ประสิทธิผลของการบ าบัดร่วม ...การเต นของห วใจ ว ธ การศ กษา การศ กษาแบบส

The Effectiveness of Combination of Phramongkutklao Model with Heart Rate Variability Biofeedback in Alcohol Use Disorder Patients

Pichitra Teeravisukul et al.

J Psychiatr Assoc ThailandVol. 63 No. 3 July - September 2018 247

บทคดยอ

วตถประสงค เพอศกษาความเครยดและรอยละจ�านวนวนทหยดดมสราเปรยบเทยบระหวางกลมผปวยตดสราทไดรบการบ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลากบกลมผปวยตดสราทไดรบการบ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลารวมกบเครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจวธการศกษา การศกษาแบบสมและมกลมควบคมแบบปกปดขางเดยวในผตดสราเพอเปรยบเทยบระหวางรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลารวมกบเครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจ (กลมทดลอง) จ�านวน 16 ครง สปดาหละ 4 ครง โดยใชเวลาครงละ 30-60 นาท กบการบ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา (กลมควบคม) เพอดผลตอความเครยดหลงการทดลองแบบทนท และหลงการทดลอง 1 เดอน และรอยละจ�านวนวนทหยดดมหลงการทดลอง 1 เดอนผลการศกษา กลมทดลอง 17 ราย และกลมควบคม 18 ราย กอนทดลองคาเฉลยคะแนนความเครยดของผปวยตดสราทงสองกลมไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญ (p=0.231) กลมทไดรบการบ�าบดรวมระหวางรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาและเครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจมผลตางคะแนนความเครยดหลงการทดลอง 1 เดอนมากกวากลมทไดรบการบ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาเพยงอยางเดยวอยางมนยส�าคญ (p=0.002) นอกจากนกลมทไดรบการบ�าบดรวมระหวางรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาและเครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจมจ�านวนทหยดดมหลงการทดลอง 1 เดอนมากกวากลมทไดรบการบ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาเพยงอยางเดยวอยางมนยส�าคญ (p=0.017) สรป การบ�าบดรวมระหวางรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาและเครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจมประสทธภาพในการลดความเครยด และจ�านวนวนทหยดดมแกผปวยตดสรา

ค�าส�าคญ ผตดสรา เครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจ ความเครยด จ�านวนวนทหยดดม

Corresponding author: วสนนท ชมเชอ

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทย 2561; 63(3): 247-258

ประสทธผลของการบ�าบดร วมระหว างรปแบบ

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลาและเครองมอไบโอฟดแบค

ชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจ

ส�าหรบผตดสรา

The Effectiveness of Combination of Phramongkutklao

Model with Heart Rate Variability Biofeedback in

Alcohol Use Disorder Patients

พจตรา ธระวสทธกล*, พชย แสงชาญชย**, วสนนท ชมเชอ*Pichitra Teeravisukul*, Pichai Saengcharnchai**, Vasunun Chumchua** สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกและครอบครว มหาวทยาลยมหดล พทธมณฑล ศาลายา

จ.นครปฐม** รพ.พระมงกฎเกลา กองจตเวชและประสาทวทยาราชเทว กรงเทพ* National Institute for Child and Family Development, Mahidol University, Phuttamonthon

Salaya, Nakhon Pathom** Phramongkutklao Hospital, Psychiatry and Neurology Department Ratchathewi Bangkok

ประสทธผลของการบ�าบดรวมระหวางรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาและ เครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจส�าหรบผตดสรา

พจตรา ธระวสทธกล และคณะ

วารสารสมาคมจตแพทยแหงประเทศไทยปท 63 ฉบบท 3 กรกฎาคม - กนยายน 2561248

ABSTRACT

Objective : To compare stress and percentage of abstinent days between Phramongkutklao

inpatient rehabilitation program (PMK model) and combination of PMK model with heart rate

variability (HRV) biofeedback inpatients with alcohol use disorder at Phramongkutklao Hospital.

Methods : A single-blind randomized controlled trial to compare the effectiveness of the

combination of PMK model with HRV biofeedback consisting of 16 sessions with 30-60 minutes,

session, 4 days a week, for 4 weeks continuously as a treatment group with PMK model as a

control group. The stress scores were assessed at baseline, post-intervention and 1 month

follow-up. Percentage of abstinent days was assessed at 1 month follow-up.

Results : 35 inpatients with alcohol use disorder were randomized into, 17 patients as the

intervention group and 18 patients as the control group. There were no significant differences

in mean of stress scores between two groups at baseline (p=0.231). The treatment group had

more reduction of the stress scores than the control group with statistically significant (p=0.002)

at 1 month follow-up. Furthermore, the treatment group had more percentage of abstinent days

than the control group with statistically significant (p=0.017) at 1 month follow-up.

Conclusion : The combination of PMK model with HRV biofeedback were more effective than

the PMK model only in stress reduction and increase percentage of abstinent days in patients

with alcohol use disorder.

Keywords : alcohol use disorder, heart rate variability biofeedback, stress, abstinent days

Corresponding author: Vasunun Chumchua

J Psychiatr Assoc Thailand 2018; 63(3): 247-258




บทน�าปญหาการบรโภคสราเปนปญหาทเกดขนมา

อยางยาวนานและยงคงเปนปญหาทยงไมสามารถแกไข

ไดทวโลก จากรายงานสถานการณการบรโภคสราของ

องคการอนามยโลกลาสด พบวาประเทศไทยมปรมาณ

การดมสราสงสดเปนอนดบหนงในเอเชยตะวนออกเฉยงใต1,2

ทงยงสอดคลองกบรายงานสถานการณการบรโภค

สราของส�านกงานสถตแหงชาตพบวามผบรโภคสรา

ประมาณ 17 ลานคนหรอรอยละ 32.33 ซงการบรโภค

สราน�าไปสการเจบปวยดวยโรคตางๆ และการบาดเจบ

มากกวา 200 ชนด1 หากดมสราในปรมาณมากและตอ

เนองเปนระยะเวลานานจะสงผลกระทบตออวยวะใน

รางกายทกสวน โดยเฉพาะสมองสวนความคด ตดสนใจ

แกไขปญหาตางๆ และการควบคมตนเอง นอกจากน

ยงสงผลตอสารสอประสาทในสมองอกดวย เปนผล

ท�าใหผทดมแอลกอฮอลเปนระยะเวลานานเกดภาวะ

การเสพตด ตองดมอยเรอยๆ จนกลายเปนผมความ

ผดปกตในการดมแอลกอฮอล4-6 ภาครฐและหนวยงาน

สาธารณสขไดเลงเหนความส�าคญตอผลกระทบ

ทเกดขน จงไดมรปแบบการบ�าบดรกษาทหลากหลาย

รวมทงการฟนฟสมรรถภาพผตดสราและสารเสพตด

แบบผปวยในรปแบบของโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

ซงเปนโปรแกรมจตสงคมบ�าบดทพฒนามาจากหลก

12 ขนตอนของกลมสรานรนาม และมนโซตาโมเดล

โดยพนเอกนายแพทยพชย แสงชาญชย ซงเหมาะ

ส�าหรบผปวยทผานการรกษาชวงถอนพษสราแลว โดย

ผปวยจะเขารวมกลมบ�าบดเปนเวลา 28 วน การศกษา

ทผานมาพบวาโปรแกรมดงกลาวสามารถชวยลดการ

บรโภคสราไดถงรอยละ 76 มจ�านวนวนทหยดดมเพมขน

รอยละ 66 อกทงในชวงการตดตาม 6 เดอน พบวามผท

สามารถหยดดมสราไดรอยละ 47 อยางไรกตาม ควรม

การพฒนาแนวทางเพอหยดวงจรการกลบไปดมสราซ�า

ใหลดลงไดมากทสด7

พฤตกรรมการบรโภคสรานนเกดไดจากหลาย

สาเหต มการศกษาพบวาความเครยดมความสมพนธ

กบความอยากดมสรา และอตราการกลบไปดมสรา

ซ�าสง8 เนองจากฤทธของสราชวยลดความเครยดและ

ท�าใหรสกผอนคลายทางอารมณชวคราว จงท�าใหเกด

การดมสราซ�าจนตด และตองเพมปรมาณการดมสรา

มากขนเรอยๆ9 และกลบไปดมในทสดดงนนหากมวธ

การจดการความเครยดทเหมาะสม อาจสงผลใหปรมาณ

การดมสราลดลงได

เมอเจอสถานการณทสงผลใหเกดความเครยด

รางกายจะเกดกระบวนการตอบสนองตอความเครยด

สงผลใหหวใจเตนเรว และหายใจถขน10 การใชเครองมอ

ไบโอฟดแบคเปนวธการจดการความเครยดรปแบบหนง

ทมความปลอดภย ไมเกดอนตรายตอรางกาย โดยการ

ใชเครองมอในการสะทอนกลบการท�างานของรางกาย

ทอยภายใตการท�างานระบบประสาทอตโนมตรวมทง

อตราการแปรปรวนการเตนของหวใจ ผานทางสญญาณ

เสยง และภาพท�าใหทราบความเปลยนแปลงทเกดขน

ภายในรางกายในขณะนน ชวยใหบคคลเรยนร ท

จะควบคมปฏกรยาตอบสนองของตนเอง เครองมอ

ไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตน

ของหวใจเปนเครองมอทใชฝกการควบคมอตราการ

หายใจใหชา ลก สม�าเสมอ ปรบลดอตราการหายใจ

ซงสงผลใหหวใจท�าใหเตนชาลง โดยไปเพมอตราการ

แปรปรวนการเตนของหวใจ ระบบประสาทพาราซมพา

เทตกใหท�างานเพมขนเพอตอบสนองตอรางกาย ระบบ

ประสาทอตโนมตเกดความสมดล รางกายเกดความ

ผอนคลาย11 ในตางประเทศมการน�าเครองมอชนดนไป

ใชรวมในการรกษาโรคตางๆ รวมทงผปวยตดสราซงพบ

วาสามารถชวยลดความวตกกงวล และความอยากดม

สราได12 อยางไรกตามในประเทศไทยยงไมพบวามการน�า

เครองมอนมาใชลดความเครยดในผปวยตดสราซงอาจ

จะน�าไปสการเพมจ�านวนวนทหยดดมสราได




ซงทางผวจยและคณะไดเลงเหนวาหากเครองมอ


ของหวใจสามารถใชลดความเครยด และเพมจ�านวนวน

ทหยดดมได จะสามารถน�าเครองมอไบโอฟดแบคชนด

ควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจไปเปนสวน

หนงของการบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผตดสราใหกบผเขา

รบบรการในอนาคตตอไป

เครองไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการ

แปรปรวนการเตนของหวใจเปนเครองมอทชวยใหเรยนร

วธการหายใจทถกวธ สามารถควบคมการหายใจม

ประสทธภาพมากขน โดยฝกการหายใจตามคลน

กราฟทปรากฏบนหนาจอ โดยเครองจะตรวจจบอตรา

การเตนของหวใจจากนวชขางซาย ถาสามารถฝก

หายใจไดสอดคลองตามคลนกราฟทปรากฏไดถก

ตอง ลกษณะของคลนจะมความกวาง และสม�าเสมอ

เครองจะแสดงคะแนนเพมขนเพอเปนแรงเสรมทางบวก

(positive reinforcement) วาสามารถหายใจไดอยางม

ประสทธภาพ (รปท 1 และ 2)

รปท 1 การใชเครองไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการ

แปรปรวนการเตนของหวใจ

รปท 2 เครองหมายทปรากฏบนหนาจอขณะฝกควบคมการหายใจ

ทมา: http://blog.mindplace.pl/2011/05/stresseraser-urzadzenie-do-eliminacji-stresu-oparte-o-biofeed-

back-hrv/

วตถประสงคของการศกษาครงน เพอศกษา

ความเครยดและรอยละจ�านวนวนทหยดดมสราเปรยบ

เทยบระหวางกลมผตดสราทไดรบการบ�าบดดวยรปแบบ

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลากบกลมตดสราทไดรบการ

บ�าบดดวยรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลารวมกบ

เครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวน

การเตนของหวใจ




วธการศกษาการศกษานเปนการทดลองแบบสมเลอกและ

มกลมควบคมเปรยบเทยบแบบปกปดขางเดยว ใชวธ

การสมอยางงายดวยคอมพวเตอรเพอคดเลอกเขากลม

ควบคมและกลมทดลอง โดยผปวยตดสราทง 2 กลมจะ

ไดรบการดแลตามแบบแผนการรกษาการบ�าบดฟนฟ

สมรรถภาพผปวยตดสราและสารเสพตดแบบผปวยใน

รปแบบของโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาตามปกต สวน

กลมทดลองจะไดรบการใชเครองมอไบโอฟดแบคชนด

ควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจเพมเตม

โดยโปรแกรมจะเรมตนหลงจากการถอนพษสรา และเขา

การบ�าบดฟนฟสมรรถภาพผตดสราและสารเสพตดแบบ

ผปวยในรปแบบของโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา ใชเวลา

4 สปดาห ทงหมด 16 ครง

โ ค ร ง ก า ร ว จ ย น ไ ด ร บ ก า ร ร บ ร อ ง จ า ก

คณะกรรมการพจารณาการวจยในคนกรมแพทย

ทหารบกวนท 29 มถนายน 2561 เลขท Q013h/60 และ

คณะกรรมการพจารณาการวจยในคนมหาวทยาลย

มหดลวนท 1 กนยายน 2561 เลขท MU-CIRB

2017/099.3105

ประชากรและกลมตวอยาง

เกณฑการคดเลอกกล มตวอยางได รบการ

วนจฉยจากจตแพทยตาม DSM-V วาเปนผ ป วย

ตดสรา (alcohol use disorder, severe) มอาย

20 ปขนไป และเขารบการบ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพ


28 วน ในชวงเดอนกนยายน พ.ศ. 2560-มนาคม

พ.ศ. 2561 ผ านระยะการถอนพษสราเรยบร อย

แลว และหยดรบประทานยาคลายกงวลประเภท

benzodiazepine มาอยางนอย 7 วน รวมทงยนยอม

เขารวมการศกษา

เกณฑการคดออกจากการศกษา คอ ผปวยท

มอาการทางจตรนแรง เชน ประสาทหลอน หลงผด

ไมสามารถควบคมตนเองไดจนอาจเปนอนตราย

ตอตนเอง และผอน มภาวะฉกเฉนทางอายรกรรม

ศลยกรรม และมโรคทางกายทรนแรงรวมดวยจนไม

สามารถเขารบการบ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพแบบ

ผปวยในรปแบบของโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา 28 วน

ได เชน โรคหวใจขาดเลอด หรอเคยไดรบการวนจฉยวา

มภาวะสมองเสอม

การค�านวณกลมตวอยาง

จากการทบทวนวรรณกรรมการศกษาทเกยวของ

ยงไม มการศกษาประสทธผลในการใช เครองมอ


ของหวใจตอความเครยด และรอยละของจ�านวนวนท

หยดดมสรากบผตดสราจงไมมการค�านวณขนาดกลม

ตวอยาง อยางไรกตามเพอใหขอมลของกลมตวอยาง

มการแจกแจงแบบปกต (normal distribution) จงใช

จ�านวนกลมตวอยางขนต�า 30 ราย13 และจากสถตจ�านวน

ผเขารบการบ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยใน

รปแบบของโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา 28 วนยอนหลง

5 ป มผตดสราทเขารบการบ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพ


28 วน โดยเฉลย 80 รายตอป จงใชขนาดกลมตวอยาง

ผปวย คอ 30-40 ราย และการศกษานสามารถเกบกลม

ตวอยางได 35 ราย

วธการด�าเนนการศกษา

ผ เขารวมการศกษาทเขารวมโครงการอยาง

สมครใจไดรบการชแจงขอมลโครงการวจยและตกลง

ยนยอมเขารวมดวยการเขยน informed consent ผเขา

รวมวจยจะไดรบการสมโดยใชโปรแกรมทางสถตอยาง

งายดวยคอมพวเตอรวาจะอยในกลมควบคมหรอกลม

ทดลอง โดยก�าหนดใหกลมควบคมไดรบการบ�าบดรกษา

ฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยในรปแบบของโรงพยาบาล

พระมงกฎเกลา 28 วน และกล มทดลองไดรบการ

บ�าบดรกษาฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยในรปแบบของ

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา 28 วน รวมกบการฝก

เครองมอไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวน




การเตนของหวใจเปนระยะเวลา 4 สปดาห ทงหมด 16

ครง สปดาหละ 4 ครง โดยใชเวลาครงละ 30-60 นาท

โดยเกบรวบรวมขอมลกอนและหลงการทดลองแบบ

ทนท รวมทงหลงการทดลอง 1 เดอนทง 2 กลม โดยกลม

ทดลองเกบรวบรวมขอมลกอนทดลองในครงแรกกอน

การฝกโปรแกรมไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการ

แปรปรวนการเตนของหวใจ และหลงจากเสรจสนการ

ฝกโปรแกรมทนท และเกบขอมลอกครงหลงจากเสรจสน

การฝกโปรแกรมไปแลว 1 เดอน ในขณะทกลมควบคม

ไดรบการเกบรวบรวมขอมลกอนและหลงไดรบการดแล

ตามปกตเปนระยะเวลา 4 สปดาห และเกบขอมลอกครง

หลงจากออกจากโรงพยาบาลไปแลว 1 เดอน

กอนทดลองผชวยวจยเกบขอมลทวไป และแบบ

ประเมนความเครยดจากกลมตวอยางทดลองและกลม

ควบคม หลงจากนนผวจยอธบายวธการใชเครองไบ

โอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของ

หวใจใหกบกลมตวอยางกลมทดลอง

หลงเสรจสนการทดลองผ ช วยว จยซงเป น

นกจตวทยาคลนกท�าการเกบข อมลแบบประเมน

ความเครยดแบบทนท และเกบขอมลแบบประเมน

ความเครยด และจ�านวนวนทหยดดมหลงการทดลอง

1 เดอนโดยเปนการนดตามปกตของแพทยผรกษา

เครองมอทใชในการศกษา

สวนท 1 ขอมลทวไป ประกอบดวย อาย

เพศ ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ

รายได ประวตโรคประจ�าตว ระยะเวลาในการดมสรา

ประวตการดมสราของบคคลในครอบครว ปจจยท

เกยวของกบการดมสรา และสาเหตของความเครยด

สวนท 2 แบบประเมนความเครยด (Srithanya

stress test; ST-5)14 มขอค�าถามจ�านวน 5 ขอ ถาม

เกยวกบ (1) การนอน (2) สมาธ (3) หงดหงด (4) เบอ

(5) ไมอยากพบผคน ซงมค�าตอบ 4 ระดบใหเลอกระดบ

คะแนน 0-3 ดงน แทบจะไมม = 0 คะแนน บางครง = 1

คะแนน บอยครง = 2 คะแนน เปนประจ�า = 3 คะแนน

สวนท 3 ตารางทบทวนปรมาณในการดม15

โดยน�าปรมาณทดมมาเทยบเปนปรมาณ “ดมมาตรฐาน”

โดยใชตาราง หรอใหผเขารวมการวจยดรปปรมาตรของ

ภาชนะบรรจเพอประมาณปรมาณการดมของตนเองใน

แตละวน ส�าหรบวนทผเขารวมวจยรายงานวาไมไดดม

เลย ใหบนทกเปน “0” โดยการศกษานใชรอยละของ

จ�านวนวนทหยดดม (percentage of abstinent days)

ซงค�านวณจากจ�านวนวนทหยดดมคณดวย 100 และหา

รดวยจ�านวนวนทมโอกาสจะดมในชวงทตดตาม 30 วน

การวเคราะหทางสถต

ว เคราะห ลกษณะทวไปของกล มตวอย าง

ใชคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานหรอรอยละ และ

เปรยบเทยบความแตกตางของขอมลสวนบคคลของ

กลมตวอยางดวยสถต chi-square test และ Fisher’s

exact test เปรยบเทยบความแตกตางของความเครยด

ระหว างกล มทดลองและกล มควบคมด วยสถต

independent sample t-test และเปรยบเทยบความ

แตกตางของจ�านวนวนทหยดดมระหวางกลมทดลอง

และกลมควบคมดวยสถต mann-whitney u test ทระดบ

นยส�าคญ 0.05 เนองจากขอมลมการกระจายแบบไม

ปกตเมอทดสอบดวยสถต kolmogorov-smirnov test

ผลการศกษากลมตวอยางมจ�านวนทงหมด 35 ราย แบงเปน

กลมทดลอง 17 ราย และกลมควบคม 18 ราย ไมมการ

สญหายของกลมตวอยางระหวางการทดลอง

สวนท 1 ขอมลทวไป

จากตารางท 1 พบวากลมตวอยางสวนใหญอย

ในวยกลางคน เปนเพศชาย สถานภาพสมรส การศกษา

ต�ากวาปรญญาตร รบราชการ ไมมโรคประจ�าตว ดมสรา

มานาน 20-30 ป มประวตครอบครวดมสรา ตวกระตน

ใหดมคอความเครยด

เมอเปรยบเทยบความแตกตางของขอมลทวไป

ระหวางกลมทดลอง และกลมควบคมพบวา อาย เพศ




ศาสนา สถานภาพสมรส ระดบการศกษา อาชพ รายได

ประวตโรคประจ�าตว ระยะเวลาในการดมสรา ประวตการ

ดมสราของบคคลในครอบครว ปจจยในการดมเรอง

เทศกาล / งานเลยงสงสรรค เพอนชกชวน สอ / โฆษณา

รานคาใกลบาน อยากลอง ความเครยด และสาเหต

ของความเครยด ทงกลมทดลองและกลมควบคมไมม

ความแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (p > 0.05)

(ตารางท 1)

สวนท 2 คะแนนความเครยดของกล ม

ทดลองและกลมควบคม กอนทดลอง หลงทดลอง

และหลงการตดตาม 1 เดอน

จากตารางท 2 พบวากล มทดลองและกลม

ควบคมมคาเฉลยคะแนนความเครยดกอนทดลอง

ไมแตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (p = 0.231)

แตผลตางคาเฉลยคะแนนความเครยดกอนและหลง

การทดลอง 1 เดอนของกลมทดลองและกลมควบคม

แตกตางกนอยางมนยส�าคญทางสถต (p = 0.002**)

(ตารางท 2)

สวนท 3 จ�านวนวนทหยดดมของกล ม

ทดลองและกลมควบคมหลงการตดตาม 1 เดอน

จากตารางท 3 พบวา กลมทดลองมคาเฉลยรอยละ

ของจ�านวนวนทหยดดมหลงการทดลอง 1 เดอนแตกตาง

กบกลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต (p = 0.017*)

ตารางท 1 แสดงจ�านวน และรอยละของขอมลทวไป (n = 35)

ขอมลทวไป

จ�านวนทงหมด กลมทดลอง

(N=17)

กลมควบคม

(N=18) p-valueจ�านวน (รอยละ) จ�านวน (รอยละ) จ�านวน (รอยละ)

อาย (คาเฉลย± สวนเบยงเบนมาตรฐาน) ป 42.83±8.79 44±10.01 41.72±7.59 1เพศ

ชาย 32 (91.4) 15 (88.2) 17 (94.4) 0.603หญง 3 (8.6) 2 (11.8) 1 (5.6)

สถานภาพโสด 9 (25.7) 5 (29.4) 4 (22.2) 0.946แตงงาน 18 (51.4) 8 (47.1) 10 (55.6)แยกกนอย/หยาราง/หมาย 8 (22.9) 4 (23.5) 4 (22.2)

ระดบการศกษาต�ากวาปรญญาตร 26 (74.3) 13 (76.5) 13 (72.2) 0.735ปรญญาตร 5 (14.3) 3 (17.6) 2 (11.1)สงกวาปรญญาตร 4 (11.4) 1 (5.9) 3 (16.7)

ศาสนาพทธ 33 (94.3) 16 (94.1) 17 (94.4) 1.000ครสต 2 (5.7) 1 (6.3) 1 (5.6)

อาชพ

รบจาง 10 (28.6) 4 (23.5) 6 (33.3) 0.429ธรกจสวนตว 4 (11.4) 1 (5.9) 3 (16.7)รบราชการ 21 (60) 12 (70.6) 9 (50)




ขอมลทวไป

จ�านวนทงหมด กลมทดลอง

(N=17)


(N=18) p-valueจ�านวน (รอยละ) จ�านวน (รอยละ) จ�านวน (รอยละ)

รายไดตอเดอน (บาท)< 15,000 10 (28.6) 5 (29.4) 5 (27.8) 1.00015,000-20,000 8 (22.9) 4 (23.5) 4 (22.2)20,001-30,000 9 (25.7) 4 (23.5) 5 (27.8)> 30,000 8 (22.9) 4 (23.5) 4 (22.2)

ประวตโรคประจ�าตวไมมโรคประจ�าตว 19 (54.3) 10 (58.8) 9 (50) 0.6มโรคประจ�าตว 16 (45.7) 7 (41.2) 9 (50)

โรคประจ�าตวเบาหวาน 5 (14.3) 4 (23.5) 1 (5.6) 1ความดนโลหตสง 7 (20.0) 3 (17.6) 4 (22.2) 1ตบ 9 (25.7) 4 (23.5) 5 (27.8) 1กระเพาะอาหารอกเสบ 2 (5.7) 1 (5.9) 1 (5.6) 1ไขมนในเลอดสง 2 (5.7) 1 (5.9) 1 (5.6) 1

ระยะเวลาการดมแอลกอฮอล

ต�ากวา 20 ป 9 (25.7) 5 (29.4) 4 (22.2) 120-30 ป 21 (60.0) 10 (58.8) 11 (61.1)มากกวา 30 ป 5 (14.3) 2 (11.8) 3 (16.7)

ประวตการดมแอลกอฮอลของบคคลในครอบครวเปนประจ�าไมม 13 (37.1) 7 (41.2) 6 (33.3) 0.631ม 22 (62.9) 10 (58.8) 12 (66.7)

สาเหตของการดมแอลกอฮอลเทศกาล / งานเลยงสงสรรค 25 (71.4) 12 (70.6) 13 (72.2) 0.915เพอนชกชวน 18 (51.4) 8 (47.1) 10 (55.6) 0.615สอ / โฆษณา 3 (8.6) 1 (5.9) 2 (11.1) 1รานคาอยใกลบาน 12 (34.3) 5 (29.4) 7 (38.9) 0.555

ความเครยด 30 (85.7) 16 (94.1) 14 (77.8) 0.338อยากลอง 5 (14.3) 2 (11.8) 3 (16.7) 1

สาเหตทท�าใหเกดความเครยดสมพนธภาพภายในครอบครว 8 (22.9) 4 (23.5) 4 (22.2) 1

ความคาดหวงของครอบครว 6 (17.1) 3 (17.6) 3 (16.7) 1ภาระและความรบผดชอบตอครอบครว 6 (17.1) 3 (17.6) 3 (16.7) 1สมพนธภาพกบเพอนรวมงาน 9 (25.7) 4 (23.5) 5 (27.8) 1ภาระและความรบผดชอบตองาน 13 (37.1) 6 (35.3) 7 (38.9) 0.826ความกาวหนาในหนาทการงาน 4 (11.4) 2 (11.8) 2 (11.1) 1การยอมรบของผบงคบบญชา และเพอนรวมงาน 4 (11.4) 3 (17.6) 1 (5.6) 0.338ภาระคาใชจาย / หนสน 12 (34.3) 6 (35.5) 6 (33.3) 0.903

ตารางท 1 แสดงจ�านวน และรอยละของขอมลทวไป (n = 35) (ตอ)




ตารางท 2 การเปรยบเทยบผลตางคาเฉลยคะแนนความเครยดของกลมทดลองและกลมควบคม กอนทดลอง

กอนและหลงทดลอง กอนและหลงการตดตาม 1 เดอน (n = 35)

คะแนนความเครยด

กลมทดลอง(N=17)

กลมควบคม(N=18)

t df p-valueคาเฉลย

(สวนเบยงเบนมาตรฐาน)คาเฉลย

(สวนเบยงเบนมาตรฐาน)

กอนทดลองผลตางกอนและหลงการทดลองผลตางกอนและหลงการทดลอง 1 เดอน

8.1 (4.1)5.5 (4.2)5.3 (3.9)

6.5 (3.7)3.7 (3.9)1.2 (3.3)

-1.221-1.321-3.341

333333

0.2310.196

0.002**

*p < 0.05 **p < 0.01

ตารางท 3 การเปรยบเทยบผลตางคาเฉลยรอยละของจ�านวนวนทหยดดมระหวางกลมทดลองและกลมควบคมหลง

การตดตาม 1 เดอน (n=35)

รอยละของจ�านวนวนทหยดดม

กลมทดลอง

(N=17)


(N=18)z df p-value

คาเฉลย

(ต�าสด-มากสด)

คาเฉลย

(ต�าสด-มากสด)

หลงทดลอง 1 เดอน 100.0

(86.7-100.0)

88.3

(10.0-100.0)

-2.377 33 0.017*

*p < 0.05 **p < 0.01

วจารณผลการศกษาพบวากลมทดลองและกลมควบคม

มคาเฉลยคะแนนความเครยดกอนทดลองไมแตกตาง

กนอยางมนยส�าคญทางสถต ซงแสดงใหเหนวากลม

ควบคมและกลมทดลองมคาเฉลยคะแนนความเครยด

กอนทดลองไมแตกตางกน ท�าใหเกดความเชอมนได

วาการเปลยนแปลงทเกดขนในกลมทดลองและกลม

ควบคมเปนผลมาจากโปรแกรมทกลมตวอยางไดรบ

ก ล ม ท ด ล อ ง ม ผ ล ต า ง ค า เ ฉ ล ย ค ะ แ น น

ความเครยดกอนและหลงการทดลองมากกวากล ม

ควบคมอยางไมมนยส�าคญทางสถต ซงสามารถอธบาย

ไดจากการบ�าบดรปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

28 วน ซงเปนโปรแกรมการดแลตามปกตของกลม

ตวอยางทงกลมทดลองและกลมควบคมในลกษณะ

การฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยใน ท�าใหกลมตวอยาง

ทงสองกล มมการจ�ากดตวกระต นเร า และปจจย

ภายนอกทเปนสาเหตของความเครยด สงผลตอ

คะแนนความเครยดหลงการทดลองของกลมตวอยาง

ทงกล มทดลองและกล มควบคมลดลงอยางเหนได

ชดเจน อยางไรกตามเมอเปรยบเทยบคาเฉลยของผล

ตางคะแนนความเครยดของกลมทดลองกอนและหลง

การทดลองมคาเทากบ 5.5 ซงมากกวากลมควบคม

ทมคาเฉลยของผลตางคะแนนความเครยดกอนและ

หลงการทดลองเทากบ 3.7 อกทงกลมทดลองมผลตาง

คาเฉลยคะแนนความเครยดกอนและหลงการทดลอง

1 เดอนมากกวากลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต

และกลมทดลองมผลตางคาเฉลยรอยละของจ�านวน

วนทหยดดมหลงการทดลอง 1 เดอนมากกวาการ




กลมควบคมอยางมนยส�าคญทางสถต ซงเปนไปตาม

สมมตฐานทตงไว ซงผลการศกษาสอดคลองกบหลาย

การศกษาทพบวาการฝกโปรแกรมไบโอฟดแบคชนด

ควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจชวยลด

ความเครยด และความวตกกงวลในนกศกษาพยาบาล

ได16 และมการศกษาเรองประสทธภาพในการใช


ของหวใจกบผหญงทคลอดกอนก�าหนดทมความเครยด

ไดฝกโปรแกรมไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการ

แปรปรวนการเตนของหวใจ 6 ครง เปนระยะเวลา

2 สปดาหสามารถชวยลดความเครยดได17 นอกจากน

ยงสอดคลองกบการศกษาของ Penzlin และคณะ

ทพบวาหลงการทดลอง และหลงการทดลอง 3 และ

6 สปดาหผ ปวยตดสราทไดรบการฝกไบโอฟดแบค

ชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจม

คะแนนความวตกกงวลลดลงเมอเปรยบเทยบกบกอน

การทดลอง18 ซงอาจจะเปนผลจากการฝกโปรแกรม


ของหวใจ สามารถอธบายไดจากกระบวนการตอบสนอง

ตอความเครยดซงเกดการเปลยนแปลงการท�างานของ

ระบบฮอรโมน hypothalamic-pituitary-adrenal (HPA)

โดยเมอเผชญกบความเครยด รางกายจะตอบสนองโดย

การหลงสาร corticotropin releasing hormone (CRH)

ทผลตจากสมองสวนไฮโปทาลามสจากนน CRH จะถก

สงไปทางกระแสเลอดไปกระตนตอมใตสมองใหหลง

adrenocorticotropic hormone (ACTH) สงผลให

เกดการหลงคอรตซอลเพมมากขนทตอมหมวกไต18,19

นอกจากนระบบซมพาเทตกกจะสงสญญาณไปท

ตอมหมวกไตใหหลงอะดรนาลนและคอรตซอลเพม

มากขนเชนกน10 สงผลใหหวใจเตนเรว และหายใจถขน

แตเมอฝกโปรแกรมไบโอฟดแบคชนดควบคมอตรา

การแปรปรวนการเตนของหวใจดวยการฝกควบคมการ

หายใจใหชา ลก สม�าเสมอ จะสามารถควบคมจงหวะ

การหายใจไดประสทธภาพมากขน และมการปรบลด

อตราการหายใจ สงผลใหหวใจใหเตนชาลง โดยไปเพม

baroreflex sensivity และอตราการแปรปรวนการเตน

ของหวใจ อกทงระบบประสาทพาราซมพาเทตกกยง

ท�างานเพมขนเพอตอบสนองตอรางกาย ท�าใหระบบ

ประสาทอตโนมตเกดความสมดล20 และสงสญญาณ

ผานไปยงสมองสวนไฮโปทาลามส10 นาจะเปนผล

ท�าใหผ ปวยตดสราร สกสงบ และผอนคลาย อกทง

ยงสามารถอธบายไดจากทฤษฏการวางเงอนไขแบบ

การกระท�า (operant conditioning) ของสกนเนอรวา

สงเราชนดใดชนดหนง ซงเมอไดรบมาแลวมผลใหเกด

ความพงพอใจ จะท�าใหอตราการตอบสนองมากขนซง

เรยกวา ตวเสรมแรงทางบวก (positive reinforcement)21

กลาวคอ เมอผปวยตดสราฝกหายใจตามคลนทปรากฏ

บนหนาจอไดอยางสอดคลอง และตอเนอง เครองจะ

แสดงคะแนนเพมขนเพอเปนแรงเสรมทางบวกใหกบ

ผปวยวาสามารถหายใจไดถกตอง และเมอฝกซ�าๆ

จนรางกายเกดการเรยนร และคนเคยอาจจะท�าให

ผตดสราสามารถควบคมการหายใจของตนเองไดหลง

การทดลอง 1 เดอนโดยไมตองใชเครองไบโอฟดแบค

ในการฝกอกตอไป22 ซงอาจสงผลใหหลงการทดลอง

1 เดอนกล มทดลองจงมความเครยดนอยกวากล ม

ควบคม และมรอยละของจ�านวนวนทหยดดมมากกวา

กลมควบคม อยางไรกตามในอนาคตควรมการเพม

ขนาดของกลมตวอยางโดยเฉพาะกลมตวอยางเพศหญง

เพอวดประสทธภาพของการบ�าบดด วยรปแบบ

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลารวมกบเครองมอไบโอฟดแบค

ชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจได

ชดเจนขน

ขอเสนอแนะการศกษานพบวาสามารถเพมจ�านวนวนทหยด

ดมไดในระยะสน (1 เดอน) ดงนนจงควรมการศกษา

ตดตามผลตอเนองในระยะยาวเปน 3 เดอน 6 เดอน

และ1 ป ตามล�าดบ เพอวดความคงอยของโปรแกรม





ของหวใจในระยะยาวได

สรปจ า ก ก า ร ศ ก ษ า ผ ล ข อ ง โ ป ร แ ก ร ม ก า ร ฝ ก

ไบโอฟดแบคชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของ

หวใจครงนจะเหนไดวาโปรแกรมการฝกไบโอฟดแบค

ชนดควบคมอตราการแปรปรวนการเตนของหวใจอาจ

มประสทธภาพในการชวยลดความเครยด และเพม

จ�านวนวนทหยดดมแกผปวยตดสรามากกวาการบ�าบด

รปแบบโรงพยาบาลพระมงกฎเกลาเพยงอยางเดยว

กตตกรรมประกาศการศกษาครงนไดรบทนสนบสนนการท�าวจย

จากศนยวจยปญหาสรา และทนสนบสนนการท�า

วทยานพนธบางสวนจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลย

มหดล และส�าเรจลลวงไดดวยความอนเคราะหจาก

กองจตเวชและประสาทวทยา โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

เอกสารอางอง1. World Health Organization. The global status

report on alcohol and health[Internet]. Geneva:

WHO; 2011 [cited Sep 28, 2016]. Available

from: http://www.who.int/substance_abuse/

publications/global_alcohol_report/msbgsru-

profiles.pdf.

2. World Health Organization. World Health

Statistics 2016: monitoring health for the

sustainable development goals [Internet].

Geneva: WHO; 2017 [cited Mar 31,2017].

Available from: http://apps.who.int/gho/data/

node.sdg.3-5-viz?lang=en.

3. National Statistical Office, Ministry of Information

and Communications Technology. A survey

report of smoking and alcohol consumption

among Thai population 2014 [Internet]. Thailand:

National Statistical Office; 2014 [cited Sep 29,

2016]. Available from: https://www.msociety.

go.th/article_attach/13207/17336.pdf.

4. Moselhy, HF, Georgiou, G, Kahn, A. Frontal

lobe changes in alcoholism: A review of the

literature. Alcohol Alcohol. 2001; 36: 357-68.

PMID: 11524299.

5. Oscar-Berman M. Neuropsychological

vulnerabilities in chronic alcohol-ism. In:

Noronha A, Eckardt M, Warren K, editors.

Review of NIAAA’s neuroscience and behavioral

research portfolio: NIAAA Research Mono- graph

No. 34 [Internet]. Bethesda, MD: U.S. Department

of Health and Human Services, Public Health

Service, National Institutes of Health, National

Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism;

2000. p. 437-71 [cited Mar 18, 2017]. Available

from: http://archive.org/details/reviewof-

niaaasne00noro.

6. Brazier, Y. Binge drinking may be encouraged

by cycle of stress and reward [Internet].

Brighton: MedicalNewsToday; 2016 [cited Oct 2,

2016]. Available from: http://www.medicalnews

today.com/articles/309672.php.

7. D a e n g t h o e n L , S a e n g c h a r n c h a i P ,

Yingwiwattanapong J, Pernparn U. Effects of

The Phramongkutklao model on alcohol-

dependent: a randomized controlled trial.

Journal of Substance Use 2014; 19: 81-8.




8. Fox, HC, Bergguist, KL, Hong, KL, Sinha,

R. Stress-induced and alcohol cue-induced

craving in recently abstinent alcohol-dependent

individuals. Alcohol Clin Exp Res 2007; 31:

395-403. PMID: 17295723.

9. Cooney NL, Litt MD, Clooney JL, Pilkey DT,

Steinberg HR, et al. Alcohol and tobacco

cessation in alcohol-dependent smokers:

Analysis of real-time reports. Psychol Addict

Behav 2007; 21: 277-86. PMID: 17874878.

10. American Psychological Association (APA).

Stress Effects on the body [Internet]. Washington,

DC: APA; [cited Feb 12, 2017]. Available from:

http://www.apa.org/helpcenter/stress-body.

aspx.

11. Eddie D, Vaschillo E, Vaschillo B, Lehrer P. Heart

rate variability biofeedback: Theoretical basis,

delivery, and its potential for the treatment

of substance use disorders. Addict Res Theory

2015; 23: 266-72.

12. Penzlin AI, Siepmann T, Illigens BM, Weidner K,

Siepmann M. Heart rate variability biofeedback

in patients with alcohol dependence: a randomized

controlled study. Neuropsychiatr Dis Treat

2015; 11: 2619-27.

13. Student.The Probable Error of a Mean.

Biometrika 1908; 6: 1-25.

14. Silpakit O. Srithanya Stress Scale. Journal of

Mental Health of Thailand. 2008;16:177-85.

15. Sobell, L.C. & Sobell, M.B. Alcohol Timeline

Followback Users’ Manual. Toronto, Canada:

Addiction Research Foundation.1995.

16. Ratanasiripong P, Park JF, Ratanasiripong N,

Kathalae D. Stress and Anxiety Management

in Nursing Students: Biofeedback and

Mindfulness Meditation. J Nurs Educ 2015; 54:

520-4. PMID: 26334339.

17. Siepmann M, Hennig UD, Siepmann T, Nitzsche

K, Muck-weymann M, et al. The effects

of heart rate variability biofeedback in patients

with preterm labour. Appl Psychophysiol

Biofeedback. 2014; 39: 24-35. PMID: 24271650

18. Brady KT, Sonne SC. The Role of Stress in

Alcohol Use, Alcoholism Treatment, and

Relapse. Alcohol Res Health 1999; 23: 263-71.

PMID: 10890823.

19. Gilpin NW, Koob GF. Neurobiology of Alcohol

Dependence: Focus on Motivational Mechanisms.

Alcohol Res Health 2008; 31: 185-95. PMID:

19881886.

20. Lehrer P, Vaschillo E, Vaschillo B, et al.

Resonant Frequency Biofeedback Training

to Increase Cardiac Variability: Rationale

and Manual for Training. Appl Psychophysiol

Biofeedback. 2000; 25: 177-91. PMID: 10999236.

21. Frank DL, Khorshid L, Kiffer JF, Moravec CS,

McKee MG. Biofeedback in medicine: who,

when, why and how?.Ment Health Fam Med

2010; 7: 85-91. PMID: 22477926.

22. Scott, E. Biofeedback and Stress Relief.

Stress Management [Internet].Verywell; 2017

[cited Oct 4, 2016]. Available from: https://

www.verywell.com/biofeedback-and-stress-

relief-3144924.

Documents

ประสิทธิผลของการบ าบัดร่วม ...การเต นของห วใจ ว ธ การศ กษา การศ กษาแบบส