วารสารวิทยาศาสตร์และ ...scijournal.hcu.ac.th/data/Full Vol 1 Issue 2.pdfประส ทธ ภาพของเจลล างม อผสมสารสก

บทความพเศษ

สารตองหามทางการกฬาและการตรวจวเคราะห

บทความวจย การคำนวณขนาดตวอยางของตวแบบผสมทวนามดวยการศกษาการจำลอง

การวเคราะหความตองการระบบสารสนเทศทางทนตกรรมเพ�อใชงานทางคลนก

การตรวจวเคราะห Vibrio parahaemolyticus (tdh ) จากตวอยางกงขาวท�จำหนาย

ในจงหวดสมทรปราการโดยใชเทคนคดเพลกซพซอาร

การผลตสารสของเช�อรา Monascus sp. โดยใชวสดเหลอท�งทางการเกษตร : รำขาวหรอกากถ�วเหลอง

ฤทธ�ตานแบคทเรยของสารสกดจากพลคาว กระเทยม และกระวานดวยเอทานอล

ประสทธภาพของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไมในการยบย�งแบคทเรยกอโรค

บทความวชาการ Strongyloidiasis : พยาธไชผวหนง ภยรายใกลตว

คณประโยชนและฤทธ�ทางชวภาพท�หลากหลายของสมนไพรขม�นชน

+

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรตHuachiew Chalermprakiet Science and Technology Journal

Volume � No.� July-December ��ปท� � ฉบบท� � กรกฎาคม-ธนวาคม �� ISSN ��-��X

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 1ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558

วตถประสงค

1. เพอเผยแพรบทความวจยและบทความวชาการทมคณภาพทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย

2. เพอสงเสรมและกระตนใหเกดความรทางวชาการแกสงคมทวไป โดยสนบสนนใหคณาจารย นกวชาการ

ผทรงคณวฒในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และนกศกษาเสนอผลงานวชาการ

ก�ำหนดเผยแพร ปละ 2 ฉบบ ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน

ฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม

เจำของ

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ทปรกษำ

รองศาสตราจารย ดร.ประจกษ พมวเศษ อาจารย ดร.ศรวรรณ ตนตระวาณชย

หวหนำกองบรรณำธกำร

อาจารย ดร.ปยาภรณ สภคด�ารงกล

บรรณำธกำรฝำยวชำกำร

รองศาสตราจารย ดร.บงอร ฉางทรพย อาจารย ดร.นพมาศ อครจนทโชต

ผชวยศาสตราจารย ดร.ชยรตน เตชวฒพร อาจารย ดร.พรพมล กาญจนวาศ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ประยรศกด เปลองผล อาจารย ดร.พนนา กตไพศาลนนท

อาจารย ดร.สรยพร หอมวเศษวงศา อาจารยนฤด บรณะจรรยากล

อาจารย ดร.ชชวาลย ชางท�า

ผทรงคณวฒภำยนอกประจ�ำกองบรรณำธกำร

ศาสตราจารย ดร.อภชาต สขส�าราญ มหาวทยาลยรามค�าแหง

ศาสตราจารย ดร.ศรรตน เรงพพฒน จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศาสตราจารย ดร.อรวรรณ ชยลภากล จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศาสตราจารย ดร.พรพรรณ ตนอารย มหาวทยาลยมหดล

ศาสตราจารย ดร.อรษา สตเธยรกล มหาวทยาลยธรรมศาสตร

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558 ISSN 2408-266X

ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 25582 ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

รองศาสตราจารย ดร.จนทรเพญ ววฒน มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.มาลน พงศเสว มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.วไล รงสาดทอง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ

รองศาสตราจารย ดร.วมลยตต วรรณสวาง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ

รองศาสตราจารย ดร.จนทนา จนทราพรชย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.สธาทพย ศรไพศาลพพฒน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.อดมศลป ปนสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ฝำยพสจนอกษรและตรวจกำรเขยนรำยกำรอำงอง

ผชวยศาสตราจารยเมตตา โพธกลน อาจารยอญชล ชมบวทอง

อาจารย ดร.สรยพร หอมวเศษวงศา อาจารยยคลธร สถาปนศร

อาจารยวรรณารตน วบลสข

ฝำยเวบไซตและศลปกรรมวำรสำร

อาจารย ดร.กตตพฒน โสภตธรรมคณ คณอาคม สมโสม

คณเทพสรย จนสามารถ

ฝำยกำรเงน

อาจารยภททตา เลศจรยพร อาจารยตตภรณ ภทรานรกษโยธน

ฝำยสมำชกวำรสำรและประชำสมพนธ

อาจารย ดร.สกญญา เพชรศรเวทย อาจารยกรรณการ แกวกม

อาจารยตตภรณ ภทรานรกษโยธน อาจารยสภา ศรนาม

เลขำนกำรกองบรรณำธกำร

อาจารย ดร.ปยนนท นอยรอด อาจารยวภาพรรณ ชนะภกด

อาจารยยคลธร สถาปนศร อาจารยวลวภา เสออดม

บทความในวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรตเปนความคดเหนของผเขยนโดยเฉพาะ

กองบรรณาธการไมมสวนกบความคดเหนในขอเขยนเหลานน

พมพท: ประกายโฆษณา เลขท 48/1 หมท 5 ต�าบลบานหมอ อ�าเภอเมอง จงหวดเพชรบร

โทร. 086-995-9575 อเมล: [email protected]


รำยชอผทรงคณวฒกลนกรองบทควำม (peer review)

ผทรงคณวฒกลนกรองบทควำมภำยนอก

ศาสตราจารย ดร.พรพรรณ ตนอารย มหาวทยาลยมหดล

ศาสตราจารย ดร.ศรรตน เรงพพฒน จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ศาสตราจารย ดร.อรษา สตเธยรกล มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ศาสตราจารย ดร.บษบา ยงสมทธ มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.จนทรเพญ ววฒน มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.เบญจภรณ ประภกด มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.เอกสทธ สมสข มหาวทยาลยมหดล

รองศาสตราจารย ดร.โกสม จนทรศร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รองศาสตราจารย ดร.ปรนทร ชยวสทธางกร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รองศาสตราจารย ดร.สรธร สโมสร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

รองศาสตราจารย ดร.จตบรรจง ตงปอง มหาวทยาลยวลยลกษณ

รองศาสตราจารย ดร.มาลน พงศเสว มหาวทยาลยธรรมศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.วไล รงสาดทอง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ

รองศาสตราจารย ดร.วมลยตต วรรณสวาง มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ

รองศาสตราจารย ดร.จนทนา จนทราพรชย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.สธาทพย ศรไพศาลพพฒน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

รองศาสตราจารย ดร.ธตมา รกขไชยศรกล มหาวทยาลยรามค�าแหง

รองศาสตราจารย ดร.ทรงยศ อนชปรดา มหาวทยาลยเชยงใหม

รองศาสตราจารย ดร.นคร ไพศาลกตตสกล จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รองศาสตราจารย ดร.อดมศลป ปนสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย

รองศาสตราจารย ดร.เสาวลกษณ พงษไพจตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร

รองศาสตราจารยพรรนภา ศรเพมพล มหาวทยาลยบรพา

ผชวยศาสตราจารย ดร.ธต บวรรตนารกษ จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผชวยศาสตราจารย ดร.สชาดา จอนวฒนกล จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผชวยศาสตราจารย ดร.โชคชย วรยะพงษ มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.นงลกษณ วรยะพงษ มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.บงอร กมพล มหาวทยาลยมหาสารคาม

ผชวยศาสตราจารย ดร.กดาการ สายธน มหาวทยาลยบรพา

ผชวยศาสตราจารย ดร.อรษา แทนข�า มหาวทยาลยมหดล

ผชวยศาสตราจารย ดร.วรวฒน มวาสนา มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร

ผชวยศาสตราจารย ดร.วราภา มหากาญจนกล มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผชวยศาสตราจารย ดร.พชญอร ไหมสทธสกล มหาวทยาลยหอการคาไทย


ผชวยศาสตราจารย ดร.กตตพงศ ไชยนอก มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ผชวยศาสตราจารย ดร.ทศนย ชมวฒนะ มหาวทยาลยรงสต

ผชวยศาสตราจารย ดร.ไวพจน งามสะอาด มหาวทยาลยพะเยา

ผชวยศาสตราจารย ดร.สาวตร เจยมพานชยกล มหาวทยาลยเชยงใหม

อาจารย ดร.ณฐจรา อนตะใส มหาวทยาลยเชยงใหม

อาจารย ดร.ธนาวฒ ประกอบผล สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง

อาจารย ดร.อนนต อธพรชย มหาวทยาลยบรพา

ผทรงคณวฒกลนกรองบทควำมภำยใน

รองศาสตราจารย ดร.เดชาวธ นตยสทธ อาจารย ดร.ชชวาลย ชางท�า

รองศาสตราจารย ดร.บงอร ฉางทรพย อาจารย ดร.นพมาศ อครจนทโชต

ผชวยศาสตราจารยเมตตา โพธกลน อาจารย ดร.พรพมล กาญจนวาศ

ผชวยศาสตราจารย ดร.ประยรศกด เปลองผล อาจารย ดร.พนนา กตไพศาลนนท

ผชวยศาสตราจารย ดร.ชยรตน เตชวฒพร อาจารย ดร.กตตพฒน โสภตธรรมคณ

อาจารย ดร.ปยาภรณ สภคด�ารงกล อาจารยเนรมธ จรกาญจนไพศาล

อาจารย ดร.สรยพร หอมวเศษวงศา


บรรณำธกำรแถลง

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต โดยกองบรรณาธการไดจดท�าวารสาร

วทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรตขน เพอเปนสอกลางในการแลกเปลยนความรทางดานวทยาศาสตร

และเทคโนโลย สงเสรมและสนบสนนคณาจารย นกศกษา นกวจย และนกวชาการ สรางสรรคผลงานวชาการใหเกดความ

กาวหนาทางการศกษาและการวจย ดวยเลงเหนวาการวจยเปนกลไกส�าคญทสรางองคความรเพอการพฒนาสงคม ชมชน

และประเทศชาต และเปนฟนเฟองทส�าคญส�าหรบการขบเคลอนประเทศในมตตาง ๆ โดยวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรต มก�าหนดเผยแพร ปละ 2 ฉบบ คอ ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน และฉบบท 2 กรกฎาคม-ธนวาคม

ของทกป

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต ปท 1 ฉบบท 2 ประจ�าเดอนกรกฎาคม-ธนวาคม 2558 น

ประกอบดวยบทความพเศษ จ�านวน 1 เรอง บทความวจย จ�านวน 6 เรอง และบทความวชาการ จ�านวน 2 เรอง โดยม

เนอหาสาระทนาสนใจจากหลากหลายสาขาวชา อาท วทยาศาสตรชวภาพ วทยาศาสตรกายภาพ วทยาศาสตรสขภาพ

รวมทงวทยาการคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ ซงบทความเหลานไดผานกระบวนการกลนกรองทางวชาการจาก

ผทรงคณวฒในแตละสาขาวชา เพอใหไดคณภาพและถกตองทางวชาการ โดยทางกองบรรณาธการมความมงมนในการพฒนา

วารสาร เพอยกระดบคณภาพของวารสารใหไดมาตรฐานตามเกณฑมาตรฐานของศนยดชนการอางองวารสารไทย (TCI)

วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต ไดรบความรวมมอเปนอยางดจากทงผทรงคณวฒใน

การประเมนบทความ (peer review) ทกรณาใหขอคดเหนและขอเสนอแนะทเปนประโยชน เพอควบคมคณภาพบทความ

และวารสารใหไดมาตรฐานระดบสง และผเขยนบทความในการแกไขบทความจนส�าเรจไดดวยด จงขอขอบคณเปนอยางสง

มา ณ โอกาสน กองบรรณาธการหวงเปนอยางยงวา เนอหาและองคความรของบทความทงหมดในฉบบนจะใหประโยชนแก

ผ อาน ทงนกองบรรณาธการใครขอเชญชวนทานผสนใจสงบทความมาตพมพทวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย

หวเฉยวเฉลมพระเกยรต โดยสามารถสงตนฉบบตามรายละเอยดทอยทายเลมของวารสาร ซงหวงเปนอยางยงวาจะไดรบ

ความอนเคราะหจากทาน ขอขอบคณมา ณ โอกาสน

อาจารย ดร.ปยาภรณ สภคด�ารงกล

หวหนากองบรรณาธการ


สำรบญ

บทควำมพเศษ หนำ= สารตองหามทางการกฬาและการตรวจวเคราะห........................................................................................................7 Prohibited agents and doping control analysis โกสม จนทรศร

บทควำมวจย= การค�านวณขนาดตวอยางของตวแบบผสมทวนามดวยการศกษาการจ�าลอง..............................................................16 Sample size calculation of mixture binomial model with simulation study เดชำวธ นตยสทธ

= การวเคราะหความตองการระบบสารสนเทศทางทนตกรรมเพอใชงานทางคลนก.......................................................22 Analysis of requirements in dental health informatics for clinical application

วนวสำข ศรสเมธชย และ บวร คลองนอย

= การตรวจวเคราะห Vibrio parahaemolyticus (tdh+) จากตวอยางกงขาวทจ�าหนายในจงหวดสมทรปราการ......33 โดยใชเทคนคดเพลกซพซอาร Detection of Vibrio parahaemolyticus (tdh+) in whiteleg shrimp distribution in Samutprakarn using duplex PCR

นฤชล ตนธรำพรฤกษ เจตนสฤษฎ คมภรกจ สรยพร เอยมศร และ สดำรตน สวนจตร

= การผลตสารสของเชอรา Monascus sp. โดยใชวสดเหลอทงทางการเกษตร : ร�าขาวหรอกากถวเหลอง…...............45Pigment production of Monascus sp. with agricultural waste : rice bran or soy milk wasteวำลสำ เมองแมน ปญญรตน ปณฑก�ำพล และ อลษำ สนทรวฒน

= ฤทธตานแบคทเรยของสารสกดจากพลคาว กระเทยม และกระวานดวยเอทานอล……………….…………………………….56 Antibacterial activity of ethanolic extracts of Houttuynia cordata Thunb., Allium sativum, and Amomum krervanh Pierre on some bacteria กญญำ แปลงโฉม และ พรพมล กำญจนวำศ

=ประสทธภาพของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไมในการยบยงแบคทเรยกอโรค............................................66Efficacy of hand cleansing gel mix the extracts of fruit peel in inhibiting pathogenic bacteria

วสสตำ คมวงษำ ลลตำ ไพบลย และ ปยำภรณ สภคด�ำรงกล

บทควำมวชำกำร= Strongyloidiasis : พยาธไชผวหนง ภยรายใกลตว....................................................................................................82

Strongyloidiasis : skin-penetration nematodes, the near dangersสภำภรณ วรรณภญโญชพ

= คณประโยชนและฤทธทางชวภาพทหลากหลายของสมนไพรขมนชน.........................................................................94

Usefulness and various biological activities of Curcuma longa L. ชชวำลย ชำงท�ำ


บทน�ำ

ในการแขงขนมหกรรมกฬาระดบชาตและระดบ

นานาชาต การตรวจสารตองหามของนกกฬานบเปนขนตอน

ทส�าคญขนตอนหนงในการสรางความยตธรรมใหนกกฬา

เพราะหากตรวจพบการใชสารตองหามทงโดยตงใจหรอไม

ตงใจ นกกฬาผนนกจะถกยดเหรยญรางวลและถกหามเขา

แขงขนเปนระยะเวลาหนง ในปจจบนสารตองหามมมากกวา

3,000 ชนด ทอาจเปนสวนประกอบในอาหารเสรมและ

ยารกษาโรคทวไป เชน ยาแกหวด หรอยารกษาโรคความ

ดนโลหตสง เปนตน ดงนนวธการตรวจวนจฉยและวเคราะห

สารตองหามจงเปนเรองทส�าคญอยางยง ส�าหรบการตรวจ

สารตองหามของนกกฬาในมหกรรมกฬาทส�าคญ มกมศนย

ตรวจสารตองหามในนกกฬาทไดรบการรบรองจาก World

Anti-Doping Agency (WADA) รบหนาทตรวจตวอยางจาก

นกกฬาอยางเปนทางการ โดยศนยฯ ในลกษณะนจะมการ

ตดต งอปกรณและใช เทคโนโลยการตรวจว เคราะห

อนทนสมย ทจะท�าใหกระบวนการตรวจวเคราะหและ

ประมวลผลเปนไปอยางถกตองแมนย�าและทนเวลาในการ

ตดสนผลการแขงขน

ปจจบนวธการตรวจหาสารตองหามในหองปฏบต

การมาตรฐานทไดการรบรองจาก WADA จะใชวธวเคราะห

หลก คอ วธทางเคม ไดแก gas chromatography/mass

spectroscopy (GC/MS), liquid chromatography,

HPLC, LC/MS/MS, LC/UV ซงสามารถตรวจสารตองหาม

ในกลม anabolic agents สาร diuretics และ masking

agents วธทางอมมวโนวทยา (immunoassay) ไดแก ELISA

ใชตรวจสารตองหาม เชน erythropoietin (EPO), human

สำรตองหำมทำงกำรกฬำและกำรตรวจวเครำะห

Prohibited agents and doping control analysis

โกสม จนทรศรภาควชาชวเคม คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรงเทพมหานคร 10110

Kosum ChansiriDepartment of Biochemistry, Faculty of Medicine, Srinakharinwirot University, Bangkok 10110

Corresponding author: [email protected]

growth hormone (hGH) และวธทางอณชววทยา

(molecular diagnosis) ไดแก DNA fingerprinting ใช

ตรวจการใหเลอดทไดจากบคคลอน การใชเทคนคทาง PCR

ใชตรวจ gene doping และ affinity based biosensors

(ABBs) เปนตน วธการดงกลาวเปนทยอมรบในการน�ามาใช

ตรวจหาสารตองหามในนกกฬา เนองจากม sensitivity และ

specificity สง

การโดป (doping) หมายถง การใชสารตองหาม

หรอการใชวธการตาง ๆ เพอเพมความสามารถในการแขงขน

ของนกกฬา ท�าใหเกดความไดเปรยบอยางไมเปนธรรม

สารตองหาม (prohibited substances) หมายถง

สารทถกหามใชในนกกฬาตามขอก�าหนดขององคกรควบคม

การใชสารตองหามโลก World Anti-Doping Agency

(WADA) เนองจากมฤทธท�าใหความสามารถในการแขงขน

ของนกกฬาเปลยนไป

การโดปถอเปนสงตองหามในการแขงขนกฬา

เพราะนอกจากจะเปนการท�าลายสปรตของนกกฬาแลว

ผ ใชสารตองหามอาจไดรบอนตรายจากการใชยาทงใน

ระยะสนและระยะยาว รวมทงนกกฬาคนอนทรวมแขงขนก

อาจไดรบอนตรายจากเกมสการแขงขนทรนแรงของนกกฬา

ทใชสารตองหามได

1. สำรตองหำมทำงกำรกฬำ

ในป ค.ศ. 2011 WADA [1] ไดประกาศรายชอสาร

ตองหามทหามใชตลอดเวลาในการกฬาทงในและนอกการ

แขงขน โดยแบงเปนกลม ดงน


1.1 สำร anabolic agents [2]

anabolic agents เปนสารทรางกายสามารถสราง

ขนไดเองตามธรรมชาต หรอเปนสารสงเคราะหทผลตโดย

กรรมวธทางเภสชเคม มคณสมบตคลายคลงกบฮอรโมนเพศ

ชาย สารนมผลในการเพมขนาดกลามเนอและความแขงแรง

ของกลามเนอ ท�าใหผใชมความแขงแรงและมความทนทาน

ในการแขงขนสง โดยท�าใหมการสะสมของโปรตน น�า และ

อเลกโตรไลท ในเซลลกลามเนอลาย แตจากการทดลองพบวา

กลามเนอลายทมขนาดใหญขนจากการกระต นดวยสาร

ดงกลาว จะสงผลท�าใหมน�าและอเลกโตรไลทเขาไปเกบอย

ในเซลลกลามเนอมากขน ท�าใหกลามเนอเกดการบวมน�า ซง

จะท�าใหกลามเนอออนแอลงเวลาหดตว และอาจสงผลใหเอน

และกลามเนอฉกขาดไดงายในขณะฝกซอมหรอแขงขน ยา

ในกลมนมกใชกบนกกฬาทตองการพลงกลามเนอมาก เชน

ยกน�าหนก มวยปล�า เพาะกาย และกรฑา เปนตน [3]

ผลขางเคยงจากการใชยากลมนเปนระยะเวลานาน ยานจะ

รบกวนสมดลของฮอร โมนปกตในร างกาย เกดการ

เปลยนแปลงทางอารมณ โกรธงาย และฉนเฉยว เสยงตอการ

เกดโรคตบและหวใจ มะเรงตอมลกหมาก และผหญงม

ลกษณะคลายผ ชาย เปนตน สาร anabolic agents

แบงออกเปน 2 ประเภท ดงน

1.1.1 anabolic androgen steroids (AAS)

แบงเปน

a. exogenous AAS หรอ AAS จากภายนอกท

ร างกายไมสามารถสร างได เองตามธรรมชาต ได แก

1-androstendiol, 1-androstendione, bolandiol

(19-norandrostenediol), bolasterone, boldenone,

boldione, calusterone, clostebol, danazol,

d e h y d r o c h l o r o m e t h y l t e s t o s t e r o n e ,

desoxymethyltestosterone, drostanolone,

ethylestrenol, fluoxymesterone, formebolone,

furazabol, gestrinone, 4-hydroxytestosterone,

mestanolone, mesterolone, metandienone,

methandr io l , methasterone (superdrol ) ,

me theno lone , me thy l - 1 - t e s t o s t e r one ,

methyldienolone, methylnortestosterone,

methyltestosterone, methyltrienolone, mibolerone,

n a n d r o l o n e ( 1 9 - n o r t e s t o s t e r o n e ) ,

norandrostenedione, norbolethone, norclostebol,

norethandrolone, oxabolone, oxandrolone,

oxymesterone, oxymetholone, prostanazol,

quinbolone, stanozolol, stenbolone, 1-testosterone,

tetrahydrogestrinone และ trenbolone

b. endogenous AAS หรอ AAS ทภายใน

รางกายสามารถสรางเองไดจากตอมพทอทาร ไดแก

a n d r o s t e n e d i o l , a n d r o s t e n e d i o n e ,

dihydrotestosterone (Dht), dehydroepiandro-

sterone (Dhea) และ testosterone เปนตน

1.1.2 สำร anabolic agents อน ๆ ไดแก

clenbuterol, tibolone, zeranol และ zilpaterol เปนตน

1.2 peptide hormones, growth factors and

related substances แบงเปนกลมยอย ดงน

1.2.1 erythropoiesis-stimulating agents

(ESAs) เปนกลมสารกระตนทมหนาทกระตนการสราง

เมดเลอดแดง โดยมการใช recombinant erythropoietin

(rhEPO) ตงแตป ค.ศ. 1989 [4-8] การให rhEPO จะท�าให

เกดการเปลยนแปลงของ EPO isoform ภายในรางกายเพยง

ชวคราว ESAs ทใชกนอย ไดแก (1) erythropoietin (EPO)

เปนสารกลม glycoprotein สรางจากไต ท�าหนาทควบคม

กระบวนการสรางเซลลเมดเลอดแดง (2) darbepoetin

(dEPO) ท�าหนาทควบคมกระบวนการสรางเซลลเมดเลอด

แดง hypoxia-inducible factor (HIF) stabilizers เชน สาร

สกดจากฮอรโมนทสงผลตอปรมาณออกซเจนในรางกาย (3)

methoxy polyethylene glycol-epoetin beta (CERA)

เชน ยาทใชรกษาโรคไต และ (4) peginesatide (hematide)

เชน สารสกดทใชรกษาโรคโลหตจาง

1.2.2 chorionic gonadotrophin (CG) และ

luteinizing hormone (LH) เชน human chorionic

gonadotrophin (hCG) สรางจากรกหรอสงเคราะหได ม


ผลกระตนใหรางกายสรางฮอรโมน androgenic steroid ซง

มผลคลายกบการไดรบฮอรโมน testosterone ท�าให

กลามเนอมขนาดใหญขน [9-11]

1.2.3 insulin เปนฮอรโมนทสรางจากตบออน ท�า

หนาทชวยในการดดซมน�าตาลกลโคสในกระแสเลอดเขาส

เซลลเพอน�าไปเผาผลาญเปนพลงงาน [12, 13]

1.2.4 corticotrophin ควบคมใหตอมหมวกไต

ผลตฮอรโมน corticosteroids ซงเปนสารหลงทท�าใหเกด

ความเคลบเคลม มความสข สามารถสงเคราะหได [14, 15]

1.2.5 growth hormone and related

substances ท�าหนาทควบคมการเจรญเตบโตของอวยวะ

ตาง ๆ สามารถสงเคราะหไดเนองจาก hGH เปนฮอรโมนท

รางกายสรางไดเองจากตอมใตสมองสวนหนาหรอตอม

พทอทาร และมหลาย isoform โดยปรมาณทสรางจากตอม

พทอทารมมากทสด ซงปรมาณการสรางในแตละวนเปนแบบ

ขนลง (pulsatile pattern) ตามการเปลยนแปลงของเวลา

ในละวน อย ภายใตการควบคมของ hypothalamic

hormone, GH-releasing hormone, somatostatin และ

ghrelin [16-23] WADA มขอหามมใหนกกฬาใช GH โดยม

วธการมาตรฐานในการตรวจเพอหาสารดงกลาวภายหลงจาก

ทรางกายไดรบ exogenous recombinant human

Growth Hormone (rhGH) เชน วธ immunoassay วธ

liquid chromatography-tandem mass spectrometry

เปนตน [24-27]

1.3 สำร beta2-agonists

เปนสารกระตนการขยายหลอดลมของปอดท�าให

รบออกซเจนไดดขน แบงเปน 3 กลม ตามระยะเวลาของการ

ออกฤทธ คอ (1) short-acting beta2-agonists เชน

salbutamol (albuterol (US name), Ventolin),

levosalbutamol (levalbuterol (US name), Xopenex),

terbutaline (Bricanyl), pirbuterol (Maxair), procaterol,

clenbuterol, metaproterenol (Alupent), fenoterol,

bitolterol mesylate, ritodrine และ isoprenaline

เปนตน (2) long-acting beta2-agonists เชน salmeterol

(Serevent Diskus), formoterol (Foradil, Symbicort),

bambuterol, clenbuterol และ olodaterol (Striverdi)

เปนตน และ (3) ultra-long-acting beta2-agonists เชน

indacaterol เปนตน [28-32]

1.4 สำรยบยงและลดกำรท�ำงำนของฮอรโมนเพศหญง

(hormone antagonists and modulators)

tamoxifen และ clomiphene เปนยาในกลมสาร

ยบยงและลดการท�างานของฮอรโมนเพศหญง พบวามการใช

ทงในนกกฬาชายและหญง โดยนกกฬาชายมกจะใช

tamoxifen รวมกบ anabolic steroids เพอยบยงการเจรญ

เตบโตของตอมน�านมในเพศชาย (gynecomasia) และเพม

ระดบ testosterone พบวานกกฬาเพาะกายหญงและ

นกยกน�าหนกหญงมกใช tamoxifen เปนตวยบยงการท�างาน

ของ oestrogen receptors สงผลให testosterone ท�างาน

เพอเพมกลามเนอได [33-35]

1.5 ยำขบปสสำวะและสำรปกปดอน ๆ (diuretics and

other masking agents)

ยาขบปสสาวะและสารปกปดอน ๆ เปนสารใชเพม

อตราการขบปสสาวะ เพอก�าจดสวนเกนของน�า ก�าจด

โซเดยมไอออน คลอไรดไอออน และโปตสเซยมไอออนออก

จากรางกายนกกฬามากกวาปกต ใชเพอควบคมน�าหนกใน

นกกฬายกน�าหนกและนกมวย ซงเปนการรบกวนการ

วเคราะหหาสารตองหามตวอน ผลขางเคยงคอ รางกาย

สญเสยน�ามากเกนไป สงผลตอการท�างานของหวใจ ท�าใหเกด

ความดนโลหตสง หวใจลมเหลว โรคไต โรคปอด และไตวาย

ออนเพลยและหนามดตาลาย กลามเนอเปนตะครว [36] สาร

ในกลมนไดแก (1) diuretics ไดแก acetazolamide,

amiloride, bendroflumethiazide, bumethanide,

canrenone, chlorothiazide, chlorthalidone,

ethacrynic ac id, furosemide ( f rusemide) ,

hydrochlorothiazide, indapamide, metolazone,

spironolactone และ triamterene (2) other masking

agents ไดแก epitestosterone และ probenecid (3)


alpha-reductase inhibitors ไดแก finasteride และ

dutasteride (4) plasma expanders ไดแก dextran และ

hydroxyethyl starch เปนตน

เดมการตรวจหาการใช diuretic drug ซงจดเปน

สารต องห ามในนกกฬาจะใช เทคนค high l iquid

chromatography และ detector เปน UV-diode เนองจาก

diuretic drug ทใชมโครงสรางทางเคมทซบซอนและ

หลากหลาย เพอความประหยดคาใชจายในการตรวจ จงไม

นยมการตรวจดวยเทคนค gas chromatography/mass

spectrometry เพราะวธการเตรยมสารตวอยางทจะตรวจ

มความยงยากมากกวาวธอน ปจจบนเทคนคทนยมใชตรวจ

หาการใช diuretic drug ทเปนสารตองหามในนกกฬา ไดแก

liquid chromatography/mass spectrometry [37]

1.6 central nervous system stimulants

สารตองหามในกล มนมประมาณ 64 ชนด ท

ประกาศเปนสารตองหามโดยคณะกรรมการโอลมปกสากล

IOC และ WADA ไดแก coffee, cocaine, amphetamine

และ ephedrines เปนตน สารตองหามมฤทธกระตนระบบ

ประสาทสวนกลางและระบบประสาทอตโนมต (sympatho-

mimetics, dopaminomimetic และ serotoninomimetic

stimulants) ใหมการหลงสาร noradrenalin (NA),

dopamine (DA) และ serotonin (5-HT) มากกวาปกต [38]

สารตองหามเปนกล มยาทใชในกฬาทตองการความเรว

นกกฬาใชยานเพอเพมสมาธ ลดความเหนดเหนอย เพมความ

กระฉบกระเฉงวองไว ความสามารถในการแขงขน และเพม

ประสทธภาพปฏกรยาตอบสนอง ผลขางเคยงของสารตอง

หามท�าใหหลอดเลอดหดตว ความดนโลหตสง อตราการเตน

หวใจเพมขนอยางมากจนเปนสาเหตท�าใหเสยชวตได (fatal

arrthymia) เกดความกาวราว เบออาหาร กระสบกระสาย

นอนไมหลบ ประสาทหลอน และมผลตอการควบคมอณหภม

รางกาย เปนตน สารตองหามในกลมนบางตวมการน�าไปใช

เปนยาลดน�าหนกเพราะท�าใหขบปสสาวะมากกวาปกต

2. วธกำรตองหำมทำงกำรกฬำ (prohibited methods)

ในป ค.ศ. 2011 WADA ไดประกาศวธการทหาม

ใชตลอดเวลาในการกฬาทงในและนอกการแขงขน โดยแบง

เปนกลม ดงน

2.1 กำรใชเลอดเปนสำรกระตน (blood doping)

วธการโดปเลอดม 2 แบบ [39-43] แบบแรกคอ

น�าเลอดตวเองออกไปแลวใสกลบเขามา วธนมขอเสยคอ ตอง

ใชเวลาใหรางกายฟนตว นกกฬาไมสามารถซอมหนกเตมท

ไดระหวางรอใหรางกายสรางเซลลเมดเลอดแดงทดแทน ขอด

คอ ไมเสยงตอการตดเชอทมาทางเลอดอยางเอดสหรออน ๆ

อกรปแบบของการโดปเลอดคอ รบเลอดจากคนอนทมหม

เลอดเดยวกนโดยไมตองรอใหรางกายสรางเมดเลอดแดง

ประสทธภาพไมลดลงระหวางซอม สามารถซอมตอเนองได

เลย แตขอเสยคอ อาจเสยงตอการตดเชอทมากบเลอดได เชน

เอดสหรอไวรสอน ๆ ผลเสยของการโดปเลอดคอ เมอเลอด

ขนขนท�าใหมโอกาสสงทจะแขงตวเปนลมเลอด ซงอาจไปอด

หลอดเลอดตรงบรเวณใกลสมองท�าใหหลอดเลอดในสมอง

แตกและเปนอมพาต และหากไปอดตนทหลอดเลอดหวใจ

จะท�าใหเกดหวใจวายเฉยบพลน ทงสองวธนตองตรวจสอบ

กนอยางละเอยดถงจะตรวจจบความผดปกตของการโดป

เลอดได วธแรกคอ ตรวจปรมาณเซลลเมดเลอดแดงทมากผด

ปกตเกนกวาจะอนญาตใหแขงขนตอไปได อกวธการหนงคอ

การตรวจลายพมพดเอนเอ (DNA fingerprint) เนองจาก

ลกษณะทางพนธกรรมของแตละคนจะไมเหมอนกน ถามการ

ถายเอาเลอดบคคลอนเขามาในตว กสามารถตรวจสอบความ

แตกตางได

2.2 กำรกระท�ำทมผลตอตวอยำงสงสงตรวจทงกำรใชยำ

หรอสำรเคม

WADA มขอก�าหนดในการกระท�าทมผลตอ

ตวอยางสงสงตรวจทงการใชยาหรอสารเคม เชน มการเกบ

ตวอยางทถกตอง ปองกนมใหมการปลอมปน สบเปลยน หรอ

เจอจางปสสาวะ เลอกวธการตรวจสอบทเหมาะสมทงใน

ขนตอนการตรวจเบองตนและการตรวจยนยนผล


2.3 gene doping [44-53]

ในทางทฤษฎนนการใหสารกระตนยน (gene

doping) อาจหมายถงการทนกกฬาฉดดเอนเอทผานการ

ตดแตงพนธกรรมเขาสรางกายโดยใชเชอไวรสเปนพาหะ เพอ

กระต นการสรางฮอรโมนทส งเสรมการเพมขนาดของ

กลามเนอ หรอเพมจ�านวนเซลลเมดเลอดแดงทท�าหนาท

ขนสงออกซเจนไปเลยงกลามเนอ ไวรสจะท�างานดวยการ

บงคบใหดเอนเอทบรรจค�าสงทางพนธกรรมของตวเองเขาส

เซลลของมนษยและเกดการแบงตว นกวจยสามารถน�ายน

ของนกกฬาทมสมรรถภาพทางกายสมบรณมาดดแปลง เพอ

ท�าใหนกกฬาผนนแขงแรงและมสมรรถภาพทางกายดขน

ความเปนไปไดทางทฤษฎในประเดนนหมายความวา อาจม

บางคนพยายามท�าอยหรอพยายามจะท�าในอนาคต WADA

เพมการใหสารกระตนยนเปนการโดปยนในรายการสารและ

กรรมวธตองหามในป ค.ศ. 2003 และใชงบประมาณ

หลายลานดอลลารเพอพฒนาวธการตรวจสอบ ปจจบนยงไม

พบหลกฐานวามนกกฬาคนใดท�าการดดแปลงทางพนธกรรม

และปจจบนยงไมมวธการทดสอบการใชสารกระตนยนท

แมนย�า เนองจากเกอบเปนไปไมไดเลยทจะใชวธตรวจเลอด

หรอปสสาวะเพอมองหายนทใสเขาไปในรางกายเพอกระตน

การเตบโตของกลามเนอดวยการฉดเขาสกลามเนอโดยตรง

ขณะทการสองตรวจกลามเนอแมมโอกาสตรวจพบมากกวา

แตจ�าเปนตองตรวจกลามเนอทงหมด ซงเปนเทคนคทไมม

แนวโนมจะไดรบอนมต การใชเทคนคทมอยในปจจบนม

โอกาสตรวจพบดเอนเอแปลกปลอมในรางกายนกกฬามาก

พอกบโอกาสในการงมเขมในมหาสมทร แตในอนาคตอนใกล

นาจะมการพฒนาเทคนคทมความจ�าเพาะขนมาได เนองจาก

ภายใตกฎใหม ตวอยางเลอดและปสสาวะของนกกฬา

โอลมปกจะถกเกบรกษานาน 8 ป ดงนนจงหมายความวา

สามารถตรวจสอบการใชสารกระตนยนยอนหลงไดหลงจาก

มวธทดสอบทแมนย�าแลว

3. วธกำรตรวจหำสำรตองหำม [54-59]

คณะกรรมการโอลมปกสากลเปดตวหองปฏบต

การส�าหรบการตรวจสอบการใชสารตองหามของนกกฬา ใน

การแขงขนกฬาโอลมปก ป ค.ศ. 2012 เปนครงแรก โดยม

เทคโนโลยลาสดทจะชวยใหการตรวจสอบรวดเรวและ

แมนย�ายงขน หองปฏบตการส�าหรบตรวจสารตองหามของ

หนวยงานตอตานการใชสารตองหามระดบโลกหรอ WADA

ดงกลาว ตงอยทเมองฮารโลว ซงอยหางจากโอลมปกปารก

ในกรงลอนดอนไปประมาณครงชวโมง เพอตรวจสอบการใช

สารตองหามของนกกฬา ทจะถกสมตรวจในอตราหนงตอ

สองคน และรวมถงนกกฬาทไดเหรยญทกคน บรษทผลตยา

Glaxo Smith Kline (GSK) ไดพฒนาเทคโนโลยการตรวจหา

สารตองหามโดยเทคโนโลยชนดใหมน ท�าใหสามารถลดระยะ

เวลาการตรวจสอบสารตองหามจากเดมทตองใชเวลานาน

40 นาท เหลอเพยง 14 นาท

ในปจจบนวธการตรวจหาสารตองหามในหอง

ปฏบตการมาตรฐานทไดการรบรองจะใชวธหลก ๆ ดงน

1. วธทำงเคม ได แก การใช เทคนค gas

chromatography/mass spectroscopy (GC/MS), liquid

chromatography, HPLC, LC/MS/MS และ LC/UV ใช

ตรวจสารตองหามในกลม เชน anabolic agents สาร

diuretics และ masking agents

2. วธทำงอมมวโนวทยำ (immunoassay) ไดแก

ELISA ใชตรวจสารตองหาม เชน erythropoietin และ hGH

3. วธทำงอณชววทยำ (molecular diagnosis)

ไดแก DNA fingerprinting ใชตรวจการโดปเลอดทไดจาก

บคคลอน การใชเทคนค PCR ในการตรวจ gene doping

และ biosensor เปนตน


แนวโนมในกำรพฒนำวธกำรตรวจวเครำะหสำรตองหำม

ทำงกำรกฬำ

โดยทวไปคอ การน�าสารทตองการจะใชในการ

ตรวจสอบ (analyte substrate หรอ ligand) ซงอาจเปนได

ทงสารชวโมเลกล สารเคม แอนตเจน โปรตน ยาเสพตด โลหะ

หรอสารทางชวภาพ สวน biological receptor หรอ probe

ไดแก เอนไซมกรดนวคลอก (nucleic acids) แอนตบอด

โปรตน และ tissues เปนตน และ biological receptor น

จะตดอยกบ signal transducer ซงเชอมกบเครองแสดงผล

โดย biological receptor จะถกตรงดวยวธทางกายภาพ

หรอวธการทางเคมกบตวแปลงสญญาณ (transducer) ท�าให

การตรวจวดดวยวธนสามารถเปลยนแปลงสารทใชตรวจสอบ

ไดหลายชนด โดยท�าการเปลยนตว receptor เทานน ดงนน

ความจ�าเพาะของ biosensor จงขนกบความจ�าเพาะของ

biological receptor ทมตอ ligand การวดสญญาณกระท�า

ไดโดยการวดการเปลยนแปลงทาง physical และ/หรอ

chemical signal เชน การผลตไอออน อเลกตรอน การผลต

และการใชแกส ความรอน การเปลยนแปลงมวล การ

เปลยนแปลงคณสมบตของสหรอแสง หรอการเกดส เปนตน

ซงการเปลยนแปลงเหลานสามารถตรวจวดไดดวยตวแปลง

สญญาณ (transducer) ทเหมาะสม

ในป ค.ศ. 2008 Minunni และคณะ [60] ได

รายงานการน�า affinity based biosensors (ABBs) มาใช

ในการตรวจ gene doping ของ recombinant EPO

protein ทไดจากการตดตอยน EPO ซงจะมความแตกตาง

จาก endogenous EPO ทผลตไดในรางกายตามปกต และ

ยงสามารถใชหลกการ ABBs ในการตรวจสารตองหามอน ๆ

[61, 62] ทไดจากการตดตอยน ตอมาในป ค.ศ. 2014

Mazzei และคณะ [63] ไดพฒนา ABBs มาประยกตใชใน

การตรวจสารตองหามหลายชนดโดยใช single sensor

นอกจากน ABBs ยงสามารถน�าไปใชในการตรวจ gene

doping [62] ไดอกดวย

เอกสำรอำงอง

1. WADA. The 2011 Prohibited List: international

standard. 2011.

2. Birzniece V. Doping in sport: effects, harm and

misconceptions. Intern Med J 2015;45(3):239-48.

3. Akcakoyun M, Alizade E, Gundogdu R, Bulut M,

Tabakci MM, Acar G, et al. Long-term anabolic

androgenic steroid use is associated with

increased atrial electromechanical delay in male

bodybuilders. Biomed Res Int 2014;451520.

4. Hardeman M, Alexy T, Brouwer B, Connes P, Jung

F, Kuipers H, et al. EPO or PlacEPO? Science

versus practical experience. Biorheology

2014;51(2-3):83-90.

5. Reichel C. Detection of peptidic erythropoiesis-

stimulating agents in sport. Brit J Sport Med

2014;48(10):842-U145.

6. Ribeiro IF, Miranda-Vilela AL, Klautau-Guimaraes

MD, Grisolia CK. The influence of erythropoietin

(EPO T -> G) and alpha-actinin-3 (ACTN3 R577X)

polymorphisms on runners’ responses to the

dietary ingestion of antioxidant supplementation

based on pequi oil (Caryocar brasiliense Camb.):

a before-after study. J Nutrigenet Nutrigenomics

2013;6(6):283-304.

7. Barhoumi T, Briet M, Kasal DA, Fraulob-Aquino

JC, Idris-Khodja N, Laurant P, et al. Erythropoietin-

induced hypertension and vascular injury in mice

overexpressing human endothelin-1: exercise

attenuated hypertension, oxidative stress,

inflammation and immune response. J Hypertens

2014;32(4):784-94.


8. Sanchis-Gomar F, Garcia-Gimenez JL, Pareja-

Galeano H, Romagnoli M, Perez-Quilis C, Lippi

G. Erythropoietin and the heart: physiological

effects and the therapeutic perspective. Int J

Cardiol. 2014;171(2):116-25.

9. Bermon S, Garnier PY, Hirschberg AL, Robinson

N, Giraud S, Nicoli R, et al. Serum androgen

levels in elite female athletes. J Clin Endocrinol

Metab 2014;99(11):4328-35.

10. Kuuranne T, Ahola L, Pussinen C, Leinonen A.

Analysis of human chorionic gonadotropin

(hCG): application of routine immunological

methods for initial testing and confirmation

analysis in doping control. Drug Test Anal

2013;5(8):614-8.

11. Lund H, Snilsberg AH, Paus E, Halvorsen TG,

Hemmersbach P, Reubsaet L. Sports drug

testing using immuno-MS: clinical study

comprising administration of human chorionic

gonadotropin to males. Anal Bioanal Chem

2013;405(5):1569-76.

12. Lundsgaard AM, Kiens B. Gender differences

in skeletal muscle substrate metabolism-

molecular mechanisms and insulin sensitivity.

Front Endocrinol 2014;5:195.

13. Newsom SA, Schenk S. Interaction between

lipid availability, endurance exercise and

insulin sensitivity. Med Sport Sci 2014;60:62-70.

14. Galbo H. Influence of aging and exercise on

endocrine function. Int J Sport Nutr Exe

2001;11:S49-S57.

15. Duclos M. Effects of physical training on

endocrine functions. Ann Endocrinol 2001;62

(1 Pt 1):19-32.

16. Chikani V, Ho KK. Action of GH on skeletal

muscle function: molecular and metabolic

mechanisms. J Mol Endocrinol 2014;52(1):107-23.

17. Thomas GA, Kraemer WJ, Comstock BA, Dunn-

Lewis C, Maresh CM, Volek JS. Obesity, growth

hormone and exerc i se . Sports Med

2013;43(9):839-49.

18. Ferrari CK. Critical aspects of peptide hormone

abuse in exercise and sports: an update.

Rev Fac Cien Med Univ Nac Cordoba

2013;70(3):153-62.

19. Baumann GP. Growth hormone doping in

sports: a critical review of use and detection

strategies. Endocr Rev 2012;33(2):155-86.

20. Birzniece V, Nelson AE, Ho KK. Growth hormone

and physical performance. Trends Endocrinol

Metab 2011;22(5):171-8.

21. Erotokritou-Mulligan I, Holt RI, Sonksen PH.

Growth hormone doping: a review. Open

Access J Sports Med 2011;2:99-111.

22. Kraemer WJ, Dunn-Lewis C, Comstock BA,

Thomas GA, Clark JE, Nindl BC. Growth

hormone, exercise and athletic performance:

a continued evolution of complexity. Curr

Sports Med Rep. 2010;9(4):242-52.

23. Guha N, Dashwood A, Thomas NJ, Skingle AJ,

Sonksen PH, Holt RI. IGF-I abuse in sport. Curr

Drug Abuse Rev 2009;2(3):263-72.

24. Holt RI. Detecting growth hormone abuse in

athletes. Drug Test Anal 2009;1(9-10):426-33.

25. Bidlingmaier M. New detection methods of

growth hormone and growth factors. Endocrine

development 2012;23:52-9.


26. Holt RI. Detecting growth hormone abuse in

athletes. Anal Bioanal Chem 2011;401(2):449-

62.

27. Barroso O, Handelsman DJ, Strasburger C,

Thevis M. Analytical challenges in the

detection of peptide hormones for anti-doping

purposes. Bioanalysis 2012;4(13):1577-90.

28. Fragkaki AG, Georgakopoulos C, Sterk S, Nielen

MW. Sports doping: emerging designer and

therapeutic beta2-agonists. Clin Chim Acta

2013;425:242-58.

29. Pluim BM, de Hon O, Staal JB, Limpens J,

Kuipers H, Overbeek SE, et al. Beta(2)-agonists

and physical performance: a systematic review

and meta-analysis of randomized controlled

trials. Sports Med 2011;41(1):39-57.

30. Caruso JF, McLagan JR, Olson NM, Shepherd

CM, Taylor ST, Emel TJ. Beta(2)-adrenergic

agonist administration and strength training.

Phys Sportsmed 2009;37(2):66-73.

31. Fitch KD. Beta2-agonists at the Olympic Games.

Clin Rev Allergy Immunol 2006;31(2-3):259-68.

32. Polettini A. Bioanalysis of beta2-agonists by

hyphenated chromatographic and mass

spectrometric techniques. J Chromatogr B

Biomed Appl 1996;687(1):27-42.

33. Basaria S. Androgen abuse in athletes:

detection and consequences. J Clin Endocrinol

Metab 2010;95(4):1533-43.

34. Thevis M, Schanzer W. Mass spectrometry of

selective androgen receptor modulators.

J Mass Spectrom 2008;43(7):865-76.

35. Handelsman DJ. Clinical review: the rationale

for banning human chorionic gonadotropin

and estrogen blockers in sport. J Clin Endocrinol

Metab 2006;91(5):1646-53.

36. Cadwallader AB, de la Torre X, Tieri A, Botre F.

The abuse of diuretics as performance-

enhancing drugs and masking agents in sport

doping: pharmacology, toxicology and analysis.

Br J Pharmacol 2010;161(1):1-16.

37. Thevis M, Schanzer W. Mass spectrometry in

sports drug testing: structure characterization

and analytical assays. Mass Spectrom Rev

2007;26(1):79-107.

38. Avois L, Robinson N, Saudan C, Baume N,

Mangin P, Saugy M. Central nervous system

stimulants and sport practice. Br J Sports Med

2006;40 Suppl 1:16-20.

39. Segura J, Lundby C. Blood doping: potential

of blood and urine sampling to detect

autologous transfusion. Br J Sports Med

2014;48(10):837-41.

40. Pitsiladis YP, Durussel J, Rabin O. An integrative

‘omics’ solution to the detection of

recombinant human erythropoietin and blood

doping. Br J Sports Med 2014;48(10):856-61.

41. Morkeberg J. Blood manipulation: current

challenges from an anti-doping perspective.

Hematology Am Soc Hematol Educ Program

2013;2013:627-31.

42. Pottgiesser T, Schumacher YO. Current

strategies of blood doping detection. Anal

Bioanal Chem 2013;405(30):9625-39.

43. Cacic DL, Hervig T, Seghatchian J. Blood doping:

the flip side of transfusion and transfusion

alternatives. Transfus Apher Sci 2013;49(1):90-4.

44. Pokrywka A, Kaliszewski P, Majorczyk E,

Zembron-Lacny A. Genes in sport and doping.

Biol Sport 2013;30(3):155-61.


45. Perez IC, Le Guiner C, Ni W, Lyles J, Moullier

P, Snyder RO. PCR-based detection of gene

transfer vectors: application to gene doping

surveillance. Anal Bioanal Chem 2013;

405(30):9641-53.

46. Fischetto G, Bermon S. From gene engineering

to gene modulation and manipulation: can

we prevent or detect gene doping in sports.

Sports Med 2013;43(10):965-77.

47. van der Gronde T, de Hon O, Haisma HJ, Pieters

T. Gene doping: an overview and current

implications for athletes. Br J Sports Med

2013;47(11):670-8.

48. Gould D. Gene doping: gene delivery for

olympic victory. Br J Clin Pharmacol

2013;76(2):292-8.

49. Neuberger EW, Jurkiewicz M, Moser DA, Simon

P. Detection of EPO gene doping in blood. Drug

Test Anal 2012;4(11):859-69.

50. McKanna TA, Toriello HV. Gene doping: the

hype and the harm. Pediatr Clin North Am

2010;57(3):719-27.

51. Azzazy HM. Gene doping. Handb Exp Pharmacol

2010;(195):485-512.

52. Wells DJ. Gene doping: possibilities and

practicalities. Med Sport Sci. 2009;54:166-75.

53. Harridge SD, Velloso CP. IGF-I and GH: potential

use in gene doping. Growth Horm IGF Res

2009;19(4):378-82.

54. Gosetti F, Mazzucco E, Gennaro MC, Marengo

E. Ultra high performance liquid chromatography

tandem mass spectrometry determination and

profiling of prohibited steroids in human

biological matrices. J Chromatogr B Analyt

Technol Biomed Life Sci 2013;927:22-36.

55. Pottgiesser T, Schumacher YO. Biomarker

monitoring in sports doping control. Bioanalysis

2012;4(10):1245-53.

56. Pozo OJ, Marcos J, Segura J, Ventura R. Recent

developments in MS for small molecules:

application to human doping control analysis.

Bioanalysis 2012;4(2):197-212.

57. Thevis M, Thomas A, Schanzer W. Current role

of LC-MS(/MS) in doping control. Anal Bioanal

Chem 2011;401(2):405-20.

58. Teale P, Barton C, Driver PM, Kay RG.

Biomarkers: unrealized potential in sports

doping analysis. Bioanalysis 2009;1(6):1103-18.

59. Leuenberger N, Reichel C, Lasne F. Detection

of erythropoiesis-stimulating agents in human

anti-doping control: past, present and future.

Bioanalysis 2012;4(13):1565-75.

60. Minunni M, Scarano S, Mascini M. Affinity-based

biosensors as promising tools for gene doping

detection. Trends Biotechnol 2008;26(5):236-43.

61. Scarano S, Spiriti MM, Tigli G, Bogani P, Buiatti

M, Mascini M, et al. Affinity sensing for

transgenes detection in antidoping control.

Anal Chem 2009;81(23):9571-7.

62. Zquierdo-Lorenzo I, Alda I, Sanchez-Cortes S,

Garcia-Ramos JV. Adsorption and detection of

sport doping drugs on metallic plasmonic

nanoparticles of different morphology.

Langmuir 2012;28(24):8891-901.

63. Mazzei F, Antiochia R, Botre F, Favero G,

Tortolini C. Affinity-based biosensors in sport

medicine and doping control analysis.

Bioanalysis 2014;6(2):225-45.


การค�านวณขนาดตวอยางของตวแบบผสมทวนามดวยการศกษาการจ�าลองSample size calculation of mixture binomial model with simulation study

เดชาวธ นตยสทธ

สาขาวชาคณตศาสตรและสถต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต สมทรปราการ 10540

Dechavudh Nityasuddhi Division of Mathematics and Statistics, Faculty of Science and Technology,

Huachiew Chalermprakiet University, Samutprakarn 10540

บทคดยองานวจยทางการแพทยและสาธารณสขสวนใหญ มจดมงหมายเพอศกษาผลของการแทรกแซงซงใหผลลพธทเปน

ไปไดสองแบบคอ ส�าเรจหรอไมส�าเรจ เปนโรคหรอไมเปนโรค กรณทขอมลของผลลพธมการแจกแจงแบบผสมสองทวนาม

ซงมผลตอการค�านวณขนาดตวอยางทไมสามารถใชสตรปกตทมอยได เพอเปนการแกปญหาน จงไดน�าวธการศกษาการ

จ�าลองมาใชค�านวณขนาดตวอยางส�าหรบตวแบบผสมทวนาม

ค�าส�าคญ: ตวแบบผสมทวนาม ขนาดตวอยาง การศกษาการจ�าลอง

AbstractMost of researches in medicine and public health area aim to study the effect of the interventions

with the two possible outcomes such as success or failure, disease or non-disease. The data of these

outcomes would be mixture of two binomial distributions which affected to the sample size determination.

Then, the traditional formula for binomial distribution is not satisfied. To solve this problem, simulation

study was utilized for calculating the sample size of mixture binomial model.

Keywords: Mixture binomial model, Sample size, Simulation study



บทน�า

การวจยทางดานการแพทยและสาธารณสข

เป นการศ กษา เปร ยบ เท ยบผลจากการแทรกแซง

(intervention) หรอวธการแกปญหาใหม หรอการรกษาใหม

โดยมผลลพธทเปนไปไดสองอยาง คอส�าเรจหรอไมส�าเรจ

เปนโรคหรอไมเปนโรค ไดผลตามเกณฑหรอไมไดตามเกณฑ

ผานหรอไมผาน เปนตน ซงเปนการแจกแจงแบบผสมทวนาม

ทไมใชการแจกแจงทวนามแตเพยงอยางเดยว เพราะใน

ตวอยางทศกษามกจะมกลมเสยงตอการเกดโรคและกลมไม

เสยงตอการเกดโรคปนอยดวยกน หรอมกลมทมภมคมกน

ไวรสกบไมมภมค มกนไวรสอยรวมกนในตวอยาง ดงนน

ลกษณะขอมลจงเปนการแจกแจงผสมทวนาม ปญหาทตาม

มาคอ การค�านวณขนาดตวอยางทเหมาะสม ซงสตรการ

ค�านวณขนาดตวอยางทมอยในปจจบนนน ใชส�าหรบขอมล

ทมการแจกแจงเพยงทวนามเดยว เพอเปนการแกไขปญหา

ดงกลาว การวจยเรองนจงตองการสรางตารางขนาดตวอยาง

ทเหมาะสม ส�าหรบขอมลทมการแจกแจงผสมทวนาม โดยใช

ตวแบบผสมทวนาม (mixture binomial model) ทมการ

ก�าหนดก�าลงการทดสอบ (power of the test) โดยใชวธ

การของ Chen [1] ซงไดเสนอวธการหาก�าลงการทดสอบใน

กรณตวแบบผสมทวนามทดกวางานวธอนไวแลว ดงนนการ

วจยนจงตองการประมาณคาขนาดตวอยางทเหมาะสม โดย

ใชวธการทดสอบอตราสวนซงควรจะเปนทปรบคาแลว

(modified likelihood ratio test) เปนพนฐานในการ

ค�านวณขนาดตวอยาง [2] การวจยนมวตถประสงคเพอสราง

ตารางขนาดตวอยางทเหมาะสม โดยใชตวแบบจ�าลองของ

ขอมลตวแบบผสมทวนามทมการเปลยนคาพารามเตอรใน

สถานการณตาง ๆ ทเปนไปได

วธด�าเนนการวจย

การศกษาตวแบบผสมทวนามซงเปนการผสมของ

องค ประกอบสองอนทมการแจกแจงทวนาม (two-

component binomial mixture) โดยการก�าหนดคา

พารามเตอรของการแจกแจงหนงเกยวของกบพารามเตอร

ของอกการแจกแจงหนง ใหสดสวนการเกดเหตการณของ

องคประกอบสองอนมการแจกแจงทวนามรวมกนเทากบ 0.5 สมมตวาตวอยางสม x

1, x

2, … , x

n สมมาจาก

ตวแบบผสมทวนาม โดยททราบคาความนาจะเปนของความ

ส�าเรจการแจกแจงทวนามมคารวมกนเทากบ 0.5 เขยนเปน

ตวแบบไดดงน

ก�าหนดให π คอ สดสวนการผสมขององคประกอบสองอนทมการแจกแจงทวนาม

θ1 คอ พารามเตอรขององคประกอบแรกของความนาจะเปนทจะเกดเหตการณทสนใจ

ก�าหนดคาอยระหวาง 0 ถง 0.5; θ, ϵ [ 0, 0.5 ]

θ2 คอ พารามเตอรขององคประกอบทสองของความนาจะเปนทจะเกดเหตการณทสนใจ

ก�าหนดคาเปน θ2=

0.5 - θ

1

m คอ จ�านวนครงของการทดลอง ก�าหนดให m = 5, 10, 20, 30

(1-π)B(m,θ1) + πB(m,θ

2)


และลอกฟงกชนควรจะเปนทถกปรบคาแลว (modified log-likelihood function) คอ

เมอ k > 0 ในกรณนก�าหนดให k=1 ตามขอแนะน�าของ Fu และคณะ [3] ดงนนคาสถตทดสอบอตราสวนควรจะ

เปนทปรบแลว (modified likelihood ratio test: MLRT) คอ

i i i in x m x x m x

n 1 1 1 1 1i 1 i i

m ml ( , ) log (1 ) (1 ) (0.5 ) (0.5 )

x x− −

=

π θ = − π θ − θ + π − θ + θ∑

( ) ( ) ( )n 1 n 1mp l , l , k logπ θ = π θ + π

n1A 0 1H : ; 0.25π = π θ =

n1B 1 0

1H : ;n

π = θ = θ

สมมตฐานวาง (null hypothesis) ของการทดสอบภาวะ

เอกพนธ (homogeneity test) คอ

H0: π (0.5-2θ

1) = 0

โดยมขอแมทไมเปนไปตามปกตเงอนไขปกต 2 ขอ คอ

1. สมมตฐานวางอย ในขอบเขตของปรภมพารามเตอร

(parameter space)

2. พารามเตอร π และ θ1 ไมไดระบภายใตสมมตฐานวาง

ดงนนลอกฟงกชนควรจะเปน (log-likelihood function)

ของ (π,θ1) คอ

โดยทการแจกแจงขอบเขต (limiting distribution) ของ Mn

คอ 2 20 10.5 0.5χ + χ เมอก�าหนดให

20χ คอ การแจกแจงท

มคาลดลงทมวลทกตวเปนศนย เมอก�าหนดระดบนยส�าคญท α = 0.05 คาสถตทดสอบอตราสวนควรจะเปนทปรบแลว จะปฏเสธ H

0 เมอ 2

nM Zα> โดยท Zα เปนคา ณ จดทม

พนทปลายหาง α ของการแจกแจงปกตมาตรฐาน

สงทส�าคญของการค�านวณขนาดตวอยางคอ การ

หาการแจกแจงของคาสถตทดสอบภายใตสมมตฐาน

ทางเลอก ซงมกจะหาไมได แตในหลกของการทดสอบ

เอกพนธ การพจารณาค�านวณขนาดตวอยางและการหาก�าลง

การทดสอบ จะอยภายใตเงอนไขของตวแบบทางเลอกเฉพาะ

ซงเปนไปไดทจะเบยงเบนไปจากตวแบบสมมตฐานวาง จง

เลอกสมมตฐานทางเลอกเฉพาะซงสอดคลองเขากนไดกบ

สมมตฐานวาง [4] ดงน

ก�าหนดให π0 และ θ

0 เปนคาคงตวทอยในปรภม

พารามเตอร ส�าหรบการทดสอบภาวะเอกพนธในตวแบบผสมมขอบเขต (finite mixture model) จะค�านงถงความ สญเสยความสามารถของการระบความชดเจน (loss of identifiability) ซงน�าไปสการก�าหนดสมมตฐานทางเลอกเฉพาะ 2 กรณ

n1AH คอ สถานการณทการแจกแจงทมสอง

องคประกอบ (two-component distribution) มความใกลกน และ

n1BH คอสถานการณทสดสวนการผสมของคาใดคา

หนงมคาเขาใกล 0

จากทฤษฎของ Le Cam’s contiguity จะไดวา

เมอก�าหนดให 1(0.5 2 ) nδ = π − θ ภายใต n1AH

หรอ

n1BH เมอ n → ∞ จะได { }+→ + δ

2

nM (Z 2 m)

1

max( )( )( )= π θ − [ ]n n 1 nπ∈ θ ∈ [ ]

M 2 pl , p l 1, 0.5 0,1 , 0, 0.50,1 , 0, 0.5


ในการแจกแจง เมอ Z เปนตวแปรส มปกตมาตรฐาน และภายใตสมมตฐานทางเลอกทงสอง ทก�าหนดไว δ จะเปนอสระกบ n ท�าใหได π0 ภายใตสมมตฐาน

n1AH และ ภายใตสมมตฐาน

n1BH การใชการ

แจกแจงเชงเสนก�ากบ (asymptotic distribution) ของ Mn

ภายใตสมมตฐานทางเลอกn1AH

และ

n1BH ถกน�ามาใชเปน

พนฐานการค�านวณก�าลงการทดสอบและขนาดตวอยางส�าหรบตวแบบทางเลอก (1-π)B(m, θ

1) + πB(m, 0.5-θ

1)

จะไดคาประมาณก�าลงการทดสอบเฉพาะของการทดสอบอตราสวนควรจะเปนทปรบแลวเทากบ

( ) ( )( )12 m Z 2 n 0.5 2 m Zα αΦ δ − =Φ π − θ −

การค�านวณขนาดตวอยางดวยวธการศกษาการจ�าลองการค�านวณขนาดตวอยางกรณตวแบบผสมทวนาม

ดวยการศกษาการจ�าลอง ในทนไดก�าหนดคาพารามเตอรในสถานการณทสามารถน�าไปใชประโยชนไดทงหมด 48 สถานการณ โดยก�าหนดให m = (5, 10, 20, 30), π = (0.05, 0.1, 0.2) และ θ

1 = (0.05, 0.1, 0.2, 0.3) ภายใตเงอนไข

การจ�าลองแบบในแตละกรณ จะค�านวณขนาดตวอยางทเหมาะสม ความนาเปนของความผดพลาดประเภทท 1 และก�าลงการทดสอบของการทดสอบอตราสวนควรจะเปนทปรบแลว ณ คา k=1 โดยท�าซ�าทงหมด 50,000 ครง เพอใหไดผล

ตามเงอนไขทก�าหนดไว ดงตารางท 1

ผลการวจยจากการศกษาพบวา ขนาดตวอยางทใชในการ

ศกษาวจยจะเพมขน เมอประชากรมสดสวนของกลมทมภมคมกนไวรสเพมขน และขนาดตวอยางทใชในการศกษาวจยจะลดลง ถากลมทมภมคมกนไวรสมการสมผสกบโรคหรอปจจยเสยงมากขน หรอมคนเปนโรคมากขน ซงเปนไป

ตามหลกการของการค�านวณขนาดตวอยาง [2]

องคประกอบหลก 3 อยางส�าหรบการค�านวณขนาดตวอยางคอ (1) ระดบนยส�าคญ α (2) คาเปาหมายของก�าลงการทดสอบ 1-β และ (3) ตวแบบทางเลอกทเปนไปได หากใชตวแบบทมสองทางเลอก

n1AH

และ

n1BH ของ Le Cam

และ Yang [4] แลว จะไดสมการทใชค�านวณขนาดตวอยาง

โดยประมาณ คอ

ดงนนขนาดตวอยางทนอยทสดมคาเทากบ

ส�าหรบการตรวจสอบความถกตองของสตรการ

ค�านวณขนาดตวอยาง จะถกตรวจสอบดวยการจ�าลองทาง

คอมพวเตอร ซงจะเปนหวขอถดไป

( )1n2 0.5 2 m Z Zα βπ − θ − =

2

,

1

Z Zn

2 (0.5 2 ) m

α βα β

+ = π − θ

(0.5-2θ1)


ตารางท 1 ผลการค�านวณขนาดตวอยาง ความนาจะเปนของความผดพลาดประเภทท 1 และก�าลงการทดสอบ

เมอก�าหนด k=1 ภายใตสมมตฐานวางและสมมตฐานทางเลอกของตวแบบ (1-π)B(m, θ1) + πB(m, 0.5-θ

1)

π θ1 m ความนาจะเปนของ

ความผดพลาดแบบท 1

กาลงการทดสอบ ขนาดตวอยาง

0.05 0.05 5 10 20 30

0.0647 0.1087 0.1119 0.0965

0.9365 0.8905 0.8816 0.8951

610.62 305.31 152.65 101.77

0.1 5 10 20 30

0.0625 0.1088 0.1060 0.0949

0.9364 0.8896 0.8934 0.8976

772.82 386.41 193.20 128.80

0.2 5 10 20 30

0.0625 0.1090 0.1002 0.0957

0.9369 0.8893 0.8939 0.8990

1373.90 686.95 343.47 228.98

0.3 5 10 20 30

0.0624 0.1091 0.1070 0.0968

0.9374 0.8904 0.8921 0.9028

3091.28 1545.64 772.82 515.21

0.1 0.05 5 10 20 30

0.0625 0.0648 0.0644 0.0700

0.9331 0.9159 0.9308 0.9127

152.65 76.33 38.16 25.44

0.1 5 10 20 30

0.0624 0.0824 0.0673 0.0634

0.9362 0.9114 0.9264 0.9235

193.20 96.60 48.30 32.20

0.2 5 10 20 30

0.0625 0.0786 0.0699 0.0652

0.9361 0.9172 0.9200 0.9255

343.47 171.74 85.87 57.24

0.3 5 10 20 30

0.0625 0.7734 0.7140 0.0659

0.9364 0.9125 0.9275 0.9235

772.82 386.41 193.20 128.80


ตารางท 1 (ตอ)

อภปรายและสรปผลการวจย

การค�านวณขนาดตวอยางทท�าการศกษาน น�าไป

ใชเพอศกษาปจจยเสยงกบการเกดโรคในประชากรทมทง

กลมเสยงตอการเกดโรคและกลมไมเสยงตอการเกดโรคปน

อยดวยกน หรอมกลมทมภมคมกนไวรสกบไมมภมคมกนไวรส

อยรวมกน โดยมเงอนไขวาในประชากรมกลมทมภมคมกน

ไวรสมไดไมเกนรอยละ 50 ยกตวอยางการใชตารางค�านวณ

ขนาดตวอยาง ถาประชากรทสนใจศกษามสดสวนกลมทม

ภมค มกนไวรสรอยละ 30 ประชากรกลมนไปสมผสโรค

รอยละ 20 พบวาปวยเปนโรค 5 คน ขนาดตวอยางท

เหมาะสมส�าหรบการศกษานคอ ไมต�ากวา 194 คน โดยมขอ

ผดพลาดประเภทท 1 หรอ α =0.05 และมก�าลงการทดสอบ

เทากบรอยละ 95 การศกษาครงนยงคงมการก�าหนดเงอนไข

บางอยางเพอใหการศกษาการจ�าลองเปนไปได แตถาสามารถ

ลดเงอนไขดงกลาวลงได กจะสามารถน�าหลกการค�านวณ

ขนาดตวอยางนไปใชเปนประโยชนไดอยางกวางขวางยงขน

เอกสารอางอง

1. Chen H, Chen J, Kaibeisch JD. A modified

likelihood ratio test for homogeneity infinite

mixture models. J R Statist Soc B 2001;63:19-29.

2. Chow SC, Shao J, Wang H. Sample size calculation

in clinical research. New York: Marcel Dekker;

2003.

3. Fu Y, Li P, Chung G. Sample size calculation for

modified likelihood ratio test in genetic linkage

analysis. J Biomed Biostat 2014;5:205-7.

4. Le Cam L, Yang GL. Asymptotics in statistics:

some basic concepts. New York: Springer-Verlag;

1990.

π θ m ความนาจะเปนของ

ขอผดพลาดประเภทท 1

กาลงการทดสอบ ขนาดตวอยาง

0.2 0.05 5 10 20 30

0.0585 0.0652 0.0348 0.0459

0.9371 0.9434 0.8972 0.8995

38.16 19.08 9.54 6.36

0.1 5 10 20 30

0.0319 0.0479 0.0415 0.0448

0.9502 0.9456 0.9492 0.9468

48.30 24.15 12.07 8.05

0.2 5 10 20 30

0.0447 0.0511 0.0485 0.0434

0.9450 0.9270 0.9337 0.9334

85.87 42.93 21.47 14.31

0.3 5 10 20 30

0.0527 0.0532 0.0428 0.0451

0.9462 0.9496 0.9511 0.9491

193.2096.60 48.30 32.20


บทคดยอการศกษาครงนเพอวเคราะหความตองการในการพฒนาระบบสารสนเทศทางทนตกรรม ฐานขอมลผรบบรการ

ทางทนตกรรม และการบนทกขอมลตนทนในการรกษาทางทนตกรรมเพอน�าไปใชงานทางคลนก โดยแบงออกเปน 2 ระยะ

ประกอบดวย ระยะแรกเปนการเกบรวบรวมและประเมนความตองการใชงานขอมลทางดานคลนกทนตกรรม ระยะทสอง

เปนการน�าผลจากระยะแรกมาวเคราะหและพฒนาระบบสารสนเทศทางทนตกรรมดวยการออกแบบสอบถาม เพอเกบขอมล

ความตองการใชงานจากทนตแพทยและผชวยทนตแพทย ทงในกลมของโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาล

ชมชน เพอน�ามาวเคราะหและพฒนาระบบสารสนเทศ โดยการประยกตขนตอนการวเคราะหระบบจากทฤษฎน�าตก (water

fall model) และท�าการทดสอบเพอตรวจความตรงของรายละเอยดระบบสารสนเทศทางทนตกรรมจากทนตแพทย และ

ผทเกยวของกบการใชขอมลทางคลนกทนตกรรม รวมถงทดสอบประเมนผลระบบสารสนเทศทางทนตกรรมและประเมน

ความพงพอใจตอการใชงาน พบวาปจจยทมผลตอความคดเหนในการพฒนาระบบสารสนเทศเฉลยอยท 3.73 (SD = 0.493)

ปจจยรวมดานคณลกษณะและรปแบบของโปรแกรมเฉลยอยท 3.92 (SD = 0.884) ปจจยรวมตอคณลกษณะเดนของ

รปแบบสารสนเทศอยท 1.10 (SD = 0.185) และปจจยรวมตอคณลกษณะความปลอดภยของระบบเฉลยอยท 4.22 (SD =

0.560) การประเมนความตองการดานสารสนเทศทางทนตกรรมนแสดงใหเหนวาทนตแพทยและผชวยทนตแพทยมความ

ตองการในสวนของการกอใหเกดการพฒนาระบบสารสนเทศคลนกทนตกรรมอยในเกณฑเหนดวยระดบมาก แตในหนวย

งานทนตกรรมทเขารบการประเมนนยงมอปกรณคอมพวเตอรจ�านวนนอย ซงอาจจะมผลตอการน�าระบบสารสนเทศเขามา

ใชงาน ดงนนจงควรมการศกษาเกยวกบความเปนไปไดในการเพมประสทธภาพการปฏบตงานเพอเพมศกยภาพในการน�า

ขอมลสารสนเทศมาใชในการปฏบตงานคลนกทนตกรรม

ค�ำส�ำคญ: สารสนเทศทางทนตกรรม การวเคราะหระบบ การออกแบบระบบ

กำรวเครำะหควำมตองกำรระบบสำรสนเทศทำงทนตกรรมเพอใชงำนทำงคลนก

Analysis of requirements in dental health informatics for

clinical application

วนวสำข ศรสเมธชย1* และ บวร คลองนอย2

1 ศนยวจยดานสนเทศศาสตรทางสขภาพ ภาควชาชวสถต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล

กรงเทพมหานคร 104002 ภาควชาศลยศาสตรชองปากและมกซลโลเฟเซยล คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล กรงเทพมหานคร 10400

Vanvisa Sresumatchai1 and Boworn Klongnoi21 Research Center in Health Informatics, Department of Biostatistics, Faculty of Public Health,

Mahidol University, Bangkok 104002 Department of Oral and Maxillofacial Surgery, Faculty of Dentistry, Mahidol University, Bangkok 10400



AbstractThe purpose of this study was to analysis of requirement to developing dental health informatics

for use in clinical application. This study has two phases for system analysis, the phase’s one was to

collection of requirement and evaluation for use of data in the dental clinic. In phase’s two was to

evaluation in results of analysis and system development. The data collection was to questionnaire for

requirement of the system from dental surgeon and dental assistant within regional, general, and a

community hospital. The method of system analysis was applied from water fall model to cover the

research study, system test for validity of details of application work from dentist and users who related

the data workflow. The results of the study found that in the evaluation of clinical application and

evaluation of satisfied in application have an effect on express an opinion factor for development was

3.73 (SD = 0.493), characteristics and format screen of application factor was 3.92 (SD = 0.884), particularities

of information pattern factor was 1.10 (SD = 0.185), and characteristics of the security system on application

was 4.22 (SD = 0.560). The need assessment information demonstrates that the dentist and dental

assistant needs in terms of causing the development of information systems in the dental clinic with the

high level criteria. But in the dental unit for an evaluation is also small number of computer equipment

that may have an effect on information systems implementation to use. Therefore, it should be the

study of the possibility of optimization performance to improve potential of to use information technology

in dental hospital network operation system.

Keywords: Dental informatics, System analysis, System design

บทน�ำ

ปจจบนคอมพวเตอรเขามามบทบาทในการเปน

เครองมอทชวยปฏบตงานทางการแพทยอยางแพรหลาย โดย

เฉพาะสาขาทนตแพทยไดมการน�าคอมพวเตอรเขาชวยใน

การเกบขอมลมากขน [1] โปรแกรมคอมพวเตอรทาง

ทนตกรรมไดมการพฒนาขนอยางแพรหลายในนานาประเทศ

เพอเปนเครองมอส�าหรบการปฏบตงาน [2] และเปนสอดาน

การเรยนของทนตแพทย ซงการพฒนาดงกลาวเปนการน�า

ระบบคอมพวเตอรเขามาประสานกบเทคโนโลยสารสนเทศ

ในเชงทนตกรรม [3] เพอกอใหเกดความสามารถในการเกบ

รวบรวมขอมลประวตการรกษาทางทนตกรรมของผปวย รวม

ถงการท�างานประสานกบระบบ digital media in dentistry

[4] การเกบรวบรวมขอมลทางทนตกรรมดวยระบบ

คอมพวเตอรท�าใหทนตแพทยไดทราบถงประวตการรกษาฟน

ของผปวย รวมถงขอมลทางทนตกรรมนสามารถน�าไปใชรวม

เพอเปนหลกฐานประกอบในการตามหาบคคลทสญหายใน

ลกษณะของการพสจนเอกลกษณบคคลดวยขอมลทาง

ทนตกรรม [5] ซงการพสจนนจะตองอาศยจากประวตการ

ท�าฟนของบคคลนน ๆ [6] แตเนองจากการเกบขอมลของ

ประเทศไทยยงคงเกบในลกษณะของใบประวตผปวยซงเปน

เอกสาร และการเกบขอมลในเชงอเลกทรอนกสยงไม

แพรหลาย [7] อกทงการเกบขอมลกยงคงถกรวบรวมอยใน

หลายรปแบบจงยากแกการน�ามาใชงาน รวมถงการน�าขอมล

มาท�าการเชอมโยงเพอหาความสมพนธของขอมลการรกษา

แตละครงท�าไดยาก และยงขาดความตอเนองของขอมลการ

รกษาแตละครง [8] ทผปวยเปลยนทนตแพทย นอกจากน

การตรวจสอบสทธประโยชน [9] ของการเบกคารกษาท�าได

คอนขางยากกอใหเกดการใชสทธประโยชนซอน สงผลใหรฐ


สญเสยรายจายมากขน ทงนหากขอมลประวตผปวยและสทธ

การรกษาทจดเกบมความสมบรณเพยงพอ เรากสามารถท

จะน�าขอมลดงกลาวมาวเคราะหมลคาตนทนการรกษาทาง

ทนตกรรม [10] เพอกอใหเกดอรรถประโยชนสงสดของการ

ใชขอมล [11] และการใชผลผลตของวสดทางทนตกรรม

อยางคมคา รวมถงสามารถใชขอมลในเชงการวเคราะหเพอ

ปองกนการเกดโรคทางทนตกรรมทรนแรง อนเปนการชวยให

รฐสญเสยรายจายในการรกษาผปวยทางทนตกรรมลดลง

จากความส�าคญของระบบสารสนเทศทน�ามาใชใน

งานดานการรกษาพยาบาลซงมมากมาย จงเปนจดส�าคญของ

การพฒนาระบบสารสนเทศทางทนตกรรมเพอสรางระบบ

การจดเกบขอมลส�าหรบใชงานทางคลนก ทสามารถเชอมโยง

ไปสขอมลรหสโรค (ICD) และรหสการวนจฉยโรครวม (DRG)

ซงสมพนธกบน�าหนกเฉลย (relative weight) หรอคาเฉลย

ของการใชทรพยากรในการรกษาผปวยตามรหสการวนจฉย

โรครวมนน ๆ ซงรหสเหลานลวนเกบอยในรปแบบของ

สารสนเทศเพอหนวยงานทเกยวของจะน�ามาใชประโยชนใน

เรองของสทธการรกษาพยาบาล หรอการเบกจายตามสทธ

หลกประกนสขภาพแหงชาต ดงนนการวเคราะหความ

ตองการใชขอมลเพอพฒนาระบบสารสนเทศทางทนตกรรม

จงเปนประโยชนทงในดานการจดเกบขอมลเพอใหเปนไป

ตามมาตรฐานขอมลโรค รหสการวนจฉยโรครวม และสทธ

การเบกจายเพอใหงายตอการตรวจสอบขอมล ซงจะชวยให

ทนตแพทยค�านงถงตนทนและรายไดในการตดสนใจท�า

หตถการตาง ๆ อยางสมเหตผล เพอปองกนภาวะขาดทน

อนจะเกดตอผใหบรการตามหลกเศรษฐศาสตรสาธารณสข

วธด�ำเนนกำรวจย

การวจยนเปนการวเคราะหความตองการและการ

พฒนาระบบสารสนเทศทางทนตกรรมเพอใชงานทางคลนก

ในลกษณะของการวจยและพฒนา (research and

development) โดยแบงออกเปน 2 ระยะ ดงน

ระยะท 1 เปนการเกบขอมลรอบแรกในเชง

คณภาพเพอประเมนความตองการใช ข อมลในระบบ

สารสนเทศทางทนตกรรมดวยการสมภาษณเชงลกในกลม

บคคลทปฏบต งานด านทนตกรรมของโรงพยาบาล

อนนทมหดล จ�านวน 16 คน เปนทนตแพทย จ�านวน 9 คน

และผชวยทนตแพทย จ�านวน 7 คน จากนนน�าค�าตอบจาก

การสมภาษณมาท�าการจดกลมดวยการประยกตเทคนค

เดลฟาย (delphi technique) โดยน�าแบบสอบถามทไดรบ

การรวบรวมความคดเหนจากการสอบถามรอบแรกมาเรยง

ล�าดบเปนขอค�าถามแบบมาตราสวนประกอบคา (rating

scale) เพอใหไดขอค�าถามส�าหรบการสรางแบบสอบถาม

ความตองการเรองการพฒนาระบบสารสนเทศคลนก

ทนตกรรม โดยแบงแบบสอบถามออกเปน 4 ตอน ตอนท 1

เกยวของกบขอมลทวไปและรายละเอยดของผ ใชระบบ

สารสนเทศคลนกทนตกรรม ตอนท 2 เปนปจจยทมอทธพล

ตอการเลอกใชระบบสารสนเทศคลนกทนตกรรม ตอนท 3

สอบถามลกษณะความตองการของการใชระบบสารสนเทศ

คลนกทนตกรรม และตอนท 4 เปนลกษณะรปแบบระบบ

สารสนเทศคลนกทนตกรรม โดยมระดบความพงพอใจ

5 ระดบ มเกณฑในการวดดงน

ระดบควำมพงพอใจ ระดบเกณฑ

เหนดวยอยางยง 5

เหนดวยมาก 4

เหนดวยปานกลาง 3

เหนดวยนอย 2

เหนดวยนอยทสด 1

จากนนท�าการสงแบบสอบถามกลบไปสอบถาม

ผ ใหสมภาษณในรอบแรกอกครง เพอยนยนกอนจดท�า

แบบสอบถามในรอบท 2 และน�าไปขอความคดเหนเพมเตม

จากกลมตวอยางทปฏบตงานภายใตระบบบรการดาน

ทนตกรรมของกระทรวงสาธารณสข ไดแก โรงพยาบาลศนย

โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน โดยเปนทนตแพทย

จ�านวน 27 คน และผชวยทนตแพทย จ�านวน 63 คน

ระยะทสอง การวเคราะหระบบโดยน�าผลจากการ

ประเมนความตองการทไดจากแบบสอบถามมาพฒนาระบบ

สารสนเทศทางทนตกรรม โดยประยกตวธการจากรปแบบ

ตำรำงท 1 ระดบเกณฑความพงพอใจ


ทฤษฎน�าตกเพอใหครอบคลมกระบวนการวจย การพฒนา

ระบบสารสนเทศทางทนตกรรมใชเครองมอในการพฒนา

สองสวน ไดแก สวนของการพฒนาหนาจอบนทกขอมลและ

สวนของการพฒนาฐานขอมล การพฒนาสวนบนทกขอมล

ใชโปรแกรม Microsoft Visual Basic 2008 Express

Edition เพอสรางรปแบบหนาจอการบนทกประวตผรบ

บรการ (คนไข) และการรกษา ประวตทนตแพทย ขอมลวสด

ทางทนตกรรม ในสวนของการพฒนาระบบฐานขอมลใช

โปรแกรม phpMyAdmin ซงเปนโปรแกรมทถกพฒนามา

จากภาษา PHP โดยมวตถประสงคเพอใชในการบรหาร

จดการฐานขอมล อนเปนการลดความยงยากในการใชงาน

ฐานขอมล MySQL ทงน phpMyAdmin จะท�าหนาทเปน

สวนตอประสานและบรหารจดการฐานขอมลประเภท

MySQL Client ในดานการสราง การลบ เพม แทรกและ

แกไขฐานขอมล ซงแสดงแบบจ�าลองกระบวนการในการ

ออกแบบดงภาพท 1 ส�าหรบการทดสอบเพอประเมนความ

พงพอใจตอรปแบบการใชงาน ไดท�าการทดสอบเพอ

ตรวจสอบความตรงของรายละเอยดระบบสารสนเทศทาง

ทนตกรรมจากผเชยวชาญทปฏบตงานดานระบบบรการ

ทนตกรรม จ�านวน 6 คน เพอแกไขรปแบบสารสนเทศใหตรง

ตามเนอหาความตองการใชงานขอมล ส�าหรบการทดสอบ

รอบสดทายเพอประเมนผลระบบสารสนเทศทางทนตกรรม

ไดท�าการทดสอบ โดยกลมทนตแพทย จ�านวน 36 คน และ

ผชวยทนตแพทย จ�านวน 54 คน จากคณะทนตแพทยศาสตร

มหาวทยาลยมหดล

ภำพท 1 กระบวนการท�างานของโปรแกรม


วธกำรออกแบบและพฒนำโปรแกรม

กำรออกแบบฐำนขอมล ในการออกแบบฐาน

ขอมลจะท�าการสรางฐานขอมลทมชอวา “ClickDent.mdb”

เปนลกษณะของโครงสรางฐานขอมลเชงสมพนธ (relation)

กำรออกแบบระบบสำรสนเทศทำงทนตกรรม

การออกแบบแบงออกเปน 2 สวน สวนแรกเปนการออกแบบ

ระบบรกษาความปลอดภย สวนทสองเปนการออกแบบ

ระบบเพอการใชงาน ซงในสวนของระบบรกษาความ

ปลอดภยนน ผทไดรบอนญาตเขาใชงานระบบสารสนเทศทาง

ทนตกรรมตองมรหสผใชงานและรหสผาน ดานรปแบบการ

ท�างานของระบบสารสนเทศทางทนตกรรมจะออกแบบสวน

เพอออกแบบตารางขอมลใหรบกบการท�างานของระบบ

สารสนเทศทางทนตกรรม โดยแตละตารางจะมความสมพนธ

ในลกษณะหนงตอหนง (one to one) และหนงตอกลม

(one to many) (ภาพท 2)

การรบขอมลของผรบบรการ สวนการรบขอมลทนตแพทย

สวนการรบขอมลวสดคลนกทนตกรรม สวนทแสดงขอมล

รายงานประกอบดวยรายงานการตรวจรกษา รายงานรายได

คลนก รายงานวเคราะหรายไดทนตแพทย รายงานการใช

วสดทางทนตกรรม และรายงานวเคราะหการปฏบตงานของ

ทนตแพทย ดงแผนภมการออกแบบ (ภาพท 3)

ภำพท 2 ความสมพนธของฐานขอมล


ภำพท 3 แผนภมการออกแบบโปรแกรมระบบสารสนเทศคลนกทนตกรรม


กำรท�ำงำนของระบบสำรสนเทศทำงทนตกรรม

ประกอบดวยสวนการบนทกขอมลและสวนการออกรายงาน

ซงในสวนของการบนทกขอมลจะแบงออกเปน การบนทก

ขอมลผเขารบบรการทางทนตกรรมซงจะมทงผปวยใหมและ

ผปวยเกา การบนทกขอมลผปวยรายใหมจะบนทกในสวน

ขอมลทวไป ประวตทางการแพทย และประวตทางทนตกรรม

รวมถงการสงตอเพอรกษา การบนทกขอมลผปวยรายเกา

ประกอบดวยผลการรกษาเพมเตมและการนดหมายเพอการ

รกษา ในดานขอมลทนตแพทยเปนการบนทกขอมลทวไป

และสาขาทช�านาญ รวมถงการปรบปรงขอมลทนตแพทย ใน

สวนของการบนทกขอมลวสดทางทนตกรรมประกอบดวย

การบนทกขอมลผจดจ�าหนายวสด ขอมลใบสงซอ รวมถงการ

แกไขใบสงซอ การออกรายงานของโปรแกรมจะแบงเปน

ระบบรายงานโดยตรงและการออกรายงานเฉพาะ ไดแก การ

วเคราะหการปฏบตงาน สถตนดหมาย ผ เขารบบรการ

รายงานรายไดทนตแพทย รวมถงรายงานเฉพาะดานงบดล

ของคลนก รายงานวสดทนตกรรม และรายงานผลการสงซอ

วสดทางทนตกรรม (ภาพท 4)

สวนการบนทกขอมลทวไปของผรบบรการ สวนการบนทกประวตทางการแพทย

ภำพท 4 รปแบบการบนทกขอมลผเขารบบรการทางทนตกรรมของโปรแกรม

1 2


ระบบรำยงำน การออกรายงานของระบบ

สารสนเทศทางทนตกรรมสามารถออกรายงานในรปแบบ

ภาษาไทยประกอบดวย ระบบบญช ระบบรายงาน และระบบ

วเคราะหการปฏบตงาน โดยระบบบญชจะเปนการรายงาน

เกยวกบรายไดคลนก แฟมรายไดคลนก งบดล และ

ประวตการช�าระเงน ในสวนของระบบรายงานประกอบดวย

ทะเบยนคนไข ทะเบยนทนตแพทย ทะเบยนค�าปรกษา และ

ทะเบยนเลขทค�าปรกษา ในสวนของการวเคราะหการปฏบต

งานจะประกอบดวย จ�านวนคนไข จ�านวนค�าปรกษา

การรกษา และรายไดทนตแพทยในการเปรยบเทยบการ

ปฏบตงาน (ภาพท 5)

ภำพท 5 รายงานการวเคราะหรายไดของทนตแพทย


สวนทเกยวของกบระบบคลงวสดจะเปนสวนท

รวบรวมเกยวกบหมวดหมของวสดทางทนตกรรม บรษท

จ�าหนาย โดยระบบสารสนเทศทางทนตกรรมจะมหนาจอ

รองรบรายการสงซอวสดใหม รวมถงตรวจสอบและแกไข

รายการสงซอ ซงระบบคลงวสดนจะมระบบรายงานท

เกยวของรวมอยดวย โดยจะแยกออกจากระบบรายงานผเขา

รบบรการทางทนตกรรม เพอใหสะดวกตอการเรยกใชขอมล

ผลกำรวจยตำรำงท 2 ความพงพอใจตอความตองการใชระบบสารสนเทศดานทนตกรรม

ผลจากการประเมนความตองการเพอพฒนาระบบ

สารสนเทศทางทนตกรรมในกล มทนตแพทยและผ ช วย

ทนตแพทยพบวา ปจจยรวมทมผลตอความคดเหนในการ

พฒนาระบบสารสนเทศอยท 3.73 ( X = 3.735, SD = 0.493)

ปจจยรวมดานคณลกษณะและรปแบบของโปรแกรมอยท

3.92 ( X = 3.928, SD = 0.884) ปจจยรวมตอคณลกษณะ

เดนของรปแบบสารสนเทศอยท 1.10 ( X = 1.109, SD =

0.185) และรปแบบของคณลกษณะความปลอดภยของระบบ

อยท 4.22 ( X = 4.22, SD = 0.560) จากการประเมนความ

ตองการดานสารสนเทศนแสดงใหเหนวาทนตแพทยและ

ผชวยทนตแพทยมความตองการในสวนของการกอใหเกดการ

พฒนาระบบสารสนเทศคลนกทนตกรรมอยในเกณฑเหนดวย

ระดบมาก (ตารางท 2)

Status

Factor the

selection

Total

characteristics

Total

System

feature

Feature on

the security

Dentistry Mean 3.8815 4.4519 1.1296 4.2815

N 27 27 27 27

Std. Deviation 0.20946 0.43494 0.17501 0.53568

Dental assistant Mean 3.6730 3.7048 1.1005 4.2063

N 63 63 63 63

Std. Deviation 0.56375 0.93454 0.19059 0.57358

Total Mean 3.7356 3.9289 1.1093 4.2289

N 90 90 90 90

Std. Deviation 0.49340 0.88442 0.18556 0.56055


อภปรำยและสรปผลกำรวจย

การเกบข อมลเชงคณภาพเพอท�าการศกษา

ประเมนความตองการและพฒนาระบบสารสนเทศคลนก

ทนตกรรม เพอน�าขอมลทไดจากการจดเกบดวยระบบ

คอมพวเตอรไปสนบสนนการปฏบตงานของทนตแพทย ซง

สอดคลองกบการศกษาเชงคณภาพของ Song และคณะ [12]

การเกบขอมลคนไขทางทนตกรรมจดไดวาเปนระบบจดเกบ

ขอมลดวยคอมพวเตอรพนฐาน ซงเปนการเกบขอมลดาน

ประวตของคนไขทนตกรรมทเกยวของกบโรคทางระบบ

ขอมลการรกษาทางทนตกรรม ประวตทางทนตกรรม และ

อาการน�าของการเขาพบทนตแพทย นอกจากนยงเปนการ

เกบขอมลทเกยวของกบการจดซอวสดทางทนตกรรม โดย

แนวคดการจดเกบข อมลของระบบสารสนเทศคลนก

ทนตกรรมนสอดคลองกบการศกษาของ Thyvalikakath

และคณะ [13] ทเกยวของกบการประเมนผลการใชงาน

คอมพวเตอรดานระบบสารสนเทศของคนไขทนตกรรมใน

เชงพาณชย

จากการประเมนความต องการด านระบบ

สารสนเทศจงโยงไปสการออกแบบเพอรบขอมลดานคลนก

ทนตกรรม [14, 15] รวมถงขอมลดานบญชคลนก และ

คลงวสดของคลนกทนตกรรม ซงจะเกดประโยชนตอการน�า

สารสนเทศมาใชในการวเคราะหในเชงตนทนของคลนก รวม

ถงการน�าขอมลไปใชประโยชนในดานการสงเสรมสขภาพ

และการปองกนโรคในชองปาก [16]

การพฒนาโปรแกรมระบบสารสนเทศคลนก

ทนตกรรมยงมขอดอยของตวโปรแกรมในบางจด โดยเรมจาก

การพฒนาฐานขอมลโดยใช phpMyAdmin จะมขอจ�ากด

ตรงการท�างานจะเปนในลกษณะ Client-Server ไมไดท�างาน

ในลกษณะของ IP ซงจะแตกตางจากการพฒนาฐานขอมล

ดวย PostgreSQL จงมการแกปญหาโดยการน�าโปรแกรมไป

ใชในเชง IP หรอเชงเครอขายดวยการตดตง Remote Data

Service (RDS) ทงนเพราะระบบบนทกขอมลของคนไขเปน

ขอมลทไมสามารถเปดเผยได จงไมเออตอการพฒนาระบบ

สารสนเทศใหท�างานบนเวบไซต นอกจากนโปรแกรมยงไมได

พฒนาเพอใหเกบรปภาพฟนในเชงสามมตและการเกบภาพ

X-Ray ดงนนการพฒนาตอยอดของโปรแกรมนจงตองท�าการ

ปรบฐานขอมลใหท�างานในเชงเครอขายเพอความสะดวกใน

การพฒนาระบบใหสามารถใชงานรวมกนในเชงโรงพยาบาล

เครอขายได

ผลการศกษาพบวา ความตองการใช ระบบ

สารสนเทศ การไดรบประโยชนจากการใชงานขอมล และ

รปแบบทเรยบงายของโปรแกรมในมมมองความเหนของ

ทนตแพทยมคาคะแนนเฉลยเทากน ในขณะทความเหนของ

ผชวยทนตแพทย มการกระจายของคะแนนเฉลยทตางกนใน

กลมนนหมายถงวา การใชประโยชนดานขอมลทนตกรรมของ

ทนตแพทยมความแตกตางจากผชวยทนตแพทย ในขณะท

มมมองความเหนดานความเพยงพอของระบบคอมพวเตอร

รปแบบโปรแกรมทสวยงาม และรปแบบโปรแกรมทเรยบงาย

ทงสามแหลงของกลมตวอยางมความเหนทไมแตกตางกน

มากนก ดงนนการพฒนาระบบสารสนเทศทางคลนก

ทนตกรรมจงมงเนนไปทการเกบขอมลของคนไข ขอมลของ

ทนตแพทย รวมถงขอมลดานระบบบญชและคลงวสดทาง

ทนตกรรมเปนหลกเพอใหทงสองกลมไดรบประโยชนจากการ

ใชขอมลเทากน


1. Umar H. Capabilities of computerized clinical

decision support systems: the implications for

the practicing dental professional. J Contemp

Dent Pract 2002;3(1):27-42.

2. Schleyer TK. Digital dentistry in the computer

age. J Am Dent Assoc 1999;130(12):1713-20.

3. Atchison KA. Using information technology and

community-based research to improve the

dental health-care system. Adv Dent Res

2003;17:86-8.

4. Kim JH, So SG, Joo KS. Development and

performances of a dental digital radiographic

system using a high resolution CCD image sensor.

In Nuclear Science Symposium Conference

Record; Oct 16-22, 2004; IEEE; 2004. p.1649-53.


5. Schuller-Götzburg P, Suchanek J. Forensic

odontologists successfully identify tsunami

victims in Phuket, Thailand. Forensic Sci Int

2007;171:204-7.

6. Dawidson I. The dental identification of the

Swedish tsunami victims in Thailand. Forensic

Sci Int 2007;169:47-8.

7. Petju M, Suteerayongprasert A, Thongpud R,

Hassiri K. Importance of dental records for

victim identification following the Indian ocean

tsunami disaster in Thailand. Public Health

2007;121(4):251-7.

8. วจตร ธรานนท. การพฒนาโปรแกรมส�าหรบระบบงาน

ทนตกรรมผานระบบสอสาร. [อนเตอรเนต]. 2553

[เขาถงเมอ 10 ม.ค. 2553]. เขาถงไดจาก: http://

service.nectec.or.th/project0/pgShowPrj.

php?chrFlg01=1&chv- CodPrj= R14916&

color=brown

9. บญเออ ยงวานชชากร. สทธประโยชนการรบบรการ

ทนตสขภาพตามนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา.

[อนเตอรเนต]. n.d. เขาถงไดจาก: http://www.

netforhealth.net/ruraldent/rdhc/archives/

help_think/care.htm

10. Information VO. n.d. Value of Information in

Decision Trees.

11. Tappenden P, Chilcott JB, Eggington S, Oakley

J, McCabe C. Methods for expected value of

information analysis in complex health

economic models: developments on the health

economics of interferon and glatiramer acetate

for multiple sclerosis. Health Technol Assess

2004;8(27):1-78.

12. Song M, Spallek H, Polk D, Schleyer T, Wali T.

How information systems should support the

information needs of general dentists in clinical

settings: suggestions from a qualitative study.

BMC Med Inform Decis Mak 2010;10:1-9.

13. Thyvalikakath TP, Monaco V, Thambuganipalle

HB, Schleyer T, Thambuganipalle HB, Schleyer

T. A usability evaluation of four commercial

dental computer-based patient record systems.

J Am Dent Assoc 2008;193:1632-42.

14. Koch S. Designing clinically useful systems:

examples from medicine and dentisty. Adv

Dent Res 2003;17:65-8.

15. Lu X. Design and implementation of cooperative

distributed dental medical information system.

[internet]. 2005. [cited 2015 Jun 9]. Available

from: http://www.computer.org/portal/web/

csdl/doi/10.1109/CSCWD.2005.194287

16. Petersen PE, Bourgeois D, Bratthall D, Ogawa

H. Oral health information systems-towards

measuring progress in oral health promotion

and disease prevention. Bull World Health

Organ 2005;83(9):686-93.


บทคดยองานวจยนศกษาความไวของเทคนคดเพลกซพซอารส�าหรบการตรวจสอบ Vibrio parahaemolyticus ในกงขาว

โดยใชยนเปาหมายส�าหรบตรวจสอบ V. parahaemolyticus คอ tl (thermolabile hemolysin gene) และ tdh

(thermostable direct hemolysin gene) พบวาความไวของเทคนคในการตรวจสอบแบคทเรยโดยตรงจากตวอยางกงขาว

คอ 103 CFU/g แตการเพมปรมาณเชอกอนการท�าพซอาร 6 ชวโมง จะชวยเพมประสทธภาพของการตรวจสอบไดดขน

ดงนนจงมความเหมาะสมในการน�าเทคนคดงกลาวมาใชในการตรวจสอบและเฝาระวงแบคทเรยนในตวอยางกงขาว เมอน�า

เทคนคดเพลกซพซอารมาตรวจสอบการปนเปอน V. parahaemolyticus ในกงขาวจ�านวนทงหมด 60 ตวอยาง

โดยสมเกบตวอยางจากจงหวดสมทรปราการชวงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2557 ถงเดอนกนยายน พ.ศ. 2557 พบวามกงขาว

จ�านวน 42 ตวอยาง ทมการปนเปอน V. parahaemolyticus (tl) คดเปน 70 เปอรเซนต แตตรวจไมพบเชอสายพนธกอโรค

ทมยน tdh การศกษานแสดงใหเหนวาเทคนคดเพลกซพซอารมประโยชนตอการน�าไปใชเปนเครองมอเพอใหไดมาซงขอมล

ส�าหรบน�าไปใชในการเฝาระวงการแพรระบาดของเชอ และลดปญหาทางดานสาธารณสขทเกดจากแบคทเรยชนดน

ค�ำส�ำคญ: เทคนคดเพลกซพซอาร Vibrio parahaemolyticus กงขาว

กำรตรวจวเครำะห Vibrio parahaemolyticus (tdh+) จำกตวอยำงกงขำวทจ�ำหนำย

ในจงหวดสมทรปรำกำรโดยใชเทคนคดเพลกซพซอำร

Detection of Vibrio parahaemolyticus (tdh+) in whiteleg shrimp

distribution in Samutprakarn using duplex PCR

นฤชล ตนธรำพรฤกษ1* เจตนสฤษฎ คมภรกจ2 สรยพร เอยมศร2 และ สดำรตน สวนจตร3

1 สาขาวชาเทคโนโลยหลงการเกบเกยว คณะทรพยากรชวภาพและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

กรงเทพมหานคร 101502 สาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

สมทรปราการ 105403 ภาควชาจลชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยบรพา ชลบร 10131

Naruchon Tantharapornrerk1*, Jedsrit Kumpeerakit1, Sureeporn Aeamsri2

and Sudarat Suanji31 Department of Postharvest Technology, School of Bioresources and Technology,

King Mongkut’s University of Technology Thonburi, Bangkok 101502 Division of Biological Science, Faculty of Science and Technology,

Huachiew Chalermprakiet University, Samutprakarn 105403 Department of Microbiology, Faculty of Science, Burapha University, Chonburi 10131



AbstractThe sensitivity of duplex PCR for the detection of Vibrio parahaemolyticus in whiteleg shrimp

was pursued. Duplex reaction was carried out using two sets of primers targeting genes encoded

thermolabile hemolysin (tl) and thermostable direct hemolysin (tdh). The sensitivity of direct detection

of bacteria in spiked samples of whiteleg shrimp was shown as 103 CFU/g. The detection efficiency was

improved by the addition of 6 hour enrichment step prior to duplex PCR. A total of 60 samples of whiteleg

shrimp were randomly collected from Samutprakarn during August to September 2014. Total

V. parahaemolyticus was detected in 42 samples (70%) using duplex PCR but virulent-associated tdh

gene of V. parahaemolyticus was not found. The duplex PCR is a promising technique for detection and

monitoring both target organisms which could lead to the management of proper sanitation and decrease

public health hazard.

Keywords: Duplex PCR, Vibrio parahaemolyticus, Whiteleg shrimp

บทน�ำ

ปจจบนกงเปนผลผลตทางประมงทประเทศไทยม

ศกยภาพในการผลตคอนขางสง โดยประเทศไทยผลตกงเพอ

บรโภคภายในและสงออกตางประเทศ และจากรายงานการ

สงออกกงพบวาประเทศไทยตดอนดบตน ๆ ของโลกในการ

สงออก โดยใน ป พ.ศ. 2553 กงไทยมสวนแบงการตลาดถง

23 เปอรเซนต ของตลาดการคากง [1] และสายพนธกงทได

รบความนยมบรโภคอยางแพรหลายคอ กงขาวแวนนาไม

(Litopenaeus vannamei) ทสามารถหาซอไดงายทงใน

รปแบบกงสด กงแชแขง และผลตภณฑแปรรปตาง ๆ โดย

กงขาวแวนนาไมสามารถน�าไปประกอบอาหารไดหลากหลาย

ประเภท แตอยางไรกตามกงขาวแวนนาไมมกพบรายงานการ

ปนเปอน Vibrio parahaemolyticus ซงเปนแบคทเรยใน

วงศ Vibrionaceae ยอมตดสแกรมลบ ตองการเกลอในการ

เจรญ สามารถพบเชอในธรรมชาต [2] เชน น�าทะเลและ

น�ากรอย และพบไดทวไปในอาหารทะเลหลายชนด เชน

หอยนางรม หอยแครง และโดยเฉพาะกงขาวแวนนาไมซง

เปนแหลงสะสมเชอทส�าคญทน�าไปสการเจบปวยของผท

บรโภคอาหารเหลานน V. parahaemolyticus กอใหเกด

โรคอาหารเปนพษ (food poisoning) โดยแสดงอาการ

ทองรวงรนแรง อจจาระเหลวเปนน�า มกมอาการปวดเกรง

ททอง อาจมอาการอาเจยนรวมดวย และมบางรายงานทพบ

อาการตดเชอบรเวณบาดแผล ถาตดเชอในผปวยทมรางกาย

ไมแขงแรงอาจมอนตรายถงชวต [3]

โดยทวไปแลวการตรวจสอบแบคทเรยชนดนใน

ตวอยางอาหารทะเลสามารถท�าไดโดยใชวธการเพาะเลยงใน

อาหารเพาะเชอชนดคดเลอก (selective media)

Thiosulfate citrate bile salt sucrose (TCBS) agar และ

ยนยนผลดวยการทดสอบปฏกรยาชวเคมหลายชนด ซงการ

ทดสอบหรอแยกชนดแบคทเรยชนดนตองใชระยะเวลา

3-5 วน ในการท�าปฏกรยาชวเคมและการรายงานผล [4]

อยางไรกตามนอกจาก V. parahaemolyticus ยงม

แบคทเรยในสกล Vibrio ทมลกษณะทางสรรวทยาทคลาย

กน จงท�าใหการตรวจสอบดวยวธการดงกลาวมโอกาสเกด

ขอผดพลาดได ในปจจบนจงมความสนใจหาวธการแกไข

ขอผดพลาดนโดยการน�าวธทางดานอณพนธศาสตรมาใชใน

การตรวจสอบ โดยเฉพาะการใชปฏกรยาลกโซพอลเมอเรส

หรอพซอาร (polymerase chain reaction; PCR) ซง

สามารถตรวจสอบเชอเปาหมายไดอยางรวดเรว มความไว

และมความจ�าเพาะสง ซงยนเปาหมายทน�ามาใชตรวจและ

บงช V. parahaemolyticus ทกสายพนธ ไดแก toxR

(น�ารหสการสราง transmembrane regulatory protein)


[5] และ tl (thermolabile hemolysin gene) ส�าหรบยน

บงชความเปนสายพนธกอโรคของแบคทเรยชนดนสามารถใช

ยน tdh (thermostable direct hemolysin gene) [6] ซง

เปนปจจยส�าคญในการกอโรคของ V. parahaemolyticus

ก�าหนดใหสราง thermostable direct hemolysin (TDH)

เปนโปรตนกอใหเกดภาวะเปนพษตอหวใจ (cardiotoxic)

เกดภาวะเปนพษตอเซลล เชน เกดภาวะเปนพษตอระบบทาง

เดนอาหาร (enterotoxicity) และสามารถยอยสลาย

เมด เลอดแดง (hemolyt ic act iv i ty ) [7 ] และ

V. parahaemolyticus สายพนธ O3:K6 เปนสาเหตการเกด

โรคจากการรบประทานอาหารทะเล ซงเคยพบการระบาดไป

ทวโลกในป พ.ศ. 2516-2541 เปนสายพนธทมยน tdh+ ซงเปน

ยนก�าหนดการสรางสารพษทกอใหเกดอาการเจบปวย [8]

V. parahaemolyticus มการแพรกระจายทวไป

ในน�าทะเลเพราะแบคทเรยชนดนตองการเกลอในการเจรญ

ดงนนจงมความเปนไปไดทจะพบ V. parahaemolyticus

ในบอเลยงกงทมการน�าน�าทะเลมาใชในการเพาะเลยงกงขาว

แวนนาไม ดงนนจงท�าใหสนใจน�าเทคนคดเพลกซพซอาร

(duplex PCR) มาใชตรวจสอบ V. parahaemolyticus

ในก งขาวแวนนาไมทมขายทวไปตามตลาดสดและหาง

สรรพสนค า โดยมยน เป าหมายส� าหรบตรวจสอบ

V. parahaemolyticus คอยน tl และ tdh โดยสบเนองจาก

ทมการศกษาในเบองตนแลวเกยวกบความจ�าเพาะของ

ไพรเมอร ส�าหรบเพมเตมปรมาณยนเปาหมายดงกลาวขางตน

ซงแสดงใหเหนวาไพรเมอรทน�ามาใชส�าหรบงานวจยนมความ

จ�าเพาะสง เพมปรมาณดเอนเอเฉพาะกบเชอเปาหมาย

เทานน [6]

โดยทางคณะผ ว จ ยท� าการศ กษาความ ไว

(sensitivity) ของเทคนคดเพลกซพซอาร เพอตรวจสอบ

แบคทเรยสายพนธดงกลาวในกงขาวปรงสกและดบ และน�า

วธดเพลกซพซอารมาวเคราะหเปรยบเทยบกบวธการ

ตรวจสอบดงเดม (conventional method) ISO/TS 21872-

1:2007 ซงเปนวธมาตรฐานทใชในหองปฏบตการจลชววทยา

[4] โดยท�าการส มเกบตวอยางจากบรเวณตลาดสดและ

หางสรรพสนคาในพนทจงหวดสมทรปราการ โดยคาดวา

เทคนคดเพลกซพซอารทพฒนาขนนสามารถตรวจสอบ

แบคทเรยชนดนทมและไมมยน tdh ไดในปฏกรยาเดยว และ

สามารถน�าเทคนคทพฒนาขนดงกลาวมาใชในการตรวจสอบ

V. parahaemolyticus ในตวอยางอาหารทะเล เพอเฝาระวง

แบคทเรยดงกลาวไดอยางมประสทธภาพและเปนแนวทางให

กบโรงงานอตสาหกรรมแปรรปก งขาวแวนนาไมน�าไปใช

ตรวจสอบแบคทเรยชนดนก อนออกจ�าหนายเพอความ

ปลอดภยของผบรโภค


วสดและวธกำร

1. กำรศกษำควำมไวของปฏกรยำดเพลกซพซอำรและ

ศกษำระยะเวลำทเหมำะสมส�ำหรบกำรเพมปรมำณเชอใน

กำรตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยำงกง

ขำวแวนนำไมปรงสกและดบ

(1) ขดแยกเชอ V. parahaemolyticus DMST

15285 บนอาหารเพาะเชอ Trypticase soy agar ทมโซเดยม

คลอไรด ความเขมขน 2 เปอรเซนต บมทอณหภม 35 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง จากนนน�าเชอมาแขวนลอย

ในอาหารเพาะเชอ Alkaline saline peptone water

(ASPW) ใหมความขนของเซลลทแขวนลอยเทากบคาการ

ดดกลนแสงประมาณ 0.20 ทความยาวคลน 600 นาโนเมตร

ซงมปรมาณเซลลประมาณ 108 CFU/ml น�าเซลลแขวนลอย

มาท�าการเจอจางทละ 10 เทา โดยเจอจางลงใหมปรมาณ

เซลลตงแต 1-108 CFU/ml น�ามาตรวจสอบปรมาณเชอท

แนนอนดวยวธ plate count technique

(2) น�าเชอ V. parahaemolyticus ปรมาตร 10

มลลลตร มาเตมลงในตวอยางกงขาวปรงสกและกงดบ หนก

10 กรม ทผานกระบวนการฆาเชอมาแลว โดยใหมปรมาณ

เซลลในตวอยางกงขาวแวนนาไมตงแต 1 - 108 CFU/g จาก

นนเตมอาหารเพาะเชอ ASPW ปรมาตร 80 มลลลตร ตผสม

ตวอยางใหเขากนน�าไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส แลว

ท�าการเกบตวอยางทระยะเวลา 0, 6 และ 24 ชวโมง มาสกด

ดเอนเอโดยถายตวอยางทผานการบม ปรมาตร 1.5 มลลลตร

ใสหลอดไมโครเซนตรฟวจ ขนาด 2 มลลลตร ปนเหวยง


10,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10 นาท เพอตกตะกอนเซลล

จากนนเทสวนใสทง และแขวนลอยเซลลดวย 1X TE buffer

ปรมาตร 500 ไมโครลตร เพอลางเซลล แลวน�าปนเหวยง

10,000 รอบตอนาท เปนเวลา 5 นาท น�าตวเซลลมาสกด

ดเอนเอโดยเตม SDS-NaCl lysis buffer ปรมาตร 500

ไมโครลตร บมทอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 30

นาท แลวน�าไปปนเหวยง 12,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10

นาท และน�าสวนใสใสหลอดใหม เตมไอโซโพรพานอล

ปรมาตร 2 เทาของสวนใส ผสมใหเขากนโดยกลบหลอดไป

มา น�าไปบมทอณหภม -20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 20 นาท

แลวน�าไปปนเหวยง 14,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10 นาท

ลางตะกอนดเอนเอดวยเอทานอล ความเขมขน 70 เปอรเซนต

แลวน�าไปปนเหวยง 14,000 รอบตอนาท เปนเวลา 10 นาท

จากนนเทเอทานอลทง เมอดเอนเอแหงแลวจงละลายดเอนเอ

ดวยน�ากลน ปรมาตร 15 ไมโครลตร

(3) การท�าปฏกรยาพซอาร โดยน�าดเอนเอทสกด

ได ปรมาตร 5 ไมโครลตร ใชเปนดเอนเอแมแบบส�าหรบ

ปฏกรยาพซอารโดยใชยน tl และ tdh โดยผสมองคประกอบ

ตาง ๆ ดงน บฟเฟอร (1XPCR buffer) dNTP แบบผสม

ความเขมขน 0.2 มลลโมลาร primer (ยน tl และ tdh) ความ

เขมขน 0.5 ไมโครโมลาร และ Taq DNA polymerase ความ

เขมขน 1.25 ยนต ลงในหลอดส�าหรบท�าพซอาร โดยท�า

ปฏกรยาพซอารของยน tl และ tdh ดงน denaturation

อณหภม 94 องศาเซลเซยส เปนเวลา 45 วนาท annealing

อณหภม 63 องศาเซลเซยส เปนเวลา 30 วนาท extention

อณหภม 72 องศาเซลเซยส เปนเวลา 30 วนาท จ�านวน 35

รอบ บนทกความไวของเทคนคดเพลกซพซอาร และระยะ

เวลาทเหมาะสมส�าหรบการเพมปรมาณเชอในการตรวจสอบ

V. parahaemolyticus โดยพจารณาจากแถบดเอนเอบน

อะกาโรสเจล (ความเขมขน 1.5 เปอรเซนต) ภายใตแสงยว

แลวน�าตวอยางมาตรวจหา V. parahaemolyticus โดยวธ

มาตรฐานของ ISO/TS 21872-1:2007 ควบคกน

2 . ศ กษำกำร เปร ยบ เ ทยบว ธ กำรว เครำะห เ ช อ

V. parahaemolyticus ในตวอยำงกงขำวดบโดยเทคนค

ดเพลกซพซอำรควบคกบกำรวเครำะหเชอตำมมำตรฐำน

ISO/TS 21872-1:2007

(1) สมเกบตวอยางกงขาวดบทจ�าหนายในบรเวณ

ตลาดสดและหางสรรพสนคาในจงหวดสมทรปราการ จ�านวน

60 ตวอยาง ชวงเดอนสงหาคม พ.ศ. 2557 ถงเดอนกนยายน

พ.ศ. 2557

(2) ตรวจวเคราะห V. parahaemolyticus โดย

วธ ISO/TS 21872-1:2007 ควบคกบเทคนคดเพลกซพซอาร

ท�าไดโดยชงตวอยางกงขาว หนก 10 กรม ใสในถงตปน

(stomacher) เตม ASPW ปรมาตร 90 มลลลตร ผสมใหเขา

กนดวยเครองตปนเปนเวลา 2 นาท จากนนน�าตวอยางกงขาว

ไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 6 ชวโมง

เมอครบเวลาน�ามาขดแยกเชอลงบนอาหารเพาะเชอ TCBS

บมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง แยกเชอ

จากอาหารเพาะเชอ TCBS มาเพาะบนอาหารเพาะเชอ

Saline nutrient agar (SNA) น�าไปบมทอณหภม 35 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง น�าเชอทแยกไดมาทดสอบ

ปฏกรยาชวเคม (ISO/TS 21872-1:2007) และเทคนค

ดเพลกซพซอาร สามารถท�าไดโดยน�าตวอยางกงสดทผานการ

บมเปนระยะเวลา 6 ชวโมง มาท�าการสกดดเอนเอดวย SDS-

NaCl lysis buffer (ขอ 1 (2)) แลวน�าไปท�าปฏกรยาดเพลกซ

พซอาร เพอเพมปรมาณยนเปาหมาย tl และ tdh น�าผลทได

จากการตรวจสอบ V. parahaemolyticus ทง 2 วธ มา

วเคราะหจ�านวนตวอยางทใหการตรวจสอบตรงกนหรอ

ขดแยงกน โดยแสดงเปนคา positive agreement (PA),

positive deviation (PD), negative deviation (ND) และ

negative agreement (NA) และรายงานผลการทดสอบโดย

ใชคาเปอรเซนตความถกตอง (relative accuracy)

ความจ�าเพาะ (relative specificity) และคาความไว

(relative sensitivity) โดยคาทไดควรมากกวา 90 เปอรเซนต

ดงสตรค�านวณตอไปน


ผลกำรวจย

1. กำรศกษำควำมไวของปฏกรยำดเพลกซพซอำรและ

ศกษำระยะเวลำทเหมำะสมส�ำหรบกำรเพมปรมำณเชอใน

กำรตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยำงกงขำว

ปรงสกและดบ

จากการศกษาระยะเวลาท เหมาะสมของ

V. parahaemolyticus ในกงขาว โดยท�าการเพมปรมาณ

เชอ (enrichment) ทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา

0, 6 และ 24 ชวโมง เพอเพมปรมาณยน tl และ tdh เมอ

น�าตวอยางมาสกดดเอนเอแบบวธ SDS-NaCl lysis buffer

น�าดเอนเอทไดมาใชเปนแมแบบในการท�าปฏกรยาดเพลกซ

พซอาร และตรวจสอบผลโดยอะกาโรสเจลอเลคโตรโฟรซส

พบวาการตรวจ V. parahaemolyticus ในกงขาวปรงสกท

ไมผานการเพมปรมาณเชอ (0 ชวโมง) พบความไวท 103

CFU/g แสดงดงภาพท 1A แตเมอบมเปนระยะเวลาท 6

ชวโมง พบความไวเพมขนเปน 102 CFU/g แสดงดงภาพท

2A และระยะเวลา 24 ชวโมง พบความไวเพมขนเปน 10

CFU/g แสดงดงภาพท 3A สวนกงดบพบวาสามารถใหผล

การตรวจสอบเหมอนกงปรงสกโดยท 0, 6 และ 24 ชวโมง

สามารถตรวจสอบเชอไดทความไว 103 CFU/g, 102 CFU/g

และ 10 CFU/g ตามล�าดบ (ภาพท 1B, 2B และ 3B) ซง

ตวอยางกงขาวปรงสกและดบทง 2 ชนด ใหผลทตรงกน คอ

ระยะเวลาท 6 ชวโมง เปนเวลาทเหมาะสมทสดในการเพม

ปรมาณเชอ เนองจากพบความไวทสงกวาการไมบมตวอยาง

และใชเวลานอยกวา 24 ชวโมง ซงลดระยะเวลาในการ

วเคราะห โดยใชระยะเวลาในการวเคราะหเพยง 8 ชวโมง

(ตงแตเตรยมตวอยางจนอานผล) สอดคลองกบระยะเวลาการ

เพมปรมาณเชอวธการวเคราะหของ ISO/TS 21872-1:2007

ซงแสดงไววา ระยะเวลาทเหมาะสมในการเพมปรมาณ

ของ V. parahaemolyticus คอ 6 ชวโมง การท�าปฏกรยา

ด เพลกซ พซอาร หลงการเพมปรมาณเชอ 6 ชวโมง

ชวยเพมความไวของการตรวจสอบไดดมากขน โดยสามารถ

ตรวจสอบเชอได เมอม เชอเรมต นเพยง 102 CFU/g

Relative accuracy (AC) = (PA+NA)×100

PA+NA+PD+NDRelative specificity (SP) = NA×100

NA+PD

Relative sensitivity (SE) = PA×100

PA+ND

tl tdh

500

100

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P

A

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P

tl tdh

500 100 B

ภำพท 1 อะกาโรสเจลอเลคโตรโฟรซสของผลตภณฑพซอารทไดจากการเพมปรมาณยน tl และ tdh ของเชอ

V. parahaemolyticus ในการศกษาความไวทไมผานการเพมปรมาณเชอในตวอยางกงขาวปรงสก (A) และตวอยางกงขาว

ดบ (B) ทปรมาณเชอตาง ๆ M: VC 1 kb sharp DNA Marker, 1: 108 CFU/g, 2: 107 CFU/g, 3: 106 CFU/g, 4: 105

CFU/g, 5: 104 CFU/g, 6: 103 CFU/g, 7: 102 CFU/g, 8: 10 CFU/g, 9: 1 CFU/g, N: ชดควบคมเชงลบ และ P: ชดควบคม

เชงบวก


M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P

500

100

tl

tdh

A

tl

tdh

500

100 B

ภำพท 2 อะกาโรสเจลอเลคโตรโฟรซสของผลตภณฑพซอารทไดจากการเพมปรมาณยน tl และ tdh ของเชอ

V. parahaemolyticus ในการศกษาความไวทระยะเวลา 6 ชวโมง ในตวอยางกงขาวปรงสก (A) และตวอยางกงขาวดบ (B)

เมอมปรมาณเชอเรมตนระดบตาง ๆ M: VC 1 kb sharp DNA Marker, 1: 108 CFU/g, 2: 107 CFU/g, 3: 106 CFU/g, 4: 105

CFU/g, 5: 104 CFU/g, 6: 103 CFU/g, 7: 102 CFU/g, 8: 10 CFU/g, 9: 1 CFU/g, N: ชดควบคมเชงลบ และ P: ชดควบคมเชงบวก

tl

tdh

500

100

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P

tl

tdh

500

100

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P

A B

ภำพท 3 อะกาโรสเจลอเลคโตรโฟรซสของผลตภณฑพซอารทได จากการเพมปรมาณยน tl และ tdh ของ

V. parahaemolyticus ในการศกษาความไวทระยะเวลา 24 ชวโมง ในตวอยางกงขาวปรงสก (A) และตวอยางกงขาวดบ

(B) เมอมปรมาณเชอเรมตนระดบตาง ๆ M: VC 1 kb sharp DNA Marker, 1: 108 CFU/g, 2: 107 CFU/g, 3: 106 CFU/g,

4: 105 CFU/g, 5: 104 CFU/g, 6: 103 CFU/g, 7: 102 CFU/g, 8: 10 CFU/g, 9: 1 CFU/g, N: ชดควบคมเชงลบ และ P:

ชดควบคมเชงบวก

2 . ศ กษำกำร เป รยบเท ยบว ธ กำรว เครำะห เช อ

V. parahaemolyticus ในตวอยำงกงขำวดบโดยเทคนค

ดเพลกซพซอำรควบคกบกำรวเครำะหเชอตำมมำตรฐำน

ISO/TS 21872-1:2007

งานวจยนไดน�าเทคนคดเพลกซพซอารมาใชเพอ

ตรวจสอบ V. parahaemolyticus ควบคกบเชอสายพนธ

กอโรคทมยน tdh ได ซงพบวาเมอน�าไปตรวจสอบกบ

ตวอยางกงขาวทสมเกบมาจากตลาดสดและหางสรรพสนคา

ในพนทอ�าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ จ�านวน 60

ตวอยาง โดยเปรยบเทยบประสทธภาพของการตรวจสอบกบ

วธทางจลชววทยาตามมาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007

คอ การเพาะแยกเชอและการทดสอบปฏกรยาทางชวเคม

พบวาเทคนคดเพลกซพซอารมประสทธภาพในการตรวจ

V. parahaemolyticus ไดมากกวาวธมาตรฐาน โดยสามารถ

ตรวจพบ V. parahaemolyticus ได 42 ตวอยาง แตวธ

มาตรฐานตรวจพบไดพยง 38 ตวอยาง และตวอยางทงหมด

ไมพบยน tdh โดยแสดงผลการวเคราะหเปรยบเทยบระหวาง

2 วธ แสดงดงตารางท 1 และแสดงภาพอะกาโรสเจลอเลค

โตรโฟรซสของผลตภณฑพซอารทไดจากการเพมปรมาณยน

tl และ tdh ของ V. parahaemolyticus ในตวอยางกงขาว

ทสมจากตลาดสดและหางสรรพสนคา (ภาพท 4)

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 N P


500

100

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 N P

tl

tdh

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 N P

tl

tdh 500

100 B

A

500

100

M 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 N P

tl

tdh ภำพท 4 อะกาโรสเจลอเลคโตรโฟรซสของผลตภณฑพซอารทไดจากการเพมปรมาณยน tl และ tdh ของเชอ

V. parahaemolyticus ในตวอยางกงขาวดบทสมจากหางสรรพสนคา จ�านวน 10 ตวอยาง (A) และตวอยางกงขาวดบท

สมจากตลาดสด จ�านวน 10 ตวอยาง (B) N: ชดควบคมเชงลบ และ P: ชดควบคมเชงบวก M: VC 1 kb sharp DNA Marker

ตำรำงท 1 ผลการตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยางกงขาวโดยเปรยบเทยบระหวางวธมาตรฐาน

ISO/TS 21872-1:2007 และเทคนคดเพลกซพซอาร

ตำรำงท 2 ความใชไดของเทคนคดเพลกซพซอารในการตรวจสอบวเคราะหเชอ V. parahaemolyticus

เมอเปรยบเทยบกบการตรวจดวยวธมาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007

จากการศกษาแสดงใหเหนวาเทคนคดเพลกซ

พซอารสามารถน�าไปใชในการตรวจสอบเชอ V. parahae-

molyticus ได โดยพจารณาจากการทดสอบความใชได ซง

ใหคาความถกตอง ความจ�าเพาะ และความไวเทากบ 93.33,

81.82 และ 100 เปอรเซนต ตามล�าดบ (ตารางท 2) แมวา

ในตวอยางก งขาวแวนนาไมทน�ามาตรวจสอบมคาความ

จ�าเพาะนอยกวา 90 เปอรเซนต ซงเปนคาทก�าหนดไวโดย

ทวไปของการตรวจสอบความถกตองและความไว เนองจาก

มสาเหตมาจากผลทไมตรงกนระหวางเทคนคดเพลกซพซอาร

กบวธทางจลชววทยามาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007 ซง

โดยทวไปของเทคนคพซอารสามารถเกดลกษณะนได อาจม

สาเหตมาจากการแยกเชอทางวธทางจลชววทยาตาม

มาตรฐานนนตองใชการทดสอบปฏกรยาทางชวเคม พบวา

เชอทแยกไดจากสงแวดลอมนนมกมผลการทดสอบทแปรผน

คำทตรวจสอบ ควำมใชไดของเทคนคดเพลกซพซอำร เปรยบเทยบกบวธมำตรฐำน

ในกำรตรวจสอบ V. parahaemolyticus (เปอรเซนต)

Relative accuracy (AC) 93.33

Relative specificity (SP) 81.82

Relative sensitivity (SE) 100

Responses ISO/TS 21872-1:2007 ISO/TS 21872-1:2007

R+ R-

Duplex PCR method R+/A+ positive agreement (PA) R-/A+ positive deviation (PD)

A+ 38 ตวอยาง 4 ตวอยาง

Duplex PCR method R+/A- negative deviation (ND) R-/A- negative agreement (NA)

A- ไมพบ 18 ตวอยาง


ไปจากเชอปกต และอกหนงสาเหตทไมสามารถคดแยกเชอ

V. parahaemolyticus ดวยวธทางจลชววทยาตามมาตรฐาน

ได เนองจากการเจรญของเชอ V. parahaemolyticus บน

อาหารเพาะเชอ TCBS ซงใหโคโลนสเขยวอมน�าเงนนนมกถก

ปกคลมทบดวยเชอทมโคโลนสเหลองทพบเปนจ�านวนมาก ซง

ไดแกเชอ V. alginolyticus และ V. cholerae เปนตน ท�าให

ไมสามารถแยกเชอ V. parahaemolyticus ได ซงอาจน�าไป

สการบงชทผดพลาดได


งานวจยนเปนการพฒนาเทคนคดเพลกซพซอาร

เพอตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยางกงขาว

แวนนาไม ซงเปนสายพนธกงทไดรบความนยมบรโภค และ

มการผลตเพอสงออกไปยงตางประเทศ การปนเป อน

V. parahaemolyticus นนเปนสาเหตทท�าใหเกดโรค

อาหารเปนพษ มกมการแพรกระจายในน�าทะเลและอาหาร

ทะเลชนดตาง ๆ จงเปนทนาสนใจในการตรวจสอบการ

ปนเปอน V. parahaemolyticus ในกงขาว เพอใชเปน

ขอมลในการเฝาระวงการระบาดของโรคทมสาเหตมาจาก

เชอดงกลาว ซงสามารถตรวจสอบไดจากวธทางจลชววทยา

ตามมาตรฐาน ISO/TS21872-1:2007 แตอยางไรกตามเพอ

ความสะดวก รวดเรว และมความแมนย�า ผ วจยจงได

พฒนาเทคนคด เพลกซ พ ซอาร ทสามารถตรวจสอบ

V. parahaemolyticus ได โดยอาศยยนทมความจ�าเพาะ

ตอเชอ ซงมขอมลพนฐานของการทดสอบความจ�าเพาะของ

ไพรเมอร สภาวะทเหมาะสมตอการเกดปฏกรยาพซอาร [9]

การพฒนาเทคนคดเพลกซพซอารอาศยการเพมปรมาณ

ดเอนเอในสวนของยนทมความจ�าเพาะตอเชอ คอ ยน

thermolabile hemolysin (tl) เพอใชในการยนยนชนด

ของเชอ เนองจากสามารถพบไดใน V. parahaemolyticus

ทกสายพนธ ยน tl เปรยบเสมอน housekeeping gene

ส�าหรบยน thermostable direct hemolysin (tdh) ใชใน

การบงชวาเปน V. parahaemolyticus สายพนธกอโรคท

สรางโปรตน TDH [6] เชนเดยวกบงานวจยของ Micky

และคณะ [10 ] ท ใ ช ย น t l เพ อยนยนชนดของ

V. parahaemolyticus ในตวอยางอาหารทะเล และใชยน

tdh ในการบงชสายพนธกอโรค และงานวจยของ Zuccon

และคณะ [11] ในการน�ายน tl มาใชเพอยนยนสายพนธของ

V. parahaemolyticus

เมอศกษาถงขนตอนการเพมปรมาณเชอ หากไมม

การบมเชอกอนจะมความไวท 103 CFU/g แตถาบมเชอเปน

ระยะเวลา 6 ชวโมง พบความไวท 102 CFU/g และระยะ

เวลา 24 ชวโมง พบความไวท 10 CFU/g แสดงใหเหนวาการ

เพมปรมาณเชอทระยะเวลา 6 ชวโมง เปนระยะเวลาท

เหมาะสมทสด โดยพบความไวกวาการไมน�าไปบมเชอ

นอกจากนยงประหยดเวลาในการวเคราะห โดยใชระยะเวลา

ในการวเคราะหเพยง 8 ชวโมง สอดคลองกบหลกการของ

ระยะเวลาการเพมปรมาณเชอของวธการวเคราะหของ

ISO/TS 21872-1:2007 [4] ซงแสดงไววาระยะเวลาท

เหมาะสมในการเพมปรมาณของ V. parahaemolyticus

คอ 6 ชวโมง จากผลการทดลองการท�าปฏกรยาดเพลกซ

พซอารหลงการเพมปรมาณเชอ 6 ชวโมง ชวยเพมความไว

ของการตรวจสอบไดดมากขน โดยสามารถตรวจสอบเชอได

เมอมเชอเรมตน 102 CFU/g สอดคลองกบงานวจยของ Bej

และคณะ [6] ไดพฒนาเทคนคมลตเพลกซพซอารในการ

ตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยางหอยนางรม

พบวาสามารถตรวจพบ V. parahaemolyticus เมอผาน

ขนตอนการเพมปรมาณเชอเปนเวลา 8 ชวโมง และความไว

ในการพบเชออย ในชวง 10-102 CFU/g ของตวอยาง

หอยนางรม และรายงานวจยของ Bej และคณะ [12] ใช

เทคนคมลต เพลกซ พซอาร มาใช ในการตรวจสอบ

V. cholerae, V. vulnificus, V. parahaemolyticus และ

Salmonella Thyphimurium ในตวอยางหอยนางรม

พบวาความไวในการตรวจสอบเชอแตละชนดอยในชวง 102

CFU/g ในงานวจยของ Cho และคณะ [13] พฒนาเทคนค

พซอารแบบเรยลไทมในการตรวจสอบเชอ V. cholerae,

V. parahaemolyticus และ V. vulnificus โดยใชยน

เปาหมาย zot, vmrA และ vuuA ตามล�าดบ ในตวอยาง

อาหารทะเล พบวาความไวในการตรวจสอบเชอทง 3 ชนด

นนมคา 10 CFU/g ของตวอยาง หลงผานขนตอนการเพม


ปรมาณเชอเปนเวลา 8 ชวโมง จากผลการศกษาดงกลาว

ขางตน แสดงใหเหนวาเทคนคดเพลกซพซอารทคณะวจย

พฒนาข นน น สามารถน� า ไปใช ในการตรวจสอบ

V. parahaemolyticus ไดจรง จากการทดสอบความไวใน

การตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยางกงขาว

พบความไวท 10-103 CFU/g ของตวอยางกงขาว (ขนอยกบ

ระยะเวลาในการบมตวอยางกง) ซงใกลเคยงกบงานวจย

ดงกลาวขางตน และใหผลทแตกตางกนบางอาจเนองจาก

ชนดของตวอยาง วธการสกดดเอนเอ และเวลาการเพม

ปรมาณเชอ จงท�าใหความไวในการตรวจสอบเชอแตกตางกน

งานวจยนพฒนาเทคนคดเพลกซพซอารขนมาเพอ

ตรวจสอบ V. parahaemolyticus โดยสามารถตรวจสอบ

เชอ V. parahaemolyticus สายพนธกอโรคทมยน tdh

ไดควบคกนไป ซงเมอน�าเทคนคนไปตรวจสอบกบตวอยาง

กงขาวทสมเกบมาจากตลาดสดและหางสรรพสนคาในพนท

อ�าเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ จ�านวน 60 ตวอยาง

โดยเปรยบเทยบประสทธภาพของการตรวจสอบกบวธทาง

จลชววทยาตามมาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007 คอ การ

เพาะแยกเชอและทดสอบปฏกรยาทางชวเคม พบวาเทคนค

ดเพลกซพซอารมประสทธภาพในการตรวจ V. parahae-

molyticus ไดมากกวาวธมาตรฐาน โดยเทคนคดเพลกซ

พซอารสามารถตรวจพบ V. parahaemolyticus ได 42

ตวอยาง แตวธมาตรฐานตรวจพบไดพยง 38 ตวอยาง จง

ท�าใหเหนวาเทคนคดเพลกซพซอารมความจ�าเพาะตอ

V. parahaemolyticus และใชเวลาในการตรวจสอบนอย

กวาวธมาตรฐาน ซงสอดคลองกบงานวจยของ Cabado และ

คณะ [14] ทพฒนาเทคนคพซอารแบบเรยลไทมมาใช

ตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยางน�าและอาหาร

ทะเลควบคกบการตรวจสอบดวยวธตามมาตรฐาน ISO/TS

21872-1:2007 พบวาเทคนคพซอารนนมความสามารถใน

การตรวจสอบเชอทปนเปอนในตวอยางไดสงกวา แมนย�า

และเรวกวาวธมาตรฐาน เนองจากเทคนคพซอารเปนการ

ตรวจสอบเชอโดยใชดเอนเอเปนเปาหมาย ซงเชอทอยใน

สภาวะทมชวตแตเมแทบอลซมต�า ท�าใหไมสามารถเจรญได

บนอาหารเพาะเชอ (viable but non culturable, VBNC)

จงไมสามารถตรวจสอบเชอไดโดยวธทางมาตรฐาน แต

สามารถตรวจสอบเชอไดทางเทคนคพซอาร และในงานวจย

ของ Dileep และคณะ [15] ได ท�าการตรวจสอบ

V. parahaemolyticus ในตวอยางอาหารทะเล น�าทะเล

และดนตะกอน รวมทงหมด 86 ตวอยาง โดยใชเทคนค

มลตเพลกซพซอาร มยนเปาหมาย คอ toxR, tdh และ trh

และเปรยบเทยบกบวธทางจลชววทยา พบวาวธทาง

จลชววทยาแบบดงเดมใหผลทดสอบนอยกวาเทคนคพซอาร

เนองจากเชอทแยกไดนนอาจมการแปรผนของปฏกรยา

ชวเคม รวมทงการเจรญบนอาหารเพาะเชอ TCBS โคโลนส

เขยวทคาดวาเปน V. parahaemolyticus อาจถกปกคลม

ดวยโคโลนสเหลองทพบเปนจ�านวนมาก ท�าใหเกดบงชท

ผดพลาดได

จากการศกษาขางตนแสดงใหเหนวาเทคนค

ด เพลกซพซอาร สามารถน�าไปใช ในการตรวจสอบ

V. parahaemolyticus ได โดยพจารณาจากการทดสอบ

ความใชได ซงใหคาความถกตอง ความจ�าเพาะ และความไว

เทากบ 93.33, 81.82 และ 100 เปอรเซนต ตามล�าดบ แมวา

ในตวอยางกงขาวทน�ามาตรวจสอบมคาความถกตองและ

ความไวนอยกวา 95 เปอรเซนต ซงเปนคาทก�าหนดไวโดย

ทวไปของการตรวจสอบความถกตองและความไว เนองจาก

มสาเหตมาจากผลทไมตรงกนระหวางเทคนคดเพลกซพซอาร

กบวธทางจลชววทยามาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007 ซง

โดยทวไปของเทคนคพซอารสามารถเกดลกษณะนได

เนองจากเปนการตรวจสอบโดยใชโมเลกลดเอนเอเปน

เปาหมาย เชอทมอยอาจเปนเชอทอยในสภาวะทมชวต แต

ไมเจรญภายใตสภาวะของอาหารเพาะเชอ จงไมสามารถ

ตรวจสอบเชอไดโดยวธทางจลชววทยา การน�าเทคนคพซอาร

และวธทางจลชววทยาตามมาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007

มาใชตรวจสอบวเคราะหตวอยาง พบวาวธทงสองม

ประสทธภาพในการตรวจเชอ V. parahaemolyticus ได

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (Chi-square ทระดบ

ความเชอมน 0.05) อาจมสาเหตมาจากการแยกเชอทางวธ

ทางจลชววทยาตามมาตรฐานนนตองใชการทดสอบปฏกรยา

ทางชวเคม พบวาเชอทแยกไดจากสงแวดลอมนนมกมผลการ


ทดสอบทแปรผนไปจากเชอปกต และอกสาเหตคอ ไม

สามารถคดแยก V. parahaemolyticus ดวยวธทาง

จลชววทยาตามมาตรฐานได เนองจากการเจรญของ

V. parahaemolyticus บนอาหารเพาะเชอ TCBS ซงให

โคโลนสเขยวอมน�าเงนนนมกถกปกคลมทบดวยเชอทมโคโลน

สเหลองทพบเปนจ�านวนมาก เชน V. alginolyticus และ

V. cholerae เปนตน ท�าใหไมสามารถแยกเชอ V. parahae-

molyticus ได ซงอาจน�าไปสการบงชทผดพลาดได

จากผลการทดลองแสดงใหเหนวาตวอยางกงขาว

แวนนาไมทสมเกบตวอยางในชวงเดอนสงหาคมถงกนยายนท

วางจ�าหนายในตลาดสดและหางสรรพสนคาในพนทจงหวด

สมทรปราการ มการปนเปอนเชอในสกล Vibrio จ�านวน 3

สายพนธ คอ V. alginolyticus, V. cholerae และ

V. parahaemolyticus โดยจะพบ V. parahaemolyticus

เฉลยสงทสดเมอเทยบกบเชออน ๆ แตไมพบ V. parahaemo-

lyticus ทมยน tdh ซงเปนปจจยในการกอโรค จากผลการ

วจยพบวาในตวอยางกงขาวแวนนาไมทน�ามาตรวจวเคราะห

พบ V. parahaemolyticus ซงอาจเปนสาเหตหนงในการ

กอใหเกดโรคอาหารเปนพษจากการรบประทานอาหารทม

สวนผสมของกงขาว ซงทางผวจยขอเสนอแนะแนวทางในการ

แกปญหาการปนเปอนของเชอในสกล Vibrio ซงสามารถ

ท�าไดโดยการควบคมระบบการเพาะเลยง โดยการน�าระบบ

แนวทางการปฏบตทางการเพาะเลยงสตวน�าทด (good

aquaculture practice; GAP) มาใชในการเพาะเลยงกงขาว

ซงระบบ GAP จะเขามาควบคมในทกขนตอนของการ

เพาะเลยงตงแตการจดการฟารมเพาะเลยง ความสะอาดและ

สขอนามยภายในฟารมการเกบเกยวผลผลต และการดแล

หลงการเกบเกยว ซงจะท�าใหสตวน�าทออกจากฟารมม

คณภาพทดกอนสผบรโภค นอกจากการน�าระบบ GAP มาใช

แลวนน ยงสามารถควบคมคณภาพทางจลชววทยาของ

อาหารทะเลไดจากการเขาไปควบคมดแลสถานททใชในการ

จดจ�าหนาย เชน หางสรรพสนคา ซปเปอรมารเกต และ

ตลาดสด โดยเฉพาะตลาดสดควรน�ามาตรฐานตลาดมาใชเปน

แนวทางในการด�าเนนการดแลปรบปรงตลาดใหไดมาตรฐาน

เพอลดความเสยงทผลตภณฑอาหาร โดยเฉพาะอาหารทะเล

จะไดรบการปนเปอนในระหวางการจดจ�าหนาย นอกจาก

ทกลาวมาขางตนแลว ผบรโภคอาหารทะเลกควรทจะเลอก

รบประทานอาหารทะเลทสด สะอาด และเมอผบรโภคเลอก

ซออาหารทะเลมาแลว ควรทจะท�าความสะอาดใหดเพอลด

ปรมาณเชอทตดมาใหนอยลง และควรมการปรงอาหารทะเล

ใหสกกอนรบประทาน

เทคนคดเพลกซพซอารทพฒนาขนในงานวจยน

เพอการตรวจสอบ V. parahaemolyticus ในตวอยาง

กงขาวแวนนาไม โดยใชยนเปาหมายเปนยน tl เพอยนยน

V. parahaemolyticus และยน tdh เพอบงชสายพนธ

กอโรค (tdh+) จากการศกษาพบวา ระยะเวลาทใชในการ

เพมปรมาณเชอทระยะเวลา 6 ชวโมง เปนชวงเวลาท

เหมาะสมตอการเพมปรมาณเชอในการตรวจวเคราะห

นอกจากนความไวในการตรวจพบยนเปาหมายพบไดในชวง

ทมปรมาณเชอเทากบ 102 CFU/g ของตวอยางกงขาว เมอ

ท�าการสมตวอยาง จ�านวน 60 ตวอยาง มาวเคราะหดวย

เทคนคดเพลกซพซอารเพอตรวจหา V. parahaemolyticus

พบวาม 42 ตวอยาง ทมยน tl ซงใหผลทรวดเรวกวาวธ

มาตรฐาน ISO/TS 21872-1:2007 และตรวจไมพบ

V. parahaemolyticus (tdh+) ในตวอยางทง 60 ตวอยาง

เทคนคดเพลกซพซอารเปนวธทสะดวก รวดเรวในการตรวจ

วเคราะหโดยใชเวลาเพยง 8 ชวโมง ซงมประโยชนตอการน�า

ไปเปนขอมลในการเฝาระวงการระบาดของเชอ และ

ลดปญหาดานสาธารณสขทเกดจากเชอ V. parahaemo-

lyticus และเปนแนวทางใหกบโรงงานอตสาหกรรมแปรรป

กงขาวแวนนาไมน�าไปใชตรวจสอบแบคทเรยชนดนกอนออก

จ�าหนาย เพอความปลอดภยของผบรโภค

กตตกรรมประกำศ

ขอขอบคณคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต ในการสนบสนนการ

ท�าวจย



1. ถนอมจตร สรภคพร. สองแนวโนมและการฟนตวของ

อตสาหกรรมกงไทยป 2557. [อนเตอรเนต]. 2557 [เขา

ถงเมอ 9 ส.ค. 2557]. เขาถงไดจาก: http://www.

bangkokbiz news.com/blog/detail/556819

2. Joseph SW, Colwell RR, Kaper JB. Vibrio para-

haemolyticus and related halophilic Vibrios. Crit

Rev Micribiol 1982;10:77-124.

3. กรมวทยาศาสตรการแพทย. ความรทวไปเกยวกบโรค

ตดเชอและพาหะน�าโรค. [อนเตอรเนต]. 2557 [เขาถง

เมอ 9 ส.ค. 2557]. เขาถงไดจาก: http://webdb.dmsc.

moph.go.th

4. ISO/TS 21872. Microbiology of food and animal

feeding stuffs - horizontal method for detection

of potentially enteropathogenic Vibrio spp.

2007.

5. Kim YB, Okuda J, Matsumoto C, Takahashi N.

Identification of Vibrio parahaemolyticus strains

at the species level by PCR targeted to the toxR

gene. J Clin Microbiol 1999;37:1173-7.

6. Bej AK, Patterson DP, Brasher CW, Vickery MCL,

Jones DD, Kaysner CA. Detection of total and

hemolysin-producing Vibrio parahaemolyticus

in shellfish using multiplex PCR amplification of

tl, tdh and trh. J Microbiol Methods 1999;36:215-

25.

7. Humada D, Higurashi T, Mayanagi K, Miyata T,

Fukui T, Lida T, et al. Tetrameric structure of

thermostable direct hemolysin from Vibrio

parahaemolyticus revealed by ultracentrifuga-

tion, small-angle X-ray scattering and electron

microscopy. J Mol biol 2007;365:187-95.

8. Okuda J, Ishbashi M, Abbott SL, Janda JM,

Nishibushi M. Analysis of the thermostable direct

hemolysis (tdh) genes and the tdh-related

hemolysin (trh) genes in urease-positive strains

of Vibrio parahaemolyticus isolated on the West

Coast of the United States. J Clin Microbiol

1997;35:1965-77.

9. สรยพร เอยมศร. ความไวและความใชไดของเทคนคมลต

เพลกซพซอารเพอตรวจสอบ Vibrio parahaemoly-

ticus และ Vibrio vulnificus ในหอยนางรมสด น�าทะเล

และดนตะกอน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาวทยาศาสตรสงแวดลอม, บณฑต

วทยาลยมหาวทยาลยบรพา. ชลบร; 2555.

10. Micky V, Aini T, Velnetti L, Rowena MB, Christy

C, Maurice B. Development of a SYBR green

based real-time polymerase chain reaction assay

for specific detection and quantification of Vibrio

parahaemolyticus from food and environmen-

tal samples. Int Food Res J 2014;21(3):921-7.

11. Zuccon F, Colussi S, Bertuzzi S, Serracca L,

Scanzio T, Prearo M, et al. Validation of a

multiplex PCR for Vibrio alginolyticus and Vibrio

parahaemolyticus identification and use for the

screening of fish isolates. Ittiopatologia 2012;9:63-

72.

12. Bej AK, Lee CY, Panicker G. Detection of

pathogenic bacteria in shellfish using multiplex

PCR followed by CovaLink™ NH microwell plate

sandwich hybridization. J Microbiol Methods

2003;53:199-209.


13. Cho JC, Lee KH, Lee HJ, Kim HJ. Simultaneous

detection of pathogenic Vibrio species using

multiplex real-time PCR. Food Control

2012;23:491-8.

14. Cabado AG, Garrido A, Chapela MJ, Ferreira M,

Atanassova M, Fajardo P, et al. Development of

a multiplex real-time PCR method for pathogenic

Vibrio parahaemolyticus detection (tdh+ and

trh+). Food Control 2012;24:128-35.

15. Dileep V, Kumar HS, Kumar Y, Nishibuchi M,

Karunasagar I, Karunasagar I. Application of

polymerase chain reaction for detection of

Vibrio parahaemolyticus associated with

tropical seafood and coastal environment. Lett

Appl Microbiol 2003;36:423-7.


บทคดยอ การใชสจากธรรมชาตในการผลตอาหารเปนทนยมมากขน เนองจากผบรโภคใสใจในสขภาพและเพอลดความเสยง

จากการบรโภคสสงเคราะห งานวจยนจงน�าร�าขาวหรอกากถวเหลองรวมกบอาหารเพาะเชอ Yeast mold (YM) broth เปน

แหลงอาหารของเชอรา Monascus sp. เพอผลตสารสจากธรรมชาต และเปนการเพมมลคาจากของเสยทางการเกษตรได

อกทางหนง โดยคดแยกเชอรา Monascus sp. จากขาวแดงและเตาหยไดจ�านวน 10 สายพนธ น�ามาเปรยบเทยบความ

สามารถผลตสารสไดดทสดพบวา Monascus sp. A007 และ B002 มปรมาณความเขมของสารสภายนอกเซลลทสง ซงม

ความสามารถสรางสารสไดดทสด จากนนท�าการเพาะเลยง Monascus sp. ทง 2 ไอโซเลต บนอาหารเพาะเชอ YM broth

ทเตมร�าขาว ความเขมขน 1 เปอรเซนต หรอกากถวเหลอง ความเขมขน 1 เปอรเซนต บมทอณหภมหองเปนเวลา 4 วน

พบวา Monascus sp. A007 มปรมาณความเขมของสารสภายนอกเซลลทเพาะเลยงในร�าขาวและกากถวเหลองเทากบ

1.02 และ 0.84 ตามล�าดบ และ Monascus sp. B002 เทากบ 0.83 และ 0.64 ตามล�าดบ โดยการผลตสารส

ของ Monascus sp. ในร�าขาวใหปรมาณสารสมากกวากากถวเหลอง

ค�ำส�ำคญ: Monascus sp. ร�าขาว กากถวเหลอง ความเขมของสารส

กำรผลตสำรสของเชอรำ Monascus sp. โดยใชวสดเหลอทงทำงกำรเกษตร :

ร�ำขำวหรอกำกถวเหลอง

Pigment production of Monascus sp. with agricultural waste :

rice bran or soy milk waste

วำลสำ เมองแมน ปญญรตน ปณฑก�ำพล และ อลษำ สนทรวฒน*

สาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

สมทรปราการ 10540

Walisa Muangman, Panyarat Panthukampol and Alisa Soontornwat*

Division of Biological Science, Faculty of Science and Technology, Huachiew Chalermprakiet University,

Samutprakarn 10540



Abstract Natural food colorings are widely used in food production due to the concerning of health and

risk from synthetic colorants in food product. In this study, adding rice bran or soy milk waste with Yeast

mold (YM) broth were used as substrate for Monascus sp. to produce pigment solid state, which was

conducted to produce natural colorants and to utilize an agriculture waste into the value-added product.

Isolation of Monascus sp. from angkak and picked bean curd were done. Then, comparing of pigment

production from 10 isolates on YM broth was determined by optical density. The strain A007 and B002

were shown the highest pigment production. After that, both isolates of Monascus sp. were cultured on

rice bran and soy milk waste, submerged culture was incubated at ambient temperatures for 4 days.

The result showed the extracellular red pigment from rice bran and soy milk waste by submerged culture

of Monascus sp. A007 were 1.02 and 0.84, respectively. While by those of Monascus sp. B002 were 0.83

and 0.64, respectively. Noticeably, Monascus sp. in rice bran submerged culture was produced red

pigment better than soy milk waste submerged culture.

Keywords: Monascus sp., Rice bran, Soy milk waste, Optical density of pigment

Curvularia sp., Epicoccum nigrum, Aspergillus sp.

และ Fusarium sp. [2] Monascus sp. เปนเชอราทผลต

สารสและใชเปนสผสมอาหารกนอยางแพรหลายในแถบทวป

เอเชย โดยใสในอาหารหมกทองถน [3] เชน ขาวแดง หรอ

Chinese red rice เปนผลตภณฑทไดจากการหมกขาวกบ

Monascus sp. ทอณหภมและความชนทเหมาะสม ซงท�าให

ขาวทงเมลดเปลยนเปนสแดงเขม และสามารถน�ามาใชเปน

สผสมอาหาร โดยใชเปนตวเพมกลนรสและสใหกบอาหาร

หมกตาง ๆ หรอใชในการหมกเตาหย โดยน�าเอา Monascus

sp. หรอขาวแดงมาหมกกบถวเหลองหรอกอนเตาหเปนระยะ

เวลา 1 เดอน ซงสารสจาก Monascus sp. ผลตไดม 3 กลม

ใหญ คอ สม เหลอง และแดง ซงสารสแดงเปนสผสมอาหาร

ทนยมใชในอาหารมากทสด เนองจากสแดงทไดจากธรรมชาต

นนหาไดยากและมวธการสกดสารสแดงออกมาหลายขนตอน

[4] โดยสารสท Monascus sp. ผลตไดเปนสารทตยภม

บทน�ำผลตภณฑอาหารสวนใหญมการน�าสมาใชเพอเตม

แตงใหอาหารมสสนทสวยงามและนารบประทานมากขน แต

ในอตสาหกรรมอาหารสวนใหญนยมใชสทได จากการ

สงเคราะห (synthetic colorant) ซงเปนอนตรายตอสขภาพ

ของผบรโภค การใชสทไดจากธรรมชาต (natural colorant)

จงเปนอกทางเลอกหนงในการน�ามาใชเปนสผสมอาหารทม

ความปลอดภย สารสธรรมชาตจะสงเคราะหไดจากพชและ

จลนทรย โดยเฉพาะอยางยงสารสจากจลนทรยเปนสารสท

สกดไดงายและใหปรมาณสารสทสง รวมทงยงมความคงตว

ของสารสทอณหภมสงไดด โดยพบวาจลนทรยในกลมของ

แบคทเรยและเชอรามความสามารถผลตสารสได ซงกลมของ

แบคทเรย ไดแก Flavobacterium sp., Bacillus subtilis,

Agrobacter ium aurantiacum และ Serratia

marcescens [1] กลมของเชอรา ไดแก Penicillium sp.,


(secondary metabolite) โครงสรางจดอย ในกล ม

azaphilones หรอ aminophilones [5] ซงสแดงท

Monascus sp. สร างขน คอ rubropunctamine

(C21H

23NO

4) และ monascorubramine (C

23H

27NO

4) สสม

ประกอบด วย rubrapunctat in (C21

H22

O5) และ

monascorubrine (C23H

26O

5) และสเหลองประกอบดวย

monascin (C21H

26O

5) และ ankaflavin (C

23H

30O

5) [3] เชอ

ราสวนใหญจะสรางสารสขนภายในเซลล ยกเวนเชอราบาง

สายพนธสามารถสรางสารสและปลอยออกมาภายนอกเซลล

ได ในสวนการสรางสารสของ Monascus sp. จะสรางสาร

สสมเปนเฉดสแรก โดยกลไกการสงเคราะหสารสสมจะผาน

วถการสงเคราะหสารโพลคไทดรวมกบวถการสงเคราะหกรด

ไขมน จากนนเมอสารสส มท�าปฏกรยากบกรดอะมโน

เปปไทด โปรตน หรอกรดนวคลอก โครงสรางสารสสมจะ

เปลยนเปนสารสแดง และเมอสสมเกดปฏกรยารดกชนจะ

เปลยนโครงสรางเปนสารสเหลอง [6] ซงปจจยในการสราง

สารสของ Monascus sp. ประกอบดวย (1) อณหภมทใชใน

การบมโดย Monascus sp. สามารถเจรญทอณหภมระหวาง

25-37 องศาเซลเซยส และมอณหภมทเหมาะสมตอการเจรญ

อยระหวาง 20-30 องศาเซลเซยส (2) คาความเปนกรด-ดาง

ทเหมาะสมมคาอยระหวาง 4.0-7.0 อยางไรกตามคาความ

เปนกรด-ดางเรมตนทเหมาะสมทสดส�าหรบการเจรญควรม

คาประมาณ 6.5 [7] (3) แหลงคารบอนมความส�าคญในการ

เจรญและสรางสารเมแทบอไลทของเชอรา (4) แหลง

ไน โตร เจนเป นป จ จยหน งท ส� าคญต อการกระต น

การสงเคราะหรงควตถโมนาโคลน เค และการเจรญเตบโต

ของ Monascus sp. ทงนชนดของสารสและการหลงสารส

ออกนอกเซลลมความสมพนธกบแหลงไนโตรเจน ซงแหลง

ไนโตรเจนทเหมาะสมส�าหรบการเจรญของ Monascus sp.

ไดแก เพปโตน แอมโมเนย ไนเตรต และโมโนโซเดยม

กลตาเมต (MSG) ซงมผลชวยกระตนการสงเคราะหสารสแดง

ใหสามารถละลายน�าไดด [3, 8, 9] (5) แรธาตและอาหาร

เสรม เชน กรดโฟลก และ Tween 80 ดงนนอาหารเพาะเชอ

ทมแหลงอาหารทเหมาะสมจงเปนปจจยส�าคญอยางยงทจะ

ท�าใหเชอราสามารถผลตสารสไดในปรมาณทสง แตแหลง

ไนโตรเจนทเปนปจจยในการกระตนการสงเคราะหสารสนน

มราคาคอนขางสง [10] ดงนนการใชวสดเหลอทงทางการ

เกษตร เชน ร�าขาวหรอกากถวเหลองจงเปนอกทางเลอกหนง

ทอาจน�ามาใชเปนแหลงคารบอนและไนโตรเจนในอาหาร

เพาะเชอ เพอลดตนทนในการผลตสารส และผลตสารสไดใน

ปรมาณทมากขน

งานวจยนจงมวตถประสงคเพอคดแยกเชอราและ

คดเลอกสายพนธ Monascus sp. ทมความสามารถในการ

ผลตสารสไดสงและปรบสตรอาหารใหมตนทนนอยลง โดย

ใชร�าขาวและกากถวเหลองรวมกบอาหารเพาะเชอ YM

broth เปนสบสเตรทในผลตสารสจาก Monascus sp. เพอ

ใหไดปรมาณสารสจาก Monascus sp. มากทสดและ

สามารถน�ามาใชผลตเปนสารสผสมอาหารทมาจากธรรมชาต


1. กำรคดแยก Monascus sp. จำกเตำหยและขำวแดง

ชงตวอยาง หนก 25 กรม และเตมเพปโตน ความ

เขมขน 0.1 เปอรเซนต ปรมาตร 225 มลลลตร ลงในถง

stomacher ตปน เปนเวลา 2 นาท และท�าการเจอจางท

10-2, 10-3, 10-4 และ 10-5 จากนนปเปตตสารละลาย ปรมาตร

0.1 มลลลตร ลงบนอาหารเพาะเชอ YM agar แลวใช glass

spreader เกลยใหทวผวหนาอาหารเพาะเชอจนแหง น�าไป

บมทอณหภมหอง (27-30 องศาเซลเซยส) เปนเวลา 2-3 วน

ไมควรคว�าจานอาหารเพาะเชอ และไมควรซอนเกน 4 ชน

สงเกตลกษณะโคโลนบนอาหารเพาะเชอ หากเปนเชอรา

Monascus sp. จะสรางเสนใยสเหลอง สม และแดง จากนน

ใช cork borer ขนาด 0.6 เซนตเมตร เจาะอาหารเพาะเชอ

YM agar บรเวณดงกลาว และใชเขมเขยเชอยายชนวนทเจาะ

ไวไปวางลงบนอาหารเพาะเชอ YM agar น�าไปบมทอณหภม

หอง เปนเวลา 3-4 วน ท�าซ�า 2-3 รอบ เพอใหไดเชอบรสทธ

หลงจากนนท�า slide culture เพอศกษาลกษณะสณฐาน

วทยา


2. กำรผลตสำรสจำก Monascus sp. ทคดแยกจำกเตำหย

และขำวแดงในอำหำรเพำะเชอ YM broth

น�า cork borer เจาะกลาเชอทเตรยมไว 5 ชน มา

ท�าการเพาะเลยงใน YM broth ปรมาตร 100 มลลลตร ใน

ฟลาสก ปรมาตร 250 มลลลตร น�าไปบมบนเครองเขยา

(Vision, VS-203D, Korea) ดวยความเรว 200 รอบตอนาท

เปนเวลา 4 วน ทอณหภมหอง ท�าการทดลอง 3 ซ�า และ

ท�าการตรวจผลการทดลองในการผลตสารสในสวนน�าเลยง

เชอทกวน โดยวดปรมาณความเขมของสทจลนทรยผลตได

[11] น�าตวอยางปรมาตร 100 มลลลตร ไปกรองผานกระดาษ

กรอง แลวจงน�าของเหลวทไดจากการกรองไปวดคาการ

ดดกลนแสงทความยาวคลน 680 นาโนเมตร โดยใชเครอง

UV-visible spectrophotometer (Shimadzu, UV-1601,

Japan) และใชอาหารเพาะเชอเปน blank เพอสงเกตความ

สามารถของเชอในแตละไอโซเลตในการผลตสารสและ

คดเลอกสายพนธทผลตสารสมากทสด

3. กำรผลตสำรสจำก Monascus sp. ทปรบสตรอำหำร

เพำะเชอ YM broth โดยเตมร�ำขำวหรอกำกถวเหลอง

ท�าการชงร�าขาวหรอกากถวเหลอง หนก 1 กรม

ลงในอาหารเพาะเชอ YM broth ปรมาตร 100 มลลลตร

ปรบคาความเปนกรด-ดาง เทากบ 6.5 น�าไปนงฆาเชอ

จากนนน�า cork borer เจาะกลาเชอทคดเลอกเตรยมไว 5

ชน แลวใสลงในอาหารเพาะเชอ YM broth ทเตรยมไว น�า

ไปบมบนเครองเขยา (Vision, VS-203D, Korea) ดวย

ความเรว 200 รอบตอนาท เปนเวลา 4 วน ทอณหภมหอง

ท�าการทดลอง 3 ซ�า และท�าการตรวจผลการทดลองในการ

ผลตสารสในสวนน�าเลยงเชอทกวน โดยวดปรมาณความเขม

ของสทจลนทรยผลตได [11] น�าตวอยางปรมาตร 100

มลลลตร ไปกรองผานกระดาษกรอง แลวจงน�าของเหลวทได

จากการกรองมาท�าการวดคาการดดกลนแสงทความยาวคลน

680 นาโนเมตร โดยใชเครอง UV-visible spectropho-

tometer (Shimadzu, UV-1601, Japan) และใชอาหาร

เพาะเชอเปน blank


1. กำรคดแยก Monascus sp. จำกเตำหยและขำวแดง

จากผลการคดแยก Monascus sp. จากตวอยาง

ขาวแดงและเตาหยทไดในรานคาพนทเยาวราช พบวาคดแยก

เชอราไดจากขาวแดง จ�านวน 8 ไอโซเลต ไดแก Monascus

sp. A001, Monascus sp. A003, Monascus sp. A004,

Monascus sp. A005, Monascus sp. A007, Monascus

sp. A008, Monascus sp. A009 และ Monascus sp.

A010 และคดแยกเชอราไดจากเตาหย จ�านวน 2 ไอโซเลต

ไดแก Monascus sp. B002 และ Monascus sp. B004

(ตารางท 1)


ตำรำงท 1 ลกษณะโคโลนของ Monascus sp. ทคดแยกไดจากเตาหยและขาวแดง

แหลงทคดแยก ไอโซเลต ลกษณะเสนใย/ส ลกษณะโคโลน

ขาวแดง ตลาดเยาวราช Monascus sp. A001

ขาวแดง รานยงเจรญเภสช Monascus sp. A003

ขาวแดง รานรวย Monascus sp. A004

ขาวแดง รานโอสถยงชวตงไทเซยง Monascus sp. A005

ขาวแดง รานทองไทยโอสถ Monascus sp. A007

ขาวแดง ราน ฉ.มนคง Monascus sp. A008

ขาวแดง รานไฮวยง Monascus sp. A009

ขาวแดง รานจนหลเซยง Monascus sp. A010

ขาวแดง ตรากเลน Monascus sp. B002

ขาวแดง ตราภเขาไฟ Monascus sp. B004

เสนใยสน�าตาลออน ตรงกลางโคโลนม

เสนใยสขาว มสารสบนอาหารเพาะเชอ

ทปลายโคโลน

เสนใยสน�าตาลออน ตรงกลางโคโลน

มเสนใยสขาว

ตรงกลางโคโลนม เส นใยสน� าตาล

ทบรเวณปลายโคโลนมเสนใยแดง และ

พบหยดน�าใสบนโคโลน

ตรงกลางโคโลนม เส นใยสน� าตาล

ทบรเวณปลายโคโลนมเสนใยสแดง

เสนใยมสแดงเขมและมสารสแดงใน

อาหารเพาะเชอ

เสนใยสน�าตาล ตรงกลางโคโลนมเสนใย

สขาว มสารสบนอาหารเพาะเชอ

เสนใยสแดง ตรงกลางโคโลนมเสนใย

สน�าตาล มสารสบนอาหารเพาะเชอ

เสนใยสน�าตาล ตรงกลางโคโลนมเสนใย


เสนใยสแดง ตรงกลางโคโลนมเสนใย


เสนใยมสน�าตาลออน ตรงกลางโคโลนม

เสนใยสขาว มสารสบนอาหารเพาะเชอ


ซงลกษณะโคโลนของ Monascus sp. บนอาหารเพาะเชอ

YM agar บมทอณหภมหอง เปนเวลา 4 วน พบวา ใน วนท 1

ลกษณะของโคโลนเปนเสนใยสขาว จากนนในวนท 2 เสนใย

สขาวจะเรมเจรญแพรกระจาย และผลตสารสในวนท 2-4

โดยทเสนใยเจรญแนบไปบนผวของอาหารเพาะเชอ YM agar

ส วนลกษณะการเจรญภายใต กล องจลทรรศน ของ

Monascus sp. เมอเลยงเชอราบนอาหารเพาะเชอ YM agar

ทอณหภมหอง พบวามการสรางเสนใยแตกแขนงเปนเสนใย

สน ๆ ผนงหนา ไมมส เรยงตวตอกนเปนสายสน ๆ และมการ

สรางเพอรทเซยม (perithecium) ซงเปนแอสโคคารป

(ascocarp) มรปรางกลม โดยจะเกดบนกาน (stalk)

ภำพท 1 ลกษณะเสนใยภายใตกลองจลทรรศนทก�าลงขยาย 400 เทาของ Monascus sp. A007

2. กำรทดสอบกำรผลตสำรสจำก Monascus sp. ทคดแยก

ไดจำกเตำหยและขำวแดงในอำหำรเพำะเชอ YM broth

เมอท�าการเพาะเลยง Monascus sp. ในอาหาร

เพาะเชอ YM broth ทท�าการปรบคาความเปนกรด-ดาง

เรมตนเทากบ 6.5 บนเครองเขยาทความเรว 200 รอบ

ตอนาท ทอณหภมหอง เปนเวลา 4 วน พบวา Monascus sp.

มแนวโนมการผลตสารสเพมสงขนเมอบมเปนระยะเวลา

นานขน ซงในวนท 1 เชอรามการสรางเสนใยในอาหาร

เพาะเชอ YM broth เพยงเลกนอย และไมสรางสารสใน

วนท 2 เชอรามการผลตสารสออกมา แตพบวา Monascus sp.

A001, A005 และ A009 ยงไมมการสรางสารสออกมา และ

ในระยะเวลา 4 วน มเพยง 2 ไอโซเลต ทมแนวโนมสามารถ

ผลตสารสแดงไดดทสดในอาหารเพาะเชอ YM broth ไดแก

Monascus sp. A007 และ Monascus sp. B002 ซงม

ปรมาณความเขมของสารส (OD680

) เทากบ 0.6071 และ

0.5224 ตามล�าดบ (ภาพท 2)


3. กำรผลตสำรสจำก Monascus sp. ทปรบสตรอำหำร

เพำะเชอ YM broth โดยเตมร�ำขำวหรอกำกถวเหลอง

3.1 กำรผลตสำรสของ Monascus sp. A007 ในอำหำร

เพำะเชอ YM broth ทปรบสตรโดยกำรเตมร�ำขำวหรอ

กำกถวเหลองเปนแหลงคำรบอนและไนโตรเจน

จากการทดสอบการผลตสารสจาก Monascus

sp. A007 ในอาหารเพาะเชอ YM broth โดยการเตมร�าขาว

หรอกากถวเหลองเพอเปนแหลงคารบอนและไนโตรเจน

พบวา Monascus sp. A007 เมอน�ามาเพาะเลยงใน

0

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

1 2 3 4

ปรมา

ณคว

ามเข

มของ

สารส

เวลา (วน)

A001A003A004A005A007A008A009A010B002B004

ภำพท 2 ปรมาณความเขมของสารส (OD680

) จาก Monascus sp. ในอาหารเพาะเชอ YM broth

เครองเขยาทความเรว 200 รอบตอนาท ทอณหภมหอง

เปนเวลา 4 วน พบวาในวนท 1-3 ปรมาณความเขมของสารส

(OD680

) ในกากถวเหลองมปรมาณมากกวาร�าขาว โดยใน

วนท 4 เปนเวลาทเชอราเจรญและผลตสารสไดด ซงการเตม

ร�าขาวเพอเปนแหลงคารบอนและไนโตรเจน มแนวโนมท�าให

เชอราผลตสารสไดดกวาการเตมกากถวเหลองเปนแหลง

คารบอนและไนโตรเจน โดยปรมาณความเขมของสารสมคา

เทากบ 1.0249 และ 0.8379 ตามล�าดบ (ภาพท 3)

ภำพท 3 การเปรยบเทยบปรมาณความเขมของสารส (OD680

) จาก Monascus sp. A007 ทเพาะเชอในอาหาร YM broth

ทเตมร�าขาวหรอกากถวเหลอง


3.2 กำรผลตสำรสจำก Monascus sp. B002 ในอำหำร

เพำะเชอ YM broth ปรบสตร โดยกำรเตมร�ำขำวหรอ

กำกถวเหลองเปนแหลงคำรบอนและไนโตรเจน

จากการทดสอบการผลตสารสจาก Monascus

sp. B002 ในอาหารเพาะเชอ YM broth โดยการเตมร�าขาว

หรอกากถวเหลองเพอเปนแหลงคารบอนและไนโตรเจน โดย

เพาะเลยงในเครองเขยาทความเรวรอบ 200 รอบตอนาท ท

อณหภมหอง เปนเวลา 4 วน พบวา การเตมร�าขาวเปนแหลง

คารบอนและไนโตรเจน มแนวโนมท�าใหเชอราผลตสารสได

ดกวาการเตมกากถวเหลองเพอเปนแหลงคารบอนและ

ไนโตรเจนเชนเดยวกนกบขอ 3.1 โดยปรมาณความเขมของ

สารสในอาหารเพาะเชอ YM broth ทเตมร�าขาวหรอกาก

ถวเหลองมคาเทากบ 0.8312 และ 0.6443 ตามล�าดบ

(ภาพท 4)

จากผลการทดลองการผลตสารสจาก Monascus

sp. A007 และ B002 ในอาหารเพาะเชอ YM broth โดย

การเตมร�าขาวหรอกากถวเหลองเพอเปนแหลงคารบอนและ

ไนโตรเจน พบวา Monascus sp. A007 สามารถผลตสารส

ในอาหารเพาะเชอทเตมกากถวเหลองไดดกวาร�าขาว ซง

แตกตางจาก Monascus sp. B002 ทสามารถผลตสารสได

ปรมาณมากในอาหารเพาะเชอทเตมร�าขาว นอกจากน

Monascus sp. A007 ยงสามารถผลตสารสไดดกวา

Monascus sp. B002 โดยปรมาณความเขมของสารสทได

จาก Monascus sp. A007 มคาสงสดเทากบ 1.0249


เชอรา Monascus sp. เปนเชอราทสามารถผลต

สารสเหลอง สม และแดง จงนยมน�ามาใชเปนสผสมอาหาร

สวนใหญมกจะพบในอาหารตาง ๆ เชน เหลาแดง ขาวแดง

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1 2 3 4

ปรมา

ณคว

ามเข

มของ

สารส

เวลา (วน)

ราขาว

กากถวเหลอง

ภำพท 4 การเปรยบเทยบปรมาณความเขมของสารส (OD680

) จาก Monascus sp. B002 ทเพาะเชอในอาหาร YM broth

ทเตมร�าขาวหรอกากถวเหลอง

เตาหย ไสกรอก และกนเชยง เปนตน ในการวจยนไดท�าการ

คดแยก Monascus sp. โดยพบจากขาวแดง จ�านวน 8

ไอโซเลต ไดแก Monascus sp. A001, Monascus sp.

A003, Monascus sp. A004, Monascus sp. A005,

Monascus sp. A007, Monascus sp. A008, Monascus

sp. A009 และ Monascus sp. A010 และจากเตาหย

จ�านวน 2 ไอโซเลต ไดแก Monascus sp. B002 และ

Monascus sp. B004 ซงลกษณะการเจรญภายใต

กลองจลทรรศนของ Monascus sp. เมอท�าการเพาะเลยง

บนอาหารเพาะเชอ YM agar ทอณหภมหอง พบวามการ

สรางเสนใยแตกแขนงเปนเสนใยสน ๆ ผนงหนา และสราง

โคนเดยผนงหนา ไมมส เรยงตวตอกนเปนสายสน ๆ ในขณะ

ทอายยงนอย เสนใยจะเหนเปนสขาวแตเมออายมากขนจะ

มสแดง เจรญแนบไปบนผวของอาหารเพาะเชอ YM agar

[12] จากนนน�ามาเพาะเลยงในอาหาร YM broth [13] เพอ


คดเลอกสายพนธทสามารถสรางสารสแดงไดมากทสด พบวา

ไอโซเลต A007 และ B002 ใหปรมาณความเขมของสารส

(OD680

) เทากบ 0.6071 และ 0.5224 ตามล�าดบ และพบวา

วนท 1 และวนท 2 เชอราเรมผลตเสนใยเกาะกลมเปนกอน

และในวนท 4 ของการเลยงเชอพบวา มการผลตสารสไดด

ทสด โดยใหคาการดดกลนแสงท OD680

ไดสงสด คาดวา

ผลจากการทสารอาหารในอาหารเพาะเชอเหลอนอย จง

ท�าใหเกดสภาวะการขาดอาหารหรอมแหลงอาหารนอย

เชอราจงอยในสภาวะเครยดสงผลตอการเปลยนแปลงทาง

สรรวทยา ลกษณะทางสณฐานวทยา และโครงสรางภายใน

ของเซลลเชอรา [14] เมอแหลงอาหารคารบอนนอยลงจะ

สงผลตอการเปลยนแปลงกระบวนการเมแทบอไลทใน

กระบวนการไกลโคไลซสทน�าเอา acetyl Co A ไปใชใน

กระบวนการสรางสารทตยภม [15] จงผลตสหรอสารตาง ๆ

ซงสารสจาก Monascus sp. จดเปนสารทตยภมประเภท

โพลคไทด สงเคราะหขนจากอนพนธของโคเอนไซม เอ

สามารถแบงสารสจาก Monascus sp. ออกเปน 3 กลม

ไดแก สารสแดง (monacin, rubropunctamine) สารสสม

(monascorubrin, rubropunctatin) และสารสเหลอง

(monascin, ankaflavin) [1] กระบวนการสรางสารสเกด

จากการ acetyl Co A เขาส polyketide pathway ซงจะ

ส ง เคราะห สารส โดยใช เอนไซม โพลค ไทด ซน เทส

(polyketide synthase, PKS) สารประกอบโพลคไทดนน

ถกเปลยนมาจากสารประกอบตาง ๆ ภายในเซลล เชน

กรดไขมน [1, 16] ซงสารสทผลตไดจาก Monascus sp.

เหลาน สามารถน�ามาประยกตใชเปนวตถเจอปนอาหารใน

การเปนสผสมอาหาร [17] จากการศกษาการผลตสารสจาก

Monascus sp. A007 และ Monascus sp. B002 ในอาหาร

เพาะเชอ YM broth โดยการเตมกากถวเหลองหรอร�าขาว

เพอเปนแหลงคารบอนและไนโตรเจน พบวา Monascus

sp. A007 และ Monascus sp. B002 สามารถเจรญไดดใน

อาหารเพาะเชอ YM broth ทปรบสตรอาหารเพาะเชอทเตม

ร�าขาว โดย Monascus sp. กระตนการพฒนาการผลต

สารสไดดกวากากถวเหลอง กลาวคอ ปรมาณความเขมของ

สารสภายนอกเซลลอยในชวง 0.84-1.03 สวนกากถวเหลอง

พบวามปรมาณความเขมของสารสภายนอกเซลลอยในชวง

0.64-0.84 เนองจากสวนประกอบของร�าขาวนนประกอบ

ดวยกรดอะมโนหลายชนด เชน กรดกลตามก (glutamic)

[18] และพบวาแหลงไนโตรเจนและคาความเปนกรด-ดาง

ของอาหารเพาะเชอเปนปจจยหนงทส�าคญในการสรางสาร

สของ Monascus sp. [19] ซงหากใชอาหารเพาะเชอทม

กรดอะมโนและคาความเปนกรด-ดางทเปนกลางจะท�าให

เชอราผลตสารสสม (monascorubrin, rubropunctatin)

จนถงสแดง (monascorubramine, rubropunctamine)

[20] นอกจากนยงพบวาการใชโมโนโซเดยมกลตาเมตเปน

แหลงไนโตรเจน [21] จะสงผลให Monascus sp. มการ

เจรญเตบโตนอยลง แตเชอราจะสะสมหรอสรางสปอร

มากขน อกทงยงสรางสารสขนมาดวย ซงใหผลคลายคลงกบ

แหลงไนโตรเจนอน ๆ ส�าหรบกากถวเหลองทน�ามาเตมใน

อาหารเพาะเชอแทนแหลงคารบอนนน ไดน�าไปผาน

กระบวนการคนน�าออกและน�าไปอบความรอน ซงอาจท�าให

สญเสยสารอาหารบางชนดไป ซงอาจจ�าเปนตอการเจรญ

และการสรางสารสของ Monascus purpureus ดงนน

เชอราจงเจรญไดไมด จ�าเปนตองเสรมแหลงอาหารอน ๆ

ผสมเขากบกากถวเหลอง เพอใหมคณคาอาหารเพยงพอตอ

การเจรญของเชอรา [22] เมอท�าการเปรยบเทยบกบอาหาร

เพาะเชอทมแหลงไนโตรเจน พบวาอาหารเพาะเชอทมแหลง

ไนโตรเจนสง เชอราสามารถผลตสารสในปรมาณทสงกวา

[23] โดยจากผลการทดลองเชอรา Monascus sp. ทสามารถ

ผลตสารสแดงไดดทสด ในอาหารเพาะเชอ YM broth คอ

Monascus sp. A007 และ Monascus sp. B002 เชอรา

Monascus sp. A007 และ Monascus sp. B002 สามารถ

ผลตสารสแดงไดดทสดในอาหารเพาะเชอ YM broth ทปรบ

สตรโดยเตมร�าขาว ดวยเหตนอาหารเพาะเชอทเหมาะสมใน

การผลตสารสจาก Monascus sp. เพอเปนการลดตนทนใน

สวนของอาหารเพาะเชอเพอใชในการผลตสารสจากเชอรา

คอการเตมร�าขาว ซงเปนแหลงไนโตรเจนทดราคาไมสงและ

กระตนให Monascus sp. ผลตสารสไดด เนองจากในงาน

วจยนเปนการศกษาในขนตน ซงในการศกษาตอไปอาจมการ

เพมหรอขยายปรมาณการใชวสดเหลอทง เพอลดตนทนใน

การผลตสารสจาก Monascus sp. และไดปรมาณสารสมาก

ทสด


เอกสำรอำงอง1. Mapari SAS, Thrane U, Meyer AS. Fungal

polyketide azaphilone pigments as future

natural food colorants? Trends Biotechnol

2010;28:300-7.

2. Venil CK, Zakaria ZA, Ahmad WA. Bacteria

pigment and their application. Process Biochem

2013;48:1065-79.

3. Lin CF. Isolation and culture condition of

Monascus sp. for the production of pigment in

submerged culture. J Ferment Technol

1973;51:407-14.

4. Erdogral O, Azirak S. Review of the red yeast rice

(Monascus purpureus). Turkish Electron J

Biotechnol 2004;2:37-49.

5. Chen MH, Johns MR. Effect of pH and nitrogen

source on pigment production by Monascus

purpureus . Appl Microbiol Biotechnol

1993;40:132-8.

6. Hajjaj H, Klaebe A, Goma G, Blanc PJ, Barbier E,

Francois J. Medium-chain fatty acids affect

citrinin production in the filamentous fungus

Monascus ruber. Appl Environ Microbiol

2000;66(3):1120-5.

7. ศมากร แพทยานนท. การใชน�าทงจากอตสาหกรรม

เกษตรเ พอผลตเมดสสแดงจากเ ชอราโมโนคส .

วทยานพนธปรญญาโท, บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย

เทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. กรงเทพฯ; 2544.

8. Johns MR, Stuart DM. Production of pigment by

Monascus purpureus in solid culture. J Ind

Microbiol 1991;8:23-8.

9. Chen MH, Johns MR. Effect of pH and nitrogen

source on pigment production by Monascus

purpureus . Appl Microbiol Biotechnol

1993;40:132-8.

10. Subhasree RS, Babu PD, Vidyalakshmi R, Mohan

VC. Effect of carbon and nitrogen sources on

stimulation of pigment production by Monascus

purpureus on jackfruit seeds. Int J Microbiol

Res 2011;2(2):184-7.

11. พรพรรณ เลศทวสนธ. เอกสารประกอบบทปฏบตการ

การผ ลตส ว ธ การหมก เป ยก . มหาวทยา ลย

ศรนครนทรวโรฒ. 2541.

12. ฉตรมณ จอมค�าสงห. การผลตสเหลองจากเชอรา

Monascus sp. KB20M102 จากแปงมนส�าปะหลง

โดยการหมกแบบ constantry fed-batch culture.

วทยานพนธปรญญาโท, บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย

เกษตรศาสตร. กรงเทพฯ; 2547.

13. Wongjewboot I, Kongruang S. pH stability of

ultrasonic Thai isolated Monascus purpureus

pigments. Int J Biosci Biochem Bioinforma

2011;1(1):79-83.

14. Szilágyi M, Miskei M, Karányi Z, Lenkey B, Pócsi

I, Emri T. Transcriptome changes initiated by

carbon starvation in Aspergillus nidulans.

Microbiol 2013;159:176-90.

15. Yu JH, Keller N. Regulation of secondary

metabolism in filamentous fungi. Annu Rev

Phytopathol 2005;43:437-58.

16. Yang Y, Liu B, Du X, Li P, Liang B, Cheng X, et al.

C omp l e t e g enome s equen ce a nd

transcriptomics analyses reveal pigment

biosynthesis and regulatory mechanisms in an

industrial strain, Monascus purpureus YY-1.

Sci Rep 2015;5(8331):1-9.

17. นชนาฏ แซค, ปรมาภรณ จยเจม, สรกาญจน นนปย,

อาภรณ วงศวจารณ. การใชสารสของเชอราโมแนสคส

ในผลตภณฑอาหาร. ฐานขอมลงานวจย [อนเตอรเนต].

2543 [เขาถงเมอ 4 ก.ค. 2558]. เขาถงไดจาก: http://

fic.nfi.or.th/ research/research.php?id=334


18. Wang M, Hettiarachchy NS, Qi M, Burks W,

Siebenmorgen T. Preparation and functional

properties of rice bran protein isolate. J Agric

Food Chem 1999;47:411-6.

19. Patakova P. Monascus secondary metabolites:

production and biological activity. J Ind

Microbiol Biotechnol 2013;40:169-81.

20. Lin TF, Yakushijin K, Buchi GH, Demain AL.

Formation of water-soluble Monascus pigments

by biological and semisynthetic processes. J

Ind Microbiol 1992;9:173-9.

21. Lin TF, Demain AL. Effect of nutrition of

Monascus sp. on formation of red pigments.

Appl Microbiol Biotechnol 1991;36:70-5.

22. สนย เอยดมสก, มชย ลดด, นงเยาว ชสข. การทดแทน

เนอหมในกนเชยงดวยกากถวเหลองทไดจากการหมก

ดวยเชอโมแนสคส (Monascus purpureus). วารสาร

วชาการพระจอมเกลาพระนครเหนอ 2555;22(3):622-

31.

23. Lee BK, Park NH, Piao HY, Chung WJ. Production

of red pigments by Monascus purpureus in

submerged culture. Biotechnol Bioprocess Eng

2001;6:341-6.


บทคดยอ การศกษาฤทธของสารสกดหยาบจากพลคาว กระเทยม และกระวานดวยเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต

ตอการยบยงแบคทเรยเบองตนดวยวธ paper disc diffusion และน�ามาหาคาความเขมขนต�าสดทสามารถยบยงการเจรญ

ของเชอดวยวธ broth dilution test พบวาสารสกดหยาบจากพลคาวและกระเทยมสามารถยบยงแบคทเรยแกรมบวกและ

แกรมลบได โดยสารสกดหยาบจากกระเทยมแสดงฤทธการยบยงและฆาเชอแบคทเรยไดหลายสายพนธกวาสารสกดหยาบ

ชนดอน สารสกดหยาบจากพลคาวสามารถยบยงและฆา Proteus vulgaris ได โดยมคาความเขมขนต�าสดทสามารถยบยง

การเจรญของเชอ (MIC) และคาความเขมขนต�าสดทสามารถฆาเชอ (MBC) เทากบ 6.25 มลลกรมตอมลลลตร สารสกด

หยาบจากกระเทยมสามารถยบยงและฆา Escherichia coli ATCC 25922 และ P. vulgaris โดยมคา MIC และ MBC

เทากบ 50 มลลกรมตอมลลลตร ในขณะทสามารถยบยงและฆา Staphylococcus aureus ATCC 25923 และ Vibrio

parahaemolyticus ดวยคา MIC และ MBC เทากบ 12.5 มลลกรมตอมลลลตร นอกจากนยงสามารถยบยงและฆา Bacillus

cereus และ V. cholerae (MIC และ MBC เทากบ 6.25 และ 12.5 มลลกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ) และแสดงคาการ

ยบยงและฆา B. subtilis ไดดทสด โดยมคา MIC และ MBC เทากบ 3.13 และ 6.25 มลลกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ

สารสกดหยาบกระวานสามารถยบยงไดเพยง Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 โดยมคา MIC เทากบ 25 มลลกรม

ตอมลลลตร

ค�ำส�ำคญ: กระเทยม พลคาว กระวาน แบคทเรย ฤทธตานแบคทเรย

ฤทธตำนแบคทเรยของสำรสกดจำกพลคำว กระเทยม และกระวำนดวยเอทำนอล

Antibacterial activity of ethanolic extracts of Houttuynia cordata Thunb.,

Allium sativum and Amomum krervanh Pierre on some bacteria

กญญำ แปลงโฉม1 และ พรพมล กำญจนวำศ2*

1 ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏร�าไพพรรณ จนทบร 220002 สาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต


Kanya Plangsom1 and Pornpimon Kanjanavas2*

1 Department of Biology, Faculty of Science and Technology, Rambhai Barni Rajabhat University,

Chanthaburi 220002 Division of Biological Science, Faculty of Science and Technology,

Huachiew Chalermprakiet University, Samutprakarn 10540



Abstract Antibacterial activity of crude ethanolic extracts of Houttuynia cordata Thunb., Allium sativum,

and Amomum krervanh Pierre were preliminarily examined against bacteria using paper disc diffusion

method. They were further tested for the minimal inhibitory concentration (MIC) and minimal bactericidal

concentration (MBC) using broth dilution test. Both crude extracts from H. cordata Thunb. and A. sativum

inhibited both Gram positive and Gram negative bacteria but the crude extracts from A. sativum exhibited

greater antibacterial activity against most tested strains. The crude extracts from H. cordata inhibited

Proteus vulgaris with MIC and MBC values of 6.25 mg/ml. The crude extracts from A. sativum inhibited

Escherichia coli ATCC 25922 and P. vulgaris with MIC and MBC at 50 mg/ml while inhibited Staphylococcus

aureus ATCC 25923 and Vibrio parahaemolyticus with MIC and MBC at 12.5 mg/ml. Furthermore, the

crude extracts from A. sativum could inhibit Bacillus cereus and V. cholerae with MIC and MBC values

of 6.25 and 12.5 mg/ml, respectively. The crude extracts show best inhibit any activity against to B. subtilis

with MIC and MBC at 3.13 and 6.25 mg/ml, respectively. The crude extracts from A. krervanh only inhibited

Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853 with MIC at 25 mg/ml.

Keywords: Allium sativum, Houttuynia cordata Thunb., Amomum krervanh Pierre, Bacteria,

Antibacterial activity

บทน�ำเชอแบคทเรยทเปนสาเหตส�าคญของการเกดโรค

มกพบการปนเปอนและกระจายอยทวไปตามแหลงตาง ๆ

การก�าจดหรอยบยงเชอกอโรคมกจะอาศยยาปฏชวนะหรอ

สารเคมมาใชในการรกษา ซงผปวยบางรายมอาการแพตอยา

ปฏชวนะหรอสารเคมทใชในการรกษา และหากมการใชยา

ปฏชวนะบอย ๆ กจะกอใหเกดการดอยาของเชอจลนทรยจน

ไมสามารถใชยาตวเดมในการรกษาไดอก โดยในปจจบนพบ

เชอแบคทเรยดอยาเพมสงขนมาก และยาปฏชวนะสมยใหม

กไมสามารถทจะก�าจดหรอยบยงไดอยางมประสทธภาพ

สงผลใหเกดโรคระบาดและโรคตดตอในอตราทเพมสงขน

เรอย ๆ ทางการแพทยจงพยายามหาแนวทางในการรกษา

และยบยงแบคทเรยทกอโรค โดยการคนหาสารทออกฤทธ

ทางชวภาพทมความส�าคญในการรกษาโรคตดเชอ เชน สาร

ยบยงเชอรา สารยบยงแบคทเรย และสารยบยงไวรสมาใชใน

การรกษาแทน โดยแหลงทมาของสารออกฤทธทางชวภาพ

สวนใหญจะไดมาจากธรรมชาตหรอสงมชวตทอยในธรรมชาต

เชน พช ผก สมนไพร ผลไม และเชอจลนทรย โดยสงมชวต

เหลานสามารถผลตสารทออกฤทธในการยบยงเชอจลนทรย

ไดหลายชนด ประเทศไทยมภมประเทศและภมอากาศท

เหมาะแกการเจรญเตบโตของพชสมนไพรหลายชนด และยง

นยมน�าสมนไพรพนบานมาใชประโยชนตาง ๆ มากมาย ไดแก

น�ามาเปนอาหาร เครองเทศ และน�าใชเปนยารกษาโรค

เพราะมราคาถกกวายาแผนปจจบน มรายงานพบสารส�าคญ

หลายชนดในน�ามนสกดจากสมนไพรซงมฤทธเปนสารตาน

อนมลอสระ สารยบยงเชอแบคทเรยและเชอราได สมนไพร

พนบานของจนทบรทมรายงานในการยบยงการเจรญของ

แบคทเรยบางชนดได เชน พลคาว กระวาน และกระเทยม

โดยพลคาว (Houttuynia cordata Thunb.) เปนไมลมลก

ขนาดเลกทมกลนเฉพาะตว และเปนทนยมน�ามาท�าเปนยา

รกษาโรคมะเรง และโรคตดเชอจากไวรส มตนก�าเนดมาจาก

เอเชยตะวนออกและประเทศไทย [1] ในประเทศญปนจะใช

ดอกของพลคาวท�ายาในการขบปสสาวะ [2] จากการศกษา

องคประกอบในน�ามนหอมระเหยจากสวนเหนอดนของ


พลคาว พบวาประกอบไปดวยสารทเปนองคประกอบ คอ

methyl-n-nonyl ketone, β-myrcene, β-ocimene,

1-decanol และ houttuynin สามารถยบยงการเจรญของ

แบคทเรยแกรมลบได [3] กระวาน (Amomum krervanh

Pierre) หรอเรยกวา กะวานจนทน จดเปนไมลมลก ชอบขน

ในปาดบชนตามภมประเทศทเปนเขาของจงหวดจนทบรและ

ตราด ผลของกระวานมกลนหอมฉนใชปรงอาหาร และท�า

เปนยา ในน�ามนหอมระเหย (essential oil) ของกระวาน

พบสารเคมคอ 1,8-cineole, α-pinene, α-terpinene และ

β-pinene ซงสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรยได [4]

สวนกระเทยม (Allium sativum Linn.) เปนพชลมลกทม

ตนก�าเนดในเอเชยกลาง [5] จดเปนพชเครองเทศและ

สมนไพรทใชเปนสวนประกอบทส�าคญในการท�าอาหาร และ

ยงมสรรพคณทางยาทชวยในการรกษาโรคตดเชอตาง ๆ ไดด

[6] เนองจากประกอบไปดวยสาร alliin เปนสารอนทรย

ก�ามะถน และมคณสมบตในการตานจลชพ และมฤทธตาน

อนมลอสระดวย [7] หากมการน�าสารสกดสมนไพรมาใชเปน

สวนประกอบในผลตภณฑยาจะชวยในการลดการใชสารเคม

หรอไดยาชนดใหม และเปนการเพมมลคาของสมนไพรไทย

อกดวย

เนองจากในประเทศไทยมสมนไพรหลายชนด และ

สมนไพรทเจรญมาจากภมประเทศตางกนจะมสรรพคณตาง

กน ซงจะเปนเอกลกษณตามภมภาคนน ๆ ท�าใหผวจยสนใจ

น�าสารสกดจากพลคาว กระวาน และกระเทยมจากอ�าเภอ

สอยดาว จงหวดจนทบร มาใชในการยบยงการเจรญหรอ

ก�าจดแบคทเรยกอโรค ไดแก Bacillus cereus, Klebsiella

sp., Pseudomonas aeruginosa ATCC 27853,

Staphylococcus aureus ATCC 25923, Escherichia

coli ATCC 25922, Proteus vulgaris, Salmonella sp.,

Vibrio cholerae และ V. parahaemolyticus และ

แบคทเรยทเปนสาเหตท�าใหอาหารเนาเสย คอ B. subtilis

เพอใชเปนแนวทางในการน�าสมนไพรเหลานมาใชเปนยา

รกษาโรคตดเชอ หรอน�ามาประยกตใชเปนสวนประกอบของ

อาหารเพอชวยยดอายในการเกบรกษาอาหารตอไป


วสดและอปกรณ

ใบพลคาว (H. cordata Thunb.) จากอ�าเภอ

มะขาม หวกระเทยม (A. sativum Linn.) และเมลดกระวาน

(A. krervanh Pierre.) จากอ�าเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

เชอแบคทเรยทใช ทดสอบ จ�านวน 10 สายพนธ คอ

B. cereus, B. subtilis, P. aeruginosa ATCC 27853,

S. aureus ATCC 25923, E. coli ATCC 25922, P. vulgaris,

Klebsiella sp. และ Salmonella sp. จากหองปฏบตการ

ชววทยา ภาคชววทยา คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยราชภฏร�าไพพรรณ สวนแบคทเรย V. cholerae

และ V. parahaemolyticus ไดมาจากโรงพยาบาล

พระปกเกลา จงหวดจนทบร

วธด�ำเนนกำร

1. กำรสกดสำรสกดหยำบจำกพลคำว กระเทยม และ

กระวำนดวยเอทำนอล ควำมเขมขน 95 เปอรเซนต โดย

ใชวธมำเซอเรชน

คดเลอกตวอยางสมนไพรโดยเลอกเกบตนท

สมบรณและไมเปนโรคมาลางใหสะอาด ตากผงลมใหแหง

ประมาณ 20 นาท น�าไปอบแหงทอณหภม 40 องศาเซลเซยส

และบดใหละเอยด น�าตวอยางสมนไพรทบดแลว หนกชนดละ

200 กรม แชในตวท�าละลายเอทานอล ความเขมขน

95 เปอรเซนต ปรมาตร 400 มลลลตร (อตราสวน 1 : 2)

เปนเวลา 72 ชวโมง กรองตะกอนออกโดยใชกระดาษกรอง

Whatman No.1 และน�าตวอยางทไดไประเหยตวท�าละลาย

ออกดวยเครอง rotary evaporator ทอณหภม 40 องศา

เซลเซยส จนไดสารสกดทขนหนด วดปรมาตรของสารสกด

ทได

2. กำรทดสอบฤทธของสำรสกดดวยวธ disc diffusion

method [8]

น�าโคโลนเดยวของแบคทเรยทตองการทดสอบท

เพาะเลยงไวในอาหาร เพาะเชอ Nutrient agar (ใช Nutrient

agar ผสมโซเดยมคลอไรด ความเขมขน 1.5 เปอรเซนต


ส�าหรบ V. parahaemolyticus) ใสในอาหารเพาะเชอ

Mueller Hinton broth (MHB) (ใช Tryptic soy broth

(TSB) แทนส�าหรบ V. cholerae และ V. parahaemolyticus)

ปรมาตร 5 มลลลตร ท�าการเพาะเลยงทอณหภม 37 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง น�าสารละลายเชอดงกลาวมา

เจอจางใหไดความขนเทากบ 0.5 McFarland ใชไมพนส�าล

ทปราศจากเชอชบแบคทเรยทปรบความขนไวแลว เกลยเชอ

ใหทวบนผวอาหารเพาะเชอ Mueller Hinton agar (MHA)

(ใช Tryptic soy agar (TSA) ส�าหรบ V. cholerae และ

V. parahaemolyticus) ทงไวประมาณ 3-5 นาท น�าสาร

สกดหยาบทไดมาละลายดวย ไดเมทลซลฟอกไซด (dimethyl

sulfoxide; DMSO) ความเขมขน 100 เปอรเซนต ใหมความ

เขมขน 100 มลลกรมตอมลลลตร และหยดสารสกด ปรมาตร

25 ไมโครลตร ใสบนแผนดสกขนาดเสนผานศนยกลาง

6 มลลเมตร รอใหแหงประมาณ 15 นาท และใชไดเมทลซล

ฟอกไซดเปนตวควบคมทใหผลลบ (negative control) ใช

ยาปฏชวนะ ceftazidime ความเขมขน 30 ไมโครกรม

ตอดสก เปนตวควบคมทใหผลบวก (positive control)

ส�าหรบการทดสอบแบคทเรยแกรมลบ คอ E. coli ATCC

25922, P. aeruginosa ATCC 27853, P. vulgaris,

Klebsiella sp., V. cholerae, V. parahaemolyticus

และ Salmonella sp. และใชยาปฏชวนะ vancomycin

ความเขมขน 30 ไมโครกรมตอดสก เปนตวควบคมทให

ผลบวก ในการทดสอบแบคทเรยแกรมบวก B. cereus,

B. subtilis และ S. aureus ATCC 25923 จากนนน�าจาน

เพาะเชอไปบมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24

ชวโมง ตรวจผลโดยการน�ามาวดเสนผานศนยกลางของ

บรเวณทไมมการเจรญของเชอแบคทเรย (inhibition zone)

โดยวดหนวยเปนมลลเมตร

3. กำรทดสอบหำคำควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถยบยงกำร

เจรญของเชอ (Minimal inhibitory concentration:

MIC) ดวยวธ broth dilution technique [9]

น�าแบคทเรยทสามารถยบยงไดจากขนตอนท 2 มา

ใชในการทดสอบ โดยน�าโคโลนของเชอทมอายประมาณ 24

ชวโมง น�ามาเพาะเลยงในอาหารเพาะเชอเหลว MHB

(ใช TSB ส�าหรบเชอ V. cholerae และ V.parahaemoly-

ticus) บมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง

เจอจางเชอใหไดความขนเทากบ 0.5 McFarland กอนน�า

มาใชในการทดสอบ น�าสารสกดหยาบจากพลคาว กระวาน

และกระเทยม ทมความเขมขน 100 มลลกรมตอมลลลตร

มาเจอจางดวยอาหารเพาะเชอใหมความเขมขนลดลงแบบ

ล�าดบสอง (two-fold serial dilution) โดยมความเขมขน

สดทาย เทากบ 100, 50, 25, 12.5, 6.25, 3.13, 1.56, 0.78

และ 0.39 มลลกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ ปรมาตร 1

มลลลตร จากนนเตมเชอแบคทเรยทเตรยมไวลงไปในทก

หลอด ปรมาตรหลอดละ 1 มลลลตร โดยชดควบคมทใหผล

บวกจะประกอบดวยอาหารเพาะเชอ ปรมาตร 1 มลลลตร

ผสมกบแบคทเรยทเตรยมไวปรมาตร 1 มลลลตร ชดควบคม

ทใหผลลบจะประกอบดวยอาหารเพาะเชอ ปรมาตร 1

มลลลตร ผสมกบสารสกดหยาบทละลายดวยไดเมทลซลฟอก

ไซด ความเขมขน 100 เปอรเซนต ใหมความเขมขน 100

มลลกรมตอมลลลตร ปรมาตร 1 มลลลตร น�าไปบมทอณหภม

37 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง ตรวจผลการหาคา MIC

โดยสงเกตหลอดสดทายทไมมการเจรญของแบคทเรยหรอ

อาหารเพาะเชอในหลอดไมขน อานความเขมขนของสาร

ทดสอบของหลอดนเปนคา MIC

4. กำรทดสอบหำคำควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถฆำเชอ

ได (Minimal bactericidal concentration: MBC)

น�าหลอดทไมมความขนจากการทดสอบหาคา MIC

ปรมาตร 10 ไมโครลตร เกลย (spread plate) ลงบนอาหาร

เพาะเชอ MHA น�าไปบมทอณหภม 37 องศาเซลเซยส นาน

24 ชวโมง อานผลโดยพจารณาความเขมขนของสารสกดท

สามารถฆาเชอไดโดยจะสงเกตไมพบการเจรญของแบคทเรย

บนจานอาหารเพาะเชอ



1. กำรสกดสำรสกดหยำบจำกพลคำว กระเทยม และ

กระวำน

จากการศกษาการสกดหยาบจากสวนเหนอดนของ

พลคาว กระเทยม และเมลดกระวานดวยวธมาเซอเรชนโดย

ใชเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต เปนตวท�าละลาย

ในอตราสวนสมนไพร หนก 200 กรม ตอตวท�าละลาย

ปรมาตร 400 มลลลตร (1:2) เนองจากเปนสารอนทรยท

ระเหยงาย และสารสกดทไดจะไมถกความรอน ซงลกษณะ

ของสารสกดหยาบจากพลคาวทไดจะมลกษณะหนดสด�า สาร

สกดหยาบจากกระเทยมมลกษณะเปนสน�าตาลเหนยวขน

และสารสกดหยาบจากกระวานมลกษณะเปนสน�าตาลด�า

เหนยวขน โดยปรมาณของสารสกดหยาบจากสวนใบของ

พลคาว กระเทยม และเมลดกระวาน มคาเปอรเซนตสารสกด

หยาบตอน�าหนกแหงของตวอยางสมนไพรเทากบ 0.76, 4.68

และ 2.38 เปอรเซนต ตามล�าดบ

2. กำรศกษำฤทธในกำรยบยงเชอแบคทเรยของสำรสกด

พลคำว กระเทยม และกระวำนโดยใชวธ disc diffusion

method

จากการศกษาฤทธในการยบยงการเจรญของ

แบคทเรยเบองตนดวยวธ disc diffusion technique โดย

ใชสารสกดหยาบทความเขมขนของสารสกด 100 มลลกรม

ตอมลลลตร ปรมาตร 25 ไมโครลตรตอดสก พบวาสารสกด

จากพลคาวและสารสกดจากกระเทยมสามารถยบยง

แบคทเรยไดทงแกรมบวกและแกรมลบ จากการคดเลอก

เบองตนพบวา สารสกดหยาบจากกระเทยมจะใหขนาดของ

โซนการยบยงตอแบคทเรยกอโรคทกวางกวาสารสกดอก 2

ชนด และสามารถยบยงแบคทเรยกอโรคไดหลายสายพนธ

รองลงมาคอ สารสกดจากพลคาว โดยสารสกดกระเทยม

สามารถยบยง B. cereus, B. subtilis, S. aureus ATCC

25923, V. cholerae และ V. parahaemolyticus ได และ

ใหคาการยบยง V. parahaemolyticus ไดดทสด มความ

กวางเทากบ 25.11±0.19 มลลเมตร นอกจากนยงใหผลการ

ยบยงตอ P. vulgaris อกดวย ส�าหรบสารสกดหยาบจาก

กระวานสามารถยบยงเฉพาะ P. aeruginosa ATCC 27853

เพยงสายพนธเดยวเทานน โดยมคาความกวางของโซนยบยง

9±0.88 มลลเมตร แตไมมสารสกดชนดใดทสามารถยบยง

การเจรญของ Salmonella sp. และ Klebsiella sp. ได

(ตารางท 1)

3. กำรทดสอบหำคำควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถยบยงกำร


MIC) ดวยวธ broth dilution technique

น�าผลการทดสอบฤทธของสารสกดเบองตนมา

เปรยบเทยบกน พบวาฤทธของสารสกดจากกระเทยมจะให

คาโซนยบยงการเจรญของแบคทเรยกวางกวาสารสกดชนด

อน แตเมอน�ามาหาคา MIC พบวาความเขมขนของสารสกด

จากกระเทยมทสามารถยบยงการเจรญของแบคทเรยได ม

คาเทากนกบสารสกดจากพลคาว เชน ทความเขมขน 6.25

และ 12.5 มลลกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการเจรญของ

B. cereus และ S. aureus ATCC 25923 ได ตามล�าดบ

ส�าหรบสารสกดกระเทยมทความเขมขน 6.25 และ12.5

มลลกรมต อมลลลตร สามารถยบย งการเจรญของ

V. cholerae และ V. parahaemolyticus ได ตามล�าดบ

เชนกน และทความเขมขน 3.13 มลลกรมตอมลลลตร

สามารถยบยงการเจรญของ B. subtilis นอกจากนสารสกด

พลคาวทความเขมขน 6.25 มลลกรมตอมลลลตร สามารถ

ยบยง P. vulgaris ไดดกวาสารสกดจากกระเทยม และท

ความเขมขน 12.5 มลลกรมตอมลลลตร สามารถยบยงการ

เจรญของ P. aeruginosa ATCC 27853 ไดดกวาสารสกด

จากกระวาน ดงแสดงในตารางท 2

ว. วทย. เทคโน. หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 61ปท 1 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม 2558ตำ

รำงท

1 ผ

ลการ

ทดสอ

บประ

สทธภ

าพกา

รยบย

งการ

เจรญ

ของเ

ชอแบ

คทเร

ยดวย

สารส

กดหย

าบจา

กพลค

าว ก

ระเท

ยม แ

ละกร

ะวาน

ดวยเ

อทาน

อล

ความ

เขมข

น 95

เปอร

เซนต

โดยว

ธ di

sc d

iffus

ion

หมำย

เหต

- : ไม

เกด

inhi

bitio

n zo

ne, d

imet

hyl s

ulfo

xide

(DM

SO) :

neg

ativ

e co

ntro

l, ยา

ปฏชว

นะ v

anco

myc

in 3

0 m

g/di

sc :

posit

ive

cont

rol ส

�าหรบ

แบคท

เรยแ

กรมบ

วก, ย

าปฏช

วนะ

cefta

zidim

e 30

mg/

disc

: po

sitiv

e co

ntro

l ส� าห

รบแบ

คทเร

ยแกร

มลบ,

S :

Susc

eptib

le, I

: In

term

edia

te, R

: Re

sista

nt

จลนท

รยทด

สอบ

ประส

ทธภา

พกา

รยบย

งการ

เจรญ

ของเชอ

แบคท

เรย

สารส

กดหย

าบพลค

าวสา

รสกด

หยาบ

กระเทย

มสา

รสกด

หยาบ

กระว

านPo

sitiv

e co

ntro

lNe

gativ

e co

ntro

lCl

ear z

one

(mea

n ±

SD)

(mm

)

Susc

eptib

ility

test

Clea

r zon

e

(mea

n ±

SD)

(mm

)

Susc

eptib

ility

test

Clea

r zon

e

(mea

n ±

SD)

(mm

)

Susc

eptib

ility

test

Clea

r zon

e

(mea

n ±

SD)

(mm

)

Susc

eptib

ility

test

Clea

r zon

e

(mea

n ±

SD)

(mm

)

B. c

ereu

s

B. s

ubtil

is

S. a

ureu

s AT

CC 2

5923

E. c

oli A

TCC

2592

2

Salm

onel

la s

p.

Kleb

siella

sp.

P. v

ulga

ris

P. a

erug

inos

a AT

CC 2

7853

V. c

hole

rae

V. p

arah

aem

olyt

icus

13.4

4±0.

51

12.6

7±0.

57

14.3

3±0.

57

- - -

8.33

±0.3

4

9.22

±0.1

9

- -

S S S R R R R R R R

19.3

3±0.

34

19.6

7±0.

34

21.5

6±0.

51

16.0

0±0.

00

- -

24.8

9±0.

19

-

21.8

9±0.

19

25.1

1±0.

19

S S S R R R S R S S

- - - - - - -

9.00

±0.8

8

- -

R R R R R R R R R R

22.0

0±0.

00

21.2

2±0.

19

14.8

9±0.

19

27.0

0±0.

00

27.8

9±0.

19

26.0

0±0.

00

16.1

1±0.

19

28.3

3±0.

88

27.8

9±0.

19

27.7

8±0.

19

S S S S S S I S S S

- - - - - - - - - -


4. กำรทดสอบหำคำควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถฆำเชอได

(Minimal bactericidal concentration: MBC)

จากผลการทดสอบคาความเขมขนต�าสดทสามารถ

ยบยงการเจรญของเชอ และน�ามาหาคาความเขมขนต�าสดท

สามารถฆาเชอแบคทเรยได พบวาสารสกดหยาบจากพลคาว

ทความเขมขนต�าสด 6.25 มลลกรมตอมลลลตร สามารถฆา

P. vulgaris ไดดกวาสารสกดหยาบจากกระเทยม ส�าหรบ

สารสกดหยาบกระเทยมทความเขมขนต�าสด 50 มลลกรม

ตอมลลลตร สามารถฆา E. coli ATCC 25922 และ

P. vulgaris ได นอกจากนทความเขมขนต�าสด 12.5 มลลกรม

ตอมลลลตร ของสารสกดหยาบกระเทยมสามารถฆา

B. cereus, S. aureus ATCC 25923, V. parahaemolyticus

และ V. cholerae ได และทความเขมขนต�าสด 6.25

มลลกรมตอมลลลตร สามารถฆา B. subtilis ได แตไมมความ

เขมขนใดของสารสกดจากพลคาวและกระวานทสามารถฆา

P. aeruginosa ATCC 27853 ได


จากการศกษาฤทธของสารสกดหยาบพลคาว

กระเทยม และกระวานทสกดโดยใชเอทานอล ความเขมขน

95 เปอรเซนต เมอน�าไปทดสอบฤทธตอการยบยงเชอ

แบคทเรยพบวาสารสกดหยาบจากพลคาวสามารถยบยงการ

เจรญและสามารถฆาแบคทเรยทงแกรมบวกและแกรมลบได

ไดแก B. cereus, B. subtilis, S. aureus ATCC 25923

และ P. vulgaris ทมคา MIC เทากบ 6.25, 6.25, 12.5 และ

6.25 มลลกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ ถงแมวาสารสกดจาก

พลคาวจะสามารถยบยงการเจรญของ P. aeruginosa ATCC

27853 ไดแตไมสามารถฆาแบคทเรยชนดนได มรายงาน

หมำยเหต NA : No activity + : ไมมความเขมขนใดสามารถฆาเชอได

Positive control : อาหารเพาะเชอ ปรมาตร 1 มลลลตร ผสมกบเชอจลนทรยทเตรยมไว ปรมาตร 1 มลลลตร

Negative control : อาหารเพาะเชอ ปรมาตร 1 มลลลตร ผสมกบสารสกดหยาบ ความเขมขน 100 มลลกรมตอมลลลตร

ปรมาตร 1 มลลลตร

ตำรำงท 2 คาความเขมขนต�าสดทสามารถยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย (Minimal inhibitory concentration: MIC)

และฆาเชอแบคทเรย (Minimal bactericidal concentration: MBC) ของสารสกดหยาบพลคาว กระเทยม

และกระวาน

จลนทรยทดสอบMIC / MBC

(มลลกรมตอมลลลตร)

พลคำว กระเทยม กระวำน

MIC MBC MIC MBC MIC MBC

B. cereus

B. subtilis

S. aureus ATCC 25923

E. coli ATCC 25922

P. vulgaris

V. cholerae

V. parahaemolyticus

P. aeruginosa ATCC 27853

6.25

6.25

12.5

NA

6.25

NA

NA

12.5

50

50

25

NA

6.25

NA

NA

+

6.25

3.13

12.5

50

50

6.25

12.5

NA

12.5

6.25

12.5

50

50

12.5

12.5

NA

NA

NA

NA

NA

NA

NA

NA

25/+

NA

NA

NA

NA

NA

NA

NA

+


หลายฉบบเกยวกบสารส�าคญจากพลคาวทมฤทธในการยบยง

แบคทเรย ไดแก α-pinene, β-pinine, limonene [3, 10]

decanoyl acetaldehyde, apric acid, lauric aldehyde

และ methyl-n-nonyl ketone และยงมสารฟลาโวนอยด

ชนดตาง ๆ เชน hyperin และ quercetin เปนตน [11]

นอกจากน Lu และคณะ [12] พบวาในน�ามนหอมระเหยของ

พลคาวประกอบดวยสาร methyl-n-nonyl ketone,

bornyl actate และ β-pinine ซงสารนมฤทธในการยบยง

S. aureus และ Sarcina ureae ได และยงพบวาสารสกด

จากใบพลคาวทสกดดวยเอทานอล ความเขมขน 70

เปอรเซนต สามารถยบยง B. polymyxa และ E. coli ได

โดยมคา MIC เทากบ 60 มลลกรมตอมลลลตร และสามารถ

ยบยง S. aureus และ B. sutilis ไดโดยมคา MIC เทากบ

80 มลลกรมตอมลลลตร นอกจากนยงสามารถยบยงการ

เจรญของยสต Schizosaccharomyces pombe และเชอรา

Aspergillus ไดอกดวย [13] เมอสกดพลคาวดวยเอทานอล

ทมความเขมขนเพมเปน 90 เปอรเซนต พบวาสารสกดทได

ทความเขมขน 0.5-1 ไมโครกรมตอดสก สามารถออกฤทธ

ยบยง S. aureus, E. coli และ P. aeruginosa ไดเชนกน

[14] หากสกดพลคาวดวยน�าจะไดสารสกดทมคณสมบต

สามารถยบยงการเจรญของ S. Typhimurium ได [3] ส�าหรบ

ผลการทดสอบฤทธของสารสกดหยาบจากกระเทยม พบวา

สามารถยบยงการเจรญและฆาเชอทงแบคทเรยทงแกรมบวก

และแกรมลบไดเชนกนกบพลคาว แตใหผลดกวาสารสกดจาก

พลคาว ไดแก B. cereus, B. subtilis, S. aureus ATCC

25923, V. parahaemolyticus, V. cholerae และ E. coli

ATCC 25922 ยกเวน P. vulgaris ทสารสกดจากพลคาวให

คา MBC ทดกวา ซงสารประกอบสวนใหญทพบในกระเทยม

นนเปนสารอนทรยก�ามะถน ไดแก alliin, allicin และ dially

disulfide [11] สารเหลานจะไปขดขวางการท�างานของเซลล

โดยท allicin จะยบยงการท�างานของเอนไซมทอย ใน

จลนทรยโดยจะเกดจากการท�าปฏกรยาอยางรวดเรวระหวาง

thiosulfinates กบสารกลม thiol [15] สงผลใหการเจรญ

ของเชอหยดลง นอกจากนยงพบวาในกระเทยมมสาร

ประกอบฟนอลกเปนองคประกอบ [16] จากรายงานการวจย

สารสกดกระเทยมทสกดดวยเอทานอลความเขมขน 95

เปอรเซนต สามารถยบยง B. subtilis [17] และ Proteus sp.

[18] Edwardsiella tarda, S. aureus, Streptococcus

agalactiae, Citrobacter freundii, E. coli, V. vulnificus

และ V. parahaemolyticus [19] และจากการทดสอบฤทธ

ของสารสกดหยาบกระวาน พบวามฤทธยบยงการเจรญของ

P. aeruginosa ATCC 27853 ซงมคา MIC เทากบ 25

มลลกรมตอมลลลตร เพยงชนดเดยวแตไมสามารถฆาเชอได

เชนเดยวกบสารสกดจากพลคาว มรายงานการศกษา

องคประกอบทางเคมและฤทธตานจลนทรยจากผลของ

กระวานซงประกอบดวยสารส�าคญ ไดแก sesquiterpenes,

monoterpene [20] และฟลาโวนอยด เปนตน [21] และ

จากการศกษาน�ามนหอมระเหยของกระวานพบสารเคม

จ�านวนมาก โดยสารท มปรมาณมากทสดทพบ คอ

1,8-cineole (68.42 เปอรเซนต) รองลงมา คอ α-pinene

(5.71 เปอรเซนต) α-terpinene (2.63 เปอรเซนต) และ

β-pinene (2.41 เปอรเซนต) สามารถยบยงการเจรญของ

ทง B. subtilis และ E. coli ซงเปนแบคทเรยแกรมบวกและ

แกรมลบ ตามล�าดบ โดยสารจะไปออกฤทธท�าลายผนงเซลล

ของแบคทเรยทงสองชนด [4] จากรายงานการวจยของ

Nanasombat และ Lohasupthawee [22] พบวาสารสกด

กระวานโดยเอทานอลสามารถยบยง Salmonella spp. ได

8 ไอโซเลต ซงมคา MIC ระหวาง 20.8-166.7 มลลกรมตอ

มลลลตร และสามารถยบยงการเจรญของ E. coli ,

C. f reundi i , Enterobacter aerogenes และ

K. pneumonia โดยมคา MIC เทากบ 83.3, 41.7, 166.7,

83.3 และ 41.7 มลลกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ [22]

นอกจากนยงพบวามรายงานวจยอน ๆ ทมการใชเมทานอล

ในการสกดกระวาน ซงยบยงการเจรญของ S. Typhi ไดทคา

MIC เทากบ 25 มลลกรมตอมลลลตร และมคา MBC เทากบ

50 มลลกรมตอมลลลตร และยบยง Streptococcus-β-

haemolytica โดยมคา MIC และ MBC เทากนท 50

มลลกรมตอมลลลตร [23]

จากผลวจยขางตนแสดงใหเหนวาสารสกดหยาบ

จากสมนไพร พลคาว กระเทยม และกระวาน ทใชเอทานอล


ความเขมขน 95 เปอรเซนต เปนตวท�าละลายนนมฤทธใน

การยบยงแบคทเรยแกรมบวกและแกรมลบทแตกตางกน

ทงนอาจขนอยกบชนดและสดสวนขององคประกอบภายใน

สารสกดทถกสกดออกมา ซงจะแปรเปลยนไปตามสภาพของ

สมนไพร แหลงทมาของสมนไพร สภาวะทใชในการสกด และ

สารเคมทใชในการสกด โดยในการสกดนนตองค�านงถงความ

มขวและไมมขวของตวท�าละลายทใชในการสกด ซงจะสงผล

ใหองคประกอบทางเคมทไดมฤทธทางเภสชวทยาแตกตาง

กน [24, 25] จากผลการทดลองทไดสามารถใชเปนขอมล

พนฐานในการเลอกสมนไพรพนบานมาใชในการรกษาหรอ

บรรเทาอาการของโรคตดเชอ และยงเปนแนวทางในการน�า

สารสกดจากสมนไพรไปใชยดอายการเกบรกษาอาหารตอไป

ในอนาคต


1. Xu YW, Cai QR, Zhao D, Wu W. Monoterpene

composition of flower and bract from Houttuynia

cordata. Sichuan Agricultural University

2011;5:3883-6.

2. Ohmura W, Saegusa M, Yamamoto K, Ohira T,

Kato A. Termite trail-following effects of

Houttuynia cordata extracts. Japan J Environ

Entomol Zool 2003;14(3):141-7.

3. Fu J, Dai L, Lin Z, Lu H. Houttuynia cordata

Thunb.: a review of phytochemistry and

pharmacology and quality control. Chinese Med

2013;4:101-23.

4. Wen-Rui D, Liang-Liang Z, Sai-Sai F, Jian-Guo X.

Chemical composition, antibacterial activity and

mechanism of action of the essential oil from

Amomum kravanh. J Food Prot 2014;77

(10):1740-6.

5. Abubakar EL-MM. Efficacy of crude extracts of

garlic (Allium sativum Linn.) against nosocomial

Escherichia coli, Staphylococcus aureus,

Streptococcus pneumoniae and Pseudomonas

aeruginosa. J Med Plants Res 2009;3(4):179-85.

6. Fujisawa H, Watanabe K, Suma K, Origuchi K,

Matsufuji H, Seki T, et al. Antibacterial potential

of garlic-derived allicin and its cencellation by

sulfhydryl compounds. Biosci Biotechnol

Biochem 2009;73(9):1948-55.

7. Mohammad M, Eghbala A, Fathiazad F. The

protective effect of garlic extract against

acetaminophen-induced loss of mitochondrial

membrane potential in freshly isolated rat

hepatocytes. Iran J Pharm Sci 2009;5(3):141-50.

8. Cockerill FR, Hindler JA, Wikler MA, Patel JB,

Alder J, Powell M, et al. Clinical and Laboratory

Standards Institute. Performance standards for

antimicrobial disk susceptibility tests; Approved

standard-eleventh edition. CLSI document

M02-A11. Vol.32 no.1. Clinical and Laboratory

Standards Institute, Wayne, Pennsylvania USA;

2012.



Standards Institute. Methods for dilution

antimicrobial susceptibility tests for bacteria

that grow aerobically; Approved standard-ninth

edition. CLSI document M07-A9. Vol.32 no.2.

Clinical and Laboratory Standards Institute,

Wayne, Pennsylvania USA; 2012.

10. Kim GS, Kim DH, Lim JJ, Lee JJ, Han DY, Lee WM,

et al. Biological and antibacterial activities of

the natural herb Houttuynia cordata water

extract against the intracellular bacterial

pathogen Salmonella within the RAW 264.7

macrophage. Biol Pharm Bull 2008;31(11):2012-17.


11. กลทมา พชย. การศกษาการใชสารสกดพชสมนไพร

บางชนดในการยบยงการเจรญของเชอราสาเหตโรคพชท

ส�าคญในพนทสะลวง อ�าเภอแมรม จงหวดเชยงใหม เพอ

พฒนาเปนผลตภณฑทองถน. วทยานพนธมหาบณฑต,

บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยบรพา. ชลบร; 2554.

12. Lu H, Xianjin Wu, Liang Y, Zhang J. Variation in

chemical composition and antibacterial

activities of essential oils from two species of

Houttuynia cordata Thunb. Chem Pharm Bull

2006;54(7):936-40.

13. Liang H, Jinlong W, Fang L, Yingkai T, Yu W. Study

on the antimicrobial activity of ethanol extracts

from Houttuynia cordata leaves. J Med Plant

2012;3(3):33-37.

14. Shagufa A, Mukundam B, Swarnamoni D. A

comparative study on the antibacterial activity

of the ethanolic extract of Phlogacanthus

thyrsiflorus, Houttuynia cordata, Curcuma

caecia and Syzygium jumbo. Int Res J Pharm

2012;3(9):2852-9.

15. Ankri S, Mirelman D. Antimicrobial properties of

allicin from garlic. Microb Infect 1999;1(2):125-9.

16. Lu X, Rasco BA, Kang DH, Jabal JM, Aston DE,

Konkel ME. Infrared and spectroscopic studies

of the antimicrobial effects of garlic concentrates

and diallyl constituents on foodborne

pathogens. Anal Chem 2011;83(11):4137-46.

17. Pundir RK, Jain P, Sharma C. Antimicrobial

activity of ethanolic extracts of Syzygium

aromaticum and Allium sativum against food

associated bacteria and fungi. Ethnobot Leaflets

2010;14:344-60.

18. Durairaj S, Srinivasan S, Lakshmanaperumalsamy

P. In vitro antibacterial activity and stability of

garlic extract at different pH and temperature.

Electronic J Biol 2009;5(1):5-10.

19. Wei LS, Musa N. Inhibition of Edwardsiella tarda

and other fish pathogens by Allium sativum L.

(Alliaceae) extract. American-Eurasian J Agric

Environ Sci 2008;3(5):692-96.

20. Sabulal B, Dan M, Pradeep NS, Valsamma RK,

Georqe V. Composition and antimicrobial

activity of essential oil from the fruits of

Amomum cannicarpum. Acta Pharm (Zagreb,

Croatia) 2006;56(4):473-80.

21. Mailina J, Azah MAN, Sam YY, Chua SLL, Ibrahim

J. Chemical composition of the essential oil of

Amomum uliginosum. J Trop Forest Sci

2007;19(4):240-2.

22. Nanasombat S, Lohasupthawee P. Antibacterial

activity of crude ethanolic extracts and

essential oils of spices against Salmonella and

other enterobacteria. KMITL Sci Technol J

2005;5(3):527-38.

23. Islam S, Rahman A, Sheikh MI, Rahman M, Jamal

AHM, Alam F. In vitro antibacterial activity of

methanol seed ext ract o f Elet tar ia

cardamomum (L.) Maton. Agri Conspec Sci

2010;75(3):113-7.

24. รตนา อนทรานปกรณ. การตรวจสอบและการสกดแยก

สารส�าคญจากสมนไพร. กรงเทพฯ: ส�านกพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2547.

25. Gull I, Saeed M, Shaukat H, Aslam SM, Samra

ZQ, Athar AM. Inhibitory effect of Allium

sativum and Zingiber officinale extraction

clinically important drug resistant pathogenic

bacteria. Ann Clin Microbiol Antimicrob

2012;11(8):1-6.


ประสทธภำพของเจลลำงมอผสมสำรสกดจำกเปลอกผลไมในกำรยบยงแบคทเรยกอโรค

Efficacy of hand cleansing gel mix the extracts of fruit peel in inhibiting

pathogenic bacteria

วสสตำ คมวงษำ* ลลตำ ไพบลย และ ปยำภรณ สภคด�ำรงกลสาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต


Wissuta Khumwongsa*, Lalita Paiboon and Piyaporn Supakdamrongkul Division of Biological Science, Faculty of Science and Technology, Huachiew Chalermprakiet University,

Samutprakarn 10540

บทคดยองานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาประสทธภาพในการยบยงแบคทเรยกอโรคของเจลลางมอผสมสารสกดจาก

เปลอกผลไม 3 ชนด คอ เปลอกสมโอ เปลอกมงคด และเปลอกกลวยน�าวาดบ โดยท�าการสกดเปลอกผลไมดวยเฮกเซน

ไดคลอโรมเทน เอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต และเหลาขาว (ดกร 40) จากนนน�าสารสกดทไดมาท�าการทดสอบ

ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรค จ�านวน 5 สายพนธ คอ Bacillus cereus, Escherichia coli,

Staphylococcus aureus, S. epidermidis และ Salmonella Typhimurium ดวยวธ agar well diffusion โดยการใช

ยาแอมพซลนเปนสารมาตรฐาน พบวาคาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการยบยงการเจรญของเชอ (MIC) และความเขมขน

ต�าสดทมฤทธในการฆาเชอ (MBC) ของสารสกดในแตละตวท�าละลาย มคาอยระหวาง 4.88-1,250 และ 4.88-2,500

ไมโครกรมตอมลลลตร ตามล�าดบ ทงนคาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการยบยงการเจรญของเชอของสารสกดจากเปลอก

สมโอของชนไดคลอโรมเทน สามารถยบยงการเจรญของ B. cereus ไดดทสด โดยมคา MIC เทากบ 39.06 ไมโครกรมตอ

มลลลตร สารสกดจากเปลอกมงคดของชนเฮกเซนและไดคลอโรมเทน สามารถยบยงการเจรญของ B. cereus ไดดทสด โดย

มคา MIC เทากบ 4.88 ไมโครกรมตอมลลลตร ส�าหรบสารสกดจากเปลอกกลวยน�าวาดบของชนไดคลอโรมเทนสามารถ

ยบยงการเจรญของ B. cereus ไดดทสด โดยมคา MIC เทากบ 312.5 ไมโครกรมตอมลลลตร อยางไรกตามจากการศกษา

ประสทธภาพในการยบยงแบคทเรยกอโรคของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไม 3 ชนด ภายหลงจากการเกบรกษา

เจลลางมอเปนเวลา 28 วน พบวาฤทธในการยบยงการเจรญของ B. cereus และ E. coli ลดลงเพยงเลกนอย

ค�ำส�ำคญ: เจลลางมอ สารสกดจากเปลอกผลไม ความเขมขนต�าสดทมฤทธในการฆาเชอแบคทเรย ความเขมขนต�าสดทม

ฤทธในการยบยงเชอแบคทเรย



AbstractThe objectives of this research were to evaluate the antimicrobial activity of hand cleansing gel

mixed with 3 types of fruit peel extract. Pomelo peel (Citrus maxima (Burm.) Merrill), mangosteen peel

(Garcinia mangostana Linn.) and banana peel (Musa sapientum Linn.) were extracted with hexane,

dichloromethane, 95% ethanol and local rice whisky 40 degrees. Then, the natural extracts were tested

for the antimicrobial activities against 5 strains of pathogenic bacteria; namely Bacillus cereus, Escherichia

coli, Staphylococcus aureus, S. epidermidis and Salmonella Typhimurium by agar well diffusion assay.

Ampicillin was used as standard control. Minimal inhibitory concentration (MIC) and Minimal bactericidal

concentration (MBC) of the extracts was between 4.88-1,250 and 4.88-2,500 µg/ml, respectively. However,

it was found that MIC of the dichlorometanolic extract from pomelo peel against B. cereus was 39.06

µg/ml. The hexane and dichlorometanolic extracts from mangosteen peel against B. cereus was 4.88

µg/ml. The dichlorometanolic extract from banana peel against B. cereus was 312.5 µg/ml, respectively.

The results showed that the antimicrobial activity against B. cereus and E. coli of hand cleansing gel

mixed with fruit peel extracts is slightly decreased with a limited shelf life of 28 days.

Keywords: Hand cleansing gel, Fruit peel extracts, Minimal bactericidal concentration (MBC), Minimal

inhibitory concentrations (MIC)

บทน�ำปจจบนมโรคตดตอหลายชนดทเกดขนใหม อนเกด

จากเชอจลนทรยจ�านวนมากทแพรกระจายอยรอบรางกาย

มนษย ซงนบวาเปนปญหาทยากตอการควบคมหรอปองกน

เนองจากในชวตประจ�าวนมนษยไมสามารถหลกเลยงเชอ

จ ลนทรย ดงกล าวได มอเป นอวยวะหน งทสามารถ

แพรกระจายเชอไปสผอนไดโดยงาย ทงจากการสมผสทาง

ตรงและทางออม สงผลใหเกดโรคตดตอไดมากมายซงบางโรค

อาจรนแรงถงชวต [1] ซงวธการทงาย มการลงทนนอย และ

ไดผลตอบแทนมากในการควบคมและปองกนโรคตดเชอท

ผานทางมอ คอการลางมอ จากการวจยทางการแพทยซง

คนพบมานานกวา 150 ป พบวาการลางมอของแพทยกอน

การเขารบการตรวจผปวยจะชวยลดอตราการเกดโรคตดเชอ

ในโรงพยาบาล นอกจากนการลางมอบอย ๆ ยงชวยปองกน

โรคตดตอไดไมวาจะเปนโรคตดเชอทางเดนอาหาร โรค

ตดเชอระบบทางเดนหายใจ และโรคตดตอทางการสมผส

โดยตรง เปนตน [2]

ผลตภณฑทใชท�าความสะอาดมอไดเรมเขามาม

บทบาทกบชวตประจ�าวนมากขน โดยเฉพาะเจลลางมอ

(hand cleansing gel) [3] โดยทวไปเจลลางมอจะประกอบ

ดวยแอลกอฮอลไมนอยกวา 60 เปอรเซนต ซงแอลกอฮอลท

นยมใช คอเอทลแอลกอฮอล (ethyl alcohol) ไอโซโพรพล

แอลกอฮอล (isopropyl alcohol) หรอทงสองชนดผสมกน

อยางไรกตามการใชเจลลางมอท�าใหเกดการชะลางชนน�ามน

บาง ๆ ทเคลอบผวหนงซงท�าหนาทปองกนเชอแบคทเรย

แมวาแอลกอฮอลจะก�าจดเชอจลนทรยไดดเมอมความเขมขน

ตงแต 60-90 เปอรเซนต โดยน�าหนก แตผลตภณฑใน

ทองตลาดจะใชความเขมขนไมเกน 70 เปอรเซนต เพราะจะ

ท�าใหผวแหงจากการสญเสยชนน�ามน อาจเกดการแพไดงาย

และตนทนในการผลตเจลสงขน เพอลดปญหาผวแหงจาก

การใช เจลล างมอ จ งมการ เตมสารบางชนด คอ

moisturizer ซงท�าใหเกดการระเหยชาลง แอลกอฮอลจง

สมผส เซลล แบคท เรยนานขน เป นส วนท ช วยเพม

ประสทธภาพในการฆาเชอแบคทเรยไดด [4] ภานวชญ [5]

ไดรายงานการศกษาประสทธภาพในการยบยงแบคทเรย


กอโรคของน�ามนสกดจากผวเปลอกสมโอ พบวาเปลอก

สมโอมฤทธในการยบยง Staphylococcus aureus,

Escherichia coli ดกวา Enterococcus faecalis และ

Pseudomonas aeruginosa ตามล�าดบ รวมทงอดมลกษณ

และคณะ [6] ไดรายงานการศกษาการสกดและประสทธภาพ

ในการยบยงเชอจลนทรยของสารสกดจากเปลอกมงคด ซง

พบวาสารสกดจากเปลอกมงคดสดนน มประสทธภาพในการ

ยบยงการเจรญของ S. aureus, S. epidermidis,

Propionibacterium aces และเชอรา Trichophyton

mentagrophytes

จากความส�าคญดงกลาวขางตน การใชสารสกด

จากเปลอกผลไมทมฤทธยบยงเชอ จงเปนอกทางเลอกหนง

ในการน�ามาใชเปนสวนผสมในผลตภณฑลางมอ [7] ทงนจาก

การศกษาพบวาเปลอกผลไมทมแทนนนเปนสวนประกอบ

จะมความสามารถในการยบยงแบคทเรยกอโรคในบาง

สายพนธไดด เชน Bacillus cereus, E. coli, Salmonella

Typhimurium, S. aureus และ S. epidermidis เปนตน

ซงเปนเชอทสามารถกอใหเกดโรคและพบไดทวไป ดงรายงาน

ของวรพจน [8] ซงศกษาผลของสารสกดจากพชทมแทนนน

สงในการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยทเปน

สาเหตใหเนอหมเนาเสย โดยการน�าสารสกดหยาบจากพชท

มแทนนนสงมาท�าการทดลอง พบวาสารสกดจากใบฝรงและ

เปลอกมงคดสามารถยบยง S. aureus ไดด นอกจากนน

สารสกดจากเปลอกมงคดสามารถน�ามาประยกตใชเปนสาร

ยดอายเนอหมในอาหารได และในงานวจยของ วภา และ

ชดชม [9] ไดท�าการสกดแทนนนจากเปลอกกลวย โดยงาน

วจยนมวตถประสงคเพอศกษาหาปรมาณแทนนนจากเปลอก

กลวยพนธตาง ๆ ในระยะเวลาการสกทแตกตางกน คอ ดบ

หาม และสก พรอมทงหาสภาวะทเหมาะสมในการสกด

การแยก และการท�าแทนนนใหบรสทธ จากการทดลองพบวา

ปรมาณแทนนนในเปลอกกลวยขนอยกบพนธและระยะเวลา

สก โดยกลวยดบมปรมาณแทนนนสงสดและลดต�าลงเมอ

กลวยสกมากขน ซงประสทธภาพในการสกดแทนนนขนอย

กบสภาวะตาง ๆ ไดแก ชนดของสารสกดและอณหภม ซงม

ผลคอนขางมากตอปรมาณแทนนนทสกดได

อยางไรกตามการศกษาวจยในเรองของเจลลางมอ

ผสมเปลอกผลไมยงไมเปนทแพรหลาย และศกษากนนอย

ดงนนงานวจยนจงมวตถประสงคทจะท�าการศกษาเจลลางมอ

ผสมสารสกดจากเปลอกผลไม โดยการคดเลอกเปลอกผลไม

ทมฤทธในการยบยงแบคทเรยกอโรค และหาไดงายในทองถน

ซงเปนวสดเหลอทงจากธรรมชาต ไดแก เปลอกมงคด

เปลอกสมโอ และเปลอกกลวยน�าวาดบมาท�าการผสมกบ

เจลลางมอ และเปรยบเทยบประสทธภาพของเจลลางมอผสม

สารสกดจากเปลอกผลไมทง 3 ชนด ในการยบยงแบคทเรย

กอโรค ซงในขนตอนการสกดสารจะมการน�าเหลาขาวมา

ประยกตใชรวมกบตวท�าละลายชนดตาง ๆ รวมทงท�าการ

ศกษาระยะเวลาการใชงานหรออายการเกบรกษาของเจลลาง

มอผสมสารสกดจากเปลอกผลไม เปนเวลา 28 วน ทงน

เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไมทไดจากการวจย

ครงน สามารถน�าไปประยกตใชกบผใชทแพแอลกอฮอลใน

เจลลางมอ เพอชวยในการปองกนการระบาดของโรคทองรวง

ทางออม และลดการแพรกระจายของเชอ สามารถผลตใชได

งายในระดบครวเรอน นอกจากนยงเปนการเพมมลคาของ

เปลอกผลไมทเหลอทงจากธรรมชาตในทองถน เพอชวยลด

ปรมาณขยะ และน�าของเหลอทงมาใชหรอดดแปลงใหเกด

ประโยชน เปนการสรางความร และสรางจตส�านกทดตอการ

รกษาสงแวดลอมในสงคม


1. กำรเตรยมแบคทเรยในกำรทดสอบ

1.1 แบคทเรยทใชในกำรทดสอบ

น�าแบคทเรย 5 สายพนธ คอ B. cereus, E. coli,

S. Typhimurium, S. aureus และ S. epidermidis

มาท�าการเพาะเลยงในอาหารเพาะเชอ Trypticase soy agar

(TSA) ทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 18-24 ชวโมง

จากนนท�าการย อมสแกรม และตรวจสอบภายใต

กลองจลทรรศนทก�าลงขยาย 1,000 เทา


1.2 กำรเตรยมตนเชอทดสอบ

ท�าการเพาะเลยงแบคทเรยทง 5 สายพนธ โดยวธ

streak plate บนอาหารเพาะเชอ Nutrient agar (NA)

บมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 18-24 ชวโมง

จากนนใชหวงถายเชอเขยโคโลนของเชอแตละสายพนธ

ลงในอาหารเพาะเชอ Trypticase soy broth (TSB) น�าไป

บมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 18-24 ชวโมง

น�าตนเชอทดสอบมาวดคา OD625

ใหอยระหวาง 0.08-0.10

จากนนท�าการนบจ�านวนตนเชอทดสอบโดยวธ drop plate

บนอาหารเพาะเชอ Plate count agar (PCA)

2. กำรสกดสำรจำกเปลอกผลไม

2.1 กำรคดเลอกตวอยำงเปลอกผลไม

ท�าการคดเลอกตวอยางเปลอกผลไมทง 3 ชนด คอ

เปลอกสมโอ เปลอกมงคด และเปลอกกลวยน�าวาดบทเหลอ

ทงจากธรรมชาต ลางดวยน�าสะอาด จ�านวน 2-3 ครง

น�าตวอยางเปลอกผลไมทง 3 ชนด ไปผงใหสะเดดน�าแลว

น�ามาหนใหเปนชนเลก ๆ จากนนท�าการอบทอณหภม 45

องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง เมอตวอยางเปลอก

ผลไมแหงดแลว จงน�ามาบดใหละเอยดและเกบใสภาชนะ

บรรจทมฝาปดสนท ตวอยางเปลอกผลไมจะถกเกบไวใน

ตดดความชนเพอน�าไปใชในการสกดครงตอไป

2.2 กำรสกดสำรจำกเปลอกผลไม

ท�าการสกดสารจากเปลอกผลไมดวยวธการสกดเยน

หรอการหมกดวยตวท�าละลาย (maceration) ทอณหภม 25

องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน โดยชงตวอยางเปลอกผลไม

อบแหง (บดละเอยดเปนผง) หนก 250 กรม ใสลงขวดโหล

เตมเฮกเซน ปรมาตร 1,000 มลลลตร (อตราสวนเปลอก

ผลไม : ตวท�าละลาย เทากบ 1 : 4) ปดภาชนะใหสนทแลว

ตงทงไวทอณหภม 25 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 วน จากนน

น�าสารละลายชนเฮกเซนไประเหยตวท�าละลายออกดวย

เครองระเหยตวท�าละลาย (rotary evaporator) จะไดสาร

สกดจากเปลอกผลไมชนเฮกเซน จากนนน�ากากทสกดในชน

เฮกเซนสกดตอดวยไดคลอโรมเทนและเอทานอล ความ

เขมขน 95 เปอรเซนต ตามล�าดบ เปนเวลา 5 วน ส�าหรบ

ชดการทดลองท 2 น�าเปลอกผลไมแตละชนดมาสกดดวย

เหลาขาว (ดกร 40) เปนเวลา 5 วน แลวระเหยตวท�าละลาย

ออกดวยเครองระเหยตวท�าละลาย เกบสารสกดจากเปลอก

ผลไมในชนเฮกเซน ไดคลอโรมเทน เอทานอล ความเขมขน

95 เปอรเซนต และเหลาขาว (ดกร 40) ทอณหภม 4 องศา

เซลเซยส เพอใชในการทดสอบประสทธภาพการยบยง

แบคทเรยกอโรคในล�าดบตอไป

3. กำรศกษำประสทธภำพสำรสกดจำกเปลอกผลไมในกำร

ยบยงแบคทเรยกอโรค

3.1 กำรเตรยมสำรสกดจำกเปลอกผลไม

ชงสารสกดจากเปลอกผลไม หนก 25 มลลกรม

ละลายดวย DMSO ปรมาตร 0.5 มลลลตร จากนนเจอจาง

สารสกดดวย DMSO ใหไดความเขมขนเทากบ 5,000

ไมโครกรมตอมลลลตร เพอใชในการทดสอบ

3.2 กำรศกษำประสทธภำพของสำรสกดจำกเปลอกผลไม

ในกำรยบยงแบคทเรยกอโรคโดยวธ agar well diffusion

น�าตนเชอแบคทเรยทดสอบทง 5 สายพนธ มาท�าการ

เกลย (swab) ใหทวบนอาหารเพาะเชอ Muller Hinton

agar (MHA) ดวยไมพนส�าลทฆาเชอแลว ทงไวประมาณ

5-10 นาท จากนนใหเจาะหลมขนาดเสนผานศนยกลาง 8

มลลเมตร ดวย Cork borer

ปเปตตสารสกดจากเปลอกผลไม ปรมาตร 100

ไมโครลตร ลงในหลม และทงไวเปนเวลา 15-20 นาท จาก

นนน�าไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24

ชวโมง ตรวจสอบผลการทดสอบโดยวดขนาดเสนผาน

ศนยกลางโซนยบยง (inhibition zone) ดวยเวอรเนย

(vernier caliper) (หนวยเปนมลลเมตร) ทงนในแตละการ

ทดลองจะท�าซ�า 3 ครง

ในการทดสอบประสทธภาพของสารสกดจาก

เปลอกผลไม ดวยวธ agar well diffusion น ไดใชยา

แอมพซลน ความเขมขน 20 ไมโครกรมตอ 100 ไมโครลตร

เปนชดควบคมทใหผลบวก และใช DMSO และเหลาขาว

(40 ดกร) เปนชดควบคมทแสดงผลลบ


4. กำรศกษำคำควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถยบยงกำร


MIC) และควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถฆำเชอทดสอบ

(Minimal bactericidal concentration: MBC) ของ

สำรสกดจำกเปลอกผลไม

คา MIC เปนคาของสารสกดความเขมขนต�าทสด

ในการยบยงเชอแบคทเรยได ซงจะท�าใหทราบปรมาณสาร

สกดอยางนอยทสดทควรเตมในผลตภณฑเจลลางมอ โดยน�า

สารสกดทแสดงผลการยบยงเชอทดสอบจากการทดสอบ

ดวยวธ agar well diffusion มาตรวจสอบหาคา MIC ตาม

วธมาตรฐานของ Clinical and Laboratory Standards

Institute (CLSI) [10] โดยใชความเขมขนสารสกดระหวาง

4.88-2,500 ไมโครกรมตอมลลลตร

ท�าการเจอจางสารสกดความเขมขน 2,500

ไมโครกรมตอมลลลตร ดวยอาหารเพาะเชอ Muller Hinton

broth (MHB) ใน 96-well microtiter plate โดยมความ

เขมขนสดทาย เทากบ 1,250, 625, 312.50, 156.25, 78.12,

39.06, 19.53, 9.76 และ 4.88 ไมโครกรมตอมลลลตร ตาม

ล�าดบ จากนนปเปตตเชอทดสอบ ความเขมขน 107 CFU ตอ

มลลลตร ใสลงในสารสกดทกความเขมขน ปรมาตรหลมละ

5 ไมโครลตร น�าไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา

18-24 ชวโมง สงเกตความขนใสในแตละหลม แลวน�า

resazurin ความเขมขน 0.3 เปอรเซนต มาเจอจาง

ในอตราสวน 1:10 ดวยน�ากลนปราศจากเชอ จากนนท�าการ

ปเปตต resazurin ลงในทกหลม ปรมาตรหลมละ 3

ไมโครลตร น�าไปบมทอณหภม 35 องศาเซลเซยส เปนเวลา

2 ชวโมง การอานผลหากไมมการเจรญของเชอสของ

resazurin จะเปนสน�าเงนหรอสมวง แตหากมการเจรญ

ของเชอ สของ resazurin จะเปนสชมพ จากนนใชหวงถาย

เชอแตะสารละลายจากหลมทดสอบทกความเขมขนของสาร

สกดมาขดลงบนอาหารเพาะเชอ NA น�าไปบมทอณหภม 35

องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ท�าการอานคา MBC จาก

ความเขมขนของสารละลายต�าสดในหลมทดสอบทไมพบการ

เจรญของเชอบนอาหารเพาะเชอ NA

5. กำรท�ำเจลลำงมอผสมสำรสกดจำกเปลอกผลไม

น�าสารสกดจากเปลอกผลไมแตละชนดทมฤทธใน

การยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยมาท�าเจลลางมอ โดย

ท�าการผสมน�าบรสทธ ปรมาตร 57 มลลลตร กบเอทานอล

ความเขมขน 95 เปอรเซนต ปรมาตร 43 มลลลตร

จากนนเตมคารโบพอล 940 หนก 0.14 กรม ท�าการกวน

ผสมใหกระจายตว เปนเวลา 30 นาท เพอใหเกดเจล จากนน

ชงสารสกด หนก 0.3 กรม ละลายใน DMSO ปรมาตร 2

มลลลตร ปเปตตสารสกดจากเปลอกผลไม ปรมาตร 833

ไมโครลตร (ความเขมขนของสารสกดจากเปลอกผลไมขนอย

กบคา MBC ของเปลอกผลไมนน ๆ ) ลงไปในสวนผสม จากนน

เตมไตรเอทลลามน ปรมาตร 570 ไมโครลตร เพอปรบความ

ขนของเจล ท�าการผสมใหเปนเนอเดยวกน บรรจใสใน

ขวดแกวใส และเกบทอณหภมหอง (27-30 องศาเซลเซยส)

6. กำรศกษำประสทธภำพกำรยบยงเชอแบคทเรยกอโรค

ของเจลลำงมอผสมสำรสกดจำกเปลอกผลไมโดยวธ agar

well diffusion

6.1 กำรเตรยมสำรละลำยเจลลำงมอผสมสำรสกดจำก

เปลอกผลไม

ชงเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไม หนก 5

มลลกรม ละลายดวย DMSO ปรมาตร 0.5 มลลลตร จาก

นนท�าการเจอจางสารสกดจากเปลอกผลไมดวย DMSO ให

ไดความเขมขนเทากบ 2,500 ไมโครกรมตอมลลลตร เพอน�า

ไปใชในการทดสอบตอไป

6.2 กำรศกษำประสทธภำพกำรยบยงแบคทเรยกอโรค โดย

วธ agar well diffusion

น�าตนเชอแบคทเรยทดสอบทเตรยมไวมาท�าการ

เกลย (swab) ใหทวบนอาหารเพาะเชอ MHA ดวยไมพนส�าล

ทฆาเชอแลว ทงไว 5-10 นาท จากนนใหเจาะหลมขนาด

เสนผานศนยกลาง 8 มลลเมตร ดวย Cork borer

ปเปตตสารละลายเจลลางมอผสมสารสกดจาก

เปลอกผลไม ปรมาตร 200 ไมโครลตร ลงในหลม ทงไวเปน

เวลา 15-20 นาท จากนนท�าการบมทอณหภม 35 องศา

เซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง ตรวจผลการทดสอบโดยวด


ขนาดเสนผานศนยกลางโซนยบยงดวยเวอรเนย (หนวยเปน

มลลเมตร) ท�าการทดลอง 3 ซ�า

ในการทดสอบประสทธภาพของเจลลางมอผสม

สารสกดจากเปลอกผลไม โดยวธ agar well diffusion น

มเจลลางมอแอลกอฮอลทวางจ�าหนายในทองตลาดเปนชด

ควบคมทแสดงผลบวก สวนชดควบคมทแสดงผลลบ คอ เจล

ลางมอแอลกอฮอลผสม DMSO และเจลลางมอแอลกอฮอล

ทไมผสมสารสกดจากเปลอกผลไม


1. กำรเตรยมสำรสกดจำกเปลอกผลไม

จากการสกดเปลอกผลไมดวยตวท�าละลายอนทรย

ชนดตาง ๆ พบวา การสกดดวยไดคลอโรมเทนและเอทานอล

ความเขมขน 95 เปอรเซนต ไดปรมาณสารสกดมากกวาการ

สกดดวยเฮกเซนและเหลาขาว (ดกร 40) (ตารางท 1)

โดยเฉพาะอยางยงการสกดสารจากเปลอกมงคดและเปลอก

สมโอดวยเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต พบวาได

ปรมาณสารสกดสงถง 5.56 และ 4.84 เปอรเซนต ตามล�าดบ

ตำรำงท 1 ปรมาณสารสกดจากเปลอกผลไมทง 3 ชนด ทไดจากการสกดดวยตวท�าละลายอนทรยชนดตาง ๆ เปนเวลา 5 วน

2. กำรศกษำประสทธภำพสำรสกดจำกเปลอกผลไมในกำร

ยบยงแบคทเรยกอโรคโดยวธ agar well diffusion

จากการศกษาประสทธภาพของสารสกดจาก

เปลอกผลไมทง 3 ชนด ทสกดไดจากตวท�าละลายอนทรย

ทง 4 ชนด ในการยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรค

5 สายพนธ ไดแก B. cereus, E. coli, S. aureus,

S. epidermidis และ S. Typhimurium พบวา เมอใชสารสกด

ทมความเขมขน 500 ไมโครกรมตอหลม ทดสอบกบเชอ

ทดสอบความเขมขนเฉลย 108 CFU ตอมลลลตร นน สารสกด

จากเปลอกมงคดของชนเหลาขาว (ดกร 40) สามารถยบยง

การเจรญของ E. coli ไดดทสด ซงมขนาดโซนยบยงเทากบ

12.0±0.32 มลลเมตร

ส�าหรบสารสกดจากเปลอกมงคดของชนไดคลอโร

มเทนพบวา สามารถยบยงการเจรญของ S. aureus ไดดทสด

โดยมขนาดโซนยบยงเทากบ 16.3±0.28 มลลเมตร รองลงมา

คอ ชนเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต ชนเฮกเซน และ

ชนเหลาขาว (ดกร 40) ซงมขนาดโซนยบยงเทากบ 15.5±0.27,

14.3±0.19 และ 10.3±0.34 มลลเมตร ตามล�าดบ นอกจากน

ยงพบวา สารสกดจากเปลอกมงคดของชนไดคลอโรมเทน

สามารถยบยงการเจรญของ B. cereus ไดดทสด ซงมขนาด

โซนยบยงเทากบ 16.2±0.32 มลลเมตร รองลงมาคอ

ชนเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต และตามดวย

ชนเฮกเซน ซงมขนาดโซนยบยงเทากบ 16.0±0.15 และ

13.5±0.44 มลลเมตร ตามล�าดบ

สารสกดจากเปลอกมงคดของชนไดคลอโรมเทน ยง

สามารถยบยงการเจรญของ S. epidermidis ไดดทสด โดยม

ขนาดโซนยบยงเทากบ 17.1±0.46 มลลเมตร รองลงมาคอ

สารสกดจากเปลอกมงคดของชนเอทานอล ความเขมขน 95

เปอรเซนต และสารสกดจากเปลอกมงคดของชนเฮกเซน ซงม

ขนาดโซนยบยงเทากบ 17.0±0.33 และ 13.0±0.43 มลลเมตร

ตามล�าดบ และสารสกดจากเปลอกมงคดของชนเหลาขาว

(ดกร 40) พบวา สามารถยบยงการเจรญของ S. Typhimurium

ไดดทสด ซงมขนาดโซนยบยงเทากบ 13.5±0.15 มลลเมตร

ชนดตวทาละลายอนทรย ปรมาณสารสกด (เปอรเซนต)

เปลอกสมโอ เปลอกมงคด เปลอกกลวยนาวาดบ

เฮกเซน 0.57 1.56 0.97

ไดคลอโรมเทน 1.56 2.08 1.31

เอทานอล 4.84 5.56 4.71

เหลาขาว (ดกร 40) 0.97 1.34 0.84


รองลงมาคอ สารสกดจากเปลอกมงคดของชนไดคลอโรมเทน

และเอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต ซงมขนาดโซน

ตำรำงท 2 ประสทธภาพการยบยงแบคทเรยกอโรคทง 5 สายพนธ ของสารสกดจากเปลอกผลไมดวยวธ agar well diffusion

ยบยงเทากบ 13.1±0.28 และ 13.0±0.44 มลลเมตร

ตามล�าดบ (ตารางท 2)

หมำยเหต - คอ ไมเกดโซนยบยง

3. ควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถยบยงกำรเจรญของเชอ

(Minimal inhibitory concentration: MIC) ของสำร

สกดจำกเปลอกผลไม

เ ม อน� า ส า รส กดหยาบมาท� า ก า รทดสอบ

ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของแบคทเรยกอโรคตาม

วธมาตรฐานของ Clinical and Laboratory Standards

Institute (CLSI) [10] โดยใชสารสกดความเขมขนระหวาง

4.88-2,500 ไมโครกรมตอมลลลตร และใชยาแอมพซลนเปน

สารมาตรฐานพบวา คาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการ

ยบยง E. coli จากสารสกดเปลอกสมโอของชนไดคลอโรมเทน

และเหลาขาว (ดกร 40) เทากบ 625 ไมโครกรมตอมลลลตร

คาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการยบยง B. cereus จาก

สารสกดเปลอกมงคดของชนเฮกเซนและไดคลอโรมเทน

เทากบ 4.88 ไมโครกรมตอมลลลตร คาความเขมขนต�าสด

ทมฤทธในการยบยง S. aureus จากสารสกดเปลอกสมโอ

เปลอกมงคด และเปลอกกลวยน�าวาดบ ของชนไดคลอโรมเทน

เทากบ 625 ไมโครกรมตอมลลลตร

แบคทเรยทดสอบ สารสกด ขนาดโซนยบยง (มลลเมตร)

เฮกเซน ไดคลอโรมเทน เอทานอล เหลาขาว (ดกร 40)

E. coli

เปลอกสมโอ 11.0±0.34 11.1±0.52 11.0±0.23 11.0±0.55

เปลอกมงคด 11.5±0.14 10.0±0.55 10.8±0.18 12.0±0.32

เปลอกกลวยนาวาดบ 11.0±0.39 11.3±0.44 10.7±0.35 10.7±0.32

S. aureus

เปลอกสมโอ 11.0±0.22 12.0±0.32 10.0±0.33 10.0±0.12

เปลอกมงคด 14.3±0.19 16.3±0.28 15.5±0.27 10.3±0.34


B. cereus

เปลอกสมโอ 10.0±0.52 11.0±0.13 13.2±0.28 9.0±0.51

เปลอกมงคด 13.5±0.44 16.2±0.32 16.0±0.14 9.8±0.28

เปลอกกลวยนาวาดบ 11.0±0.24 10.0±0.19 10.0±0.35

S. epidermidis

เปลอกสมโอ 9.0±0.46 10.7±0.40 - -

เปลอกมงคด 13.0±0.43 17.1±0.46 17.0±0.33 10.0±0.26

เปลอกกลวยนาวาดบ 9.0±0.42 10.0±0.42 9.0±0.15 -

S. Typhimurium

เปลอกสมโอ 12.0±0.32 12.0±0.25 12.0±0.23 11.8±0.22

เปลอกมงคด 11.5±0.19 13.1±0.28 13.0±0.44 13.5±0.15


9.0±0.32


ส�าหรบคาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการยบยง

S. epidermidis จากสารสกดเปลอกสมโอ เปลอกมงคด และ

เปลอกกลวยน�าว าดบชนไดคลอโรมเทน เทากบ 625

ไมโครกรมตอมลลลตร และคาความเขมขนต�าสดทมฤทธใน

การยบยง S. Typhimurium จากสารสกดเปลอกสมโอชน

เฮกเซน เอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต และเหลาขาว

(ดกร 40) มคาเทากบ 625 ไมโครกรมตอมลลลตร สารสกด

เปลอกมงคดของชนไดคลอโรมเทนและเอทานอล ความเขมขน

95 เปอรเซนต มคาเทากบ 625 ไมโครกรมตอมลลลตร และ

จากสารสกดเปลอกกลวยน�าวาดบของชนเฮกเซน ไดคลอ

โรมเทน และเหลาขาว (ดกร 40) มคาเทากบ 625 ไมโครกรม

ตอมลลลตร (ตารางท 3)

ตำรำงท 3 คาความเขมขนต�าสดของสารสกดจากเปลอกผลไมทมฤทธในการยบยงแบคทเรยกอโรคทง 5 สายพนธ

(Minimal inhibitory concentration: MIC)

แบคทเรยทดสอบ ตวทาละลายอนทรย MIC (ไมโครกรมตอมลลลตร)


E. coli

เฮกเซน 1,250 1,250 1,250

ไดคลอโรมเทน 625 1,250 1,250

เอทานอล 1,250 1,250 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 625 1,250 1,250

B. cereus

เฮกเซน 156.25 4.88 625

ไดคลอโรมเทน 39.06 4.88 312.5

เอทานอล 625 156.25 625

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 625

S. aureus

เฮกเซน 625 1,250 1,250

ไดคลอโรมเทน 625 625 625

เอทานอล 1,250 625 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 625

S. epidermidis

เฮกเซน 625 1,250 1,250

ไดคลอโรมเทน 625 625 625

เอทานอล 1,250 625 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 625

S. Typhimurium

เฮกเซน 625 1,250 625

ไดคลอโรมเทน 1,250 625 625

เอทานอล 625 625 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 625 1,250 625


4. ควำมเขมขนต�ำสดทสำมำรถฆำเชอทดสอบได

(Minimal bactericidal concentration: MBC) ของ

สำรสกดจำกเปลอกผลไม

ภายหลงจากการทดสอบหาคาความเขมขนต�าสด

ของสารสกดจากเปลอกผลไมในการยบยงการเจรญของ

แบคทเรยกอโรคทง 5 สายพนธ จงไดน�าผลการทดลองมา

ท�าการศกษาประสทธภาพในการฆาเชอแบคทเรยกอโรค

ดงกลาว พบวาความเขมขนต�าสดทมฤทธในการฆาเชอมคา

อยระหวาง 4.88-2,500 ไมโครกรมตอมลลลตร (ตารางท 4)

ตำรำงท 4 คาความเขมขนต�าสดของสารสกดจากเปลอกผลไมทมฤทธในการฆาแบคทเรยกอโรคทง 5 สายพนธ

(Minimal bactericidal concentration: MBC)

แบคทเรยทดสอบ ตวทาละลายอนทรย MBC (ไมโครกรมตอมลลลตร)


E. coli

เฮกเซน 2,500 1,250 1,250

ไดคลอโรมเทน 1,250 1,250 1,250

เอทานอล 1,250 1,250 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 1,250

B. cereus

เฮกเซน 156.25 19.53 625

ไดคลอโรมเทน 625 4.88 625

เอทานอล 625 625 625

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 1,250

S. aureus

เฮกเซน 625 1,250 2,500

ไดคลอโรมเทน 625 625 1,250

เอทานอล 2,500 1,250 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 2,500 2,500

S. epidermidis

เฮกเซน 1,250 1,250 2,500

ไดคลอโรมเทน 625 625 1,250

เอทานอล 2,500 1,250 2,500

เหลาขาว (ดกร 40) 1,250 1,250 1,250

S. Typhimurium

เฮกเซน 625 1,250 625

ไดคลอโรมเทน 1,250 1,250 625

เอทานอล 1,250 1,250 1,250

เหลาขาว (ดกร 40) 625 2,500 1,250


5. ประสทธภำพกำรยบยงเชอแบคทเรยกอโรคของเจลลำง

มอผสมสำรสกดจำกเปลอกผลไมโดยวธ agar well

diffusion

จากการศกษาประสทธภาพในการยบยงแบคทเรย

กอโรคของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไม เปน

เวลา 28 วน พบวาเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกสมโอ

เปลอกมงคด และเปลอกกลวยน�าวาดบในชนไดคลอโรมเทน

ยงคงมฤทธในการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรยกอโรค

ไดด โดยพบวามฤทธในการยบยงการเจรญของ B. cereus,

S. aureus และ S. epidermidis ไดดกวา E. coli และ

S. Typhimurium (ภาพท 1 และตารางท 5)

ภำพท 1 ผลการทดสอบประสทธภาพของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคดในการยบยงแบคทเรยกอโรคโดยวธ

Agar well diffusion

หมายเลข 1 คอ ยบยงการเจรญของ E. coli

หมายเลข 2 คอ ยบยงการเจรญของ B. cereus

หมายเลข 3 คอ ยบยงการเจรญของ S. aureus

หมายเลข 4 คอ ยบยงการเจรญของ S. epidermidis

หมายเลข 5 คอ ยบยงการเจรญของ S. Typhimurium

A1 คอ เจลแอลกอฮอลทวางจ�าหนายในทองตลาด

A2 คอ เจลแอลกอฮอลทไมผสมสารสกดจากเปลอกผลไม

DMSO คอ เจลแอลกอฮอลทผสม DMSO

H คอ เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคดชนเฮกเซน

D คอ เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคดชนไดคลอโรมเทน

E คอ เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคดชนเอทานอล

ห คอ เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคดชนเหลาขาว (ดกร 40)


ตำรำงท 5 ประสทธภาพการยบยงเชอแบคทเรยกอโรคทง 5 สายพนธ ของเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไมท

เกบไวทระยะเวลาตาง ๆ ซงตรวจวดโดยวธ agar well diffusion

แบคทเรยทดสอบ สารสกด ตวทาละลายอนทรย

ขนาดโซนยบยง (มลลเมตร)*

วนท

7 14 21 28

E. coli

เปลอกสมโอ

เฮกเซน 10±0.25 10±0.12 11±0.32 9±0.22

ไดคลอโรมเทน 10±0.22 10±0.14 9±0.10 9±0.25

เอทานอล 11±0.20 11±0.20 10±0.11 8±0.12

เหลาขาว (ดกร 40) 10±0.25 10±0.22 9±0.25 7±0.14

เปลอกมงคด

เฮกเซน 11±0.24 11±0.18 10±0.28 9±0.26

ไดคลอโรมเทน 10±0.20 10±0.12 9±0.25 8±0.22

เอทานอล 11±0.16 11±0.16 10±0.25 8±0.28

เหลาขาว (ดกร 40) 11±0.15 11±0.12 10±0.12 9±0.24

เปลอกกลวยนาวาดบ

เฮกเซน 11±0.10 11±0.12 9±0.14 8±0.22

ไดคลอโรมเทน 11±0.24 11±0.12 11±0.28 10±0.28

เอทานอล 10±0.25 10±0.18 9±0.14

เหลาขาว (ดกร 40) 10±0.28 11±0.14 9±0.18

B. cereus


เฮกเซน 17±0.10 13±0.08 11±0.26 15±0.20

ไดคลอโรมเทน 17±0.12 14±0.10 12±0.14 10±0.18

เอทานอล 16±0.08 13±0.09 12±0.18 10±0.16

เหลาขาว (ดกร 40) 17±0.06 13±0.28 12±0.20 9±0.10


เฮกเซน 16±0.25 13±0.18 11±0.14 10±0.26

ไดคลอโรมเทน 17±0.20 14±0.12 12±0.12 10±0.24

เอทานอล 17±0.18 11±0.16 10±0.16 8±0.22

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.16 13±0.14 11±0.18 6±0.20


เฮกเซน 17±0.14 14±0.18 14±0.18 10±0.10

ไดคลอโรมเทน 17±0.22 13±0.28 13±0.22 10±0.16

เอทานอล 16±0.24 12±0.12 12±0.14 12±0.18

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.18 12±0.24 12±0.30 9±0.20

9±0.16

9±0.18


ตำรำงท 5 (ตอ)



วนท

7 14 21 28

S. aureus


เฮกเซน 17±0.14 15±0.16 11±0.20 10±0.24

ไดคลอโรมเทน 17±0.12 17±0.28 14±0.18 10±0.16

เอทานอล 15±0.10 9±0.25 9±0.16 4±0.18

เหลาขาว (ดกร 40) 14±0.08 11±0.26 8±0.10 4±0.18


เฮกเซน 16±0.24 13±0.16 12±0.26 -

ไดคลอโรมเทน 17±0.28 15±0.16 10±0.24 2±0.32

เอทานอล 16±0.28 9±0.08 3±0.25

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.12 10±0.26 3±0.28


เฮกเซน 17±0.12 14±0.26 -

ไดคลอโรมเทน 17±0.10 13±0.22 10±0.28 3±0.28

เอทานอล 16±0.10 14±0.24 4±0.28 3±0.16

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.08 10±0.20 9±0.24 3±0.14

S. epidermidis


เฮกเซน 16±0.06 12±0.24 11±0.26 10±0.16

ไดคลอโรมเทน 17±0.18 10±0.18 11±0.28 9±0.18

เอทานอล 16±0.22 10±0.22 10±0.22 9±0.12

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.08 10±0.26 10±0.26 8±0.10


เฮกเซน 17±0.16 12±0.18 11±0.22 10±0.18

ไดคลอโรมเทน 18±0.28 12±0.16 12±0.22 10±0.08

เอทานอล 17±0.22 13±0.18 13±0.16

เหลาขาว (ดกร 40) 19±0.14 11±0.14 11±0.18 -


เฮกเซน 16±0.32 12±0.18 12±0.20 10±0.26

ไดคลอโรมเทน 17±0.28 13±0.16 10±0.22

เอทานอล 16±0.24 12±0.14 12±0.26 -

เหลาขาว (ดกร 40) 16±0.24 12±0.08 10±0.24 -

8±0.14

8±0.18

9±0.14

9±0.16

9±0.28


ตำรำงท 5 (ตอ)



วนท

7 14 21 28

S. Typhimurium


เฮกเซน 12±0.20 12±0.36 11±0.06 4±0.20

ไดคลอโรมเทน 12±0.12 11±0.28 11±0.18 6±0.16

เอทานอล 12±0.10 12±0.24 12±0.24 -

เหลาขาว (ดกร 40) 11±0.26 11±0.19 -


เฮกเซน 13±0.24 10±0.18 9±0.28 8±0.12

ไดคลอโรมเทน 13±0.22 12±0.08 10±0.06 7±0.10

เอทานอล 11±0.28 10±0.14 5±0.26 -

เหลาขาว (ดกร 40) 11±0.20 10±0.16 3±0.26 -


เฮกเซน 12±0.16 12±0.14 10±0.24 9±0.18

ไดคลอโรมเทน 13±0.20 10±0.16 10±0.14 3±0.12

เอทานอล 11±0.18 11±0.26 9±0.26

เหลาขาว (ดกร 40) 10±0.28 - -

หมำยเหต - คอ ไมเกดโซนยบยง

* แสดงผลขนาดโซนยบยงทลบขนาดเสนผานศนยกลางของหลม


จากการศกษาประสทธภาพของสารสกดจากเปลอก

ผลไม จ�านวน 3 ชนด ซงใชระยะเวลาในการสกดเปนเวลา 5 วน

ในตวท�าละลายอนทรยทแตกตางกน มาทดสอบประสทธภาพ

ในการยบยงแบคทเรยกอโรค จ�านวน 5 สายพนธ พบวาชนด

ของเปลอกผลไมและตวท�าละลายทใชในการสกดมผลตอ

ประสทธภาพในการยบยงเชอแบคทเรย ซงสอดคลองกบงาน

วจยของสคนธ และคณะ [11] ซงรายงานฤทธการยบยง

แบคทเรยของสารสกดจากเปลอกผลไม ไดแก ทเรยนพนธ

หมอนทอง มงคดสก สมเขยวหวาน กลวยน�าวาดบ และ

หมากสงดบ ดวยวธ agar well diffusion พบวา สามารถยบยง

B. subtilis, S. aureus, E. coli และ S. Typhimurium ได

ซงเปลอกผลไมทกชนดทน�ามาท�าการศกษาสามารถยบยง

แบคทเรยแกรมบวกไดดกวาแบคทเรยแกรมลบ โดยสอดคลอง

กบงานวจยของ Shan และคณะ [12] กลาววา สาเหตท

แบคทเรยแกรมลบมความตานทานตอสารสกดจากสมนไพร

ไดดกวาแบคทเรยแกรมบวก อาจเนองจากแบคทเรยแกรมลบ

มเยอชนนอก (outer membrane) และ periplasmic space

ซงไมพบในแบคทเรยแกรมบวกและสารไลโพพอลแซคคาไรด

ทเปนองคประกอบของเยอชนนอกจะเปนตวกนการซมผาน

ของสารไดด ขณะทแบคทเรยแกรมบวกไมมโครงสรางเหลาน

สารตาง ๆ จงซมผานเขาเยอหมเซลลของแบคทเรยแกรมบวก

ไดงายกวาแบคทเรยแกรมลบ และงานวจยของ Shen และ

คณะ [13] ซงศกษาฤทธตานจลชพของสารสกดจากบลเบอรร

(Vaccinium corymbosu L.) ทมผลตอตานการเจรญของ

เชอ Listeria monocytogenes และ S. Enteritidis โดย

9±0.28

9±0.22

9±0.22


การศกษาหาความเขมขนต�าสดทออกฤทธยบยงการ

เจรญของเชอ (MIC) และคาความเขมขนต�าสดทสามารถฆา

เชอ (MBC) ของสารสกด หาคาสารประกอบฟนอลกทงหมด

และปรมาณสารฟนอลก 4 ชนด (chlorogenic acid, ellagic

acid, quercetin และ quercetin-3-galactoside) ทไดจาก

การสกดโดยใชวธการ Folin-Ciocalteau และการวเคราะห

สารดวยเทคนค high performance liquid chroma-

tography (HPLC) ตามล�าดบ ซงจากการศกษาพบวา

L. monocytogenes มความไวตอสารสกดมากกวา

S. Enteritidis เนองจาก S. Enteritidis เปนแบคทเรยแกรม

ลบซงมโครงสรางทขวางกนการแทรกผานของสารได

ดงกลาวมาแลวขางตน

จากการทดสอบขางตนไดมการน�าสารสกดจาก

เปลอกผลไมทง 3 ชนด ในแตละตวท�าละลายทสกดเปนเวลา

5 วน มาท�าการศกษาหาคา MIC และคา MBC เนองจากสาร

สกดทไดมฤทธในการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย

ทดสอบไดอยางมประสทธภาพ ผลจากการทดลองพบวา

สารสกดจากเปลอกผลไมในชนเฮกเซน ไดคลอโรมเทน และ

เอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต มคา MIC อยในชวง

4.88-1,250, 4.88-1,250 และ 156.25-1,250 ไมโครกรม

ตอมลลลตร ตามล�าดบ ส�าหรบสารสกดจากเปลอกผลไมใน

ชนเหลาขาว (ดกร 40) มคา MIC อยในชวง 625-1,250

ไมโครกรมตอมลลลตร ซงผลการวจยนแสดงถงประสทธภาพ

ในการยบยงแบคทเรยกอโรคทดของสารสกดจากเปลอก

ผลไม โดยมคา MIC ทต�ากวาจากรายงานการวจยของสคนธ

และคณะ [11] ซงรายงานวาสารสกดจากเปลอกมงคดดวย

เอทานอล ความเขมขน 95 เปอรเซนต มคา MIC ตอ

B. subtilis เทากบ 391.4 มลลกรมตอมลลลตร และมคา

MIC ตอ S. aureus และ S. Typhimurium เทากน คอ

1565.6 มลลกรมตอมลลลตร

ส�าหรบคา MBC ของสารสกดจากเปลอกผลไมใน

ชนเฮกเซน ไดคลอโรมเทน เอทานอล 95 เปอรเซนต และ

เหลาขาว (ดกร 40) อยในชวง 4.88-2,500 ไมโครกรมตอ

มลลลตร โดยจะมการน�าคา MBC มาใชในการเลอกความ

เขมขนของสารสกดทจะน�ามาผสมในเจลลางมอ เมอน�าสาร

สกดมาผสมกบเจลล าง มอแล ว จ งท� าการทดสอบ

ประสทธภาพในการยบยงเชอดวยวธ agar well diffusion

ซงผลจากการทดสอบพบวา เจลลางมอผสมสารสกดจาก

เปลอกผลไมทมประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอ

ไดดทสด คอ เจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกมงคด

เปลอกสมโอ เปลอกกลวยน�าวาดบ ในชนไดคลอโรมเทน ตาม

ล�าดบ ซงมประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอ

แบคทเรยทดสอบไดทกสายพนธ โดยจะมฤทธในการยบยง

การเจรญของ B. cereus, S. aureus และ S. epidermidis

ไดด เนองจากใหขนาดโซนยบยงทกวางกวาขนาดโซนยบยง

ของ E. coli และ S. Typhimurium

การทน�าสารสกดจากเปลอกผลไมมาผสมกบเจล

ลางมอแลวท�าใหมฤทธในการยบยงการเจรญของแบคทเรย

กอโรคไดนน อาจจะเกดจากฤทธในการยบยงของสารสกด

จากเปลอกผลไมอยางเดยว หรอเกดจากการเสรมฤทธกน

ของสารสกดจากเปลอกผลไมกบแอลกอฮอลทผสมลงไปใน

เจลลางมอ และเมอท�าการศกษาตอเปนเวลา 28 วน โดย

ท�าการเกบรกษาเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไมไว

ทอณหภมหอง (27-30 องศาเซลเซยส) ในขวดแกวใสพบวา

ประสทธภาพในการยบยงการเจรญของเชอแบคทเรย

ทดสอบในวนท 28 นน ยงคงมประสทธภาพด และลดลงเพยง

เลกนอยในวนท 7, 14 และ 21 ทงนอาจเนองจากความไม

เสถยรหรอการเสอมสภาพของสารสกดจากเปลอกผลไม

สวนผสมของเจลลางมอ และคาความเปนกรด-ดางทอาจ

สงผลตอโครงสรางของสารสกดจากเปลอกผลไม จงท�าให

ประสทธภาพของเจลลางมอในการยบยงเชอแบคทเรย

กอโรคลดลง รวมทงในการทดลองครงนไดท�าการผสม

สารสกดลงในเจลลางมอปรมาณเพยงเลกนอย ท�าใหฤทธการ

ยบยงมไมมากพอเมอเทยบกบระยะเวลาทนานขน

จากการศกษาวจยครงน สามารถน�าขอมลสารสกด

จากเปลอกผลไมทมฤทธยบยงแบคทเรยกอโรคไปประยกต

ใชเปนสวนประกอบในผลตภณฑเครองส�าอางและผลตภณฑ

ท�าความสะอาดรางกาย [14] เชน น�ายาหรอสบเหลวลางมอ

เจลอาบน�า โลชนทาผว เปนตน เพอลดปรมาณแบคทเรย

กอโรค หรอเปนสวนประกอบในผลตภณฑอาหารเพอยดอาย

การเกบรกษา [15]


ทงนเปลอกผลไมจดวาเปนวตถดบทหาไดงายใน

ทองถน เปนสงเหลอทงจากธรรมชาต และมปรมาณมาก ซง

การน�าสารสกดจากเปลอกผลไมมาใชหรอดดแปลงใหเกด

ประโยชน จะเปนการเพมมลคาของเปลอกผลไมทเหลอทง

จากธรรมชาต ในท องถนได อกทางหนง ช วยลดการ

แพรกระจายของเชอ และทส�าคญสามารถผลตใชไดงายใน

ระดบครวเรอน ทงนในการศกษางานวจยนในล�าดบตอไป

ควรมการปรบคาความเปนกรด-ดางใหเหมาะสมในขนตอน

ของการท�าเจลลางมอผสมสารสกดจากเปลอกผลไม การเตม

สารแตงสหรอกลนเพอเพมความสนใจของผใช โดยสทใชตอง

ไมท�าใหเกดการระคายเคองตอผวหนง ตองมความคงตวทด

เมอเตมลงไปในเจลลางมอ รวมถงอาจมการเตมสารปรบความ

ชมชนทท�าหนาทชวยปรบความชมชนระหวางผวหนงและ

อากาศ เชน moisturizer, propylene และ glycol เปนตน

นอกจากนนอาจมการเตมสารบางอยางเพอรกษาหรอคงความ

เสถยรของสารสกดไมใหเกดการเสอมประสทธภาพ ท�าให

ผลตภณฑเจลลางมอสามารถเกบรกษาไดนานขนและยงคงม

ประสทธภาพในการยบยงแบคทเรยกอโรคไดเปนอยางด

กตตกรรมประกำศ

ขอขอบคณคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต ในการสนบสนนการ

ท�าวจย


1. มหาลย ทรงธรรม. เจลลางมอฆาเชอโรค. [อนเตอรเนต].

2557 [เขาถงเมอ 20 ก.ย. 2558]. เขาถงไดจาก:

http://www.thaigood.com

2. สธาทพย เอมเปรมศลป. สขอนามยการลางมอ. [อนเตอรเนต].

2557 [เขาถงเมอ 15 ก.ย. 2558]. เขาถงไดจาก: :http://

www.pidst.knowledge.com

3. นงลกษณ เพงดษย. เจลลางมออนามย. [อนเตอรเนต].

2557 [เขาถงเมอ 10 ก.ย. 2558]. เขาถงไดจาก: http://

www.science.kmitl.com

4. ลาวลย นพวบลย. ประโยชนและขอจ�ากดของเจลลาง

มอผสมแอลกอฮอล. [อนเตอรเนต]. 2558 [เขาถงเมอ

2 ส.ค. 2558]. เขาถงไดจาก: http://haveeveryday.

com/index.php/news

5. ภานวชญ ละอองเอยม. การศกษาประสทธภาพในการ

ยบยงแบคทเรยของน�ามนสกดจากผวเปลอกสมโอ.

โครงงานพเศษปรญญาตร สาขาวชาเทคนคการแพทย

คณะเทคนคการแพทย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

เชยงใหม; 2550.

6. อดมลกษณ สขอตตะ, อไรวรรณ ดลกคณานนท,

ประภสสร รกถาวร, สรพร ศรวรรณ, พจมาน พศเพยง

จนทร. การสกดและการออกฤทธยบยงเชอจลนทรย

ของสารสกดจากเปลอกมงคด. ใน: การประชมทาง

วชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 44 วน

ท 30 มกราคม - 2 กมภาพนธ 2549. สถาบนคนควา

และ พฒนาผ ลต ภณฑ อ าหาร มหาว ทยา ล ย

เกษตรศาสตร. กรงเทพฯ; 2549. หนา 529-36.

7. สคนธ ตนตไพบลยวฒ, เทยนชย นวมเศรษฐ, เพชรลดา

เดชายนยง. ฤทธการยบยงแบคทเรยของสารสกดจาก

เปลอกผลไมบางชนด. ภาควชาจลชววทยา คณะ

วทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลย

พระจอมเกล าธนบร . ก รง เทพฯ: ส�า นกพมพ

มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ;

2555.

8. วรพจน จนทรแสนตอ. ผลของสารสกดจากพชทม

แทนนนส ง ในการย บย ง ก าร เจรญ เต บ โตของ

เชอแบคทเรยทเปนสาเหตใหเนอหมเนาเสย. โครงงาน

พ เศษปรญญาตร สาขาวชาเทคนคการแพทย

คณะเทคนคการแพทย, มหาวทยาลยเชยงใหม.

เชยงใหม; 2550.

9. วภา สโรจนะเมธากล, ชดชม ฮรางะ. การสกด

แทนนนจากเปลอกกลวย. วารสารเกษตรศาสตร

2537;28:578-86.




Standards Institute. Methods for dilution

antimicrobial susceptibility tests for bacteria

that grow aerobically; Approved standard-ninth

edition. CLSI document M07-A9. Vol.32 no.2.

Clinical and Laboratory Standards Institute,

Wayne, Pennsylvania USA; 2012.

11. สคนธ ตนตไพบลยวฒ, เทยนชย นวมเศรษฐ, เพชรลดา

เดชายนยง. ฤทธยบยงแบคทเรยของสารสกดจาก

เ ป ล อ กผล ไ ม บ า ง ชน ด . ว า ร ส า ร ว จ ย ม ข .

2555;17(6):880-94.

12. Shan B, Cai YZ, Broohs JD, Corke H. The in vitro

antibacterial activity of dietary spice and

medicinal herb extracts. Int J Food Microbiol

2007;117:112-19.

13. Shen X, Sun X, Xie Q, Liu H, Zhao Y, Pan Y,

et al. 2014. Antimicrobial effect of blue berry

(Vaccinium corymbosum L.) extracts against

the growth of Listeria monocytogenes and

Salmonella Enter it idis . Food Control

2014;35:159-65.

14. ศรณยา ธาราแสวง, สรมา สายรวมญาต, สวรรณา เธยร

องกร, บญญาณ ศภผล, ปยะวรรณ บชา, ณฉตรา จนทร

สวานชย.สารสกดจากสมนไพรผลพลงกาสาและเปลอก

มงคดเพอใช เป นสารกนบดในผลตภณฑยาและ

เครองส�าอาง. วารสารอาหารและยา 2556;20(2):30-6.

15. Thongson C, Davidson PM, Mahakarnchanakul

W, Vibulsresth P. Antimicrobial effect of Thai

spices against Listeria monocytogenes and

Salmonella Typhimurium DT104. J Food Prot

2005;10:2054-58.


บทคดยอพยาธสตรองจลอยด (Strongyloides stercoralis) หรอพยาธเสนดายเปนพยาธตวกลมในล�าไสชนดหนง อยใน

ไฟลมนมาโทดา จนสสตรองจลอยด จดอยในกลม facultative parasite เปนพยาธทสามารถเจรญครบวงจรชวต ทงแบบ

วงจรชวตอสระหรอแบบอาศยโฮสต รวมทงสามารถตดเชอซ�าในตวโฮสตเองโดยไมตองผานวงจรชวตภายนอก พยาธ

สตรองจลอยดพบไดทวโลกโดยเฉพาะในประเทศทภมอากาศรอนชน ในประเทศไทยพบไดทกภาค สามารถตดตอไดงายโดย

ไชเขาสผวหนงของโฮสต มกมรายงานการตดเชอพยาธนรวมกนในผปวยโรคพยาธปากขอ ผปวยทตดเชอทวไปจะเกดอาการ

ในระบบทางเดนอาหาร เชน ปวดทอง ทองอด อาหารไมยอย และทองรวง เนองจากพยาธตวแกอาศยอยทล�าไสเลก หรอ

อาการทางผวหนง เชน คน เปนตม หรอลมพษ เนองจากการถกพยาธตวออนไชเขาสผวหนง หรออาจไมแสดงอาการใด ๆ เลย

ในผตดเชอปรมาณนอย อยางไรกดในผปวยทภมคมกนต�า เชน ผทมภาวะทพโภชนาการ ผปวยโรคเอดส ผปวยโรคไต ผปวย

โรคมะเรง ซงไดรบยากดภมคมกน ยาเคมบ�าบด หรอการฉายรงส จะมอาการรนแรงขน เนองจากผปวยมภมคมกนต�าไม

สามารถตานทานพยาธ พยาธสามารถเพมจ�านวนขนไดอยางมากมาย พยาธตวแกในล�าไสเลกจะท�าใหผปวยมภาวะขาดน�า

ขาดอาหาร จากการทองรวงรนแรง นอกจากนพยาธตวออนทมปรมาณมากมายเหลานนยงสามารถไชบกรกเขาสอวยวะ

ตาง ๆ เชน ปอด หลอดลม หวใจ ตบ ไต ไขสนหลง และสมอง ท�าใหเกดการอกเสบและอวยวะลมเหลว รวมทงการน�าเชอ

แบคทเรยเขาสกระแสเลอด เหตทงหมดนอาจท�าใหผปวยเสยชวตได

ค�ำส�ำคญ: พยาธสตรองจลอยด พยาธตวกลมในล�าไส พยาธตวกลมทตดตอทางดน ผปวยภมคมกนต�า

Strongyloidiasis : พยำธไชผวหนง ภยรำยใกลตว

Strongyloidiasis : skin-penetration nematodes, the near dangers

สภำภรณ วรรณภญโญชพสาขาวชาวทยาศาสตรชวภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต


Supaporn WannapinyosheepDivision of Biological Science, Faculty of Science and Technology, Huachiew Chalermprakiet University,

Samutprakarn 10540



AbstractStrongyloides stercoralis (thread worm) is intestinal nematodes parasite in Phylum Nematoda,

Genus Strongyloides, classified as facultative parasite, is a parasite that can survive in both free living and

parasitic life cycles. This parasite can autoinfect repeatedly within host. Strongyloides stercoralis has

been reported the distribution throughout the world, particularly in the tropical and sub-tropical countries,

including all regions in Thailand. As a common soil transmitted nematode, can infect easily to host by

skin penetration. There have frequently reported co-infection with hookworms. In general, patients will

show intestinal symptoms such as abdominal pain, bloating, gastrointestinal dyspepsia, diarrhea due to

the mature worm in the small intestine or symptoms such as itchy skin or hives, swell because of the

larvae penetrate into the skin. Patients may not show any symptoms if the infection is small amounts.

However, the symptoms are more severe in immunologically compromised patients such as malnutrition,

AIDS, kidney disease, cancer, patients receiving immunosuppressive chemotherapy or radiation. Many

parasites can multiply in the patient due to patients with low immunity can not resist the parasite. Adult

worms in intestinal can causes severe diarrhea, dehydration and malnutrition. Many larva invades various

organs such as the lungs, trachea, heart, liver, kidney, brain, spinal cord, causing inflammation and organ

failure, including bring of bacteria into the bloodstream. These are the cause that can lead to the death.

Keywords: Strongyloides stercoralis, Intestinal nematodes, Soil transmitted nematodes,

Immunocompromised patients

ระยะตดตอของพยาธ ซงลวนมขนาดเลกมากจนไมสามารถ

มองเหนดวยตาเปลา โดยมกพบปะปนมากบอาหาร น�าดม

ซงเปนวธการตดตอทงายมาก เชน การรบประทานพชผกสด

ทลางไมสะอาด การรบประทานของดบหรอครงสกครงดบท

พบบอย เชน ผกบง ผกกระเฉด ลาบปลาดบ ปลารา ปนา

กงฝอย เนอวว และหมทยางไมสก ท�าใหเปนโรคพยาธใบไม

ล�าไส โรคพยาธใบไมตบ โรคพยาธใบไมปอด โรคพยาธตดวว

และตดหม การถกแมลงพาหะน�ามา เชน ถกยงกด ซงน�าเอา

เชอโรคเทาชางมาให หรอการไชเขาสผวหนงคนโดยตรง เชน

การเดนเทาเปลาบนดนทชนแฉะทมตวออน ระยะตดตอของ

พยาธปากขอ พยาธสตรองจลอยดจะเปดโอกาสใหเชอไชเขา

ทางผวหนง โดยทวไปโรคพยาธมกเปนโรคทรกษาไดงายโดย

การรบประทานยาฆาพยาธ และมกไมเปนอนตรายรายแรง

จนถงขนผปวยเสยชวต แตสงทส�าคญกวาคอ การปวยเรอรง

และไมไดรบการรกษาเนองจากไมทราบวาตนเองตดเชอ

บทน�ำ

ความไมมโรคถอเปนลาภอนประเสรฐ ทกคนลวน

ปรารถนาใหสขภาพสมบรณแขงแรง แตการด�ารงชวตของ

มนษยเรามโอกาสไดรบเชอตาง ๆ เขาสรางกายโดยไมรตว

ไมวาจะเปนเชอแบคทเรย ไวรส เชอรา หรอหนอนพยาธ ซง

อาจกอใหเกดอนตรายแกสขภาพ แมโรคพยาธจะสงผลตอ

สภาพรางกายผปวยนอยกวาการตดเชอชนดอน แตยงม

รายงานขาวการเสยชวตหรอเจบปวยจากการตดเชอพยาธ

อยเสมอ เชน ขาววงการลกหนงเศรา โคชแตกเสยชวตแลว

ในวย 52 ป [1] จากอาการตดเชอในกระแสเลอดและลาม

เขาส ปอดของพยาธสตรองจลอยด โรคพยาธพบไดใน

ประเทศตาง ๆ ทวโลก โดยเฉพาะอยางยงในประเทศทก�าลง

พฒนารวมทงประเทศไทย หนอนพยาธมหลายชนดทงพยาธ

ใบไม พยาธตด และพยาธตวกลม ซงวธการตดตอมาสคนนน

แตกตางกนออกไป ไมวาจะเปนการรบประทานไขพยาธหรอ


พยาธ เพราะอาการทเกดขนอาจไมบงชชดเจนนก ซงอาจ

เปนตนเหตและน�าไปสการเจบปวยทอนตรายมากขน เชน

พยาธสตรองจลอยดทไชเขาสผวหนงคนจากการทไปสมผส

ดนชนแฉะทปนเปอนอจจาระของผปวยทมตวออนระยะ

ตดตอทเรยกวา ตวออนฟลารฟอรม (filariform larva) เมอ

ไชเขาทางผวหนงแลวจะเขาสกระแสเลอดเพอไปยงอวยวะ

อน เชน หวใจ ปอด ถงลม และหลอดลม แลวมาเจรญเตบโต

เปนพยาธตวแกทล�าไสเลก อาการทเกดจากการตดเชอ

พยาธนพบไดตงแตไมรนแรงจนถงรนแรงทอาจเปนอนตราย

ถงชวตได ผปวยปกตทวไปจะมอาการไมรนแรง เบองตนท

ผวหนงของผปวยต�าแหนงทพยาธไชจะเกดเปนตมแดงคน

และเกดรอยนนแดงเปนทาง แตอาจมอาการทปอดและท

ล�าไสรวมดวย ถงแมผปวยปกตทวไปทมอาการไมรนแรงกยง

จ�าเปนตองไดรบการรกษา เพอปองกนการแพรเชอไปยง

บ คคลอ น ส วนกรณท ม ก า รต ด เ ช อ อย า ง ร นแร ง

(hyperinfection) พยาธมการเพมจ�านวนไดภายในตวโฮสต

(autoinfection) และแพรกระจายไชเขาสอวยวะตาง ๆ

(dissemination) อกทงน�าเชอแบคทเรยเขาสกระแสเลอด

จนเปนเหตใหผปวยเสยชวตได พบในกลมผทมความเสยง

เชน ผปวยทมภมคมกนบกพรอง เชน ผปวยโรคเอดส หรอ

ผปวยทรางกายออนแอมภมตานทานต�าจนไมสามารถยบยง

การเพมจ�านวนของพยาธและการเขาสอวยวะตาง ๆ เชน

ผขาดสารอาหาร ผทปวยเรอรง ผทไดรบยาสเตยรอยดเปน

เวลานาน ๆ ผทเปลยนถายอวยวะ ท�าใหผปวยทตดเชอพยาธ

สามารถเสยชวตไดอยางงายดาย พบวาผปวยทตดเชอรนแรง

พยาธจะแพรกระจายเขาอวยวะตาง ๆ โดยมอตราการเสย

ชวตถงรอยละ 87 [2] ซงปจจบนกลมคนเหลานมจ�านวนมาก

ขน จงเปนสงทควรตระหนกในการปองกนตนเองไมใหมการ

ตดเชอพยาธนเกดขน

ท�ำควำมรจกกบ Strongyloidiasis

Strongyloidiasis คอโรคทเกดจากการตดเชอ

พยาธล�าไสทชอวทยาศาสตรวา Strongyloides stercoralis

หรอเรยกวาพยาธสตรองจลอยดหรอพยาธเสนดาย เปน

พยาธตวกลมขนาดเลก อาศยอยทล�าไสเลกโดยฝงตวอยใน

เยอบของล�าไส พบแพรกระจายทวโลกโดยเฉพาะเขตรอนชน

ในประเทศไทยพบรายงานการตดเชอในผปวยทวทกภาค ม

ความชกไมแตกตางกนมากนก พยาธชนดนสามารถตดเชอ

ไดในคนทกชวงอาย โดยปรมาณการตดเชอมากหรอนอยขน

อยกบจ�านวนครงและจ�านวนทพยาธเขาสรางกาย อกทงขน

อยกบภมตานทานในรางกาย หากผปวยมภมคมกนต�าหรอ

ภมคมกนบกพรองพยาธจะสามารถเพมจ�านวนไดมากมายใน

ตวผปวย

โรคนตดตอมำสคนอยำงไร

พยาธชนดนมตวออนระยะฟลารฟอรมเปนระยะ

ตดตอ พบอยในดนชนแฉะทปนเปอนอจจาระ ตวออนระยะ

ตดตอนมความทนทานอยในพนดนไดหลายวน ผทมความ

เสยงตอการตดเชอ ไดแก ผทมโอกาสสมผสกบดนทปนเปอน

อจจาระทมตวออนระยะตดตอ เชน เกษตรกร มกพบใน

ชนบทมากกวาเขตเมอง โดยในพนททมการระบาดมกมระบบ

สขาภบาลสงแวดลอมทไมด มการก�าจดสงปฎกลอจจาระไม

เหมาะสม อกทงการมพฤตกรรมไมถายอจจาระลงสวมแต

ถายอจจาระลงดน หรอการใชอจจาระมาท�าเปนปย จงท�าให

พยาธสามารถแพรกระจายไดด พยาธตวออนทถกขบถาย

ออกมาพรอมกบอจจาระของผปวยจะเปนตวออนระยะ

แรบดตฟอรม (rhabditiform larva) ซงเปนระยะทใชในการ

วนจฉยในสงสงตรวจอจจาระ ตอมาจะเจรญเตบโต ลอกคราบ

กลายเปนตวออนระยะฟลารฟอรมตดตอมาสคน โดยตดไป

กบอาหารและพชผกทลางไมสะอาดโดยเขาทางปาก หรอ

เมอคนเดนเทาเปลา หรอผวหนงไปสมผสพยาธตวออนซง

มขนาดเลกมากจนไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา พยาธ

จะไชเขาสผวหนง เมอพยาธไชเขาสผวหนงแลว ผตดเชอจะ

รสกคน มรอยนนแดงใตผวหนง จากนนจะไปตามกระแส

เลอด เขาสหวใจ ปอด แลวไชทะลเสนเลอดฝอยทปอดเขา

สถงลม ระบบทางเดนหายใจ แลวกลนลงสระบบทางเดน

อาหารไปยงล�าไสเลก เจรญเปนตวแกตอไป ผตดเชอท

ภมคมกนปกตมกไมแสดงอาการ หรอเกดอาการนอย ท�าให

ละเลยตอการตดเชอ แตพยาธนมการเพมจ�านวนไดภายใน

ตวโฮสต ท�าใหผตดเชอมพยาธอยในรางกายไดนานหลายป


โดยไมไดรบเชอใหมเขาไป จงเปนผแพรเชอไปสผอนได และ

จะมอนตรายมากขนหากผตดเชอนนเกดภมค มกนต�าใน

ภายหลง โดยอาจกอใหเกดพยาธเพมจ�านวนอยางมาก และ

แพรกระจายเขาสอวยวะได

ผทตองไดรบกำรตรวจวนจฉยกำรตดเชอนเปนพเศษคอ

ใคร [2]

พยาธสตรองจลอยดมความแตกตางจากพยาธชนด

อนทตวแกเพศเมยสามารถออกไขและฟกเปนตวไดโดยไม

ตองมการผสมพนธ ทงยงสามารถเพมจ�านวนในตวโฮสต หาก

ผปวยมภมคมกนต�า รางกายออนแอจะน�าไปสการตดเชอ

อยางรนแรงเปนอนตรายตอชวต ผทมความเสยงสงจากการ

ตดเชอพยาธน คอ

1. ผทไดรบยาลดภมคมกนโดยเฉพาะพวกสเตยรอยดและ

ยาเคมบ�าบด

2. ผปวยทภมคมกนทางดานเซลล (cellular immunity)

มการเปลยนแปลง

3. ผปวยโรคเนองอก โรคมะเรงทางโลหตวทยา โดยเฉพาะ

อยางยงโรคมะเรงตอมน�าเหลอง มะเรงเมดเลอดขาว

4. ผรบการปลกถายอวยวะ เชน เปลยนถายไต

5. ผปวยโรคหลอดเลอดคอลลาเจน (collagen vascular

disease)

6. ผขาดสารอาหาร

7. ผปวยโรคไตวายเรอรงระยะสดทาย

8. ผปวยโรคเบาหวาน

9. ผสงอาย

10. ผปวยโรคเอดส (HIV)

11. ผทเดนทางไปและกลบจากพนทระบาดของโรค

12. กล มผ ทอย รวมกนในพน ทจ�า กดและสขาภบาล

สงแวดลอมไมด เชน นกโทษ โรงพยาบาลโรคประสาท

สถานสงเคราะหเดกปญญาออน

กลมคนเหลานมอตราเสยงตอการตดเชอและม

อตราการเสยชวตคอนขางสงกวาคนปกต มรายงานกรณการ

ตดเชอในกลมผปวยโรคเอดส จ�านวน 86 ราย ตรวจพบ

ตดเชอพยาธสตรองจลอยดถง 19 ราย คดเปนรอยละ 22 [3]

และรายงานการเสยชวตของกลมผทมภมค มกนต�าและ

ตดเชอพยาธสตรองจลอยด ขนรนแรงมอตราการตาย

ถงรอยละ 69 [4] ดงนนความรพนฐานทางชววทยา วงจรชวต

และแนวทางการปองกนการตดเชอจงเปนขอมลททกคน

ควรรจกและเขาใจ

รปรำงและระยะตำง ๆ ของพยำธ [5]

พยาธสตรองจลอยดด�ารงชวตไดทงแบบอสระไม

อาศยโฮสตอยในพนดนและแบบเปนปรสตในตวโฮสต จงม

รปรางไดหลายแบบแตกตางกน พยาธตวแกมล�าตวกลมยาว

รปทรงกระบอก ไมมปลอง ดานหวและทายเรยว ดานหวเปน

ปาก สองดานของล�าตวสมมาตรขนาดเลกประมาณ 1-3

มลลเมตร มหลอดอาหารเปนกระเปาะ (rhabditiform type)

แยกเพศ โดยตวเมยขนาดใหญกวาผตว และมปลายหาง

เหยยดตรง ตวผมปลายหางงอ และมอวยวะในการผสมพนธ

(spicule) ยนออกมา ไขของพยาธมรปรางกลมร ขนาดเลก

มากขนาดประมาณ 50-58 x 30-40 ไมโครเมตร มกไมพบ

ไขในอจจาะระของผปวยเนองจากหลงจากพยาธออกไขแลว

ไขจะเจรญและฟกภายในล�าไสคนในเวลาไมกชวโมง และจะ

กลายเปนตวออนระยะท 1 เรยกวา ตวออนแรบดตฟอรม ซง

ตวออนระยะนจะใชในการตรวจวนจฉยแยกไดหากมการ

ปนเปอนกบเชอพยาธปากขอ กรณทจะตรวจพบไขของพยาธ

สตรองจลอยดในอจจาระคอ กรณทผปวยมอาการทองรวง

รนแรง และจะเจรญเปนตวออนระยะ 2 และ 3 ตามล�าดบ

ซงระยะท 3 เปนระยะตดตอเรยกวาตวออนฟลารฟอรม โดย

มรปรางลกษณะดงน

1. ตวแกตวเพศเมยแบบปรสต (parasitic female) ด�ารง

ชวตแบบปรสต พบไดทล�าไสเลกของผปวย รปรางเรยวยาว

ขนาดประมาณ 0.04 x 2 มลลเมตร หลอดอาหารเปนทอ

(filariform type) มอวยวะสบพนธ 2 ชด ในคนพบพยาธ

ระยะนเฉพาะตวเมย ไมพบตวผ มการสบพนธแบบไม

อาศยเพศ (parthenogenesis) ในรางกายของโฮสต


2. ตวแกตวเพศเมยแบบอสระ (free living female) ด�ารง

ชวตอสระในพนดน มขนาดเลกกวาตวแกตวเพศเมยแบบ

ปรสตประมาณครงหนง มล�าตวอวนสนขนาดประมาณ 0.05-

0.075 x 1.0-1.7 มลลเมตร หลอดอาหารเปนกระเปาะ ม

อวยวะสบพนธ 2 ชด ปลายหางแหลมตรง

3. ตวแกตวเพศผแบบอสระ (free living male) ด�ารง

ชวตอสระในพนดน มล�าตวอวนสนขนาดประมาณ 0.04-0.05

x 0.7-1.0 มลลเมตร หลอดอาหารเปนกระเปาะ มอวยวะ

สบพนธ 1 ชด มอวยวะเพศ (spicule) 2 อน ปลายหางแหลม

โคงงอ

4. ตวออนฟลำรฟอรม (filariform larva) เปนระยะตดตอ

รปรางผอมเรยวยาว หลอดอาหารเปนทอ ขนาดประมาณ 16

x 630 ไมโครเมตร

5. ตวออนแรบดตฟอรม (rhabditiform larva) คอตว

ออนระยะท 1 หรอ 2 ขนาดประมาณ 20 x 380 ไมโครเมตร

มรปรางเรยวยาวหวทายมน หลอดอาหารเปนกระเปาะ เปน

ระยะทตรวจพบไดในอจจาระของผปวย ตวออนระยะนม

ความส�าคญเพราะเปนระยะทใชในการตรวจวนจฉยการ

ตดเชอในอจจาระ หากในพนททมการแพรกระจายรวมกน

ระหวางพยาธสตรองจลอยดและพยาธปากขอ มกใชวธการ

เพาะเชอและวนจฉยแยกสณฐานของตวออนทแตกตางกน

โดยพยาธสตรองจลอยดจะมสวนของชองปากสนกวาพยาธ

ปากขอ แต genital primordium ใหญกวา [6]

6. ไข มการพฒนาเปนตวออนบางสวนตงแตอยในมดลกของ

พยาธ ขนาดประมาณ 50-58 x 30-40 ไมโครเมตร เปลอก

บางใส ลกษณะคลายไขพยาธปากขอ ปกตไม พบใน

สงสงตรวจอจจาระ แตพบเฉพาะในผปวยทมอจจาระรวง

เฉยบพลนเทานน เพราะไขจะฟกออกมาเปนระยะตวออนใน

ล�าไสของคนในเวลาไมกชวโมง

ภำพท 1 รปรางและระยะตาง ๆ ของพยาธสตรองจลอยด

A = parasitic female B = free living female C = free living male D = rhabditiform larva

E = filariform larva F = egg

a = anus e = esophagus I = intestine m = mouth l = larva s = spicule t = testes u = uterus


ระบำดวทยำ

โรคพยาธสตรองจลอยดพบไดทวไปในโลก โดย

เฉพาะในประเทศเขตรอน ประมาณการวามผตดเชอ จ�านวน

21 ลานคน ในเขตเอเชย 900,000 คน จากอดตประเทศ

สหภาพโซเวยต 8.6 ลานคน จากแอฟรกา 4 ลานคน ในทวป

อเมรกาเขตรอน 400,000 คน ในอเมรกาเหนอ และ 100,000

คน จากหมเกาะแปซฟก การระบาดจะเกดขนไดดในททม

กลมคนอยรวมกน ระบบการสขาภบาลยงไมไดมาตรฐาน

รวมถงการมสขวทยาสวนบคคลทไมด เชน การศกษาในกลม

ตวอยางทเปนผปวยในโรงพยาบาลโรคประสาท จ�านวน

1,437 คน ในเมองนวยอรคพบการตดเชอถงรอยละ 18 [7]

มกพบระบาดคกบแหลงทมการระบาดของพยาธปากขอแต

อตราการตดเชอต�ากวา ในประเทศไทยขอมลระบาดวทยา

ของพยาธสตรองจลอยดรวมทงพยาธล�าไสชนดตาง ๆ ม

ผศกษามาตงแตอดต สวนใหญเปนการตรวจอจจาระเพอหา

ปรสตหลาย ๆ ชนด และใชการตรวจโดยวธมาตรฐานปกต

เชน direct simple smear, Kato’ thick smear, formalin

ethyl acetate concentration technique พบความชก

ของพยาธสตรองจลอยดไมมากนกเมอเทยบกบพยาธชนดอน

จงท�าใหดเหมอนโรคพยาธสตรองจลอยดนไมมปญหาทาง

สาธารณสข แตนาจะเปนความชกทต�ากวาความจรง เพราะ

วธมาตรฐานดงกลาวใชไดดส�าหรบการตรวจหาพยาธล�าไส

ทว ๆ ไป ชนดอน ๆ แตมความไวต�าเมอน�ามาใชตรวจหา

พยาธสตรองจลอยด จากขอมลการส�ารวจหนอนพยาธล�าไส

ใน 14 จงหวด ภาคใตของประเทศไทยในป พ.ศ. 2532 พบ

วามประชาชนถงรอยละ 77.56 เปนโรคหนอนพยาธล�าไส

ชนดใดชนดหนงหรอหลายชนดในคนเดยวกน หนอนพยาธท

ตรวจพบ ไดแก พยาธปากขอ รอยละ 68.78 พยาธไสเดอน

รอยละ 10.38 พยาธแสมา รอยละ 33.71 พยาธเขมหมด

รอยละ 33.71 พยาธสตรองจลอยด รอยละ 0.02 พยาธตด

ทเนย รอยละ 0.02 พยาธตดแคระ รอยละ 0.04 [8] และใน

3 จงหวด ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ป พ.ศ. 2536 พบวา

ประชาชนตดเชอพยาธชนดใดชนดหนงหรอหลายชนดในราย

เดยวกนเฉลยรอยละ 38.7 โดยพบความชกของพยาธใบไมตบ

รอยละ 21.1 พยาธปากขอ รอยละ 17.3 พยาธใบไมล�าไส

ขนาดกลาง รอยละ 6.0 พยาธ สตรองจลอยด รอยละ 0.5

พยาธแสมา รอยละ 0.4 และพยาธเขมหมดรอยละ 0.2 [9]

การศกษาในโรงเรยนประถม จ�านวน 4 โรงเรยน ในจงหวด

นครศรธรรมราช พบวาเดกนกเรยนมการตดเชอพยาธล�าไส

ทตดตอผานดนรอยละ 46.8 เปนการตดเชอพยาธปากขอ

รอยละ 26.9 พยาธสตรองจลอยด รอยละ 1.8 พยาธแสมา

รอยละ 28.5 และพยาธไสเดอน รอยละ 5.7 [10] อตราการ

ตดเชอพยาธล�าไสในจงหวดอบลราชธาน พบการตดเชอพยาธ

ล�าไสรวม รอยละ 23.15 เปนพยาธสตรองจลอยด รอยละ

8.11 [11] การศกษาความชกโรคตดเชอปรสตในเขตธนบร

กรงเทพมหานคร อ�าเภอปากทอ จงหวดราชบร ในกลม

ตวอยาง จ�านวน 230 คน พบการตดเชอปรสต จ�านวน 3 ชนด

คอ พยาธสตรองจลอยด จ�านวน 1 ราย พยาธปากขอ จ�านวน

4 ราย พยาธแสมา จ�านวน 1 ราย และพยาธสตรองจลอยด

รวมกบพยาธปากขอ จ�านวน 1 ราย ทงหมดพบในกลม

ตวอยางในจงหวดราชบร คดเปนรอยละ 3.0 ไมพบการตด

เชอปรสตในเขตธนบร กรงเทพมหานคร [12] การส�ารวจ

หาความชกการตดเชอพยาธล�าไสในชมชนเขตคลองเตย

กรงเทพมหานคร ในป พ.ศ. 2547 โดยการตรวจอจจาระจาก

กลมตวอยาง จ�านวน 420 ราย ผลการตรวจพบอตราความ

ชกการตดเชอพยาธล�าไสรวมรอยละ 9.05 เปนพยาธ

สตรองจลอยด รอยละ 1.90 [13] ซงความชกของโรคพยาธ

สตรองจลอยดในประเทศไทยดงกลาวดไมมาก

แตเมอมการตรวจเพอหาความชกของพยาธ

สตรองจลอยดโดยวธทจ�าเพาะเจาะจงและมความไวสง โดย

วธการเพาะเลยงตวออน (agar plate culture method)

กลบพบวาพยาธนมความชกทสงมาก ใหผลแตกตางจากวธ

การตรวจแบบมาตฐานทวไป เชน การศกษาการตดเชอโรค

พยาธสตรองจลอยดโดยวธการเพาะเลยงตวออนในป

พ.ศ. 2545 พบความชกถงรอยละ 23.5 ของกลมตวอยางท

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ [14] และรอยละ 24.5 ในภาคเหนอ

[15] สอดคลองกบการศกษาระบาดวทยาของพยาธ

สตรองจลอยดในภาคใตในป พ.ศ. 2550 จากกลมตวอยาง

จ�านวน 1,308 ราย โดยวธการเพาะเลยงตวออน พบความ

ชกพยาธสตรองจลอยดถงรอยละ 20.6 [16] ในกรณทม


ปรมาณเชอนอยในอจจาระ การท�าการตรวจโดยวธการเพาะ

เลยงตวออนจะไดผลทดกวา เพราะพบวาปรมาณของตวออน

ทปนออกมากบอจจาระผทตดเชอจะไมเทากน บางชวงสง

บางชวงต�า หรอบางชวงขาดหายไป ซงบางครงชวงทเกบ

ตวอยางอจจาระของผปวยมาตรวจอาจเปนชวงทมปรมาณ

เชอนอยกท�าใหตรวจไมพบ ดงนนจงเปนสงทควรพจารณา

วาความชกทแทจรงมอตราทสง และตระหนกถงอนตรายของ

พยาธชนดน

ภำพท 2 วงจรชวตของพยาธสตรองจลอยด

พยาธสตรองจลอยดสามารถมวงจรชวตได 3 แบบ คอ [7, 17]

1. แบบทำงตรง (direct cycle)

เมอผปวยถายอจจาระซงมตวออนแรบดตฟอรม

ออกมาปนเปอนตามพนดน ตวออนจะใชเวลา 2-3 วน ใน

การเจรญและล�าตวเรยวยาวขน ขนาดยาวประมาณ 700

ไมโครเมตร กลายเปนตวออนฟลารฟอรมเพศเมยซงเปน

ระยะตดตอมาสคน สวนเพศผมกจะไมเกยวของและพบได

นอย เมอตวออนฟลารฟอรมเพศเมยทอยตามพนดนไชเขาส

ผวหนงของคนหรอโฮสตอนทเหมาะสมแลว จะไชเขาสหลอด

เลอดด�าและหลอดน�าเหลองไปตามกระแสเลอดเขาสหวใจ

และปอด ลอกคราบทปอด จากนนไชผานทะลปอดเขาส

ถงลม ระบบทางเดนหายใจ และไปยงกลองเสยง ตามล�าดบ

ตอมาผปวยไอและจะกลนตวออนเขาหลอดอาหารและลงส


ล�าไสเลก ตวออนพยาธจะลอกคราบและเจรญเตบโตเปน

ตวแก ฝงตวอยทเยอบผนงล�าไส มกอยในล�าไสเลกสวนตน

นอกจากการไชเขาสผวหนงแลว ตวออนระยะตดตอของ

พยาธยงสามารถตดตอมาสคนจากการปนเปอนมาในอาหาร

น�า พชผก และเขาทางปากได พยาธจะเจรญเปนตวแก

เพศเมยสามารถผลตไขไดภายในเวลา 25-30 วน นบจากวน

เรมตดเชอ สามารถสบพนธไดเองโดยไมตองมการผสมจาก

เพศผ เมอออกไขมาแลว ไขจะฟกออกมาเปนตวออน

แรบดตฟอรมในเวลาเพยงไมกชวโมง และออกจากรางกาย

โฮสตผานทางการอจจาระ

2. แบบทำงออม (indirect cycle)

พยาธสตรองจลอยดชอบอาศยอยในพนดนชนแฉะ

ในภมประเทศทอากาศอบอน เมอตวออนแรบดตฟอรมทปน

ออกจากจากอจจาระของผปวยตกลงพนดน หากอณหภม

และสงแวดลอมเอออ�านวยตวออนจะเจรญเปนพยาธตวแก

ตวผและตวเมย มการผสมพนธกนในดน เมอสเปรมจากตวผ

ไชเขาสไขของตวเมยจะกระตนใหไขพฒนาและตวเมยจะ

ออกไขในพนดน ภายในไมกชวโมงไขจะฟกตวกลายเปน

ตวออนแรบดตฟอรมระยะท 1 และจะเจรญเตบโตลอกคราบ

เปนระยะท 2 และตวแกตอไป วงจรชวตแบบอสระนจะคง

อยหากภาวะสงแวดลอมในพนดนมความเหมาะสมกบการ

ด�ารงชวตอสระของพยาธ แตหากสงแวดลอมไมเหมาะสม

ตวออนแรบดตฟอรมจะเจรญไปเปนตวออนฟลารฟอรมซง

เปนระยะตดตอ เพอรอไชเขาสผวหนงของโฮสต

3. แบบกำรตดเชอทมอยในรำงกำยตวเอง

(autoin fection)

การตดเชอในรางกายตวเองเกดจากตวออน

แรบดตฟอรมในล�าไสของผตดเชอ สามารถลอกคราบและ

เจรญเปนตวออนฟลารฟอรมไดเลย โดยไมตองออกมาส

สงแวดลอมนอกตวโฮสต แลวเจาะไชเยอบผนงล�าไสสวนลาง

หรอผวหนงรอบ ๆ ทวารหนกเขาสกระแสเลอด ไปยงหวใจ

ปอด ถงลม ระบบทางเดนหายใจ กลองเสยง และถกกลนลง

สล�าไสเลก เจรญเปนตวแกตามล�าดบ และเพมจ�านวนโดยไม

ตองออกมาจากรางกายของโฮสต วงจรชวตนท�าใหมการ

ตดเชอนานเรอรงโดยทไมไดรบเชอใหมเขาส รางกาย ม

อนตรายตอผทตดเชอมากในสภาวะทผดปกต เชน ผปวยทม

ภมตานทานต�า ปวยเรอรง รบยากดภมตานทาน เคมบ�าบด

ฉายรงส หรอภาวะทพโภชนาการ จะเกดการตดเชอรนแรง

จากการทพยาธเพมจ�านวน และตวออนพยาธไชไปสอวยวะ

ตาง ๆ ทวรางกาย (disseminated strongyloidiasis) ใน

รายทเปนรนแรงอาจเสยชวตได

อำกำรของโรคเปนอยำงไร

เมอรางกายตดเชอจากพยาธสตรองจลอยดจะพบ

ความแตกตางกน ทงระดบความรนแรงของโรคและในอวยวะ

ทเกยวของในผปวยแตละราย พยาธสภาพเกดไดจากทงพยาธ

ตวออนและตวแก ผตดเชอบางคนไมแสดงอาการใด ๆ และ

ไมทราบวาตนเองตดเชอพยาธในกระแสเลอด พบเมดเลอด

ขาวชนด eosinophils สง บางคนมอาการเลกนอย อาการ

ปานกลาง ไปจนถงผทมอาการหนก โดยทวไปหากผตดเชอ

นนมภมคมกนปกต อาการทเกดขนจะไมรนแรงนก แตทวา

พยาธสามารถมชวตอยในรางกายคนไดนานหลายป หากตอ

มาผปวยมรางกายออนแอลง เชน มภมคมกนต�าลงจากการ

ปวยเปนโรคอน ๆ หรอจากการตองไดรบการเปลยนถาย

อวยวะ พยาธจะสามารถเพมจ�านวนและชอนไชเขาสอวยวะ

ตาง ๆ เชน ปอด ล�าไส ไขสนหลง และสมอง รวมทงน�าเชอ

แบคทเรยเขาสกระแสเลอดได ผปวยอาจเสยชวตได สวนของ

รางกายทมความเกยวของหลกคอ ทผวหนง ปอด และ

ล�าไสเลก โดยมลกษณะอาการดงน [18]

อำกำรทำงผวหนง (cutaneous)

เมอพยาธเจาะไชเขาผวหนงแลว ผตดเชอสวนใหญ

จะมอาการไมรนแรง โดยมอาการคน บวม ผนแดง ทผวหนง

บรเวณทถกพยาธไช ในบางรายอาจมอาการนานหลาย

สปดาห กรณตดเชอซ�า ๆ หรอไดรบเชอจ�านวนมาก อาจจะ

เกดปฎกรยาการแพ (allergic) เปนผนลมพษขน หรอเกด

รอยพยาธไชเปนทางตรงหรอคดเคยวใตผวหนง (creeping

eruption) พยาธนไชไปตามผวหนงคอนขางเรวกวาพยาธ

ชนดอน เหนเปนรอยเสนทผวหนงไชไดเรวถง 10 เซนตเมตร

ตอชวโมง เรยกวา larva currens รอยนจะหายไปภายใน

12-18 ชวโมง


อำกำรทำงปอด (pulmonary)

เมอพยาธเดนทางเขาสปอด การเกดอาการทาง

คลนกขนอยกบการมจ�านวนพยาธมากหรอนอยในปอด และ

ปฏกรยาการตอบสนองทางภมคมกนในตวโฮสต ผตดเชอ

บางรายไมมอาการใด ๆ บางรายแสดงอาการปอดบวม ผท

ตดเชอจ�านวนมากหรอผตดเชอขนรนแรง (hyperinfection

syndrome) จะมอาการไอปนเสมหะ หายใจถหอบ มไข หรอ

อาการแทรกซอนอน ๆ เชน ปอดอกเสบ หรอพบเซลลอกเสบ

ทวไปในเนอปอด ถงลมบวมน�า ในชวงทพยาธอยในปอดน

สามารถตรวจพบพยาธไดในเสมหะของผปวย

อำกำรทำงล�ำไสเลก (intestinal)

อาการทางระบบทางเดนอาหารมกเกดขนภายใน

2 สปดาห หลงตดเชอ พบไดตงแตอาการคลนไส อาเจยน

ปวดทอง ทองผก และทองรวง ในรายทตดเชอจ�านวนมาก

พบวาเยอบผนงล�าไสเลกถกท�าลายรวมดวย เนองจากพยาธ

ตวแกฝงตวทเยอบผนงล�าไส จงเกดการระคายเคอง ผวหนง

สวนนนหลดลอก มลกษณะบวมแดง อาจพบแผลทเยอบผนง

ล�าไส จนท�าใหการดดซมอาหารผดปกต รางกายขาดสาร

อาหารและเกลอแรทจ�าเปน ผปวยทมสขภาพออนแอมากจะ

มอาการทองรวงรนแรง

กำรตดเชอเรอรง (chronic infection)

ผตดเชอบางรายอาจไมแสดงอาการจนไปถงผทม

อาการอาเจยน ทองรวง ทองผก เกดเสยงจากการเคลอนไหว

ของกาซหรอของเหลวในระบบทางเดนอาหาร คนทวารหนก

ผนลมพษ มรอยพยาธไชทผวหนง หอบหด มอาการทไต และ

เลอดออกในล�าไส

กำรตดเชอขนรนแรง (hyperinfection syndrome)

การตดเชอภายในตวเองเปนสาเหตหลกทท�าให

ผตดเชอคงมพยาธอยในรางกายไดเปนระยะเวลานาน โดยท

ไมไดรบเชอเขาไปใหม น�าไปสความรนแรงทมากขน หาก

หลงจากนนผตดเชออยในภาวะทภมตานทานออนแอลง เชน

ในผปวยโรคเอดส ผปวยทตองไดรบการเปลยนถายอวยวะ

เชน เปนโรคไต ตองท�าการเปลยนถายไตและไดรบยากดภม

ตานทาน เมอภมตานทางต�าจะไมสามารถยบยงการเพม

จ�านวนของพยาธ การตดเชอทวความรนแรงขน โดยพยาธ

จะเพมจ�านวนขนมากมาย แพรกระจายเขาสอวยวะตาง ๆ

ในรางกาย สามารถพบพยาธทงในเนอเยอล�าไสตลอดจนพบ

ไดในเนอเยอทกสวนของรางกาย รวมทงทสมอง ไขสนหลง

มกมการตดเชอแบคทเรยทรนแรงรวมดวย อกทงสามารถ

น�าเชอแบคทเรยเขาสกระแสเลอด ผปวยอาจเสยชวตจาก

ปอดตดเชอรนแรงท�าใหเกดภาวะการหายใจลมเหลว พยาธ

เขาสสมอง สมองอกเสบอยางรนแรง เยอบชองทองอกเสบ

รนแรง หรอตดเชอแบคทเรยในกระแสเลอด มอตราการตาย

คอนขางสง ดงนนผทมปจจยเสยงในการเกดโรคอยางรนแรง

คอ กล ม ผ ป วยทมภาวะภมค มกนต� าหรอได รบยา

กดภมต านทาน ควรไดรบการตรวจการตดเชอพยาธ

สตรองจลอยดทกคน

กำรวนจฉยโรค [5,18]

การตรวจเพอยนยนการตดเชอโดยการวนจฉย

และตรวจพบพยาธตวแก ตวออนพยาธ หรอไขในสงสงตรวจ

ทเปนอจจาระ เสมหะ และน�าในล�าไสเลก การตรวจอจจาระ

โดยวธมาตรฐานปกตรวมทงวธการตรวจอจจาระดวยวธการ

ตรวจเขมขนอาจตรวจไมพบพยาธ เพราะจ�านวนตวออนของ

พยาธทปลอยออกมากบอจจาระของผปวยแตกตางกนใน

แตละวน และตรวจพบไดยากมากในในผตดเชอเรอรงและ

ผตดเชอในระดบต�า ท�าใหผลการวนจฉยผดปกตโดยไดผล

การตรวจพบต�ากวาทควรจะเปน วธตรวจวนจฉยการตดเชอ

มดงน

1. ตรวจหำตวออนระยะแรบดตฟอรม โดยตรวจ

จากอจจาระ แตกรณทตดเชอมากอาจตรวจพบในเสมหะได

โดยทวไปจะใชวธการตรวจอจจาระ โดยวธมาตรฐานปกต

ทวไปดงน

1.1 วธกำรตรวจอจจำระดวยวธกำรตรวจอยำง

งำย (direct smear) ใชไมจมฟนจมอจจาระ มาเขยให

กระจายตวลงบนสไลดทหยดน�าเกลอ ความเขมขน 0.85

เปอรเซนต จ�านวน 1-2 หยด ปดทบดวยแผน coverglass


แลวน�าไปตรวจหาเชอปรสตภายใตกลองจลทรรศน วธนเปน

วธทตรวจไดงาย สะดวก รวดเรว และใชกนแพรหลาย แตม

ความไวนอย อาจตรวจไมพบในกรณทผตดเชอมจ�านวน

พยาธนอย

1.2 วธกำรตรวจเขมขน (formalin ether

concentration method) ใชไมเขยอจจาระประมาณ

2-3 กรม คนลงในน�าเกลอ ความเขมขน 0.85 เปอรเซนต

ปรมาตร 10 มลลลตร แลวกรองผานผากอซ 2 ชน ทเปยกน�า

ลางตะกอนอจจาระ โดยน�าของเหลวทกรองไดไปปนเหวยง

ทความเรว 2,500 รอบตอนาท เปนเวลา 2 นาท เทของเหลว

สวนบนทงเหลอตะกอนอจจาระไว เตมน�าเกลอ ความเขมขน

0.85 เปอรเซนต ปรมาตร 10 มลลลตร แลวลางตะกอน

อจจาระซ�าอก 2 ครง หลงจากเทน�าลางครงสดทายทง

น�าตะกอนอจจาระในหลอดมาเตมฟอรมาลน ความเขมขน

10 เปอรเซนต ปรมาตร 7 มลลลตร ผสมใหเขากน เตมเอทล

อะซเตต ปรมาตร 3 มลลลตร แลวปดฝาหลอดเขยาอยางแรง

น�าไปปนเหวยงทความเรว 1,500 รอบตอนาท เปนเวลา 1

นาท เทของเหลวสวนบนทง และน�าตะกอนมาตรวจหาเชอ

ปรสตใตกลองจลทรรศน วธนสามารถตรวจหาปรสตในล�าไส

อนไดด และใชกนแพรหลาย มความไวสงกวาวธการตรวจ

อยางงาย แตการตรวจหาพยาธสตรองจลอยด ยงมความไว

ไมสงมากนก

2. กำรเพำะเลยงตวออน (culture method)

โดยน�าอจจาระเพาะเลยงบนอาหารเพาะเชอ Nutrient agar

เปนเวลา 2 วน จากนนเตมสารละลายฟอรมาลน ความเขมขน

10 เปอรเซนต ปรมาตร 10 มลลลตร บนอาหารเพาะเชอ

เขยาเบา ๆ แลวน�าสารละลายไปปนเหวยงทความเรว 1,500

รอบตอนาท เปนเวลา 1 นาท เทสารละลายสวนบนทง และ

น�าตะกอนมาตรวจหาเชอหนอนพยาธภายใตกลองจลทรรศน

วธเพาะเลยงตวออนนเปนวธทแนะน�า และนยมใชกน ส�าหรบ

การตรวจวนจฉยการตดเชอพยาธสตรองจลอยด [19] พบวา

มประโยชนในการวนจฉยหาตวออน และสามารถวนจฉยหา

ชนดของตวออนวาเปนพยาธปากขอหรอพยาธสตรองจลอยด

พบวามความไวกวาวธตรวจอยางงาย โดยมความไวรอยละ

78-100 และไวกวาวธการตรวจเขมขน 1.6-6.0 เทา [20, 21]

อกทงสามารถตรวจไดในผตดเชอต�า

3. กำรวนจฉยโดยภมคมกนน�ำวทยำ เพอตรวจ

หาแอนตบอดทจ�าเพาะตอพยาธ ไดแก วธ ELISA และวธ

immunoblotting ทนยมใชพบวามความไวสงแตยงมปญหา

ดานความจ�าเพาะ [22]

4. สงสงตรวจอน เชน น�าจากล�าไสเลก น�าลางชอง

ปอด น�าเจาะจากอวยวะตาง ๆ อาจพบตวออนของพยาธได

ดงนนการวนจฉยโรคทคอนขางแนนอนทสดคอ

การตรวจหาพยาธสตรองจลอยดในอจจาระของผปวย ทงน

ควรตรวจดวยวธการเพาะเลยงตวออน เพราะใหผลทแมนย�า

กวาวธทวไป

เรำจะปองกนโรคพยำธสตรองจลอยดไดอยำงไร

เพอปองกนการตดเชอจากโรคพยาธสตรองจลอยด

ควรปฎบตตวดงน

1. มสขอนามยทด เชน ลางมอกอนจะหยบอาหารมารบ

ประทาน

2. สวมรองเทาทกครงทตองเดนบนพนดน เพอปองกนไมให

พยาธไชเขาสเทา

3. สวมถงมอทกครงทตองสมผสกบดน โดยเฉพาะอยางยง

หากอยในเขตทมการแพรกระจายของเชอ

4. รบประทานอาหารทสะอาด และลางพชผกสดใหสะอาด

กอนรบประทาน

5. ขบถายอจจาระลงสวมทกครง เพอปองกนการแพรระบาด

ของพยาธ

6. ใหการรกษาผปวยทมการตดเชอและควรรกษาซ�าเปน

ระยะ ๆ เพอปองกนการตดเชอเขาไปใหม และท�าลายพยาธ

ทเกดโดยวธตดเชอทมอยในรางกายตวเอง

กำรรกษำ [17, 18]

ควรรกษาผทตดเชอทกรายถงแมจะไมแสดงอาการ

ปวยออกมา เพราะพยาธชนดนสามารถอาศยอยในรางกาย

ของคนไดนานหลายป หากผปวยมภมคมกนออนแอโรคนจะ

รนแรงขน ในผปวยทภมตานทานต�าจ�าเปนตองก�าจดพยาธ

ใหหมด เพอไมใหพยาธเพมจ�านวนในผปวย ยาหลกทใชใน

การก�าจดพยาธทอยในล�าไส รกษาดวยการรบประทานยา

ดงน


1. ยา ivermectin เปนยาทแนะน�าใหใชในปจจบน ม

ประสทธภาพด และผลขางเคยงตอรางกายนอย ใชในปรมาณ

200 ไมโครกรมตอน�าหนกกโลกรมตอวน วนละ 1 ครง เปน

เวลา 2 วน

2. ยา thiabendazole เดมเปนยาหลกแตปจจบนเปนยา

ทางเลอก เนองจากมผลขางเคยงตอผปวยคอ อาจเกดอาการ

เบออาหาร คลนไส อาเจยน และอาจพบอาการทองเสย คน

และปวดศรษะไดบาง ปรมาณทแนะน�าใหใชคอ 50 มลลกรม

ตอน�าหนกกโลกรมตอวน วนละ 2 ครง เปนเวลา 2 วน

3. การรกษาอน ๆ เชน การบ�ารงรางกาย ใหโปรตน ใหสาร

อาหารทจ�าเปนตอความตองการของรางกาย

แตในผ ปวยทมอาการรนแรงทพยาธแพรเขาส

อวยวะอนของรางกาย ตองไดรบการดแลจากแพทย

ผเชยวชาญอยางใกลชดเพราะเปนชวงทอนตรายตอชวต

บทสรป

โรคพยาธสตรองจลอยดเปนโรคทสามารถตดตอ

มาสคนไดโดยงาย เพยงแคสมผสดนและถกพยาธไชเขา

ผวหนง หรอกนตวออนพยาธทปนเปอนมากบอาหารโดยไม

ตงใจ การส�ารวจในอดตซงมกใชวธการตรวจวธมาตรฐาน

ปกต เชน direct simple smear, Kato’ thick smear,

formalin ethyl acetate concentration technique พบ

ความชกของพยาธสตรองจลอยดต�า จงท�าใหดไมมปญหาทาง

สาธารณสข แตปจจบนเมอใชวธการตรวจแบบการเพาะเลยง

ตวออน กลบพบวาพยาธนมความชกคอนขางสง มรายงาน

ผปวยและการเสยชวตจากการตดเชอพยาธชนดน โดยเฉพาะ

ในกล มเสยงซงเป นผ มภมค มกนต�าและตดเชอพยาธ

สตรองจลอยดขนรนแรง มอตราการตายสง เชอชนดนมความ

ทนทานตอสภาวะแวดลอม อกทงยงสามารถเพมปรมาณได

ในตวโฮสตโดยปราศจากการผานเขาสสงแวดลอม ผตดเชอ

หลายรายไมแสดงอาการใด ๆ ถงแมมเชออยในรางกาย แต

หากเมอมภาวะภมค มกนต�า เชอตวนจะนากลวและเปน

อนตรายอยางยง เนองจากพยาธทเพมปรมาณขนเรอย ๆ

ชอนไชเขาสอวยวะตาง ๆ ในรางกายผปวย เกดการตดเชอ

กบรางกายไดทกระบบ อาการทเกดขนรนแรง และเกด

อาการแทรกซอนจากการตดเชอแบคทเรย ท�าใหผปวย

เสยชวตได เพอปองกนการตดเชอจงควรมการปองกนตนเอง

โดยมสขอนามยสวนบคคลทด สวมรองเทาเสมอเพอปองกน

ไมใหตวออนพยาธไชเขาสเทา ลางพชผกใหสะอาดกอน

รบประทาน รวมทงถายอจจาระลงสวมทถกสขลกษณะ

อกทงกลมผมความเสยง เชน ผปวยเปลยนถายอวยวะ ผปวย

โรคไต ผปวยโรคมะเรง และผปวยโรคเอดส ซงปจจบนม

จ�านวนอยไมนอยควรไดรบการตรวจพยาธทกราย


1. ไทยรฐออนไลน. วงการลกหนงเศราโคชแตกเสยชวต

แลวในวย 52 ป. [อนเตอรเนต]. 2558 [เขาถงเมอ 31

ต.ค 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.thairath.

co.th/content/493262

2. Farthing M, Fedail S, Savioli L, Bundy DAP,

Krabshuis JH. Management of strongyloidiasis.

[Internet]. 2004 [cited 2015 October 31].

A v a i l a b l e f r o m : h t t p : / / w w w .

worldgastroenterology.org/guidelines/global-

guidelines/management-of-strongyloidiasis/

management-of-strongyloidiasis-english

3. กาญจนา โถมนาการ, วรตน สนสอน, ล�าพน เฉลมเดชชาต.

อตราการตดเชอพยาธ Strongyloides stercoralis

ในผปวยทตดเชอ HIV. ขอนแกนเวชสาร 2542;3:128-31.

4. Marcos LA, Terashima A, Gotuzzo E, Canales M.

Upda te on s t r ongy lo i d i a s i s i n t he

immunocompromised Host. Curr Infect Dis Rep

2011;13:35-46.

5. วนชย มาลวงษ. พยาธตวกลมในล�าไส. ใน: วนชย มาล

วงษ ผวพรรณ มาลวงษ นมตร มรกต, บรรณาธการ.

ปรสตวทยาทางการแพทย. พมพครงท 1. ขอนแกน:

โรงพมพคลงนานาวทยา; 2544. 351-8.

6. Zeibig EA. The nematodes: clinical parasitology.

2nd ed. China: Imprint of Elsevier; 2013.


7. Bogitsh BJ, Cater CE, Oeitmann TN. Intestinal

nematode. In: Bogitsh BJ, Cater CE, Oeitmann

TN, editors. Human parasitology. 4th ed. China:

Imprint of Elsevier; 2013. 302-4.

8. อเทน จารณศร, ประภาศร จงสขสนตกล, เชาวลตร

จระดษฐ. การส�ารวจโรคหนอนพยาธล�าไสใน 14 จงหวด

ภาคใตของประเทศไทยป 2532. วารสารโรคตดตอ

2532;15(4):391-404.

9. วน เชยชมศร, ดารณ แดงหาญ. การศกษาความชกและ

ความรนแรงของโรคพยาธใบไมตบและโรคหนอนพยาธ

อน ๆ ในจงหวดหนองคาย อดรธาน และขอนแกน

ป พ.ศ. 2536. วารสารโรคตดตอ 2539;22(5):284-9.

10. Anantaphruti MT, Nuamtanong S, Muennoo C,

Sanguankiat S, Pubampen S. Stronyloides

stercoralis infection and chronological changes

of other soil-transmitted helminthiasis in the

endemic area of southern Thailand. Southeast

Asian J Trop Med Public Health 2000;31(2):378-

82.

11. ณฏฐวฒ แกวพทลย, ปรญญาภรณ หรนทรสทธ

ประสทธ เพงสา, สมาพร สรลาภ, สรญา แกวพทลย.

ภาวการณตดเชอหนอนพยาธล�าไส : กรณศกษาแบบ

ยอนหลงในจงหวดอบลราชธาน. ศรนครนทรเวชสาร

2550;22(5):177-8.

12. นนทวด เนยมนย. การส�ารวจความชกของโรคตดเชอ

ปรสตในล�าไสในเขตธนบร กรงเทพมหานคร และอ�าเภอ

ปากทอ จงหวดราชบร. วารสารเทคนคการแพทย

2556;41(2):4520-34.

13. บงอร ฉางทรพย, พชรนทร บญแทน, นยนา อาณต.

การส�ารวจความชกการตดเชอพยาธล�าไสในชมชนเขต

คลองเตย กรงเทพมหานคร. สงขลานครนทรเวชสาร

2548;23(4):220-7.

14. Jongsuksuntigul P, Intapan PM, Wongsaroj T,

Nilpan S, Singthon S, Veeakul S, et al. Prevalence

of Strongyloides stercoralis infection in

northeastern Thailand (agar plate culture

detection). J Med Assoc Thai 2003;86:737-41.

15. Sukhavat K, Morakote N, Chaiwong P, Piangjai

S. Comparative efficacy of four methods for the

detection of Strongyloides stercoralis in human

stool specimens. Ann Trop Med Parasitol

1994;88:95-6.

16. Wongsaroj T, Phatihatakorn W, Ramasoota P,

Anamnart W, Kaewpoonsri N, Chiewchanyon B.

Epidemiological study of strongyloidiasis in

southern Thailand, 2007. J Trop Med Parasitol

2008;31:6-13.

17. Neva AF, Brown HW. Intestinal nematodes of

human beings. In: Dolan j, editors. Basic clinical

parasitology. 6thed. USA: Prentice Hall, Inc.;

1994. 123-7.

18. Garcia LS. Intestinal nematodes: diagnostic

medical parasitology. 5thed. USA: Washington

D.C.; 2007.

19. Arakaki T, Hasegawa H, Asato R, Ikeshiro T, Kinjo

F, Saito A, et al. A new method to detect

Strongyloides stercoralis from human stool. Jpn

J Trop Med Hyg 1988;16:11-7.

20. Koga K, Kasuya S, Khamboonruang C. An

evaluation of the agar plate method for the

detection of Strongyloides stercoralis in

northern Thailand. J Trop Med Hyg 1990;93:183-8.

21. Koga K, Kasuya S, Khamboonruang C, Sukhavat

K, Ieda M, Takatsuka N, et al. Modified agar plate

method for detection of Strongyloides

stercoralis. Am J Trop Med Hyg 1991;45:518-21.

22. Uparanukraw P, Phongsri S, Morakote N.

Fluctuations of larval excretion in Strongyloides

stercoralis infection. Am J Trop Med Hyg

1999;60:967-73.


บทคดยอขมนชนเปนพชทคนไทยใชเปนสมนไพรมาตงแตอดต โดยสวนใหญใชเหงาของขมนชนมาท�าเปนยาพนบาน

รกษาโรค ท�าสยอมผา และเปนเครองปรงในอาหาร ปจจบนมการน�าผงขมนชนมาใชประโยชนในหลายดาน เชน เปนสวนผสม

ในเครองส�าอางตาง ๆ อาหาร และผลตเปนแคปซลรกษาโรคเกยวกบระบบทางเดนอาหาร เปนตน พบวาสารส�าคญทอยใน

เหงาของขมนชนทแสดงฤทธทางเภสชวทยามอย 2 ชนด คอน�ามนหอมระเหยและสารเคอรควมนอยด ขมนชนจงเปนสมนไพร

ทท�าใหนกวจยทวโลกสนใจน�าสวนสกดขมนชนและสารเคอรควมนอยดมาศกษาฤทธทางชวภาพทหลากหลายเพมขน เชน

ฤทธตานอนมลอสระ ฤทธตานการอกเสบ ฤทธตานจลนทรย ฤทธตานมะเรง ฤทธตานเอนไซมทเกยวของกบโรค

อลไซเมอร และยงน�าไปศกษาทางดานการเกษตรอกดวย นอกจากนยงมการน�าสารเคอรควมนอยดมาเปนตนแบบในการ

พฒนาโครงสรางใหไดสารชนดตาง ๆ เพอเพมฤทธทางชวภาพใหสงขน ดงนนขมนชนจงเปนสมนไพรทมประโยชนมากและ

เปนทตองการของหลาย ๆ ประเทศ ประเทศไทยมการน�าเขาและสงออกขมนชนแตยงไมมากนก อาจเนองมาจากปญหา

เรองของการผลตและการแปรรปยงมนอย รวมทงการเกดผลขางเคยงจากการบรโภค จงตองมการศกษาและคนควาวจย

ตอไป อกทงผเขยนเหนวาสมนไพรขมนชนนนาจะพฒนาใหเปนพชสมนไพรเศรษฐกจทส�าคญอกชนดหนงได และยงมความ

หวงวาในอนาคตอาจมยาชนดใหมทไดจากการพฒนาสารส�าคญจากขมนชน

ค�ำส�ำคญ: ฤทธทางชวภาพ สมนไพร ขมนชน เคอรควมนอยด

คณประโยชนและฤทธทำงชวภำพทหลำกหลำยของสมนไพรขมนชน

Usefulness and various biological activities of Curcuma longa L.

ชชวำลย ชำงท�ำสาขาวชาวทยาศาสตรกายภาพ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต


Chatchawan ChangtamDivision of Physical Science, Faculty of Science and Technology, Huachiew Chalermprakiet University,

Samutprakarn 10540

Corresponding author : [email protected]


AbstractCurcuma longa L. (turmeric) an herbal plant, has long been used by Thai. The rhizome is the

main part of this plant to be used as a folk medicine, dyes and condiments. At present turmeric powder

is used in many fields, such as a component in cosmetics, food and capsules for treatment of digestive

system. It was found that, the active compounds of the rhizome of C. longa are essential oils and

curcuminoids. It is therefore of interest for researchers worldwide to study of crude turmeric extract,

curcuminoids and their biological activities, such as antioxidant, anti-inflammatory, antimicrobial, anti-

cancer, anti-Alzheimer activities and agricultures. Researchers also use curcuminoids as a lead compound

to develop numerous analogues for enhancing biological activities. Thus, C. longa L. is one of the most

useful plant, and a big demand for several countries. In Thailand, there is a small quantity of import and

export of this plant due to still being low in the production and product processing as well as side effect.

Hence, it should be further researched. The author believes that the C. longa L. could be developed as

an economic herbal plant and that new medicine could be developed from lead compounds of C. longa

L. in the future.

Keywords: Biological activity, Herb, Curcuma longa L., Curcuminoids

บทน�ำ

ขมนชนเป นสมนไพรทมคณประโยชน และ

สรรพคณมากมาย และอยคกบวถชวตของคนไทยมาตงแต

อดตจนถงปจจบน เชน เดกแรกเกด คนสมยกอนจะใชขมน

ทาเพอฆาเชอแทนการใชสบ ใชทาศรษะนาคหลงจากโกนผม

เพอรกษาแผล ใชถตวตอนอาบน�าเพอใหผวพรรณดเนยน

เรยบสวยงาม ใชผสมกบปนกนหมาก และใชทาแกแมลงสตว

กดตอย ใชผสมกบน�ากนแกทองอดทองเฟอ ใชเปนสยอมผา

และผสมในอาหารใหดสสนสวยงาม เมอมคนตายกใชขมนชน

มาท�าเปนยารกษาผวไมใหศพเนา เปนตน [1] ปจจบน

ววฒนาการดานเทคโนโลยไดพฒนาขนมาก มการน�าสมนไพร

ขมนชนมาประยกตใชและผลตออกมาเปนสนคาตาง ๆ ทง

ดานความงาม ยารกษาโรค อาหารเสรม ทขายตามทองตลาด

เชน สบ โลชน แปงฝนขมน ครมบ�ารงผว ครมหมก ขมนชน

แคปซล รกษาโรคมะเรง ขมนเจลรกษาโรคเรอนของสตวเลยง

ผลตภณฑเสรมอาหารผสมขมนชน และเปนสวนผสมใน

อาหารกยงเปนทนยมตงแตอดตจนถงปจจบน เชน แกงเหลอง

แกงกะหร แกงไตปลา และปลาทอดขมน เปนตน

ขมนชนไมเพยงเปนทนยมและพบในประเทศไทย

เทานน ตางประเทศกเปนทนยมโดยเฉพาะประเทศในแถบ

เอเชยใตและตะวนออกเฉยงใต เชน อนเดย เนปาล ศรลงกา

บงคลาเทศ และอนโดนเซย ซงใชเปนยาพนบานรกษาโรค

ตาง ๆ รวมทงใชผสมในอาหารมาตงแตอดตจนปจจบน เชน

เดยวกบประเทศไทย และปลกเปนพชเศรษฐกจกนมากใน

ประเทศเขตรอน [1, 2] นอกจากนขมนชนยงเปนทรจกด

ส�าหรบนกวจยดานสมนไพรทวโลก ดงเหนไดจากผลงานวจย

ทมการตพมพในแตละป ปจจบนนกวจยไดพยายามศกษา

คนควาฤทธทางชวภาพของสารสกดทไดจากขมนชน ซง

ประกอบดวยสารสองกล มหลกคอ น�ามนหอมระเหย

(essential oil) และสารเคอรควมนอยด (curcuminoids)

โดยมความคาดหวงวาสารเหลานจะน�ามาผลตเปนยารกษา

โรค แทนยาทมขายตามทองตลาดได สารเคอรควมนอยดท

มการศกษาฤทธทางชวภาพเปนจ�านวนมากม 3 ชนด คอ

เคอรควมน (curcumin; Cur) ดเมทอกซเคอรควมน

(demethoxycurcumin; Dmc) และบสดเมทอกซเคอร

ควมน (bisdemethoxycurcumin; Bdmc) โครงสราง


ดงภาพท 1 สารเหลานแสดงฤทธทางชวภาพทนาสนใจได

อยางหลากหลาย เชน ฤทธต านอนมลอสระ ฤทธตาน

มะเรง ฤทธตานโปรโตซว ฤทธตานการอกเสบ และฤทธตาน

จลนทรย และยงมการน�าสารเคอรควมนอยดไปปรบปรง

โครงสรางเพอใหมฤทธทางชวภาพท สงขนมากกวาสาร

เคอรควมนอยดดวย

ภำพท 1 โครงสรางของสารเคอรควมนอยด

บทความนจะชใหเหนถงคณประโยชนและฤทธ

ทางชวภาพของสมนไพรขมนชน และความคาดหวงใน

อนาคตวาประเทศไทยนาจะพฒนาสมนไพรชนดนใหเปนพช

เศรษฐกจ ซงในปจจบนประเทศไทยมการน�าเขาและสงออก

ปละหลายลานบาท แตการสงออกยงมปรมาณทไมมากนก

ซงอาจมสาเหตจากปญหาดานการผลตและการแปรรป

รวมทงผเขยนกยงหวงวาจะเหนผลตภณฑตาง ๆ ทมาจาก

สมนไพรขมนชนเพมมากขน รวมถงยารกษาโรคชนดใหมท

อาจจะมาจากการพฒนาโครงสรางสารเคอรควมนอยด

ลกษณะทำงพฤกษศำสตรของขมนชน

พชสมนไพรขมนชน มชอทางวทยาศาสตรวา

Curcuma longa L. อยในวงศ (family) Zingiberaceae

สกล (genus) Curuma มชอพองคอ C. domestica

Valeton และ Ammonum curcuma Jacq [3] ชอทองถน

ในประเทศไทยทใชเรยก เชน ขมน (ทวไป) ขมนแกง

ขมนหยอก ขมนหว (เชยงใหม) ขมน หมน (ภาคใต) เปนตน

[4] เปนไมลมลก อายหลายป สง 30-90 ซม. เหงาใตดน

รปไขมแขนงรปทรงกระบอกแตกออกดานขาง 2 ดาน

ตรงกนขาม เนอในเหงาสเหลองสม มกลนเฉพาะ ใบ

เดยว แทงออกมาเหงาเรยงเปนวงซอนทบกนรปใบหอก กวาง

12-15 ซม. ยาว 30-40 ซม. ดอก ชอ แทงออกจากเหงา แทรก

ขนมาระหวางกานใบ รปทรงกระบอก กลบดอกสเหลองออน

ใบประดบสเขยวออนหรอสนวล บานครงละ 3-4 ดอก ผล

รปกลมม 3 พ สวนทน�ามาใชประโยชนมากทสดคอ เหงาแก

สด และแหง [5] ดงภาพท 2 (ก)


ภำพท 2 (ก) ลกษณะทางพฤกษศาสตรของขมนชน (ข) การแยกสารเคอรควมนอยดใหบรสทธดวยวธคอลมน

โครมาโตกราฟ (ค) ผงสารเคอรควมนทแยกไดบรสทธ

แหลงทผลตขมนชน

ขมนชนเปนพชทปลกไดทวไปในประเทศทม

ภมอากาศรอน (tropical) หรอคอนขางรอน (subtropical)

แหลงผลตทส�าคญ ไดแก อนเดย เนปาล ศรลงกา บงคลาเทศ

จน ไตหวน เปร และอนโดนเซย โดยอนเดยเปนแหลงผลต

รายใหญทสดของโลก หากนบรวมผลผลตทไดจากอนเดย

และบงคลาเทศแลว มปรมาณผลผลตรวมถง 90 เปอรเซนต

ของผลผลตโลก ประมาณ 2-3 แสนตนตอป แตประชาชน

ชาวอนเดยกมการบรโภคขมนชนคอนขางสงเชนเดยวกนถง

90 เปอรเซนต ของผลผลตในประเทศ สวนทเหลอสงออกไป

ยงสหรฐอเมรกาและญปน สวนในประเทศไทยจากผลส�ารวจ

เมอป พ.ศ. 2548 มการเพาะปลกประมาณ 5,000 ไร โดย

สวนใหญอยทางภาคใตถง 90 เปอรเซนต และพนทอน ๆ

ทวประเทศ จงหวดทมการปลกมาก ไดแก สราษฎรธาน

นครศรธรรมราช พงงา ชมพร พทลง ปราจนบร ฉะเชงเทรา

สระแกว ชลบร กาญจนบร และนครราชสมา ผลผลตรวมทง

ประเทศประมาณ 1 หมนตน ซงเกษตรกรสวนใหญปลกเปน

พชรองเพอเสรมรายได และในป พ.ศ. 2557 มการปลกเพม

ขนถง 7,354 ไร แตผลผลตรวมทงประเทศประมาณ 7,600

ตน สวนใหญใชบรโภคในประเทศถง 98เปอรเซนต และสง

ออกเพยง 2 เปอรเซนต ไปยงสหรฐอเมรกาและญปนในรป

ของน�ามนขมนชน และพบวาสถตการน�าเขาจากตางประเทศ

ตงแต ป พ.ศ. 2553-2557 มแนวโนมสงขน ดงนน

ความตองการบรโภคขมนชนยงคงเพมขนเรอย ๆ ในขณะท

ไทยยงผลตไดในระดบทต�า จงควรสนบสนนใหเกษตรกรหน

มาปลกขมนชนใหมากขน [6]

สำรส�ำคญทพบในขมนชน

ขมนชนมสารประกอบทางเคมทส�าคญอย 2 กลม

คอ น�ามนหอมระเหย (essential oil) มสเหลองออน โดย

สวนใหญพบทราก (root) 4.3 เปอรเซนต รองลงมาคอ เหงา

(rhizome) 3.8 เปอรเซนต ใบ (leaf) 1.3 เปอรเซนต และ

ดอก (flower) 0.3 เปอรเซนต สารทพบมากจากเหงาและ

รากคอ ar-turmerone (31 เปอรเซนต และ 46.8 เปอรเซนต)

สารทพบมากในใบคอ α-phellandrene (32.6 เปอรเซนต)

และสารท พบมากจากดอกคอ p - cymene-8 -o l

(26 เปอรเซนต) นอกจากนยงมน�ามนหอมระเหยอน ๆ อก

หลายชนด พบวาสารสวนใหญทพบในดอกและใบของขมน

ชนเปนสารกลมโมโนเทอรปน (monoterpene; โครงสราง

มจ�านวนคารบอน 10 คารบอน) และน�ามนหอมระเหยทพบ

จากรากและเหงาสวนใหญเปนสารกลมเซสควเทอรปน

(sesquiterpene; โครงสรางมจ�านวนคารบอน 15 คารบอน)

นอกจากนยงมน�ามนหอมระเหยชนดอนอก [7] เช น

α-pinene, β-pinene, myrcene, α-terpinene,

p-cymene, 1,8-cineol, linalool, ar-curcumene,

α-zingiberene, β-bisabolene, α-turmerone,

ภาพ ค ภาพ ข ภาพ ก


β-turmerone, curcuphenol ซงแตละพนททปลกขมนชน

จะมปรมาณของน�ามนหอมระเหยแตกตางกน และพบวา

เหงาสดจะมปรมาณน�ามนหอมระเหยมากกวาเหงาแหง ใน

เหงาสดจะมปรมาณน�ามนหอมระเหยประมาณ 7.87-16.14

เปอรเซนต สวนเหงาแหงพบประมาณ 4.70-8.66 เปอรเซนต

[8] โครงสรางทางเคมของน�ามนหอมระเหยบางชนดแสดง

ดงภาพท 3

ภำพท 3 โครงสรางทางเคมของน�ามนหอมระเหยบางชนด

สารอกกลมทพบมากจากเหงาของขมนชน คอ สาร

เคอรควมนอยด (curcuminoids) เปนสารสเหลองสม ซง

แตละพนททปลกขมนชนจะมปรมาณสารเคอรควมนอยด

แตกตางกน และพบวาเหงาสดมปรมาณเคอรควมนอยด

มากกวาเหงาแหงเชนเดยวกน โดยเหงาสดจะมปรมาณ

เคอรควมนอยดประมาณ 7.94-15.32 เปอรเซนต และเหงา

แหงจะมปรมาณเคอรควมนอยดประมาณ 3.81-8.66

เปอรเซนต [8] นอกจากนยงพบเคอรควมนอยดไดในพช

ชนดอน เชน C. xanthorhiza Roxb., C. wenyujin,

C. sichuanensis, C. aeruginosa Roxb. ซงเปนพชทปลก

ในประเทศจน แตละแหลงทพบจะมปรมาณเคอรควมนอยด

แตกตางกน [9] สารเคอรควมนอยดสวนใหญทพบม 3 ชนด

สามารถแยกให บ รสทธ ได โดยกระบวนการเทคนค

โครมาโตกราฟ (ภาพท 2 (ข)) คอ เคอรควมน พบมากทสด

(76 เปอรเซนต) รองลงมาคอ ดเมทอกซเคอรควมน และ

บสดเมทอกซเคอรควมน (16.2 เปอรเซนต และ 3.8

เปอรเซนต) [10]

ผลตภณฑทไดจำกกำรแปรรปขมนชน

ปจจบนสมนไพรขมนชนมการน�ามาแปรรปหรอ

น�ามาเปนสวนผสมในผลตภณฑตาง ๆ มากมาย ซงจะเปนการ

เพมมลคาของขมนชนใหสงขน แตอาจมกระบวนการผลตท

ยงยากแตกตางกนไปตามแตละชนด โดยการแปรรปขมนชน

จากเหงาสดในขนตนนนจะมอย 3 แบบคอ 1) การท�า

ขมนชนแหง ท�าไดโดยเอาเหงาของขมนชนมาหนใหเปนชน

บาง ๆ แลวตากแดด 2-3 วน หรออบ ท 60 องศาเซลเซยส

ประมาณ 8-12 ชวโมง จากนนเกบบรรจใสภาชนะทปดสนท

หากตองการเกบไวนาน ๆ ควรน�าออกมาผงในทรมทก ๆ

3-4 เดอน ถาเกบไวถง 2 ป ปรมาณน�ามนหอมระเหยจะลดลง

ถง 25 เปอรเซนต 2) การท�าขมนชนผง ท�าไดโดยเอาขมนชน

แหงมาบด แลวรอนเอาเฉพาะผง บรรจถงขาย หรอน�าไป

แปรรปตอเปนผลตภณฑตาง ๆ เชน เปนสวนผสมใน

เครองส�าอาง ครมทาผว ขดผว พอกหนา สบ โลชน และ

ลกประคบ หรอน�าไปบรรจเปนแคปซลขายใชในทางการ

แพทยบ�าบดรกษาโรค หรอเปนผลตภณฑเสรมอาหาร


เปนตน 3) การสกดน�ามนหอมระเหย ซงสารสวนใหญจะอย

ทรากและเหงาของขมนชน ท�าไดโดยใชเหงาและรากมาสกด

ดวยวธการกลนแบบไอน�า (steam distillation) น�ามน

หอมระเหยจะถกสกดออกมาพรอมกบน�า จากนนแยกสวน

เอาเฉพาะน�ามนหอมระเหย สามารถน�าไปแปรรปหรอน�าไป

เปนสวนผสมในผลตภณฑตาง ๆ ตอไดอก เชน ยากนยง สบ

และครมบ�ารงผว หรอน�าไปท�าเปนโลชนทาแกผนคน หรอทา

แกโรคเรอนของสตวเลยงในบาน เปนตน [2] ในสวนราคา

ขายและการสงออกเมอป พ.ศ. 2557 ของขมนแตละชนดม

ดงน คอราคาเหงาสดเฉลยกโลกรมละ 15-18 บาท (ขนอย

กบสายพนธ ) เหงาแหงทงเหงาราคาเฉลยกโลกรมละ

50-70 บาท เหงาแหงหนราคาเฉลยกโลกรมละ 100-120 บาท

ขมนผงราคาเฉลยกโลกรมละ 150-200 บาท และน�ามนขมน

ราคาเฉลยกโลกรมละ 12,000 บาท [11]

กำรพฒนำยำรกษำโรคของขมนชน

การรกษาอาการเจบปวยหรอโรคตาง ๆ ทเกดกบ

มนษยหรอสตวมการรกษาทางการแพทยอย 2 ระบบใหญ ๆ

คอระบบการแพทยแผนตะวนตก (western medicine) หรอ

ระบบการแพทยแผนปจจบน (modern medicine) ซงม

ตนก�าเนดมาจากทวปยโรป ไดรบความนยมแพรหลายไป

ทวโลก และอกระบบคอ ระบบการแพทยแผนตะวนออก

(oriental medicine) เปนระบบการแพทยทองถนหรอการ

แพทยพนบาน (traditional medicine) ของชาวเอเชย โดย

เกดจากการสะสมประสบการณของตนเอง การบนทก และ

ปรบใชพชสมนไพรในการรกษาโรคทไดรบอทธพลมาจาก

ประเทศอนเดยและจนทเขามาในยคสมยสโขทย เรยกวา

เปนการรกษาแบบการแพทยแผนไทย คอ พจารณาความ

เจบปวยนนเกดจากความผดปกตของธาตทงสคอ ดน น�า ลม

และไฟ ทประกอบกนขนมาเปนรางกาย และมปจจยอน ๆ

ทเขามาเกยวของคอ ฤด อาย ถนทอย กาลเวลา พฤตกรรม

ทางกาย ทางจตใจ และอาหาร ดงนนหลกการรกษาจงตองหา

วธทจะท�าใหธาตทงสหรอปจจยดงกลาวนนคนกลบปกต โดย

ใชยาต�ารบทไดจากสมนไพรหลาย ๆ ชนด ทงกน นวด ประคบ

และอบสมนไพร [12]

ขมนชนเปนสมนไพรทมการน�ามาใชประโยชน

อยางหลากหลาย ทงเปนอาหารในลกษณะเครองเทศ

เพมสสน กลน และรสชาต ใชผสมในเครองส�าอาง และ

ทส�าคญคอ ใชรกษาโรคตาง ๆ ตามแพทยแผนโบราณมาอยาง

ยาวนานจนเปนทยอมรบและจดอยในต�ารายาของหลาย

ประเทศ เชน อนเดย จน ญปน เกาหล และเยอรมน [13] ซง

สรรพคณทางยาของขมนชนในแตละประเทศอาจมความ

แตกตางกน เชน ในประเทศอนเดยใชผงขมนผสมกบ

น�ามะนาวพอกเพอรกษาอาการบาดเจบ บวม เคลด ขดยอก

รกษาความผดปกตของระบบน�าด แกไอ แกหวด แผลจาก

โรคเบาหวาน โรคขอรมาตซม และไซนสอกเสบ เปนตน

ในประเทศจนใชรกษาอาการปวดทอง ทองมาน และดซาน

[14, 15] ในประเทศไทยใชรกษาอาการผอมเหลอง แกโรค

ผวหนง แกทองรวง สมานแผล ขบลม รกษาอาการทองอด

ทองเฟอ และรกษาแผลในกระเพาะอาหาร [5] ใชเปนยา

ภายในแกทองอด ทองรวง แกโรคกระเพาะ และใชเปนยา

ภายนอก เชน ทาแกผนคน โรคผวหนง พพอง ยารกษา

ชนนะต และหนงศรษะเปน เมดผนคน [5] มสรรพคณ

อยางหนงของขมนชนทคลายคลงกนเกอบทกประเทศคอ

ชวยบรรเทาอาการอาหารไมยอย ซงมผลงานวจยยนยน

สรรพคณนโดย Thamlikitkul และคณะ [16] ดงนนคณะ

กรรมการแหงชาตดานยาจงไดคดเลอกขมนชนเขาในบญชยา

หลกแหงชาตเพอรกษาอาการแนน จกเสยดเนองจากอาหาร

ไมยอย โดยมการพฒนารปแบบการบรโภคทงชนดผง

ลกกลอน แคปซล และทงชนดทเปนสมนไพรเดยวและผสม

ซงคณะกรรมการแหงชาตดานยา [12] ไดคดเลอกน�ามาขน

ทะเบยนอยในบญชยาหลกแหงชาต พ.ศ. 2547 (ฉบบท 4)

อกครง โดยจดอยในกลมท 1 บญชยาจากสมนไพรทมการ

ใชตามองคความรดงเดม เปนยารกษากลมอาการทางระบบ

ทางเดนอาหาร เชน ยาเหลองปดสมทร ประกอบดวย

ขมนชนหนก 6 สวน และสมนไพรอน ๆ แหวหม ขมนออย

เปลอกเพกา รากกลวยตบ กระเทยมคว ดปล ชนยอย ครง

สเสยดเทศ สเสยดไทย ใบเทยน ใบทบทม อยางละ 1 สวน

สรรพคณใชบรรเทาอาการทองเสยชนดทไมเกดจากการ

ตดเชอ เชน อจจาระไมเปนมกหรอมเลอดปนและทองเสย


ชนดทไมมไข กลมท 2 บญชยาพฒนาจากสมนไพร ยารกษา

กลมอาการของระบบทางเดนอาหาร เชน ยาขมนชน แคปซล

โดยมผงเหงาขมนชนแหงหนก 250 มลลกรมตอแคปซล และ

ในผงเหงาขมนชนแหงตองมปรมาณน�ามนหอมระเหยไมนอย

กวา 6 เปอรเซนต สารเคอรควมนอยดไมนอยกวา 5

เปอรเซนตของน�าหนก ใชบรรเทาอาการแนนจกเสยด

ฤทธทำงชวภำพของขมนชน (biological activity of

C. longa L.)

การคนควาวจยเกยวกบฤทธทางชวภาพหรอทาง

เภสชวทยาของขมนชนในชวง 20 ป ทผานมามผลงานวจยท

ตพมพเผยแพรมากกวา 6,000 เรอง [17] ทงทเปนการศกษา

วจยในระดบพนฐาน เชน การศกษาฤทธทางชวภาพของ

สารสกดหยาบขมนชน สารบรสทธเคอรควมนอยด การปรบ

เปลยนโครงสรางสารเคอรควมนอยด กบฤทธตานอนมลอสระ

( an t iox idan t ac t i v i t y ) ฤทธ ต านการอ ก เสบ

(anti-inflammatory activity) ฤทธต านจลนทรย

(antimicrobial activity) ฤทธตานมะเรง (anti-cancer

activity) ฤทธตานโปรโตซว (anti-protozoan activity)

และฤทธต านเอนไซม ท เ กยวข องกบโรคอลไซเมอร

(anti-Alzheimer activity) นอกจากนยงมผลงานวจยใน

ระดบคลนก (clinical trial) อกมากกวา 65 เรอง [17] ปจจบนมการน�าขมนชนไปศกษาวจยดานการเกษตรมากขน

เชน น�าผงขมนชนไปผสมในอาหารเลยงสกรและไก เพอเพม

คณภาพการผลต เปนตน

ฤทธตำนอนมลอสระ (antioxidant activity)

การเกดโรคตาง ๆ เชน โรคมะเรง โรคหลอดเลอด

หวใจ ตอกระจก การท�างานทผดปกตของระบบภมคมกน

โรคพารกนสน และโรคอลไซเมอร สวนหนงมสาเหตมาจาก

อนมลอสระ ซงอนมลอสระเกดขนไดจากเมแทบอลสมของ

รางกาย หรอเกดจากสงแวดลอมภายนอก เชน ควนบหร

ความเครยด ยาบางชนด มลพษตาง ๆ โดยปกตในรางกาย

ของเรามสารตานอนมลอสระทเปนเอนไซม เชน superoxide

dismutase, glutathione peroxidase ทสามารถก�าจด

อนมลอสระทเกดขนได แตถามอนมลอสระมากเกนไป

จนรางกายไมสามารถก�าจดใหอยในระดบทพอเหมาะ กจะ

ท�าใหเกดโรคขนได ดงนนเราจงควรไดรบสารตานอนมลอสระ

จากอาหารเขาไปเพอชวยรกษาสมดลของรางกาย ปจจบน

ผ บรโภคใหความสนใจและใสใจเรองอาหารเพอสขภาพ

มากขน ดงนนสวนผสมของอาหารทจะผสมลงไปจงเปน

สงจ�าเปนโดยเฉพาะถาเปนสงทมาจากธรรมชาต เชน สมนไพร

ทมสรรพคณตาง ๆ จะยงเพมมลคาของอาหารมากขน และ

ท�าใหผบรโภคมนใจวาปลอดภย รวมทงยงรกษาโรคได

จากการศกษาคนควาวจยฤทธตานอนมลอสระของ

ผงแหงพชสมนไพรในวงศ Zingiberaceae จ�านวน 5 ชนด

ประกอบดวย ขมนชน (C. longa L.) ขมนออย (C. zedoaria)

อาวแดง (C. angustifolia) วานนางค�า (C. aromatica)

ขมนขาวปา (C. amada) พบวา ขมนชนแสดงฤทธตาน

อนมลอสระไดสงทสด 74.61 เปอรเซนต รองลงมาคอ

ขมนออย 63.27 เปอรเซนต อาวแดง 58.35 เปอรเซนต

วานนางค�า 55.38 เปอรเซนต และขมนขาวปา 52.61

เปอรเซนต ผลทเกดขนนมความสมพนธกบปรมาณความ

เขมขนของสารเคอรควมนและสารฟนอลในพชแตละชนดนน

คอ ขมนชนมสารเคอรควมนและสารฟนอลมากทสดจงท�าให

แสดงฤทธตานอนมลอสระไดสงทสด [18] เมอป ค.ศ. 2006

Jayaprakasha และคณะ [19] ไดทดสอบฤทธต าน

อนมลอสระของสารเคอรควมนอยดแตละชนดดวยวธ

phosphomolybdenum และ linoleic acid peroxidation

พบวาสารเคอรควมนแสดงฤทธไดสงสด รองลงมาคอ

ดเมทอกซเคอรควมนและบสดเมทอกซเคอรควมน และเมอ

เปรยบเทยบสารเคอรควมนอยดทง 3 ชนด กบอนพนธของ

สารเคอรควมนอยดทถกรดวซ (reduced analogues) ไดแก

เตทตราไฮโดรเคอรควมน (tetrahydrocurcumin; THC),

เฮกซะไฮโดรเคอรควมน (hexahydrocurcumin; HHC) และ

ออกตะไฮโดรเคอรควมน (octahydrocurcumin; OHC) พบ

วาอนพนธของสารเคอรควมนอยดทถกรดวซแสดงฤทธตาน

อนมลอสระไดดกวาเคอรควมนอยดทง 3 ชนด โดยเรยงล�าดบ


จากมากไปนอยดงน THC > HHC = OHC > Cur > Dmc

> Bdmc [20] และมงานวจยอน ๆ ทศกษาฤทธตาน

อนมลอสระของสารเคอรควมน [21-24]

คณะผวจยจากคณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล

ได ศกษาสารเคอร ควมนกบผ ป วยเบต าธาลสซเมย/

ฮโมโกลบนอ (β-thalassemia/HbE) จ�านวน 21 ราย

(clinical trial) เพอหาประสทธผลในการลด oxidative

stress โดยใหผปวยรบประทาน เคอรควมนในขนาด 500

มลลกรมตอวน ตดตอกนนาน 3 เดอน พบวาชวยลด

oxidative stress และเพม antioxidant enzymes ทง

superoxide dismutase และ glutathione peroxidase

และเพม antioxidant glutathione ในเลอดผปวยได [25]

และการทดลองจากคณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยไดทดสอบแคปซลขมนชนกบผปวยเดกทเปน

เบตาโรคธาลสซเมย/ฮโมโกลบนอเชนเดยวกน โดยใหผปวย

รบประทานวนละ 2 แคปซล พบวามผปวย 5 ราย จาก 8 ราย

มอายของเมดเลอดแดงนานขน [26] และจากการทดลอง

ดงกลาวไมมผลขางเคยงใด ๆ เกดขนกบผปวย นอกจากนม

งานวจยของประไพพศ [27] ไดศกษาผลของขมนชนซงเปน

สารตานอนมลอสระตอเมดเลอดแดงของผปวยเบตาธาลส

ซเมย/ฮโมโกลบนอ ใหผลสอดคลองกนคอ สามารถชวยลด

ภาวะออกซเดทฟสเตรสในเมดเลอดแดงของผ ป วยได

และยงพบวาผปวยเมอไดรบเคอรควมนในระหวางการรกษา

มคณภาพชวตดขน

ฤทธตำนกำรอกเสบ (anti-inflammatory activity)

มงานวจยหลายเรองทไดศกษาฤทธต านการ

อกเสบของขมนชนทงสารสกดหยาบจากตวท�าละลายชนด

ตาง ๆ เชน ปโตรเลยมอเทอร [28] แอลกอฮอล น�า [29] รวม

ทงน�ามนหอมระเหย [30, 31] และสารเคอรควมนอยดทแยก

ไดจากขมนชนพบวา สามารถแสดงฤทธลดการอกเสบได

และเมอน�าสารเคอรควมนมาทดสอบเทยบกบยามาตรฐาน

phenylbutazone พบวา มฤทธพอ ๆ กน ในกรณการ

อกเสบเฉยบพลน (model of acute inflammation) สวน

กรณการอกเสบเรอรง (model of chronic inflammation)

มฤทธเพยงครงเดยวเทานน แตฤทธท�าใหเกดแผลนอยกวา

phenylbutazone นอกจากนยงพบวาเคอรควมนแสดง

ความเปนพษนอยกวายามาตรฐานดวย [32, 33] และ

มรายงานวาเคอรควมนแสดงฤทธยบยงการสงเคราะห

leukotriene B4 ซงท�าใหเกดการอกเสบไดดวย [15] มการ

ทดสอบเคอรควมนอยดและอนพนธทไดจากการสงเคราะห

ทางเคมคอ sodium curcuminate, diacetyl curcumin,

triethyl curcumin และ tetrahydrocurcumin เปรยบเทยบ

กบยามาตรฐาน phenylbutazone พบวาเคอรควมนอยด

และอนพนธมฤทธพอ ๆ กน ในกรณการอกเสบเฉยบพลน

สวนกรณการอกเสบเรอรงสารสงเคราะห triethylcurcumin

แสดงฤทธไดดทสด และมากกวาเคอรควมนอยดและยา

มาตรฐาน [34] นกวจยหลายคนสนใจน�าสารเคอรควมนมา

เปนตนแบบ (lead compound) ในการศกษาฤทธตานการ

อกเสบ โดยปรบเปลยนโครงสรางบางสวนหรอใชวธการ

สงเคราะหเลยนแบบ ใหไดอนพนธทหลากหลายและคนหา

สารทมคณสมบตทดทสดในการแสดงฤทธลดการอกเสบ เพอ

พฒนาใหเปนยารกษาโรคทดแทนยาทขายในปจจบนหรอ

ตามทองตลาดทอาจเกดผลขางเคยง [35] จากผลงานวจย

ดงกลาวจะเหนวาไมเพยงแคสารเคอรควมนอยดเทานนท

แสดงฤทธลดการอกเสบ แตน�ามนหอมระเหยในเหงาขมนชน

กยงมฤทธลดการอกเสบไดดวย ดงนนผงขมนชนจงเปนยาท

สามารถใชรกษาแผลทเกดในกระเพาะอาหารได และยง

ปลอดภยตอผปวย อยางไรกตามนกวจยควรตองศกษาสาร

อนพนธของเคอรควมนอยดทมประสทธภาพสงในการลดการ

อกเสบตอไปในระดบคลนกใหมากขนเพอพฒนาตอใหเปนยา

ฤทธตำนจลนทรย (antimicrobial activity)

Apisariyakul และคณะ [36] ไดศกษาฤทธตาน

เชอราหลายชนดในกลมเดอรมาโตไฟต (dermatophytes)

โมลด (molds) และยสต (yeasts) ของน�ามนหอมระเหยและ

สารเคอรควมนทแยกไดจากขมนชน พบวาน�ามนหอมระเหย

แสดงฤทธในการยบยงเชอราไดทงสามชนด สวนสาร

เคอรควมนยบยงไดเฉพาะยสต ตอมา Nagi และคณะ [37]

ไดรายงานวาสวนสกดน�ามนหอมระเหยจากชนเอทลอะซเตต


และเฮกเซนของขมนชนสามารถแสดงฤทธตานจลนทรย

Bacillus cereus, B. coagulans, B. subtil is,

Staphylococcus aureus, Escherichia coli และ

Pseudomonas aeruginosa ไดมากทสดเมอเทยบกบสวน

สกดอน เมอน�าสารสกดเมทานอลจากเหง าขมนชน

เคอรควมน และสารผสมระหวางสารสกดเมทานอลจากเหงา

ขมนชนกบเหงาขงในอตราสวน 1:1 ทดสอบฤทธยบยงเชอ

แบคทเรยทกอใหเกดแผลในกระเพาะอาหาร Helicobacter

pyroli ในสายพนธตาง ๆ พบวาสามารถแสดงฤทธยบยงไดท

ระดบความเข มข นสารต�าสดทออกฤทธ ในการยบยง

(Minimum inhibition concentration; MIC) ทระดบ

6.25-50 ไมโครกรมตอมลลลตร [38, 39] ตอมามการพฒนา

โครงสรางสารเคอรควมนใหเปนอนพนธตาง ๆ โดยวธทาง

เคมเพอหาสารทมฤทธตานจลนทรยใหดยงขน Mishra และ

คณะ [40] ไดท�าการปรบเปลยนโครงสรางของสารเคอรควมน

ใหอยในรป curcumin bioconjugates โดยการเตมหมกรด

อะมโนไกลซน (glycine) ด-อะลานน (D-alanine) ไพเพอรน

(piperine) และด-กลโคส (D-glucose) เขาไปทบรเวณหม

ไฮดรอกซของเคอรควมน แลวทดสอบฤทธตานเชอแบคทเรย

และเชอรา พบวาแอนาลอกทสงเคราะหไดเหลานมฤทธใน

การยบยงเชอแบคทเรยและเชอราไดดมากกวาสารตงตน

เคอรควมน และแอนาลอกบางชนดยงใหฤทธทสงกวายา

มาตรฐาน cefeprime และการเตมหมไดเปปไทด กรดไขมน

และกรดโฟลกเขาไปทบรเวณหมไฮดรอกซของเคอรควมน ก

สามารถแสดงฤทธยบยงเชอแบคทเรยทงแกรมบวกและ

แกรมลบไดดมากกวาสารเรมตนเคอรควมน และแอนาลอก

บางชนดยงใหฤทธทสงกวายามาตรฐาน ampicillin

trihydrate และ gentamicin sulfate [41] โครงสราง

อนพนธของสารเคอรควมนทแสดงฤทธตานจลนทรยแสดง

ดงภาพท 4

ภำพท 4 โครงสรางอนพนธของสารเคอรควมนทแสดงฤทธตานจลนทรย


ฤทธตำนมะเรง (anti-cancer activity)

Limtrakul และคณะ [42] ไดทดสอบสาร

เคอรควมนกบหนทถกเหนยวน�าใหเกดเนองอกทผว พบวา

สารเคอรควมนสามารถลดการเกดเนองอกของหนได ซงม

งานวจยสนบสนนวาอาจเกดจากสารเคอรควมนไปยบยงการ

สงเคราะ DNA และ RNA [43] ตอมามการศกษาฤทธตาน

มะเรงของสารเคอรควมนอยดทง 3 ชนด คอ เคอรควมน

ดเมทอกซเคอรควมน และบสดเมทอกซเคอรควมน ทงใน

ระดบเซลลทดลอง (In vitro) และสตวทดลอง (In vivo) พบวา

สารเคอรควมนอยดแสดงฤทธในการยบยงการเกดมะเรงทง

สองการทดลองในระดบความเขมขนทแตกตางกน คอ

เคอรควมน ดเมทอกซเคอรควมน และบสดเมทอกซเคอร

ควมนแสดงฤทธยบยงเซลลมะเรงทดลอง P450 (CYP 450)

ไดทระดบความเขมขน 32, 78 และ 88 ไมโครโมลาร

ตามล�าดบ ซงเคอรควมนแสดงฤทธไดสงทสด เมอทดสอบ

กบเซลลทดลอง CYP 1A1, 1A2 และ 2B1 เคอรควมนอยด

ทง 3 ชนด แสดงฤทธการยบยงไดทความเขมขน 2.5-21

ไมโครโมลาร โดยบสดเมทอกซเคอรควมนแสดงฤทธไดสง

ทสด และเมอใหขมนชน ความเขมขน 1 เปอรเซนต กบหน

ทดลองพบวาลดการเหนยวน�าใหเกดมะเรงทตบ ปอด และ

กระเพาะอาหารลงอยางมนยส�าคญ [44] การวจยในระดบ

คลนกกบผปวยมะเรงล�าใสใหญทดอตอเคมบ�าบด จ�านวน

15 คน โดยใหผ ป วยรบประทานสารสกดเคอรควมา

(Curcuma extract) วนละ 2-10 แคปซล หรอประมาณ

วนละ 440-2200 มลลกรม เปนเวลา 4 เดอน ซงใน

1 แคปซล ประกอบดวย เคอรควมน 18 มลลกรม ดเมทอก

ซเคอรควมน 2 มลลกรม และน�ามนหอมระเหยเคอรควมา

(Curcuma essential oil) อก 200 มลลกรม (tumerone,

atlantone, zingiberene) พบวาผปวยทนตอยาไดด ไมม

ผลขางเคยงใด ๆ และผปวยทไดรบสารสกดเคอรควมาขนาด

440 มลลกรม ทกวน จะท�าให lymphocytic glutathione

S-transferase activity ลดลง โดยไมมผลตอการเกด DNA

adduct ในเมดเลอดขาว [45] นอกจากนยงมการทดสอบ

เคอรควมนกบผปวยในกลมเสยงทจะเปนมะเรง (high-risk

หรอ pre-malignant lesion) จ�านวน 25 คน โดยใหผปวย

รบประทานเคอรควมนวนละ 0.5 กรม ถง 12 กรม พบวาการ

รบประทานเคอรควมนทขนาดต�ากวา 8 กรมตอวน ไมท�าให

เกดพษตอผปวยและยงสงผลใหผปวยมอาการดขน [46]

จากนนได มการน�าสารเคอร ควมนอยดไปสงเคราะห

ปรบเปลยนโครงสรางใหเปนอนพนธตาง ๆ และสงเคราะห

เลยนแบบโครงสรางเคอรควมนใหเปน diarylpentanoids

และทดสอบการยบยงมะเรงตอมลกหมากและมะเรงเตานม

พบวาสารสงเคราะห diarylpentanoids บางชนดมฤทธ

มากกวาเคอรควมนถง 50 เทา โครงสรางสารชนดนดงแสดง

ดงภาพท 5 [47]

ภำพท 5 โครงสรางของ diarylpentanoids ทแสดงฤทธยบยงมะเรงตอมลกหมากและมะเรงเตานม


นอกจากนยงมงานวจยทมการพฒนาโครงสราง

สารเคอรควมนใหเปนอนพนธตาง ๆ และทดสอบฤทธตาน

มะเรงในรปแบบและเซลลมะเรงตาง ๆ อกมากมาย [48-52]

ลาสดมการศกษาผลของสารเตทตราไฮโดรเคอรควมน

(tetrahydrocurcumin; THC) บนภาวะเนอเยอขาด

ออกซเจน (hypoxia) และปจจยกระตนการเจรญของเซลล

ในนดไมซ (nude mice) ทถกเหนยวน�าใหสรางหลอดเลอด

ใหมดวยมะเรงปากมดลก โดยกระบวนการสรางหลอดเลอด

ใหมนมผลมาจากเซลลมะเรงทมการแบงตวและแพรกระจาย

ไป ซงอาจเกดจากหลายสาเหต เชน การมสารอนมลอสระ

(reactive oxidation species; ROS) มากเกนไป จนท�าให

รางกายไมสามารถก�าจดไดทน จงเกดการท�าลายเซลลด จาก

รายงานทผานมาพบวาสารเคอรควมนมฤทธทางชวภาพท

หลากหลาย โดยเฉพาะฤทธตานมะเรง เชน มะเรงล�าไส

มะเรงผวหนง มะเรงตบ มะเรงเตานม และตานการเกด

หลอดเลอดใหม ดงนนจงมการน�ามาใชทางการแพทยอยาง

หลากหลาย แตอยางไรกตามสารเคอรควมนจะมขอจ�ากดใน

เรองของการดดซมและการละลาย ดงนนจงตองมการปรบ

เปลยนโครงสรางสารเคอรควมนเพอแกปญหาดงกลาว

พบวาเมอเปลยนสารเคอรควมนใหเปนสารเตทตราไฮโดร

เคอรควมนดวยวธคะตะไลตกไฮโดรจเนชน (catalytic

hydrogenation) ไดสารทไมมส และมความคงตว (stability)

ดกวาเคอรควมน นอกจากนยงแสดงฤทธตานอนมลอสระได

ดกวาเคอรควมน การศกษาในครงนสามารถยนยนไดวาสาร

THC สามารถลดภาวะการเกดเนอเยอขาดออกซเจน และลด

การกระตนการเจรญของ vascular endothelial growth

factor (VEGF) ได ซงสงผลใหไมมการผลตสารอนมลอสระ

และสรางหลอดเลอดใหม จงอาจกลาวไดวาสาร THC นาจะ

เปนสารอกชนดหนงทนาสนใจน�ามาพฒนาใหเปนยารกษา

โรคมะเรงปากมดลก [53]

โรคอลไซเมอร (Alzheimer’s disease)

โรคภาวะสมองเสอม (neurodegenerative

disease) หรออลไซเมอร (Alzheimer’s disease) โรคนจะ

มลกษณะคอ เซลลในระบบประสาทสวนกลางถกท�าลาย

จดประสานประสาท (synapse) สญหายไป เกดการสะสม

ของ β-amyloid ในสมอง สาเหตทท�าใหเกดโรคสมองเสอม

มหลายอยาง ไดแก 1) การเกดการท�าลายจากอนมลอสระ

(oxidative stress) 2) ภาวะขาดวตามนบ 12 และโฟเลต

(folate) 3) การเกดสารพษจากกระบวนการไกลเคชน

(advanced glycation end-products) ในสมอง 4)

โคเลสเตอรอลในเลอดสง ท�าใหม β-amyloid สะสมในสมอง

เมอสาร amyloid สลายตวจะเกดอนมลอสระทไปท�าลาย

เซลล ประสาทได และ 5) การท�างานของเอนไซม

butyrylcholinesterase ทเพมขน เปนตน นอกจากนยงม

สาเหตมาจากกรรมพนธ อาย และผทเปนโรคความดนโลหต

สงเรอรง [54, 55]

มงานวจยทส�ารวจผสงอายชาวเอเชยทมอาย

ระหวาง 63-93 ป ทบรโภคแกงกะหรในระดบทแตกตางกน

คอ กนเปนบางครงบางคราว กนบอย หรอบอยมาก และกน

นอยหรอไมกนเลย แลวประเมนปญหาเรองความจ�าเบองตน

โดยใชการตรวจสขภาวะทางจตแบบยอ (Mini-mental

state examination; MMSE) พบวาผทกนเปนบางครง

บางคราว กนบอย หรอบอยมากใหผลการทดสอบหรอ

คะแนนดกวากลมทกนแกงกะหรนอยหรอไมกนเลย ซงจาก

งานวจยอาจบงชไดเบองตนวา สารเคอรควมนอยดทเปน

สวนผสมในแกงกะหรมสวนชวยใหผปวยมความจ�าด [56]

จากนนมการทดสอบสารสกดเคอรควมนอยดผสมและสาร

เคอร ควมนอยดสารบรสทธ เคอร ควมน ดเมทอกซ

เคอรควมน และบสดเมทอกซเคอรควมนตอการเพมความ

จ�าของหนทดลองทเปนโรคอลไซเมอร พบวาเคอรควมนอยด

ผสมแสดงฤทธในการเพมความจ�าของหนไดทระดบความ

เขมขน 30 มลลกรมตอกโลกรม และสารเคอรควมนอยด

เดยวแสดงฤทธไดทระดบความเขมขน 3-30 มลลกรมตอ

กโลกรม โดยผลการทดสอบกบ Post-synaptic density

protein (PSD-95) ในระยะสนสารทมฤทธดทสดคอ

บสดเมทอกซเคอรควมน และการทดสอบระยะยาวสารทเพม

PSD-95 ไดดทสดคอ ดเมทอกซเคอรควมน [57] ลาสดมการ

ทดสอบสาร di-O-demethylcurcumin ทไดจากการปรบ

เปลยนโครงสรางสารเคอรควมน ซงมความสามารถในการ

ยบยงการเกด oxidative stress ไดดกวาสารตงตน

เคอรควมน [58] แตยงไมสามารถอธบายกลไกการยบยงได


ชดเจน จงไดมการศกษาเพมเตมพบวา สาร di-O-demethyl-

curcumin สามารถยบยงการท�างานของ amyloid β [25,

35] ทไปเหนยวน�าใหเกดการท�าลายเซลล SK-N-SH ได และ

ยงสามารถปองกนการผลตอนมลอสระ (reactive oxidation

species; ROS) ทจะไปท�าลายเซลลสมองไดอกดวย [59]

งำนวจยดำนกำรเกษตรของสำรสกดหยำบขมนชน

มการน�าสารสกดหยาบขมนชนไปศกษาพฒนา

คณภาพของเนอไกกระทง พนธฮบบารดเพศผ โดยผสมสาร

สกดหยาบขมนชนลงในอาหารไกในอตราสวนตาง ๆ ตงแต

0, 0.2, 0.4, 0.6 และ 0.8 เปอรเซนต พบวาทอตราสวน 0.8

เปอรเซนต สงผลใหหนงบรเวณหนาอกมสเหลองมากขน

นอกจากนทอตราสวน 0.6 และ 0.8 เปอรเซนต มผลท�าให

คา Thio barituric reactive substance (TBARS) ของ

เนอไกลดลง (p<0.05) กวาไกทดลองกลมอน ซงบงชวา

สารสกดขมนชนมผลชวยลดการเกดลปดเปอรออกซเดชนใน

เลอดของไก นน คอช วยตานอนมลอสระ หรอท�าให

อนมลอสระในเนอไกลดลง [60] และมการน�าขมนชนไปผสม

ในอาหารลกสกรหลงหยานม เพอศกษาการยอยไดของ

โภชนะและจ�านวนจลนทรย Escherichia coli และ lactic

acid bacteria ในมลหม พบวาการเตมขมนชนทระดบ 0.2

เปอรเซนต สงผลให lactic acid bacteria สงขนกวากลมท

ไมไดเตมขมนชน และมอตราการเจรญเตบโตและการกนไดท

ดขน เมอค�านวณตนทนคาอาหารทรวมคาขมนแลวพบวา

ชวยลดตนทนลงไดดวย [61]

พษวทยำของขมนชน (Toxicology)

งานวจยสวนใหญมงเนนเรองของการน�าขมนชนไป

บ�าบดรกษาโรค แตในขณะเดยวกนสงทตองพงระวงคอ การ

เกดผลขางเคยงหรอความเปนพษตอผบรโภค ดงนนจงตอง

มการศกษาพษวทยาและผลขางเคยงดวย จากงานวจยทได

กลาวมาขางตนนน ยงไมพบวามรายงานความเปนพษของ

ขมนชนทชดเจน เหนไดจากงานวจยของ Cheng และคณะ

[46] ทใหผปวยมะเรงรบประทานเคอรควมนสงถง 8 กรมตอ

วน แตไมพบวาเกดผลขางเคยงใด ๆ หรอเปนพษตอผปวย

นอกจากนมการทดสอบน�ามนขมนชนกบอาสาสมครท

สขภาพด โดยใหรบประทานน�ามนขมนชนปรมาตร 0.6

มลลลตร จ�านวน 3 ครงตอวน ในระยะ 1 เดอน และ 1 มลลลตร

แบงให 3 ครงตอวน เปนเวลา 2 เดอน พบวาไมมพษตอโลหต

วทยาและไมมผลตอตบและไตแตอยางใด [62] อยางไรกตาม

มผ รายงานวา การรบประทานเคอรควมนในปรมาณทสง

มากนน อาจสงผลกระทบตอการตายของเซลลเยอบจอตาได

[63] และจากขอมลบญชยาจากสมนไพร พ.ศ. 2549 ไดม

ขอหามใชยาขมนชนส�าหรบผทมทอน�าดอดตน ผปวยทเปน

โรคนว และหญงมครรภควรปรกษาแพทยกอนใช [12]

บทสรป

จากผลการรวบรวมขอมลคณประโยชนและ

สรรพคณของขมนชนทเปนสมนไพรใชกนมาตงแตสมย

โบราณในประเทศแถบทวปเอเชยจนกระทงปจจบน ยงม

ความนยมแพรหลายมากขน ไมวาจะเปนการน�ามาผสมลงใน

อาหารตาง ๆ เชน แกงเหลอง แกงกะหร และขาวหมกไก

เป นตน การน�าผงขมนชนแหงไปท�าเป นสวนผสมใน

เครองส�าอาง ครมบ�ารงผว โลชน สบ การท�าเปนยาขมนชน

แคปซล ซงคนไทย คนอนเดย คนจน และประเทศอน ๆ ใช

ขมนชนทารกษาอาการของโรคคลาย ๆ กน เชน ทาแกผนคน

กนแกขบลม ทองอด ทองเฟอ ใชพอกหนา และถตวเพอให

ผวพรรณสวยงาม ซงตอมามการศกษาวจยมากขนในดาน

ฤทธทางชวภาพของขมนชน โดยเฉพาะสารเคอรควมนอยด

ไดแก ฤทธตานอนมลอสระ ฤทธตานการอกเสบ ฤทธตาน

จลนทรย ฤทธตานมะเรง และฤทธตานเอนไซมทเกยวของ

กบโรคอลไซมเมอร ซงสารเคอรควมนอยดแสดงฤทธเหลาน

ไดทงหมด และใหผลสอดคลองกบคนโบราณทน�าขมนชนไป

รกษาโรคตาง ๆ นอกจากนยงมการศกษาวจยปรบเปลยน

โครงสรางสารเคอรควมนอยดหรอการสงเคราะหเลยนแบบ

โครงสร างสารเคอร ควมนอยด จนได สารชนดใหม

ท มประสทธภาพในการแสดงฤทธต านอน มลอสระ

ตานการอกเสบ ตานจลชพ และตานมะเรงไดดกวาสาร

เคอรควมนอยดตงตนหรอดกวายามาตรฐานทใชเทยบ ซง

เปนการคนหายาชนดใหมทจะน�ามาทดแทนยาทขายใน

ปจจบน ทอาจมผลขางเคยงหรอโรคดอตอยา ดงนนผเขยน

เหนวาขมนชนเปนสมนไพรทมคณประโยชนเปนอยางมากท


ควรบรโภค เนองจากไมมความเปนพษตอผบรโภค และควร

หนมาสนใจปลกและพฒนาใหเปนพชเศรษฐกจของประเทศ

เนองจากความตองการบรโภคนนยงมเพมขนเรอย ๆ และ

นกวจยควรศกษาสารตนแบบทไดจากการพฒนาโครงสราง

สารเคอรควมนอยอยางตอเนองจากระดบเซลลทดลอง

(In vitro) สตวทดลอง (In vivo) จนกระทงถงในระดบคลนก

รวมทงการทดสอบพษวทยาของสารสงเคราะหดวย เพอให

ไดยาชนดใหมทมประสทธภาพในการรกษาโรคไดมากขน

และผเขยนยงหวงวาในอนาคตอาจมยาชนดใหมทไดจาก

ขมนชนเพมขน


1. ประพศพรรณ อนพนธ. ขมนชนผกพนวถไทย. วารสาร

เคหการเกษตร 2555;36(4):217-9.

2. ส�านกวจยเศรษฐกจการเกษตร ส�านกงานเศรษฐกจ

การเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ. การศกษาวจย

เศรษฐกจ สมนไพรไทยกรณขมนชน. กนยายน 2548.

3. Ammon HPT, Wahl MA. Pharmacology of

Curcuma longa. Planta Med 1991;57:1-7.

4. เตม สมตนนทน. ชอพรรณไมแหงประเทศไทย (ฉบบ

แกไขเพมเตม พ.ศ. 2544). กรงเทพฯ: สวนพฤกษศาสตร

ปาไม ส�านก วชาการปาไม กรมปาไม; 2544.

5. สนทร สงหบตรา. สรรพคณสมนไพร 200 ชนด.

กรงเทพฯ: คณ 39 จ�ากด; 2536.

6. ส�านกสงเสรมและจดการสนคาเกษตร สถานการณการ

ผลตพช 2557/58. [อนเตอรเนต]. 2558 [เขาถงเมอ 1

พ.ย. 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.agriman.

doae.go.th/home/news/of%20newsyear%20

2557.html

7. Leela NK, Tava A, Shafi PM, John HP, Chempakam

B. Chemical composition of essential oils

turmeric (Curcuma longa L.). Acta Pharm

2002;52:137-41.

8. Chavalittumrong P, Jirawattanapong W.

Variation of active constituent of Curcuma

domestica rhizomes at difference ages. Thai J

Pharm Sci 1992;16(2):165-74.

9. Lin JK, Lin-Shiau SY. Mechanism of cancer

chemoprevention by curcumin. Proc Natl Sci

Counc ROC(B) 2001;25:59-66.

10. Changtam C, De Koning HP, Ibrahim H, Sajid S,

Gould MK, Suksamrarn A. Curcuminoid analogs

with potent activity against Trypanosoma and

Leishmania species. Eur J Med Chem

2010;45:941-56.

11. ส�านกสงเสรมและจดการสนคาเกษตร. สถานการณ

สนคาเกษตร สสจ. สถานการณการผลตพช 2556/2557

รายงาน สถานการณขมนชน. [อนเตอรเนต]. 2558

[เขาถงเมอ 1 พ.ย. 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.

agriman.doae. go.th/home/news/

12. คณะกรรมการแหงชาตดานยา. บญชยาจากสมนไพร

พ.ศ. 2549 ตามประกาศคณะกรรมการแหงชาตดาน

ยา (ฉบบท 5) พ.ศ. 2549 เรอง บญชยาหลกแหงชาต

พ.ศ. 2547 (ฉบบท 4).

13. สถาบนวจยสมนไพร กรมวทยาศาสตรการแพทย

กระทรวงสาธารณสข. มาตรฐานสมนไพรไทย เลม 2

ขมนชน. กรงเทพฯ: โรงพมพ ร.ส.พ; 2544.

14. Araújo CAC, Leon LL. Biological activities of

Curcuma longa L. Mem Inst Oswaldo Cruz

1992;96(5):723-8.

15. Ammon HP, Dhawan BN, Srimal RC, Anazodo

MI, Safayhi H. Curcumin: a potent inhibitor of

leukotriene B4 formation in rat peritoneal

polymorphonuclear neutrophils (PMNL). Planta

Med 1992;58(2):226.

16. Thaml ik i tkul V , Bunyapraphatsara N ,

Dechatiwongse T, Theerapong S, Chantrakul C,

Thanaveerasuwan T, et al. Randomized double

blind study of Curcuma domestica Val. for

dyspepsia. J Med Assoc Thai 1989;72(11):613-20.


17. Prasad S, Gupta SC, Tyagi AK, Aggarwal BB.

Curcumin, a component of golden spice: from

bedside to bench and back. Biotechnol Adv

2014;32:1053-64.

18. Nahak G, Sahu RK. Evaluation of antioxidant

activity in ethanolic extract of five Curcuma

species. Int Res J Pharm 2011;2(12):243-8.

19. Jayaprakasha GK, Jaganmohan RL, Sakariah KK.

Antioxidant activities of curcumin, demethox y

curcumin and bisdemethoxycurcumin. Food

Chem 2006;98:720-4.

20. Somparn P, Phisalaphong C, Nakornchai S,

Unchern S, Phumala MN. Comparative

antioxidant activities of curcumin and its

demethoxy and hydrogenated derivatives. Biol

Pharm Bull 2007;30(1):74-8.

21. Pulla Reddy ACH, Lokesh BR. Studies on spice

principles as antioxidants in the inhibition of lipid

peroxidation of rat liver microsomes. Mol Cell

Biochem 1992;111:117-24.

22. Sreejayan N, Rao MN. Curcuminoids as potent

inhibitors of lipid peroxidation. J Pharm

Pharmacol 1994;46:1013-6.

23. Kapoor S, Priyadasiri KI. Protection of radiation-

induced protein damage by curcumin. Biophys

Chem 2001;92:119-26.

24. Daniel S, Limson JL, Dairam A, Watkins GM, Daya

S. Through metal biding: curcumin protects

against lead- and cadmium-induced lipid

peroxidation in rat brain. J Inorg Biochem

2004;98:266-75.

25. Kalpravidh RW, Wichit A, Siritanaratkul N,

Fuchreon S, Phisalaphong C, Kraisintu K. Effect

of curcumin as an antioxidant in β-thalassemia/

HbE patients. งานมอบรางวลคณภาพสมนไพรไทย

ประจ�าป 2544 และการประชมวชาการขมนชน

กรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข.

องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ (รสพ.). กรงเทพฯ;

2544. หนา 94-97.

26. Nuchprayoon I, Saksasitorn J, Kingpetch K,

Saesow N, Kalpravidh RW, Mahathein A, et al.

Curcuminoidsas antioxidants improve red cell

survival in patients with beta-thalassemia/

hemoglobin E. Blood 2003;102(11):33b.

27. ประไพพศ อนเสน. ผลของขมนชนซงเปนสารตาน

อนมลอสระตอเมดเลอดแดงของผปวยเบตาธาลสซเมย/

ฮโมโกลบนอ. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตร

มหาบณฑต สาขาชวเคม, บณฑตวทยาลยมหาวทยาลย

มหดล. กรงเทพฯ; 2547.

28. Arora RB, Basu N, Kapoor V, Jain A. Anti-

inflammatory studies on Curcuma longa. In J

Med Res 1971;59:1289-95.

29. Yegnanarayan R, Saraf AP, Balwani JH.

Comparison of anti-inflammatory activity of

various extracts of Curcuma longa (Linn). Ind J

Med Res 1976;6(4):601-8.

30. Chandra D, Gupta SS. Anti-inflammatory and

antiarthritic activity of volatile oil of Curcuma

longa. Ind J Med Res 1972;60(1):138-42.

31. Tripathi RM, Gupta SS, Chandra D. Anti-trypsin

and antihyaluronidase activity of the volatile

oil of Curcuma longa (Haldi). Ind J Pharm

1973;5:260-1.

32. Srimal RC, Dhawan BN. Pharmacology of

diferuloyl methane (curcumin) a non-steroidal

anti-inflammatory analogs in rats. J Pharm

Pharmacol 1973;25(6):447-52.

33. Ghatak N, Basu N. Sodium curcuminate as an

effective anti-inflammatory agent. Ind J Exp Biol

1972;10(3):235-6.


34. Mukhopadhyay A, Basu N, Ghatak N. Anti-

inflammatory and irritant activities of curcumin

analogs in rats. Agents Actions 1982;12(4):508-15.

35. Nurfina A, Reksohadiprodjo MS, Timmerman H,

Jenie UA, Sugiyanto D, Van Der Goot H.

Synthesis of some symmetrical curcumin

derivatives and their anti-inflammatory activity.

Eur J Med Chem 1997;32:321-8.

36. Apisariyakul A, Vanittanakom N, Buddhasukh D.

Antifungal activity of oil extracted from

Curcuma longa (Zingiberaceae). J Ethnopharm

1995;49:163-9.

37. Negi PS, Ayaprakasha GK, Jagan MRL, Sakariah

KK. Antimicrobial activity of turmeric oil: a by-

product from curcumin manufacturer. J Agric

Food Chem 1999;47:4297-300.

38. Mahady GB, Pendland SL, Stoia A, Hamill FA.

In vitro susceptibility of Helicobacter pyroli to

botanicals used traditionally for the treatment

of gastrointestinal disorder. Phytothe Res

2005;19(11):988-91.

39. Mahady GB, Pendland SL, Yun G, Lu ZZ. Turmeric

(Curcuma longa) and curcumin inhibit the

growth of Helicobacter pyroli, a group 1

carcinogen. Anticancer Res 2002;22(6C):4179-81.

40. Mishra S, Narain U, Mishra R, Misra K. Design,

development and synthesis of mixed

bioconjugates of piperic acid-glycine, curcumin-

glycine/alanine and curcumin-glycine-piperic

acid and their antibacterial and antifungal

properties. Bioorg Med Chem 2005;13:1477-86.

41. Singh RK, Rai D, Yadav D, Bhargava A, Balzarini

J, De Clercq E. Synthesis antibacterial and

antiviral properties of curcumin bioconjugates

bearing dipeptide, fatty acid and folic acid.

Bioorg Med Chem 2010;45:1078-86.

42. Limtrakul P, Lipigomgoson S, Namwong O,

Apisariyakul A, Dum FW. Inhibitory effect of

dietary curcumin on skin carcinogenesis in mice.

Cancer Lett 1997;116:197-203.

43. Huang MT, Ma W, Yen P, Xic JG, Han J, Frenkel

K. Inhibitory effect of low doses of curcumin

topical application on 12-O-tetradecanoy

lphorbol -13-acetate- induced tumour

promotion and oxidized DNA base in mouse

epidermis. Carcinogenesis 1997;18:83-8.

44. Thapliyal R, Maru GB. Inhibition of cytochrome

P450 isozymes by curcumins in vitro and in

vivo. Food Chem Toxicol 2001;39:541-7.

45. Sharma RA, McLelland HR, Hill KA, Ireson CR,

Euden SA, Manson MM, et al. Pharmacodynamic

and pharmacokinetic study of oral Curcuma

extract in patients with colorectal cancer. Clin

Cancer Res 2001;7(7):1894-900.

46. Cheng AL, Hsu CH, Lin JE, Hsu MM, Ho YF, Shen

TS, et al. Phase I clinical trial of curcumin, a

chemopreventive agent, in patients with high-

risk of pre-malignant lesion. Anticancer Res

2001;21(4B):2895-900.

47. Fuchs JR, Pandit B, Bhasin D, Etter JP, Regan N,

Abdelhamid D, et al. Structure-activity

relationship studies of curcumin analogues.

Bioorg Med Chem Lett 2009;19:2065-9.

48. Liang G, Shao L, Wang Y, Zhao C, Chu Y, Xiao

J, et al. Exploration and synthesis of curcumin

analogues with improved structural stability

both in vitro and in vivo as cytotoxic agents.

Bioorg Med Chem 2009;17:2623-31.

49. Lin L, Shi Q, Nyarko AK, Bastow KF, Wu CC, Su

CY, et al. Antitumor agents 250: design and

synthesis of new curcumin analogs as potential


anti-prostate cancer agents. J Med Chem

2006;49(13):3963-72.

50. Labbozzettaa M, Baruchellob R, Marchettib P,

Guelic MC, Pomaa P, Notarbartoloa M, et al.

Lack of nucleophilic addition in the isoxazole

and pyrazole diketone modified analogs of

curcumin: implications for their antitumor and

chemosensitizing activities. Chem Biol Interact

2009;181:29-36.

51. Zhang Q, Zhong Y, Yan LN, Sun X, Gong T,

Zhang ZR. Synthesis and preliminary evaluation

of curcumin analogues as cytotoxic agents.

Bioorg Med Chem Lett 2011;21:1010-4.

52. Chuprajob T, Changtam C, Chokchaisiri R,

Chunglok W, Sornkaew N, Suksamrarn A.

Synthesis, cytotoxicity against human oral

cancer KB cells and structure-activity

relationship studies of trienone analogues of

curcuminoids. Bioorg Med Chem Lett

2014;24:2839-44.

53. Yoysungnoen B, Bhattarakosol P, Patumraj S,

Changtam C. Effects of tetrahydrocurcumin on

hypoxia-Inducible Factor-1 and vascular

endothelial growth factor expression in cervical

cancer cell-Induced angiogenesis in nude mice.

BioMed Research International 2015;2015:

ID391748.

54. ชตมา ลมมทวาภรต. การรกษาโรคอลไซเมอร. วารสาร

ไทยไภษชยนพนธ 2548;2:29-46.

55. Posner HB, Tang MX, Luchsinger J, Lantigua R,

Stern Y, Mayeux R. The relationship of

hypertension in the elderly to AD, vascular

dementia, and cognitive function. Neurology

2002;58:1175-81.

56. Ng TP, Chiam PC, Lee T, Chua HC, Lim L, Kua

EH. Curry consumption and cognitive function

in the elderly. Am J Epidemiol 2006;164:898-906.

57. Ahmed T, Enam SA, Gilani AH. Curcuminoids

enhance memory in an amyloid infused rat

model of Alzheimer’s diseases. Neuroscience

2010;169:1296-1306.

58. Tocharus J, Jamsuwan S, Tocharus C, Changtam

C, Suksamrarn A. Curcuminoid analogs inhibit

nitric oxide production from LPS-activated

microglial cells. J Nat Med 2012;66(2):400-5.

59. Pinkaew D, Changtam C, Tocharus C, Thummayot

S, Suksamran A, Tocharus J. Di-O-demethyl

curcumin protects SK-N-SH cells against

mitochondrial and endoplasmic reticulum-

mediated apoptotic cell death induced.

Neurochem Int 2015;80:110-9.

60 ขวญใจ ด�าสวาง, ไชยวรรณ วฒนจนทร, สธา วฒนสทธ,

อรณพร อฐรตน. ผลการเสรมสารสกดหยาบจาก

ขมนชน (Curcuma longa Linn.) ตอคณภาพเนอไก

กระทง. วารสารวทยาศาสตร และเทคโนโลย

มหาวทยาลยมหาสารคาม 2553;29(3):308-15.

61. ไกรสทธ วสเพญ, เฉลมพล เยองกลาง, จ�าลอง มตร

ชาวไทย, ศศพนธ วงศสทธาวาส, เสมอใจ บรนอก.

ผลการเสรมขมนตอคาการยอยไดของโภชนะจ�านวน

Escherichia coli และ Lactic acid bacteria ในมล

ของสกรหลงหยานม. แกนเกษตร (ฉบบพเศษ 2)

2555;40:493-7.

62. Joshi J, Ghaisas S, Vaidya A. Early human safety

study of turmeric oil (Curcuma longa oil)

administration orally in healthy volumteers.

J Assoc Physicians India 2003;51:1055-60.

63. Hollborn M, Chen R, Wiedemann P, Reichenbach

A, Bringmann A, Kohen L. Cytotoxic effects of

curcumin in human retinal pigment epithelial

cells. PLoS One. 2013;8(3):e59603.


วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต เปนสอกลางในการเผยแพรผลงานวชาการทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ประกอบดวยสาขาวชาตาง ๆ ดงน

1. วทยาศาสตรชวภาพ ไดแก จลชววทยา ชววทยา พนธศาสตร และเทคโนโลยชวภาพ เปนตน2. วทยาศาสตรกายภาพ ไดแก เคม ฟสกส คณตศาสตร และสถต เปนตน3. วทยาศาสตรสขภาพ ไดแก แพทยศาสตร สตวแพทยศาสตร เภสชศาสตร เทคนคการแพทย กายภาพบ�าบด

พยาบาลศาสตร และสาธารณสขศาสตร เปนตน4. วทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร5. วทยาการคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ

โดยรบพจารณาตพมพบทความวจย (research article) และบทความวชาการ (review article) ทงรปแบบภาษาไทยและภาษาองกฤษ ทงนผลงานวชาการทสงมาจะตองไมเคยตพมพหรออยระหวางการรอพจารณาตพมพจากวารสารวชาการอน วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต มก�าหนดออกวารสารปละ 2 ฉบบ คอ ฉบบท 1 เดอนมกราคม-เดอนมถนายน และฉบบท 2 เดอนกรกฎาคม-เดอนธนวาคม ซงจะรบพจารณาตพมพผลงานวชาการทงจากบคคลภายในและภายนอกมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

หลกเกณฑกำรพจำรณำบทควำม บทความทสงมาพจารณาควรมคณคาทางวชาการ โดยผเขยนเปนผท�าการทดลอง สรางสรรค หรอเกยวของกบงาน

โดยปราศจากการคดลอกผลงานวจยหรอบทความของผอน น�าเสนอถงแนวความคดหรอหลกการใหมทเปนไปไดซงสอดคลองกบทฤษฎ และน�าไปสการพฒนาหรอเปนประโยชนตอการศกษาและการวจย มความสมบรณในเนอหา ภาษา ตลอดจนความชดเจนของสมมตฐานหรอวตถประสงค

บทความจะไดรบการประเมนจากผทรงคณวฒผเชยวชาญในสาขาวชานน ๆ จ�านวน 2-3 คน ซงกองบรรณาธการสงวนสทธในการตรวจแกไขบทความ และอาจสงกลบคนใหผเขยนแกไขเพมเตมหรอพมพตนฉบบใหม แลวแตกรณ เพอปรบปรงบทความใหสมบรณยงขนกอนการตพมพ ทงนตนฉบบทถกตองตามหลกเกณฑของการเขยนทก�าหนดเทานนจงจะไดรบการพจารณา และด�าเนนการประเมนบทความกอนการตพมพ

การยอมรบบทความทจะตพมพเปนสทธของกองบรรณาธการ และกองบรรณาธการไมรบผดชอบความถกตองของเนอหา หรอความถกตองของบทความทสงมาตพมพทกเรอง

ขอก�ำหนดทวไปของกำรพมพบทควำม 1. พมพดวยโปรแกรม Microsoft Word for Windows2. พมพบนกระดาษ A4 หนาเดยว โดยมระยะหางจากขอบกระดาษดานละ 1 นว (2.54 เซนตเมตร) และจดพมพเปน 1 คอลมน3. ใชตวอกษรแบบ TH Sarabun New

ค�ำแนะน�ำในกำรเตรยมตนฉบบบทควำมเพอตพมพในวำรสำรวทยำศำสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

(Huachiew Chalermprakiet Science and Technology Journal)


4. ระยะหางของการพมพแบบ 1.5 line space พมพแบบเสมอหนา-หลง (justified) 5. การก�าหนดขนาดและชนดตวอกษร

ขอควำม ขนำด ชนดกำรจดหนำ

กระดำษชอเรอง (ภาษาไทยและภาษาองกฤษ) 18 ตวหนา กงกลาง

ชอผเขยน 16 ตวปกต กงกลาง

ทอยหรอหนวยงานสงกดของผเขยน 14 ตวปกต กงกลาง

อเมลตดตอเฉพาะผเขยนประสานงาน (corresponding author) 14 ตวปกต กงกลาง

หวขอบทคดยอ (abstract) 16 ตวหนา กงกลาง

หวขอเรองใหญ 14 ตวหนา ชดซาย

หวขอเรองยอย 14 ตวหนา ชดซาย

บทคดยอ ค�าส�าคญ เนอเรอง (วธด�าเนนการวจย ผลการวจย อภปราย

และสรปผลการวจย กตตกรรมประกาศ และเอกสารอางอง)

14 ตวปกต ชดซายขวา

ค�าบรรยายรปภาพ 14 ตวปกต กงกลาง

ค�าบรรยายตาราง 14 ตวปกต ชดซาย

รำยละเอยดกำรจดเตรยมตนฉบบ 1. ชอเรอง มทงชอเรองภาษาไทยและภาษาองกฤษ ควรสน กระชบ และสอความหมายตรงกบเรองทท�า ส�าหรบชอ

ภาษาองกฤษนน อกษรตวแรกของภาษาองกฤษใหพมพดวยอกษรตวพมพใหญ2. ชอผเขยนและสถำนทท�ำงำน ชอผเขยนใชชอ-นามสกลเตม ไมตองระบค�าน�าหนาชอ ต�าแหนงทางวชาการ และ

คณวฒ โดยใหมการก�ากบเลขยกก�าลงตอทายชอ ส�าหรบผเขยนประสานงาน (corresponding author) ใหท�าเครองหมายดอกจนทรไวทายชอ พรอมระบหมายเลขโทรศพทและอเมล ส�าหรบชอสถานทท�างานควรพมพใหตรงกบตวเลขยกก�าลงทก�ากบไวทายชอผเขยน กรณมผเขยน จ�านวน 2 คน ใหใช “และ/and” คน ส�าหรบผเขยนมากกวา 2 คน ขนไป กรณภาษาไทยใหเวนวรรค 2 ครงคน กรณภาษาองกฤษใหใสจลภาค (,) คน และเวนวรรค 1 ครง ระหวางแตละคน

3. บทคดยอ มทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ โดยน�าเสนอสาระส�าคญของเรอง ครอบคลมถงวตถประสงค บทน�า วธด�าเนนการวจย ผลการวจย อภปรายและสรปผลการวจย มความยาวไมเกน 250 ค�า กรณบทความเปนรปแบบภาษาไทย ใหจดล�าดบบทคดยอภาษาไทยขนตน และกรณบทความเปนรปแบบภาษาองกฤษ ใหจดล�าดบบทคดยอภาษาองกฤษขนตน

4. ค�ำส�ำคญ ทงภาษาไทยและภาษาองกฤษอยางละ 3-5 ค�า ทงนควรเลอกค�าส�าคญทเกยวของกบบทความ5. เนอหำ รายละเอยดของการเตรยมตนฉบบบทความแตละประเภทมดงน

5.1 บทควำมวจย (research article) ควำมยำวไมเกน 12 หนำ (รวมเอกสำรอำงอง ตำรำง รปภำพ และแผนภม)

- บทน�ำ น�าเสนอความส�าคญหรอทมาของปญหาวจย สาระส�าคญจากงานวจยทเกยวของ และส�าหรบวตถประสงคของการวจยใหน�าเสนอไวตอนทายของบทน�า


- วธด�ำเนนกำรวจย น�าเสนอรายละเอยดทจ�าเปนของการทดลองและการวเคราะหขอมล - ผลกำรวจย น�าเสนอผลการวจยทสมบรณ ชดเจน โดยอาจน�าเสนอดวยตาราง แผนภม หรอรปภาพ พรอม

มการบรรยายประกอบ- อภปรำยและสรปผลกำรวจย เปนการวเคราะห ประเมน และตความผลการวจยวาสอดคลองกบวตถประสงค

หรอไม มการเทยบเคยงผลการวจยกบงานวจยอน ๆ ทเกยวของ พรอมการอางองหลกวชาการหรอทฤษฎ และอาจม ขอเสนอแนะประเดนทควรท�าวจยตอไป

- กตตกรรมประกำศ แสดงความขอบคณตอองคกรหรอบคคลทใหการสนบสนนทนวจยหรอใหความ ชวยเหลอในดานตาง ๆ

- เอกสำรอำงอง ควรเปนบทความทไดรบการตพมพหรอก�าลงจะไดรบการตพมพ และระบรายการเอกสารทน�ามาใชอางองใหครบถวน โดยใช Vancouver style 5.2 บทควำมวชำกำร (review article) ควำมยำวไมเกน 12 หนำ

(รวมเอกสำรอำงอง ตำรำง รปภำพ และแผนภม)น�าเสนอเนอหาทางวชาการทไดจากเอกสารวชาการทวไป สามารถสอดแทรกความคดเหนของผเขยนทมการ

อางองจากหลกวชาการประกอบบทความได ประกอบไปดวย บทคดยอทงภาษาไทยและภาษาองกฤษ บทน�า เนอหา บทสรป และเอกสารอางอง 6. รปภำพและตำรำง รปภำพ ความละเอยดของรปภาพไมนอยกวา 600 dpi ส�าหรบภาพขาว-ด�า และไมนอยกวา 300 dpi ส�าหรบภาพส ระบล�าดบทของรปภาพ โดยใชค�าวา “ภาพท.......” (Figure......) และค�าบรรยายใตภาพอยสวนลางกงกลางของภาพ สวนทเปนสญลกษณใหน�าเสนอในสวนของค�าบรรยายใตภาพ พรอมทงแนบไฟลรปภาพทประกอบในเนอหารวมกบไฟลเอกสารปกตดวย ตำรำง

ระบล�าดบทของตาราง โดยใชค�าวา “ตารางท.......” (Table......) และค�าบรรยายตารางอยสวนบนชดขอบซายของตาราง

การน�ารปภาพ แผนภม หรอตารางมาอางองประกอบในบทความจะตองมการอางองถงแหลงทมาของขอมลใหถกตอง ไมละเมดลขสทธของผอน

กำรเขยนเอกสำรอำงอง 1. กำรอำงองในเนอหำ การอางองในเนอหาใชระบบ Vancouver style ใหอางเลขล�าดบททก�ากบชอผแตง โดยระบเลขล�าดบทไวในวงเลบทายขอความตามล�าดบการอางองกอน-หลง เชน จราวรรณ และคณะ [1] พบวา Geobacillus stearothermophilus PTL38 ผลตเอนไซมไลเปสทสามารถท�างานไดดทคาพเอชเทากบ 6.0 และอณหภมทเหมาะสม คอ 60 องศาเซลเซยส หรอมการคนพบวาน�ามนหอมระเหยจากเปลอกมะกรดและกระชายมฤทธในการตานแบคทเรยกอโรคแกรมบวกดทสด [2] 2. กำรอำงองเอกสำรทำยบทควำม การอางองทายบทความใชระบบ Vancouver style โดยเรยงล�าดบใหตรงกบหมายเลขในเอกสารอางองทไดท�าการอางองในเนอหา


ตวอยำงกำรเขยนเอกสำรอำงอง 1. หนงสอหรอต�ำรำ ชอผแตง. ชอเรอง. พมพครงท. เมองหรอสถานทพมพ: ส�านกพมพ; ปทพมพ.

1. สรนทร ปยะโชคณากล. พนธวศวกรรมเบองตน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: ส�านกพมพมหาวทยาลย เกษตรศาสตร; 2548.2. Watson JD, Baker TA, Bell SP, Gann A, Levine M, Losick R. Molecular biology of the gene. 5th ed. San Francisco: Pearson Education, Inc.; 2004.

2. วำรสำรชอผแตง. ชอเรองหรอชอบทความ. ชอยอวารสาร. ปทพมพ. ปท (ฉบบท): หนา.1. วรางคณา วเศษมณ และ กาญจนา หรมเพง. ความเปนพษเฉยบพลนและการกลายพนธจากสารมลพษ

รวมในน�าและตะกอนดน กรณศกษาคลองชวดหมน จงหวดสมทรปราการ. วารสาร มฉก. วชาการ 2554;14(28):153-73.

2. Supakdamrongkul P, Bhumiratana A, Wiwat C. Characterization of an extracellular lipase from the biocontrol fungus, Nomuraea rileyi MJ and its toxicity toward Spodoptera litura. J Invertebr Pathol 2010;105(3):228-35.

3. รำยงำนจำกกำรประชมวชำกำรชอผแตง. ชอเรอง. ใน: ชอคณะบรรณาธการ, editors. ชอเอกสารรายงานการสมมนา วนท เดอน ป; เมองทสมมนา, ประเทศ. เมองทพมพ: ส�านกพมพ; ปทพมพ. หนา.1. วรรณา ศกดสงค, หรญญา จนทรเกลยง, ปยาภรณ สภคด�ารงกล. การศกษาประสทธภาพของเจลลางมอ

ผสมสารสกดจากธรรมชาตในการยบยงแบคทเรยกอโรค. ใน: เอกสารประกอบการประชมวชาการระดบชาต วทยาศาสตรและเทคโนโลยระหวางสถาบน ครงท 2 วนท 21 มนาคม 2557. คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยรงสต. กรงเทพฯ; 2557. หนา 289-97.

2. Supakdamrongkul P, Wongthong A, Komkaew S. Production and characterization of a novel high-alkaline and thermal stable lipase from Bacillus sp. HCU3-2 and potential application as detergent formulation. In: proceedings of the 7th AOHUPO Congress and 9th International Symposium of the Protein Society of Thailand, August 6-8, 2014; Bangkok, Thailand; 2014. p. 259-68.

3. Deci EL, Ryan RM. A motivational approach to self: Integration in personality. In R. Dienstbier, editor. Nebraska Symposium on Motivation: Vol. 38. Perspectives on Motivation. Lincoln: University of Nebraska Press; 1991. p. 237-88.


4. พจนำนกรมชอพจนานกรม. พมพครงท. เมองหรอสถานทพมพ: ส�านกพมพ; ปทพมพ. ค�าศพท; หนา.1. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพฯ: นานมบคพบลเคชน; 2546. หนา 1488.2. Stedmin’s medical dictionary. 26th ed. Baltimore: Williams & Wilkins; 1995. Apraxia; p. 119-20.

5. วทยำนพนธชอผแตง. ชอวทยานพนธ. ระดบปรญญาของวทยานพนธ, ชอมหาวทยาลย. จงหวด; ปทพมพ. 1. อจฉรา คอประเสรฐศกด. การศกษาแบคทเรยผลตเอนไซมไลเปสทมผลตอการยอยสลายน�ามนและน�าเสย

ประเภทไขมนสง. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเทคโนโลยชวภาพ, บณฑตวทยาลยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ; 2542.

2. Darling CW. Giver of due regard: the poetry of Richard Wilbur. Ph.D. Thesis, University of Conecticut. USA; 1976.

6. หนงสอพมพชอผแตง. ชอเรอง. ชอหนงสอพมพ วน เดอน ป; หนา. 1. สายใจ ดวงมาล. มาลาเรยลาม 3 จว.ใตตอนบน สธ.เรงคมเขมกนเชอแพรหนก. คม-ชด-ลก 7 มถนายน

2548; 25.2. Di Rado A. Trekking through college: Classes explore modern society using the world of

Star Trek. Los Angeles Time March 15, 1995; p. A3

7. เวบไซตชอผแตง. ชอเรอง. ชอวารสาร [ประเภทของสอ]. ปทพมพ [เขาถงเมอ]; ปท:[หนา]. เขาถงไดจาก: URL ของเวบไซตทอางองขอมล 1. ธรเกยรต เกดเจรญ. นาโนเทคโนโลยความเปนไปไดและทศทางในอนาคต. วารสารเทคโนโลยวสด

[อนเตอรเนต]. 2542 [เขาถงเมอ 13 ก.ค. 2558]. เขาถงไดจาก: http://www.nanotech.sc.mahidol.ac.th/index.html

2. Macia E, Paris S, Chabre M. Binding of the pH and polybasic C-terminal domains of ARNO to phosphoinositides and to acidic lipids. Biochemistry [Internet].2001 [cited 2004 May 19]. Available from: http://pubs.acs.org/cgibin/article.cgi/bichaw/2001/40/05pdf/bi005123a.pdf


กำรสงบทควำมการสงบทความเพอพมพในวารสาร ใหผเสนอจดเตรยมตนฉบบบทความและแบบเสนอบทความ โดยด�าเนนการ

จดสงเอกสารดงกลาวถง กองบรรณาธการวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต ทงทางอเมลและทางไปรษณย ดงรายละเอยดตอไปน

1. สงทางอเมลเปน MS Document และ PDF ไฟล ไปท [email protected]. สงตนฉบบทางไปรษณย โดยสงตนฉบบจ�านวน 3 ชด พรอมแผน CD จ�านวน 1 แผน ไปท

กองบรรณาธการวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต เลขท 18/18 ถนนบางนา-ตราด กม.18 ต�าบลบางโฉลง อ�าเภอบางพล สมทรปราการ 10540ทงนสามารถดาวนโหลดค�าแนะน�าในการเตรยมตนฉบบบทความและแบบเสนอบทความไดท http://scijournal.hcu.ac.th

กำรตดตอสอบถำมขอมลสามารถตดตอสอบถามขอมลไดท คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต เลขท

18/18 ถนนบางนา-ตราด กม.18 ต�าบลบางโฉลง อ�าเภอบางพล สมทรปราการ 10540 โทรศพท 02-312-6300 ตอ 1180, 1206 โทรศพทมอถอ 081-849-2561 โทรสาร 02-312-6458 อเมล [email protected]

แบบเสนอบทความเพอพจารณาพมพใน



วนท.............เดอน.....................พ.ศ. ………………

ขาพเจา [นาย/นาง/น.ส./ดร./ผศ./รศ./ศ./อน ๆ (ระบ)]…………………………....................................................................................

ขอสง บทความวจย บทความวชาการ

สาขา วทยาศาสตรชวภาพ วทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร

วทยาศาสตรสขภาพ วทยาการคอมพวเตอรและเทคโนโลยสารสนเทศ

วทยาศาสตรกายภาพ

ชอเรอง (ภาษาไทย)……………………………………………………………………………………………………………………………………………………....

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

ชอเรอง (ภาษาองกฤษ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………...

คาสาคญ (ภาษาไทย)…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

(ภาษาองกฤษ)………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

ผเขยนทงหมด (ภาษาไทย)……………………………………………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….....

ผเขยนทงหมด (ภาษาองกฤษ)………………………………………………………………………………………………………………………………………...

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………......

ทอยทสามารถตดตอได....................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................................

โทรศพท..................................................โทรศพทมอถอ....................................................โทรสาร.................................................

ชอ-นามสกลของผประสานงาน (corresponding author)............................................................อเมล…………………..………..……

ขาพเจาขอรบรองวาบทความน เปนผลงานของขาพเจาแตเพยงผเดยว

เปนผลงานของขาพเจาและผรวมงานตามทระบในบทความ

โดยบทความนยงไม เคยไดรบการตพมพและไม ไดอยระหวางการพจารณาลงตพมพในวารสารอนใด ขาพเจาและ

ผเขยนรวมยอมรบหลกเกณฑการพจารณาตนฉบบ ทงยนยอมใหกองบรรณาธการม สทธพจารณาและตรวจแกไขตนฉบบได

ตามทเหนสมควร พรอมทงมอบลขสทธบทความทไดรบการตพมพใหแกคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยว

เฉลมพระเกยรต และหากม การฟองรองในเรองการละเมดลขสทธเกยวกบสวนหนงหรอสวนใด ๆ ในบทความ ใหถอเปนความ

รบผดชอบของขาพเจาและผเขยนรวมแตเพยงฝายเดยว

ลงชอ.........................................................

(...............................................................)

วนท..........................................................

ใบสมครสมาชก



เรยน กองบรรณาธการวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ขาพเจา (นาย/นาง/นางสาว).........................................................................................................................................................

ทอยปจจบนเลขท..........................ซอย.......................................................................ถนน............................................................

ตาบล/แขวง.......................................................................อาเภอ/เขต..........................................................................................

จงหวด..................................................รหสไปรษณย.........................โทรศพท...................................โทรสาร...............................

อเมล…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

สถานททางานเลขท.......................ซอย.......................................................................ถนน............................................................

ตาบล/แขวง......................................................................อาเภอ/เขต............................................................................................

จงหวด...................................................รหสไปรษณย........................โทรศพท...................................โทรสาร...............................

มความประสงค [ ] สมครสมาชกใหม [ ] ตออายการเปนสมาชก เลขทสมาชก…………………………………………………….…..

[ ] รบวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 1 ป จานวน 2 ฉบบ 200 บาท ตงแตฉบบท……….ถง……..

[ ] รบวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต 2 ป จานวน 4 ฉบบ 390 บาท ตงแตฉบบท……….ถง….….

โดยขอใหจดสงวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต ไปยง [ ] ทอยปจจบน [ ] สถานททางาน

การชาระเงน

ขาพเจาไดชาระเงน จานวน……………………..….……บาท (…………………..…………………………………………….………………………..) โดย

[ ] เงนสด (ชาระเงนกบสานกงานเลขานการคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย)

[ ] โอนเงนเขาบญชออมทรพย ชอบญช มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ธนาคารธนชาต สาขามหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต เลขท 168-2-00999-7

[ ] ธนาณตสงจาย ปณ. บางพล เลขท…………………………………………………………………………………………………………………………..

ในนามมหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

ทงนทานประสงคใหออกใบเสรจรบเงนในนาม

[ ] บคคล ชอ-นามสกล (นาย/นาง/นางสาว).................. ............................................................... ...............................................

[ ] สถาบน............................................................................................................................. ........................... ............................

ตาม [ ] ทอยปจจบน [ ] สถานททางาน

ลงชอ.........................................................

(................................................................)

วนท..................... ......................................

หมายเหต : กรณาสงใบสมครสมาชกวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต และเอกสารการชาระเงนถง

กองบรรณาธการวารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย หวเฉยวเฉลมพระเกยรต

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

เลขท 18/18 ถนนบางนา-ตราด กม.18 ตาบลบางโฉลง อาเภอบางพล จงหวดสมทรปราการ 10540

โทรศพท : 02-312-6300 ตอ 1180, 1206 โทรสาร : 02-312-6458 E-mail : [email protected]

มงเนนกำรศกษำทมควำมทนสมยดำนเทคโนโลยบนพนฐำนภำคทฤษฎและภำคปฏบตจำกกำรท�ำงำนจรงโอกำสในกำรประกอบอำชพ - โปรแกรมเมอร - ผดแลฐานขอมล - นกพฒนาเวบไซต - นกวจยและพฒนา - นกพฒนาซอฟตแวร - นกวเคราะหและออกแบบระบบ - สามารถประกอบกจการธรกจอาชพอสระและธรกจสวนตว เชน การเปดรานจ�าหนายอปกรณฮารดแวร การเปดบรษทรบวเคราะห ออกแบบ และพฒนาซอฟตแวร รวมถงการพฒนาโปรแกรมประยกตบนอปกรณเคลอนท เพอสรางรายไดเพมเตม เปนตน

โอกำสในกำรประกอบอำชพ

- เจาหนาทฝายควบคมคณภาพ ฝายวจยและพฒนาผลตภณฑ

ฝายควบคมการผลตในโรงงานอตสาหกรรมทเกยวของกบอาหาร

และเครองดม ยา เครองส�าอาง และสงแวดลอม

- นกวชาการ นกวจย ผชวยวจยในหนวยงานภาครฐและเอกชน

เชน กรมประมง สถาบนอาหาร และกรมวทยาศาสตรบรการ

คณะวทยำศำสตรและเทคโนโลย มหำวทยำลยหวเฉยวเฉลมพระเกยรต

หลกสตรทเปดสอน

สำขำวชำวทยำกำรคอมพวเตอร

สำขำวชำจลชววทยำอตสำหกรรม

มงเนนผลตบณฑตใหมควำมรและทกษะทำงจลชววทยำพนฐำนและประยกต

เพอน�ำจลนทรยมำใชใหเกดประโยชนในระดบอตสำหกรรม

- เจาของธรกจสวนตวผลตผลตภณฑอาหาร

จากจลนทรย เชน แหนม โยเกรต และไวน


- นกวทยาศาสตรการแพทย

- นกวชาการ นกวจย ผชวยวจย ในหนวยงานตาง ๆ

- ครและอาจารย

- พนกงานหนวยงานภาคเอกชนดานธรกจการแพทย

- ธรกจสวนตวดานการน�าเขาและขายผลตภณฑทางดานการแพทย

สำขำวชำวทยำศำสตรกำรแพทย

มงเนนควำมรในศำสตรทครอบคลมเกอบทกดำนของพนฐำนวชำทำงกำรแพทย

และแขนงอน ๆ ทเกยวของกบสขภำพมนษย


- นกวทยาศาสตรดานอาหาร

- นกวชาการ นกวจย ในหนวยงานภาครฐและเอกชน

- นกพฒนาผลตภณฑอาหารในอตสาหกรรมแปรรปอาหาร

- เจาหนาทควบคมคณภาพในอตสาหกรรมแปรรปอาหารและอตสาหกรรมแชแขง เจาหนาทควบคมฝายผลต

ในอตสาหกรรมแปรรปอาหารและอตสาหกรรมแชแขง

- ผ ประกอบการและเจาของกจการทเกยวของกบการผลตผลตภณฑอาหาร หรอเปนผน�าเขาวตถดบท

เกยวกบการแปรรปอาหารหรอธรกจสงออกอาหารและอาหารแปรรป

สำขำวชำวทยำศำสตรและเทคโนโลยกำรอำหำร

มงเนนผลตบณฑตในสำยวชำชพนกวทยำศำสตรดำนอำหำร

Documents

วารสารวิทยาศาสตร์และ ...scijournal.hcu.ac.th/data/Full Vol 1 Issue 2.pdfประส ทธ ภาพของเจลล างม อผสมสารสก