ชนเผาพนเมอง

ญฮกร

โครงการพฒนาระบบฐานขอมลเพอเสรมสรางความเขมแขงใหแกชนเผาพนเมองในประเทศไทยDevelopment of community knowledge-based database system for empowering the most

marginalized and vulnerable indigenous groups in Thailand.

สนบสนนโดย:จดทำโดย:

ชนเผาพนเมองญฮกร | 1

สารบญ หนา ประวตศาสตร 2 ถนก าเนด 4 เสนทางการเคลอนยาย 4 การกระจายตวของชมชน 9 วถชวต/วฒนธรรม 11 ปญหาทเผชญ และความตองการในปจจบนและอนาคต 16

ชนเผาพนเมองญฮกร | 2

ชนเผาพนเมอง ญฮกร

ญฮกร เปนกลมชาตพนธทถอวาเปนชนเผาพนเมองของประเทศไทยกลมหนง มประวตศาสตรการตงถนฐานอยในแถบเทอกเขาเพชรบรณ เทอกเขาดงพญาเยน และเทอกเขาสนก าแพง ซงเปนเทอกเขาททอดตวตอเนองกนในแนวตงจากทศเหนอไปทางทศใต ระหวางภาคเหนอตอนลางกบภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ญฮกร เปนกลมชาตพนธดงเดมของจงหวดชยภม นครราชสมา และเพชรบรณ ปจจบนหากมองอยางผวเผน พวกเขาอาจเปนชาวบานธรรมดาทท ามาหากนอยในพนท แตในความเปนจรงชาวญฮกรเปนกลมคนทางประวตศาสตรการตงถนฐานอาศยอยในพนทนมานานกวาคนไทยหรอคนไทยอสาน เพราะพวกเขาตงถนฐานอยในพนทแถบนมประวตศาสตรยาวนานกวากลมคนอนๆ ชาวญฮกรในอดตมคนนอกกลมเรยกพวกเขาวา “คนดง” หรอ “ชาวบน” แตส าหรบพวกเขา เรยกตวเองวา “ญฮกร” ซงหมายถง “คนภเขา” (ญฮ แปลวา คน กร แปลวา ภเขา) และยงมการเรยกตวเองตามพนท คอ ชาวญฮกรจงหวดเพชรบรณ เรยกวาตวเองวา“ละวา” ชาวญฮกรเขตจงหวดนครราชสมาเรยกตวเองวา ชาวบน และชาวญฮกรจงหวดชยภมเรยกตวเองวา “ชาวดง” 1. ประวตศาสตร (History)

มการสบคนขอมลทางประวตศาสตรชาวญฮกรจากนกวชาการในสาขาทเกยวของทงชาวไทยและชาวตางประเทศทสามารถล าดบความเปนมาไดดงน

• พ.ศ. 2461 อรค ไซเดนฟาเดน (Erik Seidenfaden) ส ารวจพบเขตนครราชสมา เรยกตวตนของตนเองวา “เนยะกล” โดย “เนยะ” แปลวาคน “กล” แปลวาภเขา อกทงอธบายวา ญฮกรมวถชวตเปนนายพรานเรรอนในเขตปาดงใกลกบเชงเขาพนมดงรก ซงอยใกลกบรอยตอของจงหวดนครราชสมาในเขตอ าเภอปกธงชย และจงหวดปราจนบร คนภายนอกเรยกญฮกรวา “ชาวบน”

• พ.ศ. 2462 อรค ไซเดนฟาเดน (Erik Seidenfaden) ส ารวจพบในเขตจงหวดชยภม ทางราชการเรยกกลมนวา “ละวา” (Lava) เมอศกษาทางดานภาษาแลวพบวาเปน “ญฮกร” ทอพยพมาจากเพชรบรณ

• พ.ศ. 2464 พระเพชรบรณบร (ผวาราชการจงหวดสมยนน) ไดเรยกชาวญฮกรในพนทจงหวดเพชรบรณวา “ละวา” (ไมมไมโท)

*คนภายนอกทวไปเรยกชาวญฮกรวา “ชาวบน” ทงสามพนท • พ.ศ. 2541 อภญญา บวสรวง ไดจดท าสารนกรมญฮกร ในหนงสอเลมนไดใสไมโทเพอก ากบเสยง

ใหเปนเสยงสง นบเปนหนงสอเลมแรกๆ ทเรยกชอ ญฮกร อยางเปนทางการ • พ.ศ. 2549 มการสงเสรมใหญฮกรท าวจยรวมกบนกวจยของสถาบนวจยภาษาและวฒนธรรม

เอเชย มหาวทยาลยมหดล ท าใหชาวญฮกรมความภมใจในการเรยกชอตนเองวา “ญฮกร” ในชวงเวลาเดยวกนค าวา “มอญโบราณ” ไดเรมแพรหลาย โดยสวไล เปรมศรรตน ไดตพมพหนงสอชอ “ญฮกร มอญโบราณแหงเทพสถต” เผยแพร สาเหตทเรยกวามอญโบราณนน เปนเพราะภาษาของญฮกรมความใกลเคยงกนมากกบภาษามอญโบราณในสมยทวารวด ซงกอนหนานน นกภาษาศาสตรชอ เจอรารด ดฟโฟลธ (Gérard Diffloth) ไดศกษาไวแลวอยางละเอยดในหนงสอเรอง “The Dvaravati Old Mon Language and Nyah Kur” ตพมพในป ค.ศ. 1984

ชนเผาพนเมองญฮกร | 3

• พ.ศ. 2551 สถาบนวจยภาษาและวฒนธรรมเพอพฒนาชนบท มหาวทยาลยมหดล รวมกบส านกงานกองทนสนบสนนการวจย และกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย จดประชมวชาการโดยชมชนมสวนรวม “มหกรรมฟนฟภาษาเพอพฒนาทองถน เมอ 28-29 ตลาคม พ.ศ. 2551 มการน าเสนอกรณศกษากลมชาตพนธ 12 กลม โดย ญฮกรเปนกลมหนงทไดเขารวมน าเสนอและแลกเปลยนความรดวย

• พ.ศ. 2552-2555 มการสงเสรมการท าวจยเพอศกษาแนวทางการจดท าหลกสตรทองถนภาษาญฮกรของโรงเรยนวงโพธสวางศลป โดยการมสวนรวมของชมชนต าบลบานไร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม และกระบวนการรวบรวมองคความรจากปาชมชนโคกคาเปรยงดวยภาษาญฮกรเพอหาแนวทางการอนรกษและสบทอดสลกหลานชาวฮญกร บานวงอายโพธ ต าบลบานไร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

• พ.ศ. 2559 ถงปจจบน ไดมการตนตวของชมชนชาวญฮกรในการพฒนาตนเองในหลายพนท โดยเฉพาะในเขตต าบลบานไร ซงเปนทตงของอทยานแหงชาตปาหนงาม แหลงทองเทยวชมดอกกระเจยวชวงเดอนมถนายนถงกนยายนของทกๆ ป

ภาพท 1 แผนทประวตการตงถนฐานของชนเผาพนเมองญฮกร

ชนเผาพนเมองญฮกร | 4

2. ถนก าเนด ถนก าเนดของชาวญฮกร ตามการศกษาทางประวตศาสตร จากการส ารวจของอรค ไซเดนฟาเดน

(Erik Seidenfaden) ในชวงป พ.ศ. 2461 – 2464 หรอเกอบ 100 ปมาแลวไดพบวา มชาวญฮกรตงถนฐานอยบรเวณเชงเขาพนมดงรก เขตรอยตอจงหวดนครราชสมากบปราจนบร เชงเขาพงเหย จงหวดชยภม และเชงเขาเพชรบรณ จงหวดเพชรบรณอยแลว โดยในพนทเชงเขาพงเหย จงหวดชยภมนนมการตงถนฐาน ทตรวจสอบไดตงแตพทธศตวรรษท 17 โดยพพฒน กระแจะจนทร (2558) ไดคนพบแหลงโบราณคดบรเวณบานไร มโบราณวตถประเภทเครองปนดนเผาแบบเขมรและเครองปนดนเผาจนสมยราชวงศซงใต ทงนจากการเทยบภาษาชาวญฮกรของนกภาษาศาสตรไดสนนษฐานวาอยในกลมภาษาเชอมโยงกบมอญสมยทวารวด แตยงไมมหลกฐานทางประวตศาสตรทแนชด หลกฐานทางวทยาศาสตรจากงานวจยของวภ กตะนนท (2557) ไดมการศกษาประชากรในกลมชาวบนหรอญฮกร บานวงอายโพธ อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม กบชาวมอญในเขตอ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา โดยการวเคราะหพนธกรรม ผลการวจยไดระบวาชาวบนในเขตอ าเภอเทพสถต จงหวดชยภมเปนกลมดงเดมทอาศยอยในพนทแหงนมากอนทชาวเขมรและกลมคนทพดภาษาตระกลไท-กะไดจะเขามาครอบครองดนแดนแหงน ชาวบนกลมนจงมถนก าเนดทอาศยอยในประเทศไทยเทานน โดยผลการวจยพบวาเปนกลมประชากรทเกดการผสมเลอดชดเนองจากประเพณนยมการแตงงานภายในกลม1

3. เสนทางการเคลอนยาย

จากการสนนษฐานของนกวชาการบางสวนระบวา ชาวญฮกรเปนกลมประชากรของรฐทวารวดทอพยพหนภยสงครามจากการรกรานของอาณาจกรเขมรขนไปอยบนภเขา แตไมมหลกฐานความสมพนธระหวางหลกฐานทางโบราณคดกบวฒนธรรมทวารวด จงมการสนนษฐานใหมวาการเคลอนยายของชาวญฮกรตามประวตศาสตรนน เปนเรองของการคาขายทมการขยายตวของอาณาจกรเขมรทเชอมโยงกบชมชนโบราณในเขตอ าเภอบ าเหนจณรงค จงหวดชยภมและอ าเภอล าสนธ จงหวดลพบรมากกวา2 โดยมเสนทางการคา 2 เสนทางทเปนเสนทางการเดนทางของชาวญฮกรในชวงนนตามประวตศาสตรบอกเลาของคนในพนทคอ

1. เสนทางบานชวน อ าเภอบ าเหนจณรงค เปนเสนทางเพอการคาขายแลกเปลยนสนคาของชาวญฮกรกบคนในพนทราบในเขตอ าเภอบ าเหนจณรงค โดยเปนเสนทางของการแลกเปลยนสนคาหลงการเกบเกยวขาว อยในชวงเดอนธนวาคมถงมนาคมของทกป โดยชาวญฮกรจะเอาผลผลตและผลตภณฑทแปรรปไดจากปา เชน หมรา (การถนอมอาหารจากซากสตวปา) ผลตภณฑหวกลอย ขไต น าผง พชไร พรก หวาย และพชปาหรอสตวปาอนๆ ใสเกวยนหรอหาบไปขายและ/หรอแลกกบเกลอ ผาตดเสอ ถวยชาม ไห น าออย มะพราว ยา และกระเทยมจากรานคาชาวจนบรเวณบานชวนกลบมาทหมบาน

2. เสนทางล าสนธ เปนชองเขาบรเวณเขาพงเหยซงเปนเสนแบงเขตระหวางจงหวดชยภมกบจงหวดลพบร เปนชองเขาทชาวญฮกรเรยกวา “ชองชด” และคนในเขตอ าเภอล าสนธ จงหวดลพบร

1

วภ กตนนท. การวเคราะหความหลากหลายทางพนธกรรมของกลมชาตพนธในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย. รายงานการวจยฉบบสมบรณ. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. 2557. หนา 25-26 2

พพฒน กระแจะจนทร. มปป. โบราณคดและชาตพนธในเขตหมบานชาวญฮกรท อ.เทพสถต จ.ชยภม. บทความในเอกสารวชาการ “ด ารงวชาการ”

ชนเผาพนเมองญฮกร | 5

เรยกวา “ชองบานไร” หรอ “ชองหนลาด” เปนจดทมความลาดชนนอย โดยชาวญฮกรใชเปนเสนทางเพอไปหาใบพล หนอไมในเขตปาซบลงกา รวมถงการเดนทางไปยงเมองศรเทพ จงหวดเพชรบรณดวย เสนทางนในชวง 70 – 80 ปทผานมากลมนายฮอย (พอคาวว) จะตอนววจากบานชวนเพอไปยงดานกกสตวทโคกคล หรอดานกกกนสตวลพบรในปจจบน เพอน าววไปขายตอยงอ าเภอชยบาดาล จงหวดสระบร และอยธยาตอไป

สถานทส าคญทางประวตศาสตรชาวญฮกร

ถ าคาว ถ าคาว เปนถ าหนใตล าคลองสายหนงในเขตแองทราบเขาพงเหยระหวางคลองกระจวนทางทศเหนอ

และคลองวงกวงทางทศใต ปจจบนอยตดกบไรเอนว มลกษณะเปนแกงหนขนาดใหญอยใตล าคลองเมอน าไหลจากคลองจะตกลงแกงหนในแนวดง ใตแกงหนมแองขนาดใหญเปนถ ากวางและลก

ภาพ 2 ถ าคาวในพนทต าบลบานไร อ.เทพสถต จ.ชยภม ถ าคาวตามประวตบอกเลา ชาวญฮกรใชเปนสถานทหลบซอนตวจากโจรผราย และการสงครามของทหารลาวทใชเสนทางน เมอเกดเหตชาวญฮกรจะเขามาหลบซอนอยในถ าแหงนหลายๆ วน สามารถหงหาอาหารและสรางกระทอมหลบภยอยภายในถ า หงหาอาหารไดสะดวก ปลอดภย ไมเหนควนไฟและไมมกลนอาหารออกไปนอกถ าเนองจากสายน าทตกมาปดบงและดดซบไว ถ าคาวจง เปนสถานทส าคญทางประวตศาสตรชาวญฮกรอกแหลงหนง ชองชด

ชองชด เปนชองเขาในทวเขาพงเหย กลมเทอกเขาดงพญาเยน เปนพนทรอยตอ/เสนแบงเขตระหวางจงหวดชยภม บรเวณบานไรหม 1 ต าบลบานไร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม กบจงหวดลพบร บรเวณบานวงเชอม ต าบลกดตาเพชร อ าเภอล าสนธ จงหวดลพบร เปนจดบรเวณทเตยทสดของแนวสนเขาพงเหยทในอดตชาวญฮกรใชเปนเสนทางเดนหาของปาและลาสตว และกลมพอคาววตาง (นายฮอย) ใชเปนเสนทางการคา

ชนเผาพนเมองญฮกร | 6

ภาพ 3 แผนทแสดงต าแหนงชองชดทเปนเสนทางการคาของชาวญฮกรในอดต

ตามประวตบอกเลาของชาวญฮกรประกอบการขดคนหลกฐานทางโบราณคดของพพฒน กระแจะจนทร (2558) ไดระบวา ชองชดเปนจดผานแดนของเสนทางการลงไปเกบหาใบพลและสะเดาของชาวญฮกรทมอยมากบรเวณเชงเขาซบลงกา และเปนเสนทางการคาของกลมนายฮอยทเชอมระหวางทราบสงโคราชและทราบภาคกลางในชวงพทธศตวรรษท 16 – 19 ทมการขดคนพบโบราณวตถประเภทเครองปนดนเผาในแหลงใกลเสนทางใกลๆ ชองชด คาดวาในอดตมการใชเสนทางนเปนจดพกแรมระหวางขน-ลงเขา

พระบาทเขายายเหมน (ยายหอม) กอนมาเปนพระบาทเขายายเหมนและเปลยนชอเปนพระบาทเขายายหอมในปจจบน สถานทแหงนเปน

แหลงประวตศาสตรบอกเลาของชาวญฮกร ทเกยวของกบต านาน “นายพรานลางเนอ”

ภาพ 4 แผนทแสดงต าแหนงปจจบนของพระบาทเขายายหอมในเขตต าบลนายางกลก อ.เทพสถต จ.ชยภม

ชนเผาพนเมองญฮกร | 7

พระบาทเขายายหอม ตงอยบรเวณบานวงชางหม 11 ต าบลนายางกลก เปนเนนเขาลมน าคลองกระจวนทไหลมาจากเขาพงเหยไปทางทศตะวนออกเฉยงเหนอไปบรรจบกบคลองเชยงทาบรเวณบานกระจวน ตามประวตศาสตรบอกเลาชาวญฮกรทเปนนายพรานมกจะมาดกลาสตวบรเวณดงกลาวถงแมเปนภเขาแตมแหลงน าซบอยในแองหน เมอลาสตวไดจงนยมน ามาแลเนอและลางในแองหนน จงเรยกวา “แองนายพรานลางเนอ” และยงมประวตวาชาวญฮกรเคยเหนลกชางตกไปตายบรเวณแองหนเหลานดวย ทส าคญแองหนบรเวณนชาวญฮกรไดพบรอยเทาคนขนาดใหญและเชอวาเปนรอยเทายกษจงน ากงและใบไมมากลบและเผาปดบงไว สถานทแหงนอกประวตหนงเลาวา ในชวงป พ.ศ. 2492 พระครมนญชยกจ ไดพาพระภกษสามเณรออกเดนธดงคมา และไดพบกบตาข าอาย 70 ป และนายหมอาย 35 ป คนบานวงตาทาวหม 3 เลาใหฟงวาบนยอดเขามรอยเทาคนใหญปรากฏอยขางบอตาทอง และชาวบานทเปนคนดง (ญฮกร) ทท ามาหากนในพนทไดเหนชางเกบดอกไมมาวางบรเวณนบอยๆ จงพากนคาหา จนพบรอยเทาคนใหญเขากเกดความกลววาถาทางหนวยงานราชการมาพบเขาจะท าใหพวกตนเขาท ามาหากนในทนล าบาก จงพากนทบตอยรอยเทาใหแตก จดไฟเผา และน าตนสลกไดมาปลกเพอปกปดไมใหใครพบเหน ตอมาป พ.ศ. 2493 พระครมนญชยกจ ไดเรยนไปยงพระครพนจสมณวตร (คง ชาลวรรณ) เจาคณะกงอ าเภอบ าเหนจณรงค วดเพชรภมสวรรณ ในสมยนน และไดเรยกประชมญาตโยมบานชวน บานวงเสมา และอ าเภอจตรส ออกส ารวจคนหาจนพบรอยเทา สณนษฐานวาเปนรอยพระพทธบาทมนวเบองซายพระบาทและปลายนวเรยบเสมอกน หนปลายนวพระบาทไปทางอาคเนย วดตรวจสอบความยาวได 180 เซนตเมตร ความกวาง 75 เซนตเมตร และความลก 45 เซนตเมตร ลกษณะหนรอยพระบาทมสแดงดานซายแตกตามงามนวพระบาท จงไดรวมกนท าทางพอเปนถนนใหขน-ลงได และยกทนเปนวดพระพทธบาทเขายายเหมน สงวนอาณาเขตกวาง 100 เสน ยาว 100 เสน มเนอทประมาณ 10,000 ไร และรวมกนจดงานนมสการรอยพระพทธบาทขนเปนงานประจ าป ตรงกบวนขน 11 ค า จนถงวนเพญขน 15 ค าเดอน 3 ซงตรงกบวนมาฆบชาของทกๆ ป รอยพระพทธบาทดงกลาวไดกลายเปนสถานทหนงในการเชอมโยงและสรางความสมพนธใหเกดการรจกและเกยวพนในลกษณะเครอญาตระหวางกลมชาวญฮกรในเขตพนทอ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมากบพนทอ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม โดยชาวญฮกรปกธงชยมกจะเรยกชาวญฮกรเทพสถตวาโปงนก ซงหมายถงต าบลโปงนก ซงเดมเปนต าบลหนงของอ าเภอบ าเหนจณรงค และตอมาไดมการแบงพนทบางสวนของอ าเภอบ าเหนจณรงคมาเปนอ าเภอเทพสถต พนทต าบลโปงนกจงแบงออกเปน 3 ต าบลของอ าเภอเทพสถต คอ ต าบลโปงนก ต าบลนายางกลก และต าบลบานไร ดงนนชาวญฮกรปกธงชยทมอายมากกวา 60 ปมกจะเรยกชาวญฮกรเทพสถตเปนชาวญฮกรโปงนกมาจนถงทกวนน

ปาโคกคาวเปรยง ปาโคกคาวเปรยง เปนปาประเภทปาเบญจพรรณทอยในพนททวเขาพงเหย เทอกเขาดงพญาเยน ในเขต

ต าบลนายางกลก อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม เปนพนทสวนหนงของอทยานแหงชาตปาหนงามและปาสงวนแหงชาตปานายางกลก

ชนเผาพนเมองญฮกร | 8

ภาพ 5 แผนทแสดงต าแหนงปาโคกคาวเปรยงของชาวญฮกรบานวงอายโพธ

ปาโคกคาวเปรยงในพนทปาสงวนแหงชาต ไดมการขนทะเบยนเปนปาชมชนเมอป พ.ศ. 2544 กบทางส านกจดการทรพยากรปาไมท 8 (นครราชสมา) ในชอปาชมชนบานวงอายโพธ หมท 4 ต าบลบานไร อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม ขนาดพนท 621 ไร

ปาโคกคาวเปรยงแตเดมเปนปาไมทชาวญฮกรในเขตอ าเภอเทพสถตใชเปนแหลงหาของปา ลาสตว และหากบ เขยด ปลา โดยค าวาโคก ภาษาอสานแปลวา ปาเบญจพรรณ และคาวเปรยง เปนภาษาญฮกรแปลวา กบ ดงนน ปาโคกคาวเปรยง จงเปนปาบรเวณทมกบมาก และเปนแหลงอาหารของชาวญฮกร (ทองพทกษ เยนจตรส และคณะ, 2552) เขาพระยาปราบ

เปนเขาลกเลกๆ ทมลกษณะของการยกตวของแผนดนขนมความสงประมาณ 500 เมตร จากระดบน าทะเลปานกลาง ตงอยในเขตหมบานเขาพระยาปราบ ต าบลตะขบ เชงเขาทศตะวนออกเปนทตงของโรงเรยนล าพระเพลงวทยาคม ทศตะวนตกเปนทตงของอางเกบน าล าส าลาย ในโครงการสงน าและบ ารงรกษาเขอนล าพระเพลง

ชาวญฮกรในพนทอธบายประวตบอกเลาวา เขาพระยาปราบเดมมถ า หนาถ าจะมตนยาสบยนตนขนาดใหญอย 2 ตน ชาวญฮกรนยมไปเกบใบยาสบมามวนยากน สภาพถ าเปนหนาผา ใตหนกอนใหญเปนบรเวณถ าซงใชเปนสถานทเกบเครองประดบมคาของพระยาปราบ มลกษณะเปนถ าปดดวยหนผา แตในชวงเดอน 5 ของทกปในเวลากลางคนชาวบานจะไดยนเสยงดนตรประเภทโทนและการรองเพลง แสดงวาถ าเปดใหชาวญฮกรขนไปเลอกหยบยมเครองประดบมคาตางๆ ลงมาประดบตกแตงเพอรองร าตามประเพณ เชน การเลนปะเรเร ซงเมอไปเอามาแลวจะตองเอาไปคนดวย และชาวญฮกรกปฏบตเชนนมาตลอด ภายหลงจากทมคนตางถนเขามาเปนเขย/สะใภในหมบานชาวญฮกร และไดขนไปเอาเครองประดบมคาลงมาดวยแตไมเอาไปคน จงท าใหพระยาปราบโกรธเคองและท าการปดปากถ าลง ท าใหชาวญฮกรไมสามารถไปเอาเครองประดบมาใชในชวงกจกรรมเดอน 5 ได และกหาทางเขาถ าไมพบจนถงปจจบน ชาวญฮกรในอดตจงมกจะน าเถากระดกใสหมอไปเกบไวในบรเวณดงกลาวดวย เปรยบเสมอนเปนสถานทส าหบบรรพชนตามความเชอของชาวญฮกร ซง

ชนเผาพนเมองญฮกร | 9

สอดคลองกบประเพณนยมของชาวญฮกรในอดตไดน าเถากระดกของผตายไปฝงในพนทปาซบน า ชาวญฮกรยงเลาวามพระธดงคมายงเขาพระยาปราบ ชอหลวงพอเปลยน มหาวโร ไดมาพบถ าบรเวณบนไหลเขาพระยาปราบมความยาวหนาผายาวประมาณ 50 เมตร ลกประมาณ 4 เมตร สงประมาณ 2.50 เมตร บรเวณดงกลาวเปนแหลงน าซบไหลมาจากภเขาตลอดทงป ณ ทแหงนจงเปนทตงของวดเขาพระยาปราบ และปจจบนเปลยนชอเปน วดปาประชานมต

ภาพ 6 แผนทแสดงทตงและสภาพภมประเทศโดยรอบเขาพระยาปราบ ต.ตะขบ อ.ปกธงชย จ.นครราชสมา

4. การกระจายตวของชมชน (community distribution) ตามประวตศาสตรการตงถนฐานชาวญฮกร และการปรากฎของชมชนชาวญฮกรในปจจบนจากการ

ส ารวจสามารถแบงออกไดเปน 3 กลมพนท ดงน 1. ชาวญฮกรกลมพนทเทอกเขาพงเหย เปนกลมชาวญฮกรในเขตจงหวดชยภม ทมพนทเชอมตอ

กนของการปกครองอ าเภอเทพสถต อ าเภอบานเขวา อ าเภอหนองบวระเหว 2. กลมเทอกเขาสนก าแพง: จงหวดนครราชสมา ในเขตอ าเภอปกธงชย พบทบานกลาง บานพระ

บง บานวงตะเคยน บานคลองสาลกา และบานตะขบ และในเขตอ าเภอครบร ต าบลโคกกระชายพบทบานมาบกราด ต าบลจระเขหนพบทบานตลงชน

3. กลมเทอกเขาเพชรบรณตะวนออก: จงหวดเพชรบรณ ในเขตอ าเภอเมอง พบทบานน าเลา และบานหวยไคร และในเขตอ าเภอหนองไผ พบทบานทาดวง

ปจจบนมหมบานชนเผาพนเมองชาวญฮกรอยใน 3 จงหวด คอ เพชรบรณ ชยภม และนครราชสมา

ดงแผนทการกระจายตวหมบานญฮกรทยงคงมการตงถนฐานอยบรเวณเทอกเขาเพชรบรณ เทอกเขาดงพญาเยน และเทอกเขาสนก าแพง ดงเชนในอดต แตการตงถนฐานของชมชนชาวญฮกรมการอยรวมกบกลมชาตพนธอนๆ ดวย ไมไดเปนชมชนชาวญฮกรทมลกษณะเฉพาะเหมอนแตในอดต

ชนเผาพนเมองญฮกร | 10

ภาพ 7 แผนทอธบายต าแหนงหมบานชาวญฮกรในปจจบน

จากการส ารวจโครงการ KPEMIC ในชวงป พ.ศ. 2559 ถง 2560 พบวามชาวญฮกรกระจายตวอยในชมชนตางๆ รวมทงหมด 27 ชมชน เปนประชากรทงสน 4837 คน 980 ครวเรอน และเปนทนาสงเกตวาชาวญฮกรไมไดเปนประชากรสวนใหญของแตละหมบานเลย ดงเชนหมบานไรและหมบานวงอายโพธทเปนหมบานชาวญฮกรดงเดมปจจบนมประชากรชาวญฮกรอยไมถงรอยละ 50 ของประชากรของทงสองหมบาน หรอแมกระทงในเขตอ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมาทเปนหมบานดงเดมของชาวญฮกรในพนทน คอ บานกลางมประชากรเพยงรอยละ 52 ของประชากรทงหมด ตาราง 1 จ านวนประชากรและครวเรอนชาวญฮกรเปรยบเทยบกบประชากรและครวเรอนทงหมดแยกรายหมบาน ชอหมบานหลก

หมท

ประชากรทงหมด ชมชนชาวญฮกร

ประชากรญฮกร ครวเรอน ประชากร ครวเรอน ประชากร

โคกสะอาด 6 257 916 โคกสะอาด 20 100 ชบมงคล 8 439 990 ชยมงคล 24 123 ทาดวง 8 429 1232 ทาดวง 24 136 ทาโปรง 4 352 623 ทาโปรง 15 100 นายางกลก 1 1216 2638 นายางกลก 15 83 น าลาด 4 363 1173 น าลาด 61 361 น าเลา 5 269 823 น าเลา 77 338 บานกลาง 6 180 579 บานกลาง 60 304 บานไร 1 466 1382 บานไร 10 70 บานไรพฒนา 11 315 1118 บานไร 100 544 บงเวยน 4 343 788 บงเวยน 55 214 พระบง 5 130 270 พระบง 14 71

ชนเผาพนเมองญฮกร | 11

ชอหมบานหลก

หมท

ประชากรทงหมด ชมชนชาวญฮกร

ประชากรญฮกร ครวเรอน ประชากร ครวเรอน ประชากร

พระบงใน 10 171 643 พระบงใน 39 203 วงกะทะ 14 404 1236 วงกะทะ 6 33 ศรสงา 16 254 856 วงกะทะ 5 20 ตะเคยนค 13 213 521 วงตะเคยน 22 116 วงตาเทพ 5 312 941 วงตาเทพ 55 231 วงอายคง 6 208 684 วงอายคง 47 249 วงอายโพธ 4 349 1011 วงอายโพธ 115 500 สะพานหน 2 435 1339 สะพานหน 55 234 สขประเสรฐ 12 103 259 สขประเสรฐ 7 28 เสลยงทอง 5 220 658 เสลยงทอง 37 148 หนองกระทม 3 152 507 หนองกระทม 11 58 หนองกระทม 11 142 546 8 50 หวยไคร 5 290 1104 หวยไคร 48 300 หวยแย 1 291 895 หวยแย 42 177 หวยแย 9 339 1153 8 46

ผลรวม 27 8642 24885

980 4837 5. วถชวต/ วฒนธรรม (Livelihoods/culture) โครงสรางทางสงคม

ในอดตชาวญฮกรเปนกลมคนทนยมท าไรขาวและลาสตวในพนทปาไม มความเชอในเรองภตผและวญญาณ เวทมนตคาถา มวถชวตทมลกษณะเฉพาะตน แตงงานในกลมชนเผาเดยวกน การสรางบานเรอนจะไมถาวร สามารถเคลอนยายไปตงถนฐานในพนทใหมได นยมใชไมทหาไดจากปามาสรางบาน หลงคามงดวยตบหญาคา ยกพนสง ฝาบานและพนเปนไมไผ เมอแตงงานกนฝายชายจะเปนฝายเขาไปอยบานพอแมฝายหญง

ลกษณะทางเศรษฐกจ

ในอดตชาวญฮกรจะมวถท ากนโดยการโคนไมถางปาเปนพนทท าไรขาวผสมผสานกบการปลกพชผกไวบรโภคอยางเพยงพอในครวเรอน ดวยจ านวนประชากรทนอยและพนทปาไมกวางขวางอดมสมบรณ จงท าใหท าไรขาวไดอยางเสรไมมการจบจองทดนเปนกรรมสทธสวนตวเหมอนดงปจจบน การแสวงหาพนทท าไรขาวจะใชวธการเสยงทายดวยการวาไม แลวตทพนไปทางทศตะวนออก 3 ครง ถาผลการเสยงทายความยาวไมเทากบครงแรก แสดงวาเจาทอนญาตใหใชพนทนท าไรได และไปบานแลวนอนหลบฝน ถาฝนดแสดงวาพนทนสามารถแผวถางท าไรได ถาฝนไมดกจะไมใชพนทนนเปนทท าไร ตองเสยงทายหาพนทใหมตอไป

นอกจากการท าไรขาวแลว ชาวญฮกรยงเปนกลมชนเผาทมความช านาญในการลาสตว หาของปาดวยวถชวตทสมพนธอยกบปา จงท าใหมผลผลตจากปาไปใชเพอการแลกเปลยนผลตภณฑอนๆ ทไมสามารถผลตได เชน ผา เกลอ และอนๆ

ชนเผาพนเมองญฮกร | 12

ปฏทนเศรษฐกจของชาวญฮกรในยคบกเบกพนทปาท าไรขาว

ตวอยางการบอกเลาเรองราวของชาวญฮกรบานไร ด ารงชวตดวยการท าขาวไรและหาพชผกปา รวมตลอดถงการหาของปาและลาสตว ซงในอดตบรเวณเขาพงเหยเปนปาดงดบ ปาเบญจพรรณ และปาเตงรงมไมใหญหลายคนโอบอยเปนจ านวนมาก ไมมคาทางเศรษฐกจปจจบน เชน ไมพะยง ไมตะเคยน ไมยางนา ฯลฯ อยเปนจ านวนมากและหนาแนน การเปดพนทเพอบกเบกเปนไรขาวของชาวญฮกร เรมดวยการหาท าเลพนททเหมาะสมจากนนจะท าการเสยงทายดวยการ”วาไม” การวาไมเสยงทาย

1. ไปหาไมไผบรเวณนนมา ตดใหไดขนาด 1 วาของผเสยงทาย 2. ผเสยงทายหนหนาไปทางทศตะวนออกแลวฟาดไมเสยงทายลงพน 3 ครง 3. น าไมเสยงทายมาวดขนาดกบแขนของตนเอง

a. ถาไมยาวกวาหรอสนกวาวาของตนเอง ไมเลอกทบรเวณนน b. ถาไมเทากบ/ใกลเคยงกบวาของตนเอง กเลอกทบรเวณนนเปนทท าไร

การเรมตนเปดพนทบรเวณนนถามตนไมใหญๆ เชน ยางนา ตะเคยน กจะท าการโคนไมใหญกอนดวยการใชขวานตดใชเวลาหลายวน แตเมอตนไมใหญลมกจะเปดพนทไดกวางตามขนาดรมเงาไมใหญ ซงบางตนเปดพนทไดมากกวา 3 ไร เมอเปดพนทแลวกจะรอใหใบไมแหง 3 วน 7 วน ไปจนถง 1 เดอน โดยการจดไฟเผาตนไมเลกใหญ เมอเผาแลวถงชวงเวลาหยอดเมลดขาวกจะท าการเรมหยอดเมลดพนธขาว และเมลดพชผกตางๆ หลากหลายชนดในแปลงขาว

ชนเผาพนเมองญฮกร | 13

พนธขาวของชาวญฮกร มหลายพนธทงหมดเปนพนธขาวไร ทเรยกวา “ขาวเบอน า” มทงขาวจาวและขาวเหนยว ขาวจาวเปนขาวเปลอกเหลองรปรางรเลก เมลดขางในเปนสขาว เมอหงจะมกลนหอมมากๆ สวนขาวเหนยวเปนขาวจเปลยด หรอขาวเหนยวด า การท าไรขาวเปนการท าไวเพอบรโภคในครอบครวจะไมมการขาย แตจะใชวธแลกเปลยนกนระหวางขาวกบขาว ขาวกนพชผลอยางอน และขาวกบเกลอ กระเทยม ไรขาวของชาวญฮกรจะมการยายไปท าพนทใหมสงเกตจากหญาคา ถาปไหนหญาคาขนปกคลมพนทแลวปนนกจะยายไปท าพนทใหม เนองจากหญาคาก าจดยาก พชไรไมเตบโต การเปดยายพนทจะเรมจากตนเขาขนไปยอดเขา บรเวณเทอกเขาพงเหย บรเวณซบตะเคยน และบอน าทะ การลาสตว เปนอกวถชวตหนงของชาวญฮกรทถอวาเปนศาสตรและศลปะของการใชชวตอยกบปา โดยชาวญฮกรจะมวชาอาคมเฉพาะตวทร าเรยนสบทอดกนมาในชนเชงของการลาสตวใหญ เชน กระทง หม และชาง สตวทนยมลาจะเปนกระทง โดยการเขาปาของกลมพรานในชวงปลายฝนตนหนาว (ตลาคมถงธนวาคม) ไปท าการแกะรอยกระทงและซมยง โดยอาวธทใชจะเปนหนาไมและปนไฟ (ปนแกบ) สตวทลาได เชน กระทง ซงเมอกอนมขนาดใหญกวาวว แตขนาดใหญพอๆ กบควาย เมอกลมพรานลมไดกจะจดการตงตะแกรงแลเนอตรงบรเวณนน แลวสงคนมาบอกชาวบานใหไปชวย ชาวบานกจะยกโขยงกนไปทงหมบาน (เมอกอนหมบานไมใหญประมาณ 20-50 ครวเรอน) กลมพรานทลมกระทงจะท าพธบชาผปา/เจาปาดวยซากกระทงโดยหวหนาพรานท าพธ (พธกรรมตรงนเปนพธทเรยบงาย แตควรศกษาขนตอนและค ากลาวในพธเกบรกษาไว) จากนนจะท าการช าแหละเนอกระทงขนตะแกรง โดยตะแกรงท าจากไมไผสานขนรปสามเหลยมเปนแผง (ตะแกรงยางเนอนเปนสวนหนงของลายปกเสอของผหญงญฮกร) แลวกอไฟดานลางเพอยางเนอใหหดตว เมอกลมชาวบานไปถงกจะไปชวยกนหาบเนอกระทงลงมาในหมบานแลวแบงปนกนทงหมบาน ซงเนอสวนหนงชาวบานจะน าไปท าปลารา (กระบวนการหมกเนอเปนเชนเดยวกบการท าปลารา) คอ แรเนอเปนชนขนาดพอดๆ น าไปคลกเกลอผสมกบแปงขาว แลวเอาไปเกบไวในไหปดปากสนทเกบไดเปนปๆ

ภาพ 7 ภาพวาดรปรางตะแกรงยางเนอสตวปาทขนรปเปนทรงสามเหลยมของชาวญฮกร

สตวปาอกชนดทลาไดแลวเอามาใชประโยชนเปนน ามนประกอบอาหารนนคอ หม เนอหมทตดมนเยอะๆ ชาวบานจะน ามาเคยวใหเกดน ามน เรยกวา “น ามนหม” คณลกษณะพเศษของน ามนหมคอ มกลนหอม น าไปทอดขนมตางๆ แลวจะไดกลนทหอมและเพมรสชาดใหกบขนมดวย

ชนเผาพนเมองญฮกร | 14

นอกจากนชาวญฮกรดงกะมายงมวธการถนอมอาหารประเภทหนอไมเพอเกบไวรบประทานนอกฤดกาลดวย

- หนอไมตม คอ การน าหนอไมรวกมาท าการเผาไฟแลวแกะเปลอกออก น าไปตมจนกระทงน าตมใส จงน าเอามาใสถงพลาสตกใส (ถงรอน) (ในอดตน าไปใสไหดนเผาปดฝาใหสนท) แลวมดปากหอยไวตามใตถนบานเกบไวไดเปนปๆ วธสงเกตถาถงไหนเสย ไมสามารถรบประทานไดคอ น าในถงจะมสขนขนกจะทงไป

ภาพ 8 ถงหนอไมไผรวกเผาไฟตมของชาวญฮกรดงกะมา (ภาพบานเปงเปลยน 20/09/59)

ในสวนของเมลดพนธพชผกจะมการเกบดวยการเอามากองหรอมดผงลมไวใตถนบาน และ/หรอบรเวณชายคาเหนอเตาไฟท าอาหาร

ภาพ 9 การเกบเมลดพนธขาวฟางและฟกทองน าเตา ซงเปนพนธพนบานของชาวญฮกรดงกะมา

ประเพณในรอบปทเกยวกบชวต

การเกด

เมอมการเกดลก กอนถงก าหนดคลอด ฝายชายจะไปหาไมฟนมาเตรยมไวรอกอน จนกระทงเดกคลอดออกมา จะมการน าเดกมานอนบนกระดงไมไผทคว าหนาลงแลวผดกระดงพรอมพดวา “หนงวนลกผ สองวนลก

ชนเผาพนเมองญฮกร | 15

คน” รกเดกจะมการน าไปฝงไวใตบนไดบาน โดยจะน าไมไผหนามมาคลมไว รอบๆ บานกจะลอมดวยไผหนามเพอปองกนผเขามา ขณะทแมเดกจะใหมการอยไฟ

การเกยวพาราส

เมอเปนหนมสาวชาวญฮกรนยมเกยวพาราสกนในชวงทเดนทางไปท างานทไรหรอกลบจากไร โดยฝายชายจะไปดกรอตรงทางเดนผานของฝายหญง แลวน าดอกไมทเปนสญลกษณของความรกไปวางไว ถาฝายหญงเดนทางผานมาและยนดในความรกนนกจะเอาดอกไมแบบเดยวกนมาวางทบไว แสดงวาฝายชายไปเทยวหาทบานได แตถาฝายหญงไมยนดหรอไมพอใจกจะเกบดอกไมนนโยนทงหรอเอาดอกไมทเปนสญลกษณตรงขามมาวางไว แสดงวาฝายหญงไมตอนรบฝายชาย

เสอผาและการแตงกาย

ชาวญฮกรเปนกลมชนพนเมองทไมนยม (หรอเรยกวาไมมวฒนธรรม) การทอผาใชเอง แตเปนการหามาดวยการแลกเปลยนสนคาจากกลมคนภายนอกเผามาท าการตดเยบเสอผาและประดบตกแตงลวดลายดวยการปก

ภาพ 10 เสอผาการแตงกายของชนเผาญฮกร

ชนเผาพนเมองญฮกร | 16

6. ปญหาทเผชญ และความตองการในปจจบนและอนาคต (Issues facing and needs)

ปญหาหลก

1) ปญหาดานเอกลกษณหรออตลกษดานภาษาพดทถดถอยลงไป โดยเฉพาะในเขตพนททชาวญฮกรเปนคนกลมนอย เชน ในพนทปกธงชย จงหวดนครราชสมา และในพนทจงหวดเพชรบรณ การปะปนอยรวมกบคนกลมใหญทพดภาษาไทยโคราช และภาษาไทยกลาง จงท าใหชาวญฮกรในพนทมการใชภาษาญฮกรลดลงและ/หรอเพยนไปตามอทธพลของภาษาไทย โดยคนทอายเกนกวา 40 ปขนไปจะพดภาษาญฮกรได สวนคนทอายต ากวา 40 ปลงมาจะไมมการพดภาษาญฮกรเลย

2) ปญหาดานทดนท ากน เปนอกปญหาหนงทบงบอกถงความมนคงในการด ารงชวต เนองจากปจจบนพนทตงถนฐานและพนทท ากนของชาวญฮกรโดยเฉพาะในพนทอ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม อ าเภอเมองและอ าเภอหนองไผ จงหวดเพชรบรณ และบางสวนในอ าเภอปกธงชย จงหวดนครราชสมา ทดนท ากนยงไมมเอกสารสทธ เนองจากอยในเขตปาสงวนแหงชาตและเขตอทยานแหงชาต

ความตองการ 1) ชาวญฮกรมความตองการดานการรอฟนการใชภาษาญฮกรเพอไมใหภาษาตาย 2) ชาวญฮกรมความตองการหลกประกนความมนคงในการมทดนท ากนและการใชทดนประกอบ

อาชพเกษตรกรรม

ชนเผาพนเมองญฮกร | 17

อางอง ศภสรา ประเสรฐ. 2551. “แนวทางและรปแบบการอนรกษ การฟนฟ และการพฒนาขนบธรรมเนยม

ประเพณกลมชาตพนธญฮกรเพอการทองเทยวทางวฒนธรรมจงหวดชยภม ”. ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาวฒนธรรมศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม.

อาภาวด ทบสรกษ. 2555. “การพฒนาศกยภาพการจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมของชาวญฮกร อ า เภอเทพสถต จงหว ด ชยภม ” . การ ศกษาอสระปรญญาบรหารธ รกจมหาบณฑต มหาวทยาลยขอนแกน.

มลนธชนเผาพนเมองเพอการศกษาและสงแวดลอม (ม.ก.ส)188/525 ม.10 หมบานครสภา ซ.21 ต.สนนาเมง อ.สนทราย จ.เชยงใหม 50210โทรศพท: 052-063110 E-mail: ipf@thai-ips.orgรายละเอยดเพมเตม www.thaiip.org, www.thaiipportal.info, https://yakrul.thaiipportal.info/

¢éÍÁÙÅà¾ÔèÁàµÔÁ: