Beeldbewerking met GIMP Foto’s bewerken zonder een centje pijn

Er bestaan nogal veel betaalde fotobewerkers, waarvan sommige relatief goedkoop en andere juist flink aan de prijs. Het kan ook gratis, zoals met de opensource-software GIMP. Alle bewerkingen die de gemiddelde foto-enthousiasteling nodig heeft om foto’s eens flink aan te pakken, zijn erin aanwezig. Moeilijk in gebruik? Wij wijzen je de weg.

Inleiding

01 GIMP installeren GIMP is een zeer uitgebreid beeldbewerkingsprogramma dat ook nog eens volledig

gratis en continu in ontwikkeling is. Alle gangbare fotoklussen, eenvoudige maar ook

complexere, kan je met dit opensource-programma prima uitvoeren.

Om GIMP op te halen, ga je naar de website www.gimp.org en klikt op de knop

Download of rechts in het menu op Downloads. Onder het kopje GIMP for Windows

vind je vervolgens het installatie-programma voor Windows-pc’s. Op moment van

schrijven is versie 2.8.4 beschikbaar, die gebruiken wij dan ook in deze workshop.

02 Losse vensters Na het installeren en opstarten van GIMP verschijnen er drie vensters op het

beeldscherm. GIMP werkt veel met dit soort losse vensters en dat kan even wennen zijn.

Voordeel is dat je elk onderdeel vrij over het scherm kunt bewegen en dus ergens kunt

neerzetten waar het je het beste uitkomt. Zo houd je altijd een goed overzicht. Heb je

meerdere beeldschermen, dan mogen de vensters zelfs over beide schermen verdeeld

worden.

Werk je toch liever met één programmavenster waarbinnen zich deelvensters bevinden,

dan kan er worden omgeschakeld via Vensters / Enkel Venster-modus.

03 Taal naar keuze Op een pc met de Nederlandse versie van Windows zal GIMP al direct ingesteld staan

op de Nederlandse taal. Gebeurt dit bij jou niet of gaat je voorkeur toch uit naar een

andere taal, dan schakel je eenvoudig over via Bewerken / Voorkeuren. Kies in de

linkerlijst voor Bediening en maak rechts bij Taal je keuze en klik op de OK-knop om te

bevestigen.

Om vervolgens een foto in GIMP te openen, kies je Bestand / Openen of sleept een foto

vanuit bijvoorbeeld Windows Verkenner rechtstreeks naar het hoofdvenster van GIMP.

04 Weergavegrootte Het venster waarin de foto getoond wordt, kan zowel groter als kleiner gemaakt worden

door een rand of hoek te verslepen. Gewoon zoals je gewend bent met Windows-

programma’s dus.

De foto past zich niet aan het nieuwe schermformaat aan, waardoor je ineens meer of

minder van het beeldmateriaal ziet. Om de foto dan precies passend in het venster te

krijgen kies je Beeld / Zoomen / Afbeelding in venster passen. Stap voor stap in- en

uitzoomen mag uiteraard ook. Dat kan via hetzelfde menuonderdeel of via de plus- en

min-toets van het toetsenbord.

05 Foto’s rechtzetten Soms houden we de camera niet helemaal recht en komt alles scheef op de foto te

staan. Rechtop zetten kan dan alsnog met het gereedschap Draaien dat je in het

venster Gereedschapskist vindt. Klik één keer op de foto zodat een nieuw venster

Draaien opent.

Via de schuifregelaar Hoek of door daar een getal (het aantal graden) in te vullen kan de

foto vervolgens geroteerd worden. Met ingedrukte muisknop in de foto slepen mag

trouwens ook. Klaar? Klik op de knop Draaien om de foto daadwerkelijk aan te passen.

06 Hulplijnen Soms is niet duidelijk te zien wanneer een foto echt helemaal recht staat. Dan gaat het

makkelijker als je hulplijnen inschakelt. Klik op de liniaal boven de foto en sleep een lijn

omlaag in de foto. Plaats de hulplijn in de buurt van iets wat horizontaal moet worden,

zoals de horizon. De liniaal aan de linkerzijde kan gebruikt worden voor een verticale

hulplijn. Beide gebruiken kan ook, want je mag meerdere hulplijnen neerzetten.

Draai daarna de foto zoals aangegeven in de vorige stap. De hulplijnen weghalen kan

via Afbeelding / Hulplijnen / Alle hulplijnen verwijderen.

07 Uitsnijden Door het draaien ontstaan lelijke lege plekken langs de randen. Die weghalen kan met

het gereedschap Bijsnijden. Trek met ingedrukte muisknop een grote rechthoek in de

foto. Pas het kader daarna aan door de zijdes of hoekpunten te verslepen totdat alleen

het goede beeldmateriaal geselecteerd is. Druk op de Enter-toets of klik in het kader om

de foto uit te snijden.

Bijsnijden is ook te gebruiken om zomaar een mooie uitsnede te maken of om overbodig

of lelijk beeldmateriaal langs de randen van de foto kwijt te raken.

08 Belichting verbeteren Een foto die te licht of te donker is kan gemakkelijk verbeterd worden. Onder Kleuren in

de menubalk zijn diverse opties te vinden om zowel kleuren als de belichting een

opfrisbeurt te geven.

Kies je de optie Helderheid / contrast dan krijg je twee schuifregelaars te zien. Met

Helderheid is de foto lichter of donkerder te maken. Zo verminder je onder- of

overbelichting.

Gebruik Contrast om het contrast te verhogen of te verlagen. Een hoger contrast

benadrukt de verschillen tussen licht en donker, waardoor een foto wat meer gaat leven.

09 Niveaus (1) Iets ingewikkelder in gebruik is Kleuren / Niveaus. Je ziet een grafiek die aangeeft

welke lichtwaarden een foto heeft. Links bevindt zich zwart en uiterst rechts is wit. Er

tussenin bevinden zich alle gradaties tussen zwart en wit in. Het gaat hier dus alleen om

de lichtsterkte en niet om kleur.

Hoe hoger de pieken in de grafiek uitslaan, hoe vaker die specifieke lichtwaarden in de

foto zitten. Bij een heel donkere foto zal de grafiek vooral tegen de linkerzijde aanzitten,

bij een heel lichte foto juist tegen de rechterzijde aan.

10 Niveaus (2) Vooral als er links, rechts of aan beide uiteinden van de grafiek een vlak gebied is,

kunnen het contrast en de belichting van de foto sterk verbeterd worden. Die

lichtwaarden ontbreken dan in de foto, waardoor het beeld wat vlakjes oogt.

Schuif de zwarte en de witte driehoek die zich pal onder de grafiek bevinden dan meer

naar binnen toe, totdat ze de grafiek ongeveer ‘raken’. Dus daar waar de pieken

beginnen. Gebruik tot slot de middelste grijze driehoek om de foto eventueel nog wat

lichter of donkerder te maken. Bevestig met OK.

11 Kleuren verbeteren Kies in het menu Kleuren voor Tint/verzadiging om een foto met te flauwe kleuren een

stukje op te fleuren. Beweeg de schuifregelaar Verzadiging voorzichtig naar rechts om

de kleuren te versterken. Kleuren die meer verzadigd zijn worden over het algemeen

mooier gevonden.

Heb je juist een foto met te sterke kleuren, dan zijn ze af te zwakken door Verzadiging

iets naar links te bewegen. Schuif je helemaal naar links, dan ontstaat zelfs een foto in

grijstinten, dus zonder nog enige kleur. Ook in dit venster kan de Helderheid van de foto

nog aangepast worden.

12 Foto verkleuren In plaats van zo natuurlijke, realistische mogelijke kleuren in de foto te behouden, kan je

er ook voor kiezen om een sfeervol kleurtje aan het beeld toe te voegen. Dat gaat erg

eenvoudig via Kleuren / Verkleuren.

Verplaats gewoon de schuifregelaar Tint om de verkleuring in te regelen. Hiermee zijn

talloze kleurschakeringen mogelijk zodat elke foto weer van een andere kleur is te

voorzien. De Verzadiging en de Helderheid zijn op ditzelfde scherm ook bij te stellen,

om deze optimaal op de door jou gekozen verkleuring af te stemmen.

Creatief met filters Er bestaan tientallen leuke effecten die je met slechts enkele muisklikken aan een foto

kunt toevoegen. Onder Filters / Artistiek vinden we bijvoorbeeld Olieverf en

Striptekening waarmee foto’s wat meer op illustraties beginnen te lijken. De filters zijn

met schuifregelaars instelbaar.

Onder Filters / Decor kan via Koffievlek of Oude foto een foto verouderd worden,

terwijl Vage rand een wazige rand met een in te stellen breedte toevoegt die naar een

bepaalde kleur verloopt.

Bij Filters / Licht en schaduw kan je terecht voor kunstmatige lichtbronnen en lensflare

(gekleurde vlekken door invallend licht).

13 Vlekjes en storende voorwerpen verwijderen Zijn er in een foto storende vlekken of voorwerpen te zien, zoals stofjes, pluisjes, een

prop papier op de vloer of een blikje in het gazon, dan zijn die onzichtbaar weg te

werken zodat de foto er smetteloos uit komt te zien. Kies hier het gereedschap

Repareren (twee pleisters) voor.

Klik eerst met ingedrukte Ctrl-toets op een stukje intact beeldmateriaal en klik of schilder

daarna over de te verwijderen plek heen. In veel gevallen is er daarna niets meer van te

zien. Gebruik de toetsen [ en ] om de penseelgrootte in te stellen.

14 Klonen Het gereedschap Klonen (de stempel) is een variant van Repareren. Ditmaal wordt de

reparatie niet zo onzichtbaar mogelijk gedaan, maar wordt het beeldmateriaal slechts

naar een plek gekopieerd die jij aanwijst. Ook dit gereedschap kan gebruikt worden om

vlekjes weg te werken, al is Repareren daar een stuk handiger in.

Klonen is vooral perfect te gebruiken om een voorwerp te dupliceren. Klik ook nu weer

eerst met ingedrukte Ctrl-toets op het bronmateriaal en schilder of klik daarna ergens

anders in de foto om het materiaal naar die plek toe te kopiëren.

15 Weg met die rode ogen Is er geflitst bij het maken van een portretfoto, dan krijgen ogen al snel een onnatuurlijke

rode kleur. Met GIMP is dit gelukkig snel te verhelpen. Het is wel nodig dat je eerst zelf

de ogen markeert met een selectiegereedschap zoals Vrije selectie. Is iemand maar

klein in beeld, zoom dan eerst in zodat de ogen lekker groot in beeld zijn.

Trek dan een ruwe lijn rondom het eerste oog. Houd de Shift-toets ingedrukt en doe

hetzelfde met het andere oog.

Beide ogen zijn nu geselecteerd. Filters / Versterken / Rode ogen verwijderen lost het

probleem vervolgens op.

16 Tekst Je kunt tekst aan een foto toevoegen. Bijvoorbeeld om als kaartje op fotopapier of via e-

mail te versturen. Klik in de gereedschapskist op Tekst (een zwarte A) en daarna op de

plek waar de tekst moet komen. Tik vervolgens je tekst in. Bij Gereedschapsopties

onder in de gereedschapskist kan onder andere het lettertype, de kleur en de grootte

van de letters aangepast worden.

Om de tekst op de juiste plaats te manoeuvreren schakel je over naar het gereedschap

Verplaatsen. Klik op de tekst totdat er een kader omheen verschijnt en versleep het.

17 Tekstlaag Teksten die je toevoegt worden niet rechtstreeks op een foto aangebracht, maar als

aparte lagen bewaard. Daardoor kan de tekst eenvoudig veranderd, verplaatst en zelfs

weer weggehaald worden, zonder dat de foto ‘beschadigd’ raakt.

Klik in het rechtervenster op het linkerpictogram, van een grijze stapel. Hierin zie je alle

lagen die er bestaan. Er is altijd, in elke foto, een fotolaag en zodra je tekst toevoegt ook

één of meer tekstlagen. Sleep een tekstlaag naar de prullenbak eronder en de tekst is

weer weg.

18 Tekenen en schrijven Om je in artistiek opzicht helemaal uit te leven, heeft GIMP ook nog de gereedschappen

Potlood en Penseel waarmee je kunt tekenen, krabbelen of schrijven. Net als bij het

retoucheren kan de dikte van de punt weer ingesteld worden met de [ en ] toetsen.

Uiteraard kan er in talloze kleuren getekend worden door in de gereedschapskist op de

vlakken voor de voor- of achtergrondkleur te klikken. Andere creatieve gereedschappen

om eens op je gemak uit te proberen zijn de Verfspuit en de Inktpot.

19 Verscherpen Een digitale foto kan soms een beetje onscherp lijken, tenzij jouw camera de foto al flink

verscherpt heeft. Om het zelf te doen kies je Filters / Versterken / Onscherp masker.

De naam Onscherp maker is wat misleidend, want je foto wordt er zeker niet

onscherper van. In het voorbeeldvenster zie je het effect. Klik Voorbeeld herhaaldelijk

uit en weer aan om het verschil te zien.

Verschuif Straal of Hoeveelheid een klein stukje om de beste scherpte te zoeken, maar

overdrijf het niet. Verscherpen is gewoonlijk de laatste actie voordat een foto wordt

opgeslagen.

20 Foto opslaan Nadat je een foto hebt bewerkt, wil je het eindresultaat vast opslaan. Dat gaat in GIMP

anders dan je gewend bent. Want via de opties Bestand / Opslaan en Bestand /

Opslaan als, wordt de foto in een afwijkend bestandsformaat opgeslagen waar eigenlijk

alleen GIMP maar raad mee weet. Dat is niet zo handig.

Om de foto in een universeel formaat op te slaan, kies je voor Bestand / Exporteren.

De originele foto overschrijven is niet handig, dus tik liever een andere naam in. Klik

onderin op Selecteer bestandstype en kies bijvoorbeeld JPEG-afbeelding.

21 Foto’s verkleinen Wil je een foto op een website plaatsen of delen via een sociaal netwerk, dan volstaat

een kleinere versie van de foto. Behalve de afmetingen in pixels, neemt ook de

bestandsgrootte dan flink af. Uiteraard bewaar je altijd het origineel voor eigen gebruik

en sla je de verkleinde versie als een kopie op.

Verkleinen doe je via Afbeelding / Afbeelding schalen. Pas je bij Afbeeldingsgrootte

de breedte of de hoogte aan, dan verandert de andere waarde automatisch ook. Wil je

dit niet, klik dan op de schakel erachter om de koppeling te verbreken.

Opslaan of exporteren? Zoals in stap 20 te lezen is, kan een foto via menuoptie Bestand worden opgeslagen

maar ook geëxporteerd. Exporteren is bedoeld om een foto in een gangbaar fotoformaat

op te slaan zoals jpg of bmp. Elk programma weet daar wel raad mee. GIMP kent ook

het eigen xcf-formaat.

Heb je tekst aan een foto toegevoegd, dan zijn er tekstlagen en is het zinvol de foto voor

eigen gebruik ook als een xcf-bestand op te slaan. Open je dat bestand later nog eens,

dan zijn alle lagen nog aanwezig en kan je de foto nog volledig aanpassen.

www.computertotaal.nl/abonneren

www.facebook.com/computertotaal

www.twitter.com/computertotaal

Deze presentatie wordt je aangeboden in samenwerking met de redactie van

Computer!Totaal, het grootste computermagazine van de Benelux. Kijk voor meer

informatie over abonnementen op onderstaande url.