Æ.ÀðèóíáîëäМонгол Улсын Боловсролын Их Сургууль

Óëààíáààòàð, 2011.05.24Гар далавчтаны акустик дуу чимээг судалгаанд ашиглах арга

зүй, сургалт

Монгол орны гар далавчтаны (Chiroptera) зүйлийн бүрдэл, тархац

Судлагдсан байдал• Ìîíãîë îðíû çýðëýã õºõòíèé ÿíç á¿ðèéí áàã áóþó á¿ëã¿¿ä äîòðîîñ õàðüöàíãóé

õàìãèéí õîæóó, òóõàéëáàë XIX çóóíû ñ¿¿ëèéí õàãàñààñ (Ðàääå, 1862) øèíæëýõ óõààíä àíõ á¿ðòãýãäýæ ýõýëñýí амьтад нь далавчтан þì.

• XX çóóíû II õàãàñààñ Ìîíãîëûí ¿íäýñíèé áèîëîãè÷ ñóäëàà÷èä Ìîíãîë-Ãåðìàí, Ìîíãîë-Îðîñûí õàìòàðñàí ýêñïåäèöýýð áîëîí áóñàä ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä далавчтаныã áàñ ñóäàëæýý.

• Ìîíãîë îðíû гар далавчтаны òàëààð àíõíû òóõàéëñàí á¿òýýëèéã À.Ã.Áàííèêîâ (1953, 1954) íèéòë¿¿ëæýý. Үүнд 8 ç¿éë, 13 ç¿éëõýíийг бичжээ.

• Ìîíãîë-Ãåðìàíû õàìòàðñàí áèîëîãèéí ýêñïåäèöè 6 зүйл гар далавчтаныг баруун, төв монголоос тэмдэглэсэн байна (Stubbe, Chotolchuu,1968).

• Ñ.Äóëàìöýðýí (1970) Ìîíãîë îðíû õºõòºí àìüòàí òîäîðõîéëîõ áè÷èã á¿òýýëäýý Ìîíãîë îðîíä òàðõñàí, îëäîæ áîëîõ íèéò 15 ç¿éë гар далавчтанг талаар, Â.Ñîêîëîâ, Â.Îðëîâ íàð (1980) Îïðåäåëèòåëü ìëåêîïèòàþùèõ Ìîíãîëüñêîé Íàðîäíîé Ðåñïóáëèêè Ìîíãîë îðîíä òàðõñàí 10 ç¿éë далавчтаны талаар òîâ÷ äóðüäæýý.

• Ж.Ариунболд Монгол орны 12 зүйл ãàð äàëàâ÷òàíû бичсэн байна (2002). Ìîíãîë îðíû õºõòºí àìüòíû уëààí äàíñ íîìîíä Ìîíãîë îðîíä òàðõñàí 13 ç¿éë ãàð äàëàâ÷òàíû òàëààð áè÷æýý (Clark et al. 2006).

• Dolch íàð (2007) 1999, 2002, 2005 îíóóäàä ìîíãîë îðíîîð ñóäàëãàà õèéæ 11 ç¿éëèéí ãàð äàëàâ÷òàíг òýìäýãëýæýý.

Гар далавчтаны ангилал зүй, тархацын талаарх эх сурвалж

• Павлинов et al., (2002)• Wilson and Reeder (2005)• Matveev et al., (2005)• Spitzenberger et al., (2006)• Dolch et al., (2007)• http://zmmu.msu.ru/bats/• Кожурина (2009)

Murina hilgendorfi Peters, 1880 Сибир бèøã¿¿ð õàìàðò

• Áàðóóí óìàðä Õýíòèéä Å𺺠ãîëûí ñàâä òýìäýãëýñýí (Clark et al., 2006). Энэ зүйлийг Murina leucogaster Milne-Edwards, 1872-с тусгаарлаж тусдаа бие даасан зүйл болгосон. Ìîíãîëä ангилалын ñóäàëãàà îäîîãîîð õèéãäýýã¿é.

r

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

r Murina hilgendorfi.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Murina hilgendorfi Peters, 1980 ''

Myotis petax Hollister, 1912 Дîðíûí уссаг áàãâààõàé

Myotis petax petaxÝíý ç¿éë áàãâààõàéã ºìíº íü óññàã áàãâààõàé (Myotis daubentoni Ognev, 1927)-ä õàìààðóóëäàã áàéâ. Монголд тархсан Myotis daubentoni ussuriensis Ognev, 1927 зүйлхэнд Â.Ñ.Ìàòâååâ, Ñ.Â.Êðóñêîï, Ä.À.Êðàìåðîâ íàð ãåíåòèê, ìîðôîëîãèéí ñóäàëãàà хийж 2005 îíä òóñäàà áèå äààñàí ç¿éë Myotis petax Hollister, 1912 áîëîõûã òîãòîîжээ. Ìîíãîëä M.p.petax Hollister, 1912, M.p.ussuriensis Ognev, 1927 ç¿éëõýí¿¿ä òàðõñàí. Ìîíãîëûí óìàðä íóòãèéí ãîë, ìºðºí äàãàæ îéò íóòãóóäààð òàðõæýý. M.d.volgensis Eversmann, 1840 õýìýýõ ç¿éëõýíèéã Õàð óñ íóóð, ×îíî õàðàéõ ãîë îð÷èìä (Øòóááå íàð, 1968; Øàð, 2003) тодорхойлсон áàéäàã. Ýíý ç¿éëõýíèéã Myotis daubentoni Kuhl, 1819 ãýæ òóñäàà ç¿éë (Matveev et al., 2005) áîëãîæýý. Èéìä áàðóóí Ìîíãîëын уссаг багваахайн àíãèëàëç¿éн àñóóäëûã àõèí íÿãòëàõ øààðäëàãà бий.

• Ижил нэр: Myotis petax ussurensis Ognev, 1927

Myotis brandtii Eversmann, 1845. îéсог áàãâààõàé

• Ìîíãîëûí Òºâ áîëîí Óìàðä íóòãèéí îé, óñ á¿õèé ãàçàð, ç¿¿í õÿçãààðò Õÿíãàíû ñàëáàð óóëñ, Ìîíãîë Äàãóóðûí õýýðä M.b.gracilis Ognev, 1927, M.b.sibiricus Kastschenko, 1905 ç¿éëõýíүүд òàðõñàí. M.b.gracilis ç¿éëõýíийг зарим судлаачид Myotis gracilis Ognevi, 1927 бие даасан зүйл болгосон (Horacek et al., 2000), öààøèä àíãèëàëûí ñóäàëãàà шаардлагатай.

&V

&V

&V

&V

&V

&V

&V &V

&V

&V

&V

&V&V

&V

&V&V

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

&V Myotis brandtii.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Myotis brandtii ''

Myotis mystacinus Kuhl, 1819 ñàõàëò áàãâààõàé

• Myotis nipalensis Dobson, 1871 =Myotis mystacinus przewalskii Bobrynskoy, 1926

Myotis aurascens Kuzyakin, 1935 =Myotis mystacinus mongolicus Kruskop, Borissenko 1996 Õýýðèéí áàãâààõàé

Myotis mystacinus• Myotis aurascens Kuzyakin, 1935 хээрийн багваахай • Сүүлийн үед Ìîíãîë îðîíä íýëýýä ºðãºí òàðõàëòòàé Myotis

mystacinus Kuhl, 1819 ñàõàëò áàãâààõàéн ангилалзүйд нэлээд өөрчлөлт орсон байна. M.m.mongolicus (Kruskop, Borissenko, 1996) зүйлхэнийг Myotis aurascens Kuzyakin, 1935 хэмээх тусдаа бие даасан зүйл (Benda & Tsutsulina, 2000) болгож үзэх болсон иймд манайд M.a.mongolicus Kruskop, Borissenko, 1996 зүйлхэн тархжээ.

• Myotis nipalensis Dobson, 1871 Балбын багваахай• Сахалт багваахайн M.m.przewalskii, зүйлхэнийг Myotis

nipalensis Dobson, 1871 хэмээх бие даасан зүйл (Wilson et al., 2005) болгож үзсэн. Манайд M.n.przewalskii Bobrynskoj, 1926 зүйлхэн тархана.

#³#³

#³#³ #³

#³

#³

#³

#³

#³#³

#³

#³#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³#³ #³#³

#³

#³#³

#³ #³#³

#³

#³

#³

#³#³

#³

#³

#³ #³

#³

#³

#³#³#³

#³

#³

#³

#³

#³

#³

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

#³ Myotis mystacinus.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Myotis mystacinus Kuhl, 1819 ''

Myotis ikonnikovi Ognev, 1912 Иконниковын багваахай

• Урьд нь Хангайн нуруунаас 2005 онд ганц бодгаль, өмнөд Хэнтийгээс 2005, 2010 онд тус бүр 1 ширхэг, Онон, Балжаас 2000, 2008 онуудад дөрвөн удаагийн судалгаагаар нийт 6 бодгаль барьсан Монгол оронд одоогоор цөөн газраас олдсон.

Myotis ikonnikovi Ognev, 1912 Иконниковын багваахай

#Y

#Y

#Y

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

#Y Myotis ikkonikovi.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Myotis ikkonikovi Ognev, 1912 ''

• Ìîíãîëä àíõ óäàà Õýíòèéí íóðóóíä Áàëæ ãîëûí ýðãýýñ 2008 îíû 6 ñàðä íýã áîäãàëèéã áàðüñàí (Àðèóíáîëä íàð, 2008). Энэ зүйлийг Myotis nattereri Kuhl, 1817-с тусгаарлаж тусдаа бие даасан зүйл болгосон.

Myotis bombinus Thomas, 1906 Амарын багваахай

Myotis frater Gl. Allen, 1923 уртсүүлт багваахай

• ОХУ-н судлаач В.С.Лебедев, А.А.Банникова, А.В.Суров нар Монголын дэлэнтэний зүйлийн бүрдэлд шинээр нэмсэн талаар бичсэн (Лебедев и др., 2010)-ээс өөр ямар нэгэн мэдээ, баримт байхгүй.

Eptesicus serotinus Schreber, 1775 õîæóó ñàðñààõàé

• ªìíºãîâèéí Õºðõ óóë, Çóëãàíàéí áàÿíá¿ðäэä òýìäýãëýæýý (Áàííèêîâ, 1954; Dolch et al., 2007). Õîæóó ñàðñààõàéí E.s.turcomanus Eversmann, 1840 (Áàííèêîâ, 1954) ç¿éëõýí òàðõдаг. Энэ зүйлхэнийг зарим судлаачид E.turcomanus Eversmann, 1840 хэмээх тусгаар зүйл болгосон байдаг.

Eptesicus serotinus Schreber, 1775 õîæóó ñàðñààõàé

#Y

#Y

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

#Y Eptesicus serotinus.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Eptesicus serotinus Schreber, 1775 ''

Eptesicus nilssonii Keyserling et Blasius, 1839 óìðûí ñàðñààõàé

• Ýíý ç¿éë ìàíàé Õàíãàé, Õýíòèé, Õºâñãºë, Èõ õÿíãàí, Ìîíãîë àëòàéí íóðóóíû óìàðä õýñãýýð òàðõñàí òàéãà, îéò õýýðèéí á¿ñýä ò¿ãýýìýë òàðõàöòàé. Óìàðûí ñàðñààõàéí E.n.nilssoni Keyserling et Blasius, 1839 íîìèíàëü õýëáýð ìàíàéä òàðõæýý (Áàííèêîâ, 1954).

Eptesicus gobiensis Bobrynskoy, 1926 ãîâьсог ñàðñààõàé

• Хýýð, ãîâü, öºëèéí á¿ñýä E.g.gobiensis Bobrynskoj, 1926 ç¿éëõýí òàðõñàí (Còðåëêîâ, 1986).

Nyctalus noctula Schreber, 1774 õîíãîð á¿ðýíõèé÷

• Õîâä ãîëûí õºíäèéä Îíãîöíû óëààí óóëíààñ îëæ òýìäýãëýñýí (Ñàìüÿà íàð, 1993). Îäîîãîîð ¿¿íýýñ ººð òàðõàöûí öýã ìàíàé îðîíä îëäîîã¿é áàéíà.

xz

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

xz Nyctalus nostula.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Nyctalus nostula Schreber, 1774 ''

Nyctalus noctula Schreber, 1774 õîíãîð á¿ðýíõèéч

-ийн бүлэг

%U

%U%U

%U

%U

%U

%U

%U%U

%U%U

%U %U

%U%U

%U

%U

%U

%U

%U

%U

%U

%U

%U

%U

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

%U Plecotus auritus.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus auritus ''

Plecotus ognevi Kishida áîð ñîîòгой

Монголын тàéãà, îéò õýýð, õýýðèéí á¿ñýä òàðõñàí Plecotus auritus нь Plecotus ognevi гэсэн зүйл болохыг сүүлийн үеийн ангилалын судалгааны дүнд тогтоожээ (Spitzenberger et al., 2006). Энэ зүйл Уìàðä Ìîíãîëûí нутгаар тархсан байна.

%[

%[ %[%[

%[%[

%[

%[

%[ %[

%[%[

%[

%[

%[

%[

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

%[ Plecotus ognevi.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus ognevi Kishida, 1927 ''

Plecotus austriacus-н бүлэг

%a

%a

%a

%a

%a

%a%a%a

%a %a

%a%a

%a

%a

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

%a Plecotus austriacus.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus austriacus ''

Plecotus kozlovi Bobrynskoj, 1926 ñààðàë ñîîòãîé

• Монголын Plecotus austriacus нь Plecotus kozlovi гэсэн зүйл болохыг тогтоожээ (Spitzenberger et al., 2006). Ìîíãîëûí ºìíº, зүүн өмнө ç¿ãèéí хээр, öºëºðõºã õýýð, öºëèéí á¿ñýýð тархжээ.

Plecotus kozlovi Bobrynskoy, 1926 òîì ñîîòгой

• Ижил нэр: Plecotus austriacus

"8

"8

"8

"8

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus kozlovi Bobrynskoy, 1926 ''

Plecotus strelkovi Spitzenberger, 2006 Ñòðåëêîâûí ñîîòãîé

• ÃîâüÀëòàé àéìàãò ìºí Õîâä àéìãèéí Áóëãàí ãîëûí îð÷ìûí öºë, öºëºðõºã õýýðèéí á¿ñýä òýìäýãëýãäñýí (Spitzenberger et al., 2006; Dolch et al., 2007).

'W'W

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

'W Plecotus strelkovi.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus strelkovi Spitzenberger, 2006 ''

Plecotus turkmenicus Strelkov, 1988 Òóðêìåíû ñîîòãîé

• ªìíºãîâüä Çóëãàíàéí áàÿíá¿ðäýýñ Ìîíãîëä àíõ óäàà íýã áîäãàëèéã áàðüæýý (Dolch et al., 2007).

%

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

% Plecotus turkmenicus.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Plecotus turkmenicus Strelkov, 1988 ''

Hypsugo savii Kolenati, 1837 áîðхон òóðñààõàé

Hypsugo savii savii

• Ìîíãîë Àëòàéí ºâºðò Áóëãàí ãîëûí Óëèàñòàéí àìíààñ (Øòóááå íàð, 1968) îëäñîí. H.s.caucasicus Satunin, 1901 (Áàííèêîâ, 1954, Øòóááå íàð, 1968) ç¿éëõýí Ìîíãîëä òàðõäàã.

Hypsugo alaschanicus Bobrynskoy, 1926 Àëàøàíû òóðñààõàé

Ìàíàéä ªìíºãîâèéí Õөðõ óóë, Àëòàéí ºìíºõ ãîâèéí Àòàñ óóë, Áîãöûí õóäàã (Áàííèêîâ, 1954), ªâºðõàíãàéí áàðóóí ÁàÿíУëààí, Õ¿éòýí áóëàãò (Àðèóíáîëä, 2002), Àëòàéí ºâºð ãîâü, Ç¿¿íãàðûí ãîâü (Áàòñàéõàí íàð, 2004) Áàÿíõîíãîðò Îðîã íóóð (Dolch et al., 2007) çýðýã ãàçàðò ãîâü, öºëèéí á¿ñýä òýìäýãëýæýý.

(X

(X

(X

(X (X

Aimbnd.shpLakes.shpGol_suljee.shp

(X Hupsugo savii.dbf

500 0 500 1000 Miles

N

EW

S

'' Hupsugo savii Kolenati, 1856 ''

Vespertilio murinus Linnaeus, 1758 áóóðàë ñàðìààõàé

• Ìîíãîëûí òàéãà, îéò õýýð, õýýð, ãîâèéí íóòãààð ºðãºí äýëãýð òàðõàëòòàé (Stubbe 2007). Манайд V.murinus murinus Linnaeus, 1758, V.murinus ussuriensis Wallin, 1969 зүйлхэн тархана.

Ìîíãîë äàãóóðûí õýýð òàë, Õÿíãàíû íóðóó, ãîâèéí á¿ñýä òàðõñàí (Àðèóíáîëä, 2005). Äîðíûí ñàðìààõàéí V.s.anderssoni Wallin, 1962 (Òèóíîâ, 1997) ç¿éëõýí òàðõäàã.

Vespertilio sinensis Peters, 1880 äîðíûí ñàðìààõàé

Ìîíãîë îðíû дорнын сармаахай (Vespertilio sinensis Peters, 1880)-н тархац

Ìîíãîë îðíû Chiroptera Blumenbach, 1779 Гар дàëàâчòàí àíãèëàë ç¿é, ç¿éëèéí á¿ðäýë

• Microchiroptera Dobson, 1875• Vespertilionidae Gray, 1821 Áàãâààõàéíõàí• Äýä îâîã Murininae•  Murina Gray, 1842 • Àöàé (áèøã¿¿ð õàìàðò)• Murina hilgendorfi Peters, 1880 Ñèáèð

áèøã¿¿ðõàìàðò* • Äýä îâîã Myotinae•  Myotis Kaup, 1829 áàãâààõàé• Myotis petax Hollister, 1912 äîðíûí уссаг áàãâààõàé*• Myotis brandtii Eversmann, 1845 îéñîã áàãâààõàé• Myotis aurascens Kuzyakin, 1935 хээрийн

багваахай*• Myotis nipalensis Dobson, 1871 Балбын багваахай*• Myotis ikonnikovi Ognev, 1912 Èêîííèêîâûí áàãâààõàé• Myotis frater Gl. Allen, 1923 уртсүүлт багваахай*• Myotis bombinus Thomas, 1906 Àìàðûí áàãâààõàé*

• Äýä îâîã Vespertilioninae•  Òðèáà Plecotini•  Plecotus Geoffroy, 1818 ñîîòãîé• Plecotus kozlovi Bobrynskoj, 1926 ñààðàë ñîîòãîé*• Plecotus ognevi Kishida, 1927 áîð ñîîòãîé*• Plecotus strelkovi Spitzenberger, 2006 Ñòðåëêîâûí

ñîîòãîé*• Plecotus turkmenicus Strelkov, 1988 Òóðêìåíû ñîîòãîé*• Òðèáà Pipistrellini•  Nyctalus Bowdich, 1825 á¿ðýíõèé÷• Nyctalus noctula Schreber, 1774 õîíãîð á¿ðýíõèé÷• Òðèáà Vespertilionini • Vespertilio Linnaeus, 1758 ñàðìààõàé• Vespertilio sinensis Peters, 1880 äîðíûí ñàðìààõàé• Vespertilio murinus Linnaeus, 1758 áóóðàë ñàðìààõàé

• Hypsugo Kolenati, 1856 òóðñààõàé• Hypsugo alaschanicus Bobrynskoj, 1926 Àëàøàíû

òóðñààõàé*• Hypsugo savii Bonaparte, 1837 áîðõîí òóðñààõàé• Òðèáà Eptesicini • Eptesicus Rafinesgue, 1820 ñàðñààõàé• Eptesicus nilssoni Keyserling et Blasius, 1839 óìðûí

ñàðñààõàé• Eptesicus gobiensis Bobrynskoj, 1926 ãîâüñîã

ñàðñààõàé• Eptesicus serotinus Schreber, 1775 õîæóó ñàðñààõàé

• Ìîíãîë îðíû çýðëýã хөхтний á¿ëã¿¿ä äîòðîîñ õàðüöàíãóé õîæóó, òóõàéëáàë XIX çóóíû ñ¿¿ëèéí õàãàñààñ øèíæëýõ óõààíä àíõ á¿ðòãýãäýæ ýõýëñýí íü àìüòàä áîë äàëàâ÷òàí þì. Дàëàâ÷òàíû ñóäàëãàà íü ýíý á¿ëýã àìüòíû òóñãàéëàí ñîíèðõîæ ñóäàëñàí íàðèéí ìýðãýæëèéí ñóäëàà÷ààð áóñ, áèîëîãè÷èä áóñàä ñóäàëãààíû äàëèìä ãîëäóó ÿâóóë çàìнàëûí ñóäàëãààãààð òîõèîëäñîíûã öóãëóóëñàí ìýäýý, õýðýãëýõ¿¿íèéã óëàìæëàëò àíãèëàë ç¿éí àðãààð áîëîâñðóóëàí ä¿ãíýñýí ìýäýýí¿¿ä áàéсан бол 2000 îíû ¿åýñ ãàäààä, äîòîîäûí ýðäýìòýä óëàìæëàëò àíãèëàëûí ñóäàëãààíû çýðýãöýý îð÷èí ¿åèéí ñóäàëãààíû àðãóóäûã õýðýãëýõ áîëñíîîð ç¿éëèéí á¿ðäýë íýìýãäñýí байна

Дүгнэлт• Ìîíãîë îðîíä 1 áàãèéí, 1 ñàëáàð áàã, 1 îâîã, 3 äýä îâîã, 7 òºðºëд

хамаарах 20 ç¿éëèéí äàëàâ÷òàí òýìäýãëýãäýýä áàéíà. Ýíý íü íèéò äýëýíòýí àìüòäûí 15 õóâèéã ýçýëæ áàéíà.

• Сóäàëãààã óëàì íàðèéñãàí, àíãèëàëûí ñóäàëãààíû øèíýëýã àðãóóäûã àøèãëàñàíààð øèíý ç¿éë, ç¿éëõýí íýìýãäýõ áîëîìæ áèé. Ангилалын судалгаагаар M.gracilis, M.daubentoni зэрэг зүйлүүдийг тодорхойлох, хээрийн хайгуул судалгааг Монгол орны хилийн ойролцоох болон бусад бүс нутагт явуулснаар Myotis blythi, M.dasycneme, Barbastella leucomellas, Pipistrellus pipistrellus, Eptesicus bobrinskoi, E.bottae, E.ognevi, Rhinolophus ferrumequinum çýðýã ç¿éë¿¿äèéí òàðõöûã íü øèíýýð òýìäýãëýõ áîëîìæòîé. Öààøèä Ìîíãîë óëñûí õèëèéí îéð хөрш оронд тэмдэглэгдсэн îëîí ç¿éë¿¿ä áàéãààã àíõààðàí òýäíèéã îëæ èëð¿¿ëýõ ñóäàëãààã òîäîðõîé íóòãóóäàä õèéæ ÿâóóëàõ нь зүйтэй.

• Цаашид далавчтаныг судлахын зэрэгцээ хамгаалах ажлыг зохион байгуулах, хээрийн судалгаагаар шинэ зүйлүүдийг илрүүлэх, àíãèëàëûí ñóäàëãààã íàðèéâ÷ëàí õèéæ àíãèëàëûí àñóóäàë íü ýðãýëçýýòýé, á¿ðýí øèéäýãäýýã¿é ç¿éë¿¿äèéí àíãèëàëûã òîäîðõîé áîëãîõ øààðäëàãàòàé.

Анхаарал тавьсанд баярлалаа