ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | Error! Number cannot be represented in specified format.

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑

ค ำน ำ เอกสำรประกอบกำรเรยนฉบบน จดท ำขนเพอประกอบกำรเรยนใน รำยวชำศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เพอใหนกเรยนและผสนใจใชศกษำคนควำหำควำมรเพมเตม เนองจำกนกเรยนจ ำเปนตองใชเวลำนอกชวโมงเรยนในกำรฝกทกษะทำงด ำนนำฏศลปอยำงสม ำเสมอจงจะปฏบตไดถกตอง ไดรวบรวมและเรยบเรยง โดยประกอบดวยเนอหำทำงดำนควำมรเกยวกบนำฏศลปอยำงละเอยด เขำใจงำย และเหมำะสมส ำหรบนกเรยนในระดบชนมธยมศกษำปท ๖ เอกสำรประกอบกำรเรยน รำยวชำศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เลมท ๓ ชดท ๓ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป เปนเอกสำรเปรยบเหมอนเครองมอหรอสอประกอบกำรเรยนกำรสอนของครและนกเรยน เหมำะส ำหรบโรงเรยนตำงๆมไวเพอเปนสอส ำหรบศกษำคนควำหรอน ำไปใชส ำหรบนกเรยนประกอบดวยเน อหำ คอ กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดง ลกษณะชนดของกำรแสดง กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย โดยใชองคประกอบนำฏศลป ผจดท ำหวงเปนอยำงยงวำเอกสำรประกอบกำรเรยน รำยวชำศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เลมท ๓ ชดท ๓ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป จะเปนประโยชนตอคร นกเรยนและผสนใจ อกทงเปนกำรอนรกษและสบสำนกำรแสดงนำฏศลปของไทยใหคงอยตลอดไป ขอขอบพระคณครอำจำรยทไดมอบควำมรในวชำนำฏศลป และขอขอบพระคณเจำของเอกสำรทผเขยนน ำมำอำงองไว ณ ทน หำกมผน ำไปใชมขอแนะน ำใด ผเขยนยนดรบฟง และขอขอบพระคณมำ ณ โอกำสน

อฉรำวรรณ จนทรเนตร ต ำแหนงคร วทยฐำนะช ำนำญกำร

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒

สำรบญ หนำ

ค ำน ำ ๑ สำรบญ ๒ สำรบญภำพ ๓ สำระ/มำตรฐำนกำรเรยนร/ตวชวด ๔ ค ำชแจง ชดท ๓ กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป ๕ ขนตอนกำรเรยนรโดยใชชดกจกรรมประกอบกำรเรยนร ชดท ๓ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป

๖

คมอครและบทบำทของครผสอน ๗ ค ำแนะน ำกำรใชชดประกอบกำรเรยนรส ำหรบนกเรยน ๘ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน ๙ ชดท ๓ กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป ๑๑ หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป ๑๒ ลกษณะชนดของกำรแสดง ๑๔ กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย ๑๖ กจกรรมท ๓.๑ ๑๙ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน ๒๐ บรรณำนกรม ๒๒ ภำคผนวก ๒๓ เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน ๒๔ เฉลยกจกรรมท ๓.๑ ๒๕ เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน ๒๖

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๓

สำรบญภำพ ภำพท หนำ ๔.๑ กำรแสดงละครชำดก ๑๔ ๔.๒ ระบ ำกฤดำภนหำร ๑๗ ๔.๓ โขนตอนยกรบ ๑๗ ๔.๔ เตนก ำร ำเคยว ๑๘

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๔

มำตรฐำน ศ ๓.๑ เขำใจและแสดงออกทำงนำฏศลปอยำงสรำงสรรค วเครำะห วพำกษ วจำรณคณคำนำฏศลป ถำยทอดควำมรสก ควำมคดอยำงอสระ ชนชม และประยกตใชในชวตประจ ำวน มำตรฐำน ศ ๓.๒ เขำใจควำมสมพนธระหวำงนำฏศลป ประวตศำสตรและวฒนธรรม เหนคณคำของนำฏศลปทเปนมรดกทำงวฒนธรรม ภมปญญำทองถน ภมปญญำไทยและสำกล

ศ ๓.๑ ม.๔-๖/๘ วเครำะหทำทำง และกำรเคลอนไหวของผคนในชวตประจ ำวนและน ำมำประยกตใชในกำรแสดง ศ ๓.๒ ม.๔-๖/๑ เปรยบเทยบกำรน ำกำรแสดงไปใชในโอกำสตำงๆ ศ ๓.๒ ม.๔-๖/๔ น ำเสนอแนวคดในกำรอนรกษนำฏศลปไทย

๑. หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป (K) ๒. ลกษณะชนดของกำรแสดง (A) ๓. กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย (P)

๑. หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป ๒. ลกษณะชนดของกำรแสดง ๓. กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย

มำตรฐำนกำรเรยนร / สำระกำรเรยนร /ผลกำรเรยนร /จดประสงคกำรเรยนร

มำตรฐำนกำรเรยนร

ตวชวด

เปำหมำยกำรเรยนร

สำระกำรเรยนร

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๕

๑. ชดกำรสอนประกอบกำรเรยนรรำยวชำศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ ประกอบดวยชดกจกรรมประกอบกำรเรยนรจ ำนวน ๔ ชด ดงน เลมท ๑ ชดท ๑ นำฏยศพท เลมท ๒ ชดท ๒ ภำษำทำทำงนำฏศลป เลมท ๓ ชดท ๓ กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป เลมท ๔ ชดท ๔ กำรคดและประดษฐทำร ำ ชด เฟองฟำเฉลมพระเกยรต ๒. ชดกำรสอนประกอบกำรเรยนรชดนเปนเลมท ๔ ชดท ๔ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป ใชประกอบแผนกำรจดกำรเรยนรในรำยวชำศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ ๓. สวนประกอบของชดกำรสอนประกอบกำรเรยนรองชดน ประกอบดวย ๓.๑ ค ำชแจง ๓.๒ แผนผงแสดงขนตอนกำรเรยนโดยใชชดกำรสอนประกอบกำรเรยนร ๓.๓ ค ำแนะน ำในกำรใชชดประกอบกำรเรยนรส ำหรบนกเรยน ๓.๔ มำตรฐำนกำรเรยนร สำระกำรเรยนร ผลกำรเรยนร จดประสงคกำรเรยนร ๓.๖ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน ๓.๗ ใบควำมร ๓.๘ ใบกจกรรม ๓.๙ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน ๓.๑๐ เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน ๓.๑๑ เฉลยกจกรรม ๓.๑๒ เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน

ค ำชแจง ชดท ๓ กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๖

ขนตอนกำรเรยนรโดยใชชดกจกรรมประกอบกำรเรยนร ชดท ๓ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป

อำนค ำชแจง

ทดสอบกอนเรยน

ศกษำใบควำมร

ท ำกจกรรม

ทดสอบหลงเรยน

ผำนเกณฑ ไมผำนเกณฑ

ศกษำชดตอไป

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๗

ค ำชแจงใหครผสอนด ำเนนกำรดงน ๑. ศกษำเอกสำรแบบฝกทกษะ ศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป แผนกำรจดกำรเรยนร สำระส ำคญ จดประสงคกำรเรยนร สำระกำรเรยนร กำรวดผลและประเมนผล ประกอบชดกำรสอนใหเขำใจ ๒. ศกษำสอและแหลงกำรเรยนร รปภำพ วดทศน และสออนๆทเกยวของ ๓. แบงกลมศกษำเนอหำองคควำมร และจดกำรเรยนกำรสอนทเนนกำรปฏบต ศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป (กระบวนกำรระดมสมองหำควำมร / กระบวนกำรสอนแบบอภปรำย / กระบวนกำรสอนแบบศกษำดวยตนเอง / กระบวนกำรวเครำะหปญหำ) ๔. รวมอภปรำยเนอหำ ศลปะพนฐำน (นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป โดยฝกทกษะกำรแสดงและน ำเสนอผลงำนหนำชนเรยน ๕. ผสอนสรปเนอหำและประเมนผล ๖. ควรดกำรท ำงำนขณะปฏบตอยำงใกลชด ถำเกดปญหำครควรเปนทปรกษำ หรอใหค ำแนะน ำในกำรแกปญหำกำรเรยน โดยเนนใหนกเรยนไดรวมปฏบต สรปและประเมนผล ๗. สรปคะแนนลงในแบบสรปคะแนนในแบบบนทก แบบสงเกตพฤตกรรมนกเรยน (ดำนทกษะกระบวนกำร) ๘. มอบหมำยแบบทดสอบเพอดกำรเปลยนแปลง กำรกำวหนำทำงกำรเรยน

คมอครและบทบำทของครผสอน

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๘

ค ำชแจงส ำหรบนกเรยน ๑. ชดกำรสอนประกอบกำรเรยนรเลมท ๒ ใชเวลำ ๑ ชวโมง ๒. จดประสงคกำรเรยนรของชดกำรสอนประกอบกำรเรยนร ๑. หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป (K) ๒. ลกษณะชนดของกำรแสดง (A) ๓. กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย (P) ๓. นกเรยนรบชดกำรสอนประกอบกำรเรยนร ๓.๑ คมอนกเรยน ๓.๒ เอกสำรประกอบควำมร ไดแก - หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป - ลกษณะชนดของกำรแสดง - กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย

ค ำแนะน ำกำรใชชดประกอบกำรเรยนร

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๙

แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน

กอนเรยน รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เวลำ ๒๐ ชวโมง จ ำนวน ๑๐ ขอ ๑๐ คะแนน ค ำสง จงท ำเครองหมำย ลงในกระดำษค ำตอบหนำขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว ๑. ขอใดไมใชองคประกอบในกำรสรำงสรรคทำทำงในกำรรำยร ำใหมควำมสมบรณ และสวยงำม ก. ภำษำทำ ข. นำฏยศพท ค. ภำษำพด ง. กำรร ำตบท ๒. ขอใดไมใชหลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป ก. กำรแตงกำย กำรแตงหนำ ข. ค ำรองหรอเนอรอง ค. ดนตรทใชประกอบกำรแสดง ง. เพศและวยของผชม ๓. องคประกอบดำนเครองแตงกำย ดนตร เทคนคกำรแสดง ไมเกยวของกบขอใดมำกทสด ก. รปแบบหรอเอกลลกษณของเรองรำว ข. ระยะเวลำในกำรแสดงทมกำรปรบปรงเพมเตม ค. เพอใหกำรแสดงนำสนใจและตองมควำมเหมำะสม ง. ไมควรแตงกำยสวยงำมเพรำะจะท ำใหผชมเกดควำมเบอหนำย ๔. กำรก ำหนดชดกำรแสดงใหเหมำะสมกบวนส ำคขของโรงเรยนหรอชมชนขอใดถกตอง ก. วนปใหม ควร ปพำทยนำงหงส ข. งำนรำชพธ ควร เซงโปงลำง ค. พธเปดงำนกฬำตอนเชำ ควร ฟอนเทยน ง. รวมงำนศพ ควร ร ำพระรำมตำมกวำง ๕. ควรเลอกชดกำรแสดงทมเนอหำสำระทเกยวของกบวนส ำคขนนๆ ขอใดกลำวผด ก. สถำปนำโรงเรยน กำรแสดงเซงโปงลำง มอขซอนผำ ข. วนสงกรำนตใชในกำรแสดงชด ระบ ำสงกรำนต ร ำเถดเทง ค. วนลอยกระทงใชชด กำรแสดงชดประทปสโขทย ร ำวง ง. งำนพระรำชทำนเพลงศพควร ร ำพระรำมตำมกวำง ร ำซดชำตร

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๐

๖. ในงำนวนพอแหงชำตและวนแมแหงชำต ควรจดกำรแสดงในขอใด ก. ระบ ำดอกบว ข. ละครใน เรอง รำมเกยรต ค. ลเก ง. ร ำถวำยพระพร ร ำเทดไทองครำชน องครำชน ๗. กำรก ำหนดชดกำรแสดงใหเหมำะสมกบวนส ำคขของโรงเรยน หรอชมชน ขอใดถกตอง ก. รวมงำน ควรแสดง ร ำพระรำมตำมกวำง ข. พธเปดงำนกฬำตอนเชำ ควรแสดง ฟอนเทยน ค. งำนรำชพธ ควรแสดง เซงโปงลำง ง. วนปใหม ควรแสดง ปพำทยนำงหงส ๘. ในวนสนทรภ ควรจดกำรแสดงในขอใด ก. ละครใน เรอง พระอภยมณ ข. ละคร เรอง แมลงภ กบ ดอกไม ค. ละครนอก เรอง สงขทอง ง. รองเพลงพระรำชนพนธ เพลงชะตำชวต ๙. ควรมกำรฝกซอมกำรแสดงบอยๆ ทงซอมยอย ซอมใหข ขอใดถกตองทสด ก. เพอใหกำรแสดงเกดควำมสวยงำมรำบรน ข. เพอจะไดเหนหนำกนบอยขน ค. เพอมใหหลงลมวนและเวลำแสดงจรง ง. เพอรกษำสภำพนกเรยนในโรงเรยน ๑๐. ร ำฉยฉำยเบขกำยแตงกำยอยำงไร ก. แบบพนบำน ข. แบบไทยสำกล ค. แบบไทยพระรำชนยม ง. แบบยนเครอง (ตวนำง)

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๑

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๒

ชดท ๔

การสรางสรรคผลงานนาฏศลป

หลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป นอกจำกกำรแสดงนำฏศลปทสวยงำมจะตองใชองคประกอบนำฏศลปแลว ยงตองมหลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดง โดยใชองคประกอบนำฏศลป ดงน ๑. กำรฟอนร ำหรอลลำกำรใชทำร ำ กำรแสดงนำฏศลปไทยทมกำรฟอนร ำหรอใชทำร ำทสวยงำม จะตองใชภำษำทำทำงนำฏศลปและนำฏยศพท เขำมำสรำงสรรคทำทำงในกำรรำยร ำ ใหมควำมสมบรณ สวยงำมและเหมำะสมซงภำษำทำทำงนำฏศลปและนำฏยศพททสำมำรถน ำมำสรำงสรรคกำรแสดงได มดงน ๑.๑ ภำษำทำทำงนำฏศลป ภำษำทำทำงนำฏศลป คอ กำรใชลลำทำร ำเพอสอควำมหมำยแทนค ำพด กรยำ ทำทำงตำง ๆ ใหผชมไดรบร เชน ทำรก ทำโกรธ ทำดใจ ๑.๒ นำฏยศพท นำฏยศพท คอ ศพททใชเรยกทำทำงในกำรรำยร ำตงแตศรษะจรดปลำยเทำ เชน จบ สำยมอ ยกเทำ ๒. จงหวะทใชในกำรแสดง จงหวะเปนองคประกอบส ำคญทใชในกำรสรำงสรรคกำรแสดง ในกำรแสดงนำฏศลปไทยมทงกำรแสดงทมจงหวะชำ เรว และปำนกลำง ผแสดงตองสำมำรถเขำใจจงหวะ จบจงหวะในกำรแสดงไดซงจะท ำใหกำรสรำงสรรคกำรแสดงมควำมหมำยงำม พรอมเพรยง เชน ในกำรแสดงระบ ำหมตำง ๆ เมอผแสดงเขำใจจงหวะกจะสำมำรถสรำงสรรคใหพรอมเพรยง สวยงำมได ๓. ดนตรทใชประกอบกำรแสดง กำรแสดงนำฏศลปไทยมควำมจ ำเปนอยำงยงทตองใชเครองดนตรมำบรรเลงประกอบกำรแสดงเพอใหกำรแสดงมควำมนำสนใจ สมบรณมำกขน ในกำรแสดงนำฏศลปไทยจะมกำรบรรเลงบทเพลงทใชประกอบกำรแสดง ซงแบงออกเปน ๓ ประเภท ดงน ๓.๑ เพลงหนำพำทย เพลงหนำพำทยเปนเพลงประเภทหนงทใชบรรเลงในกำรแสดงกรยำของมนษย สตว วตถหรอธรรมชำต เชน ยน เดน กน นอน เพลงหนำพำทยแบงออกเปน ๓ ระดบ ไดแก

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๓

- เพลงหนำพำทยธรรมดำ ใชกบตวละครชนสำมญทวไปทไมมควำมส ำคญมำกนก เชน เพลงเสมอ

- เพลงหนำพำทยชนกลำง ใชกบตวละครทมควำมส ำคญมำกขน เชน เพลงเสมอขำมสมทร เพลงเสมอเถร เพลงเสมอมำร

- เพลงหนำพำทยชนสง ใชกบตวละครทสงศกด เชน เพลงบำทสกณ (เสมอตนนก) เพลงด ำเนนพรำหมณ

๓.๒ เพลงทมเนอรอง เพลงทมเนอรอง คอ เพลงทมค ำประพนธบทรอง มกำรขบรองเพลงประกอบกำรแสดงเปนบทเพลงทชวยสรำงสรรคกำรแสดงใหนำสนใจ ๓.๓ เพลงภมหลง เพลงภมหลง คอ เพลงทใหอำรมณและควำมรสก ซงอำจมเนอรองหรอไมมกได เปนบทเพลงทใชบรรเลงประกอบกำรแสดงเพอสออำรมณควำมรสกของตวละครใหผชมไดเขำใจและคลอยตำมไปกบกำรแสดง เชน กำรแสดงทถงตอนพลดพรำกจำกกน มกำรบรรเลงบทเพลงชำ เศรำสอถงควำมอำลยอำวรณ เสยใจ ท ำใหผชมรสกคลอยตำมไปกบกำรแสดง ๔. ค ำรองหรอเนอรอง กำรสรำงสรรคค ำรองหรอเนอรองทใชในกำรแสดง ผประพนธจะตองสรำงสรรคเนอรองใหสอดคลองกบกำรแสดงมจนตนำกำรสรำงสรรคในกำรประพนธบทเพลง เพอทจะแตงบทเพลงไดถกตองและสออำรมณของกำรแสดงมำสผชมไดเขำใจและซำบซง ๕. กำรแตงกำย กำรแตงหนำ ในกำรแสดงนำฏศลปจะตองมกำรสรำงสรรคกำรแตงกำยใหมควำมงดงำมเหมำะสมกบผแสดง มกำรประดบประดำ ตกแตงลวดลำยของเสอผำ เครองแตงกำยใหมควำมงดงำมวจตรตระกำรตำเพรำะกำรแตงกำยในกำรแสดงยงเปนสงทบงบอกยศฐำนะบรรดำศกดของตวละครดวย เชน กำรแสดงโขนเปนหนมำนจะตองแตงกำยชดสขำว มลำยปกทกษณำวตร (อำนวำ ทก-ส-นำ-วด) สวมหวลงโลนสขำว ปำกอำ กำรแตงหนำในกำรแสดงนำฏศลปจะตองมเปนองคประกอบหนงทท ำใหผแสดงสวยงำม และอ ำพรำงขอบกพรองของใบหนำของผแสดงได นอกจำกนกยงสำมำรถใชวธกำรแตงหนำเพ อบอกวยบอกลกษณะเฉพำะของตวละครได

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๔

๖. อปกรณทใชประกอบกำรแสดง ในกำรแสดงนำฏศลปบำงชดกำรแสดงอำจมอปกรณประกอบกำรแสดง เพอใหกำรแสดงมควำมสมบรณสวยงำมมำกขน ซงกำรสรำงสรรคอปกรณทใชประกอบกำรแสดงจะมกำรออกแบบ ตกแตงใหเหมำะสมกบชดกำรแสดง เชน กำรแสดงระบ ำตำรกปส มกำรใชพดประกอบกำรแสดง ซงมกำรออกแบบพดใหสวยงำมเหมำะสมกบกำรแสดง

๔.๑ กำรจดกำรแสดงละครชำดก ทมำ : อฉรำวรรณ จนทรเนตร (๒๕๕๙)

ลกษณะชนดของกำรแสดง กำรแสดงทรวมสงบนเทงใจ ในดำยนำฏศลปจ ำแนกออกเปนประเภทตำงๆ ๕ ประเภทไดแก

๑. กำรแสดงพนเมอง ๒. มหรสพ ๓. ระบ ำ ๔. ละคร ๕. โขน

แตละประเภทยงไดจ ำแนกออกเปนชนดตำงๆกนไดดงน กำรแสดงพนเมอง คอกำรแสดงของชำวบำนตำมทองถน ทนยมเลนเมอวำงจำกกจกำรงำนประจ ำวนหรอเลนในงำนรนเรงในวนนกขตฤกษแสดงใหเหนชวตควำมเปนอย ประเพณวฒนธรรมของทองถนนน เชน ภำคกลำง ไดแก ร ำวง ร ำเหยอย เพลงเกยวขำว เพลงเรอ เพลงพวงมำลย เปนตน ภำคเหนอ ไดแก ฟอนเมอง ฟอนเงยว ฟอนดำบ ฟอนเทยน ฟอนมำนมยเชยงตำ ฟอนสำวไหม ภำคอสำน ไดแก เซงบองไฟ เซงกระหยง ฟอนภไท ร ำกระทบไม เปนตน ภำคใต ไดแก โนรำ รองเงง ลเกปำ

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๕

มหรสพ คอ กำรแสดงทมงหมำยใหควำมบนเทงแกผด ไดแก หนงใหญ หนงตะลง หนกระบอก ระเบง โมงครม กลำตไม ลเก จ ำอวด กระบ กระบอง ระบ ำ คอ กำรแสดงททำของศลปะกำรร ำ ใชผแสดงจ ำนวนมำกกวำสองคนขนไป มดนตรประกอบบำงชดมบทรอง บำงชดกไมม แบงออกเปน

- ระบ ำมำตรฐำน ใชเครองแตงกำยยนเครองแบบละครร ำ ไดแก ระบ ำดำวดงส ระบ ำสบท ระบ ำยองหงด ระบ ำเชดจน ฯลฯ

- ระบ ำทปรบปรงขน ใชเครองแตงกำยตำมจนตนำกำรของผทคดคนขนได เชน ระบ ำนพรตน ระบ ำชมนมเผำไทย ระบ ำโบรำณคด ฯลฯ

ละคร คอ กำรแสดงทผกเรองมเหตกำรณเกยวโยงเปนตอนๆตำมล ำดบเรองประกอบดวยดนตร บทรองแตงกำยตำมลกษณะและชนดของละคร ซงแบงออกเปน ๓ ประเภท คอ

๑. ละครร ำ ๒. ละครรอง ๓. ละครพด

ละครร ำ แบงออกเปน ๒ ประเภทคอ

๑. ละครร ำทมก ำเนดมำแตสมยกรงศรอยธยำ และเปนตนก ำเนดของละครร ำแบบอนๆ คอ - ละครโนรำชำตร - ละครนอก - ละครใน ๒. ละครร ำทปรบปรงขนในสมยกรงรตนโกสนทร ไดแก - ละครดกด ำบรรพ - ละครพนทำง - ละครเสภำ

ละครรอง ก ำเนดในสมยกรงรตนโกสนทรม ๒ แบบคอ

๑. ละครรองแบบไทยเดม ๒. ละครรองสลบพด

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๖

ละครพด ก ำเนดในสมบกรงรตนโกสนทรด ำเนนเรองดวยกำรพดและแสดงทำทำงประกอบฉำกตำมทองเรอง แบงออกเปน ๒ แบบคอ - ละครพดธรรมดำ - ละครพดสลบล ำ

โขน คอ นำฏศลปประเภทร ำเตน มดนตรประกอบ มผพำกยเจรจำแทนตวโขน มผขบรองแตงกำยยนเครอง สวมศรษะโขนป ดหนำ (ยกเวนพระ – นำง) เรองทแสดง คอรำมเกยรตแบงตวแสดงออกเปน ยกษ ลง มนษย เทวดำ แตเดมใชผชำยแสดงลวน ปจจบนใชผหญงแสดงเปนตวนำง โขนแบงออกเปน ๕ ชนด ตำมทไดววฒนำกำรมำ ไดแก

๑. โขนกลำงแปลง ๒. ขนนงรำว ๓. โขนโรงใน ๔. โขนหนำจอ ๕. โขนฉำก

กำรจดกำรแสดงเบดเตลดของนำฏศลปไทย กำรแสดเบดเตลดของนำฏศลปไทย คอ กำรแสดง โขน ละคร ฟอน ร ำ ทไดมกำรคดเลอกตดตอนมำแสดงอยำงละเลกละนอย น ำมำแสดงในครำวเดยวกน เพอใหเหมำะแกเวลำและโอกำส สวนมำกมกจะใชเวลำแสดงรำว ๓๐ นำท เปนอยำงมำก กำรจดกำรแสดงเชนนมหลกกำรกวำงๆ คอ - เลอกทำร ำทมศลปะกำรร ำทสวยงำม - เครองแตงกำยตวละครงำมและแปลกตำ - มลลำกำรแสดงทสนกสนำน นำสนใจ - ตองมทงกำรแสดงเดยวและหม - มเวลำแสดงทเหมำะสมพอด

ชดกำรแสดงนำฏศลปไทย ทไดรบกำรคดเลอกน ำมำแสดงมำกทสดทงในประเทศและนอกประเทศ ไดแก - ร ำไทยมำตรฐำน - กำรแสดงโขน ละคร ชดสนๆ

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๗

- กำรตอสดวยอำวธตำงๆ - กำรแสดงแบบพนเมอง

ร ำไทยมำตรฐำน มทงเดยวและหม เชน ฉยฉำยพรำหมณ มโนรำหบชำยญ และฉยฉำยลงสวน เปนตน ทร ำเปนระบ ำหมกไดแก พวกระบ ำพระ – นำง ตำงๆ เชน ระบ ำดำวดงส ระบ ำกฤดำภนหำร ระบ ำเทพบนเทง เปนตน

๔.๒ ระบ ำกฤดำภนหำร

ทมำ : อฉรำวรรณ จนทรเนตร (๒๕๕๙) กำรแสดงโขน ละคร ชดสนๆ ไดแก โขนตอนยกรบ ตำมกวำง ถวำยลง สองกร วรวก หนมำนจบนำงสพรรณมจฉำ กำรแสดงละครสนๆ ไดแก ตอนพระลอตำมไก รจนำเสยงพวงมำลย รถเสนจบมำ พระสธนเลอกค เปนตน

๔.๓ โขน ตอนยกรบ

ทมำ : https://sites.google.com/site/artymakeupartist/prapheth-khxng-khon

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๘

๑๑

กำรตอสดวยอำวธตำงๆ เชน ฟนดำบ พลองกบไมสน เปนตน กำรแสดงพนเมอง ไดแก เตนก ำร ำเคยว เหยอย เถดเทง (ภำคกลำง) ฟอนแพน ฟอนเงยว ฟอนเลบ ฟอนเทยน (ภำคเหนอ) เซงกระหยง เซงสวง เซงกระตบขำว เซงบองไฟ (ภำคอสำน) ร ำซด มโนหรำ รองเงง เพลงบอก หนงตะลง (ภำคใต)

๔.๔ เตนก ำร ำเคยว ทมำ : https://sites.google.com/site/naiyarinnoey/ten-ka-ra-kheiyw

ตวอยำง กำรจดชดกำรแสดงเบดเตลด (ใชเวลำประมำณ ๓๐-๔๐ นำท) - ร ำอวยพร - สนวล - ฟนดำบ - โขน ตอนยกรบ - เถดเทง

กำรบรรจผแสดง ส ำหรบกำรแสดงหมตองค ำนงถงฝมอ รปรำงและขนำดของผแสดงเพรำะกำรแสดงหมตองกำรควำมพรอมเพรยงของผแสดงเปนอยำงยง

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๑๙

รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป ๑๐ คะแนน ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษำทำร ำในเอกสำรกำรเรยนแลวปฏบตตำมขนตอนดงน ขนตอนกำรปฏบตกจกรรม ๑. ในกำรจดกำรแสดงในวนส ำคขของโรงเรยนนน นกเรยนตองมสวนรวมในกำรสรำงสรรคผลงำน ซงวนส ำคขของโรงเรยน เชน วนพอ วนแม วนสนทรภ กำรสรำงสรรคกำรแสดงนนๆจะตองค ำนงถงหลกทใชในกำรจดกำรแสดง คอ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

กจกรรมท ๓.๑

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๐

แบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน

รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เวลำ ๒๐ ชวโมง จ ำนวน ๑๐ ขอ ๑๐ คะแนน

ค ำสง จงท ำเครองหมำย ลงในกระดำษค ำตอบหนำขอทถกตองทสดเพยงขอเดยว ๑. ในวนสนทรภ ควรจดกำรแสดงในขอใด ก. ละครใน เรอง พระอภยมณ ข. ละคร เรอง แมลงภ กบ ดอกไม ค. ละครนอก เรอง สงขทอง ง. รองเพลงพระรำชนพนธ เพลงชะตำชวต ๒. ขอใดไมใชองคประกอบในกำรสรำงสรรคทำทำงในกำรรำยร ำใหมควำมสมบรณ และสวยงำม ก. ภำษำทำ ข. นำฏยศพท ค. ภำษำพด ง. กำรร ำตบท ๓. ร ำฉยฉำยเบขกำยแตงกำยอยำงไร ก. แบบพนบำน ข. แบบไทยสำกล ค. แบบไทยพระรำชนยม ง. แบบยนเครอง (ตวนำง) ๔. ควรมกำรฝกซอมกำรแสดงบอยๆ ทงซอมยอย ซอมใหข ขอใดถกตองทสด ก. เพอใหกำรแสดงเกดควำมสวยงำมรำบรน ข. เพอจะไดเหนหนำกนบอยขน ค. เพอมใหหลงลมวนและเวลำแสดงจรง ง. เพอรกษำสภำพนกเรยนในโรงเรยน ๕. ขอใดไมใชหลกและวธกำรสรำงสรรคกำรแสดงโดยใชองคประกอบนำฏศลป ก. กำรแตงกำย กำรแตงหนำ ข. ค ำรองหรอเนอรอง ค. ดนตรทใชประกอบกำรแสดง ง. เพศและวยของผชม

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๑

๖. กำรก ำหนดชดกำรแสดงใหเหมำะสมกบวนส ำคขของโรงเรยนหรอชมชนขอใดถกตอง ก. วนปใหม ควร ปพำทยนำงหงส ข. งำนรำชพธ ควร เซงโปงลำง ค. พธเปดงำนกฬำตอนเชำ ควร ฟอนเทยน ง. รวมงำนศพ ควร ร ำพระรำมตำมกวำง ๗. องคประกอบดำนเครองแตงกำย ดนตร เทคนคกำรแสดง ไมเกยวของกบขอใดมำกทสด ก. รปแบบหรอเอกลลกษณของเรองรำว ข. ระยะเวลำในกำรแสดงทมกำรปรบปรงเพมเตม ค. เพอใหกำรแสดงนำสนใจและตองมควำมเหมำะสม ง. ไมควรแตงกำยสวยงำมเพรำะจะท ำใหผชมเกดควำมเบอหนำย ๘. ควรเลอกชดกำรแสดงทมเนอหำสำระทเกยวของกบวนส ำคขนนๆ ขอใดกลำวผด ก. สถำปนำโรงเรยน กำรแสดงเซงโปงลำง มอขซอนผำ ข. วนสงกรำนตใชในกำรแสดงชด ระบ ำสงกรำนต ร ำเถดเทง ค. วนลอยกระทงใชชด กำรแสดงชดประทปสโขทย ร ำวง ง. งำนพระรำชทำนเพลงศพควร ร ำพระรำมตำมกวำง ร ำซดชำตร ๙. ในงำน วนพอแหงชำตและวนแมแหงชำต ควรจดกำรแสดงในขอใด ก. ระบ ำดอกบว ข. ละครใน เรอง รำมเกยรต ค. ลเก ง. ร ำถวำยพระพร ร ำเทดไทองครำชน องครำชน ๑๐. กำรก ำหนดชดกำรแสดงใหเหมำะสมกบวนส ำคขของโรงเรยน หรอชมชน ขอใดถกตอง ก. รวมงำน ควรแสดง ร ำพระรำมตำมกวำง ข. พธเปดงำนกฬำตอนเชำ ควรแสดง ฟอนเทยน ค. งำนรำชพธ ควรแสดง เซงโปงลำง ง. วนปใหม ควรแสดง ปพำทยนำงหงส

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๒

บรรณำนกรม

สมตร เทพวงษ. นำฏศลปส ำหรบครปฐมศกษำ-อดมศกษำ. พมพครงท ๒. กรงเทพฯ : โอเดยนสไตร, ๒๕๔๘ เรยนนำฏศลปครอำรยำ. “องคประกอบนำฏศลปไทย”. [ระบบออนไลน]. https://sites.google.com/site/reiynnatsilpkhruxariya/xngkh-prakxb-natsilp-thiy (๒๐ กรกฎำคม ๒๕๕๙)

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๓

ภำคผนวก

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๔

เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน

รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เวลำ ๒๐ ชวโมง จ ำนวน ๑๐ ขอ ๑๐ คะแนน

เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน กอนเรยน

ขอ ตวเลอก ๑ ค ๒ ง ๓ ข ๔ ง ๕ ก ๖ ง ๗ ก ๘ ก ๙ ก ๑๐ ง

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๕

รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เรอง กำรสรำงสรรคผลงำนนำฏศลป (เฉลย) ๑๐ คะแนน ค ำชแจง ใหนกเรยนศกษำทำร ำในเอกสำรกำรเรยนแลวปฏบตตำมขนตอนดงน ขนตอนกำรปฏบตกจกรรม ๑. ในกำรจดกำรแสดงในวนส ำคญของโรงเรยนนน นกเรยนตองมสวนรวมในกำรสรำงสรรคผลงำน ซงวนส ำคญของโรงเรยน เชน วนพอ วนแม วนสนทรภ กำรสรำงสรรคกำรแสดงนนๆจะตองค ำนงถงหลกทใชในกำรจดกำรแสดง คอ หลกทใชในการการจดการแสดงในวนส าคญของโรงเรยน ๑. การแสดงทสรางสรรคตองเปนแบบแผน ไมผดประเพณและผดวฒนธรรม ๒. องคประกอบดานการแสดงควรมความสวยงามนาสนใจและตองมความเหมาะสมกบการแสดง ๓. การแสดงทจดแสดงควรเปนการแสดงทสงเสรมและอนรกษวฒนธรรมไทย ๔. ควรฝกซอมการแสดงทงซอมใหญและซอมยอย เพอไมใหเกดความผดพลาดขณะแสดงจรง ๕. ระยะเวลาทใชในการแสดงตองมความเหมาะสมกบงาน

กจกรรมท ๓.๑

ก า ร ส ร า ง ส ร ร ค ผ ล ง า น น า ฏ ศ ล ป | ๒๖

เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน

หลงเรยน รำยวชำ ศลปะพนฐำน(นำฏศลป) ศ๓๓๑๐๔ ชนมธยมศกษำปท ๖ เวลำ ๒๐ ชวโมง จ ำนวน ๑๐ ขอ ๑๐ คะแนน

เฉลยแบบทดสอบวดผลสมฤทธทำงกำรเรยน หลงเรยน

ขอ ตวเลอก ๑ ก ๒ ค ๓ ง ๔ ก ๕ ง ๖ ง ๗ ข ๘ ก ๙ ง ๑๐ ก