Schrij fonderwij s op de basisschool

Aan de slag met het taalbeleidsplan

TaalLevende boeken die boeien

In English please!

School aan Zet: van goed naar beter

Aanpak dyslexieBoeken die helpen!

special

26

EEen taalbeleidsplan met een beschrijving van doelen en aanpak kan van grote waarde zijn. Maar hoe ontwikkel je zo’n plan? Wie betrek je erbij? Hoe creëer je schoolbreed draagvlak? Jan Zwagemakers, docent Nederlands van ’t Rijks in Bergen op Zoom vertelt over zijn ervaringen.

tekst Brigitte Bloem

Een te laag niveau van begrij pend lezen kan een groot struikelblok voor schoolsucces zij n. Leerlin-gen lopen het risico onder hun niveau te presteren, doordat ze teksten en toetsvragen niet goed begrij pen. Mede ingegeven door de nieuwe referentieniveaus en de strengere slaag-/ zakregeling willen scho-len de taalvaardigheid van hun leerlingen vergroten. RSG ’t Rij ks is een grote scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo in West-Brabant: 2.600 leerlingen en meer dan 200 docenten. Docent Jan Zwagemakers: ‘Ook voor onze leerlingen geldt dat op het gebied van de taalvaardigheid winst te behalen valt, zowel interne als externe ‘prikkels’ spelen daarbij een rol.’

Breed gedragen‘Mij n collega’s en ik constateerden dat er op het gebied van taalvaardigheid bij onze leerlingen defi ciën-ties voorkomen’, legt Zwagemakers uit. ‘De externe prikkels betro� en onderzoeken, inspectierapporta-ges, veranderende exameneisen, het rapport Over de drempels met taal en de daaruit voortkomende invoering van referentieniveaus.’Schooljaar 2010-2011 deed de schoolleiding van ’t Rij ks een eerste aanzet om tot een taalbeleidsplan te komen. Zwagemakers: ‘In dat jaar hebben we ons vooral verdiept in de nieuwe eisen die door het ministerie gesteld werden. Het schooljaar erna kreeg ik, in mij n hoedanigheid van voorzitter van de vakgroep Nederlands, van de schoolleiding het ver-zoek om binnen onze vakgroep een aanzet tot taalbe-

leid te ontwikkelen. De complete sectie van meer dan twintig neerlandici kwam diverse keren bij elkaar. Tij -dens deze bij eenkomsten koppelden we de referentie-niveaus aan wat we in onze eigen lespraktij k gewend waren te doen. Omdat we een breed gedragen taal-verbeterplan voor ogen hadden, stelde ik de schoollei-ding vervolgens voor om ook andere vakgroepen erbij te betrekken. Het plan moest immers een fl inke steen in de vij ver worden. Taal speelt bij alle vakken een rol. Taal is ons gereedschap, maar ook ons eindproduct. De directie vond dat direct een prima idee.’

Enthousiasme Omdat docenten niet dagelij ks bezig zij n met het ont-wikkelen van beleid, riep ’t Rij ks de hulp in van advies-organisatie CPS. Zwagemakers: ‘Onze ontwikkelgroep bestond uit een tiental enthousiaste collega’s, inclu-

sief onze rector en twee docenten Nederlands, aangevuld met Meike Berben van het CPS. De rector is bij alle bij eenkomsten aanwezig geweest en hij leverde substantiële inbreng. Het feit dat onze directie het onvoorstel-baar belangrij k vindt dat onze school een goed taalverbeterplan krij gt, was

erg in ons voordeel. Belangrij k is dat je collega’s in je ontwikkelgroep hebt, die enthousiast zij n en het belang inzien. Dring het mensen niet op, dat werkt niet. Overigens werden we niet extra gefaciliteerd. De activiteiten voor de ontwikkelgroep konden we ge-woon binnen onze normjaartaak doen. Wel waren alle vergadertij dstippen als vaste momenten in de jaar-

Aan de slagmet het taalbeleidsplan

Taal speelt bij alle vakken een rol

Taalspecial 27

Docent Jan Zwagemakers

planning ingeroosterd. Het enthousiasme van mijn collega’s vond ik boven verwachting. Dat zegt wel iets over het belang dat aan de aanpak van het probleem gehecht wordt.’

Vreemde ogen dwingenZwagemakers vond het cps-format, dat als richtlijn voor de bijeenkomsten diende, praktisch en goed bruikbaar. Bovendien is hij erg te spreken over de procesbewaking door Berben. ‘iemand van buiten, dat werkte bij ons heel goed. een extern persoon kan het proces zuiver houden en heeft een deskundige, stu-rende hand. Daarbij, vreemde ogen dwingen. Tussen de bijeenkomsten in werden de opdrachten, keurig volgens afspraak, door alle groepsleden gemaakt. cruciaal voor de voortgang. ik weet niet of we zonder de inbreng van het cps in zo’n korte periode tot ons taalbeleidsplan waren gekomen’, aldus Zwagemakers. Het plan is nu bijna gereed. De directie is bezig met het schrijven van aanvullende hoofdstukken op het gebied van financiering en implementatie. Vervol-gens zal er een taalcoördinator worden aangesteld, die het taalbeleidsplan in praktijk gaat brengen. Zwagemakers benadrukt nog eens het belang van het draagvlak en de teambrede aanpak. ‘school-breed moet er het bewustzijn ontstaan dat er in talig opzicht flink wat moet verbeteren. Bovendien moeten de taken en verantwoordelijkheden goed afgestemd worden. Voor onze leerlingen is het van groot belang dat zij in taalopzicht fikse sprongen voorwaarts gaan maken. Het hele gewone, onze taal, is daardoor eigenlijk heel bijzonder geworden.’

Format helpt CPS-consultant Meike Berben: ‘Het format waar-mee we ook bij ’t Rijks hebben gewerkt, bestaat uit elf punten en kan zowel voor scholen in primair- als voortgezet onderwijs worden gebruikt. Tijdens het traject - vier dagdelen op locatie, opdrachten en mailwisseling tussen de bijeenkomsten – behandelen we het volledige format. Daarnaast levert CPS input op het gebied van taalonderwijs en taalgericht vakonderwijs. We geven praktijkvoorbeelden van andere scholen, we zijn op de hoogte van de laatste ontwikkelingen, eisen van de Inspectie et cetera. Maar vooral zijn we discussiebegeleider en procesbewaker. Juist omdat we niet van binnen de school komen, kunnen we ervoor zorgen dat er in relatief korte tijd relevante zaken op papier staan.’

Het CPS-format voor het opstellen van een taalbeleidsplan is gratis te downloaden: www.cps.nl/taalbeleidsplan Het format komt uit het boek Met de referentie-niveaus naar schoolsucces: www.cps.nl/pubreferentieniveaus Heeft u vragen, of wilt u eens doorpraten over dit onderwerp, mail dan naar Meike Berben, m.berben@cps.nl.