก

มไดศกษาใหเขาใจในหลกเหลานจงเกดการตอสในทางผด ๆ เสมอ ผลทสด

ตวเขาเองกตองเดอดรอนอนเกดมาจากความผดอนนน ชาวโลกทเปนนก

ตอสควรทำใจใหเปนนกกฬาบาง รวาอนใดควรสอนใดไมควรส ถาเหนวาตน

เปนฝายถก ควรส ถาเหนวาตนเปนฝายผดกยอมแพเสยกอนดกวา การยอมแพ

กคอความชนะนนเอง คอชนะตนเองโดยไมปลอยใจใหตกไปสความหลงผด

แตคนเราสวนมากขาดความคดทแยบคาย มกเปนคนเขาขางตว เหนวาตน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

4� 4�4� 4�

เปนฝายถกเสมอ เมอเหนวาตนถกทง ๆ ทตนเปนคนผด ความถกแทจะ

ปรากฏแกใจเขาไดอยางไร เขาจงดนดอไปในทางทผด จนกระทงหมดเนอ

หมดตวกมอยมใชนอย นาสงสารคนประเภทนมาก

เราจงควรถอหลกไวในใจกอนวา “เราเองแหละเปนผผด” อยานกวา

ตนเปนคนถก เพราะถาคดวาตนผด ความจรงจะปรากฏแกใจ ทางแกไขให

ดขนกอาจมไดหลายวธ จงควรถอเปนบทเรยนไววา อยาถอวาตนเปนคนถก

เสมอไป เราอาจจะเปนคนผดเมอใดกได ควรเตอนตนเองในทางทจะทำตน

ใหเปนคนกาวไปในทางถกทางชอบเสมอ อยาคดไปเอาชนะระรานกบใคร ๆ

เลย จงทำตนใหเปนคนสงบ อยาแสหาเรอง คนโบราณเขาสอนไววา “อยา

แกวงเทาหาเสยน” คออยาไปหาเรองยงกบใคร ๆ นนเอง จงทำตนใหเปนคน

ชนะดวยความด และชนะในทางทถกเถด อยาชนะในทางผดเลย เพราะการ

ชนะในทางทผดกคอการพายแพนนเอง

๗. ปลกใหเปนคนมนสยรอบคอบในอนประกอบกจ

ใครครวญกอนแลวจงทำประเสรฐกวา เพราะถาทำลงไปดวยความ

ประมาทแลวจะทำคนอกไมได นเปนคำควรฟงจากพทธธรรมทเราไดศกษา

นสยคนบางคนเปนคนมกงาย ทำอะไรกมกไมไดใครครวญใหรอบคอบ ทำไป

แตเพยงพอใหจบไปเทานน แตผลทเกดขนเปนความไมสบายเพราะความ

สะเพรานน ในทางธรรมจงสอนคนใหคด…นกใหดกอนในเมอจะทำ ไมวาใน

ดานกาย วาจา หรอแมใจคด จดมงหมายกเพอมใหเกดความเสยหายขน

นนเอง ทกคนมไดชอบความผด ความเสย แตถาประมาทไปกเกดความผด

ไดเสมอ ฉะนนไมวาจะทำอะไรจงระวงไวกอนเสมอ

ในทางปฏบตพระศาสนาทรงสอนใหรสกตวกอนเสมอ เชนใหรสกตว

กอนทำ กอนพด กอนคด เพอปองกนความพลาดอนเกดจากการกระทำ

นนเอง เรองนตองอาศยการฝกหดอบรมอยเสมอ อยาเปนคนใจรอนทำอะไร

โดยปราศจากการตรวจตราใหรอบคอบเสยกอน ถายงไมแนใจวาจะถกตอง

เรยบรอยกอยาปลอยออกไปเปนอนขาด ความประณตเรยบรอยเปนผลของ

งาน ผทสมบรณดวยสตไดกระทำแลว อยาทำงานดวยอารมณขน เพราะ

4� 4� พทธธรรม 4� 4�

ความขนทำใหปญญาทบ มองความเจรญไมเหน ความเสยกเกดขนไดงาย

บางทผทำงานมความเผลอเรอ ขาดวามรอบคอบนดเดยวเทานน ตองไดรบ

ความเสยหายเปนการใหญ บางทกอผลเดอดรอนใหแกสวนรวมดวย

คนทละเอยดลออ เขารจกใชตาใหดอยางถถวน ใชหใหฟงอยาง

ถกตอง ใชจมกใหรบกลนทแนนอน ลนกบอกไดตรงเผงวารสเปนอยางไร อยา

ปลอยใหสงใดทผานทางประสาทหา ผานไปโดยปราศจากการพนจเปนอนขาด

เรามประสาทไวสำหรบรบร เมอจะรกใหรอยางถกทาง อยาให

เปนการรอยางผด ๆ เปนอนขาด เพราะความรผดสรางความเขาใจผด ความ

เขาใจผดกอใหเกดอะไรอกหลายประการอนเปนเรองทกขทงนน เขาจงกลาว

ไววา “จงดใหเหนจรง จงฟงใหไดยน” อยาดแตเพยงผาด ๆ เผน ๆ เปนอนขาด

นเปนหลกทควรสรางใหเกดแกใจตนอกประการหนง

การเพาะนสยชอบ การปลกตนเองใหเปนคนมความคดและการ

กระทำทดงาม เปนแนวของการปฏบตธรรมอยางหนงในทางศาสนาพทธ จง

ขอใหทานผสนใจในการปรบปรงตนเอง จงไดพยายามเตอนตน ปลกตนใน

ทางดงามเสมอ ๆ เถด เพอใหเกดความสะอาด สงบ สวางในทางใจสมความ

ปรารถนา

4�4�

อทยานการเรยนร มศว องครกษ

ทรพยสนชนยอดคอปญญา พระพรหมมงคลาจารย

หลวงพอปญญานนทภกข

4�พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

4� พทธธรรม 4�

เตอนตนเอง

ทก ๆ คนทไดรบชมกพากนยมแทบแกมปรดใจเปนลนพน ตรงกนขาม

ทก ๆ คนทถกต สหนาของเขาจะเผอดและซดเซยว หากเปนบคคลทมทฏฐ

แรงกลา กจะกลายเปนบคคลทกระดางตอสงคม ดงนน การพยายามระมดระวง

เตอนตนเองอยเสมอ จงเปนสงประเสรฐแท

ขอสำคญอนหนงในคำสอนของพระพทธเจา คอ การสอนใหรจก

พงตนเอง ใหเตอนตนเอง หรอใหทำตนใหเปนประโยชนมากทสดจกทำได

พระศาสดาทรงยำเสมอวา “เธอจงทำตนใหหลดพนจากทกขเสยเถด อยาปลอย

ใหชวตของเธอผานไปโดยไรผล นนโคนไม นนเรอนวาง นนทองถำ เธอจง

ไปแลวเจรญภาวนา เพอทำใจของเธอใหบรสทธ แลวจกถงแสงสวาง คอ

ความจรง” ในพระพทธศาสนามไดสอนใหยดถอเอาวตถภายนอก เปนตนวา

เทพเจา (God) มาเปนทพง เพราะสงนน ๆ ไมสามารถจะทำคนใหพนจาก

ทกขได แมแตพระศาสดาของเราเอง พระองคยำใหสาวกดำเนนตามคำสอน

อยาถอเอารปกายของพระองคเปนสรณะ หรออยาคดวาจกเอาพระองค

เปนทพงเลย แตใหพยายามทำตนของตนใหเปนทพงแกตนเอง โดยถอ

ธรรมะเปนทพง ปฏบตตามธรรมแลวจกถงสขไดเอง โดยมตองออนวอน

ขอรองใหใครชวย พระศาสดาทรงเปนแตเพยงผสองประทป หรอผชหนทาง

ใหเราเดน ถาเราไมเดนตามทางททรงชให แตพากนกอดพระบาทของพระองค

แลวรำพนวา โอ! พระองคผเปนทพงของขาพระองคผระทมทกขทงหลาย

จงกรณาชวยใหพนทกขหนอยเถด นเปนวธการกระทำทไรสาระ เราผเปน

พทธศาสนกไมควรเปนเชนนน แตจงพยายามวงไปตามทางทพระองคชให

และวง…วง…วง…วง อยาหยดพก อยากลว อยาทอถอย อยาฟงคำของ

อะไร ๆ ทมนจกเรยกใหหยด หรอขอรองใหแวะจากหนทาง ตงหนาวงเรอยไป

โดยความรอบคอบ ประตทองแหงสนตสขจกเปดกวางออกตอนรบทานทนท

นเปนขอสำคญประการหนง

4�

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

50 5�50 5�

ธรรมะยงคงมอย

ปญหาอาจเกดขนวา เมอพระศาสดาปรนพพานแลว ใครจกเปนผสอง

ประทปใหเราเหนหนทางไดเลา บางทานอาจสงสยอยางน จรงอย พระศาสดา

ของเรานพพานแลว แตตวแทนของพระองคยงทรงอย ตวแทนกคอธรรมวนย

อนเปนคำสอนนนอง กอนหนาทจกปรนพพานเลกนอย พระองคไดตรสกบ

พระอานนทวา “ดกอนอานนท ธรรมวนยอนใดทตถาคตไดประกาศแลว

ธรรมวนยนนจกเปนครของพวกเธอทงหลาย” เปนอนสอใหเหนวาครของเรา

ยงอย ครนนคอธรรมะนนเอง ธรรมะมอยเสมอ เปนของสภาพธรรมดา เปดเผย

และปรากฏแกบคคลผมตาสำหรบด มหสำหรบฟง มใจสำหรบคดคน บาง

ทานอาจคดวาธรรมะมในหนงสอ ถาตองการรอะไรกเปดหนงสอดกคงร

ความเขาใจเชนนใชไดเหมอนกน แตทวายงไมเปนความเขาใจทถกตองนก

เพราะสงทเขยนไวในหนงสอ เปนแตเพยงเครองหมายใหรเทานน สวนตว

ธรรมะทแทจรงนนมนมอยในสวนลกของจตแลว แตเพราะมนมอะไร ๆ

ปดบงอย จงมดมวมองไมเหนของจรง จงพยายามเปดมานหนาออกจากจต

เสยเถด แลวความจรงจกปรากฏแจมชดเหมอนภาพหรอวตถททานเหน

ดวยตาน ตางกนแตเพยงวาสจธรรมนนเหนดวยปญญาจกษ (ตาญาน) ถา

หากเรายดกอดตำรามากเกนไป มนกจกกลายเปนตวแมลงเลกทแทะหนงสอ

เทานน เราอานหนงสอทกวนจนหมดหนงสอในหอสมด ถาไมทำตามแลวก

ไมสามารถพบกบความจรงเลย นกกสกรรมทเรยนวชาเพาะปลก จกเกบเกยว

ผลพชไมได ตอเมอไดลงมอปลกนนแหละ จงจกไดลมรสของพชและเกด

ความชำนาญดวย แมครวนงอานตำราทำกบขาวอยในครว ถาไมทำกไมได

รบประทานกบขาว ฉนใดกฉนนน นเปนขอนาคดอกขอหนง

ในพระสตรตอนหนงพระศาสดาตรสวา “ดกอนภกษทงหลาย ตถาคต

จกเกดขนกตาม ไมเกดขนกตาม ธรรมคอความไมเทยง เปนทกข เปน

อนตตา ยอมมอย เปนอย ตามธรรมชาตธรรมดาของมน ตถาคตเปนแต

เพยงผรและนำมาเปดเผยแกสตวโลกเทานน” พระโอวาทนจงเปนเครอง

50 5� พทธธรรม 50 5�

แสดงใหพวกเราเขาใจวา ธรรมะมอยทวไป ไมวาทไหน ๆ ขอสำคญใหเรา

พยายามศกษา สอบสวนคนควาดวยความบากบนเถด ความจรงกจกปรากฏ

แกเราได บคคลผทไดพบวตถทางวทยาศาสตรทกทาน ลวนแตเปนนกคด

นกคนควาทงนน เขาไดสละชวตของเขาเพองาน ผลทสดกพบสงทตน

ปรารถนาได บรรดาผลงานทกอยางในโลกน ลวนอยในอำนาจของความเพยร

ทงนน รปวตถตาง ๆ อนมนษยมไดคาดฝนวาจกไดพบเหน กมปรากฏใหได

พบเหน โดยอาศยความพยายามของมนษยเอง นเปนแตเพยงสวนรปธรรม

แมในสวนนามธรรมกคงเปนเชนเดยวกน พทธภาวะมใชเปนสภาพ

ถกผกขาดเปนของใครโดยเฉพาะ ยอมเปนสาธารณคณททกคนอาจถงได ถา

เขามความตงใจเชอมนและพยายามตงหนาแสวงหามนจรง ๆ เดกขายฟน

ไมรจกหนงสอยงบรรลความเปนสาวกพทธได ทำไมกบผอนจกทำไมไดเลา

แสงสวางคอธรรมะ ยอมสองอยทกเมอ แตเราไมเหนไมร เพราะเครองรบ

แสงของเราไมดพอ ฝาหนาไดแกความโลภ โกรธ หลง และอะไรตาง ๆ เขามา

เบยดบงไวหมด…แสงกสองไมถง พระอาทตยยอมมแสงในตวเองสองจาเปน

วงรศมไปรอบ ๆ ทกระยะกาล แตทำไมบางครงเรามไดเหนแสงสวางของ

อาทตยเลา นนเปนเพราะอปสรรคมาปดบงไว เมอสงทขดขวางนนถกขจดไป

แลว กคงปรากฏจาอยเสมอ ฉนใดกฉนนน เมอเรารวาความจรงเปนสภาพท

ปรากฏอยเสมอแลว การพยายามใหเหนความจรงเปนสงทควรทำ เพราะ

อะไร? เพราะเหตวาเราตองการความสขความจรง และเมอตองการเชนนน

แลว ความพยายามจงเปนสงควรทำได

บคคลผมชวตอยในโลก หมกมนกบการงานอนเปนอาชพของตน

มกจะมไดคดถงเรองทกลาวมามากนก มกจะปลอยชวตของตนไปตาม

ยถากรรม ดจผกตบชวาทลอยไปตามกระแสนำ นำขนกลอยขน นำลดก

ลอยลงไป มนษยกเหมอนกน บางครงกเปนสข บางคราวกเปนทกขตามแต

อารมณทผานมา ทรายไปกวานนกคอพวกทตามใจตนเอง ปลอยตนไปตาม

อำนาจของกเลสทจรมา มความกำหนด ขดเคอง ลมหลง มวเมา ความ

เดอดรอนกปรากฏมากทกท ในขณะใดความเดอดรอนอยางหนกเกดขน ก

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

5� 535� 53

มไดคนหาทางทถกแกไขมน มวแตบนระทมทกข ถาจะแกบางกใชวธเอา

นำโสโครกลางสงโสโครก ความสกปรกกมไดหายไป กลบทวจำนวนมากขน

จกเหนไดในบคคลบางคน พอเกดความทกขหนกเขากดมเหลา โดยเขาใจวาเหลา

เปนยาแกทกขระงบทกขได จรงอยในขณะทเมาเหลาความรสกผดชอบไมม

ไมคดนกอะไร เพราะเปนคนมโรคจตผดปกตเสยแลว ความทกขอนเดมกไมม

แตมนจะมขนอกเมอหายเมา การแกทกขโดยวธนนจงไมใชเปนวธทถก

บางคนพอทกขขนมากไปไหวพระ แตมใชการไหวทถกทาง คอไป

สนตวถามวาเมอไรจกหมดทกขบาง หรอไปหาหลวงพอใหดชะตาราศ แลวก

ทำนำมนตสะเดาะเคราะหกนเสยท การกระทำเชนนถามองดอยางเผน ๆ ก

พอไปได ถามองใหซงลงไปสกหนอยกจะเหนวา ยงอยในขายของความ

งมงายอยนนเอง เพราะไมใชวธตดรากของความทกข เปนวธไรเหตผลอยมาก

พทธศาสนกชนหาควรทำอยางนนไม เพราะมนเปนการสอความไรเดยงสา

เกนไป วธทดนนคอ พยายามหาเหตแหงเรองทกขใหไดโดยตวทานเอง วธท

พงทำงาย ๆ ดงนคอ ในบานของทาน ควรมหองพเศษไวหองหนงถาทำได

เปนทประดษฐานพระพทธรป รปบดามารดา หรอทานทเคารพนบถอของทาน

จดโตะบชาไวเรยบรอย มดอกไมสดหอม ๆ ใสแจกนวางไวเสมอ เชาเยนก

เขาไปบชาพระทกวน ๆ วนละสองครง ในหองนควรเปนหองพเศษจรง ๆ

ไมควรเขาไปนอนเลน หรอทำอะไรอนไมสมควรเปนอนขาด บคคลผมกาย

วาจาไมเรยบรอยกไมสมควรใหเขาไป แมตวทานเอง ถามไดอาบนำขดถ

รางกายใหสะอาดกอนแลวกอยาเขาไป ใหถอเปนหองบรสทธ (Holy Room)

บรรยากาศในหองเตมไปดวยความบรสทธและอำนาจ

วธแกทกขทดทสด

ขณะใดทานมความทกขเดอดรอน หรอมปญหาอนใดจกขบคดเกยวกบ

การดำเนนชวตของทานและครอบครวแลว จงอาบนำใหรางกายของทานเยน

เสยกอน แลวเขาหองจดธปเทยนบชาพระ นงระลกถงพทธคณ ธรรมคณ

สงฆคณ ตลอดถงบญคณของมารดาบดา ครอาจารยทเคารพนบถอ นกนอม

5� 53 พทธธรรม 5� 53

เอาพระคณมาใสตวของทาน ทำใจใหสงบ อยาใหมอารมณโกรธเกลยดกบ

ใคร ๆ นกแผเมตตาไปในสตวทงหลายทงสทศ และนงอยในทาสงบใหนาน ๆ

มสตสมปชญญะมองดใจของทานเอง เพงใหรวามนมอาการเคลอนไหวไป

อยางไร นกคดไปในรปไหนกกำหนดไวใหรทกระยะ ความนกคดทฟงซานจะ

สงบลง เมอมนสงบเปนอสระแลว จงนอมใจไปสปญหาททานของใจอยมา

ขบคด คดดวยใจอนบรสทธของทาน หาเหตผลกรณแวดลอมอยางรอบคอบ

เมอเหนแนวทางอนดหรอสมควรแลว กดำเนนปฏบตไปตามแนวนนได แต

ความคดนนตองมแนวกลมกลนไปกบศลธรรมดวย และไมนำความเดอดรอน

มาสทานในภายหลง นเปนวธแกทกขทชอบอนควรปฏบต ดกวาวธแกทกข

ดวยการไปดหนง ไปเทยวตามโรงเตนรำ หรอตามสวนสาธารณะอนทำใหใจ

ของทานฟงไปโดยใชเหต ในเรองนมหลกสำคญอยวา จงใชเหตผลในการ

กระทำทกอยางใหกลมกลนกบทางศลธรรม ความรอนใจในภายหลงจกไมมมา

เพราะธรรมยอมคมครองบคคลผประพฤตธรรมอยเสมอ และใหความเยนใจ

ชวตจกสดใสขนภายใตรมเงาของธรรมะ

ทานมหาตมะ คานธ นกการเมองอนเดยผถอธรรมะเปนธงชยบชา

สนต ยดมนในอดมคตวา “ความไมเบยดเบยนเปนธรรมอนสงสด” อนเปน

หลกสำคญของศาสนาทดทกศาสนา ทงเปนผเคารพศลธรรมในศาสนาอยางยง

บางคนขนานนามทานวา “นกบญ” แตมใชเปนคนคลงศาสนา (bigetry) อน

เปนวธการของการถอดและขมขศาสนาอน จะทำอะไรทกอยางกทำไปตามหลก

แหงความจรง (Truth) ทกเชาเยน คานธตองไหวพระ บชาพระกบสานศษย

แมจะลำบากคบขนอยางไรกไมเคยทอดทง ในปา กลางนา ในเมอง ไหวทงนน

เพราะถอวาพระอยทกแหง ถาเขาบานพวกมสลม…กรวมพวกไหวกบมสลม

ในสเหรา ถาเขาบานพวกครสเตยน…กเขาโบสถพวกครสเตยน เมอมาพบ

พวกชาวพทธกรวมกนได นเปนวธการแหงความสามคค และทานคานธถอวา

ศาสนาทกศาสนาเหมอนกน กควรไดรบการเคารพเชนเดยวกน ไมมความ

แตกตางกนในคำสอนอนเปนสวนสำคญ พระคมภรททานบชาทสด ภควตคตา…

อนเปนคมภรของฮนด มอยทตวทานเสมอ ทานถอเสมอเหมอนมารดาทเดยว

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

54 5554 55

ทานเคยกลาววา มารดาผบงเกดกายตายแลว แตมารดาของใจยงอย เปน

มารดาทนารก นบถออยกบใจเสมอ ทงยามสขยามทกข ทกครงททานม

ความทกขรอน กปรกษากบคณแมภควตคตา ไมวาปญหาจะเปนปญหา

การเมอง หรอการบาน และไมเคยผดหวง คำแนะนำในคมภรใชไดเสมอ

คานธจงเคารพมาก สอนสานศษยใหอานภควตคตาใหมากและคดใหเหนจรง

งานของทานมหาตมะจงเปนงานททำเพอสนตสข เปนตวอยางอนดแกชาวโลก

ในขณะทโลกทราบขาวตายของทาน ชาวโลกทงหลายแสดงความสลดใจ

เพราะถอวาการตายของคานธ กคอการสญเสยตวอยางแหงมนษยธรรมนนเอง

การทนำเรองทานคานธมากลาว เพยงเพอเปนตวอยางในความภกดตอศาสนา

และเคารพในสนต อนเปนตวอยางอนดของพวกเราในดานปฏบตตอไปบาง

เมอพดถงหนงสอทคานธใชคอภควตคตา ขาพเจาอยากแนะนำชาว

พทธใหใชหนงสอทางพทธศาสนาเลมหนงเพอเปนแนวทางแหงชวต เปนค

ปรกษาหารอ เปนมารดาของใจเหมอนภควตคตา หนงสอทกลาวคอ

ธรรมบท อนเปนสวนหนงของพระไตรปฎก ประกอบดวยคาถา ๓๒๓ คาถา

เปนหนงสอทมประโยชนมาก ควรใชเปนคมอในการครองชพได ในเวลาใด

เกดขดของในเรองใดอนเปนปญหาสำคญ ทานจกคดใหตลอดปลอดโปรง ก

ควรจกอานพระธรรมบทด แตอยาไปแทงธรรมบทอยางทคณยายทำอย

ทานเปดอานแลวคด ความสวางจกปรากฏแกทานไดเอง สมมตวาทานเปน

ขาราชการตดตอกบประชาชน และงานในหนาทของทานลอใหทานทำการ

ทจรตกนสนบนไดงาย แลวถามคนมาตดตอเพอใหสนบนแกทาน ถาทาน

ปรกษาคณแมธรรมบทด คณแมจกบอกวา…

ธมม จเร สจรต น ต ทจจรต จเร

ธมมจาร สข เสต อสม โลเก ปรมหจ

แปลความวา จงประพฤตธรรม (คอหนาท) ใหสจรต

อยาทำการทจรต

เพราะผประพฤต (ธรรมคอทำงาน) ในหนาทเรยบรอย

ยอมนอนเปนสขทงในโลกนและโลกหนา

54 55 พทธธรรม 54 55

ถาทานเชอคณแมของทานกเปนการเรยบรอย ความทจรตจกไมเกด

แกทานได นเปนตวอยางเพยงสวนนอยจาก ๓๒๓ คาถา อนนาสนใจศกษา

เลาเรยน

นกศกษาพทธศาสนาชาวยโรปสวนมากใชคมภรนเปนบทเรยนเบองตน

เราผเปนชาวพทธโดยตรงจกไมควรทำเชยวหรอ เฉพาะคนหนมควรเรยนไวบาง

จกไดเปนประทปสองทางดำเนนในโลกอนเตมไปดวยขวากหนามน

รเทาทนโลกจะไมเกดปญหา

การอยในโลกมใชเปนของงาย เพราะโลกนเตมไปดวยความหมนเวยน

เปลยนแปลง ประเดยวดประเดยวราย ขน ๆ ลง ๆ เอาแนนอนไมได ชวต

ความเปนอยของบคคลกเปนไปทำนองนน ไมมอะไรเปนหลกประกนความสข

ความเทยงของชวต บคคลผไมรความจรงของโลก กมกไปยดถอเอาความ

เปลยนแปลงนน ๆ มาเปนของตว กพบแตความทกขเสมอ

ชาวจนกลาววา “ชวตกคอสะพาน อยาไปสรางบานลงบนนน” ถา

ใครถอความจรงจงกบชวตเกนไปกมแตจกเดอดรอน ฉะนน การอยในโลก

ตองใหรเทาทนความเปนไปของโลก อยายอมใหเหตการณภายนอกมาเปน

นายเหนอเรา ตองพยายามเปนนายมนเสมอ ตนบวหลวงเกดในโคลนและนำ

แตนำหรอโคลนไมเคยทำใหดอกบวใบบวเปยกฉนใด เราอยในโลกกทำตน

อยาใหแปดเปอนดวยโคลน คอความทกขฉนนน งานการอนใดทเราทำ ตอง

ทำไปตามหนาท อยาทำดวยความอยาก อยาผกตวของทานไวกบงาน จง

ทำใจของทานใหบรสทธจากความยดถอ ทกสงทไดประสพพบเหนกอยาไป

เกบมาเปนอารมณใหเปนทกข ปลอยใหเปนไปตามเรองของมน ใหถอเสยวา

มนเปนเพยงตอนหนงของชวตอนเปนเชนกบกระแสนำ ฉะนนพนแลวกแลว

กนไป อยาไปนกถงเรองอดต อยานกเรองอนาคต แตจงพงเขาใสปญหา

เฉพาะหนา สมนใหชนะจนได จงดตวละครทออกแสดงตามบทบาท ถงแม

จกรองไหกหาไดยดถอในการรองนนไม พอหลบเขาหลงฉากกหวเราะได

ทนท

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

5� 5�5� 5�

เราทานทงหลายกเปนตวละครเชนกน สงทเกดขนแกชวตกเปน

เพยงฟาแลบ จะเกบมานกฝนใหเปนทกขทำไม ความจน มงม สข ทกข

โศก ยนด หามอทธพลเหนอคนทรเทาไม จงนกวามนเปนเพยงมายาทหลอก

ใหเราคดเทาทน ตวเราทแทจรงอยสงกวานนมากนก อยายอมใหมอของทาน

เปอนฝนเลย จงฟอกมนใหสะอาดแลวคอยรบแสงแหงความจรงเถด เพราะ

แสงสองอยเสมอ หมนใจของทานเขาหาแสง เปดมานดำออกแลวจกไดพบ

ความจรง ความจรงทไมรจกตาย ไมเปลยนแปลง อนธรรมดาของในโลกลวน

เปนครของมนษยทงนน นบแตสงภายนอกเขามาหากายของเราเอง ทกสง

ทกอยางคอยเตอนเราอยเสมอ แตเราชอบทำหทวนลมเสย ทง ๆ ทมเสยง

เตอนอยกกกอง สงทมองดวยตากมอย แตเราทำเมนตาเสย มไดมองด

สงแวดลอมรอบตวเปนครของเรา จงพยายามมองแลวคดใหไดความรความ

ฉลาดขนเถด ในบาน นอกบาน ในสำนกงาน แมบนถนนหนทางกมครคอย

เตอนเรา อยางไมมอะไรเลย ตวของทานเองกเปนครของทาน ถามเวลาวาง

จงมองตวทาน มองใหซง มองมนอยางสนใจ มองราวกะวามนเปนของ

แปลกททานไมเคยเหนมากอนในชวตของทาน แลวคด…คด…คด ประโยชน

คงมแกทานบางเปนแน จำไววาถาเหนอะไรกอยาสกวาเหน ไดยนกอยา

สกวาไดยน จงพยายามคดใหเปนบทเรยนแกทานจงได นเปนการดแกตวเอง

ประการหนง

ตามเมองใหญ ๆ เขามกสรางอนเสาวรยคนด ๆ ไวเปนทระลก เพอ

เตอนใจคนผไดพบเหนใหรสกตว กระทำความด สถานททางศาสนา เชน

โบสถ เจดย พระพทธรป กเปนเครองเตอนใหทำความด แมสงทชวเชน

เรอนจำขงนกโทษ กเปนเครองเตอนใจใหคนหลกจากชวมาประพฤตดเชนกน

ฉะนนทกครงททานไดผานสงตาง ๆ เหลาน จงคดนกใหเปนคณแกทาน

แลวสอบทานดตวทานเสมอทงสวนทดและทชว ถาทำไดดงน ความดของ

ทานจกเพมพนขน

บคคลผบรรลความยงใหญในชวต ยอมเปนผรจกนำสงภายนอกมา

เปนเครองเตอนใจตนเองใหดำเนนไปไดในทางทชอบ ทำไมทานมหาตมะ

5� 5� พทธธรรม 5� 5�

คานธจงเปนผบชาความสตยเปนชวต นนเปนเพราะการดละครเรองทาวหรสจนทร

ในสมยเปนเดก แสงแหงสจจะไดฉายเขาสใจทานคานธ ตงแตสมยนนและ

รกษาไวอยางมนคงเสมอ ทำไมทานธมมะปาละไดสละบานเรอนมาฟนฟ

พระพทธศาสนา เพราะทานไดเหนความเสอมโทรมของพระวหารพทธคยา

อนปนสถานทพระพทธเจาตรสร แลวนำมาคดและลงมอทำงานเปนการใหญ

พระบรมศาสดาของเราไดเหนคนแก คนเจบ คนตาย และนกบวช พระองค

คดเบอสามอยางตน พอพระทยในประการหลง แลวทานกออกบวช พระเถระ

หลายรปไดเหนอารมณตาง ๆ กน แลวกนำมาคด จนบรรลมรรคผล เชน

พระมหากาลเถระไดเหนซากศพทเขาเผาอย ทานกเกดความสลดจต แลวก

บรรลมรรคผล อกทานหนงกำลงรอนตาลาย ไดเหนพยพแดดปรากฏในท

ไกล ครนเขาใกลไมปรากฏ กมาคดไดวารางกายเหมอนพยพแดด ไมเทยง ไม

ทน ทานเกดความเบอหนายคลายกำหนดแลวหลดพนจากกเลสได ภกษณ

กำลงตมนำ…เหนเปลวไฟลกขนแลวดบไป กถอเปนอารมณปฏบตไดพนทกข

เชนกน นเปนตวอยางของบคคลผรจกเตอนตนองดวยการนำสงภายนอกเขา

เปรยบเทยบ แลวไดรบผลเปนอนมาก

พวกเราในทกวนน กมอารมณอนทำใหเกดความรสกนกคดกมถมไป

จงควรถอเอาเปนคต แลวใชมนใหเปนประโยชน สมมตวาทานตนขนในเวลา

เชาเหนทองฟาปลอดโปรง พระอาทตยทอแสงมาออน ๆ กจงนำมาเตอนตนวา

พระอาทตยยอมรงเรองเมอไมมหมเมฆ ฉนใด

เราตองทำใจใหสวางไสวปราศจากหมเมฆคอกเลสฉนนน

ถาเหนใบไมเหลองรวงหลนจากตน ในขณะทมองลงไปในสวนทางหนาตางบาน

กจงคดวา…ชวตจกแตกดบเชนเดยวกบ ใบไม

ถาพบดอกไมสดมกลนหอม

จงคดวา…ดอกไมมกลนหอมหวนฉนใด

เราจกทำความด ใหหอมหวนทวนลมไปฉนนน

อกอยางใหคดวา…ดอกไม จกเหยวแหงไปเพราะอาทตยสองฉนใด

ชวตเรากเหยวลงไปทกวนฉนนน ไมมอะไรเปนของคงทนถาวรสกอยางเดยว

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

5�5�

แมในขณะททานรบประทานอาหารกควรคำนงถงหลกธรรมดาได

โดยการมองถงอาหารทเรารบประทาน ความไมเทยงกจะปรากฏ

เวลาทานอาบนำ… กคดถงความปฏกลของรางกาย ใหเกดความเบอหนาย

เวลาทำงาน…เวลาจะนอนกจงพยายามคดถงอยเสมอในสงเหลาน

ทานจกมองเหนธรรมดา ความยดมนในสงตาง ๆ กจกบรรเทาไปทละนอย

ชวตคอยมอสระมากขน…จนกระทงเปนอสระอยางเดดขาด

เหนอะไรทงหมดเปนอยางเดยวกน

เปนชวตแท สดชน ไมมฝน ไมมหวนหรอสนเสยว บางโปรงด

ไดชอวา…ทานเปนเจาโลกแลว

โลกอนใหมทไมรจกเกาและแตกดบ

ฉะนน อยาประมาทมวเมา…จงเตอนตนดวยตนอยเสมอเถด

เราเชอวา…

สงทงหลายมนเกดขนในตวของฉนเอง

ฉนเปนผคด เปนผพด เปนผทำสงนนขนมาเอง

มนจงเกดเรองอยางน ๆ

แลวเราจะไปแกตรงไหน…กแกทตวเรา อยาไปแกทอน

5�

5�5�

พพธภณฑภมปญญาไทย มศว องครกษ

รากฐานแหงประเพณวฒนธรรม ความดงามทงหลายทเกดขนในคนไทยนน

ลวนเกดขนมาจากพระพทธศาสนา พระพรหมมงคลาจารย

หลวงพอปญญานนทภกข

พทธธรรม 5�

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�0 ���0 ��

ศาสนากบชวต

พนองทงหลายบดนถงเวลาของการฟงปาฐกถาธรรมแลว ขอใหทกคน

ทมาประชมกนอยในสถานทน จงตงอกตงใจฟงเรองทขาพเจาจกนำมากลาว

ตอไปดวยดเถด

วนนทานอธบดและทานเจาคณพระเทพเมธ สงฆมนตรชวยวาการ

องคการศกษาไดกลาวแกทานทงหลายวาเปนวนมงคล เพราะเปนวนของการ

ทำกจพเศษของพวกทานทงหลาย กจนนไดแกการประชมพรอมกนเพอฟง

คำสอนในทางศาสนา จดมงหมายของการประชมในวนนอยทการฟง

พระพทธเจาตรสวา “ผฟงดวยดยอมไดปญญา” ฟงด คอ ตงใจทจกฟง ฟง

เพอเอาความรความเขาใจ มใชเพยงแตฟงเฉย ๆ และเมอไดความรความ

เขาใจแลว จกไดนำออกไปใชในชวตประจำวนของเราเพอความสขความ

เจรญแกตวเราเอง ทานทงหลายอาจสงสยขนวาทำไมจงตองมการฟงกนบอย ๆ

เดยวประชมฟงเรองน เดยวประชมฟงเรองโนน ชางยงกนเสยจรง ๆ ในการ

ตอบปญหานจกตองกลาวเปนคำเปรยบเทยบจงจกเขาใจ

คนเราทกคนเมอเกดมาจากทองแม เรามความรอะไรบาง ไมมเลย

รจกกน นอน รองไห เสยใจ ดใจเทานน ครนตอมา เราเรมสนใจศกษาทละนอย ๆ

กไดความรเพมขนเสมอ ความรจกเกดขนโดยมไดมการศกษานนยอมไมม ก

การศกษานนเปนเรองของประสาททงหา คอ ตา ห จมก ลน กาย เราเรยนร

เรองตาง ๆ โดยประสาทเหลาน ทานตนในเวลาเชา ทานไดมองเหนอะไร ๆ

หลายอยาง ไดยนหลายเรอง ไดกลนหลายชนด ไดรสแปลก ๆ ไดสมผส

ถกตอง ไมรวาอะไรบาง บางอยางทำใหทานเพลดเพลนใจ แตบางอยางกอให

เกดความทกขใจ ความสขความทกขเปนสงคกน และเกดมแกเราอยเสมอ

ทานเคยคดบางไหมวา ทำไมทานจงเปนสขในบางครง เปนทกขใน

บางคราว ทานอาจไมเคยคดถงขอน เพราะการมไดคดกนถงเรองนนแหละ

ทานจงตองมความทกข ความเดอดรอนบอย ๆ ทำอยางไรทานจงจกเปนคน

�0 �� พทธธรรม �0 ��

ฉลาดมเหตผล สามารถบรรเทาความทกขทเกดขนแกตวทานเสยได ทำได

โดยวธเดยวเทานน คอสนใจในการศกษาเรองของชวตใหเขาใจชดเจน กการ

ศกษานนทำไดโดยการอานและการฟง การอานบางทกไมสะดวก สำหรบคน

บางคน เพราะคนหลายคนอานหนงสอไมออก ทำใหขาดประโยชนทจกได

ทางหนงสอ แตกมทางอนทจกทำไดอย ไมหมดประตเสยทเดยว ทางทจะ

ทำไดอกนนกคอการฟงนเอง เรองฟงเปนเรองงายและทกคนทำได แตม

คนทำกนนอย เพราะคนฟงธรรมนอยนแหละ บานเมองจงยงเดอดรอน

คนในสมยกอนเขาสนใจฟงธรรมมากกวาคนในสมยน ถาเขาไดรบขาววา

พระพทธเจาหรอสาวกของพระองคมาสสถานททเขาจกไปถงได เขาตองรบ

ไปหาทนท เมอฟงคำสอน บางคนเคยเปนคนไมดมากอน แตพอไดฟงคำสอน

ของพระ ไดรจกวาอะไรถกอะไรผดแลวกทงความชวเสย มาประพฤตความด

กนตอไป ในสมยกอนเขาเทยวงมอยในทมด แตพอไดพบพระแลวเขากออก

จากทมดมาหาแสงสวางทนท ในทางพระพทธศาสนามหลกวา คนจกเปนคน

ดไดกโดยสมครใจจะฟงกอน ฟงแลวกนำไปปฏบตตามตอไป ผลกจกเกดขน

แกเขาไดสมหมาย ทานทงหลายตองการความสขความสงบไหม ทกคนคง

ตองการและอยากใหมใหเกดขนแกตน แตถาทานขาดการฟงแลว สงททาน

ตองการนนกจกหางออกไปจากทานทกเวลา

ฉะนน ขออยาไดอดหนาระอาใจในอนทจกฟงกนเลย แตจงปลกความ

พอใจในการฟงใหเกดขนแกใจของทานทกคนเพอผลอนดงามของทานเอง

ทำไมทกคนจงตองมศาสนา

ปญหาเกดขนตอไปวา ทำไมเราทกคนจงตองมศาสนา จกไมนบถอ

ศาสนาเสยเลยจกไดไหม ปญหานมกเกดขนแกคนหนมสมยใหมอยเสมอ

ทำไมเขาจงมความคดเหนไปในทางน ตอบวา เพราะเขามกเปนคนทำอะไร

ตามใจตนเองบาง เพราะเขาไมเขาใจถงคณประโยชนของพระศาสนาบาง

ความเขาใจผดกอใหเกดการกระทำ การพดทผดไปดวย ความทกขยอมมา

หาเขาเพราะความเขาใจผดนน อนคนเราทมชวตอยในโลกน ถาพจารณาด

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� �3�� �3

ถงตวของทกคนแลว จกเหนไดวา ชวตของคนทกคนประกอบดวยสงสอง

ประการ คอ กาย…ใจ หรอ นาม…รป นนเอง

มกายใจอยจงยงมชวตอยได หรอกลาวอกอยางวา เพราะการรวม

กนเขาของกายใจเราจงยงเปนอย ถาใจแยกออกไปจากกายเสยเมอใดแลว

ความเปนคนของเราจกหายไปทนท คนทมแตกายนนเขาไมเรยกวาคน

กนแลว แตเรยกวาผหรอศพ ศพคอกายทไมมใจครอง หมดความรสกนกคด

มสภาพเชนกบทอนไมทอนฟน หาคณคาสงใดไมได ทำไมจงหมดคณคาไปเลา

กตอบไดวา เพราะขาดใจนนเอง

ในทางพระทานจงสอนวา กายเปนแตเปลอกนอกของคน ใจนน

แหละเปนเนอแทของคน ทานจกเหนดวยไหม อาจจะยงไมเหน โปรดฟงใหด

ตอไป เวลานทานมาฟงธรรมทานรสกชอบบาง ถาทานเดนไปในตลาด ทาน

ไดเหนหญงสาวรปงามแตงตวทนสมย เดนผานสายตาของทานไป ทานรสก

ชอบและอยากไดใชไหม เอาละทกคนชอบและอยากจะได สมมตวาทานได

เจาหลอนมาสมหมาย ทานรสกอยางไร เปนสขมากใชไหม ทนถาหากเจาหลอน

ของทานเกดเปนอหวาตกโรคตายไป ทานเปนทกขใชไหม ตอบวาเปนทกข

ความสข ความทกข ความดใจ เสยใจ ความจำไดหมายรนนอยทไหน อยท

ใจของทานทงหมด ไมไดอยทกายของทานเลย กายนเปนแตเพยงเครอง

หมหอใจ หรอเปนแตเพยงบานของใจเทานน กายมฐานะเพยงผรบใชของใจ

พระพทธองคจงตรสวา ทกอยางมาจากใจ ใจเปนผสรางสวรรค ใจเปนผหลอเลยง

ทงความสขและความทกขของชวต

เมอเขาใจวา คนคอ กาย…ใจ และใจสำคญกวากายแลว เรากควร

ทำการศกษาตอไปวา เราควรจกรกษาและถนอมสวนไหนของเราเลา ตอบวา

สวนไหนสำคญมาก เรากตองรกษาสวนนน เพราะเมอไดรกษาสวนทสำคญ

ไวแลว สวนนอย ๆ กพลอยไดรบการรกษาไปดวยในตว ในทางพระศาสนา

ทานสอนใหเขาใจวา ธรรมชาตของใจเปนธรรมชาตกลบกลอก ดนรน รกษา

ยาก หามยาก และมกแสไปในทางทตำทรามอยเสมอ เหมอนกบนำทมปกต

ไหลจากทดอนลงไปสทตำ ฉะนน ถาตองการใหนำไหลทวนกลบไปสทสง ก

�� �3 พทธธรรม �� �3

ตองใชกำลงแรงอยางมากมาย จงสามารถนำขนไปได ขอนมอปมาฉนใด ใจ

ของคนเรากมอปมยฉนนน เราสามารถทำการทดนำจากทตำใหขนไปอยในท

สง ๆ แลวปลอยใหไหลไปตามทอไปใชตามโรงงานไดอยางใด การยกใจใหสง

ขนเพอความสขสงบของตนเองกเปนเรองททำไดเชนเดยวกน และการยกใจ

ใหสงขนเปนเรองจำเปนทตองทำกอนสำหรบคนทกคน ทำไมจงจำเปนและ

ตองทำเลา ตอบไดวา เพราะความเปนคนทจรงแทนนอยทการยกใจของตน

ใหสงขน พนจากระดบของความชวรายนนเอง สถานทใดเปนทดอนทสง

นำทวมไมได ทนนเปนทสะอาดนาอยอาศย แตหากสถานทใดเปนทลมนำ คอ

ขงนำใหเกดเนาเหมน ไมเปนทเจรญใจ กอใหเกดโรคภยไขเจบไดมากมาย

ฉนใด ใจของคนทตำกยงยากและเดอดรอนฉนนน จงเปนการสมควรแลว ท

ทกคนจกตองยกระดบจตใจของตนใหสงขน เพอนำตนใหพนจากความชว

ความเศราหมอง อนจกนำความทกขมาใหแกตนได

ปญหามตอไปวา ในการทจกยกใจตนใหสงขนนนจกยกไดโดยวธใด

ใชอะไรเปนเครองยกเครองกวาน ตอบวา ไมมอะไรอนสำหรบยกใจใหสงขน

ไปกวาสงทเราเรยกกนวาศาสนาแลว

ศาสนาเปนแนวทางของชวต เปนไฟสองใหเหนทางเดน เปนผนำ

ทางของวญญานใหออกจากมดไปหาแสงสวาง ศาสนาจงเปนเรองจำเปนทสด

ของชวต ของทกคน อกประการหนง ถาพดกนในทางดานกายแลว เรามการ

รกษากนมาก เราอาบนำใหกายวนละสองครงเปนอยางนอย หาเสอผาด ๆ

มาสวมใสให หาความสนกทกอยางมาบำเรอกาย เวลาและเงนทองทเสยไป

ในการรกษากายนนมมากมายจรง ๆ แตวาเราไดรบประโยชนคมคาไหม

เรามความสขสงบอยางแทจรงไหม ไมม ซำรายกลบเพมทกข เพราะการ

ยอมตนเปนทาสของกายมากขนไปอก จงจำไวเถดวา ถาชาวโลกยงมว

แสวงหาความสขกนแตใจทางเนอหนงอยางเดยวแลว โลกจกไมประสบความ

สงบสขไดเลย เพราะอะไร เพราะความสขทางกายเปนความสขทไมรจบ ได

เทาใดกไมพอ ตองเปนทาสเรอยไป จนไมสามารถจกถอนตนออกจากมนได

และทรายไปกวานนอกกคอ ใจของบคคลผมวเมาในความสขทางกายนน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�4 �5�4 �5

เปนใจทตำลงทกเวลานาท

ความเสยหายทงหมดทปรากฏเกดมอยในโลกในขณะนนน สบเนอง

มาจากความมวเมาในความสขทางเนอหนงกนเทานน และความสขแบบนก

มเลหมาก มกลมายามาก สามารถทำคนผขาดการอบรมใหตดพนอยได

สวนบคคลผมใจสงเพราะไดรบการอบรมมาดแลวนน สามารถเหนทกสงตาม

ความเปนจรงได และถอนความมวเมาจากความสขแบบนนไดอยางเดดขาด

ไมตกเปนทาสของมนอกตอไป เราจกพนจากความเปนทาสไดกโดยการ

ทำตนใหใกลศาสนาเขาไปเทานน ศาสนาจงเปนสงจำเปนสำหรบบคคล

ผปรารถนาทำตนใหเปนสขสงบอยางแทจรง ศาสนาหรอธรรมะเปนอาหาร

ของใจ กายตองการอาหารคอคำขาวฉนใด ใจกตองการอาหารคอธรรมะฉนนน

เหมอนกน และธรรมะเปนอาหารทสำคญกวาคำขาวเสยอก และธรรมะคอย

คำจนจตใจของเราใหสงขน ธรรมะยอมคมครองรกษาผปฏบตธรรมใหไดรบ

ความสงบเสมอ ผใดชอบธรรมะ ผนนเปนคนเจรญ ผใดชงธรรมะ ผนนเปน

คนเสอมจากความด ทานชอบอยางไหน ทกคนคงชอบความด ความเจรญ

ฉะนนจงควรหนเขาหาธรรมะกนบาง สำหรบวนนทานทงหลายมาประชมกน

เพอรบอาหารทางใจ ขาพเจาเปนผปรงอาหารทางใจใหแกทาน ทานทกคน

มหนาทคอยกนอาหารน กนทางหของทานแลวเกบไวในใจของทาน เพอให

ใจของทานอมอยดวยอาหารคอธรรมะน แลวใจจกไดมกำลงมนคงเขมแขง

สามารถตอตานกบเหตการณรายไดทกชนด ความเขมแขงทแทจรงของใจ

นนเกดจากการปฏบตธรรมเทานน ขาดการปฏบตธรรมเสยแลว ใจจกออนแอ

ตกอยในอำนาจของความชวได ฉะนนขอใหทานทกคนจงฟงดวยดตอไปเถด

ความสำคญของศาสนามใชอยทชอศาสนา

มขอทควรทำความเขาใจกนอกประการหนงคอ พนองทมานงฟง

ปาฐกถาในวนน มชาวไทยทถอศาสนาอสลามอยดวย บางทอาจเขาใจผด

กนบาง ในความตางกนของศาสนา เปนเหตใหถอเขาถอเรากนขน และกอให

เกดความแตกราวกนขนกเปนไดอยางหนง อกอยางหนง พนองอสลามท

�4 �5 พทธธรรม �4 �5

ไมเขาใจหลกธรรมะของอสลามทแทจรง รบางแตเพยงเลกนอย เขาใจไป

เสยวาการฟงคำสอนในศาสนาอนเปนบาปเปนโทษ ความเขาใจผดอยางน

อาจมได จงขอทำความเขาใจกนกอนวา อนธรรมะทเปนคำสอนนนเปนกฎ

แหงความจรง เปนสากลนยม มใชเปนของผใดใครคนหนงโดยเฉพาะ แต

เปนกฎของโลกทมอยแลว ใครจกรกตาม ไมรกตาม ถาเดนถกกไดผลเปนสข

ถาเดนผดกไดผลเปนทกข กฎนเรยกกนในภาษาของเราวาธรรมะ ธรรมะคอ

หลกการครองชวตในทางชอบนนเอง แตเรามกชอบเรยกธรรมะตามชอของ

ครทมาประกาศ เชนคำสอนพระเยซนำมาประกาศกเรยกวาครสตธรรมของ

พระครสต พระนาบโมหมดนำมาประกาศกเรยกวาอสลาม พระพทธองคนำ

มาประกาศกเรยกวาพทธธรรม ชอทเรยกนนเปนไปตาง ๆ กน แตเนอแท

เปนอนเดยวกนเหมอนกบของบางอยาง เปนตนวานำทเราใชอยทกวนน ไทย

เรยกวานำ ฝรงเรยกวา วอเตอร (water) จนเรยกวาจย แขกมลายเรยกวาอายะ

เปนตน แมชอจกแตกตางกน นำกยงคงเปนนำไมเปลยน

คำสอนในศาสนากเปนเชนเดยวกน ใครจกสอนทใดโดยภาษาใด

กตาม เนอแทหรอจดหมายอยทวา “ตองการใหคนละความชว ประพฤตความด

ทำใจของตนใหสะอาดขนเทานน” นเปนหลกสำคญทเราควรจำไว ทจกเดน

ไปสความพนทกขพนรอน มคนชทางไวหลายคน แตจดหมายปลายทางม

เปนอยางเดยวกน ฉะนนขออยาใหพวกเรามาหลงเชอกนนกเลย แตจงเพง

เอาเนอแทของศาสนากนเถด โลกในสมยนมแตความยงยากเดอดรอน

การถอเขาถอเราจกกอใหเกดความเดอดรอนมากขน ฉะนนจงหนเขาหา

ความเขาใจถกกนเถด เพราะอยางไรกดพวกเราเปนพนองกน มความ

ตองการความสขความเจรญดวยกนทงนน

สำหรบพนองชาวอสลามจงเขาใจเสยวา คำวาอสลามแปลวาความสงบ

อสลามกชนคอคนผปฏบตในความสงบ ผใดทำความสงบกาย สงบวาจา

สงบใจ ผนนเปนอสลาม ถาตรงกนขามจากนเขาเปนอสลามแตเพยงชอ

เทานนเอง ฉะนน ถาพนองชาวอสลามเปนอสลามจรง ๆ แลว เขากเปนผ

สรางสนตสขใหแกโลกเหมอนกน และสามารถจกทำตนใหเขากบคนทกคน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

ในโลก เพราะการเขากบคนอนไมไดนนเปนความโกลาหลแบบหนง ในการมา

ประชมกนเพอฟงคำสอนนกเชนกน ชาวอสลามจงเขาใจเถดวาไมเปนบาป

อะไร เพราะคำกลาวในพระคมภรโกหรานมอยวา “คำสอนทดเปนคำสอน

ของพระเจา คำสอนทชวเปนคำสอนของมารราย”

พระภกษในพทธศาสนาเชนขาพเจา ไมเคยสอนใหคนทำชวเลย แต

สอนใหเขาทำดกนเทานน คำสอนทดจงเปนคำสอนทควรฟง ถาหากทาน

สนใจในความเปนอสลาม ทานจกไดรบประโยชนเกนคา เมอพดถงพนองชาว

อสลามแลว อยากจกชมเขาสกเลกนอยในความดทเขาไดกระทำกนอย เปน

ความดทพวกเราชาวพทธควรเอาอยางได สงนนคอการไหวพระ บชาพระ

ชาวอสลามเขาไหวพระวนละหาครงเปนประจำและทำกนทกคน ไมวาเขาจะ

อยในสถานะเชนไร ขาพเจาเคยโดยสารเรอไปตางประเทศ กลาสเรอเปนชาว

อสลามทงนน เขาทำงานขดถเรอตลอดวน แตพอถงเวลาไหวพระ เขาจก

ลางมอลางหนาใหสะอาด แลวทำการไหวพระทนท เขาเดนทางโดยรถไฟ ไป

ทางเรอ หรอแมแตการนงสนทนากบคนอนอย พอถงเวลาไหวพระเขากไหว

ทนท การทำเชนน บางทานอาจเหนวาเปนการกระทำทเกนไป แตขาพเจา

ไมเหนวาเกนไปเลย เปนการกระทำทนาชมเสยอก เพราะเปนการหนเขาหาพระ

เขาหาความด คนใดนกถงพระบอย ๆ ใจของเขายอมแนบสนทอยกบพระ

เปนคนกลวบาป รกบญ ไมกอกรรมทำเขญใหแกใคร ๆ เปนอนขาด การทำ

เชนนจงเปนการทำทนาอนโมทนาเปนอยางยง เราชาวพทธควรเอาอยาง

เขาบาง แตไมจำเปนตองทำกนวนละหาครงดอก ขอเพยงวนละครงกอน

นอนเทานน วนหนงมเวลา ๒๔ ชวโมง เปนของการงาน ของมารของผเสย

มากมายกายกอง ขอใหถวายเวลาใหแกพระสก ๓๐ นาทเปนอยางนอย ให

ใจของทานไดนกถงพระ เขาหาพระ แนบสนทอยกบพระเสยบาง เพราะใน

ขณะใดทใจของทานเขาถงพระ ผรายกไมมอยในใจของทาน ใจของทานจก

หลดพนจากบวงของพญามารไปได และโดยการปฏบตอยางนจกเปนทาง

กาวหนาของชวตไดทางหนง

ขาพเจาชอบสนทนากบคนเฒาคนแกทมความรเพอจกศกษาวา

�� �� พทธธรรม �� ��

ทานเหลานนไดดำเนนชวตมาโดยวธใดจงเปนคนมฐานะดมนคงได หลายคน

ทมความกาวหนารงเรองในชวต เปนคนหนกแนนในศาสนา เอาใจของตน

ฝากไวกบพระ ยอมใหพระเปนผนำทางของชวต ไมยอมใหผเขามาเกยวของ

เปนอนขาด ไดทำการไหวพระสวดมนตในเวลาเชาและเวลากอนนอนเสมอ

ทำเปนกจประจำวนไมเคยขาดไมวาจกอยในสภาพเชนไร ผลปรากฏวา

จตใจเยอกเยนมนคงในทางธรรมะ ปฏบตงานอนเปนหนาทดวยความ

เรยบรอยตลอดมา เปนผเจรญดวยลาภ ยศ และไมตร เปนคนมเกยรตมชอ

เสยง เปนทเคารพของคนมาก มลกดหลานด ทำใหสกลมนคงเปนปกแผน

นเปนผลของการเขาหาพระอนเปนความดของใจ ผใดเขาหาความด ๆ ยอม

มาหาผนน ความดยอมคมครองรกษาเขาใหปลอดภยมสขสงบเสมอ ขาพเจา

จงบอกกบทานทงหลายวา จงหนเขาหาพระ จงทำความดกนเถด

พระพทธเจาตรสวา

“จงทำความดทงกลางวนและกลางคน

ความดเทานนจกนำสขมาใหทานได

และการทำความดนนจงรบทำทนท

เพราะถาปลอยชาไว ความดจกหายไปจากทานเสย”

กบดนทานมความดอยแลวหรอยง

ปญหามตอไปวา ขาพเจามาชวนทานใหทำความด กความดนม

รปรางหนาตาเปนอยางไรเลา เรารจกไดอยางไรวาอนไหนเปนความด อน

ไหนเปนความชว เพราะใคร ๆ กวาดตามความคดเหนของตนทงนน เชน

คนชอบการดมเหลากกลาววาการดมเหลาด เขาสงคมงาย ตดตอการงานกบ

ใคร ๆ กสะดวก สมยนใครไมดมเหลากเปนคนครเตมทน นกการพนนกวา

การพนนนดมาก เพราะเปนทางหาเงนไดคลอง ๆ โดยไมตองกรำแดดกรำฝน

ไมตองเหนอย และอะไรอกมาก ใครชอบทางไหนกวาทางนนดและพด

แนะนำใหคนอนทำแบบนน แตเมอทำเขาแลวกหาดจรงไม เพราะนำความ

ทกขมาสตนในภายหลงได จงทำใหเกดเปนปญหาขนวา ทเรยกวาด ๆ นน

เปนอยางไร อะไรเปนของด ฉะนน เรามาพจารณากนถงเรองความดกนสก

เลกนอย พอเปนแนวทางสำหรบดำเนนชวตตอไป

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

ความดคออะไร

ทจรงคำวา “ความด” เปนคำทเราไดฟงกนมาตงแตเราพอฟงภาษาคน

ได จนกระทงเราเตบโตกนเปนผใหญขนาดน เรากยงคงไดยนคำวาความด

อยเสมอ ยงเขาใกลทานผฉลาด มความหวงดตอเราดวยแลว ทานมกจะพด

กบเราถงความดเสมอ พอแมมกจะพดกบลกวา “ลกเอย จงทำแตความดเถด

อยาไดทำความชวเลย เพราะความดนำสขมาให ความชวนำทกขมาให” คร

อาจารยกสอนศษยไปในทำนองเดยวกน

บรรดาผประกาศศาสนากกลาวสอนเชนเดยวกน คำอกคำหนงทเรา

ไดยนกนอยเสมอ คอคำวา “บญ” จงทำบญ บญนำสขมาใหทงในเวลานและ

เวลาหนา บญเปนทพงของสรรพสตวทงหลาย จงทำบญทงกลางวนและ

กลางคน จงอยาไดกลวตอบญเลย บญเปนคำพดทตดปากชาวพทธทวไป

และทกคนกลาววาเราอยไดกบบญ หมดบญแลวตายอยไมได ดงนเปนตน

คำวาบญนเปนภาษาไทยทแผลงมาจากภาษาบาล ถาจะตความหมายกน

ใหแจม กหมายถงความดนนเอง การทำบญกคอการทำความด การมบญ

กหมายถงการมความด อยดวยบญกหมายถงอยดวยความด หมดบญกคอ

หมดความด อยากลวบญกเลยสอนใหอยากลวตอความด ตามนยทกลาวมาน

กพอจกเหนวาความดเปนสมบตสำคญของชวต ทกชวตตองทำความด แตกยง

เปนการยากลงไปในการทจกตดสนวาอะไรเปนความดกนแน เพราะบางครง

คำสอนของครทงหลาย มาขดแยงกนในเรองเกยวกบความดอยบาง ฉะนน

จกตองสอบสวนหาหลกเกณฑทแทจรงไว พอเปนแนวทางปฏบตตอไป ให

เขาใจชดเจนวาอะไรแนเปนความด

ทานผหนงไดวางหลกไววา การกระทำอนใดทถงพรอมดวยองคสาม

ดงตอไปน เปนความด องคสาม คอ

๑. เปนประโยชนแกตน

๒. เปนประโยชนแกทาน

๓. วญญชนรบรองวาเปนความด

�� �� พทธธรรม �� ��

หลกความดทงสามประการน เปนหลกทพอจกใชเปนแวนสองดการ

กระทำของตนไววาเปนความดหรอเสย ฉะนน จกไดพจารณาเปนขอ ๆ ไป

ตามลำดบ

สญชาตญาณของมนษย เมอจกกระทำอะไรกมกคดถงตนกอนเสมอ

เขาจะคดกอนวาถาเขาทำสงนแลว เขาจกไดอะไรตอบแทนบาง ลาภ ยศ

ชอเสยง คำชมเชยจากชมนมชนจกกลบมาหาเขาหรอไม ถาเขาเหนวาจกได

ผลตอบแทนคมคา เขาจกทำกจนน ทำมนดวยความกระหายในผลทเขาคด

วาเขาจกได คนสวนมากจงทำงานเพราะความอยาก ทำงานเพราะเหนแกตน

กอนเปนมลฐาน นเปนปกตวสยของคนทวไป เมอปกตของตนเปนอยในรปน

แลว ประโยชนของตนจงสำคญกวาสงใดทงหมด การแสวงหาประโยชนตนก

เกดขนดวยวธการตาง ๆ เชน ทานทงหลายทมาทำงานในกรมชลประทานน

ทานมาทำเพอตนเองกอน ทานตองการเงนเดอนจงมงมาทำงาน และทก

ขณะททำงานของทาน ๆ กมความคดฝนถงผลงานอยเสมอ บางคนฝนวาขอ

ใหไดเงนมาก บางคนฝนวาขอใหไดเลอนตำแหนงหนาทใหสงขนไป รวมลง

ในความตองการอยางเดยวคอความสขเทานน

แตมปญหาวา ทกคนทมาทำงานเพอตนนนไดผลเตมเมดเตมหนวย

หรอไม ไดรบประโยชนเตมทหรอไม กลาวไดวา บางคนไดผลเตมแตบางคน

กขาดตกบกพรอง ทำไมจงเปนเชนนน ทางพระศาสนาทานสอนวา “ผลยอม

มาจากเหต ถาเหตดผลด เหตชวผลกชว ทกคนมสทธทจะไดรบผลพอควรกบ

เหตการณทตนไดทำไว ตองไดพอดกบเหตนน ๆ ไมขาดไมเกนไปได” นเปน

หลกความจรงทเกดขนแกทกคน ไมวาเขาจะเขาใจหรอไมเขาใจในกฎความ

จรงน เชนกบไฟเปนของรอน ใครจะรกตามไมรกตาม ถาเอามอไปจบไฟเขา

มอของเขาตองพองไหมเพราะไฟนน นเปนความจรงทคานไมได การปฏบต

กจในชวตนบางคนกนงเปนสขบาง บางคนกนงเปนทกขบาง สขทกขเกดจาก

การกระทำของตนเองโดยแท เมอเขาใจความจรงอยางนแลว จงหนมา

พจารณาถงประโยชนตอไป คนเราทงหมดมความตองการอะไรบาง ตองการ

อาหาร เสอผา ทอยอาศย ยาสำหรบแกโรค เปนสงจำเปนของชวต สงทง

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�0 ���0 ��

สประการนจกเกดมแกเราไดกดวยการกระทำ มใชมาหาเราเฉย ๆ พระพทธเจา

ตรสวา ไมมอะไรในโลกนจกสำเรจไดดวยการนกฝน หรอดวยการออนวอน

แตจกสำเรจไดดวยการกระทำเทานน กและการกระทำนน ทกคนตองทำดวย

ความตงใจทำจรง ทำใหดงามเรยบรอย และสมำเสมออยตลอดไป ผลทเกด

จกเกดไดเพราะการกระทำทดอยางน

เสยสละเพอสวนรวม

มคนเปนจำนวนมาก แมมความตองการประโยชนแกตนอย แตกลบ

ทำลายประโยชนของตนเสยโดยความเขลา ตวอยางทมองเหนงาย ๆ ในหม

พวกทานทมาปฏบตงานอยในกรมน บางคนทำงานอยดวยความเฉอยชา

เกยจคราน ทำงานอยางจบจรด ถานายมาเหนกทำแขงแรงหนอย พอนาย

เดนผานพนไปแลว กเรมขเกยจ นงสบบหรเสยบาง คยสนกกนเสยบาง หรอ

บางทกแอบหนกลบบานไปเสยบาง อยางนเปนการทำลายประโยชนของตน

แท ๆ ประโยชนสวนตนกเสยไป ประโยชนสวนรวมกเสยไปดวย มคนเปน

จำนวนมากเขาใจผดในเรองงาน คอมกเขาใจวางานทตนทำนมใชงานของตน

แตเปนงานของกรมชลประทาน เปนงานของรฐบาลของหลวง แลวไมตงใจ

ทำจรง ๆ เพราะนกวาทำไปกเทานน ไมทำกเทานน

นเปนความคดเหนทผดพลาดอยางทสดในหมคนงานทงหลาย โปรด

ทำความเขาใจกนเสยใหมวา เราคนไทยทกคนในเมองไทย เปนเจาของ

แผนดนไทย ทรพยสมบตในดนในนำทงหมดเปนของคนไทย งานทกำลง

กอสรางขนบนแผนดนไทยทกอยางเปนของคนไทย คนไทยทกคนมสวนเปน

เจาของในทรพยทกชนดทมอยในบานของเรา ถนน สะพาน เสาไฟฟา เหมอง

คลอง โรงเรยน โรงพยาบาล และอะไรอกรอยแปดเปนของพวกเราทกคน

เราทกคนเปนผม เปนผใชสงเหลานน เชน ถนนเปนของกลางของพวกเรา ๆ

ตองชวยกนใช ชวยกนรกษาบำรง ถาไมสามารถจกตกแตงใหงามขนได กขอ

เพยงอยาทำลายมนกพอแลว เพราะการทำลายของใหเสยหาย กเปนการ

ทำลายผลประโยชนของตนเอง ตวอยางทเหนงาย ๆ เชน กรมชลประทานได

�0 �� พทธธรรม �0 ��

ขดคลองเพอใหเปนทางเดนของนำพาไปใชเพอการเพาะปลก เปนทางไปมา

ของเรอแพคาขาย ถาเราไปทำลายคนคคลองใหเสยหาย เรากพลอยเสยผล

ไปดวยเพราะความเสยหายนน แตถาเราชวยกนรกษาไวแลว ผลประโยชนท

เราจกไดรบกยงคงสมบรณดอย ขอใหทานทงหลายคดดใหดในเรองน ทาน

อาจจะสงสยตอไปอกวา ถาหากของทกอยางในประเทศไทยเปนของเราแลว

ทำไมเราอยตามใจ ใชตามใจ เอาขาวของอะไร ๆ ตามใจไมได ทำไมจงตองม

นายมาคอยด คอยควบคมกนเลา ขอนเปนเรองทจะตองพดกนยาวหนอยจง

จกเขาใจความหมาย

ดงกลาวมาขางตนแลววา ใจของคนเรานมปกตไหลไปในทางตำ คน

สวนมากมความเหนแกตนกอนเปนมลฐาน และคนเรามไดอยกนโดดเดยว

ลำพง แตเราอยรวมกนเปนหมเปนชาต อนคนทอยรวมกนนน ถาทกคนเปน

ผตามใจตนเอง ประพฤตปฏบตอะไร ๆ ตามใจตนแลวจกยงบางไหม เชน ใน

ครอบครวของทาน มทาน เมยของทาน ลกอกสามคน ถาเมยของทานทำ

อะไรโดยไมเกรงใจทาน ลกทกคนกไมเกรงใจพอแม ทำอะไรตามใจตนตลอด

เวลา ทานจะหาความสขจากบานอนไมมระเบยบไดไหม ทานคงเหนวา

หาความสะดวกสบายไมได มแตเรองปวดหววนยนคำ นเปนเพยงแตเรอง

สวนนอย ถาขยายวงกวางออกไปเปนหมบานเปนตำบลเปนชาตเปนประเทศ

ความยงจกมมากขนาดไหน จำไววา คนเราถาอยลำพงคนเดยว ไมมใครมา

เหนการกระทำของเราเลยแลว เรามเสรภาพสมบรณ ทำอะไรไดทกอยาง

แตถาเรามารวมกนเขาตงแตสองคนขนไปแลว เราตองจำกดตวเราใหเลก

ลงไป ตองมการเสยสละแกกน ตองปรกษาหารอกนในการทจกพดจกทำทก

ชนด ฉะนนหมคณะจงตองมคนทเปนหวหนา คอยบงคบบญชาเราใหปฏบตงาน

เหมอนรางกายของเราตองมมอ เทา ลำตว หวอนอยสงทสด คำสงในรางกาย

ของเรามระเบยบดงามได เพราะคำสงของสมอง ถาสมองพการแลว รางกาย

กเปนอมพาตพลอยพการไปดวย ทกสวนของรางกายอยภายใตการบญชาการ

ของสมองทงนน ขอนมอปมาอยางใด ความเปนอยของชมชนกฉนนน

เราตองอยกนอยางมระเบยบ เพราะเราเปนคนเมอง มใชคนปา

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� �3�� �3

เถอนแลว ระเบยบบทกฎหมายทเรานำมาปฏบตกนอยนน มใชใครตงมา

บงคบเรา แตเราทกคนตงขนเพอบงคบตวเราเอง ใหพดทำตามนน เพราะถา

ขาดระเบยบแลว คนกกลายเปนสตวปาไปทนท ขาพเจานกวาทกคนไม

ตองการเปนเชนนน แตทกคนตองการเปนคนเจรญ คนเจรญตองมกฎเกณฑ

สำหรบใจ กฎหมายเปนของบานเมอง ใครทำผดกตองถกลงโทษ สวนกฎ

ทางศาสนาคอธรรมะ เปนกฎตามธรรมชาต ไมมใครลงโทษใครได แตผใดทำผด

ผนนกลงโทษตนเองเพราะการทำผดนน และถาใครทำถก เขากไดรบความ

ชมชนใจเยนเพราะการกระทำนน นเปนความจรงททกคนตองจำไวใหมน

เมอไดกลาวใหทกคนเขาใจวา งานการทงหมด เปนผลไดผลเสยของ

งานทงหมด เนองจากการกระทำของเราทกคน เราทกคนจงควรตงใจปฏบต

งานใหเปนไปดวยด ถาเหนแกประโยชนตนแลว อยาทำลายประโยชนตนเสย

ดวยความเกยจคราน ความไมซอตรงตองาน ความเหนแกความสบายชวแลน

อนเปนเหตใหงานของตนเสอมโทรมลงไป

คนไทยเราในระยะนไดแสดงออกซงความไมรจกประโยชนตนมากขน

แมจกมใครมาคอยอมชอยกยงไมวายทำลายประโยชนตนเองเสมอ จกเหน

งาย ๆ ซงรฐบาลมความประสงคจกชวยใหคนไทยมอาชพเปนหลกฐาน ทาง

รฐบาลอนเปนผรบใชประชาชน ไดทำตนเปนผรบใชทด โดยออกกฎหมาย

ชวยเหลอบาง ตงบรษทใหบาง เพอสอนใหคนไทยรจกทำมาหากน โดย

รฐบาลทำตนเปนพเลยงให แตอนจจาพนองไทยทงหลายยงไมรจกประโยชน

ของตนทจกพงไดรบ เขาลมคำสงของพอแมทสอนไววา โลภนกลาภมกหาย

เขาจงลมตน โลภเกนไป ทำลายประโยชนของตนเสย โดยการโกงกนจน

องคกรตองยบลงไป นเปนผลเกดจากการไมรจกประโยชนของตนเสย

ถาสมมตวาทานอยทางฝงนของแมนำ แตทานมกจจะตองไปทำทกวน

ทางฝงโนน การขามแมนำทานใชเรอลำนอย ๆ พายขามไป ทกครงททาน

ลงเรอ ถาทานเอาขวานสบแคมเรอทละนอย ๆ จนเรอแหวงนำเขาได ทาน

ไมสามารถขามฝงดวยเรอลำนนอกตอไป การทำเชนนของทานจกเปนความด

หรอความเสย จกเปนการทำลายประโยชนตนหรอพอกพนประโยชนของทาน

ขอฝากใหทานคดดดวยปญญาของทานเองเถด

�� �3 พทธธรรม �� �3

อยาทำลายประโยชนของตน

กรมชลประทานกำลงสรางงานใหญ กรมนเปนพลงงานสำคญของ

ประเทศ ความเสอมความเจรญของประเทศเนองจากงานของกรมน

กรมชลประทานจงเปนเสนชวตของเมองไทย คนไทยทกคนมสวนไดรบ

ประโยชนจากงานของกรมน ฉะนน จงเปรยบเหมอนเรอของชาต ทจกใหคน

ทงชาตขามจากฝงแหงความทกขทนหมนหมองไปสฝงแหงความสดชน

เบกบาน เราทกคนผมสวนในการทำงานของกรมนจงตองชวยกนศกษาเรอง

ประโยชนของตน อนเกดจากงานทเรากระทำอยน และอยาทำลายประโยชน

ของตนเสยเปนอนขาด ในการปฏบตงานอนเปนสวนรวมของชาต ถาทกคน

รจกประโยชนตนแลว งานจกกาวหนาเปนไปดวยดได

ชวตของเราเปนอยไดเนองจากสงใด เราตองรจกบญคณของสงนน

และตองหาทางรกษาสงนนไว เราเปนชาวนาตองรวานาเปนประโยชนแกเรา

เราตองหาทางรกษานาไวใหด เราเปนขาราชการไดรบพระราชทานเงนเดอน

จากราชการอย กตองชวยกนรกษาผลประโยชนของทางราชการไวดวย ทาน

ทงหลายเปนกรรมกรทำงานรายวน รายเดอน ในกรมชลประทานน ชวตของ

ทาน เมยของทาน ลกของทาน เปนหนบญคณกรมนอย ถาทานเปนคนดม

ความกตญญกตเวทประจำใจแลว ทานตองชวยกนรกษาผลประโยชนของ

กรมนไวดวย ถากรมนเจรญ ทานกพลอยเจรญ ถากรมนลมจมลงไป ทานจก

มชวตอยไดอยางไร

บางทานอาจคดไปในทางหนงวา ตวเรากอนจงถงคนอน มทางใดทจก

กอบโกยเอาผลประโยชนเพอตนไดตองเอาทนท โดยนกวาถงถกออกจากงาน

ตนกมหลกฐานตงตวไดแลว ความคดอยางนไมใชความคดของคนธรรมดา

แตเปนความคดของคนทผรายเขาไปสงใจและตกเปนทาสของผตนนน

เขานกวาเงนทองทกอบโกยไวนน จกทำใหเขาเปนสขไดตลอดชวต แตความ

คดของเขาผดมาก เพราะทรพยอนใดทตนไดมาโดยทางทจรตคดมชอบแลว

ทรพยนนเปนของราย อยกบใครนาน ๆ ไมได มนตองหาทางออกไปเสมอ

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�4 �5�4 �5

ไมเทาใดกหมดสนไมเหลอหรอ ตนตองกลายเปนคนลำบากยากจนตอไป

บาปยอมสงผลใหคนบาปตองเปนทกขอยางน พระพทธเจาจงสอนวา “สเจา

อยาทำบาปทงในทลบและทแจง เพราะการกระทำอนใดทคนอนไมรไมเหน

นนไมม ทลบไมมในโลก” คนดจงมการสำรวมใจ มใหบาปเขาจบ มความ

ละอายทงในทลบและทเปดเผย ไมยอมใหใจของตนคดในเรองตำทรามเปน

อนขาด จกเลานทานใหฟงสกเรองหนง

คณธรรมในใจเปนสงสำคญทสด

นานมาแลว ในประเทศอนเดยตอนเหนอ มสำนกศกษาใหญแหงหนง

ตงอยในปาหางจากบานคน มนกเรยนจากแควนตาง ๆ ไปศกษาอยมาก

นกเรยนตองไปอยกนนอนทโรงเรยน ทกคนตองทำงานเลยงตนเอง เชน

กวาดบาน ตกนำ ผาฟน ปลกผกสำหรบกนกนในโรงเรยน อาจารยใหญเปน

ผมคณธรรมสง สมแกความเปนอาจารยทกประการ เปนผทศษยทกคนม

ความเคารพรกใครมาก การเปนอยในโรงเรยนจงเรยบรอยเสมอมา

อยมาวนหนง อาจารยใครจะทดลองวาศษยทงหมดมคณธรรมความด

ขนาดไหน จงเรยกประชมศษยทหอประชม และประกาศ “ศษยทรกทงหลาย

ฉนมความพอใจเปนอยางมาก ทเธอทกคนเปนศษยทดของฉน ตงใจศกษา

เลาเรยน มความประพฤตด เปนทพอใจฉนมาก เพราะพวกเธอมความดมาก

อยางน ฉนจงใครจะใหรางวลแกพวกเธอ แตรางวลมเพยงหนง ฉนจง

ตองการใหแกคนทดทสดในหมพวกเธอ จงอยากขอใหพวกเธอทำอะไรสก

อยางหนง ซงฉนหวงวาคงไมเปนการหนกใจอะไรนก พออาจารยกลาวจบลง

ศษยคนหนงกถามขนวา “อาจารยจะใหอะไรเปนรางวลเลาครบ” อาจารยจง

กลาวตอไปวา “พวกเธอคงทราบแลว วาฉนมลกสาวสวยอยคนหนง บดนเธอ

มอายพอทจะแตงงานไดแลว ฉนใครทจะไดคนทดทสดในหมเธอไวเปนเขย

ของฉน จงไดขอรองใหเธอทำอะไรสกอยาง” และอาจารยไดกลาวตอไปวา

“กจทฉนตองการใหเธอทำนน คอขอใหพวกเธอไปลกสงของทมราคาจาก

บานใคร ๆ กได แตตองเอามาโดยวธการอนนมนวลไมใหเจาทรพยร ไมให

�4 �5 พทธธรรม �4 �5

เจาทรพยตองไดรบความเสยหายเพราะการตอสกบเธอผไปลกของมา”

เมอศษยไดฟงคำเชนนน กนกกระหยมวางายนดเดยว งานเบา ๆ

อยางนทำไมยากเลย ทกคนจงลาอาจารยและไปทำการลกของมาจากบาน

ตาง ๆ เอาไปมอบใหอาจารย อาจารยกจดบนทกไวเปนหลกฐานทกคน พอ

ครบกำหนดเจดวน กเรยกประชมศษยอกครงหนง ในหมศษยนน มอยคน

เดยวทมไดปฏบตตามคำของอาจารย จงถกอาจารยเรยกตวมาถาม เขาได

กลาวกบอาจารยวา “ทานอาจารยครบ ผมมความเคารพรกตอทานอาจารย

เปนทสด คำสงอนใดทออกจากปากของอาจารยแลว ผมถอวาเปนคำสงอน

จกตองปฏบตตามโดยสวนเดยว และปฏบตอยางนตลอดมาไมเคยขดขน แต

ครงนกระผมตองของอภยทไมสามารถจะปฏบตตามคำสงของทานอาจารย

ได” “เพราะเหตใดฤๅ” อาจารยตงกระทถามตอไป “เพราะวารสกละอายแกใจ

ตนเอง” ศษยสนองคำตอ “ในอนทจะกระทำความชวเชนนน เพราะแมคนอน

ไมรไมเหนกจรงแล แตทวาผมเปนผรเหนเอง ความเดอนรอนใจทเกดจาก

ความชว มไดขนอยกบความเหนหรอไมเหนของคนอน แตขนอยกบการ

กระทำของตนเองเทานน ดวยวาขนชอวาทลบไมมในโลก” เมออาจารยไดยน

คำศษยเชนน กรสกมความปตตอการกระทำของเขาผนมาก จงไดกลาว

ชมเชยตอทประชมวา

“เธอทงหลาย จงดการกระทำของเขาผนเถด เขาเปนผทมใจมนคง

ตอหนาอยางใด ลบหลงกอยางนน เขามความรสกผดชอบอยกบตว ไมยอม

ตนใหตนอยในอำนาจของมารราย ไมกลาในทไมควรกลา เปนคนขลาดในท

ควรขลาด คนใดกลาทำความชวในทลบ คนนนเปนคนออนแอ คนใดขลาด

ตอการทำความชว คนนนเปนคนเขมแขง ขอพวกเธอจงจำอยางศษยผนไว

แลวจงกลาในการทำความด อยากลาทำความชวกนเปนอนขาด เพราะความ

กลาในความชวกคอความเขลานเอง จงจำไววา กจใดทพวกเธอตองทำในทลบ

เพราะกลวคนอนจะรจะเหน สงนนเปนความชว อยาไดกระทำเปนอนขาด

คนกลาคอคนทมความเบาใจในความประพฤตของตว ไมตองหวาดหวนตอใด ๆ

ทงหมด จงทำทกอยางในทเปดเผยดวยเบาใจกนเถด”

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

ในทสดของการประชมวนนน พธการแตงงานอยางงาย ๆ กเกดขน

ระหวางศษยผละอายบาปกบปยทสสน ลกสาวสวยของอาจารย จบพธแลว

อาจารยกบญชาสงใหศษยทกคน นำของทตนลกมาไปคนใหแกเจาของตาม

รายการทไดจดไว

พนองทงหลาย นทานเรองนสอนใหเราเขาใจวา คณธรรมในใจ

สำคญเพยงไร ทานทงหลายจงควรจำไวเปนคตสอนใจ ในเวลาทานเบองาน

ทานจะพกผอน ทานจกเอาเปรยบเพอนรวมงานโดยวธใด ๆ กตาม จงนกวา

เปนการไมเหมาะไมควร เปนการกระทำทหกหลงตนเอง ตดผลประโยชนของ

ตนเอง เปนการเสยหายรายแรงแกงานและแกจตใจของตนเอง ความยบยง

ใจกจะเกดมขนเพราะการนกคดดงกลาวมา

ความผดอกประการหนง มกเกดมแกพวกเราทงหลาย คอความคดวา

“ตนเปนคนดกวาใคร ๆ ดกวาผบงคบบญชา ฉลาดกวาผบงคบบญชาของตน

แลวเปนเหตใหเกดความหยงจองหอง ดวยความมานะถอดและคดไปเสยวา

ถาตนเอาเปรยบคนอนไดเปนความเกง” ขอเสยทเถอะพนองเอย เพราะ

ความคดแบบนเปนความคดทหลอกตวเอง คนอนหลอกเรายงมทางแกไขได

แตตวของเราเองหลอกตวเองแกไดยาก เพราะวาเราไมรตววาเราถกหลอก

นนเอง หลกความจรงในเรองนมอยวา คนใดทคดวาดกวาคนอน คนนนเปน

คนไมมอะไรด และไมมทางจะดขนได และความเขาใจผดรปนน แตคนใดคด

วาตนยงมความดนอย ตองอยกบคนด ตองศกษาความดจากเขา และทำดให

เหมอนเขาอยแลว มทางจะเปนคนดได ในเรองความฉลาดกเชนเดยวกน ถา

ใครสำคญตนวาเปนคนฉลาดในขณะใด ความโงยอมครอบงำเขาในขณะนน

เพราะการคดวาตนฉลาดกหมดหนทางกาวหนาในการหาความฉลาด คนด

ตองคดวาตนยงโงอยรำไป ยงฉลาดนอย ยงตองเรยนตองศกษาอกมาก จง

จกพอเทยมทนคนอนเขาได ฉะนนถาใครเคยคดผดอยดงรปทกลาวมา ขอให

กลบคดกนเสยใหม แลวจงมความออนนอมถอมตน เชอฟงผบงคบบญชา

ใหถอสภาษตสนทรภทวา… “เปนผนอยคอยกมประนมกร เหนอย

ไปกอนคอยสบายตอปลายมอ” คนใดรสกวาตนเปนผนอย เขาจกเปนผใหญ

�� �� พทธธรรม �� ��

ในวนขางหนา แตผใดเปนผนอย แตสำคญตนวาเปนผใหญ เขาจกไมสามารถ

เปนผใหญไดเลย

ธรรมดาของใหญทงหลายยอมมาจากของเลก งานใหญ ๆมาจาก

งานเลก ๆ คนทเปนใหญเปนโตได เปนหวหนาคนได กตองเปนผนอยมากอน

ทงนน ตองรจกฟงคำสงของคนอนมากอน จงจกรใชคำสงบงคบคนอนตอไป

ถาคนใดฟงคำสงของคนอนไมเปน เขาจกเปนคนผออกคำสงไมเปนอก

เหมอนกน คนเราจกปกครองคนอนไดดนน ตองปกครองตนเองไดเสยกอน

คนใดมความทะเยอทะยานจกเปนผปกครองคนอน แตยงไมเคยหดปกครอง

ตนมากอนแลว เขาจกปกครองคนอนไมไดดเลย พระพทธเจาตรสไววา “ถา

เราจกใหคนอนทำอยางใด เราจงตงตนในเรองนนเสยกอนเถด เพราะถาตน

ยงทำไมได แตรจะไปสอนคนอนแลว ความยงเหยงจกเกดไดในภายหลง”

ขอใหจำไววาคนใดทคดวานายของตนโงกวาตน คนนนมความโงกวานาย

ของตนลงไปอก

ขอโทษทจกกลาวตสกเลกนอย ขอใหถอวาเปนคำปรารภกนระหวาง

พนองเถด เพราะขาพเจาเปนคนไทย ทานทงหลายกเปนคนไทย ขาพเจา

นบถอพระพทธศาสนา เปนพระภกษ มหนาทบอกทางเดนใหแกทาน

ทงหลาย ขาพเจาถอวาทานทงหลายเปนญาตของขาพเจาโดยประการทงปวง

ถาขาพเจาเหนญาตของขาพเจาบกพรองในแงใด กอยากกระซบบอกกนให

ทราบไวบาง จงหวงวาพนองคงฟงดวยความพอใจ

คนไทยเราถกชาตอนเขาตอยอยางหนงวาเปนชนชาตทเกยจคราน

ชอบหาความสบาย ไมอดทนในการงานของตน เขาวาเชนนจกเปนความจรง

หรอไม เราอยาไปโกรธเขา และหาวาเขาแกลงวา เพราะพระพทธเจาสอนวา

“ถาใครมาตดาวาเราดวยเรองใด ๆ เราจงขมใจไว อยาไปโกรธตอดวยคำเขา

เพราะถาโกรธเสยแลว ใจยอมมดตอมองไมเหนความจรง ขมใจไวเสยแลว

ถามตนเองวาจรงไหม เขากลาวถกไหม ถาถกจรงตามเขาวา กหาหนทาง

แกไขใหดขน และควรนกขอบคณเขา ทใหคำตกเตอนอนมเหตผล เปนการ

ใหสตแกเรา วาอยาไปประพฤตเชนนนตอไป ถาไมจรงอยางเขาวา กควรให

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�� ���� ��

อภยเขา เพราะคนใดโกรธคนเขาใจผด เขาผนนยอมผดดวย” นเปนคำสอนท

เราควรนำมาใช

เมอทานเขาใจอยางนแลว เรามาพจารณากนตอไปวาตวเราทงหลาย

เปนคนขเกยจจรงไหม ขาพเจาคดวามความจรงอยมากเหมอนกน เพราะถา

เรามองดตามตลาดใหญ ๆ ตามเมองใหญ ๆ และตามโรงงานอตสาหกรรม

ทพอมอยบางนน ของเหลานนเปนของใคร เปนของคนตางดาวเสยเปน

สวนมาก ทเปนของคนไทยแท ๆ นอย ถามชอเปนคนไทยบางพอหาได แต

มใชไทยดงเดม เปนไทยทมาจากปทวดตางดาวทงนน

หลกคำสอนของพระพทธเจา

อนคนตางดาวทเขามารำรวยในเมองไทยนน เขามอะไรมาบาง เขา

มาจากบานเดมของเขาในสภาพมอเปลา มเสอผนหมอนใบเทานน แตเขาม

สงหนงดกวาคนไทยเจาของบาน คอ ความเพยร ความอดทน ความกาวไป

ขางหนา และความตงใจตองานอยางจรง ๆ ทานคงเคยสงเกตเหนบาง ชายหนม

จากเมองจนมาขายนำแขง ลกสมอ เทยวยอมผาตามบาน คนไทยเราวางโต

ดาเขาเสยไมมชนด เขาทำเฉยเปนทองไมรรอน ดาไปเถอะเอาเงนมาใหฉน

กแลวกน ไมกปเขายกฐานะจากกรรมกรมาเปนเจาของรานคา และตอมา

เปนเจาของหางใหญ มทดน มโรงสมากมาย เขาเอามาจากไหน เอามาจาก

ความเพยรของเขาเอง เขาปฏบตตามหลกธรรมทวา

๑. ขยนขนแขงในการทำมาหากน

๒. เกบทรพยไวแลวทำใหเกดดอกมากขน

๓. คบกบคนทจกอำนวยประโยชนใหตน

๔. เปนอยแตพอสมฐานะของตน

นเปนหลกคำสอนของพระพทธเจา เราทกคนเปนศษยพระพทธเจา

เคยนำหลกนไปใชกนบางหรอเปลา ยงไมไดใช ทานจงไมเจรญกาวหนา

ขาพเจาขอวงวอนทานใหนำไปใชกนบางเถด อยามวหลงแตความยงใหญอน

หาแกนสารมไดนกเลย ในสมยกอนเราอยกนไดไมเดอดรอนเพราะเมองยง

�� �� พทธธรรม �� ��

กวาง แตบดนคนไทยเพมมากขน คนตางดาวเขาแขงกวาเรา เขารกเราทาง

เศรษฐกจ เขาเอาเงนมาไลพวกเราออกจากเมองเขาปามากขนทกท ทานจะ

ยอมใหเปนอยในสภาพเชนนหรอ ไมได เราตองส ๆ อยางชาวพทธ เราไม

รงเกยจเขา เรากไมทำรายเขา เราตองทำตนเปนคนใจกวาง ใหทกชาตทก

ภาษาเขามาอยกนได แตเราจกแขงกบเขาในทางธรรม ถาเขามความเพยร

เราจกเพยรใหมากกวาเขา ถาเขารจกเกบหอมรอมรบ เรากจกปนผรจกเกบ

บาง เขากาวหนาไปในทางใด เรากจกกาวหนาไปในทางนน เราถอเขาเปน

คร และจะทำอะไร ๆ ใหดกวาครขนไปอก นเปนวธการตอส สอยางนกกฬา

อยางลกศษยของพระพทธเจา

พนองทงหลาย บดนถงเวลาแลวทพนองจกตนจากความหลบไหล

มวเมา ตนจากความเกยจคราน ตนจากความสนกสนานเพลดเพลน ตนจาก

ความสำคญผดวาตนเปนชาตใหญ เปนชาตทเกงกวาใคร ๆ จงลมตาออก

ใหกวาง มองดรอบ ๆ ตวของทาน แลวจงคด จงทำ จงเดนไปเพอความ

กาวหนากนเถด ทานทงหลาย

อยาฆาตวดวยการทำชว

ถาคดดกนใหดแลว ทานทงหลายมโชคดอยประการหนงแลว โชค

นนอยทนเอง กรมชลประทานนแหละเปนผนำโชคลาภมาสทาน ทกคนม

สวนไดรบโชคจากกรมน โดยไดเขามาทำงานเปนกรรมกรรบจาง งานของ

กรมนจกมตอไปอกนานกวาจะหมด พวกทานคงไมตองไปหางานทอนให

ลำบาก มงานรอทานอยทกวน ขออยางเดยวใหทานมาทำงาน ทำจรง ๆ ตาม

คำสอนของพระพทธองควา “ถาเราจกทำงานใด ทำใหจรง ๆ ทำใหเปนเมด

เปนผล อยาทำโดยอาการหละหลวมเปนอนขาด เพราะการทำทไมจรงยอม

กอใหเกดผลทไมด” นเปนหลกทตองจำไว ทำจรงตวเดยวทานจกรอดพนได

และเมอทำงานแลว ทานจกไดรบผลของงาน จงคดวาเงนทองทเรา

ไดรบมาน ไดมาโดยยาก ตองอาบเหงอตางนำ เหนอยนกจงไดมา จงคดให

รจกคณคาของเงน จะใชกจงใชแตในทางทเปนประโยชน อยาผลาญเงนทได

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

�0 ���0 ��

มาโดยทางเสเพลเปนอนขาด เพราะการประพฤตเสเพลปนการทำลายตนเอง

พระพทธเจาสอนวา “จงอยาฆาตนเสยเลย” ทานทงหลายมกฆาตวทานอย

บอย ๆ โดยการทำชว ถาทานเกยจคราน ทานกนของมนเมา ทานเลนการ

พนน ทานไปเทยวกลางคน ทานคบพาลชนเปนสหายทาน สงทงหมดนเปน

วธของการฆาตวตายทงนน เปนการฆาอยางเลอดเยน ทานอยากลวคนอน

เปนศตรของทาน แตจงกลวตวของทานทเปนศตรแกตวทานเอง โดยการ

กระทำความเสยหายดงกลาวมา

เวลานทานทำงานเปนกรรมกร หรอเปนอะไรกตามเถด ทานคดจะ

เปนอยอยางนตลอดไปหรอ ถาคดเชนนน ทานตดสนขงตวเองเสยแลว อยา

กกขงตวเองเชนนน จงทำตนใหเหมอนตนโพธตนไทร ทมนขนตามตนตาล

ดงทมอยขางบานพกคณจรญนน ตนโพธ ในชนตนอาศยตนตาลไปกอน

พรอมกนนนกพยายามหยอนรากลงสพนดน ตงตวของมนไดอยางมนคง

ตอไป แตกาฝากขนตามตนไม อาศยตนไม ไมหยงรากลงสแผนดน ตนไม

ตายมนกตายไปดวย

ทานทกคนจงอยาเอาอยางตนกาฝาก แตจงเอาอยางตนโพธกนเถด

จงพยายามตงตนใหไดโดยอาศยงานของทานนแหละ วธการตงตนนนอยท

การยกเวนจากอบายมขอนเปนทางของความเสอม เชนการดมเหลา เปนตน

อยากจะเตอนทานสกเลกนอย ในเรองสราเมรยอนเปนของมนเมา

ทกอใหเกดความเสอมแกคนอยมาก คนไทยเราในบดนชอบดมเหลากนนก

ไมวางานอะไรมเหลาเขาไปแทรกซมอยดวยเสมอ ความเสยหายเปนจำนวน

มากไดเกดขน เพราะนำเมาเปนเหต

พระพทธองคจงแสดงโทษไววา

๑. เปนเหตใหเสยเงนทองโดยใชเหต

๒. เปนเหตใหเกดโรค

๓. เปนเหตใหไมรจกละอาย

๔. เปนเหตทอนกำลงปญญา

�0 �� พทธธรรม �0 ��

๕. เปนเหตใหกอการทะเลาะววาท

๖. เปนเหตใหตองตเตยนอยางมาก

นเปนโทษอยางยอของการดมของมนเมา จงอยากขอตกเตอน

วงวอนพวกเราทงหลาย อยาไดรดมกนเปนอนขาด ใครทเคยดมแลว จงหด

เลกเสย และชวนกนเลกหลาย ๆ คน กจกเปนทางใหเกดความเจรญกาวหนา

แกชวตของทานได

ทานทงหลายทเปนชาวพทธ จงดอยางพนองชาวอสลามไวบาง เขา

เครงครดกนมากในขอน มงานการอะไรเขาไมอนญาตใหเจามารรายนเขาไป

แทรกแซงเลย แตพวกเรามงานศพ งานบวชนาค งานขนบานใหม งาน

ทำบญอาย ลวนแตเปนงานเมากนทงนน แทนทจกเปนงานบญ กลายเปน

งานบาปไปเสยแลว เปนการนาละอายทชาวพทธผมความนบถอในพทธ

ศาสนาไปกระทำผดอนนาบดสเชนนน

พวกเราชาวพทธสวนมากมพระพทธรปองคนอย ๆ หอยคอไวเสมอ

ไปไหนกนำตดตวไปดวยโดยเขาใจวาพระจกคมครองตนใหพนจากภย

อนตรายได แตหาฉกคดไมวา พระเจาคมครองตนไดกเพราะตนเชอพระ และ

ทำตามคำสอนของพระเทานน ขออยาไดถอพระไปในทางทผดกนเลย แตจง

ใชในทางทถกกนเถด จงเอาพระเปนเครองเตอนใจ หอยไวใกลหวใจ เวลาใด

คดจกทำชวจงเอาพระเคาะเขาทใจ บอกใจวานพระอยทน อยาออกนอกทาง

ของพระเลย อยาเชอผเลย จงหนมาหาพระเสยเถด ถาทานนอมพระมาเปน

เครองเตอนใจเชนน ทานจกเอาตวรอดปลอดภยไดโดยแท และถาตวทานพน

ไปจากความชวไดแลว ประโยชนของทานจกสมบรณ ประโยชนของผอนก

จกสมบรณ กจททานทำอยนนไมเปนเหตใหวญญชนตเตยนได ตวทานเองก

ไมมความรอนใจในการทงสาม ไดชอวาเปนผตงตนอยในคณงามความดของ

พทธศาสนา ตามขอทวา เปนประโยชนแกตน เปนประโยชนแกทาน วญญชน

ทงหลายกลาวชมวาดดวยประการฉะน

ดงไดกลาวมาพอเปนเครองสะกดใจของพนองทงหลาย กเหนวาพอ

สมควรแกกาลแลว ขาพเจารสกดใจมากทพนองทงหลายนงฟงขาพเจาพด

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

����

ดวยความตงใจเปนอยางด ทำใหขาพเจาหายเหนอย เพราะนกวาถาทานฟง

อยอยางน ทานคงรบรในเรองทขาพเจากลาวและจำได คงนำไปปฏบต กอ

ใหเกดประโยชนสขแกทานทงหลายบางเปนแน

ขออำนาจคณพระศรรตนตรย จงมาตงอยในใจของทานทงหลาย ขอให

ทกคนจงเปนผมใจเขมแขง อดทน รกความด เกลยดความชว เปนลกศษย

ทดของพระรตนตรยตอไปสนกาลนาน ขอความสขสวสดจงมแกทานทงหลาย

ทวกนทกคน เทอญ

�3

����

การศกษาธรรมะในพระพทธศาสนานน เรากจะเรมตนดวยการศกษาทตวเรากอน

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

พลาซา มศว องครกษ

พทธธรรม �3

84พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

84 85

หนาทและศลธรรม

ทานอธบดและขาราชการกรมตรวจบญชสหกรณทงหลาย

ณ บดน ถงเวลาการฟงปาฐกถาธรรม อนเปนหลกคำสอนในทาง

พระพทธศาสนา เพอจะไดเปนแนวทางสำหรบเตอนจตใจของพวกเราทงหลาย

ในการปฏบตงานอนเปนหนาทตอไปในกาลขางหนา เพราะวาในการททานทงหลาย

ไดมาประชมกนในสถานทน เปนการอบรมเกยวกบวชาความรอนจะใชเปน

หลกปฏบตงานในหนาทของตนใหเปนไปในทางทเรยบรอยดงาม การอบรม

กนอยางนความจรงกเปนเรองจำเปนทจะตองมการกระทำบอย ๆ เพราะวา

โลกเรานมความเจรญกาวหนาในวทยาการ มของใหม ๆ แปลก ๆ เกดขนใน

โลกเสมอ ถาหากวาเราอยในโลก แตขาดความอบรมศกษาในสงทควรจะ

อบรมศกษาโดยไมทนคนอนเขา การอยในโลกชนดทเปนคนลาหลงนนไมนา

จะสรรเสรญอะไร เราควรจะทำอะไรในการทจะใหชวตกาวหนาไปตามสมควร

เราควรจะไดทำอะไร ๆ ใหชวตกาวหนาตามสมควรแกฐานะ อนชวต

ของบคคลเราจะกาวหนาไปในทางทดไดนน กโดยอาศยการศกษาใหมความร

ความเขาใจในเรองทเราจะตองปฏบตเสยกอน เมอมความรความเขาใจแลว

ตอนนไปกจะไดลงมอปฏบตในหลกการทเราไดมความรความเขาใจนน ผล

อนเกดขนจากการปฏบตกจะเกดมแกเราไดสมความปราถนา การศกษา

อบรมจงเปนเรองจำเปนประการหนงสำหรบชวตของเราแตละคน

ในทางพระพทธศาสนานนพระพทธเจาสอนภกษทงหลายใหมการ

อบรมตนอยเสมอโดยตรสเปนบาลวา เธอทงหลายจงอบรมตนใหเปนคนเจรญ

คำวาจงอบรมตนใหเปนคนเจรญนน พระพทธเจาทรงหมายเอาความเจรญ

ทางดานจตใจเปนหลกใหญและสำคญ เพราะความเจรญในเรองอนนน แม

เราจะมมากสกเทาไหร ถาขาดความเจรญในทางดานจตใจเสยแลว เรากม

ความเจรญแตเพยงสวนผว

84 พทธธรรม 84 85

ความเจรญทางวตถและจตใจตองมาดวยกน

ในสมยนถาพดถงในแงความเจรญของโลก กนบวากาวหนาไปมาก

แตสวนมากกกาวหนาไปทางดานวตถ ความเจรญในทางดานจตใจบางท

กกาวไมทนกบความเจรญในทางดานวตถ ความเจรญในทางดานวตถนน ถา

จะคดดกนใหดแลวกจะเหนวาเปนเหมอนกบมดสองคม คอ ใหประโยชนกได

ใหโทษกไดเหมอนกน ทจะใหประโยชนนนกตองอาศยผใชมความเจรญใน

ทางดานจตใจ มปญญาเปนผนำในชวต ความเจรญในทางดานวตถกมคณคา

แกผนน แตถาหากวาผใชวตถนนไมมความเจรญทางดานจตใจเพยงพอ ไมม

ปญญาเปนผนำในชวต เขากอาจจะใชวตถนนในทางผดทางเสยกไดเหมอน

กน คนทมเครองมอเครองใชบางอยาง ซงเปนสงของทนสมยในโลกนไวกบ

บานเรอน คนทฉลาดกใชใหเปนคณเปนคา แตผไมฉลาดกใชผดไดบอย ๆ

เหมอนกน ดงขาวทเราไดยนไดฟงในหนงสอพมพกนอยเสมอ ๆ นนปรากฏ

อยใหเราเหนเปนพยาน

ทนความเจรญในทางดานวตถ ถาจะใหเปนคณเปนคา เรากปรบปรง

ตวของเราเองใหมความเจรญในทางดานจตใจ ความเจรญในทางดานจตใจนน

จะอาศยวตถเพยงประการเดยวไมได แตวาชาวโลกเราในสมยนไดมความ

สนใจกนในเรองวตถกนมากเหลอเกน โดยเฉพาะในทางดานตะวนตกอนเปน

ประเทศทเจรญมาก เขาสนใจกนมากในเรองวตถ แตถาเราศกษาดความเปนอย

ของคนเหลานนเพยงผวเผน กจะเหนวามความสะดวกสบาย เชน มรถไปไหน

มาไหนสะดวก มการสอสารสะดวก มการปฏบตอะไรสะดวกทกประการ

แตถาเราจะถามอกสกนดหนอยวา คนเหลานนมความทกขไหม มความ

โอบออมในชวตประจำวนบางหรอไม ถาตงปญหาถามตวเราเองผเหนความเจรญ

เหลานนแลว เรากจะไดรบคำตอบวา คนเหลานนยงมความทกข ยงมปญหา

และดเหมอนวาความทกข ความเดอดรอนในประเทศทเจรญนนจะมมากกวา

พวกเราในประเทศทลาหลงเสยอก ไมตองดอนไกลหรอก เพยงแตดชาว

กรงเทพฯ กบชาวบานนอกนน กจะไดเหนวาพวกเราชาวกรงเทพฯ นนบวา

86พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

86 87

สะดวกสบายในทางวตถมาก แตกมปญหามาก มความเดอดรอนในทางดาน

จตใจมากกวาคนทยงไมมความเจรญ ถาเราไปดจงหวดทยงไมเจรญเลย เชน

จงหวดแมฮองสอนอยางน ประชาชนของเขามความทกขนอยกวาพวกเราท

อยในเมองหลวง เพราะวาปญหาทจะขบจะคดนนมนมนอย มความสงบในทาง

ดานจตใจมากกวา การแบงชนกน ในการเปนการอยกไมคอยจะมมากนก

แตพวกเราในกรงนตองแขงกนตลอดเวลา แขงกนเดน แขงกนหากน แขงกน

ทำอะไรรอยแปดพนประการ ถาตวคนเดยวคอยยงชวหนอย แตถามครอบครว

กมการแขงกนหลายคนและกยงมากขนไปอก เพราะวาตองแขงกนมากเรอง

แมบานกตองแขงไปตามภาษาแมบาน ลกคนโตกจะไปแขงขนกบเขา ลกคนเลก

กจะแขงกบเขา พอมความรสกในการแขงกนเกดขน กจะแขงขนกน แมวาใน

การแขงขนนน เขาทกคนตองมาลวงกระเปาคณพอกนทงนน คณพอ

กตองมความเดอดรอนเปนธรรมดา... เปนปญหา

ทนเมอมปญหาเกดขนเชนน ถาเรามความเจรญในทางจตใจนอย

ความทกขกทบถมจตใจ ปลงปญหาไมตก เมอปลงปญหาไมตก กไมรจะทำยงไง

ชาวโลกในสมยนจงไดมการกระทำชนดเขลา ๆ คอ การฆาตวตาย ไดเปนขาว

ในหนาหนงสอพมพ ยงตวตายบาง กระโดดสะพานพทธฯ สะพานกรงธนฯ

ใหตายไปเสยบาง คดวาตายแลวมนจะหมดเรอง ปดฉากกนเพยงเทานน นน

เปนการคดของคนเขลา และถาเราไปศกษาชวประวตของคนเหลานน กจะ

พบวาคนเหลานนไมมความเจรญในทางดานจตใจ ไมไดศกษาเรองชวตของ

ตวหรอสงแวดลอม ใหเขาใจถกตองตามความเปนจรง จงไดเกดความหลง

ความมวเมาในเรองนน ๆ และเมอมความทกขความเดอดรอนกแกไมได จง

เหนไดวาความเจรญในทางดานวตถเพยงประการเดยวไมพอ เราจะตองสราง

ความเจรญในทางดานจตใจขนดวย

หลกธรรมเปนเครองสรางเสรมความเจรญดานจตใจ

อนความเจรญในทางดานจตใจนน ตองอาศยหลกธรรมเปนเครองสราง

เสรม วตถจะเปนเครองเสรมทางดานจตใจแทจรงไมได ถาเราจะใช...กใชได

86 พทธธรรม 86 87

แตเพยงวาเปนทาสในการปฏบตเทานน ถาจะเอาวตถมาเปนนายเราเมอไหร

ละก เราจะตองเปนทกข เราจะตองเดอดรอน เราจะตองเสยผเสยคนไป

เพราะเรองของวตถนน ๆ ถาเราผมความคดในเหตผล ตองการแสวงหา

ความสขอยางแทจรงนน จงตองสรางสงทงสองประการ คอ ความเจรญใน

ทางดานจตใจกอน แลวทำความเจรญในทางดานวตถตอไป

ในสมยนเมองไทยเราเรยกวาเปนสมยพฒนา คอกำลงตองการความ

กาวหนา ความเจรญงอกงาม รฐบาลไดมการพดประกาศทางวทยอยเสมอ ๆ วา

ใหคนทงหลายชวยพฒนาบานเมอง ใหมความเจรญกาวหนา อนการพฒนา

บานเมองใหเจรญกาวหนานน ถาไมมการหนมาทำความเจรญทางดานจตใจ

ใหมความเจรญกาวหนาดวยแลว ความเจรญกาวหนาในทางดานวตถนนกไป

ไมรอด เราจะมวตถมากสกเทาใด ถาจตใจของคนนนไมด กไมสามารถใช

วตถในทางทด ผลทสดกเกดความเสยหาย แตถาหากวาไดมการพฒนากน

ทางดานจตใจอยางแทจรง เรองของวตถกมาเอง เพราะสงทงหลายภายนอกนน

มนเกดจากใจของคนเราทงนน ดกเกดทใจ ชวกเกดทใจ สข...ทกขกเกดทใจ

อะไรทงหมดทเราเหนอยในโลกนมาจากใจคนนนเอง

ศาสนาเปนเครองขดเกลาจตใจ

พระปรางคอนสวยงาม พระเจดยปดทองคำทคนโบราณสรางไวนน

มาจากอะไร กมาจากจตใจของคนผสรางซงรวมแรงรวมใจกนเขา วตถทเรา

ไปเหนนนกเปนพยานปรากฏอยในตว ถาวตถนนสรางไดประณตงดงาม

บรรจงเทาใด กเปนเครองสอนำใจของผสรางวามความประณตงดงามมาก

เทานน แตถาเราไปเหนวตถกอสรางหยาบ ๆ ไมถาวร สรางไมเทาไรกพงไป

ทรดไป กแสดงวาจตใจของผสรางนนไมมความเจรญ คดแตวาจะทำใหผาน

พนไป ทำใหพอไดเปดปายและออกขาวทางโทรทศนแลวกหมดเรองกน วตถ

มนจะเปนอะไรกชางมน ความเจรญในสงนนมไมได

ในเรองนถาจะเปรยบเทยบกนกบคนสมยกอนกบพวกเราในสมยน ก

รสกวาแตกตางกนมาก คอคนสมยกอนนนเขาสรางไดมนคงถาวร ดพระปรางค

88พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

88 89

วดแจงสรางมานานแลว ไมทรดสกท รปทรงกไมเสยหาย โบสถใหญ ๆ เชน

โบสถพระนอนวดโพธ ยงอยเรยบรอยไมทรด มกแตปนกระเทาะไปบางตาม

ความยาวนานของเวลา แสดงวามนคงด สงมนคงนมาจากไหน กมาจากจตใจ

ทมนคงนนเอง เพราะคนในสมยกอนนนเขาสรางดวยความซอความเลอมใส

ไมไดทำงานเพอเงน แตวาทำงานดวยศรทธาอยางแทจรง จงทำดวยความ

ตงใจ สงทงหลายเรยบรอย ในสมยนเราทำงานแขงกบเวลา ตองการใหเสรจ

ทนตาเหน เอาเรวเขาวา แลวกไมใครจะเรยบรอย แมทำเสรจแลวไมเทาไร

กตองผไปพงไปทรดโทรมไป อยางนมปรากฏอย ซงแสดงใหเหนวาพวกเรา

ชนลกหลานในทางนำใจนนจะเอาไปแขงกบคนชนปนนเหนจะยากเตมท คน

ชนปทานมจตใจสงกวาพวกเราในสมยน

ทนถาหากวาเราตองการใหชาตบานเมองของเรามความเจรญกาวหนา

ในทางทถกตอง ใหเรยบรอย เราจะตองพยายามปรบปรงดานจตใจของเรา

ใหมความเจรญกาวหนางอกงามไปดวยตามสมควรแกเหตการณ ซงทงหมด

กจะเปนไปในทางทด ปญหามตอไปวา ในการปรบปรงจตใจของเราทงหลาย

ใหมความเจรญกาวหนานน เราจะตองอาศยหลกอะไร เมอเกดปญหาขนเชนน

กนเลากอยากจะตอบวากตองอาศยหลกศาสนา ไมวาเราจะเปนผนบถอ

ศาสนาอะไร จะเปนชาวพทธกตาม ชาวครสตงกตาม เปนชาวอสลามกตาม

เราจะตองเอาหลกศาสนาทเรานบถอมาไวในใจของเราอยางแทจรง เราจะ

ตองมอบกายมอบชวตจตใจใหแกหลกธรรมนนมาไวในชวตประจำวน

เดยวนการนบถอศาสนาของคนทว ๆ ไปในรปนน ๆ ไมวาจะเปน

ศาสนกในศาสนาไหน โดยมากเชอกนเปนพธ สวนมากไมไดมความตงใจทจะ

เอามาเปนหลกดำเนนชวตอยางแทจรง ถาหากวาเรานบถอกนแตพอเปนพธ

แตไมไดมงทจะเกลาจตใจของเราใหมความสะอาด สวาง สงบแลว การนบถอ

ศาสนานนกหาประโยชนไมได เหมอนกบเราไปรบยามาจากหมอขวดหนงแลว

กหมอสงใหทานตามเวลาทเทานนเทาน แตเรารดกวาหมอไมทานยา ทานมง

ไมทานมง โรคนนจะหายไมได บางทโรคจะหนกลงไปเสยอกดวยซำไป ขอน

ฉนใด ในเรองเกยวกบหลกธรรมในทางศาสนานกเหมอนกน ไมวาเราจะนบถอ

88 พทธธรรม 88 89

ศาสนาไหน ถาเรานบถอกนแตเพยงชวจดทะเบยนสำมะโนครว มนกไมม

ประโยชนอะไร แตถาเราไดนำหลกนนมาเปนแนวปฏบตในชวตอยางแทจรง

ประโยชนทจะเกดขนนนนบวามากหลาย เราจะเหนไดดวยตวของเราเอง

เพราะการปฏบตธรรมนน ไมตองใหคนอนบอกตวเรารไดเอง เราทำอยางไร

เรากไดปรากฏผลในใจของเราเปนความสขอยางไร มความสงบในใจอยางไร

มปญญาเฉยบแหลมเกดขนในใจอยางไร เพราะการปฏบตตามหลกธรรมนน ๆ

ทานทงหลายกคงจะรไดเอง และหลกธรรมทเรานำมาใชกนนน บางทกยงม

เขวกนอย คอคนทอยในวยหนมฉกรรจมนจะเขวไปสกหนอย คอคดไปเสยวา

ไมจำเปนอะไรหรอกทเราจะตองใชหลกศาสนาเปนแนวสำหรบชวต คนเราถาได

มการศกษามาพอสมควร ทำงานทำการไปตามหนาทกคงจะเรยบรอย มกจะ

คดกนแตเพยงเทานน หรอบางคนมกจะคดเลยเถดไปกวานน คอเหนวาเปน

สงไมจำเปนในการทจะมหลกศาสนา หากไปเชอตามคำโฆษณาของพวกฝาย

นยมวตถจนเกนไป วาศาสนาเปนยาเสพตดใหโทษอะไรอยางน

ความจรงทางฝายวตถนยมทโฆษณาวาศาสนาเปนยาเสพตดใหโทษนน

มนเปนอบายของเขาเทานนเอง คอ เปนอบายทจะใหคนปลอยสงหนงซง

นบถอกนมานานแลว แลวเขาจะเอาสงหนงใสเขาไปอก สงเขาเอามาใสใหใหม

นนกลบหนกไปกวาของเกาไปเสยอก คอวาเปนสงเสพตดแทจรงทเดยว ใหโทษ

อยางแทจรงทเดยว เมองประเทศคอมมวนสตนน เขาทำลายศาสนาเพออะไร

กเพอจะลางจตใจคนใหมนหมดศาสนาเสยกอน เมอจตใจคนไมไดยดใน

ศาสนาแลว เขากเอาศาสนาของเขาใสไปในหวใจของคน ศาสนาของเขานน

กคอลทธคอมมวนสตนนเอง ลทธคอมมวนสตเปนตวศาสนาของพวก

คอมมวนสต กอนทจะใสลทธนนเขาไปกทำลายตวศาสนาเสยกอน เหมอนกบ

จะยอมผา ถาสเกามนตดอยบางมนกไมเหมาะ เลยฟอกมนเสยกอน เอาสเกา

ออกหมดเลย แลวเอาสใหมยอมลงไปกเรยบรอย นนเปนอบายของเขาเทานน

เราอยาไปหลงเชอคำโฆษณาอยางนนของเขา แลวมาทงของเราซงประเสรฐ

ไปควาเอาขเลอยมาไวในสมอง มนจะไมไดประโยชนอะไร สงนเรามอยแลว

นบวาประเสรฐแลว แลวกไมใชยาเสพตดใหโทษอะไร แตเปนยาชำระชะลาง

90พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

90 91

ขดเกลาจตใจของคนเราใหสะอาด ใหสงบ ใหสมควรแกฐานะการปฏบต เราจง

ควรจะไดมหลกนไวในใจ

ทนถาหากใครมาคดวาศาสนาไมจำเปน คนนนมความคดไปในทางตำ

ปศาจมนมาเขาสงใจ มายวมาชกจงใหเราเกดความหลงใหล แลวเราอยากจะ

ทำอะไร ๆ แบบตามใจตนเอง

เมอไมมศาสนา…ปศาจคอความอยากกเขาสงจตใจ

ปศาจนนคออะไร คอความอยากนนเอง ไมใชอะไร ความอยากท

จะไดในทางกาม คออยากจะไดรป เสยง กลน รส สมผส อนเปนสงทนา

ปรารถนาพงใจ

ในสมยน พวกปศาจเหลานกำลงแพรหลาย ยวยวนพวกเราทงหลาย

ตลอดวนตลอดเวลา ถาวาจตใจไมมนคงแลว…แพยบยบไปเลยทเดยว

สตางคหมดกระเปาไมรตว เพราะวาหลงใหลในซากปศาจเหลานน ทาน

ทงหลายเดนไปบนถนนกดเถอะ รายการโปสเตอรตามหนาโรงหนงเฉลมกรง

เฉลมบร เฉลมอะไร ๆ ทเขาม ๆ กนอยนนนะ มแตภาพโปกนทงนนแหละ

ผหญงนงนอยหมนอยนนแหละ คอภาพของปศาจราย หรอตวหาซาตาน

มาแขวนอยตามหนาโรงหนง เดกหนมเดกนอยมาเหนเขา ใจเตนระทกขนมา

ทเดยว ซอตวไมทนใจ ยกพวกตกนเสยแลว ยงไมทนเหนผ ๆ เขามาสง

เสยแลว นมนเพราะอะไร เพราะวาวตถนยมมนทำใหคนสามารถเดนไป

หลงใหลมากเกนไป มวเมามากเกนไปจนเกดใหไมอยากจะถออะไร เพราะวา

การถออะไร ๆ ไวใจนน มนไปไมทน ถอระเบยบไมทนใจ ถอศาสนากไมทนใจ

ถอวฒนธรรมประเพณกไมทนใจ มนอยากขนมาแลวไมทนใจเลยทงเสยดกวา

ไมตองถออะไร นนแหละเรยกวาปศาจรายมนคอยดงจตใจคนเราใหตกไป

ทชวทตำ แลวเปนเหตใหเกดความเสยหาย

นอกจากปศาจรายในทางรปแลว เสยงกสำคญเหมอนกน เมองไทย

เรานอาตมาคดดแลวกสงสารชาตไทย สงสารเมองไทยอยมากเหมอนกน คอวา

ของตวมดไมคอยใช ของเพอนเขาไมคอยจะดกลบเอามาใช ดเสยงเพลงตาง ๆ

90 พทธธรรม 90 91

ทเราเปดกนเถอะ ถามเครองขยายเสยงทไหน กฟงดกนเถอะ…ไมมเพลงไทย

มแตฝรงมงคาอะไรตออะไรไมรเอามารองกน แผนเสยงเมองไทยคนไทยตอง

สงซอมาทงนน ฟงรเรองไมรเรองกขอใหไดเปดกนกแลวกน แลวกเปดฟงกน

สนกสนาน ไดรบความเบกบานใจในเสยงเพลงนน แลวเพลงทงหลายทเอามา

เปดกนนน ทานลองคดดเถด จงหวะมนรอน ๆ ทงนน เพราะวาเขาคดขนใน

เมองหนาว คนเมองหนาวมานงงอกองอขง เพราะฉะนนตองคดทำอะไรใหมน

ออกเหงอหนอย จะรองเพลงกใหมนดง ๆ ทำเสยงเหมอนกบวาไมคอยสบาย

อะไรอยางนนแหละ เวลาจะเตนจะรำกทำอาการเหมอนกบคนเปนไข

สนนบาตลกนก เตนงก ๆ เงน ๆ แกวงแขงแกวงขา ยกไมยกมอเพอใหเหงอออก

แลวไปเหนกลบชอบใจ ไปเมองนอกเมองนา เออ…ของเขาดเขาเจรญ ลมนก

ไปเสยวาของเรามนดกวานน ประเสรฐกวานน เราไมเอาเลย เอาของเขามา

เตนมารำกน เวลามงานประชมนกเรยนเกากนทงหลายสงเกตบางเถอะ ประชม

นกเรยนเกาองกฤษ นกเรยนเกาเมองอเมรกา กไปหาผหญงมาเปดแขงเปดขา

ดกนเทานนเอง ไมมอะไร แฟนซทงหลายทเขาเอามาแตงนน มนกเรอง

เทานนแหละ อยากจะดขาผหญงเทานนเอง แตนอายความอยากดแขงดขา

ผหญงนะมนมาจากไหน ตวผทมาสงเขาอยในใจนนแหละ ไมใชเรองอะไร ผราย

คอความอยาก อยากจะด แตนไมมเรองจะดกเลยหลอกวา เอา…แตงแฟนซ

แลวกมใหถวยเปนรางวล ถวยนนกมาจากความอยาก ไมใชมาจากไหน

แมการกระทำในเรองอนในททว ๆ ไป เชน การประกวดนางงาม เราเอา

มาจากเมองนอกทงนน ฝรงมกชอบดดแปลงเพอใหเหนอะไรตออะไรมาก

เรากหลงใหลไปแสวงหาความสขทางเนอทางหนง โดยไมคดวาความสขทด

กวานน ประเสรฐกวานนมนมอย คอความสขในทางใจ เราไมสนใจเพราะวาวตถ

มนยวมากเกนไป วนยนคำไดฟงแตเสยงเพลง วทยเมองไทยไมรมกสถาน

ทกสถานเปดแตเพลงอะไรตออะไรกไมร ใครมวทยกเปดวนยนคำไมกลวจะ

เปลองถาน รฐบาลเตอนใหประหยด แตเพลงมนดงกองอยอยางนนตลอดวน

ตลอดเวลา แลวจะประหยดไดยงไง ไปไมรอดในทางอยางนน นคอความเสยหาย

เรองวตถอนเหลวไหลน คอยจงใจเราทกวทกวนใหเปนไปในทางเสย

92พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

92 93

ทนถาหากวา เราคดจะปองกนไมใหเจาผรายคอความอยากเขามา

รบกวนจตใจเรามากเกนไป เรากหนมาดตวเราเองแลวกพจารณาวา เราเปน

คนไทยคำวาไทนหมายความวายงไง หมายความวามใจเปนอสระเสร ไมตก

อยในอำนาจของความอยาก ความปรารถนาอนเปนธรรมดาฝายตำ แตเราม

จตใจสงสงเหมอนกบยอดเจดยซงสงพนระดบนำทจะทวมได ถาในขณะใดใจ

เราตำ เราไมเปนภยแกตวเอง เราจงตองนกถงคำวาไทยไวใหมากสกหนอย

เวลากายใจของเราคดไมดไมงามเรากตองนกวา เราเปนไทยตองทำใจให

เปนไทย เราจะไมยอมเปนทาสแกใคร ๆ เปนอนขาด ภาวนาคาถานไวใหด ๆ

เรองอะไรทเปนของคนไทย เราพยายามทจะเชดชรกษาสงนน เชน การฟอน

การรำ การฟอนการรำแบบไทยนะสบาย จงหวะชา ๆ เนบนาบ ทำใหคนดม

ความสงบใจ ไมตนเตน เหงอไมไหลไคลไมยอย ไมเหมอนกบของฝรง แต

คนไทยเราไมอยากจะดกนเสยแลว

สมยนตามโรงเรยนตาง ๆ จดงานตาง ๆ อะไรของเดก ๆ เตนฮาวาย

กนบาง เตนอะไรกนเอามาแตนอกทงนน ไมใชของเมองไทย อยางนความ

นยมไทยกจะไมเกด เดกเหลานนเมอเตบโตขนกจะไมมนสยรกไทย เหนของ

ไทยมนไมดไป เพราะวาไดรบการฝกฝนมาตงแตเดกในทางอยางนน ความจรง

เราควรสงเสรมสงทเรามอยในบานเมองของเรา ไมวาในแงใด ใหคนทงหลาย

ไดรบร ถาเราจะอวดตวอวดของดบานเรา ของคนอนอยาไปอวดเขาเลย เพราะ

อวดกนอยแลว เรองการโฆษณาฝรงเขาเกงกวาเรา เราอวดทเรามกนบาง กจะ

เปนทางชวยใหเกดความดความกาวหนาในชวต หากเมอพดกบทานทงหลาย

ใหเขาใจวา ความอยากเปนสงซงทำลายจตใจของคนเราใหเสยหาย เกดขน

ไดบอย ๆ ถาเราสนใจในเรองวตถอนนนมากเกนไป เรากจะมใจไมดไมงาม

คำถามทตองถามตวเองเสมอ

ทนจะทำอยางไรจงจะสกบสงเหลานนได เรองนเปนจดหมายสำคญ

ทเราจะไดศกษาทำความเขาใจกน คอวาในเบองแรกทเดยวนน ขอใหเราตง

ปญหาขนในใจของเราสกขอหนงวา เราเกดมาเพออะไร เรามชวตอยในโลกน

92 พทธธรรม 92 93

เพออะไร อะไรเปนจดหมายปลายทางในชวตของเรา

นเปนเรองทควรจะเอามาตงเปนปญหาขน แลวกถามตวเราบอย ๆ

วาเราเกดมาเพออะไร เรามจดหมายปลายทางชวตเปนอยางไร เราควรจะทำ

อะไรในเวลาน เอาเพยงสามขอตงขนไวในใจของเรา แลวถามตวเราเองบอย ๆ

ตนเชาถามเสยทหนง ตอนกลางวนถามเสยทหนง พอจะหลบจะนอนกตง

ปญหาถามเสยทหนง เพอใหเกดความเปนมนษยสำนก เพราะถาหากวาเรา

ไมมมนษยสำนกอยในใจแลว อะไรอนมนกหมดไปทเดยว และไมไดสำนก

งานในหนาท ไมไดสำนกถงปกต ไมไดสำนกถงประเทศและอะไรทเราพงจด

พงทำ เพราะความเปนมนษยสำนกไมมในใจ ควรจะไดนกไวอยเสมอวา เรา

เกดมาเพออะไร เราควรจะทำอะไร ชวตของเรามจดหมายปลายทางอยท

ตรงไหน นเปนหลกสำคญซงอยากจะฝากไว

ผมใจสงไมปลอยใจไปตามอำนาจความอยาก

ในขอตนทใหถามวา เราเปนมนษยนน กเพอจะไดเตอนใจใหเรารจก

รกษาระดบจตใจ เพราะคำวามนษยนนหมายความวาผมใจสง สงขนาดไหน

คอสงขนาดทเปนจากระดบของความชวราย ไมใชเปนคนประเภทตามใจ

ตนเอง ปลอยใจใหไหวไปตามอำนาจของความอยาก ความปรารถนา อยางนน

ไมใชเปนมนษย มนษยตองไมปลอยใจใหไหลไปตามอำนาจความอยากความ

ปรารถนาอนเกดขนรบกวนจตใจ แตวาคอยเหนยวรง คอยถวง คอยหาม

จตใจของเราไวไมใหมนไหลไปสทางตำเลวเกนไป ถามนจะไหลกใหไหลไป

อยางชา ๆ เพอจะไดหนวงเหนยวไวเหมอนกบรถไฟทไปภาคเหนอ เวลาถง

ถำขนตาลแลวหยดทสถานขนตาล พอหยดแลวเขากสตารทเครองออกไปใหม

ไปไดหนอยเดยวเขากเบรคหยดปงเลย ถามวาทำไมมาหยดตรงน…หยดทกท

ไมไดมสถานอะไร คนกไมเหนขนไมเหนลงสกรายหนง เขาบอกวาเบรค

ตงตวเสยใหม เพราะวาตรงนมนลาดมาก ถาปลอยจากขนตาลไปถงทาชมภ

มนกจะไมหยด บางทมนจะลงไปทางขางรางเสยดวย ฉะนนตองเบรคหนอย

นเปนตวอยางของชวตเหมอนกน

94พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

94 95

ตอสกบอารมณ

เราทงหลายกเหมอนกน เวลาทอะไร ๆ กระทบกระเทอนจตใจนน

ตองหยด เบรคไวหนอย หามลอไวเสย สมมตวา เดนไปบนถนนเหนอะไร

มนพออกพอใจ เออ…กหยดเสยหนอย หามลอเสยหนอยกอน แตนชวต…

การหามลอนนทำยงไง เรามนตองเกรงขอไวหนอย เกรงขอตอสกบสง

เหลานน ถาไมเกรงขอตอสแพเขาแนทเดยว นกมวยเวลาจะไปชกตองเกรงขอ

ดหลาย ๆ ครง ถาเหนวาขอลำดละกเอาละ ชกกนได ขนเวทแลวกทำทาเกรงให

เพอนดเสยอกนะ บอกวาดกลามฉนเถอะหมดมนโตนะเอง อยาเขามานะขาถอง

หงายหลงไปเลย เรยกวาขกนเสยหนอย

เรากเหมอนกน อารมณรายทงหลายมนคอยจองมนคอยยวอย เดน

บนถนนมนมอารมณยว เขาเดนไปเดนมาทาทางเขาทอยางนนอยางน เรา

เกดพออกพอใจ ถาเกดพออกพอใจอยางนนเรากหยดเสยทนท…อยาเดน

หยดตรงนนกอน หยดแลวทำยงไง เกรงขอหนอย เกรงยงไง คอวาหายใจ

แรง ๆ เรองหายใจแรง เอาชนะไดงายทสด หายใจเขาแรงทเดยวใหเตมปอด

ใหเตมจนทองปองไปเลย อยาไปนกวาใครมนจะดร นกวาเราทำการผายปอด

กแลวกน หายใจเขาไปเตมท พอหายใจเขาไปเตมทแลวกลนไวสกหนอย

กลนไวพอเทาทกลนได แลวกปลอยลมหายใจออกจนกระทงหมดลมทเดยว

ใหทองกวเขาไปอกทหนง แลวกหายใจเขาอกสองสามครงเทานนแหละ

อารมณนนกวงเตลดเปดเปงไปเลย ไมเขามาเกยวของกบเรา

ทนเราไมหายใจตอสกบมน พอความชอบใจเกดมาเจอเขาพอด

แบบนนกระผมกเขาท แมเดนทาทางยงนายวนจรงแฮ ไมหายใจตอสแรง ๆ

แลวกเดนตามไป เดนไมดกไปเจอลกแขงเขาเทานนเอง เกดความเสยหาย

เพราะฉะนนเราจะตองใชวธการอยางนตอสไว ไมวาอารมณประเภทใด

อารมณรกกตองตอสอยางงน อารมณโกรธกเหมอนกน สมมตวาทานเกด

โกรธใครขนมาสกคนหนง ใหรวาตวกำลงโกรธนะ พอรตวกำลงโกรธ หายใจ

เขาแรงเฮอก แลวกกลนลมหายใจไวสกนาทหนง แลวกหายใจออกอก แลวทำ

94 พทธธรรม 94 95

อยางนนสก ๒-๓ ครง ความโกรธหายไป ทานไมเชอไปลองดเถอะ วาเรอง

อยางนมนตองลองดถงจะร ถาไมลองกไมร เวลาเกดความรกกหายใจอยางนน

เกดความโกรธกหายใจอยางนน เกดความรษยากหายใจในรปอยางนน หรอ

ไมพอใจอะไรใครขนมาแลวกใหทำอยางนน ความรสกนกคดในทางทไมดนน

จะปราศนาการไปเลย นออกไปเฉพาะหนาเลย เพราะความคดความนก

ฝายชวนนมนงายหรอก ไมยากอะไร

ถาอานหนงสอทางพทธประวตจะเหนไดงาย ๆ เวลาทมารมนมา

รบกวนพระพทธเจานน ไมตองทำอะไร พระองคเพยงแตพดวา ออ…อายมาร

ก ไปแลว ไมอยแลว พอร เทานนมนกว งหนจดไปเลยทเดยว ไมเขา

หนาพระองคตอไป ทกลาวมานมารหมายความวาอะไร หมายความวาม

ความรสกตว ระลกไดทนทวาสงนมนเปนความชว มนเขามาเกาะจบอยในใจ

ของเรา รปบมนกไปปบทนท แตทมนอย ไดนนเพราะอะไร…เราไมร

เราลมตวไปเสยวา ตวเรานนเปนอยางไร เราลมไปเสยแลว แลวเจามารนน

กมาตงหลกตงฐานอยในใจเรา ทนเมอมนมาตงหลกตงฐานอยในใจเราแลว

เราบางทหรอเขาใจผดไปเสยดวย นกวาเปนตวเราเขาให ไปตเอาของไมด

มาเปนของตวเขา เชน เหมอนกบคนโกรธเดก ผใหญโกรธเดกหรออะไรน

พอโกรธขนมากบอกวา นนก นนก มงไมรจกกร บอกใหเขารวาตวแกเปน

อยางนน ความจรงมนไมใชอายตวโกรธ ไมใชตวก มนเปนตวปลอมเขามา

ตวเราแทจรงไมใชหนาตาอยางนน

วธปราบปรามสงชวรายในจตใจ

ตวเราทแทจรง คอ ความสงบ ความสะอาด ความสวางในทางจตใจ

อายสงททำใหโกรธ ใหเกลยด ใหรษยา ใหเปนอะไรตาง ๆ นานานนแอบมา

ทหลง เราไมรเรากไปตเอาเปนฉนเขาให แลวกคบกนเสยแลวเปนนาน คบกน

จนเปนโรคประสาทไปตาม ๆ กนทเดยว

คนทมอาการเปนโรคประสาทกนไมไดนอนไมหลบอะไรนน ไมใช

เรองอะไรหรอก เรองทไปตของทไมใชตววาเปนตวเขา สำคญวาสงนนเปน

96พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

96 97

ตวตนแทจรงขนมา เลยเกบเอาไวในใจ ทงเกบไวนาน ๆ อาการมนกหนก

ทรดโทรม จตใจเสยหาย ซงเดยวนมมากขน ในเมองเรานคนเปนกนมาก

โดยเฉพาะในเมองใหญ ชาวบานนอกคอกนาเขาไมคอยเปนหรอก เพราะวา

เขารจกปลอยรจกวาง เราไมรจกปลอยรจกวางกเกดความยงยากในทางจตใจ

ฉะนนตองหดตอสกบสงเหลานนไวเสมอ ๆ อยางนเปนทางหนงทจะชวยได

คณธรรมเลก ๆ นอย ๆ ทเราเคยศกษามาจากโรงเรยน เชน เรองความ

ซอสตย ความอดทน การรจกบงคบตวเอง ความเสยสละ อะไรเหลาน ขอให

เขาใจวา เปนเครองประกอบทเราจะหยบมาใช เพอตอสกบสงเหลานน ในเมอ

ใจเราถกอารมณรายรบกวน เราจงตองเลอกใชใหพอเหมาะพอด ถาไมใชเลย

กเกดเรอง

มปญหาอยขอหนงททำใหเกดความยงยากในชวต กคอ การไมยอม

ในเรองทควรจะยอมกน บางทเรองมนเลกนอยทสด อาตมาเคยไปเทศน

ในเรอนจำ แลวกเมอภายหลงทเทศนาเสรจแลวกถามผตองขงในเรอนจำนน ๆ

วา เรามาในเรอนจำนตองโทษฐานอะไร โดยมากไมคอยรบหรอก ตองถาม

ซำวาเรองอะไรถงจะบอก โดยมากทถามแลวกไดความวาเรองเลก ๆ นอย ๆ

เชน ทำรายรางกายกนยงง ถามวาทำไมจงทำรายรางกายกน มนพดจา

ดหมนผม ๆ ทนไมไดเลยบนดาลโทสะขนมา แลวกแสดงอาการววามไปทบ

ไปตกนจนกระทงถงแกความตาย อาการบนดาลโทสะทเกดขนในใจของคน

ทว ๆ ไปนน กคอการขาดความยบยง เปรยบเทยบกบรถกวาไมมหามลอ

รถมนถงเสยหาย เราจงควรจะหดยบยงชงใจ คอยบงคบตวเองไวเสมอ อยา

ปลอยไปตามอำนาจอะไร ๆ อนเปนเรองฝายตำ ใหถอเปนหลกในใจไวเสมอ

วา คนบงคบตวเองไดเปนวรชน คนทไมสามารถบงคบตวเองไดเปนคน

ออนแอ แตคนใดเปนคนบงคบตวเองไดคนนนเปนวรชน เปนคนกลา เปนคน

เกง ความกลาความเกงของคนเรานนอยทตรงนละ อยทตรงสามารถบงคบ

จตใจของตนไวได ไมใหตกไปสอำนาจของความชวความราย นเปนวธการ

หนงซงเรยกวา เปนวธการปราบปรามสงรายซงเกดขนในใจใหหมดไป

นอกจากวธการปราบปรามดงทไดกลาวมาแลว เรากจะตองใชวธอน

96 พทธธรรม 96 97

อก เพอหำหนบนทอนความชวรายทเกดขนในใจ วธตอไปนเปนวธของการ

วเคราะหแยกแยะสงทงหลายทเกดขนในใจใหเหนวามนไมมอะไรทเปนสาระ

เปนแกนเปนสารอนควรจะเขาไปจบไปยดไววาเปนของเราเขามา เกดความ

ทกขความเดอดรอนในภายหลง เรองนสำคญ เปนเรองชนสงตามหลกของ

พระพทธศาสนา นเปนเรองทเราควรจะนำมาใชในชวตประจำวนของเราได

ทกวน ทกเวลา พวกเราบางทอาจจะไมเขาใจวา ธรรมทเราศกษาเราปฏบต

กนนศกษาไวเพออะไร เพอใชแกปญหาในชวตประจำวนของเราใหด ไมใช

เพออยางอน แลวผลของการปฏบตธรรมนนขอใหเราเขาใจวา เปนผลทจะได

กนในเวลาน ไมใชไปเอากนขางหนา เราไดเวลานทำแลวกไดทนท ลงมอทำ

เมอใดไดเมอนน ทวาทำดไดด ทำชวไดชว มนแจงชดทสดแลว คอทำด

เมอใดไดดเมอนน ทำชวเมอใดกไดชวเมอนน คอไดความชวเกดขนในใจของ

เรากอน แลวกกอใหเกดผลขนในทางวตถ

คนทำดนาน ๆ…ใจกด เมอใจดงานกเจรญ งานกาวหนา คนทำชว

กเหมอนกน...ใจชวเศราหมอง และเมอใจชวเศราหมอง การกระทำเรองนน

บอย ๆ ผลชวกตามมา แตวาขอเสยมอยอกขอหนงในมนษยเราน คอในเวลาใด

ทมอะไรเกดขนในชวตของตนแลว ไมยอมรบวาเปนเรองของตน นสำคญนก

คอไมยอมรบผดนนเอง พดกนงาย ๆ วาไมยอมรบผด ตนทำแท ๆ…แตตน

ไมยอมรบ การไมยอมรบผดเพราะการอบรมผดทาง เราไดเหนไดฟงกนแต

เรองโชคชะตาราศ เรองดลบนดาลใหเปนอยางนนใหเปนอยางน แมชาวพทธ

เราจะอวยพรกนกพดวา ขอพระพทธ พระธรรม พระสงฆ จงดลบนดาลให

ทานเปนอยางน ขอสงศกดสทธดลบนดาลใหทานเปนอยางนนเปนอยางน

นนเปนคำพดเหลวไหลทสดทเดยวจะดลบนดาลใหเปนไปไมได และโดย

เฉพาะเราชาวพทธดวยแลว อยาไปเชอวาอะไรมนจะดลบนดาลใหเราเปน

ถาเราไมนงคอยดลบนดาลอยแลวเราจะเปนคนลาหลง เราจะไมทน

เหตการณ เราควรจะเขาใจกนเสยใหมวาอะไรภายนอกจะมาชวยเราใหเปน

อะไรขนมานนไมได เวนไวแตตวเราจะทำใหตวเราเอง ตวเราทำใหตวเราเอง

เทานน น เปนหลกสำคญซงควรจะรบไว ในใจวา ความสข ความทกข

98พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

98 99

ความเสอม ความเจรญ ดชวอะไรทงหมด เกดจากการกระทำของเราเอง ไมใช

เกดจากเรองของคนอน แมวาจะมคนอนเขามาเกยวของบาง กใหถอวาไมใช

ตวการสำคญ ไมใชพระเอก เปนแตตวประกอบเลก ๆ นอย ๆ เทานนแหละ

ตวการสำคญนนคออยทตวฉนเอง ใหนกวาอยางนน

ทนถาเรานกไวในรปอยางน เวลาใดมปญหาเกดขน เรองโทษกน

ไมม เรองซดกนกไมม แตวาเราทวไปมกจะไมเขาใจขอน พอมเรองโทษละ

โทษลกนองบาง โทษผใหญบาง โทษสงนนโทษสงนตาง ๆ นานา ไมรจะโทษใคร

กวาดวงมนไมคอยดหมน ไปโทษดวงชะตาอกแลว แลวจะไปแกไดเมอไหร

ดวงชะตาเราเกดออกมาเวลานนนาทนนแลว แลวจะกลบถอยเขาไปใหม

เออ…ฤกษไมดเกดใหมเถอะ มนกไมได ถงหมอตำแยจะรวาดวงไมด พอโผล

ออกมา เอา…จบยดเขาไปใหม เดยวเถอะรออก ๒ นาทเถอะ ฤกษดหนอย

มนกไมได คณแมทานทนไมไหว ทานตองเบงเราออกมาแน ๆ ทเดยว…

แกไมได ถาเราจะไปแกทนนแกไมได แกดวงชะตากไมได ทำไมไดหรอก

ดวงดาวมนไปตามเรองของเขา เขาไมไดมาเกยวของกบเรา เราเองนะแหละ

ไปเกยวของกบเขาเขา เลยมนยงกนไปใหญ

แกความทกขความเดอดรอน…ทตวเรา

เพราะฉะนน อะไรทงหมดทเกดขนในชวตของเรานน ของเราจำเปน

แตแกลงวา เปนเรองของเราเอง เราเองเปนผผด เราเองเปนผถก ตวเราเองเปน

ผจดทำสงนนขน เมอมหลกนไวในใจ การแกไขกจะสะดวกขนมา เพราะจะได

มองเขาขางใน ทแกกนไมไดเพราะเรามองกนออกไปขางนอกเสย เมอมอง

ไปขางนอกไมเหนตวของตว ไมเหนตวของตวกไมรเรองของตว เมอไมร

เรองของตวแลวจะแกไดยงไง ขอใหทานทงหลายคดดเถอะ

เพราะฉะนน ถาเรามความเชอใหมวาอะไรทงหมดเกดเพราะเราทำ

พอเรองเกดปบ…เรากมองดตวเรา มองดวยความสงบใจ มองดวาเราทำอะไร

วนน เมอวานนเราทำอะไร เรามอะไรผดพลาด เรามอะไรเสยหาย เรองนน

มนจงเกดขนเพราะเรองนน เพราะสงทงหลายเกดจากเหต ไมมเหต ผลจะ

98 พทธธรรม 98 99

ปรากฏขนไมได เรากพจารณาไปดวยความเปนธรรม กจะพบความจรงวา

เราไดทำอะไรผดพลาดไวจงไดเกดความเสยหายอยางนนอยางน การแกไขก

สะดวก คอแกทตวเรา ไมไปแกทบคคลอน รเหตตดตนเหตมนกหายไปเอง

แตถาหากไมรเหต ตดผลเทาใดมนกไมได

หลกของการแกความทกข ความเดอดรอนในประการตอไปนน เรา

จงควรถอหลกวาแกทตวเรา อยาไปแกทบคคลอน คอการแกไขทตวเรานน

เปนการแกทถกทางเหมอนกบหมอรกษาถกปมถกเงอน…โรคมนกหายไป

นเปนวธการประการหนงซงจะแกไขปญหาชวตประจำวน อนเปนเรองทเกด

ขนเสมอ ๆ ใหหายไปได ขอฝากไวใหทานทงหลายนำไปพจารณา

ปรบปรงแกไขชวตใหดขน

อกประการหนงในเรองการปรบปรง การแกไขชวตนน บางคนเคยพด

ใหฟงเหมอนกน อาตมาเดนทางไปโนนไปนบอย ๆ พบกบคนหนม ๆ เขา

บอกวาลำบากนก ผมนไมอยากจะดมเหลาเลย แตวาไมไหว เพอนมนชกมน

จงไป ไมดมกบเขา ๆ กวาไมเขาสงคมบางละ ไมรกกนบางละ ไมเหนใจกน

บางละ เอากนไปใหญเลยทเดยว เลยตองเอากะเขาหนอย เลยไปดมเหลา

กบเขา ผมไมชอบการพนนหรอกความจรงนะ แตวายายมาอยทนเพอนเขา

ชอบกน วนอาทตยวนเสารเขาลอมวงเลนกน ผมจะไมเลนกบเขา ๆ กวาไม

เขาหมเขาพวกกบเขา จงตองไปเลนกบเขา นเรยกวาสงแวดลอมทำคน

ใหเสยหาย มอยมากเหมอนกน เราไปอยในถนใด ในสถานทใด เราจะทำ

อยางไรเมอมเหตการณอยางนเกดขน เราจะทำตนอยางไร

เรองอยางนเราจะตองรจกศลปของการปฏเสธหนอย คอวา ตอง

เรยนวธการปฏเสธ วาเวลาใดเราควรจะรบ เวลาใดเราควรปฏเสธ เพราะเรอง

ของการปฏเสธนนมนทำไดไมยากอะไร และการอยรวมกนนนเพอนฝง

ตองการความเหนอกเหนใจ เรามโอกาสทจะใหความเหนใจแกเพอนได แลว

กสำหรบคนประพฤตไมดนน มโอกาสมากเหลอเกนทเราจะชวยเขา เชน

เวลาใดเขาเกดความทกขเดอดรอนในทางทรพยสน เราไมไดประพฤตเหลวไหล

100พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

100 101

เหมอนเพอน เรามทรพยเรายงชวยเพอนได เวลาใดเพอนมความทกข ความ

เดอดรอนทางใจ เราเปนคนทมความฉลาดในเหตผลเกยวกบปญหาของชวต

เรากมโอกาสทจะชวยเพอนได แตวาเราอยาไปชวยเอาใจเพอนในเมอเพอน

ของเราจะทำสงเละเทะไมดไมงาม เชน เพอนเขาจะไปดม เราจะไปดมกบ

เพอน เลยนกวารวมแรงรวมใจกนหนอย อยางนนมนกไมด เหมอนกบวา

เพอนเราตกลงไปในเหวซงมนำสกปรก แลวตะโกนบอกเราผยนขางบนวา

ลงมาเถดเพอนเอย นำในบอนนะมนเยนด มอะไรไตยวเยยสวยงามเหมอน

กบทองยงงน เรามองลงไปด นำสกปรกทงนนน เรารกเพอนจะทำอยางไร

กระโดดลงไปยงงนร ไมใช ถากระโดดลงไป กไมรกเราและเราไมรกเพอน

ดวย ทางทถกนนตองไปหาเชอกมา เอาหยอนลงไป พดจาประเลาประโลม

เพอนคนนน จบเชอกใหมนแลวเราดงเพอนขนมาจากบอ พาไปสแมนำ

ถอสบไปสกกอนหนง ถตงแตหวถงเทาสก ๒-๓ ครง ลางใหสะอาด อยางนน

เรยกวา เรารกเพอนแท แตนเรารกกนไมคอยถก ถงไดเสยผเสยคนไป

เพราะฉะนนเปลยนเสยใหม วธการรกเพอนนะ คอรกใครตองใหเขาดขน

อยารกใครแลวทำใหเขาเลวลงไป หรอทำตวของเราใหเสยคนลงไป

สงคมในสมยนทเลอะลงไปทกวนทกเวลา จดมนอยตรงนแหละ คนท

เอาใจเพอนไมเขาเรอง ไมรจกปฏเสธในเวลาควรจะปฏเสธ แลวไมชวยเพอน

ในเวลาควรชวย เพอนจะลงบอแลวกรนสงลงไปเลย อยางนนจะชวยเพอนได

ยงไง ถาเราเหนเพอนจะตกบอ ดงแขงดงขาเอาไว อยางนอยจบเสนผมไวสก

เสนกยงด เผอวาผมมนมนคงจะไดไมลงไปดวย อยางนนกยงใชได แตนไมม

ดงหรอก เพอนชวนกเลยไปกนทเดยว อยางนนใชไมได ซงไดรบคำบอก

อยเสมอ ไปไหนกลบบอกวาแหมเพอนมนเลยงครบวนน

วนนน มมารายหนงเปนอบาสกมานมนตใหไปเทศน เมอรบนมนต

ไวแลว แตนกลววาจะไมไปตามเวลา ความจรงกไปทกแหงทเขานมนต แต

มาตามกลางคน แหมกลนเหลาฉยเลยทเดยว ขนไปบนกฏนะ…กราบถง

ฝาเทาทเดยว พดพลามไมไดเรองไดราว แลวเลยบอกใหไปนอนกอน พรงน

คอยวากน พอหลบนอนเรยบรอยแลว รงเชากเดนทาง…ไปดวยกน ไป

100 พทธธรรม 100 101

ปาฐกถา ถงเวลาปาฐกถากตองยกตวอยางเสยดวย เอาคนนนตวอยาง

งายด…นงอยหนาเวท แลวกเลยวาไปในตว แหม! แกอายใหญเลยทเดยว

พอปาฐกถาจบแลว แกกวาเพอนมนเลยงครบ เมอวานนผมความจรงจะไม

กนแลว นมนอยางงแหละไปโทษเพอน เหนไหมละไมโทษตวเอง เหลามนอยใน

แกว เพอนไมไดจบมาเทลงไป เราจบใสลงไปเอง แลวมนกเกดความเสยหาย

แมในแงอน ๆ กเหมอนกน เพราะฉะนน เราทเปนคนอยในวยหนมฉกรรจ หรอ

วาไมหนมแตใจยงหนมตองคดใหดในเรองน เวลาใดควรปฏเสธ เวลาใดควร

รบ แลวกจะเอาตวรอดได ไมมปญหา แลวจะไมไดอางตอไปวา เพอนมนยว

มนย แตใหรสกวาเรามนยวของเราเอง…ขาดความยบยงชงใจ นเปนเรอง

หนงซงจะใหนำไปพจารณาไว เพอจะไดแกปญหาซงเกดขนในชวตของพวก

เราเสมอเกยวกบเรองอยางน

เปนตวของตวเอง…รกษาความบรสทธในใจไวเสมอ

ทนอกประการหนง โดยเฉพาะพวกเราททำงานในหนาทน เปนผ

ตรวจบญช นกตรวจบญชนมอนตราย ไปไหนเพอนมองแลววาเปนพวก

หาเรอง เราไปหาเรองในบญชนนเอง ไมใชเรองทไหน พอมาถงเทานน

แหละ เขารขาวกวา อ! มาอกแลว พวกนนรอนใจ ใครเปนคนผดกรอนใจ

ววสนหลงหวะไมสบายใจ ทำบญชเลอะ ๆ เทอะ ๆ ไมสบายใจ เราไปตรวจ

เจอเขา บางทเขาหาวาเราแกลง ทง ๆ ทไมไดแกลงสกหนอยหนง เขาแกลง

ของเขาเอง ทำผดไวเอง ทำอะไรเสยเลยไมสบายใจ เวลาไปปฏบตงานนน

จงตองระมดระวง

ถาเราเปนนกดม…คนทจรตกตมงาย เอาเหลาใหกนแกวเดยว นอนซอ

อยบนเตยงโรงแรมเสยแลว เลยไมตองตรวจบญช กไดรบความเดอดรอน

ถาหากวาเราไปชอบเรองของออน ๆ หากเพอนรวาเราชอบกนของออน พอ

ไปถงเขากเอาของออนมาเลยงเสย เฮอ เลยหลงใหลเสยแลว เทยวเพลน

ไปเลย ไมนกถงบญชทจะไปตรวจ พวกโนนกรบแกเสย เงนไมมกใสลงไป

ไปกไปยมมา แกบญชเสยเรยบรอย…อยางนนไมได คนทจรตยงมกำลง ถาเรา

102พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

102 103

ไปทำอะไร ๆ ในทางไมดเขา เพราะฉะนน ตองรกษาจตใจใหอยในระดบท

สงสงอยเสมอ เราอยาไปหลงใหลในของเมา อยาหลงใหลในสตร อยาหลงใหล

ในความสนก แตจงพยายามเปนตวของตวเองไว คำวาตวเองนะหมายความ

วา รกษาความบรสทธไวในใจเสมอ ปญหาเสยหายใด ๆ ยอมจะไมเกดขน

รบกวนเราได

ความพอทำใหเปนสข

ทนอกประการหนง คนททำงานเกยวกบเงนนนากลว เพราะวาเงน

นเปนปจจย สมยนคนมกจะเรยกวาบาดใจ กคอวาเหนแลวมนบาดใจนก

เหนรปสมบตเขาแลวไมคอยสบาย ชกจะหนาว ๆ รอน ๆ ขนมาทนท แลวยง

ในสมยนเราไดยนคำทางวทย “งานคอเงน เงนคองาน บนดาลสข” เราอาจ

จะถอวาความสขอยทเงนนนเอง ถาไปนกเชนนน เงนทำใหเรามความสข

ไมได เราลองไปถามคนมงมดเถอะ ไมคอยสขเทาไร

อาตมาเคยถามคนรำรวย เปนไงโยมสบายดหรอ แหมยงใจเจาคะ

ยงใจเรองอะไร ดอกเบยกไมคอยไดหมนนะ พลกแพลงมนกมาก กแลว

ไมคอยสงเสยดวย ยงเหมอนกนเงนเยอะ…ความจรงนะ ขรถยนตคนใหญ

บานหลงใหญ เงนใชไมฝดเคอง แตกลมใจ คนทไมมเงนเลยกลบนอนสบาย

เหมอนนทานเกาทเขาเลาไว

ขอทานสคนอยหนาบานเศรษฐ กนขาวเสรจเปาปเปาขลยสบายใจ

สวนเศรษฐนงกมขมบตลอดเวลา ไมสบาย…นงคดดอกเบย แตวาดลงไปท

ประต พวกนนรองรำทำเพลง นอนหลบปย…ไมทกขไมรอน ทานเศรษฐ

นกวา เจาพวกนไมมสตางค มนสนกกนใหญ ใหสตางคมนบางเถอะ เลย

เรยกมาแจกสตางคคนละ ๒๐๐-๓๐๐ พวกนนพอไดรบสตางคแลว รองเพลง

ไมได เปาขลยไมได นอนไมหลบเสยแลว กลางคนตองตนบอย ๆ ตองเอามา

คนทานเศรษฐ เศรษฐถามวา ทำไมเอามาคนใหละ ตงแตไดเงนไปแลวนอน

ไมหลบ เปนทกขตลอดคนทเดยว นเงนมนไมใชใหความสขเสมอไปนะ

ใหความสขเมอเรารจกใชเทานนเองแหละ ถาใชไมเปนกยงเปนทกขใหญ

102 พทธธรรม 102 103

แลวคนททำงานใกลเงนนบางทพลาด เงนผลกสงเขาไปในคกเลยกม มหลาย

รายเคยพบเหน

เพราะฉะนน เราตองเรยนรเรองอยางนไว เขาใหถอวาเงนทองนเปน

ปจจยสำหรบแลกเปลยนในการดำเนนสนคา สำหรบทจะใหความสะดวกใน

การจบจายใชสอย เราอยาไปบชาเงนเปนพระเจา แตเราถอวาเปนเครองมอ

สำหรบแลกเปลยนสอสารในการคาขาย ใหมความสะดวกสบายเทานน ให

นกแตเพยงเทานแลวเรากจะไมยงยากเกนไป ความจรงถงจะมมากกเทานน

แหละ มนอยกเทานนแหละ ถาจตใจไมรจกพอแลวกลำบาก ฉะนนตองหด

พอเสยบาง เชน ไดเงนเดอนเทานพอใจไวกอน แตวาไมใชหยดเสย พอใจไว

พอไปถงเบกเงนเดอน ๆ นเขาใหแปดรอย…เดนยมกลบบานพอใจ

แตบางคนไมอยางนน ไมพอใจเงนแปดรอยเพราะเปนหนเขาไวมาก

วนเบกเงนเดอน เจาหนมายนเปนแถวตงแตประตกระทรวงถงประตรวโนน

เจาหนทงนน พอลงมากเจอแลวจะหลบไปทางไหน บางกระทรวงเขาใจทำ

ประตหลงไวดวย ใหลกนองหนเจาหนในวนเบกเงนเดอน เพราะวาเหนใจกน

บางกระทรวงมประตหนาอยางเดยว เจาหนกรทน มายนรออยหนาประต จะ

ไมใหกเสยเกยรต ตองใหไปจนไมมเงนเหลอกลบบาน พอไมมเงนเหลอ

กลบบาน กตองหาวธการใหม เมมโนนนด นหนอย พอถไถไปไดตลอดมอ

บางคนไมรจะทำอยางไร…คาเฮโรอนดกวา กมเหมอนกน

ไปพบคาเฮโรอนรายหนงทธญญะ ตอนไปเทศนทสถานสงเคราะห

คนอดฝน เดกหนมคนหนงรปรางหลอ แบบบางผอมเหลอแตหนงหมกระดก

กลามเนอไมมแลว เหนแลวกสงสาร เลยถามวา นพอคณ ทำไมมาอยน

ตดฝนหรอวาตดเฮโรอน ผมมนตดเฮโรอนครบ ทำไมถงไดตดเขา ผมมน

เงนเดอนไมคอยพอใช เปนนายสบทหารเงนเดอนไมพอใช เลยเหนวาขาย

เจานราคามนด ถามตอไปวาซออยางไร ขายอยางไร ไปซอเขามาถงหนง

ครงออนซ ๑๕๐ บาท แลวกซอแคปซลมาใส เอาไปขายไดกำไร ๒ เทา

มนกเขาทเหมอนกน ทนถามวาทำไมไปตดเขาละ มนเนองจากไมม

ประสบการณ…เลยตองสบเสยเองกอน ถงจะโฆษณาถก พอสบเขาแลว

104พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

104 105

มนรกมนชอบ…เฮโรอน มนกรกงาย ใจเรวรกเสยเลย มนไมทงแลว สบใหญ

สบไปสบไป ทขายไดไมพอแลว เลยนกวา ไมไหวถาอยอยางน ตองไปรกษา

เสยทหนง แลวกตวเปนทหาร พอตรวจสขภาพนายกรวาตดเฮโรอน…สงไป

เมองธญญะ

ขยน ประหยด และอดออม

ฉะนน เราจงควรจะถอวาเงนเปนเครองมอสำหรบจบจายใชสอย ตอง

ถอหลกของพระไว รจกเกบรจกใช รจกทำใหมนเกดดอกออกผล อยาจาย

ใหมากเกนไป จายแตพอสมควร อาตมาเหนเขามเงนเดอนนอย…เปนคร

แตวามนาหลายแปลง ๓-๔ รอยไร หาไดตอนเปนคร เดมเคยเปนพระ

มากอน หาไดโดยการประหยดเอง แกบอกวาเงนเดอนทเบกฝากคลงทงหมด

ไมไดจาย สวนทจะใชเอาจากดน คอในดนมพรอมแลวทกอยาง เงนกม

ทองกม หลงเลกงาน ๑ ชวโมง กอนกนขาว ขดดน ๑ ชวโมง กอนไป

โรงเรยนแกขดทกวนแกพบทกวน แกกหยบเอาเงนทองทแกไดจากดนนไป

ซอขาวซอของรบประทาน เงนเดอนไมตองยง คอเกบไว และในหมบานท

แกอยนนมคนชอบเลนการพนน และมคนชอบลกขโมยกน พวกการพนน

เมอแพหนกกมาหาแก เอาของมาจำนำ คอนานนแหละ นา ๔๐๐ ทแกม

มาจากพวกพนนทงนน แกกรบไว เอาดอกเบยถก ๆ คนทเอานามาจำนำกเสย

ดอกเบยนอยเพลนไป เลยกไมไถคนเอาเสยเลย สวนพวกขโมยกเอาเหมอน

กน พอถกตำรวจจบกไมมเงน ทลกเขามากกนหมดแลว ผลทสดกตองเอา

มาจำนำ แกกไดนาอก พอเสรจฤดทำนา คนแถวนนมววไถนา ขเกยจเลยง

พอไถเสรจกขาย แกกซอไวราคาถก ๆ ซอไว ๙-๑๐ ตว ปลกโรงไวเปนแถว

แกเปนครสอนกบอกนกเรยนหาฟางมาขายใหแก เลยงตงแตเดอนเมษายน

ถงกรกฎาคม กจะไถนาอกแลว แกคดคาเลยงคาหญาเสรจ เอากำไรทกป

บรเวณบานแกมออย ถว กลวยมากมาย เงนทองกไมตองจายใหมาก

เพราะมของกนของใช

ตามบานพวกเราทเปนขาราชการ อาตมาเคยสงเกตเหมอนกน โดย

104 พทธธรรม 104 105

มากมกจะปลอยใหหญารกรงรง เวลาเลกงานเราไปสโมสร ไปตบลเลยดกน

อยนนแหละ แตเดยวนกระทรวงมหาดไทยกหามไมใหมโตะบลเลยด แต

สโมสรกยงมอย ไปวนโตะบลเลยดกไมไดอะไร ทนเปลยนใหมเถอะ พอเสรจ

จากงานแลวจบจอบมาตดน หญารกถากมนเสย แลวเอาฝงลงไปในดนกลาย

เปนปยไปในตว เสรจแลวเอาออยฝงลงไป ถวฝงลงไป ฤดหนาวปลกมะเขอเทศ

ไมตองไปซอเขากน ทนเงนเดอนมนกพอใชเทานนเอง สโมสรนนอยาไป

บอย ๆ หลกการตงสโมสรกไมคอยดเหมอนกน ตงแลวมเหลา บลเลยด

การพนน เรากไปหมกมนอย การตงสโมสรตองตงอยางน ตงสโมสรออก

กำลงกาย ตงสโมสรประหยดทรพย ตงสโมสรงดการดมเหลากน ไมมเหลา

ขาย มนำสะอาดและเยน ๆ ไวใหดม แลวไมตองทำหนายย เวลาดมเหลา

ไมเหนหนาสวยสกคน ดมแลวไปดกระจกเถอะ…ไมใชหนาก มนหนาเหลาไป

เสยแลว ไมสวยสกรายหนง นมนกเสยหาย ทำใหเสยเงนทองโดยไมไดสาระ

อะไร เรากเลกจากเรองอยางนน หนมาจบงานจบการ ทำบรเวณบานใหเปน

สวนนอย ๆ แลวกมผกมอาหารกนเรยบรอย เงนทองกไมตองจาย

อกประการหนง ในฐานะทเราเปนขาราชการ อยไดกไมนาน ๓๐ ป

กออกแลว แกตวกตองออก…แลวจะไปทไหน ตอนปลายมอจะลำบากนะ

ตองคดไว ดตนโพธตนไทร นกกามนเอาเมลดไปทงลงตรงไหนมนงอก งอก

แลวมนหยงรากลงไป ไตลงไป ไตลงไปถงพนดน ตนเดมตาย ตนโพธไมตาย

มนขนบนตนตาล…ตนตาลตาย ตนไทรไมตาย ตนโพธไมตาย แตกาฝาก

ไมได ขนตนไหนมนกนจนตายเลยทเดยว ไมคดตงตว เจาตนกาฝากนมน

เหลวไหล เราอยาเปนกาฝาก ตองอาศยรฐบาลเรอยไปจนแก ตองนกไววา

ขางหนานจะไปอยางไร มบานนอนไหม มททำกนไหม เราเปนเจาของ

เมองไทย มทดนเปนของตวบางแลวหรอยง บางคนเปนเจาของประเทศ แต

ไมมสกไรหนง ถาอยกรงเทพฯ นเปนกบเขาไมไดแนทเดยว แตเปนไมได

กไปเปนไวขางนอก ไปซอไวบาง แกตวจะไดไปอาศย พอจะไดหลบนอน

สบายหนอย อยบานเชามนไมสะดวก เขาไลกนบอย ยงสมยนยงไลบอย

ทสดละ ตองยกเสาขนบาแบกเรอยไมไหว จงตองมหลกฐานไว เพอการตงตว

106พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

106 107

ตอไปขางหนา อยางนเรยกวาเปนผไมประมาท เงนทองทจะจบจายใชสอยก

ไมขาดมอ อยไดสบาย เขาหลกประหยด

ตวอยางการประหยดในสมยพทธกาล

การประหยดนนไมใชของใหม พระพทธเจาทานสอนมานานแลว

ตวอยางการประหยดในทางพทธศาสนากม เชน พระอานนท ประหยดเกงนก

คอ คราวหนงมพวกสาวสนมกำนลของพระเจาปเสนทโกศล เอาผามาถวาย

พระอานนทหลายรอยผน ผานเปนผาทพระปเสนทโกศลใหแกพวกสาวสนม

กำนลเพอใหใช แตพวกนนไมใช เอามาถวายพระอานนทหมดเลย พระปเสนทโกศล

ไมเหนใชกเลยถามวา ผาทฉนใหไปไหนหมด ถวายพระอานนทหมดแลวเพคะ

ออ…มากมายกายกองจะเอาไปทำอะไรไหว พอไดพบพระอานนทกเลยถามวา

ทานไดรบผาไปตงหลายรอยผนเอาไปทำอะไร บอกวาเอาไปแจกพระทม

ผาเกา ๆ พระเจาแผนดนกถามวา แลวผาเกาของพระนะเอาไปไหน เอาไปแจก

ใหคนทมผาเกากวานนอก แลวผาเกาของคนทเกากวานนเอาไปไหน เอาไป

ทำเชดเทา แลวผาเชดเทาเกาเอาไปไหนอกละ เอาไปขยำเขากบดนเอามา

พอกฝา เพราะเมองอนเดยเขาสรางบานดวยดน ทานกบอก ออ…เขาทด

พระผเปนเจานทานเขาใจในหลกการประหยด รจกใชของ ของทไม

ควรเสยกไมใหเสย ผาเชดเทา ผาเชดพน แมแตเศษผากไมยอมทง เอาไป

ทำประโยชนได นเปนตวอยางทางประหยด

ชาวอนเดยเขาประหยด มาอยเมองไทยเขาประหยดหนกหนา

ดเถอะ แลวยงมสตางคใหคนไทยยมเสยดวย…เรองประหยดของเขาน

คนไทยเรามกไมคอยม มกจะแขงกนใช คนนนใชผาอยางนน เราตอง

เหนอกวา อยาไดแขงอยางนน ทำใหเกดความลำบาก เรามาแขงกนเกบแขง

กนหา แขงกนรกษามาไวเพอประโยชนในกาลขางหนาดกวา หลกนเปนหลกด

ขอฝากใหทานทงหลายซงทำงานเกยวกบการเงนไดพจารณาใชปนแนวทาง

สำหรบเตอนใจ

106 พทธธรรม 106 107

ใชธรรมะปรบปรงแกไขชวต

แมในขณะทเราไปตรวจบญช อยาตรวจแตบญชเฉย ๆ ขอฝากวา

ควรตรวจผทำบญชดวยวาเปนคนมอบายมขไหม ชอบดมไหม ชอบเทยว

ไหม ชอบการพนนไหม ชอบยมเงนคนอนใชไหม หรอชอบอยางอนซง

ไมเหมาะไมควรไหม ถาไปพบเขาขอใหสงสารเขาสกหนอย คอวาเรยกมา

เตอน หาวธเตอน ถาเราเตอนไมได เรารจกพระสงฆองคเจา จงนายคนนนไป

หมอนจงคนไปหาหมอ เพอนเราเปนไขพาไปหาหมอ หมอไหนดเรากให

รกษา เหตทใหหมอรกษานนมนโรคทางใจนะ โรคทางกายนะไมหนกหรอก

ไมยากดวย แตโรคทางนนากลว เพอนเราเปนโรคทางใจ เรากพาไปหาหมอ

ใหรกษาเสยบาง หรอถาไมสามารถจะพาไปได มยาขนานไหนพอจะแจกให

เขาได แจกใหเขา เชน หนงสอธรรมะธรรมโม อนเปนเรองทอานแลวทำให

จตใจสวางขน กเอาไปใหเขาอานบาง เตอนใหเขาอาน พบทไรถามบอย ๆ

อานแลวหรอยง เรองนนนะ ถามบอย ๆ กอานเอง

มคน ๆ หนง เขาเปนนกขายยาชอ นายธระ วงศโพธพระ เทยว

ขายยาทกบานทกเมอง ชอบชวนหมอชวนคนใหอานหนงสอธรรมะ ทจงหวด

ตรงมหมออยคนหนง ขเมาเหลอเกน ไปอยเมองตรงนานแลว ตงเนอตงตว

ไมไดเพราะความเมานแหละ ทนนายธระแกไปพบ…แกสงสาร เลยตองไป

พดชกจงใหหายเมา สงหนงสอใหอานเอง เอาหนงสอไปใหอาน ใหซอแกก

ไมซอเสยดวย หมอนนนาแกบอกวากไมอาน เมาไมมเวลา เลยแกบอกวา

ไมซอกได อวจะซอไปใหเอง เลยซอไปใหทงไว เจอทไรถามทกทจนหมอ

ละอาย ออ…ตองอานของมนหนอย อายนมนซอมาใหเปลา ๆ อานเขา

ตดหนงสอ พอตดหนงสอกเลยเลกเหลา เดยวนเรยบรอย…ไมดมตอไป

วนนนอาตมาไปเทศนทจงหวดตรง ตลาดนายง หมอนแกกมาฟง

แกเลาใหฟงเองแหละ ผมไมไหว เมอกอนนหมอไมไดความ เพอนจะเอา

ตว “อ” ออกใสตว “า” เขาไปเสยแลว เพราะความเมานเอง เดยวนเลกเมา

นายธระเขาใหอานหนงสอ เดยวนชอบอาน เปนคนดขนมา เรยบรอย พวกเรา

108พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

108 109

กบอกไป หนงสอธรรมะเดยวนพอหาได วาง ๆ อานไป จตใจจะไดสบาย จะ

ไมยงไมยาก จะไดมความสงบสมควรแกฐานะ นประการหนง

ปลอยวาง…ไมยดถอ

อกประการหนงเปนประการสดทายทอยากจะกลาวแนะทางใหอก

อนหนง กคอวา การเปนอยทดนานในชวตของเรานน เราจะตองใชปญญา

ประกอบหนอย แลวปญญาชนทสงในพระพทธศาสนานนคอปญญาในเรอง

ไมยดไมถอ ใจอยาไปยดถออะไรใหมากเกนไปนก ทางทไมเปนเรอง ทำใจให

วาง ๆ ใหโปรง ๆ ไวเสมอ ๆ หดลมเรองทควรลม อะไรทมนไมดไมงามแลว

อยาไปจำมนไว เรองเศรา เรองโศก เรองทกข เรองรอน หดลมเสย เปลยน

อารมณเสย แตอยาไปเปลยนอารมณดวยวธทำใหตนตกตำลงไป เชน บางคน

ทกขกนเหลาแกไมได เปนทกขดหนงกแกไมได เปนทกขไปเทยวตามตรอก

ตามรกแกไมได มนไมหาย เพมหนกเขาไปอก ถาเราเปนทกขอยาแกอยางนน

แตพยายามมองใหเหนวาความทกขนนมนมาจากอะไร แกไดโดยวธปลอยวาง

คอ ความไมยดไมถอในสงนน ๆ แลวจตใจกจะไดสงบสะอาดตามสมควร

แกฐานะ หนงสอประเภทธรรมะทควรอาน…หาอานจะไดรเขาใจเรองน

ซาบซง และถาหากวาเราพอจะไดไปคยกบพระบางตามวดตามวาทมความรทาง

ธรรม ควรเขาไปหาพระ ผเปนทกขละกตองไปหาหมอทจะแกทกขให อยาไปแก

ทกขโดยวธนอกทาง ทานจะไมหมดจากความทกขความเดอดรอนได นเปน

หลกการงาย ๆ ซงนำมากลาวเปนแนวทางสำหรบเตอนใจพวกเราทงหลาย

ซงไดมาประชมกนในสถานทน

เราทมาประชมกนน ดแลวกรสกวายงหนม ยงอยในวยฉกรรจ ตอไป

จะไดเปนกำลงของชาต ของบานเมอง เมองไทยเราเวลานกำลงตองการ

สงหนง ซงสำคญทสดสำหรบจะชวยกนสรางชาตบานเมอง สงนนกคอคนทม

จตใจดงาม เมองไทยยงไมมคนประเภทนพอใช ขอใหเราทงหลายไดชวยกน

ทำจตใจใหดงามตลอดทกเวลา การปฏบตงานในหนาท ทำดวยใจดใจงาม

ทำดวยความสงบใจ อยามความอยากในเรองทจะไดมากเกนไป แตใหเหนวา

108 พทธธรรม 108 109

งานคองาน หรอวางานคอชวต ชวตคองาน ความสขเกดกเพราะการทำงาน

ทำงานเสรจแลวหมดเรอง ไมตองไปเทยวถามใครวาใครวาอะไร ขอใหทำ

ดวยความเรยบรอย เรากสบายใจ เทานกนบไดวา ชวตกาวหนาไดตามความ

ปรารถนา ดงทไดกลาวมาเพอเปนเครองเตอนใจแกพนองขาราชการทงหลาย

ผ ไดมาประชมกนในสถานทน ในวนนกเหนวาพอสมควรแกกาลเวลา

ขอยตการแสดงปาฐกถาไวแตเพยงเทาน

ในทสดน ขออำนาจความดในทางพทธศาสนา จงมาตงอยในใจของ

ทานทงหลาย ขอใหทานทงหลายมใจซอตรง มความอดทน รจกบงคบตวเอง

มความเสยสละ เหนแกประโยชนสขสวนรวมมากกวาสวนตว ปรารถนาสง

หนงสงใดอนเปนไปเพอความสขความเจรญ ขอใหไดสงนนสมความ

ปรารถนา ดวยการกระทำในทางทถกทชอบดวยตวของทานเอง ทวกนทก

ทานเทอญ

ตอบปญหาผเขารบการอบรม

ผเขารบการอบรม นมสการถาม

พระคณเจาทเคารพ ตอนตนททานพระคณเจาบรรยายถงวตถและ

จตใจนะครบ กระผมกไมมทของใจละครบ และเหนดวยวาวตถเปนเพยงสง

ประกอบเทานน สวนจตใจนนเปนเรองสาระสำคญ ซงวาทกคนจะตองฝก

จะตองอบรม จะตองปฏบต กระผมมาสงสยอยอนหนงวา สำหรบผบำเพญ

ในทางศาสนาไมสามารถจะขมสตอารมณของตวลงไปได โดยทมความรสกบาง

สวนวาสงเกนไป เชนวา มกามตณหามาก มความรสกในทางใครมาก แลวก

ตองการวตถใหมาชวย เชน ฉดยา ซงสามารถจะลดความรสกเหลานลงไป

ในวตถอนนนะครบ มนจะเปนประโยชนซงควรจะใชเพอใหจตใจไดระงบความ

รสกอนนลงไปจะสมควรไหมครบ

ปญญานนทภกข ตอบ

การใชวตถเปนเครองแกความอยากทางจตใจนน ใชไดแตวามนไม

110พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

110 111

เดดขาด รกษาไดเพยงชวครงชวคราว แลวกเปนเหตใหผรกษานน จะตองใช

วตถนนเปนเครองแกเรอยไป เหมอนกบคนกลมใจไปดมเหลา ยงงตองดม

เรอยไป ผลทสดกเสยคน เปนโรคนอนไมหลบ ฉดกนเปนการใหญ ไมไดฉด

เมอไหรนอนไมหลบเมอนน เลยตองตดยากม ทำใหยง ทนถาหากเราจะแก

ตองแกกนทางใจ คอใหรวามลฐานของสงทงหลายเกดจากใจ ใจเปนผสราง

เปนผจดสงนนขนวา มอะไรเกดขนกเปนเรองทใจของเราทงนน เราจะตอง

ฝกหดทำความสงบในทางดานจตใจไวตงแตตนมอ โดยเฉพาะพวกเราหนม ๆ

นละ ถาหากไดฝกฝนอบรมทางดานจตใจไวเสมอ ๆ กจะเปนทางทจะชวยให

เราไมตองเปนโรคปวดหว โรคนอนไมหลบ หรอวาโรคประสาท

คนเปนโรคประสาทนนไมไดมาจากโรคอะไรหรอก…คดมาก การ

คดมากเพราะอะไร เพราะไมรเทาถงตอเรองนน ๆ กเลยคดยงไปหลายเรอง

วนกอนนไปพบเขารายหนงจะเลาใหฟง เจาตวเองบอกวา แหม

เกอบเสยทาไป คอวา มปญหาเกดขนในครอบครว ความจรงไมใชเรองตว

เปนเรองคนอน เปนสมาชกในครอบครวเดยวกน แกกเอามาคดใหญ คดจน

กระทงวานอนไมหลบ คดถงเกยรต ถงชอเสยง ถงอะไรตออะไรตาง ๆ นานานะ

นอนไมหลบ นอนไมหลบกเปนโรคประสาท มอสนหมด เขยนหนงสอไมได

ตองออกจากงาน ครนออกจากงานแลวกพกอยกบบาน ในอาการทเรยกวา

ไมสบาย

วนหนงมเพอนคนหนงมาพบเขา เพอนคนนเคยไปวด เคยไปนง

สงบใจเสมอ ๆ กบอกวาโรคอยางนนะ ใชยารกษามนกไมดหรอก…เปนโรค

ความคด ไปอยกบพระดกวา เอาไปอบรมกนเถอะ แกกสมครใจไป เขาไปในท

สงบ ฟงพระทานสอนใหละใหวางในเรองเกยวกบอารมณ แลวกใหคดไปอก

เรองหนง ซงเปนเรองตรงกนขาม ทำบอย ๆ กนเขาสองเดอน สามเดอน…

โรคนนหาย เลยไมตองใชยา อาการตามมอไมเปนปกต จะกนกไดนอนก

หลบ ตอไปเรยบรอย นเปนเหตผลรกษาทางดานจตใจ

110 พทธธรรม 110 111

แตวาในการรกษาทางดานจตใจนน ขออยาเขาใจผด คออยาเขาใจ

วาใชอำนาจจตของใคร ๆ มาชวย คนอนชวยไมได เราตองชวยตวเราเอง คอ

ตองเปลยนอารมณ ตองเปลยนความคด วนใดทเราคดวามนยงนะจะคดไป

ทำไม พวกเราอาจจะเปนบาง เชน นอนไมหลบยงง อาการนอนไมหลบนน

เนองมาจากอะไร…คดมาก คดในเรองนนนะมนมากเกนไป เลยนอนไมหลบ

ทนเราอยากจะหลบมนกเลยตองหยด คนทำงานนมนจะนอนไดยงไง ตอง

หยดทำงานคอการคด เมอจะหยดทำงานคอการคดนนจะทำยงไง ในขนแรก

ตองเอาอยางนกอน หายใจตรง ๆ ยาว ๆ บอย ๆ เวลานอนลงไปแลวหายใจ

แรง เขาออกแรง ๆ หลาย ๆ ครง เพอจะใหลมความคดนนเสย แลวกนกแต

เรองอน คอเรองหลบนนเอง ใหสงบใจ อยาใหมอะไรเขามาเกยวของ ทำใจ

ใหสงบเสยสกหนอย เดยวเดยวมนกคงจะหลบไป แตวาคนแรกกยงไมหลบ

หรอก หลาย ๆ คนเหมอนกนจนกวามนจะชน เพราะใจเรานไปพบเรองใด

เขาแลวมนจะชนตอเรองนน กวาจะดงกลบมาไดมนกนาน ฉะนนตอง

พยายามดงกลบมาแกไข โดยการระงบความนกความคด

ทนสำหรบบคคลทไมสามารถจะชวยตวเองไดตองมพเลยง เรยก

ตามภาษาธรรมะวา กลยาณมตร หมายความวาเพอนทด เพอนทดคอยพด

ปลกปลอบใจ ชกจงจตใจ โนมนอมใจของบคคลนนใหเปลยนจากอารมณ

นน ๆ ไมเทาใดเขากเปลยนความคดไปได แลวผลทสดการเยยวยาทางจตใจ

นนกดขน วธแกมนตองแกอยางนน ทานผถามปญหารสกยงไง นงยมอย

ตรงโนนเองแหละ

ผเขารบการอบรม นมสการถาม

ตามทพระคณเจาไดกรณาอธบายมานนะครบ หมายถง ผทวาควรจะ

เปนผซงมจตใจอยในระดบซงสามารถฝกฝนตนเองไดแลวนะครบ แตสำหรบ

ผซงยงมจตใจทออนกวานนและพยายามจะเปนนวกะในการจะฝกจตนนะครบ

แตยงไมสามารถทจะทำไดตามทตวปรารถนา ยงทกระผมนมสการถามมาน

หมายถงวายงไมสามารถทจะมการขมได แลวกอยากจะใชอยางอนชวย…

112พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

112 113

อยางยาน แตทางทพระคณเจาไดอธบายมาน ผมกพอทจะเขาใจครบ เปน

อนวาปญหานตดไปนะครบ

กระผมมขอของใจอยทางหนงครบ ขอรบกวนพระคณเจาอกสกนด

กระผมวาคงจะสงเคราะห คอขณะนนะครบ โลกปจจบน โลกวทยาศาสตรใน

ปจจบนทมนมหลาย ๆ ศาสตรครบ และศาสตรทผมของใจ กคอปฏมาศาสตร

นแหละครบ จะแพรหลายกนมากเหลอเกน เดยวนหลงใหลกบเรองพระ

เรองเจานนะ ไมใชหลงใหลนบถอแบบพทธนะครบ นบถอเปนของศกดสทธ

ของขลงเครองรางเปนของคมกนตาง ๆ เหลาน ฉะนนกระผมขอขอบพระคณ

ตอทานพระคณเจาไดกรณาอธบายสกนดหนงเถอะวา การนบถอพระปฏมา

พระพทธรป หรอพระตวแทนของพระพทธเจา ควรนบถอกนอยางไรใหถก

ตองตามศาสนา

ปญญานนทภกข ตอบ

ในเรองนขอทำความเขาใจเกยวกบพระพทธรปวา แรกเรมเดมทนน

กไมมพระพทธรป พระพทธเจาไมไดสงไววาใหทำรปพระองคไวกราบไหวบชา

แตพระองคสงกบพระอานนทตอนใกลจะปรนพพานวา “โยโถอนนท ธรรมโม”

แปลเปนไทยวา ดกอนอานนท ธรรมวนยอนใดทเราสอนแลว บอกแลว แกเธอ

ทงหลาย ธรรมวนยนนแหละเปนคร เปนอาจารยแทนเราตอไป สอนใหถอ

ธรรมวนยแทนพระองค ไมไดสอนใหทำรปเคารพ รปเคารพนมาทหลงสมย

พวกกรก แลวเอาอารยธรรมของกรกมาฝากไว เพราะชาวกรกนบถอเทวดา มรป

เทวดาไวกราบไหวมากมาย เวลาชนะอนเดยกแบกเทวดามาดวย เอามาไว

ตามศาลใหคนไหวกน ชาวอนเดยกเหนดเหนชอบ เลยชวนกนสรางรปเคารพ

โดยเฉพาะทางพระพทธศาสนานน แรกเรมเดมทไมกลาสรางพระพทธเจา

เปนรปพระทเดยว สรางของแทน เชน สรางวงลอธรรมจกรกบกวาง ๒ ตว

แทนปฐมเทศนา สรางแทนแลวกสรางตนไม ๒ ตน แทนการปรนพพาน หรอ

วาสรางอยางอนซงเปนรปทงนน…ไมเกยวกบบคคล ตอมากสรางพระพทธบาท

แทนองคพระพทธเจา ตอมาไหวพระบาทนาน ๆ เขาไมเหนตว เลยสรางรป

112 พทธธรรม 112 113

ขนมา จดมงหมายของการสรางรปพระขน ขอใหเขาใจวาเพอเปนวตถสำหรบ

จงใจใหคนไดนอมไปถงพระพทธเจา นกถงคณของพระพทธเจา เขาเรยกวา

อทเทสกเจดย หมายความวา เจดยสำหรบเตอนใจใหนกถงพระคณของ

พระพทธเจา เวลาเราไหวพระพทธรป พระสถป พระเจดย เราไหวพระคณ

ของพระองค คอไหวความงาม ความด ไปเหนรปพระกนกถงวาพระพทธเจา

ทานดอยางไรเรากกราบไหว อยางนนเรยกวาไหวถกละ ไหวตามแบบชาวพทธ

ทถกตอง

แตถาเราไปไหวอกแบบหนง ไปไหวหลวงพอองคนศกดสทธนก

เลยไปไหวขอเลข ๓ ตว ขอโนน ขอน บนบานปดทองสามแผน…หากวารอด

อนตรายนไป โจรมนจะไปปลนมนกไหวเหมอนกน ไหวใหพระชวย…ทง ๆ

ทไมมพระในใจสกหนอยหนง นนเปนการไหวผดทาง ชาวพทธเราทไหว

ผดทางกมอยมาก มตง ๙๐ หรอ ๙๕% ดวยซำไป ทไหวถกทางมนอยเตมท

การไหวถกคอไหวรปนน นกถงพระ…เพราะเราไมเหนรปอาจจะลมเสย

เหมอนกบเพอนเราจะจากกนไป เราขอรปไวดตางหนาในยามคดถง พอเหน

รปกนกถงเพอน พระกเหมอนกน เราไหวพระแกว พระพทธสหงคนน

ไหวเพอนกถงพระคณของพระพทธเจา นกถงความกรณา ความบรสทธของ

พระพทธเจา แลวกเหนดวยใจวาพระองคมความดอยางนน ๆ เรากนอมเอา

ความดมาใสใจเรา ทำใจเราใหมความบรสทธอยางนน เราเรยกวา มพระอย

ในตวเรา ไหวอยางนนถกแบบ

ทนพระองคเลก ๆ เชนพระเครองนนะ ทำไวสำหรบแจกประชาชน

สมยสโขทยทำมาก และกทำพระ ๒ ชนดเทานน พระนงกบพระเดน ทำพระ

๒ ปาง พระนงกบพระยน พระยนเรยกวา พระกำแพงเขยง แตจะเรยกใหถก

กตองเรยกวาพระกาวหนา เพราะสมยสโขทยทานกาวหนา พอขนรามคำแหง

ทานเปนนกรเรมคดตวหนงสอไทย ไปเมองจน ตดถนน สรางสงตาง ๆ เปน

กษตรยทพอจะเรยกวาเปนประชาธปไตยได ทานอยากจะใหประชาชน

กาวหนา จงทำพระยนบนภเขาองคใหญเรยกวา พระอฏฐารถ คอพระยน

114พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

114 115

นนเอง ใหยนบนยอดเขา คนจะไดเหนไกล ชาวบานดแลว เหนพระยนจะไดร

วาพระลกขนแลว เราจะมวนอนขเกยจอยไมได…ตองลกขนทนท พระเจา

เดนแลว เราจะยนอยเฉย ๆ ไมได เราจะตองเดนไปทำงาน งานกจะได

กาวหนาไป สโขทยมงอยางน แลวกทำพระขนเอาไวแจก ใครไปกแจกองคหนง

หมายความวาเอาไปแลวอยาขเกยจ ใหลกขนเดนเหมอนกบพระทหอยคอ

นแหละ แลวจะไดมความเจรญกาวหนา

ในสมยนนยงไมไดปลกเสกกน มาปลกเสกกนกสมยกรงศรอยธยา

เพราะในสมยนไทยตองประลองฝมอกนบอย ๆ เลยมาปลกเสกพระ ความ

จรงไมตองปลกทานแลว ปลกเราใหมพระกพอ เพราะทมวปลกกนนนแหละ

เลยยงตลอดเวลา ยงปลกพระกยงเลอะเขาทกท ยงแจกพระเครองมากเทาไร

ประชาชนยงหลงผดมากเขาทกท เพราะไมไดแจกความจรง เชนปจจบนทาง

อำเภอเดอดรอนเรองพระเครอง ๒๕ พทธศตวรรษ วาเดยวนขายไมออก

เพราะมมาก เลยใชวธวาเมอคนมาขออนญาตซอปนกแจกไป ๒ องค มาขอ

ประกนเอาไป ๑ องค มาทำอะไรกแจกทงนน นคอความเสอม คนทไดไปก

ไมนบถอ นกวาไดมาเพราะประกนคน

ฉะนน เราจะแจกพระกนกตองแจกใหคนร วาพระนเอาไปทำอะไร

ไมใชวามแลวยงไมเขา แทงไมเขาอยางนน เรามพระไวเพอปองกนตว ไมให

ทำชว เชน คนทมพระหอยคอเดนผานรานเหลา เพอนกเรยกมาฉลองกน

หนอย วนนเราคลำดหลวงพอ อา…อยกบตว ละอายหลวงพอหนอยเถอะท

จะเขาโรงเหลา พอนกไดดงนกขอโทษทเถอะ วนนมธระรอนจะตองไป เราก

ไปเสยไมแวะโรงเหลา นนพระรกษาเรา เพราะเรารกษาพระไวในใจเรา เรา

ไมเดนผานไปทไหนอก เชน บอนไก เพราะละอายพระทจะเขาไปเชนนน

เวลาคนมาดาเรา เรากนกเสยวาคนดาเราไมมพระ จตใจมนตำจงดาเรา เรา

คนมพระจะไปตอบกไมสมควร…นงเฉยเสย คนนนดาเหนอยเขาคอแหงก

ถอยทพไปเอง เราจะชนะถาเรามพระตดตว ไมใชพอคนมาดา กจะไปกลวอะไร

เพราะพระสมเดจฯ อยกบตว ฟาดกนสกตงกยงได นนแหละพระสมเดจจะ

ไมชวย เพราะเราไมไดชวยสมเดจ เราตองชวยสมเดจกอน สมเดจจงจะชวยเรา

114 พทธธรรม 114 115

จงจำไววา พระจะรกษาเรา เมอเรารกษาพระ ถาเราไมรกษาพระ พระ

จะไมรกษาเรา ขโมยทงหลาย โจรทงหลาย เมอถกยงตาย…มพระเตมคอ

ทงนน ฉะนน ความดจงเปนพระ ความชวเปนผ ใครมความดคนนนเปนพระ

การมพระหอยคอจะเปนเครองเตอนใจไดทางหนง แตอยานกวาพระชวยเรา ให

นกวาเราชวยพระ แลวพระกชวยเรา อยางนนใชได ไมตองไปหาพระเกาแก

อะไรหรอก บางคนอยากไดพระครงสโขทย เดกหนม ๆ อยากไดขนแผน เขา

บอกวาเจาชดนก…อยางนไมคอยถกเรอง จะปนพระอะไรกไดทงนน

พระองคหนงเขาทำด คอพระปดทวาร กใหนกอยางน คอเปนภาพ

เตอนใจ คอใหปดตา ปดห ปดจมก ปดปาก ปดทวารทงเกา แตถาเราปด

เพยง ๕ กพอ คอ ปดตา จมก ห ปาก ประสาทกาย แลวกรวมไปถงใจ ทาง

ทจะใหเกดมนอยททวารหา ตา ห จมก ลน กาย รบรแลวสงไปทใจ วนนเรา

พยายามปด เราจะปดดวยอะไร ไมใชเดนปดตา เพราะอยกรงเทพฯ รถชน

แน ปดหกไมไดฟง ทานจะฟงอะไรกได ดอะไรกได แตอยาสกแตวาด อยา

ใหเกดอะไรขนมา ทานดทเกาอทานไมเกดอะไร แตถามใครสกคนหนงนง

กระโปรงสนมานงเกาอ จตใจชกจะเปลยนเสยแลว นนมนเกดละ เกดจาก

การด ตอจากดกเกดความชอบใจ เกดความไมชอบใจ เกดอยากได อยากจะ

เปน อยากจะไมเปน เกดกเลสขนแลว เพราะเราไมรจกตดตนตอ ถาเรา

เพยงแตดเทานน ไมนกอะไรตอไป เขาเรยกวาเตอนสต หมายความวา รสก

ตวอยในขณะด ดเทานน อยาไปนกอะไรตอไป จะกอใหเกดอารมณ เกด

ความรก ความชง ความหลง เกดอะไรมากมาย อยางนยง เอาเพยงแตด

และเปดไวเทานน เอาสตเปนเครองกนไว

พระพทธเจาทานวา สตเปนเครองกน เปนทำนบ ไมใหมนเดนตอไป

ตามสบาย ดเทานน ฟงเทานน…ไมเกดอะไรตอไป อยานกและอยาสราง

ความยดถอขนมา เรองนสำคญ ตองศกษา ตองคด ตองอานหนงสอหลายเลม

กลบบานแวะซอหนงสอชอวา “ตวก ของก” หรอ อหงการ มมงการ อหงการ

คอ ความยดถอวาฉน มมงการ ยดถอวาของฉน ทานเจาคณพทธทาสทาน

เขยนงาย ๆ วา อายตวกของกนแหละมนทำยง แตนเราตองพยายามนกวา

116พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

116

มนไมใชของก ไมใชตวก ทำใจใหวางจากการยดถอ ยงวางมากเทาใดยงสบาย

ไมเกดอารมณ เวลาทานเดนบนถนน นงในรถยนต ตองคอยกำหนดอาการ

ของใจไว รไวกไมมอะไรเกดขน แตถาไมรแลว…เจอผมกรกผม เจอผาก

รกผา เจออะไรกรกทงนนกยงไปกนใหญ แลวเหลาสตรของเราเดยวน ถา

เจอกบอกเขาหนอยวา เรองผานงผาหมนะ อยาประหยดไปนกเลย รสกวา

ปฏบตตามนโยบายของรฐบาลเครงไปหนอย ในเรองผานงสนขนมาทกท

จนกระทงนงพบเพยบไมไดแลว เวลาไปวดทไรรำคาญ อยากจะเตอนสกท

ความจรงเปนเพราะผชาย เพราะผชายเปนคนออกแบบทงเสอและกระโปรง

เพราะผชายมความอยาก…อยากจะดผหญง เลยลอใหผหญงแตงตวรดรปรด

ทรงเพอจะดนนเอง จงขอใหพวกเราชวยกนหนอย ชวยกนแกเรองน แลว

ศลธรรมจะดขนทเดยว

116116

ศรทธาทไมมปญญานน มนจะงมงาย พระพรหมมงคลาจารย

หลวงพอปญญานนทภกข

มหาวทยาลยชมชน มศว ตรอน จงหวดอตรดตถ

พทธธรรม 117

118พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

118 119

เมตตาปราน

เมอฤดฝนผานพนไปแลว ทงนาอนเขยวชอมไปดวยตนขาว กถก

กระแสลมในฤดเหมนตเปา ทำใหสเขยวของใบขาวกลายเปนสเหลอง ชาวนา

ผเปนกระดกสนหลงของประเทศ ผมความอดทน มความกาวหนาในการงาน

รกษาความสงบและสวยงามตามธรรมชาต พอใจเปนอยตามประสาของตน

ไดลงมอเกบเกยวพชผลทตนไดลงแรงไถหวานไว “เขาหวานพชชนดใด ยอม

ไดผลชนดนน” ทกคนทำงานดวยความเบกบาน เขาคดวาเมอเกยวขาวแลว

จกไดนำมนไปขาย ไดซอเครองนงหม ยาแกไข ซอมบานเรอนทชำรดใหคนด

เขาไมคดในเรองอน ไมสนใจในการเมองหรออะไรทงนน เขาเปนอยอยาง

งาย ๆ ไมพถพถนอะไร ปญหาของชวตจงมนอย ถาเขาอยากสนกกนก

ลอมวงคยกนในยามคำคน...วาเพลงฉอย เพลงนา วาเกยวกนตามประสา

วนพระอนเปนวนสำคญทางศาสนา เขากชกชวนกนไปวด ใหทานรบศล ฟง

ธรรมเทศนา ถงแมวาการฟงของเขาเปนไปเพอบญโดยมเขาใจความหมาย แต

เขากเชอในเรองตายแลวเกดอก คนดหรอชวกเพราะการกระทำของตนเอง

ใครจกชวยใครไมไดถาเขาไมพยายามชวยตวเขา เพยงความเชอเทานเขากม

ความสขแลว ยามใดไดรบเคราะหเพราะภยธรรมชาต เขากปลงตกวา มน

เปนกรรมเวรของมนษยเอง ทนรบกรรมไปเถอะ เมอมฝนตกแลวคงมเวลา

แดดจาบาง ในโลกนจะหาอะไรทเทยงแทแนนอนมได ความวตกกงวลกหาย

ไป นคอความสขของชาวชนบท ชวตของทองทง และปาเขา

ในคนจำนวนเหลาน ถาพดกนในเรองการเคารพนบถอ กลาวเฉพาะ

ทางดานศาสนา คนทมความเชอถกทางดงทกลาวมากม...แตจำนวนนอย แต

สวนทเชอไปในทางของขลงและโชคลางนนยงมมากเปนไปทวกนทงฝาย

บรรพชตและคฤหสถ จงไดพบกนบอย ๆ วาพวกนกบวชไดทำพธปลกเสกลง

เลขยนตตาง ๆ และบอกแกประชาชนวาสามารถปองกนสงนนสงนได ผเยาว

ทงปญญาและเหตผลกนอมใจเชอ เปนเหตใหปฏบตในทางผดมอยเปน

118 พทธธรรม 118 119

จำนวนมาก เปนการนาสงสารทานเหลาน

ภายใตตนกามปใหญในตำบลทงรงสต มพระธดงค ๑ รปมาปกกลด

พกอย พระธดงครปนแปลกจากพระธดงครปอน คอ มไดสะพายยามใบใหญ

การนงหมกเรยบรอย เวลาหยดพกมใกลยานชมชน แตมกหางออกไป

ประมาณ ๑ กโลเมตร เปนอยางนอย เชา ๆ จงเขามาบณฑบาตในหมบาน

เดนดวยอาการสงบนาเลอมใส รบอาหารแตพอประมาณแลวกกลบไปสรมไม

และไมรบอะไรจากใครอก ฉนอาหารทไดเฉพาะบณฑบาตมาเทานน ฉนชา ๆ

นาด เมออมแลวกมไดนอนหลบในเวลากลางวนเยยงธดงคอนทเคยเหน หมจวร

เรยบรอย เดนจงกรมไปมาเพอบรรเทาความเมาอาหาร มสตควบคมอรยาบถ

ของตน เมอหายงวงแลวจงนงในทาอนสงบ มจตมงตอปญหาเฉพาะหนา

ทำอยางนเสมอไป

พระคณเจารปนมาพกทนได ๒ วนแลว ยงไมมใครมารบกวนความ

สงบสขของทานเลย แตพอยางเขาวนท ๓ เวลากลางคน เปนเวลาสก ๒๑

นาฬกา เหนจะได เดกหนมคนหนงถอไฟฉายเดนมาคนเดยว ครนเขาใกล

รมไมเขากทำเสยงกระแอมใหพระคณเจาร ขณะนนเปนเวลาของการเจรญ

ภาวนาทำใจใหสงบ พระคณเจานงกายตรง มสตอยเสมอ แมมคนเดนมาใกล ๆ

ทำเสยงใหทานไดยน ทานกมไดหวนไหว คงเจรญพระกรรมมฏฐานตอไป หนม

นอยเดนเบา ๆ เขาไปใกลทาน เหนทานนงดวยอาการสงบเชนนนกกราบดวย

ความเคารพ ๓ ครง เขานกในใจ...หลวงพอองคน “คงมอะไรด ๆ เปนแน” จง

เฝามองดดวยอาการสงบเงยบ

พระคณเจานงบรกรรมเปนเวลาพอสมควรแลวกยมนอย ๆ ตามวสย

ของผสงบ เพงดเดกหนมดวยความกรณา แลวกนงเฉยอย เพอดตอไปวาเขา

ผเปนแขกจกถามอะไรบาง เดกหนมเมอเหนพระคณเจาแสดงไมตรจตดวย

การยมเชนนนกพอใจ จงยกมอไหว แลวถามทานวา “ใตเทามาจากไหน

ขอรบ ” พระคณทานเผยอรมฝปากเหมอนจกยม แลวพดวา “เธอจกตองการ

อะไรกบทอยเดมของฉน เธอจงถามเรองทจะเปนประโยชนแกเธอดกวา” เมอ

ถกยอนมาเชนนหนมนอยกงงมรวาจกถามอะไร นงสำรวมสตเปนเวลา

120พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

120 121

สองนาท แลวจงกลาวตอไปวา “ถากระนนผมอยากไดของดจากใตเทาบางครบ”

“ของดของเธอคออะไร” พระถามอก เดกหนมพดตอไปอกวา “ผมเปนคน

หนมมอายยางเขา ๒๐ ปนแลว มความรพอสมควร บดนมความประสงคจะ

ลงไปบางกอกเพอหางานทำ ไดเคยทราบวาพระคณเจาทมาธดงคแบบน มก

มของด ๆ มาเสมอ กระผมจงอยากไดของด ๆ เชนนน อนสามารถชวยตว

กระผมใหถงจดหมายปลายทางได พระคณเจานกยมในใจและมความสงสาร

เดกคนนทเขาใจผดอยบางประการ จงไดถามอกวา “เธอเคยขอของด ๆ

อยางนกบพระอนมาบางหรอเปลา” “เคยขอมาหลายรายแลวครบ” เดกหนม

วา “เขาใหอะไรแกเธอบางละ” “หลายอยางครบ” แลวเขากเรมจาระไนให

พระรปนนฟงวา “ทานองคหนงใหลกอมสำหรบอมเขาไปหาผ ใหญ อก

องคหนงใหขผงสำหรบสปากเวลาเขาหาผใหญ อกทานหนงใหตะกรดสำหรบ

ผกตดสรอยคอ กระผมไดผกไวเสมอ” พดแลวเขากนำสายสรอยทมตะกรด

ออกอวด “อกทานหนงใหคาถาสำหรบภาวนาเขาหาคนอน” พระคณเจาจง

ถามวา “คาถาทพระทานใหนนวาอยางไรบาง เธอจกวาใหฉนฟงไดไหม”

เขากบอกวา “ไดครบ” แลวกวาคาถาทพระบอกใหวา นะเมตตา โมกรณา

พทปราน ธายนด ยะเอนด “ ยงมอะไรอกบางไหม” พระคณทานถามตอไป

เขาบอกวา “มอกหลายอยาง เพราะผมมนสนใจในเรองนมาก เคยใหอาจารย

ลงกระหมอมกแลว ลงนะหนาทองกแลว วนนมาหาพระคณทาน จงหวงวา

จกไดอะไร ๆ ทเปนของดเชนนนบาง”

หลกสำคญของพระพทธศาสนา

พระคณทานยมในความไมเดยงสาของเดกหนมผนน มความ

ปรารถนาทจกแสดงความจรงใหเขาทราบ จงบอกวา “ขอใหเธอนงใหสบายดเถด

เราคงจะไดพดอะไรกนนาน ๆ หนอย คนนเดอนหงายพระจนทรกำลงจรสจา

สองแสง ดแลวเยนใจด เธอ...ในเบองตน ฉนอยากถามเธอวา “เธอเปนชาว

พทธใชไหม ในฐานะทเธอเปนชาวพทธ เธอไดศกษาเรองพระพทธศาสนา

หรอยง” เขาตอบวา “ยงมไดเรยนเลย” “เธอเขาใจหรอเปลาวา พระพทธ

120 พทธธรรม 120 121

ศาสนาคออะไร เราจกทำตนอยางไรจงจะเรยกวา ชาวพทธทแท ” เมอถก

ถามเชนน เขานงนงมรจะตอบอยางไร แตในทสดกพดวา... “ผมเอาใตเทา

เปนทพง โปรดชวยผมใหรหนอย ” พระคณเจายกมอหามพลางกลาววา “เธอ

อยาเอาฉนเปนทพงเลย จงพงตวเองเถด ฉนเปนแตผชบอกหนทางใหเธอ

เทานน การเดนตามทางนนเปนกจของเธอเอง ” แลวพระคณทานกกลาวตอ

ไปอกวา “หลกสำคญของพระพทธศาสนานน สอนใหทกคนตนจากหลบ เปน

คนมเหตผล เชอตวเอง ทำในสงทเปนประโยชนแกตนและผอน ไมเชอ

โชคลางหรอสงศกด อนเปนเรองไรสาระและไมมเหตผล สขทกขดชวเนองมา

จากการกระทำของตนเอง ไมมใครดลบนดาลใหเปนสขเปนทกข ถาเจาตวไม

กระทำ พดอยางงาย ๆ กคอวา หลกพทธศาสนาไดแก หลกการครองชวตท

ชอบนนเอง ฉนพดอยางนแลวเธอเขาใจไหม” “เขาใจครบ” เดกหนมตอบ

พระคณเจากลาวตอไปอก “เธอมาหาฉน เพอตองการของดใน

ทศนะของเธอ แตของดทฉนจะใหเธอนนหาเปนเชนท เธอตองการไม

เพราะสงทเธอคดวาดนน นนไมมในพทธศาสนา พทธศาสนามใชศาสนา

ของการเสก ๆ เปา ๆ แตเปนศาสนาแหงการกระทำใหถกทาง ชาวพทธทยง

นบถอสงเหลวไหล ยอมไมสามารถไปสความพนทกขไดเลย ฉะนนจงควร

ศกษาใหเขาใจความจรงวา...“ของดทจะทำใหคนรกนน ไดแกการประพฤต

ชอบเปนมลฐาน เมอเรามความประพฤตชอบทงสวนตนและสวนทเกยวของ

กบคนอนแลว รบประกนไดวา ไมมใครเกลยดเราเลย เพราะหลกมอยวา

เมอเรารกเขา เขาจกรกเรา เมอเราเกลยดเขา เขากจะเกลยดเราดวย ”

ความรกคออะไร นเปนปญหาทตองเขาใจกอน ความรกคอการ

เสยสละเรารกสงใดกตองเสยสละเพอสงนน มารดาบดารกลก กเสยสละ

ทกสงทกอยางเพอลก ลกทรกมารดาบดา กเสยสละทกสงทกอยางเพอ

มารดาบดา ทใดมความรก...ทนนมการเสยสละ ทใดไมมการเสยสละ...ทนน

ยงไมมความรกทแท หนมสาวชอบพดถงเรองความรกบอย ๆ แตความรก

ของเขาเปนไปในทางเหนแกตว มใชความรกทบรสทธ ความรกทไมบรสทธ

เปนเหตของความทกขยาก แตความรกทแทเปนเหตของความสขสงบ

122พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

122 123

ฉะนน ถาจะมความรก จงมความรกแท อยารกแบบไมแทเปนอนขาด ความ

รกแท เปนความรกของคนมปญญา มเหตผล มหตาสวาง ความรกปลอม

เปนความรกของคนโง คนหลบ ขาดเหตผล ความรกแทเปนเรองของหวใจ

ความรกปลอมเปนเรองของรางกาย หนมสาวทรกกนโดยมากเปนรกปลอม

เพราะเขารกทรปรางมสสนวรรณะ ทเงนทองอนเปนของปลอมทงนน สวน

ความรกแทนนเรารกกนโดยธรรมโดยความด เปนเรองของใจแท ๆ ความรก

อยางนไมทำใหคนตาบอด แตเปนความรกทคอยทำคนใหมการเสยสละตอกน

เหนอกเหนใจกน ความรกแทหายาก มอยในคนสองคนเทานน คอ มารดา

บดาทรกบตรในอทรของตน เปนความรกทบรสทธจรง เปนความรกทไมหวง

อะไรตอบแทน แตทานอยากเหนลกของทานเปนคนกาวหนา เจรญดวยลาภ

ยศ สรรเสรญ สข ทกประการ ทานหวนใจเวลาลกเปนทกข เบาใจในเวลาลก

ไดรบความสขมนเปนความรกทใหญยง ยากจะหาสงใดเปรยบแลว นแหละ

เปนความรกทบรสทธจรง

เมตตา....คณธรรมชนสงททกคนควรม

ความรกทแทมอกททานผหนงคอพระพทธเจา เปนความรกทกวาง

มาก พระองคทรงรกสตวโลกทงหลาย จงยอมเสยสละความสขสวนพระองค

ทกอยาง เพอออกไปชวยชาวโลกใหรอดพน นบวาเปนความเสยสละอนยง

ใหญหาผใดเสมอเหมอนมได พระองคมพระทยเสมอในหมสตวทกจำพวก

ไมวาเขาผนนจะเปนอะไรตอพระองค

ดงคำกลาววา พระองคมพระทยเสมอกนในทานเหลาน คอ พระเทวทต

องคลมาล ชางธนบาล และพระราหล พระเทวทตเปนศตรตอพระองค องคลมาล

เปนโจรปลนฆามหาชน พบพระองคกจกทำรายดวย ชางธนบาลเปนชาง

เมามน และแถมเมาเหลาอก ถกปลอยมาเพอใหฆาพระองค ทงสามแสดง

ตนเปนศตร แตพระองคทรงมพระทยสมำเสมอในคนและสตวทงสาม เสมอ

ดวยพระราหลอนเปนโอรสของพระองค นแหละ เปนความรกทแททหายาก

เปนความรกทไมเจอไปดวยมลทน เปนความรกทพระศาสนาทรงสอนให

122 พทธธรรม 122 123

ประชาชนชาวโลกทวไปปฏบตตอกน ความรกอยางนเรยกอกอยางวา เมตตา

แปลวาความรกใครสนทสนมทไมเจอไปดวยราคะ ความกำหนด เปนคณธรรม

ชนสงททกคนควรมไวในใจ มแลวเปนเหตใหพบความสขความสงบไดสมหมาย

ในทางพระพทธศาสนา

พระองคผเปนมหาการณโก ผประกอบดวยความกรณาใหญตอปวง

สตว จงไดตรสสอนใหทกคนมจตประกอบดวยเมตตา ดงคำวา

๑. มารดาพงตามรกษาบตรคนเดยว ดวยยอมสละแมชวตของตน

ฉนใด บณฑตพงมความเมตตาตอปวงสตวทงมวล หาจำกดมได ฉนนน

๒. ภกษเลอมใสในพระพทธศาสนา อยดวยความเมตตาเสมอแลว

เธอยอมบรรลถงพระนพพานอนระงบทกขทงปวงได

๓. ภกษในพระธรรมวนยน มจตประกอบดวยเมตตาแผไปตลอด ๔ ทศ

แกสตวทงโลกทมอยทงหมดตลอดทศ เบองตน เบองตำ เบองขวาง ดวย

เมตตาจตอนกวางใหญ หาเวรหาภยมได

๔. โลกนจกดบเขญรมเยนไดดวยเมตตาเทานน

ทกลาวมากเปนเครองชใหเหนวา เมตตามราคาสงเพยงไร ผใดมา

ปฏบตในคณธรรมขอนแลว เขายอมมสภาพเปนพรหมไปทนท

หนมนอยนงฟงเพลนอย จงถามขนวา “เปนพรหมอยางไรกนครบ”

เพราะเคยทราบวาพระพรหมอยบนสวรรค คนในเมองมนษยจกเปนอยางไร

กน?” พระคณเจายมดวยอารมณเยนแลวตอบวา “พรหมม ๒ อยาง คอ

พรหมโดยอบต ๑ พรหมโดยสมมต ๒ ผใดเจรญธรรมกมมฏฐานบรรลฌาณ

สมาบตแลว ตายจากโลกนกไดไปบงเกดในพรหมโลกทเรยกวาพรหมโดย

อบต สวนพรหมโดยสมมตนน หมายเอาคนทกคนทอยในโลกน ไมวาชาวบาน

ชาววด หญง ชาย เดก ผใหญ ถาเขาทำใจใหประกอบดวยพรหมวหารธรรม

แลว กไดนามสมมตเปนพรหมทงนน แตเปนพรหมโดยสมมตวาเปนกนใน

โลกน และเปนความประสงคของพระพทธองคทจกใหทกคนเปนกนในโลกน

และเดยวน เธอจงเขาใจไวอกขอหนงวา “อนผลแหงการปฏบตธรรมนน เปน

ผลททกคนพงเหนแจงดวยตนเองในปจจบนชาตน มใชทำแลวไปคอยเอาผล

124พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

124 125

กนในชาตหนาอยางเดยว” ฉะนนการเปนเทวดาเปนพรหม หรอแมในดาน

ตรงกนขาม กเปนกนในโลกนกอนทงนน ถาปจจบนบดนมสภาพเปนอยางใด

อนาคตกตองเปนอยางนน เพราะเหตผลยอมสมพนธกนเสมอ จำไววา “เหต

ทด กอใหเกดผลด เหตทชว กอใหเกดผลชว เราจกหนจากเหตทเราสรางไว

มไดเปนอนขาด” นเปนหลกอกประการหนงทเธอจกตองจำไวใหด

พรหมวหารธรรม ๔ ประการ

“ถาหากกระผมตองการเปนพรหม ผมจกทำตนอยางไรบาง” เดกหนม

ถามขน พระคณทานไดตอบวา ตามหลกธรรมทานกลาวไววา หลกธรรมทจก

ทำคนใหเปนพรหมนนม ๔ ประการ เรยกตามภาษาธรรมะวา พรหมวหารธรรม

แปลวา ธรรมสำหรบผใหญ

ผใหญทกคนจกตองมคณธรรมทง ๔ นไวในใจเสมอ คอ

๑. เมตตา = รก - เผอแผ - ใจด

๒. กรณา = สงสาร - เหนใจในความทกขของเขาอน

๓. มทตา = ยนดดวยความสขของผอน

๔. อเบกขา = มใจเสมอ ไมยนด ยนราย

เมอไดฟงมาถงตรงนพอหนมเกดสงสยขนมาทนทวา พรหมวหาร

แปลวาธรรรมสำหรบผใหญ สวนตนเองนนยงเปนเดกหนมเพยง ๒๐ ป

เทานน ประกอบทงมไดเปนหวหนาในการงานอะไร ไมมความจำเปนทจก

ตองประพฤตตามหลกน จงไดถามขนวาผมยงเปนเดก ยงมไดเปนผใหญ

จกปฏบตธรรมนอยางไรกนครบ พระคณทานไดยกมอหาม แลวกลาววา

ชา ๆ...ฟงกอน เธอยงไมเขาใจวา ผใหญนนหมายถงใคร

ในทางธรรมะทานแจกไวสามพวก คอ

๑. เปนผใหญ เพราะเกดในตระกลสง (ชาตวฑโฒ)

๒. เปนผใหญ เพราะมอายมากเกดนาน (วยวฑโฒ)

๓. เปนผใหญ เพราะมความงามความด (คณวฑโฒ)

ในหมคนทถอเรองชาตตระกลยอมยกยองคนตระกลสง ยกยองกน

124 พทธธรรม 124 125

ตงแตเกดมาทเดยว ในหมคนทถออายกนบถอคนทมอายมากกวาตววาเปน

ผใหญ ทงสองพวกทกลาวมายงหาจดเปนผใหญแทไม เพราะคนทเกดใน

ตระกลสงกมการทำชวได ถาขาดการประพฤตธรรม คนมอายมากกเปนคน

ชวได เพราะไรคณธรรมในใจ สวนคนใดเปนเดกกตาม เกดในชาตตระกลใด

กตาม ถาหากเขาเปนคนดมธรรมะแลว กเปนผใหญโดยคณ ใหญทความด

เปนผใหญแท ควรไดรบการนบถอจากชมนมชน ในสมยนเธอจกเหนไดวาม

คนหนมเปนจำนวนมากไดรบการแตงตงใหเปนผใหญ มชอวาเปนใหญโดย

เขาใหเปน คนอนเอาความใหญมาครอบให ถาตนทำตนไมด ไมสมแก

ตำแหนง กจดเปนผใหญไมได แตผใดแมเขาไมตงใหเปนผใหญ แตทำตว

เปนใหญโดยการทำตนใหดใหเหมาะแกตำแหนงหนาทแลว เขาผนนเปน

ผใหญทแทจรง ควรไดรบความนบถอจากชมนมชน ฉะนนปญหาทวา เธอ

เปนเดก กเปนผใหญไดโดยนำใจ

อกประการหนง คนเราในโลกนยอมมการผลดเปลยนกนอยเสมอ ใน

บางครงเราเปนผนอย แตบางครงกตองเปนผใหญในหนาทการงาน ขณะใดม

ฐานะเปนอยางใด ตองรจกตวของตวเอง แลววางตนใหพอเหมาะแกคนทก

ชน ทกหนาท ๆ ตองปฏบตตอกน เปนคณธรรมททำคนทกคนใหมสภาพพน

จากความเปนเดกในสงคม แตใหกลายเปนผใหญทมคณธรรม เลยงตวไดใน

ททกสถาน

พอหนมไดสอดถามขนอกวา ผมไดยนเขาพดกนบอย ๆ วา เปนผหลก

ผใหญแลวตองระวงหนอย คำวา ผหลก กบ ผใหญ นน มความหมายตางกน

อยางไรครบ ทานผมศลไดตอบวา ผหลกนนหมายถงคนทมหลกมฐาน

หลกนนหมายถงอาชพทประกอบเปนเกณฑ คนขาดอาชพเปนคนขาดหลก

ยอมลำบาก ฐานเปนฐานะทรองรบหลก ไดแก มทดน มบานเรอนเปนของ

ตวเอง ใหอนใจไดในความเปนอย เรยกวามหลกฐาน คนถาปราศจากหลก

เปนคนเพยง ๒๕% ถามหลกกเปนคนได ๕๐% มฐานอกกเปนคนได ๗๕%

ถามความเปนผใหญโดยคณธรรมอกกเปนคนเตม ๑๐๐% ฉะนนจงพดคกนวา

เปนผหลกผใหญอยางน เมอเธอเขาใจคำวาผใหญคออะไรแลว มาพดกนตอ

126พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

126 127

ไปถงคณธรรมทจกทำตนใหเปนผใหญตอไปเถด และจงจำไววา “ผใหญทแท

จรงนน หมายถง คนดมศลธรรม มใชอยทการแตงตง การเกดในตระกลสง

หรอการมอายมาก อยทความดเทานน”

ความดของผใหญไดแกคณธรรม ๔ ประการ คอ

เมตตา รก-เผอแผ-ใจด

กรณา สงสารตอผไดทกขทงหมด

มทตา ยนดดวยความสขของผอน

อเบกขา มใจมนคง สมำเสมอ ไมยนดยนราย

เมตตา

หมมนษยและสตวดรจฉาน มความรสกนกคด ยอมมความหวาดกลว

เปนสมบตประจำนสย กลวตอภยอนตรายรอบขาง และพยายามพาตวหน

เมอทราบวาจกมภยมาสตน ทกตวทกตนรกความสข เกลยดความทกขทงนน

ในคาถาพระธรรมบท พระพทธเจาไดตรสไววา

“สตวทงหลาย ยอมกลวตออาชญากรรม สะดงตอภย คอความตาย

จงควรคดวา ตนกกลวสงนน ๆ แลวอยาเบยดเบยนใครใหเดอดรอนเปนอนขาด”

ในคมภรอทานมวา

“ความไมเบยดเบยนคอความกรณา เอนดในสตวทมปราณ (ชวต)

ทงหลายเปนความสขในโลก ในทางตรงกนขามความเบยดเบยนกเปนความ

ทกขในโลกเหมอนกน” เมอชาวโลกตองการความสขแลว อะไรเลาจะเปน

เหตดลบนดาลใหชาวโลกอยกนดวยความสงบ ถามใชความเมตตาตอกน

เมตตาจงเปนคณธรรมคำจนโลกไว ในทใดขาดเมตตาทนนกกลายเปนนรก

ไปทนท สงครามมหาประลยทเกดขนทกยคทกสมยนน เกดมาจากขาด

คณธรรมขอนนนเอง ถามนษยมใจรกเพอนมนษยเหมอนกบรกตวเองกด

มความโลภนอยลงแลวเผอแผกนกด ไมหนหนในขณะทกระทบกบอารมณท

ขนแคนกด ความเหนอกเหนใจกจกเกดขน เรองรายตาง ๆ กจกหายไป

ความทกขยากในสงคมมนษยกจะพอบรรเทาลงบาง ทกลาวมากพอเหนได

126 พทธธรรม 126 127

แลววามเมตตา

ถาขาดเมตตา...มผลแตกตางกนอยางไรบาง มนษยเรากพอเขาใจ

และเหนไดยแลว แตคนเราสวนมากไมชอบเปนตวเอง คอมกปลอยใจไปตาม

อารมณทจรมา รกษาไวไมไดในสภาวะปกต เปนคนเหนแกตวจนเกนไป จน

ลมนกถงผอน มไดคดกอนจงทำความเดอดรอนเกดแกตนไดมาก จงเปน

ความจำเปนทสดทจกตองหดทำใจใหมเมตตา หรอพดอกอยางวา “มาเรยน

ทางเมตตากนเสยบาง ”

คนโบราณทเขาสอนคาถาใหภาวนาแลว จกเปนทางกอใหเกดความ

รกนน กหาไดพนไปจากเมตตาไม เชน คาถาวา นะ...เมตตา โม...กรณา

พท...ปราน ธา...ยนด ยะ...เอนด เปนเรองของเมตตาทงนน แตแทนทเราจก

หดทำใจใหแชมชนดวยเมตตา เรากลบทองเปนคาถามหานยมไปเสย ผลจง

ไมขลงเพราะใจไมมเมตตา ไปคดเสยวา เมตตาอยทขผง อยทนะหนาทอง

เปนความเขาใจผดทเดยว

ปญหามวา คนบางคนเหนหนา เรากรก เรากชอบใจ แตบางคนพอ

เหนหนากเกลยด ไมชอบใจ ทำไมจงเปนเชนนน

ตามทางธรรมะบอกวา เพราะจตของเขามเมตตาและไมมเมตตา

เปนสำคญ ถาใครมใจแชมชนประกอบดวยเมตตาเสมอ ใครเหนใครรกเพราะ

เขารกคนอนทกคน เขาหลก เรารกเขา เขารกเรา สวนคนใดมแตความดราย

อาฆาตอยในใจ พบใครกคดแตทางรายตอเขา ผลทสะทอนจงเปนไปในทาง

เดยวกน ถาเธอเคยอานเรองในชาดก เชน เวสสนดร เมออยในปาเขาวงกต

หมสตวกมาเปนเพอนคนเคยกนเปนอนด สวรรณสามเปนเพอนกบสตวทก

ชนด เดนไปไหนกมสตวตามไปดวยเปนฝง นเปนผลของเมตตาแท ๆ หาใช

สงใดไม สตวเลยงทอยในบานของเรา ถาคนใดใหขาว นำ ลบหวลบหลงมน

บอย มนกรกใครสนทสนม คนใดดมนบอยมนกมอยากเขาใกล นเปนผลท

เหนงาย ๆ อยแลว ฉนเคยอยปา...ฉนไมเคยเบยดเบยนสตว รงแกสตว จงได

ฟงนกรองเพลง ไดเหนขนอนสวยงามของมนในทใกล ๆ แตพวกนายพรานปา

นนไมเคยมโอกาสไดยนไดเหนเชนนนเลย ความเมตตาเปนคณถงเพยงน

128พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

128 129

นกลาวในวงจำกด ถาเมตตาขยายตวกวางขวางออกไปเพยงใด...ความสขก

ยอมมมากเทานน

ควรทราบเสยกอนวา...การมเมตตานนกอผลใหเกดเปนประการใดบาง

ในเมตตานสงสสตร แสดงผลของเมตตาไวถง ๑๑ ประการ คอ

๑. นอนหลบกเปนสข

๒. ตนขนกเปนสข

๓. ไมฝนลามก

๔. เปนทรกของเพอนมนษย

๕. เปนทรกของผมใชมนษย

๖. เทวดา ยอมคมครองรกษา

๗. ไฟ ศาสตราวธ ยาพษ ยอมไมเขาทำลายผมเมตตา

๘. ถาฝกจตใหเปนสมาธ ยอมเปนสมาธไดเรว

๙. สหนาของเขายอมเปลงปลง

๑๐. เวลาจกตาย ไมหลงทำกาลกรยาตาย

๑๑. ถายงไมบรรลคณธรรมเบองสงกจกไดไปบงเกดในพรหมโลก

เพราะเมตตาจตนน

การฝกหด

เมอเหนวาเมตตาเปนคณทจกทำใหเกดขนในใจแลว กเปนการสมควร

ทจะพงฝกหดใหเกดขน ในเบองตนควรทราบเสยสกเลกนอยวา จตของคน

ธรรมดาสามญนน มกคดไปในทางตำเสมอ บางครงกถกอำนาจฝายตำดงไป

จนนาเกลยดกม จงตองมธรรมเปนสงแกกน

เมตตา นเปนคปรบกนกบ พยาบาท เพราะความพยาบาทมอาการ

ไปทางหมายมนในอนทจกแกแคน เปนพวกเดยวกบโทสะ เกดในใจแลว

ทำใหเรารอนอยเสมอ สวนเมตตาเปนธรรมจำพวกเยนดบรอน ฆาพยาบาท

ได ขณะใดมเมตตาพยาบาทกไมม การฝกหดกใหคดเหนคนอนเชนเดยวกบ

ตนเอง ตนไมชอบสงใดคนอนกเปนเชนนน ความปรารถนารวมกนของ

128 พทธธรรม 128 129

มนษยกคอความพนทกข เมอตนรวาความทกขไมเปนทพอใจของตนแลว

จงอยากอทกขใหแกใคร ๆ เปนอนขาด ใหนกถงพทธโอวาทวา “ถาความทกข

ไมเปนทรกชอบใจของสเจาแลว สเจาอยาไดกอความทกขใหแกใคร ๆ เปน

อนขาด” การเบยดเบยนคนอนกคอการเบยดเบยนตนเอง การชวยคนอนให

เปนสข กเปนการชวยตวเองใหเปนสขเชนเดยวกน

นเปนหลกทควรคดไวในใจเสมอ เมอคดเรองใดจงคดดวยความ

เมตตา เมอทำกจงทำดวยความเมตตา เมอพดกจงพดดวยความเมตตา ถาม

เมตตาทงสามทางนแลว ความโหดรายกจะไมม แตเมตตาทสำคญนนตองให

มอยในใจกอน เพราะใจเปนตนเหตของสงทงปวง กการทจะฝกใจใหมเมตตา

นน ในเบองตนใหหดคดแผเมตตาจตแกตนเองกอน เพอจะไดเอาตนเปน

ตวอยาง

ในการคดเมตตาตอตนนนควรคดวาดงน คดใหแรงในใจ อยาเพยง

รกแตวาบนดวยปาก ตองใหเปนไปทงปากทงใจ กจกรสกซาบซงได ใหนกและ

ภาวนาดง ๆ บอย ๆ ดงน

“ขอใหขาพเจาจงเปนสข ขอใหขาพเจารกษาไวซงความสขของขาฯ

และมชวตอยโดยปราศจากศตรหมมาร”

แลวคดตอไปอกวา

“ขอใหสตวทงหมด จงเปนสขสบายเถด-ขาซาบซงแลวดวยเมตตา

ขาอมเอบแลวดวยเมตตา ขาหอมลอมอยดวยความเมตตา โลกนเปนสขดวย

เมตตา”

ใหนกอยางนหลาย ๆ ครง กจะเหนทกคนเปนมตร เปนญาต ผรวม

สขรวมทกขกน ภยเวรยอมไมเกดแกคนทคดอยางน เพราะคนแผไปแต

ความรกความเมตตาเทานน จตใจกเยอกเยนเปนสขไดสมปรารถนา

มตรกอประโยชน...ศตรกอโทษ

เมอหดคดเมตตาตอตนเองแลว ในขนตอไป...กหดแผใหแกคนท

รกกน โดยคดในใจเสมอวา ขอใหคนนนจงเปนสข ขอใหคนนนอมเอบดวย

130พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

130 131

สงทเขาตองการ ขอใหเขาปราศจากโรคภยไขเจบ ขอใหเขาจงเปนทรกใคร

พงใจของคนทวไป เมตตาจงมแกเขา เขาจงอยภายใตความเมตตา ในทกครง

ทนกถงคนทรกกน กจงคดเสยในทำนองน อยาไปคดถงความสวยความงาม

หรอทางใดอนกอใหเกดราคะ แตจงคดใหเขาเปนสขสงบอยางเดยวเทานน

ความรกในทางกามจกไมรบกวนใจได แตจกมความเสยสละมากขนเพราะการ

คดถกทางอยางน

ครนคดเมตตาตอคนทรกแลว ใหคดแผตอไปกบคนทเฉย ๆ ตอกน

คอไมรกกน ไมเปนศตรกน คดใหเขาเปนสขสบาย ในทำนองเดยวกบคนท

เรารกและตวเราเอง อนสดทายทสำคญกคอใหมเมตตาจต ใหปลกความรก

ตอคนทเปนศตรของเราดวย การคดเมตตาตอตนเอง ตอคนรก ตอคนท

เฉย ๆ ตอกน เปนการกระทำทยากสกหนอย ทจรงคนเรานน หาไดเปนมตร

หรอเปนศตรตอกนโดยกำเนดไม แตเปนมตรเปนศตรกนโดยการงานเทานน

คนททำงานและไดผลประโยชนรวมกนกเปนมตรกนได พอผลประโยชนขด

กนกเปนศตรตอกนในทนท ฉะนนจงควรคดวา การเปนมตรกบการเปนศตร

นนอนไหนไดผลเสยผล ไมตองสงสย การเปนมตรกนกอประโยชน การเปน

ศตรกนกอโทษ ยงความเสยหายใหเกดแกตนเองและคนอน จรงอย...ความ

ขดแยงกน การกระทบกระทงในสงคมของมนษย ยอมมบางเปนธรรมดา แต

มนษยจกตองใหอภยแกมนษยดวยกน เรองมนกจกผอนหนกใหเปนเบาได

“เพราะในกาลไหน ๆ เวรในโลกน ยอมไมระงบดวยการจองเวรเลย แตระงบ

ดวยการไมจองเวร” คนใดมาคดอยวา มนดาเรา มนชำนะเรา มนมาลกของ ๆ

เราไป เวรของผนนยอมไมระงบ แตผใดคดวา เขามไดดาเรา มไดตเรา เขา

มไดชำนะเรา เขามไดลกของ ๆ เราไป เวรของผนนยอมระงบได การผกเวร

เปนเรองของคนขาดเมตตา การไมกอเวรเปนเรองของคนมเมตตา ฉะนนจง

ถอเอาทางชอบ คอเมตตาตอกนเถด

ในขณะใดเกดความรสกตรงกนขามกบความเมตตาแลว จงหกใจ จง

สอนใจตนเองใหรบกลบตวเสย ความสงบของใจกเกดขนเพราะความคดใน

รปนน การหดคดดงกลาวเปนอบายประการหนง เปนทางทจกทำใหเกด

130 พทธธรรม 130 131

เมตตาขนในใจได แตเมตตาในใจเทานนยงไมพอ จกทำตอไปใหถงกายวาจา

ดวย ทานจงสอนใหมความเผอแผ แบงปนสงทตนมเพอประโยชนของผอน

บาง เพราะการแบงปนเปนทางแหงไมตรจต ความตระหนเปนทางแหงความ

แตกพวก ทก ๆ ศาสนาสอนศาสนกใหมการทำทาน ในทางพทธศาสนาเราพระ

ศาสดาทรงสอนไวมาก เชน สำหรบคฤหสถผครองเรอน กตองมจาคะ...การ

แบงปนสงทตนมอยเพอผอนบาง ในนโยบายผกมตร ๔ ประการ กมการสอน

ใหมการแบงปนเชนกน ในแบบฝกหดสามประการของประชาชน กทรงสอน

ทานไวเปนประการตน ทานจงเปนบนไดแหงสวรรค เปนทางแหงอสรภาพ

คนจกมเกยรตยศชอเสยงกเพราะการบรจาคทาน ทานเปนเครองหมายของ

ความเปนผมเมตตาจต แตวา ในการทำทานนนตองทำดวยปญญา คอตอง

เพงถงประโยชนแกผรบและควรใหแกบคคลทควรให อยาทำทานใหเปนการ

เบยดเบยนตน และเปนการสงเสรมคนเกยจคราน “เลอกกอนจงให พระสคต

เจาทรงชมเชย ” นเปนคตควรคด

อกประการหนงในการทำทานนน ผทำตองไมหวงผลอนใดจากการให

ทำเพยงเพอเปนการสงเคราะหเพอนมนษย และเพอขจดความเหนแกตว

ใหหมดไปเทานน จงควรถอเปนคตวา “ทำลายความเหนแกตวเสยกอน จง

ทำทาน” ถาโลกนมคนไมเหนแกตวถายเดยว เมอไดตงตนเปนหลกฐานแลว

กมความเมตตาตอเพอนมนษย เฉลยสงทตนมอยสงเคราะหผอนตามควร

โลกนกจกเปนโลกแหงอารยสมย ในพระสตรตอนหนงกลาวไววา “เพราะไมม

การเฉลยแบงปน การลกขโมยกเกดขน เมอมการลกขโมย กตองมเจาหนาท

ไวปราบปราม การตอสกนกเกดขน เพราะมการตอสกน...การสรางศาสตรา

อาวธกมขน การพดเพอเอาตวรอดดวยคำเทจ คำตเขา คำหยาบคายกเกดมขน

ภยรายตาง ๆ กเกดมเพราะขาดทาน การแบงปนเทานน” เพราะฉะนนขอ

ทานทมเมตตาจตทงหลาย จงแบงปนสงทตนมอยเพอผอนบางเถด ถาทาน

อมแลว จงคดถงคนทยงหวและจกอดตายเพราะความหว ทานสบายแลว...

จงคดถงความทกขยากของมนษยบางเถด อยาใชจายเงนทองทางสรยสราย

กนนกเลย จงใชเงนทองใหเปนประโยชนแกเพอนผลำบากกวาทานบางเถด น

132พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

132 133

คอความเผอแผอนเปนความหมายอกแบบหนงของความเมตตา

นอกจากความเผอแผแลว เมตตายงแสดงออกในดานของความ

เปนคนใจด เราไดพบคนบางคนเรามกชมเขาวา แหม! คนนใจดจรง แหม! คน

นนารกจรง ทำไมเราจงชอบเขา ชมเขา เพราะเขาเปนคนใจด เราเกลยดเขา

เพราะเขาเปนคนใจราย คนใจรายไมมใครชอบ ไมมใครอยากเขาใกล การท

ใจดเพราะเขามใจเมตตา ใจรายเพราะขาดเมตตา มแตความคดในทางชว

กรนอยในใจเขาเสมอคนใจรายคอคนตดไฟเผาตวเอง เขานงดมยาพษอยทก

วนาทโดยเขาไมรสกตว เขาทำชวตของเขาใหสน เขามองดโลกและเพอน

มนษยในแงราย คนเชนนเปนคนทนาสงสาร เรามกเขาใจผดกนอยอยางหนง

คอ ถาเหนคนใดดราย โมโหโทโสเสมอ ๆ เรามกพดกนวาใจเขาแขงมาก

อยาไปยงกบเขาเดยวเกดเรอง คนขโกรธ ใจราย มใชคนใจแขง...แตเปนคน

ใจออน ออนจนแมแตจกรงใจตนเองไวในอำนาจกทำไมได เขาเปนคนแพ

ตลอดกาล คนใจแขงคอคนใจเยน ใจด อนเกดจากมลฐาน คอความเมตตา

เมอพดถงความโกรธแลว มโทษมากมาย ดงทพรรณนาไววา

๑. ทำลายรสอาหาร ทำใหหมดความอยากรบประทาน

๒. เปนเหตใหเครองยอยอาหารทำงานไมเปนปกต

๓. ทำใหเสนประสาทเกดความพการ

๔. ทำใหเกดความระสำระสาย ทวสรรพางคกาย

๕. ทำใหเกดพษในตว เหมอนพษงใหรายแกตนเอง

๖. เดกทถกแกลงหรอทำใหโกรธอยเสมอจกทำใหเกดการเตบโตชา

อยางผดประหลาด และเปนอนตรายแกชวตของเดกเสมอไป

๗. สตรททรงความงามอยางสง ถามเรองโกรธบอย ๆ ความโกรธ

สามารถเปลยนหนาตาทนารก ใหกลายเปนนาชงไปกได

นเปนโทษของความโกรธ เมอเหนโทษของความโกรธแลว จงควรหดทำ

ตนใหเปนคนมใจด มเมตตาเปนประจำ ความรายจกไมปรากฏออกมาภายนอก

เปนอนขาด จกเปนผมใจด เปนสขสงบในททกสถานดวยประการฉะน

พอหนมนอยนงฟงคำบรรยายของผทรงศลดวยอาการสงบ รสก

132 พทธธรรม 132 133

ซาบซงในคำสอนของพระคณเจา เขาเรมรสกตวไดทนทวา ของดทเขา

ตองการและแสวงหาเปนเวลานานนน ไดพบแตของปลอมเทานน เพงไดพบ

ของดวนนเอง จงไดความอมใจในเมตตาคณของพระคณเจา ทงทเปนคำพด

และการกระทำ เขาไดความเขาใจในปญหาชวตขนหลายประการ และคดใน

ใจวาจกพยายามครองชพตามหลกทพระคณเจาสอนให จงประนมมอแสดง

ความเคารพแลวพดวา “พระคณเจาไดแสดงเหตผลใหกระผมฟงหลาย

ประการ เมอสรปใจความแลว กคอใหทกคนมความรก มความเผอแผ มใจด

ตอตนเอง ตอผอน และแมตอสตวดรจฉานทวไป โดยคดเหนวา สตวทงหลาย

เปนเพอนทกข-เกด-แก-เจบ-ตาย ดวยกนทงสน จงมชวตดวยความสงบสข

ปราศจากทกขภยเถด และถามทางใดทจกชวยเหลอกนไดแลว ควรชวยเหลอ

กนจนสดความสามารถ นเปนเรองทกระผมเขาใจ”

พระคณเจาเมอไดฟงความรสกของพอหนมแลว รสกพอใจทการ

ชแจงของทาน เปนเหตใหขจดความมดออกไปจากหวใจของพอหนมได เมอ

จะพดตอไปทานจงกลาววา “นแนะ พอหนมนอย เธอเคยคดบางไหมวา

ทำไมบานเมองจงมการโกงกนกนอยางชกชม ดงมขาวในหนงสอพมพบอย ๆ

เธอคงยงไมเคยคดในเรองน เอาเถอะ ฉนจกวาใหฟง มลเหตสำคญกคอ

คนเราขาดความเมตตาตอตวเองจงกลาทำชวไดมาก ไมนกวาตนจกลำบาก

เมอเขาจบได ตนจกตองตดคกตดตะราง ใจดำมากจงคดไมเหน ขาดความ

เมตตาตอเพอนมนษยในทางทถก แตไปเมตตาในทางผดไปเสย เชน เขาจก

ทำผด...ถาเราไปสนบสนนใหทำ นนเปนการขาดเมตตาแลว เรายใหเขา

ตกหลมมตรคถเทานน ถามเมตตาคงแนะนำตกเตอนใหเขากลบตวเสย

ความเสยหายกจกไมเกด กบอกประการหนง พวกเราไมมความเมตตาตอ

ประเทศบางเลย ประเทศไทยกำลงตกหนกอยแลวกยงไมมใครเมตตากน มง

หาผลประโยชนสวนตว ไมคดถงประโยชนสวนรวม โดยคดผดวา...ตวสบาย

แลว ชาตลมจมชางมน นคออาการของคนโหดรายใจทมฬ ถามคนประเภทน

เกดขนในเมองใดมาก เมองนนยอมฉบหายลมจมเทานน และเคยลมจมมามาก

แลว และเมอประเทศชาตลมจมแลว ทงคนรวย - คนจน - คนโง - คนฉลาด ก

134พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

134 135

จำตองลมจมดวย นเปนปญหาทเธอควรนำไปคดเพอสะสางเรองในสมยน

แลวจกไดชวยกนภาวนาใหประเทศชาตมความสขบางตามสมควรแกฐานะ

และอยากแนะนำเธอเปนการสวนตวอกเลกนอย คอ ถาเธอลงไป

บางกอก หางานทำไดแลว เธอจงมใจรกและกตญญตองานนน ทำงานดวย

ความคดจะใหงานเจรญดวย แตถาเธอขาดเมตตาตอนายงาน ตอองคกร เหน

แตความสขสวนตว ทำงานดวยความเกยจคราน ไมสมำเสมอ ไมยตธรรม

แลว...เธอจกเปนคนทำลาย ไมใชคนสราง ถางานลมเธอกพลอยลมไปกบ

งานดวย งานสวนนอยเปนเชนใด งานสวนรวมกเปนเชนนน ขอใหเธอจำ

อดมคต ขอนไวในใจเสมอ และถาดำเนนตามแลวเธอจกเปนคนมของด

ของดนแหละจะทำใหเธอกาวหนา รงเรองดวยเกยรตยศชอเสยงทกประการ

พอทานพดจบ หนมนอยลกขนกราบดวยความเคารพอยางสง และ

เปลงวาจาตอหนาผทรงศลวา

๑. ผมจกเปนคนรกงาน ทำจรง

๒. ผมจกรกเพอนมนษยเหมอนกบรกตนเอง

๓. ผมจกตงมนอยในสจรตธรรมในททกสถานทกเมอ

๔. ผมจกบำเพญชวตใหเปนประโยชนแกผอน

๕. ผมจกมอดมคตวา “ประโยชนสวนรวมสำคญกวาประโยชนสวนตว”

ครนไดแสดงความรสกของตนแลว หนมนอยกจกลาจากไป

ทานผมเมตตาไดยำไวอกหนอยวา วนนเธอไดของดไปแลว และใจ

ของเธอกถกผกไปดวยความดแลว ความดจกอยกบคนทรกด

ฉะนนจงรกความดดวยการรกษาตามวธน คอ

๑. ทำดดวยตนเองเสมอ

๒. ชวนคนอนใหทำดดวย

๓. ชวยเหลอคนททำด

“กระผมไดรบกวนพระคณเจามานานแลว” พอหนมนอยกลาว

“หาเปนการเชนนนไม” พระคณเจาแยง “มนเปนหนาทของฉนทจะ

ตองชวยผเปนทกขใหคลายทกข ผมดใหพบแสงสวาง ฉนสบายในงานทฉน

134 พทธธรรม 134 135

ทำแลว ถาเธอคดถงฉน กจงชวยทำงานทฉนทำแกเธอน แกคนอนตอไปอก

เถด ขอเธอจงเปนตวของตวเอง สขโหต”

แลวพอหนมนอยกลาไป เพราะไดของดไปแลว

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

พทธธรรมเปนยาสำหรบแกโรค ถาคนปวยไมกนยา โรคกหายไมได หนาทของเราผรตววาปวยทางใจ กตองหายา คอ ธรรมะ มารบประทานเขาไป โดยการปฏบตชอบตามธรรมะ ความทกขกพอจะบรรเทาเบาบางไปได

พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

ฝนใหไกล ไปใหถง

136พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

พทธธรรม 137 137

พทธธรรมกบชวต

พนองชาวพทธทงหลาย ณ บดน ถงเวลาทจกฟงปาฐกถาแลว ขอให

ทกคนตงอกตงใจฟงปาฐกถา ซงขาพเจาจกไดกลาวตอไป ณ บดน

วนนพวกทานทงหลาย ไดมาประชมกนทวดประดทรงธรรมน เพอ

ปฏบตกาลอนดงามประการหนง ในฐานะของศษยผมความกตญญกตเวทตอ

สำนกทตนไดเคยรบความรมา ปรารถนาทจกบำรงสำนกนใหมความเจรญ

รงเรองตลอดไป ตามฐานะของชาวพทธจกพงกระทำได ตามปกตในปกอน ๆ

พวกทานมไดประชมกระทำการกศลในวนน แตสำหรบปนไดถอวาเปนกรณ

พเศษ เพราะกศลเจตนาในอนทจกฟงปาฐกถาทแสดงโดย ภกข ปญญานนทะ

ขาพเจาไดรบนมนตใหมาปาฐกถาในงานศพของ นางปลม มโภค ซงจกได

แสดงในเวลา ๑๓.๐๐ น. ของวนน ทวดสวรรณดาราม ตอนเชานมเวลาวางอย

ทานผฟงคงจะแปลกใจบางเลกนอย วาทำไมขาพเจาไมขนนงแสดง

ธรรมบนธรรมมาสนอยางทเคยเปนมา ทำไมจงยนพดอยางน ฉะนนจงขอ

ทำความเขาใจกนสกเลกนอย ทเชยงใหมมองคกรหนงชอ พทธนคม มความ

มงหมายเพอฟนฟศรทธาของชาวพทธในรปใหม พวกเรามจดหมายสาม

ประการ คอ ฟนฟพทธศาสนาในดานการศกษา การปฏบต การเผยแผใน

ดานการศกษามงทำกบเยาวชนเปนสวนใหญ เพราะเยาวชนคออนาคตของชาต

ถาเยาวชนของเราเปนคนดชาตกจกด ถาเยาวชนเปนคนเสย ชาตกจกเสย

ไปดวย การอบรมเยาวชนเปนกจทตองรบทำเปนงานดวน ในดานการปฏบต

เราสงเสรมทงฝายพระและชาวบาน สำหรบพระเรามทสำหรบหลกเรนอยาง

สงบ ใหทานไดมโอกาสปฏบตงานไดมาก สำหรบชาวบานเรามงชกจงเขาให

รจกใชธรรมะในชวตประจำวน ใหเขารจกเอาชนะความทกขดวยอาศยหลก

ธรรมะ ในดานการเผยแผนน เราไดปลกสรางศาลาชวคราวนอกวดเปนท

แสดงธรรม ใหผฟงไดนงอยางสบายบนมายาว ไมมพธรตองอะไรมาก พระก

138 139พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 138 139

ยนบนเวทกลาวธรรมใหเขาฟง ทกวนอาทตย เวลา ๙.๐๐ น. ทกวนพระ

เวลา ๒๐.๐๐ น. เมอทำกนในรปนปรากฏวา เปนทพอใจของชาวพทธ ไดม

คนมาประชมฟงกนเปนจำนวนมาก ๆ เสมอ และทนาดใจกคอวา มหนมสาว

เปนจำนวนมากสนใจฟงธรรม ซงหวงวาตอไปขางหนาเขาจกเปนคนดของ

ประเทศชาตได เมอไดทำงานเปนตวอยางขนทเชยงใหมแลว เวลานมคน

สนใจและไดทำกนขนทอน ๆ อกหลายแหง ถาหากวธการอนนไดแพรหลาย

ออกไปเทาใด พระศาสนากจกเจรญรงเรองขนอก

กรงศรอยธยาเมองแหงวดวาอาราม

สำหรบการยนปาฐกถาน ทานอยานกวาเปนของใหม ทจรงกเปนของ

เกาทเคยมมาแลว พระพทธเจาของชาวเราทงหลายเมอยงทรงพระชนมอย

ไดทรงเสดจจารกออกไปเทยวสงสอนประชาชน มหลายครงททรงประทบยน

พดกบเขา เชน คราวหนงเสดจไปหาพราหมณผกำลงไถนา พราหมณไดเหน

พระองคกตอวา วาไมทรงไถนา ไมทรงหวานพช มวแตเทยวไปขอเขาเรอยไป

พระองคตรสตอบวา ทรงไถนา ทรงหวาน ทรงเกบเกยวเหมอนกน พราหมณ

จงวาไมเหนแอกไถททรงใช ตรสตอบวา พระองคมศรทธาเปนพช ตบะเปน

เมดฝน ปญญาเปนงอนไถ ใจเปนเชอกชก เปนตน การกระทำอยางนก

เปนการแสดงธรรมเหมอนกน อนการแสดงธรรมกมงชแจงคำสอนใหคนอน

เขาใจหลกธรรม และนอมนำไปปฏบต

ฉะนน การยนปาฐกถาของขาพเจาในสมยน กเปนการทำตามแบบ

เกาทเคยมมาแลวเทานน ขอทานผฟงทงหลายอยาไดมวกงวลใจดวยเรองนเลย

จงตงอกตงใจฟงใหมความรความเขาใจกนเถด จกไดเปนชาวพทธกนใหสม

กบชอ คนไทยเราเปนผนบถอพระพทธศาสนาตงแตโบราณกาล พทธศาสนา

เปนศาสนาประจำชาตไทย คนไทยเราไดรบพทธธรรมและถอไวอยางมนคง

ยงโดยเฉพาะพวกเราชาวกรงศรอยธยาดวยแลว ตองถอเปนพเศษเสมอ

ขาพเจาเองมใชชาวกรงศรอยธยา กยงรสกภมใจกบทานทงหลาย ทไดเกดมา

เปนชาวอยธยา ทานทกคนเปนเชอสายของคนไทยทเคยเปนนกรบกชาตไทย

138 139 พทธธรรม 138 139

เปนนกรบทมใจซอสตยตอพระพทธศาสนามาแลวแตโบราณกาล ทานจงควร

ภมใจในเกยรตของทาน และชวยกนรกษาเกยรตนไวดวย ทกครงทขาพเจา

นงรถไฟผานกรงศรอยธยากมองไปทางชองหนาตาง ไดเหนวดวาอาราม

พระเจดยทปรกหกพง สงทเหนเปนเครองเตอนใจใหขาพเจานกไปถงสมย

เพรงกาล เมอกรงศรอยธยายงคงในสภาพทรงโรจน มองเหนภาพของ

พระราชวง วดวาอาราม โบสถ วหาร และเจดยทระดะแซงเสยดยอด ไดยน

กระดงดงสนนเพราะลมพด เหนภาพของพระภกษสงฆผทรงกาสาวพสตร

ปฏบตเครงตอพระธรรมวนย เหนชาวพทธไปวดกนมาก ๆ เพอประกอบ

การกศล บานเมองอยในสภาพสงบเรยบรอย ทานแมทพนายกองไดเอา

ดาบแขวนไวขางฝาชวคราว ยงไมถงเวลาจกตองใช แตไดมาจบคมภรทาง

ศาสนาแทนดาบ เขาสนใจในธรรมะ สนใจในการปฏบตธรรม ไดสละเงนทอง

สรางศาสนสถานเปนจำนวนมาก จนดเหมอนวากรงศรอยธยาเปนนครแหง

วดวาอารามฉะนน

พนองทงหลายจงควรภมใจในความเสยสละของบรรพชนในสมยโนน

แตนนแหละโลกนมอะไรบางทแนนอน มนเปลยนแปลงอยเสมอ นครท

เคยรงโรจนไดเปลยนแปลงไปเสยแลว ดวยนำมอของขาศกผรกราน สง

กอสรางถกเผาพนาศยบเยนไมมชนด จนไมสามารถจกซอมแซมใหคงรปได

อก จงตองยายนครหลวงไปตงอยทอน การไดคนเอกราชกเชนกน เราไดมา

โดยการเสยสละโลหตของพวกเราในสมยกอน

พวกเราทงหลายจงควรจำเปนคตสอนใจไววา

๑. ความเมามวเพลดเพลนในความสำเรงเกนไปของผนำประเทศ

๒. ความแตกสามคคของชนทอยรวมกนเปนทางแหงความฉบหาย

ฉะนนจงจำไวเปนคร แลวเรามาตงตนกนใหม ตงตนดำเนนในแนวทสงบ

และสรางตวตนใหเปนหลกฐาน เปนการชวยชาตประเทศตอไป

อกประการหนง ทานทงหลายเปนศษยของวดน ฟงชอของวดนแลว

สบายใจ เพราะชอนเปนเครองหมายของความด ประด ทรงธรรม สองคำน

มความหมายดมาก คำวา ประด เปนชอตนไม ทมเนอแขง มลวดลายในตว

140 141พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 140 141

งามมาก สของเนอไมกด ดอกของมนกดมสเหลองเหมอนสจวรของพระ

กลนหอมเยน เขาจงเกบมาทำนำอบไทยใชกนในวนสงกรานต เนอไมประด

เขามกเอาไปทำประตหนาตาง พระวหารอนเปนสถานศกดสทธทางศาสนา

นอกจากนแลวประดยงทำใหนกไปถงเหตการณตอนหนงในพระคมภร มเรอง

เลาไววา

ครงหนง พระบรมศาสดาประทบใตตนประดลาย ไดทรงเกบใบไม

กำมอหนง แลวถามภกษทงหลายวา “ใบไมในกำมอของตถาคต กบใบไมท

อยบนตน อนไหนจะมากกวากน” ภกษทงหลายกกราบทลวา “ทอยบนตนม

มากกวามาก ทอยในพระหตถของพระองคมนอยนดเดยว” เมอภกษกราบทล

เชนนนแลว ตรสตอบตอไปวา ดกอนภกษทงหลาย ขอนมอปมาฉนใด พระธรรม

ทเรานำมาสอนแกพวกเธอทงหลายนนเปนสงเพยงเลกนอย สงทเรารเรา

เขาใจ แตมไดนำมาสอนแกพวกเธอทงหลายยงมอกมากมายฉนนน ทำไม

จงไมนำมาสอน เพราะเราเหนวาสงนน มใชทางแหงการรแจงแทงตลอด

มไดเปนไปเพอความหนายคลายกำหนด และหลดพนไปจากการเวยนวาย

ตายเกด

แลวตรสวา...ดกอนภกษทงหลาย เราสอนพวกเธอทงหลายเพยง

ประการเดยวเทานน คอ ความทกขและการดบทกขเสยได

ความทกขและการดบทกขทแหละ เปนจดหมายสำคญของพทธศาสนา

คำสอนของพระพทธเจามสวนสำคญทตรงนจงจำไว และในขณะใดทนกถง

ประด กจงนกถงคำสอนของพระพทธองค แลวจงนำคำสอนนนมาใชดำเนน

ชวตประจำวนตอไป

ธรรมะแกนของพระพทธศาสนา

วดนมไดมชอเพยงประดเฉย ๆ ยงตอทายคำวา ทรงธรรม เขาไปดวย

ชอนเปนชอเนองมาจากประวตศาสตรของกรงศรอยธยา ซงขาพเจาไมตอง

พดทานกคงร แตจกพดในแงของธรรมะกนดกวา คำวา ทรงธรรม หมายถง

การมธรรมไวกบตว มธรรมเปนเครองนำทาง มธรรมเปนสรณะทพงอาศย

140 141 พทธธรรม 140 141

ธรรมะเปนทางทชใหเราไดบรรเทาความทกข และประสบความสขเกษมศานต

สมใจหมาย เปนทางของกาย วาจา ใจ ผใดขาดธรรม ผนนเปนคนไมสมบรณ

ปรากฏวาในสมยกอน วดนเปนวดของนกปฏบตธรรม เปนวดอยหางไกล

บานคน เหมาะแกภกษผมงตอการหลดพนดวยการเจรญทางวปสสนา

อาจารยวปสสนาของวดน มชอวา หลวงพอรอด เปนผนำทางวญญาณ

ของพนองชาวอยธยาทงหลาย ทานทงหลายไดถอวาทานเปนแบบอยางและ

ดำเนนชวตตามทาน เพอทำตนใหพนทกขพนรอน ชอของทานคอ รอด

หมายถง การหลดพน พทธศาสนาเปนศาสนาของความรอด อาจารยของวดน

ชอรอด ทานทงหลายเปนลกศษยของหลวงพอรอด จงทำตวใหรอดเสยไดจก

เปนการด ทานลองถามตวของทานดเถด ทานรอดหรอทานตด ถาตดกไมรอด

ถาอยากรอดกอยาตด จงพยายามปฏบตธรรมอนเปนทางรอด ทานกจกรอด

ไดสมหมายและถาทานปฏบตได กเทากบวาทานเปนศษยแทของหลวงพอ

ทานบชาหลวงพอของทานดวยการปฏบตตาม เปนความเจรญแกตวของทาน

แลว ยงเปนเกยรตแกสำนกของทานดวย จงชวยกนทำตนใหแขงเชนประด

ใหหอมดวยความดเชนดอกประด และใหมธรรมะอยท กาย...วาจา...ใจ

ของทาน ใหสมกบคำวา ทรงธรรม ทกเมอเถด

นเปนคำเตอนของขาพเจา ผมความเลอมใสในหลวงพอรอด และม

ความหวงดตอทานทงหลาย ผเปนศษยของทานทขาพเจาเลอมใส ฉะนน

ทานและขาพเจาจงรวมอาจารยกนแลวโดยประการฉะน

ขาพเจาไดเหนทานทงหลาย มาประชมกนอยางคบคง แมอากาศจก

วปรต พดบานเรอนพงพนาศไปบาง และวทยกประกาศวาวนนนากลวจกมลม

ใหญมาอก กหาทำใหศรทธาของทานลดนอยลงไปไม บางคนมาจากถนไกล

บางคนมาจากถนใกล ๆ ทานทกคนมจดหมายอนเดยวกน คอ มาฟง

ปาฐกถาธรรมะ ขอนทำใหขาพเจาตนตนใจดวยความปต จนไมรจกพดกบ

ทานดวยเรองอะไรด พดมานานแลวยงนกไมออกวาจกพดกนถงเรองอะไร

จงไดวาอารมภกถาเสยเปนนาน บดน พอนกออกแลววาจกพดเรองอะไรกบทาน

เรองทพดกบทานในวนน คอ เรองของ ธรรมะอนเปนแกนของพระพทธศาสนา

142 143พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 142 143

เพอใหทานไดเขาใจวา พทธศาสนาของเรามหลกแกนอยทตรงไหน จกได

ปฏบตใหถกตรงแกนของศาสนาได ถาไมเขาใจการปฏบตกจกไมไดผลด

และทอาจเปนเหตใหเกดความทกขในภายหลงกเปนได ฉะนนเรามาพจารณา

กนถงแกนสกเลกนอย แตทวากอนทจกกลาวถงเนอแท เรามาศกษากนถง

เรองเบองตนกนกอนเลกนอย

พทธศาสนาของเรา เกดขนในประเทศอนเดยเมอ ๒,๕๐๐ กวาปมา

แลว กอนทจกมพทธศาสนาขนนน ประชาชนชาวอนเดยกไดมศาสนานบถอ

กนมาแลวเหมอนกน แตเปนศาสนาทเปนแบบเกาของเขา เขานบถอกน

อยางไรบาง มสวนแตกตางกบพทธศาสนาตรงไหน พระพทธเจาของเราได

เกดขนในโลกนแลว ไดทรงดดแปลงศาสนาและขนบธรรมเนยมประเพณ

อยางไรบาง เปนรองราวทเราควรสนใจกนบาง เพราะความรหลายอยางนน

เปนเหตใหเกดการเปรยบเทยบ และจกเหนความดเดนของพทธศาสนาได

มากขน ประเทศอนเดยเปนประเทศบอเกดของศาสนาปรชญาเปนจำนวน

มาก คนอนเดยเปนนกศาสนา เปนนกคดทางฝายนามธรรม เขาเปนคน

ปฏบตตนเครงครดตอศาสนาทเขานบถอจรง ๆ ไมวาเขาจกนบถอศาสนา

อะไร เปนตองมอบกายถวายชวตแกศาสนานน เขาไมยอมทงศาสนา เพอ

ทำความชวเปนอนขาด เขารกศาสนาของเขาและถนอมไวเสมอชวต ใครจก

มาดหมนดแคลนตอสงทเขาเคารพไมไดเลย เขามไดถอศาสนาเหมอนผา

นงหม ซงรกจะใสสวมหรอจกถอดมนออกเสยเมอใดกไดในเมอตนไมชอบใจ

วนนเราแตงชดน พรงนอาจจะแตงอกชดกได เปนคนไมแนนอน มการเปลยน

ชดใหมกนตลอดไป ชาวอนเดยเขาถอศาสนาเหมอน อาหาร - นำ - อากาศ

ทเราหายใจเขาไป รางกายของเราเปนอยดวย อาหาร - นำ - อากาศ ฉนใด

ใจของเรากตองการอาหารฉนนน อาหารของใจคอศาสนา คนมศาสนากม

อาหารใจ ขาดศาสนาเสยแลวกขาดอาหารใจ ทำใหเกดความเดอดรอนขน

มาได ถาเราไปสนทนากบชาวอนเดยเพยง ๔-๕ นาทเทานน เขากจกเปด

การสนทนาถงเรองศาสนา แลวเขากจกถามวานบถอศาสนาอะไร ปฏบตอยางไร

เปนการแสดงวาตนนบถอศาสนานน ๆ ชวตของเขาจงมเรองศาสนาคลกเคลา

142 143 พทธธรรม 142 143

เปนประจำอยเสมอ ในครอบครวของเขามเรองศาสนาเขาไปปนอยมากทสด

เพราะฉะนนพวกเขาจงอยใกลพระมาก การครองชวตประจำวนของเขาก

เรยบรอย สมกบเปนนกศาสนาจรง ๆ

ศาสนาทอนเดยนบถอมากอนพทธกาลนน เรยกกนงาย ๆ วา

ศาสนาพราหมณ แตในศาสนานมการนบถอสงตาง ๆ ออกไปอกหลายสาขา

เชน นบถอผ นบถอตนไม นบถอกอนหน ดน และเทพเจาผยงใหญในสรวง

สวรรค เชอผสางลางรายนานาชนด อนเปนศาสนาดงเดมของมนษยชาต ใน

สมยทมนษยยงไมมความเจรญในดานความร เขาอยกนในปา มการครองชพ

งาย ๆ ขดเผอกมนของปากนเปนอาหาร ไมรจกใชผานงหมปกปดรางกาย

เทยวเดนลากรางของตนอยในปาเชนกบลงคางนนเอง การอยโดยไมมความร

ในเรองตาง ๆ เปนเหตใหเกดความกลวตอภยทเกดจากธรรมชาต เชน ฟาคะนอง

ฟาผา ฝนตกหนก นำทวม ลมพายพดจดจน ตนไมหกโคนลงมาทบคนตาย

ภยแปลก ๆ ทเกดจากธรรมชาตเหลาน เปนเหตใหเกดความกลวเปนอยางมาก

จนไมรจกแกไขอยางไร เปนธรรมดาของคนเรา ถามความกลวในสงใดกมก

เขาหาสงนน ประจบประแจงไวอยาใหเกดเปนอนตรายแกตน จงไดทำการ

ออนวอนกราบไหวเอาตนไม กอนหน ปาใหญ ภเขาใหญ และแมนำ เปนตน

เปนทพงของตน โดยเขาใจวาตนจกปลอดภยดวยการกระทำเชนนน ทงน

เกดจากการทตนมไดศกษาใหเขาใจในภมศาสตร และธรรมชาตวทยานนเอง

ศาสนาแบบนเรยกวา ศาสนาตามธรรมชาต เปนแบบหนง ในเมองไทยกยงม

คนนบถออยมากเหมอนกน เปนเครองแสดงวาจตใจยงไมสงพอทจกเขาใจ

ความจรงได ยงคงเปนเดกเมอ ๓,๐๐๐ ปอยนนเอง

ความเชอเรองผ

สมยตอมา เพราะการกราบไหวสงทกลาวมา บางคราวกบงเอญให

เกดผลแกตนบางเหมอนกน เขาไมไดรบผล ๙ ครงเขาไมวาอะไรกบสงทเขา

นบถอ แตพอไดผลเพยงครงเดยวเทานน เขายกยองเทดทนเสยเปนการใหญ

เนองจากไดรบผลบางนเอง จงทำใหเกดความคดขนวา คงจะมอะไร ๆ อย

144 145พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 144 145

หลงฉากของสงเหลาน จงบนดาลใหสงนเปนไปไดตาง ๆ นานา ถามอะไร

ดขนกนกวาเปนการโปรดปรานของสงนน ถาไมไดดงใจกไมวา แตกลบ

ลงโทษตนเอง วาคงทำผดความประสงคของสงทเขานบถอ จงตองหาวธการ

ใหสงนนโปรดปรานตอไป และสมมตวาสงนนเปนผ ทไมปรากฏแกสายตา

แตมฤทธเดชและรอะไรสารพด ผนมสงอยตามตนไมภเขาและมทวไป คอย

ใหดใหรายแกมนษย มนษยจงกลวผและยอมตกอยภายใตการคมครองของผ

สดแลวแตผจกอำนวยอะไรให คราวใดทตนตองการใหผชอบใจกตองทำการ

ประจบโดยทำการกราบไหวงอนงอ ขออยาใหลงโทษตนเลย ในชนตนกไป

ไหวกราบเฉย ๆ แตภายหลงนกไดวา เวลาเราไปหาใครยงมของไปฝากใหเขา

ไดรบของฝากแลวเขากดใจ ผกคงดใจเชนกน มนษยจงเอาของไปเซนผโดยวธ

ทตนนกเอา เชน ตนกนขาวกนกวาผกนขาว ตนกนเหลากนกวาผคงกนเหลา

ดวย จงเอาเหลาไปเซนผ นเปนศาสนาของคนทยงโงตอเหตผลอกพวกหนง

ตอมาเขาคดเหนกนวา พวกผวญญาณชนตำ ๆ สงอยตามตนไม

ปาดงพงหญา แตเขาสงเกตวา ฝนตกลงมาจากฟา ฟาคะนองขางบน และ

ฟาผากลงมาจากขางบนเชนกน นาจกมอะไรอยขางบนฟาบางเปนแน เขาจง

ตองเปลยนความนบถอไปสสงนอก และเรยกสงนวาผฟา ตอมากเรยกวา

เทวดา เปนเจาเปนใหญบนทสง หรอตนไมขนาดใหญ ๆ โต ๆ เมอเกดม

เทวดาขนแลว เขากทำการเซนไหวแกเทวดาตอไป แตการไหวเทวดากด ไหวผ

กด ตามทเคยทำมา กเอาของไปวางไวเฉย ๆ เพอใหผและเทวดามากน

เพราะการกระทำอยางนบอย ๆ และมากเขาจงมคนจำพวกหนง มองเหน

ชองทางจกเลยงปากเลยงทองของตนไดบาง จงไปสมครเปนลกศษยผและ

เทวดา ชวยปดกวาดบรเวณลานทเขามาทำการบชาใหสะอาดบาง คอยแนะนำ

คนทจกมาไหว วาควรทำอยางนนควรทำอยางน เขาพวกนไดคดใหมพธการ

อะไรแปลก ๆ มากขน เพอใหประชาชนพอใจดวย และใหผพอใจดวย แตถง

กระนน ผหรอเทวดากมไดออกมากนของทถวายเลย พวกสานศษยกกนกน

อมแปรไปเทานนเอง

มนษยทงหลายทตองการใหเทวดาโปรดปราน จงอยากทำอะไรใหยงขน

144 145 พทธธรรม 144 145

ไปกวาน จงถามพวกคนทรบใชผเทวดาวา จกทำอยางไรใหเทวดาไดกนของ

ทเอามาบชาได เมอถกถามหนกเขา เขากหาวธไดเหมอนกน พธนเรยกวา

พธบชายญ โดยขดหลมใหกวางลกพอประมาณ สมไฟใหลกเปนเปลว แลวก

เอาสตวทจกฆาบชานนทงลงไปในหลม เผาใหไหม สงกลนฟงไปในอากาศ

พวกเทวดาคงจะไดกนสมหมาย และจกอวยพรใหแกผกระทำใหมความสข

ความเจรญทกวถทาง ในชนแรกกเพยงแตทำการฆาสตวเทานน แตตอมาก

ลกลามมาถงกบฆาคน ทานทเคยอานจนทรกมารชาดกคงจกเขาใจไดด น

เปนวธการปฏบตศาสนาทโหดรายอกแบบหนงของมนษย

แมในสมยทพระพทธเจาของเราเกดขนในอนเดย พธการอยางนกยงม

กระทำอยเหมอนกน ดงมเรองเลาไววา คราวหนงพระเจาปเสนทโกศลราชา

แหงสาวตถ ไดรบสงใหทำมหายญเปนการใหญ ฝงแกะ - แพะ - โค - กระบอ

เปนจำนวนอยางละ ๕๐๐ ไดถกนำมาเตรยมไวเพอการบชายญ ภกษทงหลาย

ไดทราบกนำความไปกราบเรยนแดองคพระศาสดา ทรงเสดจไปสพธนน

เทศนาโปรดพระเจาปเสนฯ เลกทำบญทารณนนเสย เพราะใคร ๆ กตามท

ตองการความสขเพอตน แตทำใหผอนเดอดรอน ผนนจกไมไดรบสขสมหมาย

ถาตนอยากไดความสขอยางใด กตองทำใหคนอนไดรบความสขแบบนนดวย

ชวตทกชวตมสวนสมพนธกนทงนน การกระทำทกอยางไมวาจกเปนไปใน

ดานใด ยอมสงผลสะทอนถงกนอยเสมอ ฉะนนจงควรระวงการกระทำทกอยาง

ใหเปนไปในทางดมความสขความเจรญทงแกตนเองและผอน อนพธบชายญ

เนองมาจากความอยากของมนษยนเอง ความอยากเปนความหลงและกอ

ใหเกดความทกขรอนขน พทธศาสนาจงสอนใหทำลายความอยากแบบนนเสย

ตวเองกจกสงบและจกทำคนอนใหสงบไดดวย

เรองการฆาสตวบชายญกด ฆาเพอเปนอาหารกด เปนบาป เปนความ

เศราหมองของจต ถาเรามความกรณาหรอมใจบรสทธอยเพยงนดหนอยแลว

เรากทำการฆาไมไดแน ๆ ฉะนนการฆาจงเปนบาป เพราะเราทกคนรกชวต

ของเรามาก ไมอยากใหใครมาทำรายเบยดเบยน ในเวลาไปเบยดเบยนเขา

ทำไมไมคดเทยบเคยงกบตนเองบางเลา พระพทธองคตรสไววา “สตวทง

146 147พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 146 147

หลายยอมหวาดตออาชญา กลวตอความตาย จงทำตนใหเปนอปมาและ

คดถงอกเขาอกเรา แลวกควรงดเวนจากการฆาการประหาร” พธการบชายญ

แบบนไดเบาไปจากอนเดย ตลอดเวลาทพทธศาสนายงแผปกคลมสงคมของ

อนเดยอย

ตอมาประชาชนคอยมความรสงขน มความฉลาดในการคดคนหา

เหตผลกนขนบาง อนธรรมดาของสงทงปวงไมอยนง ยอมมการเปลยนแปลง

ไปเสมอ ความเปลยนของดานวตถมอยางใด ความเปลยนแปลงในดานนามธรรม

กมเหมอนกน โดยเฉพาะในทางศาสนาแลวยอมมการเปลยนแปลงเกดขน

เสมอ ไมมเวลาหยด จนกวาจกถงทสดของมน แตทวาความเปลยนแปลงใน

ทางนขนอยกบสมองของคน ถาหากคนไดรบการศกษาดขน มปญญาฉลาด

ขน ความคดในสงทตนเคารพนบถอกยอมเปลยนไปตามความรสกนกคดของ

เขา ดงจะเหนไดตามเรองทกลาวมาแลว

ตอจากระยะนน มนษยเรมเกดมความสงสยกนขนมามากแลว คอ

เขาสงสยกนวาโลกนมาจากไหน คนมาจากไหน เทวดาผทเขาไหวกนน มา

จากไหน ปญหาทวามาจากไหนนเอง ทำใหคนเกดการไตถามกนมากขน

ไมมใครสามารถอธบายใหแจมแจงเลย เขาจงหนไปถามพวกททำการตดตอ

กบผและเทวดา ทเรยกกนวาพราหมณนนเอง พวกพราหมณกงงเหมอนกน

เมอถกถามปญหาทตนมไดเคยคดฝนมากอน และจะบอกวาไมรหรอก

เปนการเสยเหลยมของตน เพราะตนเคยบอกพวกมนษยวา ตนรและตดตอ

กบเทวดาหรอผมานานแลว พวกเขารสกลำบากใจอยมาก จงตองตอบเบยงบาย

ไปกอนวาไมเปนไรเราจกไปทำพธไตถามเทวดาดกอน รอยางไรแลวจกมา

บอกใหทราบภายหลง

พวกมนษยกคอยฟงคำของพวกพราหมณตอไป พวกเขาเมอรบปาก

กบมนษยแลวกพากนไปประชมในปาใหญ หาไดทำพธอะไรกนไม เพยงแต

ไปประชมปรกษาหารอกนเทานน เหมอนการประชมของสภาผแทนนนเอง

ตางกนหนอยกตรงท พวกพราหมณมไดดมเหลากอนจงเขาประชมเทานน

เมอประชมกนแลวกปรกษากนถงขอน พราหมณผใหญทเปนคนฉลาดกบอกวา

146 147 พทธธรรม 146 147

ไมเปนไร เราควรจะสรางพระขนอกสกองคหนงใหใหญกวาสงทงปวง เปน

มเหศกด ทรงฤทธทรงเดช มอำนาจเปนมหศจรรย ดลบนดาลใหอะไรเปน

อะไรขนกได ทรงเปนผสรางสรรพสงทงปวง รวมทงพวกมนษยดวย เปนอนวา

ทประชมกตกลงรบเอามตน แลวไปบอกพวกมนษยทงหลาย

พระเจาสรางคน...หรอคนสรางพระเจา

อนคนในสมยโบราณยงมไดมความกาวหนาในทางความคดนกนน

สมองมกเฉอยชาออนแอ เมอสงสยขอใดและไดรบคำตอบอยางไร กปลงใจ

เชอเสยแลว เปนวาเขาพอใจในคำตอบนน ตอนนเขากทำการกราบไหวบชา

ตอพระมหาเทพองคนน ปฏบตตามทพวกพราหมณผอางวาตนเปนปากเสยง

แทนพระมหาเทพทกอยาง ถาใครขดขนไมเชอฟงกจกถกลงโทษใหตกนรก

ไมผดไมเกดเอาทเดยว เขาบอกแกประชาชนวา พระมหาเทพนนเปนเจาแหง

สวรรค เปนผยอมกได ไมยอมกได แกคนททานชอบและไมชอบ ใหเขาไป

หรอไมใหเขาไปสสวรรค เหตนพวกมนษยจงกลว มาทำการออนนอมนบถอ

ทกอยาง พวกพราหมณเปนคนฉลาดมาก เพราะเขาอางวา ตวเขาเกดจาก

ปากของพระมหาเทพ พดอะไรออกไปทกคนตองเชอ สวนชนพวกอนนนเกด

แตอกบาง แขนบาง พวกกรรมกรหรอศทรนนตำกวาเพอน เกดจากหนาแขง

ของพระมหาเทพ ความเชอในรปนไดฝงลกเขาไปในใจของคนเปนจำนวนมาก

นบเปนหมนป และเขาเอาชวตของเขาฝากไวกบพระผเปนเจา เขาใจวาสข

ทกขดชวทงมวลมาจากอำนาจของทานทงนน ทกคนตองทำด เพอใหทาน

ชอบทานโปรดปรานจกไดไปสวรรคหรอจกไดอยรวมกบทาน และการนบถอ

เทพเจาน คอยแตกแขนงมากออกไปทกท มความเหนแตกตางตามความคด

ของตน เพราะเทพเจามไดสรางคน แตคนเปนผสรางพระเจามาตางหาก

เมอเขาสรางอยางหนงแลว เขากสรางอะไรเพมขนอก จนพระเจาตองมเมย

มลก มการรบราฆาฟนกน จนกลายเปนนทานไปหมด พวกหนงยงคงถอ

เครงวา ผใหญตองมเพยงหนงจกเปนสองสามไมได เรยกวาผถอพระเจาองค

เดยว พวกนถกพวกถอพระเจาหลายองคถากถาง จงตองหนเปดไปทางตะวนตก

148 149พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 148 149

ไปเปนบอเกดของศาสนายวเปนตน สวนพวกทถอหลายองคยงไปกนใหญ

พระเจาถกถอดถอน แลวเอาองคอนมาแทน สบสนอลหมานกนไปหมด จน

ยงมากเขาทกท นาน ๆ กมคนดมาฟนฟคำสอนทหนง เรยกทานพวกนวา

อวตาล เชน พระราม เปนตน

พธการปฏบตกจทางศาสนา กมการเซนสรวงออนวอนเปนพธสำคญ

ฉะนนจงมบทสวดกลอมพระผเปนเจาในเวลาใหนอนและใหตน ตอมากมพธ

อะไรอนอกหลายประการ จนดแลวนาสงสารอยบางเหมอนกน เมอคราวท

ขาพเจาเดนทางไปอนเดย ไดเหนตาแกคนหนงเกบเอากอนหนหาหกกอนมา

ใสชามกะละมง แลวเอาขาวสารใบไมและอะไรอกวางขางบน แลวยกไปวาง

กลางแดด สวดมนตพมพำอยคนเดยว ตอมาไดถามทานผร เขาบอกวานน

เปนพธการไหวพระศวะเจาแบบหนง และเขาอธบายตอไปวา พระศวะม

ทกหนทกแหง เขาจงไหวอะไรกได ฟงแลวกไปกบเขาไมไดเลยทเดยว

ตอมามนษยมความสงสยกนขนอกถงเรองอยางน เขาสงสยในเรอง

ของพระเจา ถาพระผเปนเจามอยและทรงเปนผบรสทธ ทำไมจงสรางสงไม

บรสทธมา ทำไมไมทรงบนดาลใหสงไมดทงหลายใหหมดไปเสย หรอถาทรง

ประจกษวา มนษยจกยงแลว ทรงสรางมาทำไมกน ถาบอกวาทรงสราง

มนษยมาเพอใหปฏบตพระเจา พระเจากยงมความอยาก ยงมกเลส จกด

อยางไร คนทในโลกนไมเหนมรปรางเหมอนกน คนทไมสมบรณนน ถาหาก

เปนฝมอของพระเจา ทำไมจงสรางมาใหเปนเชนนน จกวาขาดวตถดบสำหรบ

ปนหรอกใชท และยงมปญหาอน ๆ อกมากมาย ทพวกเขาพากนสงสย กยง

ไมมใครจกแกปญหาเหลานไดเลย เพราะฉะนน ยคนนจงเปนยคของความ

สงสยลงเลใจ จงมคนคดคนทจกแกปญหานน ๆ บาง คดจกทำตนใหพนจาก

ความทกขบาง กพอดกบพระพทธเจาของเราทงหลายไดอบตขนในโลก และ

ทรงนำหนาคณาจารยทงหลาย ทรงถอธรรมะประทปอนใหแสง คอ ความจรง

แกชาวโลกทวไป ไดทรงแกไขความเชอทผดใหกลายเปนถก ทรงบอกกบ

ประชาชนวา สขทกขดชวนนเกดจากการกระทำของตนเอง ตนเองเปนผช

โชคชะตาของตนเอง ใครจกมอำนาจเหนอตวเองไมม ทรงนำเขาออกจาก

148 149 พทธธรรม 148 149

การเปนทาสแตเทพเจา ใหมาเปนตวของตวเอง ใหพงตนของตนเอง ดกวา

ทจกไปพงสงทไมนาเชอเหลาน มประชาชนทมห...ตา กออกมาจากมดมา

หาสวางกนเปนจำนวนมาก แตกยงไมหมดไปเสยทเดยว เพราะโลกนยงมคน

ทมใจเปนเดกออนมากกวาคนทมใจเปนผใหญแลว

พระพทธเจาผดกบครทสอนศาสนาอน ๆ ทวไป อนครผสอนศาสนา

อนนน ถาพจารณาดแลวกยงขาดความเชอในตวเองอยบาง ไมมความไววางใจ

ตนเองพอ เกรงวาสอนเขาแลวเขาจกไมเชอไมทำตาม อาจนำทกขมาใหแกตน

ในภายหลงได จงมกกลาววาตนไดนำคำสอนนมาจากพระผเปนเจาบนสวรรค

มาทำงานตามความประสงคของพระผเปนเจา สเจาทงหลายจงเชอและทำ

ตามเถด และถาใครแสดงอาการไมเชอไมทำตาม กวาใหเจบใจ เชนวาเจาคน

ทรยศบาง เจาคนดอดานไมมความเชอบางละ อนการอางพระผเปนเจานนก

เพราะวาพระผเปนเจามอยในใจของตนแลว ไปบอกเขาเชนนน เขาคงจกเชอ

แตทไมเชอ กมเหมอนกน ตวผสอนจงไดรบความเดอดรอนในภายหลง เรอง

อยางนเปนการแสดงถงความบกพรองของผสอนอยในตวแลว

พระพทธเจาตรสรเนองจากเหตและผล

สวนพระพทธเจานนทรงแปลกกบครใด ๆ ทงหมด ไมทรงอางอำนาจ

ใด ๆ ทงนน แตบอกเขาอยางเปดเผยวา ทนำมาสอนนเปนสงทไดรเหนมา

ดวยตนเอง เกดจากการกระทำใหมากคดมาก จงไดความเขาใจ เรยกวา

“ตรสร” คำวา “ตรสร” นนกหมายถง การคดเอาจนรนนเอง การคดเอาจนรน

เกดจากการทบทวนสาวหาไปโดยลำดบ เชนไดความรอนนแลวกสาวหาไปถง

ความรอนใหมตอไปอก เปนลำดบไปจนพอพระทยวารละ คอ เมอรแลวก

หมดสงสยเปนเหตใหไมอยากรอกตอไป เรยกวาเปน พระสมมาสมพทธเจา

กวาจกไดเปนพระพทธเจากมใชเวลาเลกนอย กระทำความเพยรทดลองอย

นานถงหกป กวาจกไดความรมากแทบจกเอาชวตเขาแลก

อนวธการตรสรของพระพทธเจานนเนองมาจาก

๑. ไมทรงเชออะไรตามเขาวา

150 151พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 150 151

๒. ไมยอมรบสงทยงไมประจกษแกใจตนเอง

๓. พอพระทยในการคดคนหาสงททรงคดวาจกเปนอยางนนอยางนเสมอ

ความรของพระองคจงกาวหนากวางขวางออกไปทกท เหมอนนก

วทยาศาสตรในสมยปจจบน เขากถอเหตผลเปนเกณฑและเชอรบฟงเฉพาะ

สงทพอจกพสจนได ถายงพสจนไมไดกยงไมลงมตวาเปนอยางไรกอน เพราะ

วธการอยางนจงทำใหโลกไดกาวหนาไปในทางทเจรญดวยวตถอยางทเราได

เหนกนอยน

อนความเจรญทางดานวตถทเปนผลของการคนควาทางวทยาศาสตรนน

เปนเสมอนดาบสองคม ใหผลทงในดานดและดานราย ทเปนผลในดานดกได

แกการคนหาเภสชมาบำบดโรคภยไขเจบของมนษย สวนทเปนไปในดานราย

นน ไดแกการประดษฐวตถมาทำลายกนเอง เชน ดนระเบดอยางแรง ตลอด

ถงปนผาอาวธนานาชนด และทรายทสดคอ ระเบดปรมาณอนทำลายชวต

มนษยไดมากทสด นกวทยาศาสตรเปนคนฉลาด มความร และมเหตผลใน

การทจะคดคนจรง แตความฉลาดของเขาตงอยบนมลฐานแหงอวชชา

พวกเขาขาดวทยาศาสตรทางนามธรรม หรอขาดสมมาทฏฐอนเปนตวนำใน

องคมรรค ผลงานของเขาจงกอความยงยากแกตนเองและสงคมโลกอยบาง

ทไดเปนไปในรปนนนกเปนเหตเนองมาจากชาวตะวนตกขาดความสนใจใน

นามธรรมนนเอง ชาวตะวนตกทถกเรยกวาเปนนกปรชญานน บางคนถาเรา

เอาหลกศลธรรมเขาจบแลว เขาเปนคนทใชไมไดเลยทเดยว เชน เปนคน

ปลนปลอน ทรยศตอมตร ขาดความกตญญกตเวท เปนตน แสดงวาเขาม

ปญญาจรง แตขาดคณธรรมในดานใน เขาจงเปนไปเชนนน

สวนทางตะวนออกเราน คนจกเปนปรชญาเมธได กตองผานการอบรม

ตนในหลกศลธรรมมากอน ฉะนน จตใจจงประณตขนเปนลำดบ จนผองใส

สะอาด อนคนทมใจสะอาดนนเขาจกทำอะไรลงไปกเปนสงทสะอาด ทงจะคด

จะพด จะทำ กมคณธรรมคอความเมตตาเปนปเรจารกเสมอ และจดหมาย

ของทางตะวนออกนนมอยวา ความพนทกขจกมไดโดยความมใจสะอาด

เทานน เหตดงนแหละคำสอนของนกปราชญ มพระพทธเจาเปนตน จงม

150 151 พทธธรรม 150 151

ปกตนำไปสความพนทกขโดยถายเดยว และคำสอนนเปนผลเกดมาจากการ

ตรสรดวยการคดคน ผทตรสรแลวยอมพนทกข เมอตนพนทกขแลวกคดถง

ผทยงไมหลดพน จงพยายามทกวถทางทจกชวยชนเหลาอนตอไป ฉะนนภายหลง

การตรสรของพระพทธเจา จงปรากฏวานกบวชทเปนสาวกของพระองคไดจารก

ไปในทตาง ๆ เพอชวยเหลอมหาชนใหพนจากความทกข ทางกายและใจ

เทยวชทางบรรเทาทกข ชสขเกษมศานต ชทางพระนฤพาน อนพนโศกวโยก

ภย สจธรรมจงตงมนในชมพทวปและแผกวางออกไปทกท จนกระทงแผออก

นอกประเทศ ผานเกาะลงกา พมา ไทย เปนลำดบ จนทวทวปเอเชย คำสอนของ

พระบรมศาสดาจงถกขนานนามวา “ประทปแหงทวปเอเชย” และเมอ ธรรมะ

แผไปถงไหน ความสงบกปกคลมไปถงนน สนตสขอนเยอกเยนกมขนดวย

เมองไทยเราไดอยกนดวยความสงบสขกเพราะอาศยพระพทธศาสนา

คมครองเชนเดยวกน ฉะนน ขอพวกเราทงหลายจงอมใจในสมบตอนมคาน

และจงถนอมไวจนสดสนชวตของเรา

พทธศาสนาคออะไร

เรามาศกษากนตอไปอกวา พระพทธเจาสอนเรองอะไร มงใหเรา

ปฏบตตนเพออะไร เปนเรองสำคญทเราจกตองรไว เพราะถาไมรแกนแท

ของพระพทธศาสนา ไมรวาอะไรเปนแกน เปนเปลอก เปนกระพ บางทเราไป

ถอเอาเปลอกโดยเขาใจวาเปนกระพ ไปถอเอากระพโดยเขาใจวาเปนแกน

เลยไมไดแกนดงทเราตองการ ฉะนน จงตองเรยนเพอใหรใหเขาใจถงแกนแท

ของพระศาสนา แลวจกไดปฏบตใหถกแกนได ถาหากวามใครมาถามเราวา

พระพทธศาสนาคออะไร เราอาจจกตอบเขาไมถกกเปนได เรองอยางนเคย

มมาบอย ๆ โดยเฉพาะหนมไทยเวลาไปเมองนอก ฝรงเขาถามวาพทธศาสนา

คออะไร งง...ตอบเขาไมได บางทกตอบวาพทธศาสนาคอศลหา เขายอน

เอาวาศลหาในศาสนาอนกมสอนอยบาง จกแปลกอะไร หมดทางจกพดตอไป

อกไมได ถาหมดทางแลวแสวงหาทางกพอเอาตวรอด ถาไมแสวงหาทางกไป

ไมรอดอก เราอยานกวาชาวตางประเทศเขาจกไมรจกพทธศาสนา เดยวน

152 153พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 152 153

การศกษาเจรญ ตำรามมาก ทกคนจงมโอกาสศกษาพระศาสนาไดมากขน

เมอชาวตางประเทศเขามการศกษามากเชนน เราชาวไทยผเปนเจาของ

พทธศาสนากลบเปนผไมรศาสนา กเรยกไดวา อยใกลเกลอกนดางเทานน

อกประการหนงในฐานะทเราเปนชาวพทธมาแตกำเนด ถามนกสอน

ศาสนาอนมาพดกบเราในเรองศาสนา เขาเอาคำสอนในศาสนาของเขามา

อวดเรา ถาเราไมรของเรา ทง ๆ ทเรามอยสมบรณแลวกอาจไปจบของ

เขาเขา โดยคดวาเปนของใหมของแปลกกเปนได อยาไดทำตนเปนคนหลบตา

ในรปนน พระบรมครของเราไดเทยวสอนอยนานถง ๔๕ ป คำสอนจงมมาก

และครอบคลมศาสนาอน ๆ ไวไดทกศาสนา คำสอนทดอยางใดมอยในศาสนา

อนนน คำสอนนน ๆ มอยแลวในพทธศาสนา เราจงควรอมใจในศาสนาท

สมบรณจนไมมศาสนาใดจกมาเปรยบได

ในสมยนอารยธรรมตะวนตกกำลงไหลเขาสบานเมองของเรา ทดกม

ทชวกมมาก พวกเราคนไทยชกจะตนฝรงอยดวย เหนอะไรเปนของนอกแลว

ดไปเสยทงนน เปนโรคเหอชาวตางประเทศจนลมของตนเอง ฝรงเขาตง

องคการฟนฟอะไรขน เรากเขาไปเปนสมาชกกบเขา ทจรงสงทฝรงเขาทำนน

กไมมอะไรแปลกไปจากคำสอนของพระพทธเจาเลย เขาทำไดแตเพยงสวน

ปลก ๆ ยอย ๆ เทานน หาไดถงแกนแทไม แกนแททางพทธศาสนาเรามสงกวา

นนอก แตทไทยเราไมคอยจกสนใจ ขาวทเรากนกนมาแตเดก ๆ กลบเปน

ของไมอรอยไปเสยแลว สขนมปงไมได จงหนไปนยมกนขนมปง ทำใหฝรง

เขาดหมนไดวาชาวไทยเรานไมมอะไรด ทง ๆ ทเรามอะไรดอยเหมอนกบพ

นองชาวกรงศรอยธยาทงหลาย อยาไดเหนและนยมไปในรปนน เมอง

ศรอยธยาเปนเมองทไมสนคนด คนดของศรอยธยายงมดอยเสมอ อยาลม

ขอน และชวยกนฟนฟของดนนใหแพรหลายในบานเมองของเราตอไป ถา

ใครเขามาสอนเรองอะไรกจกไดบอกเขาวา ของเรามแลวดกวาของทาน

เสยอก ไมตองนำมาสอนของเราอกดอก แตเราจกกลาวกบเขาไดอยางน เรา

จกตองรจกตวเราและสงท เนองกบตวเราใหดเสยกอน จงจกพดกบเขาได

ฉะนน การศกษาเรองของพทธศาสนา จงเปนหนาทประการหนงของชาวไทย

152 153 พทธธรรม 152 153

ในเบองตนเราตองเขาใจกนเสยกอนวา บรรดาคำสอนในศาสนา

ทงหลายนน มวธการทจกสอนอยสามชนดวยกนคอ ชนตนไดแก พธการ

ตาง ๆ ทางศาสนา ชนตอไปไดแก หลกศลธรรมทปรากฏในรปของนยาย

ชนสดไดแก ธรรมะลวน ๆ ทเราเรยกวา ปญญา หรอ ปรชญา ทกศาสนา

ตองดำเนนตามแนวน เพอใหเหมาะแกจตใจของตน

ประการตน พธการ ถงแมวา พทธศาสนาบรสทธไมเกยวกบพธการ

เลย ในยคทประกาศพทธศาสนาตอนแรก หรอตลอดพระชนมชพของ

พระบรมศาสดา พธการทางศาสนาไมมอะไรมากนก นอกจากการประกาศตน

เปนชาวพทธ รบเอาขอปฏบต และไปปฏบตตามเทานน ครนตอมาเมอ

พทธศาสนาตองพบกบคแขงขน ประกอบกบคนผฟงธรรมมใจเปนเดก ยง

ขลาดกลว ตองคดหาอะไรไวเปนทพงของตนอย จงมวธการปลอบใจคน

เหลานนบาง พธการตาง ๆ จงเกดขนทละนอย ๆ มากขนทกท จนศาสนกชน

เขาไปตดแนนในพธการ จนฝงอยในโลหตเอาออกไมได

ชนสองเรอง นทานตาง ๆ อนนทานชาดกทมในคมภรของพวกเรานน

กคอนทานสอนใจนเอง เพราะนทานทกเรองมสภาษตเปนเครองเตอนใจอยมาก

เสยอยหนอยตรงทพวกเราชอบฟงนทาน ไมพยายามปอกเปลอกแลวกนเนอใน

ถาเราปอกเปลอกออกแลวจกเหนวาเนอในนนมอะไรดอยมาก ทงสองชนน

มไวสำหรบคนทใจยงเปนเดกอยทงนน

สวนประการทสามเปนหลกสำคญ เปนคำสอนสำหรบคนทเปนเชน

ดอกบวทโผลพนนำ คอยบานรบแสงพระอาทตยอยแลว สามารถเขาใจ

ธรรมะชนสงไดทนท และถาพดกนถงธรรมะชนนแลว พทธศาสนาเราเดน

หนาศาสนาอนไปไกลทเดยว ความแตกตางระหวางพทธศาสนากบศาสนาอนก

สำคญอยทตรงน พดไดวานบแตเรมตนทมนษยสนใจทางศาสนาและได

เปลยนแปลงมาโดยลำดบนน พระพทธเจาผเดยวเทานนทไดไตขนไปถง

ยอดสดของความเจรญทางศาสนา ในอดตกด ปจจบนกด อนาคตขางหนากด

ไมมครอาจารยใดจกมาสอนธรรมะทสงกวา ประณตกวา และเปนประโยชนตอ

สงคมของโลกยงไปกวาพระองคอกแลว นกเปนขอทนาปลมใจอกประการหนง

154 155พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 154 155

กหลกธรรมทงหมดทพระศาสดาไดนำมาประกาศนนมไดเอามาจากภายนอก

หรอการดลบนดาลของผใด แตเอามาจากการคนควาภายในของพระองคเอง

ดงคำตรสทวา “ในกายยาววาหนาคบหนงน เราบญญตวาเปนความทกข เหต

ใหเกดทกข ความดบทกข และขอปฏบตใหถงความดบทกข”

การแสวงหาความจรงจงตองคนหาเอาในตวเราเอง อยาไปแสวงหา

จากสงภายนอกเปนอนขาด และการลงมอคนหากเหมอนกน มนเปนหนาท

ของทกคน ทจกตองทำดวยตนเอง ทำแทนกนไมได ครอาจารยกทำใหไมได

ทำไดอยางมากเพยงชชองใหเราเขาใจและดำเนนตามเทานน พระพทธองค

จงตรสวา “จงสรางความพนทกขใหแกตนดวยความเขมแขงเถด ตถาคตเปน

แตเพยงผชบอกหนทางใหเทานน ความเพยรพวกเธอจกตองทำเอง”

เมอฟงมาถงตอนน ทานทงหลายกคงเขาใจไดแลววา พระพทธศาสนา

เปนศาสนาทสอนใหเราทกคนเปนตวของเราเอง ตองพยายามทำตนใหเปน

ทพงของตนไดดวยการปฏบตธรรม การปฏบตธรรมจกนำเราใหพนจากการ

ถกกกขง เปนไทยไดอยางแทจรงขน คนเราโดยมากมความสนใจในการ

ปลดเปลองตนใหพนทกขนอย แตพยายามเอาตนเขาไปขงในกรงมอยมาก

การนำตนเขาสทคมขงน เราทำไปโดยความหลงผด รเทาไมถงการณ

จงเดอดรอนในภายหลง แตแมจกไดรบความเดอดรอนแลว เรากยงไมเขด

ไมจำ ยงพยายามทจกฝงตวเองใหลกลงไปอก มสภาพเหมอนหนอนในกอง

อจจาระ ฉะนน เอาตวออกไดยาก ทานอยากจะเปนเชนนไหม ทกคนท

ลมตาแลวกคงไมอยากเปนเชนนน เพราะฉะนน มาเถดทานทงหลาย มาสนใจ

ศกษาในหนทางทจกทำตวเราใหหลดพนไปจากทคมขงกนบาง โดยทำ

การศกษาใหเขาใจวา ตวเราเองคออะไร ความสขความทกขมาจากไหน ทำ

อยางไรจงจกตดความทกขออกจากใจของเราเสยได ความทกขทเกดแกเรา

ทกอยางยอมมาจากเหตทงนน ถาไมมเหตกมมาไมได

คำสอนอนใดทวา มนเกดมาเองเปนเองโดยไมมเหตนน เปนคำสอนท

ไรมลฐาน เปนคำสอนทปราศจากนำหนก เอาเปนหลกปฏบตไมได พทธศาสนา

ถอวา ทกสงทกอยางมาจากเหต ไมมเหต ผลกไมปรากฏ และการเกดขน

154 155 พทธธรรม 154 155

ของเหตผลน เปนไปตดตอกนไมขาดสาย เหตอนหนงกอใหเกดผลอนหนง

ผลนนกอใหเกดเหตและผลตอไปอกเปนวงเวยนไมรจบรสน เชน คนมกเลส

เปนเหตใหกอกรรมขนแลวกบงเกดผลตอไป แลวกเกดกเลสอก ทำกรรมอก

เปนกนไปในรปนไมรจบ นคอสภาพของสงสารวฏทไมมจดจบลงเลย มนเกด

ดบเปนวงเวยนตดตอกนเรอยไปไมรจบ และตวเรากไดรบผลจากการ

หมนเวยนนน ๆ ดวยเสมอ ความทกขความเดอดรอนทมาสตวเรา เราเอง

เปนผนำมาใหแกตวเราเองทงสน ไมมใครนำมาใหแกตวเราดอก หลกพทธ

ศาสนาจงมอยวา “ธรรมทงหลายมใจเปนหวหนา เปนผนำใหทำ เกดมาจากใจ

ของตนเอง ถาใครมใจด การพดการทำกด ถามใจชวการพดการทำกชวตาม

ทกขสขยอมตดตามเขาไปเหมอนเงาตามตน” คำกลาวอนเปนอมตะบทน

มมาในคมภรธรรมบท อนเปนคมภรทนกศกษาพทธศาสนาควรสนใจหาอาน

ชาวตะวนตกทมาสนใจธรรมะในพทธศาสนานน เขามกเรมศกษาคมภรน

กอนเสมอ และสวนมากมกพอใจ และนำไปใชในชวตประจำวนของเขาไดมาก

ดเหมอนวาพวกเราชาวไทย ยงมความสนใจกนนอย มกสนใจในรปของ

ไสยศาสตร อนเปนความหลง เชน ไปวดแลวไปแทงธรรมบทเพอถามโชค

ชะตา ถามหวยเบอรอะไร เปนตน อยางนมใชวธการของพทธศาสนา มใช

วธการของชาวพทธทมความหมายวาเปนผตนแลวจากโง จงเลกวธการแบบ

นนเสย แลวหนมาหาเนอแทกนเถด เนอแททเราควรสนใจกคอ หลกธรรมะ

อนจกนำเราไปสสนตได เชน ในขอความทยกเอามาเมอตะกน ถาเราหด

พจารณากจกไดเหตผลวา ทกอยางมาจากใจหรอความคดของเราเอง เราเหน

อะไรในโลกนเปนอยางใดนน เราอาจเหนเปนคนละอยางไปกได เชน ในเรอง

ความสวยของหญงคนหนงชอบใจกบอกวาสวยทกอยาง แตคนทไมชอบก

บอกวาไมเหนเขาทาเลย คนทงคนจกหาความงามสกนอยกทงยาก ทำไมจง

เปนเชนนน ขอนกเนองจากใจทมมลฐานตางกน การรบรในสงนนจงตางกน

ตามมลฐาน สงทถกมองเปนอนเดยวกนแตความรสกตางกน นกเปนเรอง

เนองจากใจเหมอนกน

156 157พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 156 157

เพราะฉะนน ในหลกคำสอนของพระพทธศาสนา จงม เปน

สามประการ คอ

๑. อยาทำความชวโดยประการทงปวง

๒. จงกระทำความด และ

๓. จงทำใจใหขาวสะอาด

นเปนโอวาทของพระพทธเจาทงหลาย ในคำสอนอนเปนหลกน

ประการตนเปนเรองของการละ เปนการปฏบตในสวนศล ประการทสองเปน

เรองของการเจรญธรรม ศลธรรมจกตองมเปนคกนไปเสมอจงจกอยดวยกนได

แตกวา ศลธรรมจกตงมนไดกโดยอาศยมลฐานอนดงามของใจเปนสำคญ

ฉะนน การทำใจใหสะอาดจงเปนเรองสำคญมาก การปฏบตตนเพอพนจาก

ทกขกปฏบตใจนเอง จงกลาวไดอกวา พระพทธศาสนาทงแทงมใชอะไรอน

แตเปนคำสอนทใหเราฝกใจของเราใหดขนเทานน สวนเรองอน ๆ เปนแต

เพยงปลกยอยเทานนเอง เชน การทพทธศาสนาตองมนทานไว กเปรยบไดกบ

การสอนหนงสอใหแกเดก ๆ จะสอนอะไร กตองเอาภาพของสงนนมาวางให

ดดวย ทงนกมจดหมายเพอใหเขาใจงายเทานน เปนการจงใจในขนตน

สำหรบการปฏบตธรรมชนสงตอไป

จะพนทกขไดอยางไร

พวกเราทเปนนกศกษา นกปฏบตธรรมของศาสนาจงควรสนใจเรอง

สง ๆ ตอไป คอ เรองความจรงแทททรงประกาศแกชาวโลก ถาได ความจรง

เรองทกข เหตใหเกดทกข ความดบทกข และทางทจกดำเนนไปสความดบ

ทกข อนเปนเรองของเหตผลชนสง เปนเรองของตวเราเองโดยเฉพาะ มใช

เรองของสงอน ชาวพทธจงตองสนใจศกษาในความจรงทงสขอน ศกษาให

เขาใจจนสามารถนำมาใชในชวตประจำวนของตนได ความจรงทงสประการน

เทานนทจกทำใหทานเปนไทย พนจากความเปนทาสของทรราชคอ กเลส

และเปนทางใหทานไดเขาถงองคพทธะทแทจรงได

ทำไมพระพทธเจาจงสอนเรองทกข เพราะทรงเหนวามนเปนความ

156 157 พทธธรรม 156 157

จรงแท และเกดมแกคนทกคน คนทกคนไมชอบความทกข อยากนำออก

จากตนเสมอ แตกนำออกไมได เพราะไมเขาใจวธการแกทกขทตรงนนเอง

เชน ถาเรากลมใจเพราะเรองใด ๆ กตาม แทนทจกคนจากตวเองกลบไป

คนหาจากภายนอก มการไปหาหมอด เปนตน ทกบานทกเมอง มหมอด

คอยแกทกขของประชาชนเกลอนไปหมด แตตวของหมอกลำบากเกอบเอา

ตวไมรอดอยเหมอนกน ถงกระนนเขามวธการฉลาดในทางจงใจคน ถาใครไป

หาเขาเมอลงเลขลงอะไรแลวกมกขเสยกอนวา แหม! ชะตาของคณนคอนขาง

จกรายสกหนอย เพราะพระราหเขาแลวยงพระเสารแทรกเขามาอก ตองเปน

ทกขไปอกนาน เมอขใหผมทกขกลบทกขหนกลงไปแลว กพดปลอบโยนวา

ออไมเปนไร เพราะดวงของคณนยงมเทวดาคมกนอยหนอย คงพนทกข

ในเรววน ผไปหาหมอกคอยเบาใจแบบเดก ๆ ทกำลงรองไห แลวเขาปลอบโยน

วาจกใหกนขนมเทานน พอไมไดขนมกรองไหตอไปอก นสภาพของคนเรา

เปนอยอยางน เขาจงไมพนทกขไดตามปรารถนา ชวตของเขาจงเตมไปดวย

การรองไหในชวโมงน แลวไปหวเราะในอกชวโมงหนง มอาการเหมอนคน

เปนโรคจตอยตลอดเวลา และเปนโรคทตนชอบใจจกเปนกนเสยดวย อนจจา

ความหลงของปถชนเปนไปไดถงขนาดนเจยวหนอ

ทกลาวมานจงไมใชวธแกทกขทถกแทจรง เปนแตเพยงระบายความ

ทกขออกไปเทานน ยงไมสามารถถอนรากเหงาของความทกขออกไปได ก

วธการดบทกขโดยสนเชงนนจกทำอยางไร นเปนเรองทจกพดกนตอไปอกใน

ขณะน

ความจรงของชวตเปนเรองทนาสนใจศกษา เพราะยงศกษามาก

เทาใด ความจรงกจกปรากฏแกเรามากขนเทานน ขณะใดความจรงปรากฏ

ออกมาความมดมวกหายไปทนท เมอยงไมพบความจรงเราหลงงมอยใน

ทมด พอไดพบความจรงแลว เรากออกจากมดมาพบแสงสวางทนท มนเปน

แสงสวางของชวตททกคนจกพบได ในทางพทธศาสนา จงชทางทจกใหเรา

เหนแสงไวใหแกเรา ทางนนกมไดอยไกลทไหน หากแตอยในตวของเราเอง

แตคนเรามไดสนใจคนหาความจรงกนเทานน นบวายงประมาทมากอย พวก

158 159พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 158 159

เราชาวพทธจงควรมาคนหาหนทางแกทกขกนเถด วธทดอนเราจกพงทำนน

ขอแนะนำวา ขณะใดเกดความทกขขนมาแลว ถาเราจกไปหาคนอน กจงถอ

เพยงวาไปเพอปรกษาหาทางดบทกขกน มใชไปหาเพอความหลงงมงาย จง

ควรไปหาคนทฉลาดกวาเราในวธการแกทกข แลวจงเลาความจรงใหเขาฟง

เหมอนกบเราเปนไขและไปหาหมอ ไดเลาความจรงใหหมอฟงทกอยาง ไม

ปดบงอำพรางไว หมอกมทางทจกใชหลกวชาเยยวยาเราได

โรคทกขกเปนโรคใจแบบหนง ทเราไมควรปดบงตอผทเราจกขอ

ความเหน กคงมทางชวยไดเชนกน แตทวาความสำคญมนอยทตวเราเองเปน

ขอใหญ เพราะตราบใดทเราไมพยายามชวยตวเองแลว ใครทไหนจกมาชวย

ตวเราไดเลา หรออกทางหนง ถาหากเราไมไปหาคนอน เราจกคดหาทางแกทกข

ดวยตนเอง โดยคดถงรากเหงาของทกข แลวตดเหตของมนออกเสยกมทาง

ทำโดยวธนคอ พอรสกวาเปนทกขกลมอกกลมใจ กจดแจงอาบนำใหรางกาย

สบายเสยกอน แลวเขาหองพระทมอยในบานของเรา ปดประตเงยบคนเดยว

จดธปเทยนบชาพระ แลวสวดมนตภาวนาตามประเพณ จบแลวนงทำใจให

สงบเปนปกต อยาไปคดถงเรองภายนอกหองพระ จงเพงทพระพทธรปอน

เปนองคแทนพระพทธเจา พระพทธปฏมามลกษณะเบกบานแจมใสแสดงความ

เปนผหมดทกขหมดรอน นกถงความเบกบานของพระพทธเจา พระพทธองค

ไมมความทกข พระองคเปนเชนดอกบวทบานเหนอนำ นำโคลนเลนมได

แปดเปอนพระหฤทยของพระองคเลย พระองคพนทกขแลว ยงมพระทย

ประกอบดวยความเมตตากรณาชวยผอนใหพนทกขอกดวย พระคณของ

พระองคเปนสงนาอศจรรยโดยแท นกใหมากเทาใดกยงด เมอนกแลวจงนอม

เขามาหาตนวา กตวเราเปนลกศษยของพระพทธเจามใชหรอ ทำไมจงมได

ดำเนนชวตตามพระองคเลา ทำไมจงไมแจมใสสดชนเยยงพระองคเลา เราน

เคยกลาวเสมอ ๆ วา ขาพเจาขอถงพระพทธเจาวาเปนทพงทนบถอ แตเวลา

นเราไมมพระอยในใจจงไดเปนทกขหนกขนาดน

แลวจงถามตนเองตอไปวา เพราะอะไรจงเปนทกข อะไรเปนเหตให

กลมใจ จนถงกบกนไมไดนอนไมหลบ ถามตนเองแลวจงคนหาดวยใจทสงบ

158 159 พทธธรรม 158 159

ไมเทาใดความจรงกจกปรากฏแกตวทาน เชน สมมตวาทานอบาสกาคนหนง

เปนทกขกลมใจ ถามไปถามมากวากลมใจเพราะทะเลาะกบสามเรองนดหนอย

เมอวาน เรองอะไรเรองไปเลนไพไมอยบานจงถกสามดและมความเสยใจ

เพราะแพไพดวย จงเปนทกขมาก ทนกเขาใจวา เหตของมนอยทเจาผราย

คอไพนเอง ผการพนนมนจงเราไปในทางนน เราลมนกถงพระและคำสอน

ของพระ เราจงเดอดรอน นบวาเปนความผดอนใหญ เปนเรองทตองจำไว

ไมควรใหความทกขในรปนนเกดขนมาอก แลวตงใจเลกจากเหตของความชว

แบบนน หนเขาหาทางของพระตอไป ชวตของทานกจกสดชนแจมใสไดโดย

วธน

พวกผชายกเหมอนกน พอเกดความกลมใจขนมากมกไปหาเจาต

ขอใหเขาชวยแกทกขใหโดยการลงทนเพยงไมกบาท ดมเขาไปสกเปกสองเปก

กสบายใจ นกเปนความเขาใจผดทมอยมากในหมผชายเราในสมยน การ

กนเหลามใชเปนการแกทกข แตเปนการเพมความทกขใหแกตนมากขน

ความรสกผดชอบไมม เขาจงไมรอะไร มนเปนการลมตน ลมความเปนคน

หมดแลว ความทกขแบบของคนกไมม แตมความบาแบบสตวดรจฉานเขา

มาแทน ถาใครบอกวากนเหลาแลวจกหายทกข กอยาไปเชอเขา จกเปนทางให

ทานเดอดรอนมากขน ขอพวกทานทงหลายอยาไดกระทำในรปนนเปน

อนขาด เพราะโทษของเหลามมากนก พระพทธเจาวามโทษถง ๖ สถาน คอ

๑. เสยทรพยโดยใชเหต

๒. เปนเหตใหเกดโรค

๓. เปนเหตใหกอการทะเลาะววาท

๔. เปนเหตใหตเตยน

๕. เปนเหตใหไมรจกละอาย

๖. เปนเหตใหทอนกำลงปญญา

ยงพวกเราเปนศษยของวดประดทรงธรรมแลวตองระวงใหมากสก

หนอย อยายอมตนใหตกเปนทาสของเหลาเปนอนขาด ถาใจของทานจกตก

ไปในทางชว จงนกถงหลวงพอรอด พระอาจารยผชทางใหแกทาน ระลกถง

160 161พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 160 161

ชอของทานและความดททานมไวใหพวกเราไดรเหน จงนกวาเราเปนศษย

ของวดประดทรงธรรม บดนเรามธรรมอยในใจของเราหรอเปลา ถาไมมก

จงทำใหมขน ถามอยแลวกจงรกษาไว อยาใหสญหายไปเสย จงนกถงคำวา

ทรงธรรม ไวเสมอเถด ทานกจกเอาตวรอดอยางหลวงพอรอดได

อกอยางหนงเวลากลมใจ ทานจกไปวดเพอหาทางแกกลมใจกได

เหมอนกน คอไปหาหลวงพอ เลาความจรงใหทานทราบทกประการ ทานก

จกชวยบอกทางบรรเทาความกลมใจใหแกพวกเราได บางททานบอกวา

“เธอนมวแตเอาผมาไวในใจนหนา จงกลมไมรจบ เอาผออกเสยบางซ แลว

จงหาพระมาใสใจไวแทน ความยงยากกจกหายไปได” พวกเราชาวอยธยาน

มดอยอยางหนง คอ มของดตดตวกนเปนสวนมาก ตามทขาพเจามองเหน

ทกคนมพระพทธรปหอยคอกนทงนน บางคนกมพระสมเดจ ขนแผน

นางพญา พระรอดและอน ๆ อกนานาชนด ทานเคยคดบางไหมวา การท

เอาพระหอยคอไวนเพอประโยชนอะไร บางคนอาจคดวาเพออยยงคงกระพน

ฟนไมเขา ยงไมออก ความเขาใจอยางนมดบาง แตยงไมดแท เพราะยงเปน

ทางใหเราเกดความฮกเหมและลำพองในใจได ถาเราไมคดจกไปรบราฆาฟน

กบใคร ๆ แลว การมพระในทางทกลาวกไมจำเปน

บางคนเชอพระไปในแนวนอยางเดยว ทง ๆ ทมพระตดตวยงไปกน

เหลา เทยวซองหญงคนชว พดโกหกและหลอกลวงคนอน ๆ เปนตน การท

ตนไปทำผดในรปนพระจกชวยตนไดอยางไร เพราะตนมไดอยกบพระ แตไป

อยกบมารกบผเสยแลว ถงแมตนจะมพระหอยคออย สงนนกเปนแตเพยง

วตถเทานน คณภาพของพระไมมอยทตวของเรา จงเปนเหตใหตนเกดความ

เดอดรอนไดเสมอ เคยปรากฏวาคนชวหลายคน มพระหอยคอแลวไปปลน

เขา ผลทสดถกยงตาย แลวเราจกไปโทษวา พระไมดกไมได ทแทนนตวเรา

ไมดเองตางหาก ความสำคญจงอยทตวเรา

ทจรงการทเรามพระพทธรปหอยคอนน จดหมายสำคญอยทเตอนใจ

เพราะคนเราถาไมมอะไรคอยตกเตอนอยแลว อาจจะไปในทางผดไดงาย จง

ตองเอาพระหอยคอไว จกไดระลกถงทานและดำเนนชวตตามทาน มพระตด

160 161 พทธธรรม 160 161

สรอยหอยไวทหนาอกใกลหวใจ พระจกไดเคาะใจใหเกดความรสกในทางทด

ไดบาง ฉะนนจงอยามแต พระขางนอก จงมพระขางในใจดวย พระทอยในใจ

คอความรสกผดชอบนนเอง ขณะใดทเรายงมความรสกผดชอบอย กหมายความ

วามพระ ถาความรสกผดชอบไมมกไมมพระ คนทไมมพระไมเปนทไวใจของ

ใคร ๆ เพราะเขาอาจจกกอกรรมทำเขญขนเมอใดกได ฉะนน จงทำตนให

เปนคนมสตสมปชญญะ รกษาความรสกผดชอบไว เชน ในขณะใดทานจกไป

กนเหลา กนกวาไมด เปนบาป พระทานหามมใหเรากนของอยางน อยาไป

ตามใจมาร จงตามใจพระบางเถด พอนกไดอยางน กมทางทจกรกษาตวไวได

แตคนเราโดยมากไมคอยตามใจพระมกชอบตามใจผ และผมนคอยแยงเรา

ในเวลาทเราจกทำความดเสมอ เชนวาเราจกไมไปดมเหลา เพราะเชอพระ

ผจกบอกวาดมเหลาสนกด มเพอนฝงมาก เขาสงคมไดสะดวก ไปตดตอ

งานการอะไรกคลองไปทงนน ไมดมกหมดสนกเทานน ผมนมวธการแปลก ๆ

ทจกจงเราไปสความชวราย แลวมนจกเยาะเยยเราไดในภายหลง ฉะนนจง

อยาตกหลมพรางทเขาขดไว เพอลวงทานใหตายใจเปนอนขาด แตจงมสต

ใหรอบคอบไวกอนจกดกวา เขาหาทางของพระไดดกวาทางของผแน ๆ วา

กนตามจรงแลว พวกเราทกคนมเสยงของพระอยในใจเสมอ ถาหากวาเรา

ไมลมตว แตพอลมตวเสยงของพระกหายไปทนท ฉะนนจงสนใจฟงเสยงของ

พระและตามทานดวยความเคารพกนเถด

ผแหงความชว

เมอพดถงความชวแลว อยากจะเลานทานขำ ๆ ใหฟงสกเรองหนง

เปนนทานคตสอนใจไดเปนอยางด ขอใหตงใจฟงตอไปเถด...

นานมาแลว มครอบครวหนง อยกนเพยงสองคนผวเมยเทานน อย

กนมานานแลวจนแกกนทงค ผวเมยคนมเรองทะเลาะววาทกนเสมอ สวน

มากเปนเหตจากคณยาย คณตาแมจกเปนคนอดทน แตถามนเหลอทนก

ตอบไปบางเหมอนกน ถงกระนน ดวยความยบยงของคณตา ทงสองอยมาได

เปนปกตสขหาไดแยกจากกนไม คณยายเปนคนมปกตดอจนยากทจะละ

162 163พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 162 163

ตาพยายามตกเตอนอบรมสกเทาใด ๆ กไมหาย สอนยากเสยเหลอเกน พระทาน

สอนวา อนผวเมยทจกอยกนไดยดและมความสขนน ตองมความเชอ มศล

มการบรจาคและมปญญาเทาเทยมกน แตผวเมยคนไมมอะไรเสมอกนเลย

คอยขดคอยแยงกนอยเสมอ ทอยกนไดกเพราะ ตาเปนคนใจออนขสงสารคน

เทานน

ตอมาวนหนงมเรองทะเลาะกนอก และทะเลาะกนเปนเวลานาน ไม

พดกนเลยตง ๔ - ๕ วน ตานกเบอเตมท อยากจดการยายปากรายใหสงบ

เสยท วนหนง ตาไปหาฟนในปาทเปนภเขา ไดเหนเหวแหงหนงเหมาะทจก

ลงโทษยายได กกะแผนการทนท

เชาตรตาบอกกบยายวา “ยายวนนฉนจกไปปา ยายอยเฝาบานนะ

จะ” พอตาบอกอยางนนความดอของยายกออกมาทนท ตอบวา ไมเอา ไม

เอา ฉนไมอยบาน ฉนจกไปกบตาดวย “อยาไปเลยนะ” ตาบอก ยายกสวด

มาวา ฉนจกไปมนกงการอะไรของตา ฉนเดนดวยขาของฉนตางหาก” เหน

เหลอจกทดทานแลวตากออกเดน กอนลงจากเรอน ไดสงยายวา “จกไปกไม

วา แตขออยาเอากระสอบปานใบนนไปเลย” ยายกดอเอากระสอบไปดวย ทง

สองเดนรดไปขางหนาไมพดอะไรกนทงนน พอดผานกองหนทคนเขาขนมา

กองไวทตนเขา ตาใครทจกใหยายยกหนใสกระสอบไปดวย จงพดในทางตรง

กนขามวา “ยายเพยงถอกระสอบกหนกอยแลว อยาเอาหนนใสในกระสอบ

พาไปเลย” ยายกนงลงเอาหนใสเขาไปหลายกอน ยกขนเหนอหวทนเดนไม

ตรงทาง ถงจะหนกสกเทาใดกไมยอมทง เพราะความมานะจดนเอง

ในทสดกถงตนทางทจกไปสเหวลก ตาเลยบอกยายวา “ยาย ๆ ถอ

กอนหนหนกมาก จงหยดเสยทนเถดนะจะ” ฉนจกไปคนเดยว หมดธระแลว

จกมาพายายกลบบาน คณยายพอไดฟงเชนนนยงมใหญ หาวาตานดหมนแก

วามกำลงนอย ไมสามารถจกไตเขาไปได จงบอกออกไปอยางโกรธ ๆ วา ตา

มขาเดนได ฉนกมขาเดนได อยามาวาเขาหนอยเลย พอตาออกเดนยายก

ออกเดนโซซดโซเซไปตามเรอง จนกระทงถงปากเหว เปนทางแคบและคด

เวลาเดนตองเอยวจงจกเดนได ตาเดนตวเปลาเบาสบายดไมเปนไร แตยาย

162 163 พทธธรรม 162 163

หนกหนบนศรษะ พอถงหวเลยวกเอยวตวหลบแงหน หลนตมลงไปในเหว

ทนท และจบชวตกนเพยงนน

แตเรองยงไมจบ เพราะปรากฏวามควนพงขนจากเหว แลวปรากฏ

เปนภาพของอสรกายตนหนง เขามาโคงคำนบคณตา กลาวคำขอบใจทชวย

เขาใหขนจากเหวนรกได ตารสกประหลาดใจ นกหวนวายายทตายจกฟนกลบ

มาอก จงสำรวมใจใหแขงมนคง แลวถามอยางคนกลาวา “เจาเปนใคร มา

จากไหนตองการอะไร” ทำเอาผงงตอบไมทนเหมอนกน แตพอผตงสตได ก

ตอบวา “ตวขาพเจาเมอกอนเปนเทวดาอยสวรรค แตเปนเทวดาทไมคำนงถง

ความเปนเทวดา ไดประกอบกรรมชวหลายอยาง เชน เปนนกดมแมโขง

จนครองสตไมได แลวเอาหนเทยวปาหลงคาวมานของเทวดาอน ๆบางเวลาก

ชวนทะเลาะกบเทวดาทสภาพ บางคราวกไปขมขนใจนางเทพธดาสาว ไมเลอก

วาเปนเมยใครลกใคร ทำเอาสภาพเทวดาตองพลอยนอนไมหลบไปตามกน

พวกเขาจงไปฟองพระอนทร ๆ กสงลกนองชนอศวนสวมแหวนใหมาจบ พา

ไปพจารณาโทษ และตดสนลงโทษใหมาเปนผอยในเหวน จนกระทงมใครคน

หนงตกลงมาอยแทนจงจกขนจากเหว แตกยงตองเปนผตอไป ยงเปนเทวดา

ไมได เพราะยงไมหมดกรรมชว ขาพเจาขอขอบใจทานมากทชวยใหขาพเจา

ไดพนขนจากหลมราย ทำใหมเสรภาพในการทองเทยวไปไหนไดตามชอบใจ”

คณตาพอไดฟงเชนนนกนกวา ทาจะไมไดการ เจาผนคงจกตอง

ไปเทยวสงคน ทำใหชาวโลกตองยงยากเปนแน ตองสำทบอยาใหมนไปเทยว

รงแกคนใหได จงบอกแกผวา เออ...เองเปนผแลว เพราะความชวในชาต

กอนจงกลบใจเปนผดเสยเถอะ อยาไปเทยวทำใหใคร ๆ เดอดรอนเลย ผก

รบคำของตาแลวลาเขาปาไป คณตากกลบบาน

ตอมาผนนกไปสงคนผชาย แลวพาไปกนของเมา ชวนเพอนทะเลาะ

ววาทกน ไปสงผหญงใหเปนคนมกมากอยากได ใหหาเรองทะเลาะกบเพอนบาน

จนในหมบานนนมความโกลาหลวนวายไปหมด ตากนกวาถาเจาผรายนนมา

ทำพษแลว จงไปทำการจบและขบไลใหออกไปเสย และขอคำมนสญญาวา

จกไมมายงอก บานนนสงบไปพกหนง ตอมาผนนกมารงแกอกเปนอยางน

164 165พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 164 165

เรอยมา ตาจงโกรธมาก คราวหนงตาแกไลตผ จนกระทงมนหนเขาปา และ

ไปชนเอาแงหนหวแตกเปนเสยง สมองแหงความชวไดกระเดนไปตกในท

ตาง ๆ จนเปอนไปหมด ความชวในผตนนนแผกระจายมาถงสมยน

กำแพงปองกนความชว

ขอใหเขาใจเถดวา ในบรรดาสงชวทงหลาย เชน ในยาฝน กญชา

เหลา บหร ไพ และสงอน ๆ นนมผแหงความชวสงอยทงนน พวกเราจงควรระวง

อยาใหมนมาจบเกาะตดตวทานทงหลายเปนอนขาด และจงเขาใจไวดวยวา

บรรดาความชวจกเกดกเกดทใจกอน ฉะนน จงระวงใจของตนไว ความชวจง

จกไมมารบกวนได การปองกนกตองอาศยเกราะ คอ ธรรมะ เปนแนวปองกน

ธรรมะเทานนทจะชวยปองกนเราใหพนจากตวมารทงปวงได ธรรมะเทานน

จกคำจนใจของเรา ใหสงขนประณตขน ถาขาดการปฏบตธรรมแลวใจกตำลง

ทกท

อนใจตำนนยอมถกนำ คอความชวทวมทบไดงาย เหมอนทลม เวลา

ฝนตกกมนำขง เกดเนาและมยงได ใจทตำทรามกชมไปดวยความชว ทำให

เกดสงสกปรกไดมากเชนกน

สวนใจสงความชวทวมไมถง เหมอนดอกบวทโผลพนนำเบงบานรบ

แสงตะวน โคลนเลน นำสกปรกไมเปอนใบบวดอกบวเลย ถานำมากขน บวมน

กยาวขน จนกระทงสงดอกพนนำจนได

ฉะนน พวกเราชาวพทธทงหลาย จงทำตนใหเปนเชนดอกบว ยกตน

ใหสงขนไปเสมอ ๆ ดวยการปฏบตธรรมนเอง อนปกตของคนเรานน ถายงม

ใจสงและประณตขนไมเทาใดความสขสงบกยอมเกดแกตนมากขนเสมอ

เพราะฐานะของคนจกอยในระดบใดไดนน อยทการปรบปรงตวเองตามแนว

ทางของธรรมะ ธรรมะทำใหคนเปนมนษย ทำมนษยสามญใหเปนอรยะมนษย

จนกระทงเปนพทธมนษย ทเปนทสด เปนยอดของมนษยทมใจสง จนนำ

ไมทวมไดเลย ไมวาในกาลไหน ๆ ฉะนน เราจงมาทำใจใหสงขนดวยการ

ปฏบตธรรมนนเถด

164 165 พทธธรรม 164 165

การปฏบตธรรมนน อยาเขาใจวาเปนของยากเยนอะไรเลย มนเปน

เรองงายยงกวางายเสยอก การไมปฏบตนนแหละเปนเรองยาก เพราะ

เปนการฝนปกตของตนเอง แตเรามไดกระทำกน เนองมาจากเหตทวาเรา

ตามใจตวเองมากเกนไป ไมอยากขดใจตนเองใหทำความงามความดกน และ

ทชอบตามใจตนเองนน กเนองมาจากการคดเหนผด ๆ คอเหนสงไมเปนสาระ

วาเปนสาระ เหนสงเปนสาระวาไมเปนสาระ ความผดกเกดในใจจากมลฐาน

อนน แลวกระทำอะไรทกอยางตามอำนาจความอยาก พระพทธเจาไดตรสไววา

“ความอยากยอมนำคนใหดนไปรอบ ๆ”ดนกนไมรจกจบสน ความทกขกเกด

มาไมรสนเหมอนกน ทำไมจงเปนกนเชนน ทำไมจงไมออกมาเสยจากทาง

มดนน ออกไมไดเพราะใจรกมนเหลอขนาดแลว เสยดายในการทจะจากมน

ไปเสย จงยอมทนอยกบความชวนนตลอดไป

ทานทงหลาย ถาใครมาถามทานวา ทานรกตวของทานไหม ทกคน

ตองตอบเปนเสยงเดยวกนวา...รก เมอทานรกตนของทาน ๆ ไดถนอมตนให

อยในวงทดหรอไม เปนปญหาทจกตองคดตอไป และเมอทราบวาตนยงมได

อยในกรอบวงทดแลว จงเรมหมนตวของทานทนท หมนไปทางไหน ไปทาง

ของพระพทธเจา พระพทธเจาคออะไร คอ ความบรสทธ...สงบ...สวาง

ทานจกเขาถงพระไดโดยหมนตวของทานใหพบกบความบรสทธ ตงแตกาย

อนเปนสวนนอก วาจาและใจเปนลำดบไป ขณะททานเรมทำกายวาจาใจให

บรสทธนน ชอวาทานเปนผปฏบต การปฏบตนเปน สปฏปนโน คอปฏบตด

อนเปนพระสงฆคณอยแลว ทานมการปฏบตดกเทากบมพระสงฆในตวทาน

และขอทนำมาปฏบตนนกคอ พระธรรม คอทางจกเดนไปสความบรสทธ. . .

สงบ...สวาง พอความบรสทธเกดมในใจของทาน จกเปนสวนมากนอยเทาใด

กตาม ทานกไดพบความเปนพทธเขาแลว ทานไดถง พทธะ ธรรมะ สงฆะ

แลว และถาทานรกษาระดบจตในรปนนไวไดเสมอไป พระกอยกบทานเสมอไป

เมอใดทานไมสามารถรกษาระดบจตของทานไว ทานกเปนผหางเหนจากพระ

ความทกขจกมาหาทานทนท อบายภมกจกเขาสใจของทาน ทานมไดเปนคน

เสยแลว แตกลายเปนสตวนรกไป ตามอำนาจของความเรารอนในดวงใจของ

166 167พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข 166 167

ทาน ทานตองการสภาพเชนนไหม แนนอน...ทานคงไมตองการ เมอไม

ตองการกจงเดนในทางของพระไวเสมอ ๆ เถด

ทานทงหลาย สำหรบปาฐกถาวนนเวลาจำกด ตอนบายจกแสดงอก

ทวดสวรรณดาราราม ทานทมความสนใจขอใหไปฟงอกทนน เวลา ๑๔.๐๐ น.

การแสดงสำหรบตอนเชาน ขอยตลงแตเพยงเทาน

กอนจบการพด ขอกลาวทวนความจำทานทงหลายอกสกเลกนอย

เทาทกลาวมาในวนน ไดพดชแจงใหพนองเขาใจวา พระศาสนามากนอยางไร

กอนพทธศาสนามการปฏบตกนอยางไร พระพทธองคอบตขนในโลกแลว

ทรงคนพบธรรมะและนำมาสอนโลกอยางไร ธรรมะอนเปนแกนแทของ

พระพทธศาสนาไดแกอะไร ไดแกความจรงทงสประการ คอ ความจรงเรอง

ทกข เหตใหเกดทกข ความดบทกข และขอปฏบตใหถงความดบทกข อน

เปนสาระสำคญของพระพทธศาสนา ความจรงทงสประการนเปนวธของชวต

เปนทางทจกนำไปสความพนทกข ความทกขเปนเรองตองกำหนดใหร เหต

ใหเกดทกขเปนเรองทตองละใหขาดไป ความดบทกขเปนเรองทตองทำใหเกด

ใหม ทางปฏบตใหถงความดบทกขเปนสงทตองเดนตาม ธรรมเหลานมไว

ปฏบต มใชมไวสาธยายทองจำกนเฉย ๆ การปฏบตเทานนจกเปนการเชดช

พระพทธศาสนา และเปนการบชาพระพทธองคอยางเลศสมกบพระพทธ

ดำรสทตรสในสมยใกลปรนพพานวา “ดกอนอานนท ภกข ภกขณ อบาสก

อบาสกาใด ประพฤตธรรมสมควรแกธรรมปฏบตชอบยง ปฏบตตามธรรมอย

ผนนชอวาสกการะเคารพนบถอตถาคตดวยการบชาอนสงสดดงน” ฉะนน จง

ชวยกนรกษาพระศาสนาของเราไดดวยการปฏบตกนเถด และอยาปฏบตเพยง

คนเดยว จงพยายามชกจงคนอนใหปฏบตตามดวย เหนใครเปน

ผปฏบตดปฏบตชอบ จงชวยกนสงเสรมใหกำลงใจ ใหเขาไดทำกจอนเปน

หนาทยง ๆ ขนไปอก นเปนการรกษาพระพทธศาสนาแนวหนง

พนองทงหลาย ทานอย ในถนน ทานเปนเพอนบานกน นบถอ

ศาสนาเดยวกน เปนคนไทยชาตเดยวกน ขอใหอยกนดวยความรกความ

สามคค เหนอกเหนใจกน เราเปนลกของพระพทธเจาเดยวกน เปนพนองกน

166 167 พทธธรรม 166 167

มใชใครทไหนมา อยาโกรธอยาเคองกนเปนอนขาด มเรองอะไรขนของ

หมองใจกนพดกนด ๆ ตรงไปตรงมา เพอใหเกดความเขาใจถกตอกน ความ

เขาใจผดกจกหายไป ความคดในอนทจกเบยดเบยนกนกจกไมม เปนเหตให

เกดสนตสขในหมบานของเราได ขาพเจามความเปนหวงพนองชาวไทยเปน

ทสด คนไทยเรามกขมเหงเบยดเบยนคนไทยกนเอง เปนทางแหงความแตก

สามคค เปนการเปดชองใหคนชาตอนเขามาแทรกแซงไดงาย เขาอนทง

หลายคงจกสบายใจ ทเหนคนไทยไมปรองดองกน เหนคนไทยเขนฆากนเอง

เพราะเขาจกไดกอบโกยผลประโยชนไปจากชาตเราไดงาย เราทงชาตกเสย

เปรยบตกเปนเบยลางเขา และเปนขขาเขาในทางโภคกจ ในบดน คนไทยเรา

เสยเปรยบคนตางดาวอยมากแลว ขออยาไดทำใหมนเสยมากขนไปกวานอก

เลย กรงศรอยธยาทแตกไปกเปนเครองเตอนใจพวกทานทงหลายพอแลว

ฉะนน ขอใหพนองชาวอยธยาทงหลาย ผเปนเลอดเนอเชอไขของ

ทหารหาญในครงกระโนน จงนกถงเกยรตและชอเสยงของทาน แลวมา

ประสานมอกน รวมแรงรวมใจกนเปนสมานฉนท รองเพลงเลอดอยธยา

กาวหนาไปขางหนาตามทางของธรรมะ เพอสรางตน สรางชาตใหเปนปกแผน

แนนหนาตอไป ดำรงความเปนไทยไวชวฟาดนสลาย

ทานทงหลาย ทงนาทกนวของกรงศรอยธยา มเลอดของบรรพบรษ

ของเราตกอย นำทกหยดทไหลมานน กมเลอดของบรรพบรษของเราตกอย

เลอดเหลานนไดตะโกนบอกพวกทานทงหลายวา สเจาเหลากอของขาทงหลาย

สเจาอยาเกยจคราน อยาเหนแกความสนก จงขยนหมนเพยร จงกาวหนาไป

ขางหนา เพอยกฐานะของสเจาใหดขน ถาสเจาเสอม เราพลอยเสยใจกบ

สเจา ถาสเจาเจรญไมวาในทางใด เราพลอยอมใจในสเจาและขออวยพรให

สเจาจงเจรญยง ๆ ขนไปเถด นเปนเสยงททานทงหลายควรฟง และควรทำ

ตามกนใหมากสกหนอย

ประเทศไทยเราในเวลานอยในระยะหวเลยวหวตอ บานเมองเราเตม

ไปดวยคนตางดาวตางแดน ทเขามงมาหาผลประโยชนจากแมธรณของไทย

ในฐานะทเราเปนชาวพทธ เรามไดรงเกยจเขา ใหเขาทำมาหากนกนตาม

168 168พระพรหมมงคลาจารย หลวงพอปญญานนทภกข

ปกต แตเราตองคดและเทยบเคยงดกนบางวา เขากบเรานนมสวนแตกตาง

กนอยางไร เราควรทำอะไรกนบาง นเปนขอทควรคำนงกนบาง แลวจกไดม

ความขวนขวายในวนทำงานตอไป

ในทสดแหงการแสดงปาฐกถาน

ขาพเจาขออวยพรใหทกคน

จงประสบความสข ความเจรญ จงทวกนเทอญ