แผนพฒนาระบบบรการสขภาพ

สาขายาเสพตด เขตบรการสขภาพท 7

ค าน า ปญหายาเสพตดเปนปญหาส าคญในระดบชาต ทมผลกระทบตอสขภาพ คณภาพชวตและทรพยสน ทงตอตวผเสพ ครอบครว และสงคมรอบขาง การตดยาเสพตดถอเปนโรค ทเกดการเปลยนแปลงการท างานของสารสอประสาทในสมองทเรยกวา โดปามน ท าใหระบบและกลไกการท างานของสมองผดปกต ตองใชยาเสพตดเปนตวกระตนการท างาน เกดความตองการยาเสพตดแบบควบคมไมได มอาการถอนยาเมอหยดใช และตองการยาเสพตดในปรมาณทมากขน หรอทเรยกวาดอยา จงเรยกการตดยาและสารเสพตดวา “โรคสมองตดยา” ซงหมายรวมถงยาเสพตด และสารเสพตดทกชนด ทงทผดกฎหมาย และถกกฎหมาย เมอผเสพตด ยาและสารเสพตดถอเปนผปวย จงเปนบทบาทภารกจโดยตรงของกระทรวงสาธารณสขทจะตองแกไขปญหาสขภาพของประชาชน

ในป พ.ศ. 2555 กระทรวงสาธารณสขไดมการทบทวนแนวทางการพฒนาหนวยบรการให มทศทางทชดเจนและเปนระบบ เพอพฒนาและยกระดบระบบบรการ ตงแตระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม ใหมขดความสามารถเพมขน สรางระบบการบรการทเชอมโยงเปนเครอขายทงในระดบจงหวด ระดบเขต และเครอขายระดบประเทศ ท าใหเกดระบบการบรการและการบรหารทรพยากร อยางมประสทธภาพสงสด เนนการจดบรการทครอบคลมดานสงเสรม ปองกน รกษา ฟนฟสมรรถภาพ โดยจดกลมเครอขายบรการเปน 12 เครอขาย แตละเครอขายครอบคลมพนท 4 - 8 จงหวด ดแลประชากรประมาณ 3 - 5 ลานคน โดยก าหนดโรคทเปนปญหาสขภาพทส าคญ 10 สาขา

ในเขตบรการสขภาพท 7 ไดเลงเหนถงความส าคญของปญหายาเสพตด จงมการแตงตงคณะกรรมการพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตดขน และจดท าแนวทางการพฒนาระบบบรการสขภาพในแตละระดบ โดยมเปาหมายใหสถานบรการมศกยภาพในการด าเนนงานดานการสงเสรม ปองกน บ าบดรกษา และฟนฟสมรรถภาพผตดยาและสารเสพตด เพอใหประชาชนเกดความรความเขาใจ มแนวทางในการแกไขปญหายาเสพตดในครอบครว ชวยใหผตดยาและสารเสพตดไดเขาถงบรการอยางมประสทธภาพ ลดระยะเวลารอคอย ลดคาใชจาย ภายใตทรพยากรทมอยในเขตบรการ แผนพฒนาระบบบรการครอบคลมตงแตกระบวนการคดกรอง การบ าบดดวยยา การฟนฟสมรรถภาพ การตดตามดแลตอเนองหลงการรกษา และการสงตออยางเหมาะสม ชวยพฒนาคณภาพชวต ท าใหผปวยลด ละ เลกยาเสพตด และกลบไปใชชวตในสงคมอยางปกตสข ไมเปนภาระตอสงคม เปนก าลงในการพฒนาประเทศชาตตอไป

นพ.ชาญชย ธงพานช

ประธานอนกรรมการพฒนาแผนการจดระบบสขภาพสาขายาและสารเสพตด เขตบรการสขภาพท 7

สารบญ

เรอง หนา

บทท 1 บทน า 1 - 8

สถานการณปญหา 1 - 6

ระบบการบ าบดรกษา 6 - 8

บทท 2 แผนพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตด 9 - 19

ยทธศาสตรเพอพฒนาการบ าบดรกษาฟนฟและลดอนตรายของเขตบรการสขภาพท 7 10 - 12

เกณฑมาตรฐานและแนวทางการพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตดของ 12 - 19 สถานพยาบาลแตละระดบ

บทท 3 แนวทางการดแลผมปญหาการใชยาและสารเสพตดยาและสารเสพตด 20 - 39

หลกการการดแลรกษาผตดยาและสารเสพตด 20

แนวทางการดแลผปวยตดยาและสารเสพตดในเขตบรการสขภาพท7 21 - 26

แนวทางการบ าบดผปวยตดบหร 26 - 29

แผนผงแนวทางการดแลผปวยตดยาและสารเสพตดในเขตบรการสขภาพท 7 30 - 34

แผนผงแนวทางการบ าบดผปวยตดบหร 35

แผนผงแนวทางการรกษาผปวยสรา 36

แผนผงการดแลภาวะขาดสรา 37

แนวทางการสงตอผปวยตดยาและสารเสพตดในเขตบรการสขภาพท7 38 - 39

บทท 4 การตดตามประเมนผล 40 - 48

ตวชวดของสถานพยาบาลแตละระดบ 40 - 42

นยามค าจ ากดความตวชวดและรายละเอยดตวชวด 42 - 48

ภาคผนวก - รายชอคณะกรรมการพฒนาระบบบรการสาขายาเสพตดและสารเสพตด เขตบรการสขภาพท 7

- ตารางแสดงขอมลศกยภาพ สถานพยาบาลยาเสพตด

บทท 1

บทน า

สถานการณปญหา

ยาและสารเสพตดเปนปญหาสขภาพทส าคญของประชาชนในยคปจจบนทรฐบาลก าหนดใหเปนวาระแหงชาตทตองระดมก าลงทกภาคสวนใหมสวนรวมในการแกไขอยางจรงจงและตอเนอง จากขอมลการศกษาพบวาโรคทเปนสาเหตของการสญเสยปสขภาวะ (DALYs) ของเพศชาย ป 2552 ในประเทศไทยอนดบ 1 มาจากการดมสรา (ส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ, 2552) และปจจยทเปนสาเหตการตายอนดบท 2 และ 3 คอ การเสพตดบหรและสรา ซงบหรและสราเปนสารเสพตดถกกฎหมายทมกเปนสารเสพตดเรมตนของผใชยาเสพตดทผดกฎหมายอน ๆ ในสถานการณปจจบน ส านกงาน ป.ป.ส. ไดมการประมาณการผทเขาไปเกยวของกบยาเสพตดมแนวโนมเพมมากขนจากป 2554 - 2556 คอ 1,084,900 , 1,200,000 และ 1,900,000 รายตามล าดบ จากเหตปจจยทเกยวของไดแกสภาพสงคมทออนแอ สถาบนครอบครวไมเขมแขง สภาวะเศรษฐกจและสงคมเออตอการตดยาเสพตด อยางไรกตามแมวาจะมผเกยวของกบยาเสพตดเพมมากขนแตพบวาผปวยยาเสพตดทเขารบการรกษาประมาณปละ 3 - 5 แสนราย โดยป 2555 มผปวยยาเสพตดเขารบการรกษาจ านวน 341,372 ราย และป 2556 จ านวน 325,168 ราย (ฐานขอมล บสต. กระทรวงสาธารณสข, 2556) โดยจ านวนผปวยยาเสพตดทเขารบการรกษามความสมพนธกบนโยบายการปราบปรามของภาครฐ และการณรงคคนหาของพนทชมชน ในป 2556 พบวาผปวยยาเสพตดทเขารบการรกษามากทสดคอยาบา ซงมสดสวนสงถงรอยละ 83.8 ยาเสพตดทมแนวโนมเพมมากขนและตองเฝาระวงอยางใกลชด คอ ยาไอซ ซงมการแพรระบาดในทกพนท รองลงมาจากยาบาคอกญชาทแพรระบาดในภาคใต อนดบสามเปนสารระเหยพบมากในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และ เฮโรอนทพบมากในจงหวดเชยงราย และ 3 จงหวดชายแดนภาคใต สวนน าตมกระทอมหรอสคณรอยมการแพรระบาดในภาคใตเชนเดยวกน กลมอายหลกทเขาไปเกยวของอยในชวงอาย 15 - 24 ป ดานระบบการรกษาพบวาผปวยไดรบการรกษาในระบบบงคบบ าบดมากทสดรอยละ 49 และระบบสมครใจรอยละ 43 โดยพบวาจากจ านวนผปวยระบบบงคบบ าบดทงหมดรอยละ 83 ไดรบการรกษาแบบไมควบคมตว และมากกวา รอยละ 70 ไดรบการรกษาโดยโปรแกรมส านกงานคมประพฤต ในดานการจ าแนกความรนแรงของการเสพตดพบวารอยละ 70 - 75 เปนกลมเสพ รอยละ 25 เปนกลมตด และรอยละ 2 - 3 เปนกลมตดรนแรง

นอกจากยาเสพตดทผดกฎหมายแลว สารเสพตดทเปนปญหาสงคมในปจจบน และมความรนแรง และความสญเสยไมนอยกวายาเสพตดประเภทอนคอ สรา และบหร พบวาทงสราและบหรเปนตนเหตของการเกดโรค และความสญเสย และยงเปนสาเหตการตายของคนไทยจ านวนมาก สงผลกระทบตอปญหา

ครอบครว สงคม เศรษฐกจของประเทศ ขอมลจากส านกงานสถตแหงชาต รายงานวาคนไทยดมสราเปนอนดบท 5 ของโลก โดยพบมากในกลมอาย 30 ปขนไป และมแนวโนมการดมสรา และสบบหรในกลมเดกและเยาวชนทมอายนอยลง ปจจบนมผเสพตดสราและมปญหาสขภาพและตองเขารบการรกษามากขน จากขอมลของสถาบนธญญารกษและโรงพยาบาลธญญารกษภมภาคมผปวยสราเขารบการรกษาปละ 5,000 - 6,500 รายถอเปนล าดบทสองรองจากยาบาและยาไอซ และรอยละ 25 - 30 ม ภาวะอาการขาดสรา (Withdrawal symptoms) ขนรนแรง และรอยละ 30 มภาวะบกพรองดานพทธปญญา/สมอง (Cognitive impairment) ตองรบการรกษาฟนฟระยะยาว สวนบหรถอเปนสารเสพตดทเปนตวน าสการเสพตดของยาเสพตดทรนแรงมากขน

ตารางท 1.1 ตารางแสดงโรคทเปนสาเหตของการสญเสยปสขภาวะมากทสด ป 2552 ในเพศชาย (Disability adjusted life year, DALYs ; Male)

1 เสพตดเครองดมทมแอลกอฮอล

2 อบตเหตการจราจร

3 หลอดเลอดสมอง

4 เอชไอว/เอดส

5 มะเรงตบ

6 กลามเนอหวใจขาดเลอด

7 เบาหวาน

8 ปอดอดกนเรอรง

9 ตบแขง

10 มะเรงหลอดลมและปอด

ขอมลจากส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ

ตารางภาพท 1.2 กราฟแสดงปจจยเสยงทเปนสาเหตการสญเสยปสขภาวะแยกเพศชายและหญง ป 2552

ขอมลจากส านกงานพฒนานโยบายสขภาพระหวางประเทศ

ตารางภาพท 1.3 กราฟแสดงจ านวนผปวยยาเสพตดทเขารบการบ าบดรกษาในสถานพยาบาล

ทกระบบทวประเทศ ปงบประมาณ 2545 - 2556

ขอมลจากฐานขอมล บสต. ของกระทรวงสาธารณสข

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

350,000

2545 2546 2547 2548 2549 2550 2551 2552 2553 2554 2555 2556

10,936

319,845

42,963 49,149 56,411 63,497

100,840 134,327 146,367

204,666

343,519 322,951

จ านวน

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2552 2553 2554 2555 2556

81.87 83.95 86.18 81.96 83.84

0.004 0.03 0.15

0.76 4.67 6.31 5.76 3.81

4.46 4.54 5.4 3.97 2.35 1.49 1.05 1.78 2.16 3.71 5.95 1.32 รอยละ

ปงบประมาณ

อน ๆ

ยาอ

เมธาโดน

เฮโรอน

สารระเหย

ฝน

กระทอม

กญชา

ยาไอซ

ยาบา

ตารางภาพท 1.4 กราฟและตารางแสดงจ านวนผปวยยาเสพตดทเขารบการบ าบดรกษาในสถานพยาบาลทก

ระบบทวประเทศจ าแนกตามประเภทยาเสพตดทใช ปงบประมาณ 2552 - 2556

ประเภทยา

เสพตดทใช

2552 2553 2554 2555 2556

จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ จ านวน รอยละ

ยาบา 109,977 81.87 122,876 83.95 176,389 86.18 281,548 81.96 270,766 83.84

ยาไอซ 6 0.004 38 0.03 310 0.15 2,597 0.76 15,095 4.67

กญชา 8,478 6.31 8,425 5.76 7,808 3.81 15,314 4.46 14,673 4.54

กระทอม 1,498 1.12 1,712 1.17 1,978 0.97 10,634 3.1 7,505 2.32

ฝน 2,574 1.92 2,141 1.46 2,902 1.42 3,812 1.11 3,475 1.08

สารระเหย 7,258 5.4 5,809 3.97 4,806 2.35 5,131 1.49 3,390 1.05

เฮโรอน 1,577 1.17 1,704 1.16 2,490 1.22 3,567 1.04 3,370 1.04

เมธาโดน 276 0.21 334 0.23 215 0.11 254 0.07 263 0.08

ยาอ 303 0.23 171 0.12 162 0.08 214 0.06 151 0.05

อน ๆ 2,380 1.78 3,157 2.16 7,606 3.71 20,448 5.95 4,263 1.32

รวม 134,327 100 146,367 100 204,666 100 343,519 100 322,951 100

ขอมลจากฐานขอมล บสต. ของกระทรวงสาธารณสข

ตารางภาพท 1.5 กราฟและตารางแสดงจ านวนผปวยยาเสพตดทเขารบการบ าบดรกษาในสถานพยาบาลทก

ระบบทวประเทศจ าแนกตามประเภทผปวยใหมและเกา ปงบประมาณ 2552 - 2556

ยทธศาสตรการแกไขปญหายาเสพตด

การแกไขปญหายาเสพตดถอเปนนโยบายยทธศาสตรการแกไขปญหายาเสพตดของประเทศก าหนดใหทกภาคสวนเขามสวนรวมในการด าเนนการอยางบรณาการโดยก าหนดยทธศาสตรส าคญในดานการปองกน การปราบปราม การบ าบดรกษา และการบรหารจดการ และไดจดตงศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด (ศพส.) ซงมรฐมนตรทนายกรฐมนตรมอบหมายเปนผอ านวยการ เลขาธการคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยาเสพตดเปนเลขานการนอกจากนนไดมการด าเนนงานดานการแกไขปญหายาเสพตดคลอบคลมทกพนท โดยมการจดตงศนยพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตด (ศพส.) ในทกระดบไดแก ศพส.จ., ศพส.อ., ศพส.ระดบต าบลและองคกรสงเสรมการปกครองสวนทองถน เพอด าเนนการตามนโยบายยทธศาสตรทงในสวนกลาง และในระดบพนท โดยก าหนดยทธศาสตรหลกในการด าเนนงาน 4 ยทธศาสตร คอ

1. ยทธศาสตรดานการปองกน (Potential Demand reduction) 2. ยทธศาสตรดานการบ าบดรกษาฟนฟและลดอนตราย

(Demand and Harm reduction) 3. ยทธศาสตรดานการปราบปราม (Supply reduction) 4. ยทธศาสตรดานการบรหารจดการ (Management)

0

20

40

60

80

100

2552 2553 2554 2555 2556

23.71 23.57 24.07 25.42 28.67

76.29 76.43 75.93 74.58 71.33

รอยละ

ปงบประมาณ

รายใหม

รายเกา

ในสวนของกระทรวงสาธารณสขในฐานะผรบผดชอบหลกในแผนการแกไขปญหาผเสพ ผตดยาเสพตด ไดแตงตงศนยอ านวยการพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดกระทรวงสาธารณสข (ศพส.สธ.) เปนหนวยงานกลางดานการก าหนดนโยบายแนวทางการด าเนนงาน ไดก าหนดใหกรมการแพทยรบผดชอบหลกดานการพฒนาวชาการการบ าบดรกษาตลอดจนการพฒนาศกยภาพบคลากรและการรบรองคณภาพสถานพยาบาลทวประเทศ กรมสขภาพจตรบผดชอบหลกดานการปองกนผเสพยาเสพตดรายใหมและผเสพผตดทมอาการทางจต กรมวทยาศาสตรการแพทยรบผดชอบหลกดานการตรวจพสจนยาและสารเสพตด และส านกงานคณะกรรมการอาหารและยารบผดชอบหลกดานการควบคมตวยาและสารตงตนทน าสการผลตยาเสพตด และการด าเนนงานดานกฎหมายทเกยวของกบยาและสารเสพตด

ระบบการบ าบดรกษายาเสพตด

การตดยาเสพตดกอใหเกดโทษทงทางดานรางกาย จตใจของผเสพตดรวมทงยงอาจสงผลกระทบตอครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต จงเปนความจ าเปนทจะตองใหการบ าบดรกษาใหหายจากสภาพของการเสพตด ระบบการบ าบดรกษาผตดยาเสพตดของประเทศไทยปจจบน แบงออกเปน 3 ระบบ ดงน 1. ระบบสมครใจ หมายถง การทผปวยยาเสพตดเขารบการบ าบดแบบสมครใจเปนการเปดโอกาสใหผตดยาเสพตดทตองการจะเลกเสพยาเสพตด สามารถขอรบการบ าบดรกษาดวยความสมครใจ ทงนอาจจะเปนการสมครใจตามมาตรการของโรงเรยน โรงงาน หรอมาตรการทางสงคมหรอครอบครวทจงใจใหผปวยมารบการบ าบดรกษาโดยสามารถเขารบการรกษาในในโรงพยาบาลของภาครฐ จ านวน 997แหงไดแก สถาบนและโรงพยาบาลเฉพาะทางตาม พรบ. ยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.2522 โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป โรงพยาบาลชมชน นอกจากนยงมโรงพยาบาลเอกชน 38 แหง และศนยฟนฟสมรรถภาพยาเสพตดของรฐรวมกบเอกชน 30 แหง และวดศนยสงเคราะหจ านวน 19 แหง (ขอมลปพ.ศ.2556) 2. ระบบบงคบบ าบด หมายถง ผปวยยาเสพตดไดรบการบ าบดรกษาดวยระบบบงคบบ าบดตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ. 2545 ผตดยาเสพตดทถกจบในฐานะผเสพจะถกน าเขารบการบ าบดฟนฟในระบบน และหากผเขารบการบ าบดรกษาฟนฟ มผลการรกษาเปนทนาพอใจ กจะถกปลอยตวโดยไมถกด าเนนคด การน าผเสพตดเขารบการรกษาในระบบบงคบบ าบด เรมจากการทผเสพตดถกจบกมตามฐานความผดทก าหนดไวในกฎหมาย ศาลจะใหชะลอฟอง และด าเนนการตรวจพสจนวาเปนบคคลทเปนผเสพตดจรงหรอไม ผเสพตดจะถกควบคมตวไวในสถานทรอตรวจพสจน ซงมอยท งสน 114 แหง (กรมราชทณฑ 80 แหง กรมพนจและคมครองเดกและเยาวชน 34 แหง ) การตรวจพสจนจะตองด าเนนการใหแลวเสรจภายใน 15 วน หากไมเสรจสามารถขยายไดอก แตรวมแลวไมเกน 45 วน และคณะอนกรรมการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในพนทจะพจารณาสงผปวยเขารบการฟนฟในสถานททเหมาะสม ซงรปแบบการฟนฟสมรรถภาพ ตามพระราชบญญตฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตด พ.ศ.2545 แบงเปน 2 รปแบบ คอ

2.1.การฟนฟสมรรถภาพแบบไมควบคมตว เปนการพจารณาสงผปวยไปรบการฟนฟทสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสขในรปแบบผปวยนอก ซงในปจจบนพบวาผตดยาเสพตดตาม พรบ.ฟนฟฯ พ.ศ. 2545 ไดรบการฟนฟโดยส านกงานคมประพฤตมากกวารอยละ 70 ทง ๆ ทไมใชภารกจของส านกงานคมประพฤต

2.2.การฟนฟสมรรถภาพแบบควบคมตว เปนการสงผปวยไปรบการฟนฟในรปแบบผปวยในทศนยฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดทเปนภาคเครอขาย ใชระยะเวลา 4-6 เดอน และสามารถขยายระยะเวลาการฟนฟฯไดครงละ 6 เดอน แตรวมแลวตองไมเกน 3 ป ซงในการด าเนนงานไดบรณาการทรพยากรบคคลและสถานทของหนวยงานทเกยวของเพอใหการฟนฟฯ แบบควบคมตว ปจจบนมศนยฟนฟฯ แบบควบคมตว จ านวน 86 แหง โดยแยกเปนการควบคมตวแบบเขมงวด ไดแก กองทพอากาศ 12 แหง กองทพเรอ 4 แหง กรมคมประพฤต 1 แหง กรมราชทณฑ 1 แหง และควบคมตวไมเขมงวด ไดแก กรมการแพทย 7 แหง กรมสขภาพจต 13 แหง ศนยปฏบตการตอสเพอเอาชนะยาเสพตด 1 แหง กรมการปกครอง (กองรอย อส.) 10 แหง ส านกงานต ารวจแหงชาต 2 แหง กองทพไทย 3 แหง และกองทพบก 32 แหง

3. ระบบตองโทษ หมายถง ผปวยยาเสพตดไดรบการดแลฟนฟในระบบตองโทษ เปนการใหการบ าบดรกษาฟนฟผตดยาเสพตดทไดกระท าความผดเกยวกบคดยาเสพตดและคดอาญาอน ๆ ทตองถกคมขง ซงตองไดรบการดแลฟนฟภายใตขอบเขตขอบงคบของกฎหมาย โดยผปวยจะไดรบการบ าบดรกษาฟนฟในเรอนจ าหรอทณฑสถาน ในกรณทเปนเยาวชนอายไมเกน 18 ป จะไดรบการดแลฟนฟในสถานพนจและคมครองเดกและเยาวชน

การวเคราะหสภาพปญหาในปจจบน (Gap Analysis) ปญหายาเสพตดยงเปนปญหาทอยกบสงคมไทยและสงคมโลกตอไป ซงทกภาคสวนตองมการด าเนนการแกไขอยางจรงจงและตอเนองตามยทธศาสตร 4 ดาน โดยเฉพาะยทธศาสตรดานการบ าบดรกษาฟนฟ เนนการปองกนกลมเสยงเพอไมใหเปนผเสพรายใหม เพมการเขาถงบรการการบ าบดรกษาตงแตระยะแรกเพอลดผลกระทบจากการใชยาเสพตดและภาวะแทรกซอนจากการใชยาเสพตด โดยการมสวนรวมของครอบครวสงคม ชมชน และมการพฒนาระบบบรการทมประสทธภาพ ลดขนตอน ระยะเวลา และคาใชจาย ผปวยไดรบการบ าบดรกษาอยางมคณภาพมาตรฐานดวยคณคาของความเปนมนษย มสทธ และมการตดตามชวยเหลออยางตอเนอง เพอปองกนการเสพตดซ า โดยการบรณาการรวมกบสงคม ชมชน ชวยใหผปวยไดใชชวตโดยไมพงพายาเสพตด รวมทงไดรบบรการเพอลดอนตรายจากการใชยาเสพตดในขณะทยงคงใชยา จากการด าเนนงานทผานมายงพบวาปญหาดานการแกไขปญหาผเสพผตดยาและสารเสพตดยงมประเดนทตองใหความส าคญและพฒนากระบวนการปองกนแกไขตอเนอง ดงน

1. ประชาชน ยงขาดความตระหนกในปญหายาเสพตด และขาดความรความเขาใจในการปองกนแกไขปญหายาเสพตดในระดบครอบครว ชมชน

2. มการใชยาเสพตดทถกกฎหมายเพมมากขน ไดแก บหร สรา และมการใชในกลมเดกและเยาวชนทมอายนอยลง

3. ผเสพผตดยาและสารเสพตดรายใหมยงมเพมมากขน และไมเขารบการรกษาในระยะแรก ผปวยสวนใหญไมสมครใจเขารบการบ าบดรกษา ท าใหสดสวนผปวยในระบบบงคบบ าบดมปรมาณมากทสด

4. สถานพยาบาลยาเสพตดทกระบบยงมมาตรฐานและปรมาณไมเพยงพอหรอไมเหมาะสมตอการรองรบผปวยทสอดคลองตามสภาพปญหาและความรนแรงในแตละพนท

5. บคลากรผปฏบตงานดานยาเสพตดไมเพยงพอ ขาดความรความเชยวชาญในการบ าบดรกษา มการเปลยนงานบอย และไมมโครงสรางผรบผดชอบงานอยางชดเจน

6. ผตดยาเสพตดไดรบการบ าบดรกษานอกเขตบรการสขภาพ ขาดระบบการสงตอทเชอมโยงตงแตระดบปฐมภม ทตยภม และตตยภม ท าใหเสยเงน เสยเวลา และมความเสยงตอชวตและผลกระทบจากการใชยาเสพตด

7. ผตดยาและสารเสพตดไดรบการบ าบดรกษาไมครบขนตอน และมการเสพตดซ าหลงการรกษา ขบวนการตดตามทางการแพทยและการบรณาการรวมกบครอบครว สงคมชมชนในการพฒนาคณภาพชวตผผานการบ าบดรกษาเปนไปไดยาก

8. ระบบการเบกจายคารกษาพยาบาลของผตดยาเสพตดตามระบบการประกนสขภาพยงมขอจ ากด ไมไดรบการคมครองอยางถวนทว ผ ตดยาเสพตดในระบบประกนสงคมยงไมไดรบการรกษาพยาบาลเนองจากการตดยาเสพตด

จากปญหาตาง ๆ เหลานเปนเรองทกระทรวงสาธารณสขซงเปนหนวยงานรบผดชอบหลกดานการดแลรกษาผตดยาเสพตดตองด าเนนการจดท าแผนพฒนาระบบบรการเพอเพมการเขาถงบรการ ชวยใหประชาชนไดรบการสงเสรม ปองกน บ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพอยางมมาตรฐาน ลดขนตอน ลดระยะเวลารอคอย รวมทงไดรบการคมครองตามสทธในฐานะผปวย ลดคาใชจาย ไมตตราผปวย

บทท 2 แผนการพฒนาคณภาพระบบบรการสขภาพสาขายา

และสารเสพตด การพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตดนนเปนสงจ าเปน ทงนเพอใหประชาชนไดรบประโยชนสงสด ไดรบการสงเสรมปองกนในระดบครอบครว ชมชน เกดความรความเขาใจเรองโรคสมองตดยา ผเสพผตดยาเสพตดเขาถงบรการการดแลชวยเหลอตงแตระยะตนซงยงไมเกดปญหาแทรกซอน หรอไมมภาวะการเสพตดรนแรง สวนผตดและผตดทมโรคแทรกซอนไดรบการบ าบดรกษาฟนฟจากสถานพยาบาลทมคณภาพมาตรฐาน ไมตตรา ไมถอเปนอาชญากร ดวยคณคาของความเปนมนษย ลดการสญเสยเวลา คาใชจาย ดวยระบบบรการทมประสทธภาพ ปลอดภย มการสงตอระหวางสถานพยาบาลตามศกยภาพอยางเหมาะสม ไรรอยตอ และเมอผานขนตอนการบ าบดรกษาฟนฟไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองเพอปองกนการเสพตดซ า สงเสรมคณภาพชวต ใหสามารถอยในสงคมไดอยางปกตสขโดยไมพงพายาเสพตด ซงแผนพฒนาระบบบรการดงกลาวจดท าเปนแผนระยะปานกลาง 3 ป ตงแต ป 2557-2559 ซงแผนพฒนาดงกลาวตองมการด าเนนการจดท าแผนปฏบตการระดบพนททสอดคลองเหมาะสมกบบรบทและสภาพปญหาของพนท และมการประเมนเพอพฒนาและปรบปรงแผนการด าเนนงานอยางตอเนอง การพฒนาระบบบรการสขภาพมเปาหมายใหผปวยยาและสารเสพตดไดรบบรการสงเสรมปองกน บ าบดรกษาฟนฟ อยางมประสทธภาพ ในกลมเสพ กลมตด และตดรนแรง ดวยการใชทรพยากรอยางคมคา แผนพฒนาระบบบรการถอเปนมาตรฐานขนต า ซงสามารถเปนแนวทางการพฒนาระบบบรการของพนท และสามารถปรบตามบรบท สภาพปญหา ศกยภาพ และทรพยากรของหนวยบรการในจงหวดและเขตบรการสขภาพ

เปาประสงค

ประชาชน ผเสพ ผตดยา และสารเสพตดไดรบการเฝาระวง ควบคม ปองกน บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพและตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองในสถานบรการทกระดบตงแตปฐมภม ทตยภม และตตยภมอยางมคณภาพมาตรฐาน

ตวชวดเปาประสงค 1. ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลงภายใน3ป(ลดความชก) 2. ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด(กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด)สามารถเขาถง

บรการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขน

ยทธศาสตรเพอพฒนาการบ าบดรกษาฟนฟและลดอนตราย (Demand and Harm reduction)ของเขตบรการสขภาพท 7 1. ยทธศาสตรเพมการเขาถงบรการทมคณภาพใกลบานใกลใจ 2. ยทธศาสตรพฒนาระบบการรกษาและสงตอ 3. ยทธศาสตรพฒนาผเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากร ตามสายวชาชพ 4. ยทธศาสตรพฒนาระบบบรหารจดการ 1. ยทธศาสตรเพมการเขาถงบรการทมคณภาพ

เปาหมาย พฒนาสถานบรการระดบปฐมภมทง 811 แหง(รพ.สต. สขศาลา ศนยสขภาพชมชน) ใหมศกยภาพในการคดกรองสงตอ,ดแลกลมเสยง กลมผใช (User) ดวยการบ าบด BA, BI และการตดตามดแลหลงการรกษา

ตวชวด จ านวนสถานบรการระดบปฐมภมทใหบรการดานการดแลผปวยยาเสพตดเพมขนรอยละ20 ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด(กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด)สามารถเขาถงบรการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขน

2. ยทธศาสตรพฒนาระบบการรกษา การดแลหลงการรกษาและสงตอ

เปาหมาย เพอพฒนาแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และสงตอใหมมาตรฐานเดยวกน สอดคลองกบศกยภาพและบรบทของแตละสถานบรการแตละระดบ

ตวชวด ระดบความส าเรจของการจดท ารายละเอยดของแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และสงตอโดยใชหลกฐานเชงประจกษ

อตราการหยดเสพในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองอยางนอย 1 ป ไมต ากวารอยละ90

อตราคงการบ าบดรกษา (early retention rate)ในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการรกษาในระยะฟนฟสมรรถภาพ ไมต ากวารอยละ70

อตราคงการตดตาม(late retention rate)ในผปวยตดยาและสารเสพตดในระยะดแลหลงการรกษา ไมต ากวารอยละ80

สดสวนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตดเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาล

ระดบตตยภม ไมต ากวา70

3. ยทธศาสตรพฒนาผเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากร ตามสายวชาชพ(แพทย พยาบาล)

เปาหมาย เพอสรางความเชยวชาญดานยาและสารเสพตดใหกบบคลากรตามสายวชาชพ โดยเฉพาะแพทยและพยาบาลทรบผดชอบคลนกยาเสพตดใหครอบคลมทง64แหง

ตวชวด ระดบความส าเรจในการพฒนาความเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากรตามสายวชาชพ

รอยละของคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยาเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

รอยละของคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรสารเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

4. ยทธศาสตรพฒนาระบบบรหารจดการ

เปาหมาย เพอพฒนา สนบสนน ตดตาม และก ากบคลนกยาเสพตดใหผานการรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation : HA ดานยาเสพตด) ใหครอบคลมคลนกยาเสพตดทง64แหง

ตวชวด รอยละของสถานพยาบาลยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation : HA ดานยาเสพตด)

แผนพฒนาระบบบรการสาขายาและสารเสพตด

แผนการพฒนาประกอบดวย 4 องคประกอบ

1. บคคลากร พฒนาบคลากรใหมศกยภาพ เพยงพอตามความจ าเปนในสถานพยาบาลแตละระดบ รวมทงมการก าหนดโครงสรางผรบผดชอบ และระบบการสรางแรงจงใจในการปฏบตงาน

2. สถานทบรการ พฒนาศกยภาพสถานพยาบาลแตละระดบใหมความพรอมตามเกณฑมาตรฐานสามารถรองรบผปวยตามสภาพปญหา ความรนแรงของการเสพตดและรองรบการรบสงตออยางสมบรณภายในเขตพนทจงหวดและเขตบรการสขภาพทครอบคลมทงระดบปฐมภม ทตยภมและตตยภม

3. ขดความสามารถการใหบรการ พฒนาสถานพยาบาลแตละระดบใหมกระบวนการดแลรกษาอยางมคณภาพมาตรฐาน สรางความปลอดภย ลดขนตอน ลดคาใชจาย มการบรณาการความรวมมอกบครอบครว โรงเรยน สงคม ชมชน ตลอดจนสถานประกอบการ กอใหเกดทศนคตการยอมรบและใหโอกาส ถอผเสพเปนผปวยมใชอาชญากร และใหเขารบการบ าบดรกษาอยางตอเนองเชนเดยวกบโรคเรอรงอนๆ โดยใหการบ าบดรกษาครอบคลม 4 ขนตอน ตงแต ขนตอนการเตรยมการกอนการรกษาทตองมการประเมนคดกรอง ตรวจวนจฉยและการเตรยมตวผปวยและครอบครวกอนเรมการรกษา ขนตอนการบ าบดดวยยาหรอ

ถอนพษยา ขนตอนการฟนฟสมรรถภาพ และขนตอนการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองหลงการรกษาอยางนอย 1 ป

4. การบรณาการความรวมมอในพนท สถานพยาบาลมการพฒนาบทบาทหนาทการด าเนนงานอยางบรณาการรวมกบหนวยงานตาง ๆ ในพนททงในระดบนโยบาย และระดบปฏบตการ ไดแก ศนยพลงแผนดนเอาชนะยาเสพตดในแตละระดบ สถานพยาบาลยาเสพตดหรอหนวยงานทใหการบ าบดรกษายาเสพตดในระบบบงคบบ าบด ระบบตองโทษ สถานพยาบาลภาคเอกชน ภาคเครอขายนอกกระทรวงสาธารณสข รวมทงการด าเนนงานเชงรกรวมกบครอบครว โรงเรยน วด ชมชน และสถานประกอบการ

เกณฑมาตรฐานและแนวทางการพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตดของสถานพยาบาลแตละระดบ

ระดบ รพ.สต.

มาตรฐาน เกณฑ/ศกยภาพ

1. บคลากร

- พยาบาลหรอเจาหนาท

- ผานการอบรมหลกสตรการคดกรอง และการบ าบดผใชยา เสพตดรปแบบ Brief Advice (BA), Brief Intervention (BI) และการตดตามผผานการบ าบดรกษา

- จ านวน 1 - 2 คน

2. สถานทบรการ - มพนทบรการทเออตอการใหค าปรกษาผใชยาเสพตด ทสะดวก ปลอดภยทงผใหและผรบบรการโดยค านงถงสทธผปวย

3. ระบบบรการ - การเตรยมการ - สามารถประเมนคดกรองแยกประเภทผปวย และสงตอเพอ

การรกษาทเหมาะสม

- การบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยนอก กลมเสยงต า= กลมผใช

- กลมเสยงปานกลาง(กลมผเสพ) กลมเสยงสง(กลมผตด)

- ใหการชวยเหลอเบองตน แกผใชยาเสพตด(กลมผใชยาและสารเสพตด กลมuser) ดวยรปแบบ Brief Advice (BA) และหรอ Brief Intervention (BI) -สงตอเขาคลนกยาเสพตดในรพ.

- การดแลหลงการรกษา - ด าเนนการตดตามผผานการบ าบดรกษาตามมาตรฐานอยางนอย 1 ป โดยใหกจกรรมการปองกนการเสพซ า รวมกบสมตรวจปสสาวะทก3เดอน

4. การบรณาการความรวมมอในพนท - ด าเนนการปองกนเชงรกรวมกบหมบาน วด ชมชน โรงเรยน

- ด าเนนงานเปนเครอขายรวมกบอาสาสมครสาธารณสข (อสม.)

- ด าเนนการตามแผนงานโครงการดานการดแลผเสพผตดยาเสพตดรวมกบองคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

รพท.(M1), รพช.(M2), รพช.(F1), รพช.(F2), รพช.ขนาดเลก (F3)

มาตรฐาน เกณฑ/ศกยภาพ 1. บคลากร - แพทย - พยาบาล

- แพทยผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรสารเสพตดส าหรบแพทย จ านวน 1 คน - ผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลผใชยาและสารเสพตดหรอสาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 1 คน - ผานการอบรมดานการบ าบดรกษายาเสพตดและสารเสพตดจ านวน 1 คน

2. สถานทบรการ - จดใหมสถานทส าหรบใหค าปรกษาหรอท ากจกรรมกลมบ าบดทสะดวก ปลอดภย ทงผใหและผรบบรการโดยค านงถงสทธผปวย

3. ระบบบรการ -การเตรยมการ - การบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

- ดแลขนเตรยมการกอนรกษา - ประเมนคดกรองแยกประเภทผปวยและการตรวจวนจฉย เพอใหการบ าบดบดฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยนอกหรอสงตอเพอการรกษาทเหมาะสม

กลมเสยงต า = กลมผใช

กลมเสยงปานกลาง(กลมผเสพ)

กลมเสยงสง(กลมผตด)ทไมมภาวะแทรกซอน

- ใหการชวยเหลอเบองตนดวยรปแบบ Brief Advice (BA) และหรอ Brief Intervention (BI)

-รปแบบคายปรบเปลยนพฤตกรรมกลมเสพต า

- บ าบดรกษาขนบ าบดดวยยาแบบผปวยนอก ทงบหร สรา ยาเสพตด

- การบ าบดรกษาดวยจตสงคมบ าบดอยางยอ (matrix program ประยกต)

- การบ าบดรกษาดวยการสมภาษณเพอเพมแรงจงใจ( Motivational Interviewing MI )

-บ าบดรกษาขนบ าบดดวยยาแบบผปวยนอก ทงบหร สรา ยาเสพตด รวมทงการใชเมธาโดนระยะยาว ในผปวยตดเฮโรอน

- บ าบดรกษาขนฟนฟแบบผปวยนอกดวยรปแบบการรกษา Motivational Interviewing (MI) , Cognitive Behavior Therapy (CBT), การบ าบดรกษาดวยจตสงคมบ าบดอยางเขมขน (matrix program)

- การดแลหลงการรกษา

- การบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด (Harm reduction)

-ด าเนนการตดตามผผานการบ าบดรกษาตามมาตรฐานอยางนอย 1 ป โดยใหกจกรรมการปองกนการเสพซ า การสนบสนนทางสงคม รวมกบสมตรวจปสสาวะทก3เดอน

- การบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด (Harm reduction) ในพนทเฉพาะ

4. การบรณาการความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ

- รวมด าเนนการตามแผนการด าเนนงานแกไขปญหาผเสพผตดยาเสพตดรวมกบ สสอ. และ ศพส.อ.

- เปนทปรกษาดานการบ าบดรกษายาเสพตดแกหนวยงานภาคเครอขาย ไดแกคมประพฤต โรงเรยน สถานประกอบการ รวมทงการจดท าคายบ าบดส าหรบผใชยาเสพตด(กลมเสยงต า)ในพนท

รพศ. (A), รพท.ระดบจงหวด (S)

มาตรฐาน เกณฑ/ศกยภาพ

1. บคลากร

- แพทย

- พยาบาล

- เภสชกร

- นกจตวทยาคลนก/

นกสงคมสงเคราะห

- จตแพทยหรอแพทยทผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรยาเสพตดส าหรบแพทยแบบเขมขน(หลกสตร5วน) จ านวน 1 คน

- ผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลผใชยาและ สารเสพตดหรอสาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 2 คน

- ผานการอบรมดานการบ าบดรกษายาเสพตดและสารเสพตด จ านวน 1 คน

- เภสชกรทผานการอบรมดานการบ าบดรกษายาและสารเสพตด จ านวน 1 คน

- นกจตวทยาคลนก และ/หรอ นกสงคมสงเคราะหทผานการอบรมหลกสตรทเกยวของดานบ าบดรกษายาเสพตด จ านวน 2 คน

2. สถานท - มสถานทหรอหองส าหรบรบผปวยไวรกษาแบบผปวยในระยะบ าบดดวยยา หรอระยะฉกเฉนจนอาการสงบ

- จดใหมสถานทส าหรบใหค าปรกษาหรอท ากจกรรมกลมบ าบดทสะดวก ปลอดภย ทงผใหและผรบบรการโดยค านงถงสทธผปวย

3. ระบบบรการ

-การเตรยมการ - ดแลขนเตรยมการกอนรกษา

- ประเมนคดกรองแยกประเภทผปวยและการตรวจวนจฉยเพอใหการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ หรอสงตอเพอการรกษาทเหมาะสม

-การบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

- ด าเนนการบ าบดรกษาครบ 4 ขนตอน

-ประเมนคดกรองแยกประเภทผปวยและการตรวจวนจฉย เพอใหการบ าบดดวยยาแบบผปวยนอก และผปวยใน ฟนฟสมรรถภาพแบบผปวย

กลมเสยงต า(กลมผใช) กลมเสยงปานกลาง(กลมเสพ)และ กลมเสยงสง(กลมผตด)ทไมมภาวะแทรกซอน

กลมเสยงสง(กลมผตด)ทมภาวะแทรกซอน

นอกหรอสงตอเพอการรกษาทเหมาะสม

-ใหการดแลเหมอนกบระดบรพช.(M2), รพช.(F1), รพช.(F2), รพช.ขนาดเลก (F3), รพท.M1

- บ าบดรกษาขนบ าบดดวยยาทงยาเสพตด บหร สรา และรบเปนผปวยในกรณฉกเฉนทางยาเสพตด

- บ าบดรกษาขนฟนฟแบบผปวยนอกดวยรปแบบการรกษา Motivational Enhancement Therapy (MET) , Cognitive Behavior Therapy (CBT),

-การดแลหลงการรกษา -ด าเนนการตดตามผผานการบ าบดรกษาตามมาตรฐานอยางนอย 1 ป โดยใหกจกรรมการปองกนการเสพซ า การสนบสนนทางสงคม รวมกบสมตรวจปสสาวะทก3เดอน

-การบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด (Harm reduction)

- การบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด (Harm reduction) ในพนทเฉพาะ

4. การบรณาการความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของ

- รวมด าเนนการตามแผนการด าเนนงานแกไขปญหาผเสพผตดยาเสพตดรวมกบ สสจ. และ ศพส.จ.

- เปนทปรกษาดานการบ าบดรกษายาเสพตดแกหนวยงานภาคเครอขายในระดบจงหวด เชน แรงงานจงหวด ส านกงานคมประพฤตจงหวด

โรงพยาบาลจตเวชขอนแกนราชนครนทร

มาตรฐาน เกณฑ/ศกยภาพ

1. บคลากร

-แพทย

-พยาบาล

-ทมสหวชาชพ

- จตแพทย รบผดชอบดแลผปวยยาเสพตดอยางนอย จ านวน 2 คน

- ผานการอบรมหลกสตรพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลผใชยาและสารเสพตดหรอสาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 2 คน

- พยาบาลปรญญาโทสาขาวทยาการเสพตด/สาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 2 คน

- ทมสหวชาชพเฉพาะทางครบทกสาขา (เภสชกร นกจตวทยาคลนก นกสงคมสงเคราะห)

2. สถานท - จดสถานทบรการส าหรบรบผปวยไวรกษาแบบผปวยในระยะบ าบดดวยยา หรอระยะฉกเฉนทมอาการแทรกซอนทางจต และสถานทส าหรบบ าบดรกษาระยะฟนฟตามศกยภาพ และมความสะดวก ปลอดภยและมประสทธภาพ

3. ระบบบรการ

-การเตรยมการ

-การบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ

- ประเมนคดกรองแยกประเภทผปวยและการตรวจวนจฉยเพอใหการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพ หรอสงตอเพอการรกษาทเหมาะสม

-ด าเนนการบ าบดรกษาครบ 4 ขนตอนทงรปแบบผปวยนอกและแบบผปวยใน

- รกษาขนบ าบดดวยยาทงยาเสพตด บหร สรา และการรกษาเมธาโดนระยะยาว และการบ าบดรกษาผปวยทมอาการแทรกซอนทางจต

กลมเสยงต า(กลมผใช) กลมเสยงปานกลาง(กลมเสพ)และ กลมเสยงสง(กลมผตด)ทไมมภาวะแทรกซอน

กลมเสยงสง(กลมผตด)ทมภาวะแทรกซอนทางจต

-การดแลหลงการรกษา

- ใหการดแลเหมอนกบรพศ. (A), รพท.ระดบจงหวด(S)

- การบ าบดดวยยาและการบ าบดทางจตสงคมเพอรกษาภาวะแทรกซอนทางจต

- ด าเนนการตดตามผผานการบ าบดรกษาตามมาตรฐานอยางนอย 1 ป โดยใหกจกรรมการปองกนการเสพซ า รวมกบสมตรวจปสสาวะทก3เดอน

4. การบรณาการการท างานกบหนวยงานทเกยวของ

- รวมด าเนนการตามแผนการด าเนนงานแกไขปญหาผเสพผตดยาเสพตดในระดบนโยบายรวมกบเขตบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข และหนวยงานทเกยวของระดบเขต เชน ส านกงานคมประพฤต, ส านกงาน ปปส.เขต, เขตพนทการศกษา

โรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

มาตรฐาน เกณฑ/ศกยภาพ 1. บคลากร

- แพทย

-พยาบาล

-ทมสหวชาชพ

- จตแพทยหรอหรอแพทยผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรยาเสพตดส าหรบแพทย จ านวน 2 คน

- ผานการอบรมพยาบาลเฉพาะทางสาขาการพยาบาลผใชยาและสาร เสพตดหรอสาขาสขภาพจตและจตเวช จ านวน 4 คน

- พยาบาลปรญญาโทสาขาวทยาการเสพตด/สาขาสขภาพจตและจตเวช

- จ านวน 4 คน

- ทมสหวชาชพเฉพาะทางครบทกสาขา (เภสชกร นกจตวทยาคลนก นกสงคมสงเคราะห นกกจกรรมบ าบด)

2. สถานท - จดสถานทบรการส าหรบรบผปวยไวรกษาแบบผปวยในระยะบ าบดดวยยา หรอระยะฉกเฉนทมอาการแทรกซอนทางจต และสถานทส าหรบบ าบดฟนฟตามศกยภาพ ทมความสะดวก ปลอดภย และมประสทธภาพ

3. ระบบบรการ

-การเตรยมการ - ประเมนคดกรองแยกประเภทผปวยและการตรวจวนจฉยเพอใหการบ าบดรกษาและ ฟนฟสมรรถภาพหรอสงตอเพอการรกษาทเหมาะสม

-การบ าบดรกษาและฟนฟ สมรรถภาพ

- ด าเนนการบ าบดรกษาครบ 4 ขนตอนรปแบบผปวยนอกและ ผปวยใน

- บ าบดรกษาขนบ าบดดวยยาทงยาเสพตด บหร สรา และการรกษาเมธาโดนระยะยาว และการบ าบดรกษาผปวยทมภาวะยงยากซบซอน

- บ าบดรกษาขนฟนฟแบบผปวยนอกดวยรปแบบการรกษา Motivational Enhancement Therapy (MET) , Cognitive Behavior Therapy (CBT), การฟนฟผปวยในระยะยาวรปแบบชมชนบ าบด, FAST Model และการฟนฟผปวยในระยะยาวในระบบบงคบบ าบดแบบควบคมตว

- การดแลหลงการรกษา

- การบรการลดอนตรายจากการใชยาเสพตด (Harm reduction)

- ด าเนนการตดตามผผานการบ าบดรกษาตามมาตรฐานอยางนอย 1 ป โดยใหกจกรรมการปองกนการเสพซ า การสนบสนนทางสงคม รวมกบสมตรวจปสสาวะทก3เดอน

- การบรการลดอนตรายจากการใชยา (Harm reduction) ในพนทเฉพาะ

- จดตงศนยบรการลดอนตราย (Drop in center)

4. การบรณาการการท างานกบหนวยงานทเกยวของ

-รวมด าเนนการตามแผนการด าเนนงานแกไขปญหาผเสพผตดยาเสพตดในระดบนโยบายรวมกบเขตบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข และหนวยงานทเกยวของระดบเขต เชน ส านกงานคมประพฤต, ส านกงาน ปปส.เขต, เขตพนทการศกษา

- ด าเนนการทเกยวของตามบทบาทภารกจ ไดแก การอบรมถายทอดความรแกบคลากร การพฒนาและรบรองคณภาพสถานพยาบาลยาเสพตด

บทท 3 แนวทางการดแลผมปญหาการใชยาและสารเสพตดยา

และสารเสพตด หลกการการดแลรกษาผตดยาและสารเสพตด

1. การเสพตดยาท าใหสมองเปลยนแปลงไปในทางทเสอมเสยทงโครงสรางและหนาท

Addiction change the brain : structure and function

2. โรคสมองตดยาเปนโรคเรอรง รกษาได

Addiction is a chronic, relapsing and treatable brain disease

3. ไมมการรกษาวธใดวธหนงทมประสทธภาพและสามารถใชไดกบผตดยาทกๆคน

No single method is appropriate or effective for treating all individuals

4. การรกษาผตดยาเรมเรวเทาไหรเปนผลดแกผตดยาเทานน

The sooner an addict get into treatment, the better

5. ผตดยาอยกบการรกษาไดนานเทาไหรโอกาสทประสบผลส าเรจกมากขนเทานน

The longer an addict stays in treatment, the greater the chance treatment will be effective

6. การเสพตดซ าเปนธรรมชาตของโรคสมองตดยา ไมใชการรกษาลมเหลว

Relapse is part of the disease, not a sign of failure

แนวทางการดแลผปวยตดยาและสารเสพตดในเขตบรการสขภาพท 7

ประกอบดวย 4 ขนตอน

1. ขนเตรยมการบ าบด

1.1 ประเมนทางคลนกเพอวนจฉยภาวะฉกเฉนทางการใชยา และภาวะแทรกซอน

-ทางกาย จากการเมายา ขาดยา หรอการใชยาเกนขนาด

อาการเมาของสารเสพตดชนดตางๆมดงน (รายละเอยดศกษาเกณฑการวนจฉยตาม DSM IV)

1. แอลกอฮอล ไดแก ลมหายใจมกลนสรา พดเสยงออแอ เดนไมตรงทาง การประสานงานของกลามเนอไมด อาการสนของลกตา สมาธและความจ าไมด

2. เฮโรอน ไดแก รมานตาหดเลก งวงซม พดเสยงออแอ

3. ยาบา ไดแก สญญาณชพเพมขน หงดหงดกระสบกระสาย การเคลอนไหวเพมขน ไมอยเฉย

4. กญชา ไดแก เยอบตาแดง คอแหง ปากแหง หวใจเตนเรว การเจรญเพมขน

5. สารระเหย ไดแก วงเวยน ตากระตกแกวง กลามเนอท างานไมประสาน พดออแอ เดนเซ Reflexลดลง มอสน กลามเนอออนแรง

อาการถอนยาของสารเสพตดชนดตางๆมดงน(รายละเอยดศกษาเกณฑการวนจฉยตาม DSM IV)

1. แอลกอฮอล หรอยากลอมประสาทไดแก สญญาณชพเพมขน มอสน สมองสบสน ความคดสบสนไมรเวลา สถานทและบคคล ประสาทรบรผดปกต คลนไสอาเจยน

2. เฮโรอน ไดแก น ามกไหล น าตาไหล มานตาขยาย เหงอแตก หาว ขนลก เปนไข

3. ยาบา ไดแก อารมณไมแจมใส ออนเพลย มฝนไมดทเหมอนจรง นอนไมหลบหรอหลบมาก

4. สารระเหย ไดแก นอนไมหลบ หรอหลบๆตนๆ คลนไส อาเจยน ปวดทอง อารมณฉนเฉยว มอสน ตวสน

-ทางจต ภาวะซมเศรา ฆาตวตาย โดยใชแบบประเมน 2Q/ 8Q/ 9Q

1.2 ประเมนระดบความรนแรงของการใชยาเสพตด

การคดกรองโดยใชแบบคดกรอง ASSIST AUDITในผปวยสรา KKU-vaudit ในผปวยสารระเหย

- แบบคดกรอง ASSIST เปนแบบสอบถามม 8 ขอค าถาม ใชถามโดยบคลากรทางคลนก ถกพฒนามาเพอใชโดยผท างานดานสขภาพในสถานบรการระดบปฐมภม และหนวยงานดานสวสดการสงคม ใชคดกรองการใชสารเสพตดแบบเสยงอนตราย แบงเปน 3 ระดบ

ยาเสพตด คะแนน 0 – 3 เทากบเสยงต า คะแนน 4 - 26 เทากบเสยงปานกลาง คะแนน > 27 เทากบเสยงสง

แอลกอฮอล คะแนน 0 – 10 เทากบเสยงต า คะแนน 11 - 26 เทากบเสยงปานกลาง คะแนน > 27 เทากบเสยงสง

- แบบคดกรอง AUDIT เปนแบบคดกรองผทดมแอลกอฮอลแบบเสยงสง และแบบอนตราย(Hazardous Drink และ Harmful Drink) ถามคะแนนมากกวา8 คะแนนถอวามความผดปกตของการดมแอลกอฮอล มความไวและความจ าเพาะในการวนจฉยการดมแบบเสยงสง (Hazardous Drink) 96% และ98% การดมแบบอนตราย (Harmful Drink) 87% และ 81% ตามล าดบ

- แบบคดกรอง KKU-VOUDIT แบงระดบการตดเปน 3 ระดบ ไดแก

กลมทดลองเสพสารระเหย ไดแก ผทมคะแนน KKU-VOUDIT นอยกวา 24

กลมทดลองเสพสารระเหยแบบอนตราย ไดแก ผทมคะแนน KKU-VOUDIT 24 - 31

กลมตดสารระเหย ไดแก ผทมคะแนน KKU-VOUDIT มากกวา 31

การยนยนการวนจฉย โดยใชเกณฑการวนจฉยตาม DSM-IV

1.3 ประเมนผลกระทบของการตดยาตอครอบครวและสงแวดลอม ใชการสมภาษณผปวยและญาต

1.4 ประเมนแรงจงใจในการรกษา โดยใช stage of change แบบประเมน SOCRATES 8A ในแอลกอฮอล และ SOCRATES 8D ในยาเสพตด

1.5 การตรวจปสสาวะ และการสงตรวจทางหองปฏบตการ

การตรวจปสสาวะเปนตวชวยยนยนอาการของผปวยและเปนการตดตามอาการของผปวยวาดขนหรอไมเทานน ไมไดบงบอกถงการตดยาเสพตด

2. ขนบ าบดดวยยา

2.1 การใชยาเพอรกษาอาการเมายา (treatment of intoxication)

- ผปวยเมายาบา ควรลดอาการกาวราว ประสาทหลอน โดยใชยาantipsychotic drug เชน Haloperidol 5 mg. ฉดเขากลาม และเรงการขบออกจากรางกายโดยท าใหสารน า 5% D/N/2 และท าใหปสสาวะมสภาพเปนกรด (urine acidification) โดยใหวตามนC 1000 - 2000 มลลกรมตอวน รบประทาน ถามแคอาการวตกกงวลหงดหงด จะใชยาในกลม benzodiazepines เชน Diazepam 2 - 10 มลลกรม ฉดเขาเสน ทก 4 - 6 ชวโมง หรอ Diazepam 10 - 30 มลลกรม รบประทาน

- ผปวยเมาสรา ควรเจาะเลอดเพอตรวจหาปรมาณแอลกอฮอลในเลอด หลงจากไดรกษาอาการจนปลอดภยแลว เนองจากถาระดบแอลกอฮอลในเลอด 200 - 300 มลลกรมเปอรเซนต จะกดระบบประสาทสวนกลาง และถามระดบ 400 - 700 มลลกรมเปอรเซนต ท าใหเกดโคมาได การรกษาจะรกษาแบบประคบประคอง ปองกนภาวะกดการหายใจและการส าลก ควรใหวตามน B1 1000 มลลกรมและ 50% กลโคส ทางหลอดเลอดด า รวมกบการใหสารน าอยางเพยงพอ

- ผปวยเมากญชา เมาสารระเหย เมาสารหลอนประสาท สารเสพตดกลมนมกมผลตอรางกายหลายระบบเชน ปวดศรษะรนแรง หวใจเตนเรวกลามเนอกระตก ภาวะไตวายเฉยบพลน ดงนนตองเนนการตรวจรางกายโดยละเอยด การรกษาภาวะฉกเฉน ใหสารน าอยางเพยงพอ เรงการขบออกจากรางกายโดยท าใหสารน า 5% D/N/2 และท าใหปสสาวะมสภาพเปนกรด (urine acidification) โดยใหวตามนC 1000 - 2000 มลลกรมตอวน รบประทาน ให propanolol50 - 100 มลลกรมตอวน เพอลดความดนโลหต ท าใหอาการสงบ โดยใชยาในกลม benzodiazepines เชน Diazepam 2-10 มลลกรม ฉดเขาเสน ทก 4 - 6 ชวโมง หรอ Diazepam 10 - 30 มลลกรม รบประทาน

-ผปวยเมาฝน/เฮโรอน/เมทาโดน ตองโดยรางกายโดยเฉพาะ การหายใจ ความดนโลหต ชพจร และระบบประสาท และใหnaloxone hydrochloride 0.4 - 0.8 มลลกรม ทางเสนเลอด (0.01 มลลกรม/กโลกรม ในทารก) รอดอาการ 15 นาท ถายงไมดขน ใหอก 1.6 มลลกรม ทางเสนเลอด รอดอาการ 15 นาท ถายงไมดขน ใหอก 3.2 มลลกรม ทางเสนเลอด หากไมดขนควรคนหาสาเหตอน หากดขน ให 0.4 มลลกรม ทางเสนเลอด ทกชวโมง จนปกต เนองจาก naloxone มคาครงชวตสนกวาฝนและเฮโรอน ดงนนจ าเปนตองเฝาดอาการและตรวจวดสญญาณชพอยางใกลชดภายใน 12 – 24 ชวโมงแรก สวน methadone overdose ตองตดตามดอาการ 48 ชวโมง เนองจากเมทาโดนออกฤทธยาว

2.2 การใชยาเพอรกษาอาการขาดยา ( treatment of detoxification)

- ผปวยถอนยาบา จะมอาการและอาการแสดงไมรนแรง จงใชการรกษาตามอาการ กระวายกระวายนอนไมหลบ ใชยาในกลม benzodiazepine เชน Diazepam 2 - 10 มลลกรม ตอวน ถามอาการ

ซมเศรา จะใชยาในกลม SSRI เชน fluoxetine 20 – 40 มลลกรมตอวน และเฝาระวงภาวะฆาตวตาย แตถามอาการซมเศรารนแรง ใหปฏบตตามแนวทางการดแลภาวะซมเศรา

- ผปวยถอนแอลกอฮอล อาการถอนแอลกอฮอลจะมอาการใน 6 – 24 ชวโมงภายหลงหยดดม และอาจเกดภาวะ alcohol withdrawal delirium หรอ Delirium Tremens(DTs) รวมถงอาการชก มกเกดภายใน 72 ชวโมงแรก การรกษาอาการถอนแอลกอฮอลใหประเมนความรนแรงโดยใชClinical Institute Withdrawal Assessment of Alcohol Scale,Revised (CIWA-Ar) แบงระดบความรนแรงเปน3ระดบ ไดแก

1. อาการขาดสราเลกนอย (CIWA-Ar นอยกวา8 คะแนน) ใหรกษาแบบผปวยนอก โดยใหยาตามอาการDiazepam 10 – 20 มลลกรมตอวน หรอ lorazepam 2 – 4 มลลกรมตอวน ในกรณทมปญหาโรคตบหรอสงอาย วตามน บ 1 – 6 - 12 รบประทาน

2. อาการขาดสราปานกลาง (CIWA-Ar อยระหวาง8 - 15 คะแนน) ใหยาตาม Fixed schedule regimen รวมกบให thiamine 100 มลลกรม ฉดเขากลามเนอ หรอรบประทาน ตอเนองหลายสปดาห เพอปองกน neurotic sequelae โดยเฉพาะ Wernicke- korsakoff syndrome

3. อาการขาดสรารนแรง (CIWA-Ar มากกวา 15 คะแนน) ใหยาแบบ Front loading regimen ให Diazepam 20 มลลกรม รบประทาน ทก2 ชวโมง จนกวาอาการสงบ โดย Diazepam ทใหตองไมเกน 120 มลลกรม หรอ Diazepam 10 มลลกรม ฉดเขาเสนเลอดด า ทก10 นาท สามารถใหไดตดตอกน3 dose ถาอาการไมสงบ ควรสงตอโรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

- ผปวยถอนสารอนพนธฝน ผปวยจะมอาการและอาการแสดงทางรางกายททรมาน อาจเปนสาเหตท าใหกลบไปเสพซ าอก ดงนนจงควรใหยาเพอระงบอาการ โดยยาทใชไดแก methadone เรมใหเมอผปวยมอาการและอาการแสดงขาดยา โดยเรมตนท 20 – 40 มลลกรมตอวน หลงจากนนเพมขนาดยาถาผปวยยงมอาการถอนยาอย แตถาใหขนาดเกนกวา 60 มลลกรมตอวน ควรระวงฤทธกดการหายใจ หลงจากปรบขนาดยาในขนาดทเหมาะสมแลวจะคงขนาดยาเดมไวประมาณ 1 สปดาห แลวคอยๆ ลดขนาดยาลง รอยละ 5 - 10 ทก 3 วน จนกระทงหยดยาได เชน 40 มลลกรมตอวน ลดลงเหลอ 35 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3 วน ลดยาลงเหลอ 30 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3 วน ลดลงเหลอ 25 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3 วน ลดลงเหลอ 20 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3วน ลดลงเหลอ 15 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3 วน ลดลงเหลอ 10 มลลกรมตอวน เปนเวลา 3 วน แลวจงหยดยา นอกจากนอาจใชยา Buprenorphine ซง Buprenorphine 2 มลลกรม ตอวน ใหผลใกลเคยงกบการให methadone 30 มลลกรมตอวน เรมให Buprenorphine 2 - 8 มลลกรม ตอวน กนหรออมใตลน

- สารเสพตดกลมกญชา สารระเหย และสารหลอนประสาท ไมมเกณฑวนจฉยภาวะถอนสาร ตามเกณฑDSM IV แตมบางวจยรายงานวาอาจพบภาวะถอนยาได โดยมอาการหงดหงด ซมเศรา การรกษา อาจใชยากลม Benzodiazepines หรอยาตานซมเศรากลม SSRI

3. ขนฟนฟสมรรถภาพ

กลมเสยงต า กลมผใช (user) ใช BA/ BI/ MI ทก 1 - 2 สปดาห 4 - 6 ครง หรอคายบ าบดหลกสตร 9 วน 8 คน หลงจากนน ตดตามการรกษา ทก1เดอน จนครบ 3 เดอน ถากลบเสพซ า ควรมการประเมนปญหา และปรบแผนการรกษาใหมความเขมขนเพมมากขน

กลมเสยงปานกลาง กลมผเสพ (abuse) ใช จตสงคมบ าบดอยางยอ (modified matrix program)/ MI/ MET ทก1 – 2 สปดาห เปนระยะเวลา 4 เดอน (8 – 12 ครง) และท าการประเมนผลการบ าบด ถาหยดเสพตดตอกนได 90 วน ถอวาม early remission จงสงผปวยเขาสการดแลตอเนองหลงการรกษา

กลมเสยงสง กลมผตด(dependence) ใช CBT/ จตสงคมบ าบดอยางยอ แบบ 16 ครง/ MET ท ากจกรรมทกสปดาห เปนระยะเวลา 4 เดอน (16 ครง) และอาจใชระบบการจดการรายกรณ (case management) มาใชดแลผปวย นอกจากนอาจมกจกรรมบ าบดทางเลอกอนเพมเตมตามสภาพปญหาของผปวยเชน Family Therapy , 12 steps facilitator สวนMATRIX program แบบเขมขน ใชในกรณทมภาวะตดรนแรงหรอ เคยไดรบการรกษาดวยจตสงคมบ าบดอยางยอแลวกลบไปเสพซ า ภายหลงไดรบการบ าบดฟนฟ 90 - 120 วนใหท าการประเมนผลการบ าบด โดยดจากการหยดเสพและผลการตรวจปสสาวะทกเดอน ถาหยดเสพตดตอกนได 90 วน รวมกบผลตรวจปสสาวะเปนลบถอวาม early remission จงสงผปวยเขาสการดแลตอเนองหลงการรกษา

4. ขนดแลหลงการรกษา

เปนการตดตามดแลใหการชวยเหลอผปวยภายหลงกลบสสงคมใหสามารถด ารงชวตไดโดยไมตองมการใชยาและสารเสพตด เปนระยะเวลา1ป โดยอาศยการตดตามชวยเหลอหลากหลายรปแบบไดแก การนดมาตรวจทสถานบรการ เปนระยะเวลาอยางนอย 7 ครง ใน 1 ป ไดแก ทก 1 เดอน 3 ครง ทก 2 เดอน 3ครง และทก 3 เดอน 1 ครง โดยใชการบ าบดรปแบบ Relapse Prevention (RP) ทงแบบ individual และแบบ group therapy หรออาจใชกลมปญญาสงคม (Social Cognitive Group) นอกจากนอาจใชการบรการสขภาพทบาน (Home health care) และสงเสรมการสนบสนนทางสงคม การสงเสรมอาชพ รวมดวย และควรมการสมตรวจปสสาวะทก 3 เดอน ถาผปวยคงการหยดเสพไดตอเนองและผลปสสาวะเปนลบ จงจ าหนายวาหยดเสพ ถายงคงการเสพใหประเมนวา การเสพเขาเกณฑการวนจฉยวากลบไปเสพซ า (relapse )หรอไม ถาใช ใหเรมตนการประเมนและบ าบดใหมอกครง แตถาไมใช ถอวาเผลอเสพ (lapse) ใหคงอยในระยะบ าบดเดม แตควรไดรบการชวยเหลอใหกลบมาคงระยะการหยดเสพตอไป

ภาวะกลบไปเสพซ า คอ ภาวะการกลบไปเสพยาเสพตดแบบไมสามารถควบคมการเสพได หรอ การกลบไปเสพยาเสพตดในระดบเดยวกนกบชวงกอนการหยดเสพ

ภาวะเผลอเสพ คอ ภาวะการกลบมาเสพยาแบบครงคราวไมตอเนอง ภายหลงจากทมการหยดเสพยาอยางตอเนอง

Relapse : A return to uncontrolled drug use , or use at levels similar to those prior to a period of abstinence.

Lapse : Sometimes called a slip , a lapse is an isolated occasion of drug use after a period of abstinence.

แนวทางการบ าบดผปวยตดบหร

ผปวยทสบบหรมกมารบบรการในหลายแผนก ดงนนจงควรคดกรองดวยการถามผปวยถงการสบบหรทงในปจจบนและอดต หรอการไดรบควนบหรจากผอน ถาใหผลบวกควรประเมนผปวยวาตดบหรหรอไม โดยใชแบบประเมน Fagerstorm test ซงแบงผปวยเปน 3 ระดบ ไดแก

คะแนนเทากบ 0 - 2 ตดนโคตนระดบต า

คะแนนเทากบ 3 – 4 ตดนโคตนระดบปานกลาง

คะแนนเทากบ 5 – 6 ตดนโคตนระดบสง

ผปวยตดนโคตนระดบต า อาจบ าบดดวยจตสงคมบ าบดอยางเดยว ผปวยทตดนโคตนปานกลาง อาจใชการบ าบดทางยารวมกบจตสงคมบ าบด สวนผปวยตดนโคตนระดบสง จ าเปนตองไดรบการบ าบดทเขมขนทงทางยาและจตสงคมบ าบด

หลงจากประเมนระดบการตดแลว ควรประเมนแรงจงใจในการเลกโดยใชทฤษฎขนตอนของการเปลยนแปลงพฤตกรรม(Stage of Change) ท าใหแบงผปวยได6กลม ไดแก

1. ขนไมสนใจปญหา ผปวยไมคดวาตนเองมปญหาจากการสบบหร คดวาควบคมการสบได จะหยดเมอไหรกได ไมสนใจการตรวจเชคสขภาพ

2. ขนลงเลใจ ผปวยมกมผลกระทบทางลบจากการสบบหรบางแลวแตอาจไมรนแรงนก แตผปวยยงเหนวาบหรมประโยชนมากกวาโทษ

3. ขนตดสนใจหรอเตรยมพรอมเพอเลกบหร ผปวยมความตองการเลกอยางจรงจง เพราะมกประสบกบโทษภยของการสบบหรคอนขางมาก

4. ขนลงมอปฏบต ผปวยมกก าลงเลกสบบหรแตยงไมส าเรจ มกอยในชวง6เดอนแรกของการเลก

5. ขนกระท าตอเนอง ผปวยมกเลกสบบหรมาไดอยางนอย6เดอน

6. ขนกลบไปมปญหาซ า ผปวยเรมน าตวเองไปสสถานการณเสยง ไมสามารถจดการกบอาการอยากบหร

การบ าบดอยางยอเพอการเลกบหร (Brief Intervention)

การบ าบดอยางยอเปนการพดสนๆกบผปวยเพอเสรมสรางแรงจงใจในการเลกสบบหร ทก 1 - 2 สปดาห จ านวน 4 - 6 ครง โดยใชหลกการ5A ดงตอไปน

1. Ask about tobacco เปนการถามเกยวกบการสบบหรกบผปวยทกคนและทกครงทพบ

2. Advise smokers to quit เปนการแนะน าผสบบหรใหเลก

3. Assess willingness to quit เปนการประเมนความปรารถนาทจะเลกสบ

4. Assist with quitting เปนการชวยเหลอใหเลกสบบหรไดส าเรจ โดยใหค าปรกษา และการบ าบดทางยา

5. Arrange follow up เปนการตดตามผลภายใน1 สปดาหหลงจากวนเลกสบบหร (quit date)

สวนผปวยทไมพรอมในการเลกบหร จะใชกลยทธในการจงใจแบบ 5R

1. Relevance (ตรงประเดน) ชวยใหผปวยตรวจสอบเหตผลจงใจในการเลกสบบหร

2. Risk (ความเสยง) ชวยใหผปวยตรวจสอบถงขอเสยของการสบบหร โดยเนนผลกระทบทางลบโยตรงตอผปวย

3. Reward (ประโยชน) ชวยใหผปวยตรวจสอบขอดของการเลกบหร เนนขอดทสอดคลองกบผปวยโดยตรง

4. Roadblocks (อปสรรค) ชวยใหผปวยตรวจสอบอปสรรคในการเลก และเสนอความชวยเหลอตางๆเพอใหผปวยกาวขามอปสรรค

5. Repetition (สม าเสมอ) ใหก าลงและเสรมแรงจงใจทกครง

การบ าบดอยางเขมขน

ใชโปรแกรมการบ าบดแบบรายบคคลหรอกลมบ าบดกได รวมทงการใหค าปรกษาทางโทรศพทเชงรก(proactive telephone counseling) ทก 1 – 2 สปดาห จ านวน 8 - 12 ครง โดยชนดของการใหค าปรกษาและพฤตกรรมบ าบดควรครอบคลมการแกปญหาและการฝกทกษะ(problem solving and skill training) เชนการจดการกบความอยากบหร ทกษะในการตอตานแรงกดดนจากสงคม ทกษะการปฏเสธ ทกษะการจดการกบความเครยดและทกษะการสอสาร เปนตน และควรมการสนบสนนทางสงคมทงภายนอกและภายในการบ าบด

การบ าบดทางยา

ยาทใชในเขตบรการสขภาพท 7 ในการรกษาผปวยตดบหร ไดแก 1. Varenicline เรมใหยาอยางนอย 1 - 2 สปดาห กอนหยดสบบหร ขนาด 0.5 mg po OD x 3วน จากนน 0.5 mg BID ในวนท 4 – 7 และ 1mg BID จนครบ 12 สปดาห จงท าการประเมนผลการรกษา ขอดของยานคอสามารถใชในผปวย cardiovascular disease มคาEstimated Odds Ratio (95% CI) เทากบ 3.1 ขอเสยคอ คลนไส ฝนผดปกต 2. Bupropion SR เรมใหยาอยางนอย 1 - 2 สปดาห กอนหยดสบบหร ขนาด 0.5 mg po OD x 3วน จากนน 0.5 mg BID ในวนท 4 – 7 และ 1mg BID จนครบ 12 สปดาห จงท าการประเมนผลการรกษา ขอดของยานคอสามารถใชในผปวย cardiovascular disease มคา Estimated Odds Ratio (95% CI) เทากบ 2.0 ขอเสยคอนอนไมหลบ อาจเกดชก 3. Nortriptylline เรมยาอยางนอย2-4 สปดาหกอนหยดสบบหร โดยใหขนาด 25 mg po OD แลวเพมขนาดขนเรอยๆ ทก 3 – 5 วน จนถง 75 - 100 mg OD จนครบ 12 สปดาห จงท าการประเมนผลการรกษา ขอดของยานคอ ราคาถก มใชกวางขวาง มคาEstimated Odds Ratio (95% CI) เทากบ 1.8 ขอเสยคอ ปากแหง คอแหง งวงนอน นอกจากนอาจใชหญาดอกขาว 0.5% NaNO3 รปแบบยาน า เปนทางเลอกในการรกษา การตดตามผล ตดตามผลใน 1 - 2 สปดาหหลงจากวนเลกบหร จากนนควรตดตามผลตอทก 1 เดอน ใน 6 เดอนแรก หลงจากนนตามความเหมาะสม จนครบ 1 ป โดยกจกรรมบ าบดทใหในระหวางทตดตามผลคอการปองกนการกลบเปนซ า (prevention of relapse) การปรบเปลยนการด าเนนชวต และการชวยใหผปวยตระหนกถงการสรางเงอนไขใหตนเองกลบมาใชบหรอกโดยไมรตว

สรปแนวทางการรกษาในเขตบรการสขภาพท 7 แบงตามความรนแรงและแรงจงใจมดงน

1. ผปวยตดนโคตนระดบต า มแรงจงใจในการรกษา : 5A 2. ผปวยตดนโคตนระดบต า ไมมแรงจงใจในการรกษา : 5R 3. ผปวยตดนโคตนระดบปานกลาง มแรงจงใจในการรกษา : 5A + ยา (ยาอมเลกบหรหญา

ดอกขาว nortriptylline) 4. ผปวยตดนโคตนระดบปานกลาง ไมมแรงจงใจในการรกษา : 5R 5. ผปวยตดนโคตนระดบสง มแรงจงใจในการรกษา : การบ าบดอยางเขมขน + ยา

(varenicline หรอ bupropion หรอ nortriptylline) 6. ผปวยตดนโคตนระดบสง ไมมแรงจงใจในการรกษา : 5R

บ าบดดวยยา

เสยงต า (เสพ)

ตดตาม โปรแกรมบ าบดฟนฟ

โปรแกรมรกษาตอเนอง

โปรแกรมจงใจบ าบด

เสยงปานกลาง (เสพมปญหา)

B.A. , B.I4-6ครง คายบ าบด

หนวยคดกรอง

โรคทางจตเวช

เสยงสง (ตด)

หนวยบ าบดรกษา

จตสงคมบ าบดอยางยอ

Quit

จ าหนาย

อาการขาดยา เมา

โรครวมโรคแทรก

Determineee

Remission

Relapse

ทก 1-2 สปดาห ,8-12 ครง

ม

ไมม

ได

ไมได

ม

ม ไมม

ไมม

ได

ไมได

ไมได

ได

ตดตาม

BA, BI, MI, Counseling

Detoxification

Treatment or Refer

RP program, Self help group

ใช

3 เดอน 12 เดอน

12 เดอน

MET, CBT, TSF Matrix, FAST, TC, Psy. comor. Reh.

ASSIST

แนวทางการรกษาผปวยยาเสพตด

กร บวนการท างาน ( Work Flow )

เสยงต า (เสพ)

ตดตาม

เสยงปานกลาง (เสพมปญหา)

B.A./B.I. คายบ าบด

ผมปญหาการใชยาเสพ

ตด

โรคทางจต เวช

เสยงสง (ตด)

Quit

จ าหนาย

Hx/2Q ม

ไมม

ได

ไมได

3 เดอน

บสต.2

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

แนวทางการดแลแตร ดบ

สงตอหนวยบ าบด รพช. รพศ.

บ าบดดวยยา

โปรแกรมบ าบดฟนฟ

โปรแกรมรกษาตอเนอง

โปรแกรมจงใจบ าบด

ผเสพ ผตดทไมมภาว แทรกซอน

จ าหนาย

อาการขาดยา เมายา

โรครวม โรค แทรก

Determine

Remission

Relapse

AWQ

Psy check

ไมม

ไมม

ได

ไมได

ไมได

ได

BA, BI, MI, Counseling

Detoxification

Treatment or Refer

RP program, Self help group

ใช

จตสงคมบ าบดอยางยอMET, CBT,

Matrix program

ม

ม

โรงพยาบาลชมชน

ไมใช

บ าบดดวยยา

โปรแกรมรกษาตอเนอง

โปรแกรมจงใจบ าบด

ผตดทไมม/มภาว แทรกซอน

จ าหนาย

อาการขาดยา เมายา

โรครวม โรค แทรก

Determineee

remission

Relapse

AWQ

Psy check / BPRS ไมม

ไมม

ได

ไมได

ไมได

ได

Detoxification

Treatment or Refer

RP program, Self help group

ใช

3 เดอน

6 เดอน

12 เดอน

ม

ม

BA, BI, MI, Counseling

โปรแกรมบ าบดฟนฟ

MET, CBT, Matrix

Psy. comor. Reh.

โรงพยาบาลจงหวด / โรงพยาบาลศนย

ไมใช

บ าบดดวยยา

โปรแกรมบ าบดฟนฟ

โปรแกรมรกษาตอเนอง

โปรแกรมจงใจบ าบด

ผตดรนแรง

จ าหนาย

อาการขาดยา เมายา

โรครวม โรค แทรก

determine

Remission

Relapse

AWQ

MSE, BPRS

ไมม

ไมม

ได

ไมได

ไมได

ได

BA, BI, MI, Counseling

Detoxification

Treatment or Refer

RP program, Self help group

ใช

ม

ม

MET, CBT, TSF Matrix, FAST, TC,PMK,Satir

Psy. comor. Reh.

โรงพยาบาลธญญารกษ / โรงพยาบาลจตเวช

บหร

คดกรองการสบ

ไมสบบหร สบบหร เลกบหรแลว

ปร เมนแรงจงใจ

การใหค าแน น าเพอปองกนนกสบหนาใหม

ร ย ไมสนใจปญหา ร ย ลงเลใจ

ร ย ตดสนใจ ร ย ลงมอปฏบต

การใหค าแน น าเพอปองกนการกลบไปสบซ า

MI โดยหลก 5R

ปร เมนแรงจงใจซ า

ปร เมนความรนแรงของการตด Fagerstorm test

บ าบดเขมขน 4-6 ครง

+Medication

5A + ยาอมเลกบหร

ร ย ตดสนใจ ร ย ลงมอปฏบต

ร ย ไมสนใจปญหา ร ย ลงเลใจ

สงตอ รพ.ธญญารกษขอนแกน

หากไมมยา

5A

ตดนโคตนเลกนอย ตดนโคตนมาก ตดนโคตนปานกลาง

ตดสรา ดมแบบเสยง , ดมอนตราย Hazardous drink , Harmful drink ดมแบบเสยงต า

BA , BI มอาการขาดสรา ไมมอาการขาดสรา สงตอ รพ.ธญญารกษ

ขอนแกน

มโรคทางจตเวช มโรคทางอายรกรรม

บ าบดดวยยา ประเมนวางแผนการรกษา

ลงเล ตดสนใจ

ผปวยตดสรา

ดตอในการบ าบดการขาดสรา

ดตอในการประเมน

ใหยารกษาโรคทางจตประสาท

ใหยารกษาโรคทางอายรกรรม

สงตอ โรงพยาบาล ทเกยวของ

สงตอ โรงพยาบาล

จตเวช

ประเมนภาวการณตดสราดวย ASSIST, Audit

โปรแกรมบ าบดฟนฟ 1.MET / CBT / TSF 2.CM

โปรแกรมจงใจบ าบด 1.Counseling 2.MI

หยดเสพ

โปรแกรมตดตามการรกษา

ไมเสพซ า

จ าหนาย (Discharge)

ยงคงเสพ

เสพซ า

ผปวยทเรมหยดดมสรา

แบบประเมน CIWA - Ar

ขาดสราปานกลาง CIWA – Ar 8 - 15

ขาดสราเลกนอย CIWA – Ar ‹ 8

ขาดสรารนแรง CIWA – Ar ≥ 15

ใหยา Benzodiapines แบบ Fixed Schedule regimen

รกษาตามอาการ Symptomatic & Supportive Rx

สงตอโรงพยาบาลศนย หรอ โรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

แผนผงการดแลภาวะขาดสรา

แนวทางการสงตอผปวยตดยาและสารเสพตดในเขตบรการสขภาพท 7

ผปวยทไดรบการประเมนแลวพบวาเกนศกยภาพของสถานบรการในการบ าบดรกษาใหแพทยหรอพยาบาล(ในสถานบรการระดบรพ.สต)ท าหนงสอสงตวผปวยทควรมขอมลการประเมนปญหาการใชยาและสารเสพตดในดานตางๆเชน ระดบความรนแรงของการเสพ (คะแนนการคดกรองกลมเสยงต า เสยงปานกลาง และเสยงสง) แรงจงใจในการรกษา ประวตการรกษาของผปวย เปนตน และควรโทรศพทไปยงสถานบรการทมศกยภาพเพอแจงขอมลส าคญเพอใชประกอบการวางแผนการรกษา โดยเกณฑการสงตอในแตละระดบดงน

โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบล

เกณฑสงตอไปยงโรงพยาบาลชมชน

- ผทมปญหาการใชยาและสารเสพตดทมภาวะแทรกซอนทางกายและทางจตเวช

- ผปวยทไดรบการคดกรองวามความเสยงปานกลางหรอผเสพ และผปวยทไดรบการคดกรองวามความเสยงสงหรอผตด

- ผปวยทไดรบการคดกรองวามความเสยงต าทไดรบการรกษาดวยการบ าบดอยางยอแลวยงคงมการเสพอกในชวง 3 เดอน ภายหลงการรกษา

โรงพยาบาลชมชน

เกณฑสงตอไปยงโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป

- ผปวยทไดรบการวนจฉยวาตดยาเสพตดและมภาวะแทรกซอนทางกาย

- ผปวยตดยาเสพตดและสารเสพตดทประสบความลมเหลวในการรกษาแบบผปวยนอก (failed treatment) มากกวา 1 รอบการรกษา

- ผปวยสราทมภาวะขาดสรารนแรง (CIWA-Ar >15)

เกณฑสงตอจากไปยงโรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

- ผปวยทไดรบการวนจฉยวาตดยาเสพตดและมภาวะแทรกซอนทางจต

- ผปวยทไดรบการวนจฉยวาตดยาเสพตดรนแรง

- ผปวยตดยาเสพตดและสารเสพตดทมความจ าเปนตองไดรบการฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยใน

- ผปวยตดบหรทประเมนพบภาวะตดนโคตนรนแรง (Fagerstorm test มากกวา 6) และประสบความลมเหลวในการรกษาแบบไมใชยา(การใหค าปรกษา)

- ผปวยสราทมภาวะ alcohol withdrawal delirium หรอ Delirium Tremens(DTs) หรอมภาวะชกจากการหยดดมสรา (Rum fit)

โรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป

เกณฑสงตอจากไปยงโรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

- ผปวยยาเสพตดรนแรง

- ผปวยตดยาเสพตดและสารเสพตดทมความจ าเปนตองไดรบการฟนฟสมรรถภาพแบบผปวยใน

- ผปวยตดยาเสพตดและสารเสพตดทประสบความลมเหลวในการรกษาแบบผปวยนอก (failed treatment) มากกวา 1 รอบการรกษา

- ผปวยตดบหรทประเมนพบภาวะตดนโคตนรนแรง (Fagerstorm test มากกวา6) และประสบความลมเหลวในการรกษาแบบไมใชยา (การใหค าปรกษา)

โรงพยาบาลธญญารกษขอนแกน

เกณฑสงตอจากไปยงโรงพยาบาลจตเวชขอนแกนราชนครนทร

- ผปวยยาเสพตดทมภาวะโรครวมทางจตเวชรนแรง

- ผปวยยาเสพตดทมอาการทางจตรนแรง

- ผปวยจตเวช

เมอสถานบรการรบผปวยเขาสกระบวนการรกษาแลว ควรแจงกลบผลการประเมนและบ าบดรกษา เพอให

สถานบรการทสงตวไดใชประกอบการวางแผนการดแลตอเนอง

บทท 4

การตดตามประเมนผล

การพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายาและสารเสพตดมเปาหมายใหประชาชน ผเสพ ผตดยา และสารเสพตดไดรบการเฝาระวง ควบคม ปองกน บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพและตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองในสถานบรการทกระดบตงแตปฐมภม ทตยภม และตตยภมอยางมคณภาพมาตรฐาน ดวยการใชทรพยากรอยางคมคา การประเมนผลส าเรจของการจดท าแผนพฒนาระบบบรการสขภาพสาขายา และ สารเสพตดจะตดตามตวชวด แบงเปนระดบ ดงน

ระดบเขตบรการสขภาพ

1. ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลงรอยละ 50

2. ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด (กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด) สามารถเขาถงบรการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขนกวาป 2556 รอยละ 20

3. รอยละของสถานพยาบาลยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation : HA ดานยาเสพตด)

4. ระดบความส าเรจของการจดท ารายละเอยดของแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และสงตอโดยใชหลกฐานเชงประจกษ

5. ระดบความส าเรจในการพฒนาความเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากรตามสายวชาชพ

5.1 รอยละของคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยาเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

5.2 รอยละของคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรสารเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

6. สดสวนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตดเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม ไมต ากวา 70

ระดบจงหวด

1. ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลงรอยละ 50

2. ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด (กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด) สามารถเขาถงบรการ

บ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขนกวาป 2556 รอยละ 20

3. จ านวนสถานบรการระดบปฐมภมทใหบรการดานการดแลผปวยยาเสพตดเพมขนรอยละ 20

4. รอยละของสถานพยาบาลยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation : HA

ดานยาเสพตด)

5. ระดบความส าเรจในการพฒนาความเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากรตามสาย

วชาชพ

5.1 รอยละของคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยาเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพ

ตด

5.2 รอยละของคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรสารเสพตดปฏบตงาน

ประจ าคลนกยาเสพตด

6. อตราผตดยาและสารเสพตดไดรบการบ าบดรกษาฟนฟตามเกณฑมาตรฐาน รอยละ 80

7. อตราผตดยาและสารเสพตดทผานการบ าบดรกษาไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนอง

อยางนอย 1 ป รอยละ 80

8. อตราการหยดเสพในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนอง

อยางนอย 1 ป ไมต ากวา รอยละ 90

ระดบสถานพยาบาล โรงพยาบาลเฉพาะทาง, รพศ.,รพท., รพช.,รพ.สต.

1. ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลงรอยละ 50

2. ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด (กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด) สามารถเขาถงบรการ

บ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขนกวาป 2556 รอยละ 20

3. อตราผตดยาและสารเสพตดไดรบการบ าบดรกษาฟนฟตามเกณฑมาตรฐาน รอยละ 80

4. อตราการหยดเสพ (remission rate) ในผปวยตดยาและสารเสพตดในระยะฟนฟสมรรถภาพ รอยละ 80

5. อตราผตดยาและสารเสพตดทผานการบ าบดรกษาไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองอยางนอย 1 ป รอยละ 80

6. อตราการหยดเสพในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองอยางนอย 1 ป ไมต ากวารอยละ 90

7. อตราคงการบ าบดรกษา ( early retention rate) ในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการรกษาในระยะฟนฟสมรรถภาพ ไมต ากวารอยละ 70

8. อตราคงการตดตาม (late retention rate)ในผปวยตดยาและสารเสพตดในระยะดแลหลงการรกษา ไมต ากวารอยละ 80

นยามค าจ ากดความตวชวดและรายละเอยดตวชวด

1. ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลง รอยละ 50

ผตดยาและสารเสพตดรายใหมลดลง หมายถง ผปวยยาเสพตดทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตด (Dependence) ไมนบรวมผเสพ : Abuse และ ผใช : User (กลมเสยงปานกลางและกลมเสยงต า) มจ านวนลดลงเมอเทยบกบจ านวนผตดยาและสารเสพตดในป 2556

จ านวนผตดยาเสพตดในป2556 - จ านวนผตดยาเสพตดในป2557

อตราการลดลง = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผตดยาเสพตดในป2556

2. ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด (กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด) สามารถเขาถงบรการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขนกวาป 2556 รอยละ 20

ผมปญหาการใชยาและสารเสพตด(กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด)สามารถเขาถงบรการบ าบดรกษาและฟนฟสมรรถภาพไดเพมมากขน หมายถง ผปวยทมปญหาการใชยาและสารเสพตด(กลมเสยง กลมผใช กลมเสพ กลมตด)ทมารบบรการในสถานบรการทกระดบตงแต โรงพยาบาลเฉพาะทาง, รพศ.,รพท., รพช.,รพ.สต.

จ านวนผตดยาเสพตดในป2557 - จ านวนผตดยาเสพตดในป2556

อตราการเพม = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผตดยาเสพตดในป2556

3. จ านวนสถานบรการระดบปฐมภมทใหบรการดานการดแลผปวยยาเสพตดเพมขนรอยละ 20 จ านวนสถานบรการระดบปฐมภมทใหบรการดานการดแลผปวยยาเสพตดเพมขน หมายถง จ านวน รพ.สต. ศนยสาธารณะสขเขตเมอง ทเปดใหบรการดานยาเสพตด ไดแก การคดกรอง การใหค าแนะน า BA BI การท าคายบ าบด การท างานเชงรกดานยาเสพตดในชมชน โรงเรยน สถานประกอบการ

จ านวน รพ.สต. / ศสม ทใหบรการยาเสพตด ในป 57 - จ านวน รพ.สต. / ศสม ทใหบรการยาเสพตดในป 56

อตราการเพม = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนรพ.สต./ศสม. ทงหมด

4. รอยละของสถานพยาบาลยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ (Hospital Accreditation : HA

ดานยาเสพตด)

สถานพยาบาลยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ หมายถง คลนกยาเสพตดในโรงพยาบาลชมชน

โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลศนย ไดรบการรบรองคณภาพการบ าบดรกษายาเสพตดจากสถาบน

ธญญารกษ : HA ดานยาเสพตด)

จ านวนคลนกยาเสพตดทไดรบการรบรองคณภาพ

รอยละ = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนคลนกยาเสพตดทงหมด

5. ระดบความส าเรจของการจดท ารายละเอยดของแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และสงตอโดยใชหลกฐานเชงประจกษ เปาหมาย คอ ระดบคะแนน 3

เกณฑการใหคะแนน

ระดบคะแนน เกณฑทก าหนด

0 เขตบรการสขภาพไมมการทบทวน ศกษา วเคราะหขอมลเชงประจกษ อยางครบถวนเพอประกอบ ในการจดท ารายละเอยดของแนว ทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และ สงตอ

1 มการทบทวน ศกษา วเคราะหขอมลเชงประจกษอยางครบถวน และ จดท ารายละเอยดของแนว ทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และสงตอ

2 จดท ารายละเอยดของแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟสมรรถภาพ ดแลหลงการรกษา และ สงตอ และผลกดนใหทกจงหวดมการน า แนวทางดงกลาวไปใช

3 ทกจงหวดน ารายละเอยดของแนวทางการคดกรอง บ าบดรกษา ฟนฟ สมรรถภาพ ดแลหลงการ รกษา และสงตอ ไปใช และแสดงผลลพธการ น าไปใชได

6. ระดบความส าเรจในการพฒนาความเชยวชาญดานยาและสารเสพตดของบคลากรตามสายวชาชพ

6.1 รอยละของคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยาเสพตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

เปาหมาย คอ ระดบ คะแนน 2 ในป 58 ระดบ คะแนน 3 ในป 59 และระดบคะแนน 4 ในป 60

เกณฑการใหคะแนน

ระดบคะแนน เกณฑทก าหนด

1 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะ ทางดานยาเสพตดปฏบตงานประจ า คลนกยาเสพตด ต า กวารอยละ 50 ของคลนกยาเสพตดทงหมด

2 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยา เสพตดปฏบตงานประจ า คลนกยาเสพตด มากกวารอยละ 50 แตไมถง รอยละ 75 ของคลนกยาเสพตดทงหมด

3 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยา เสพตดปฏบตงานประจ า คลนกยาเสพตด รอยละ 75 แตไมถง รอยละ 100 ของคลนกยาเสพตดทงหมด

4 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมพยาบาลเฉพาะทางดานยา

เสพตดปฏบตงานประจ า คลนกยาเสพตดครบทกคลนกยาเสพตดทงหมด

6.2 รอยละของคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรมหลกสตรเวชศาสตรสารเสพตด

ปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

เปาหมาย คอ ระดบคะแนน 2 ในป 58 ระดบคะแนน 3 ในป 59 และระดบคะแนน 4 ในป 60

เกณฑการใหคะแนน

ระดบคะแนน เกณฑทก าหนด

1 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรม

หลกสตรเวชศาสตรสารเสพ ตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

ต ากวารอยละ 50 ของคลนกยาเสพตดทงหมด

2 เขตบรการสขภาพ / จงหวดมคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรม

หลกสตรเวชศาสตรสารเสพ ตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด

มากกวารอยละ 50 แตไมถง รอยละ 75 ของคลนกยาเสพตด ทงหมด

3 เขตบรการสขภาพ/จงหวดมคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรม

หลกสตรเวชศาสตรสารเสพ ตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตด รอยละ

75 แตไมถง รอยละ 100 ของคลนกยาเสพตดทงหมด

4 เขตบรการสขภาพ / จงหวดมคลนกยาเสพตดทมแพทยทผานการอบรม

หลกสตรเวชศาสตรสารเสพ ตดปฏบตงานประจ าคลนกยาเสพตดครบทก

คลนกยาเสพตดทงหมด

7. สดสวนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตดเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม มากกวา 0.6

สดสวนผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตด หมายถง ผปวยทไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตดเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม เมอเทยบกบจ านวนผปวยทเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม

จ านวนผปวยทเขารบการบ าบดรกษาไดรบการวนจฉยวาเปนผตดยาและสารเสพตด

สดสวน = ---------------------------------------------------------

จ านวนผปวยทเขารบการบ าบดรกษาในโรงพยาบาลระดบตตยภม

8. อตราการบ าบดครบ (complete rate) ในผตดยาและสารเสพตดไดรบการบ าบดรกษาฟนฟครบตามเกณฑมาตรฐาน รอยละ 80

อตราการบ าบดครบ (complete rate) หมายถง อตราการไดรบการรกษาฟนฟดวย MATRIX Program/CBT ครบตามเกณฑมาตรฐาน สรปขอมลใน บสต.3 ครบถวน

จ านวนผเขารบการฟนฟสมรรถภาพครบตามเกณฑมาตรฐาน

อตราการบ าบดครบ = ---------------------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผขนทะเบยนเขารบการฟนฟสมรรถภาพทงหมด

9. อตราการหยดเสพ (remission rate) ในผปวยตดยาและสารเสพตดในระยะฟนฟสมรรถภาพ รอยละ 80

อตราการหยดเสพ (early remission rate) หมายถง อตราการหยดพฤตกรรมการเสพยาเสพตดตอเนองกนไมนอยกวา 90 วน ในระยะเวลาการฟนฟสมรรถภาพ 4 เดอน (ผปวยทบ าบดดวย MATRIX Program, CBT เปนตน จนครบโปรแกรมและสรป บสต.3 เรยบรอยแลว สามารถหยดเสพยาเสพตดไดนานตดตอกนอยางนอย 90 วน)

จ านวนผเขารบการฟนฟสมรรถภาพหยดเสพตอเนอง 90 วน

อตราการหยดเสพ = ---------------------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผเขารบการฟนฟสมรรถภาพทงหมด

10. อตราการตดตาม (follow-up rate) ผตดยาและสารเสพตดทผานการบ าบดรกษาไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองอยางนอย 1 ป รอยละ 80

อตราการตดตาม (follow-up rate) หมายถง อตราการตดตามดแลชวยเหลอในผตดยาและสารเสพตดทบ าบดดวย MATRIX Program / CBT ครบโปรแกรม สามารถหยดเสพตดตอกน 90 วน ขนทะเบยนตดตามดแลหลงการรกษาและไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนอง 7 ครง ในระยะเวลา 1 ป)

จ านวนผปวยทเขารบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนอง ครบ 7 ครง ใน 12 เดอน

อตราการตดตาม = ------------------------------------------------------------------------------ x 100 (%)

จ านวนผปวยทขนทะเบยนการตดตามการรกษาทงหมด

11. อตราการหยดเสพ (late remission rate) ในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการตดตามดแลชวยเหลออยางตอเนองอยางนอย 1 ป ไมต ากวารอยละ 90

อตราการหยดเสพ (late remission rate) หมายถง อตราการหยดพฤตกรรมการเสพยาเสพตดตอเนองกนในผตดยาและสารเสพตดทบ าบดดวย MATRIX Program/ CBT เปนตน จนครบโปรแกรมสามารถหยดเสพตดตอกน 90 วน ขนทะเบยนตดตามดแลหลงการรกษา และตดตามครบ1ปและสรป บสต.5 เรยบรอยแลว สามารถหยดเสพยาเสพตดไดนานตดตอกน อยางนอย 12 เดอน)

จ านวนผปวยทหยดยาเสพตดในระยะเวลาการตดตาม 12 เดอน

อตราการหยดเสพ = ------------------------------------------------------------------------------ x 100 (%)

จ านวนผปวยทเขารบการตดตามการรกษาครบ12เดอนทงหมด

12. อตราคงการบ าบดรกษา (early retention rate)ในผปวยตดยาและสารเสพตดทไดรบการรกษาในระยะฟนฟสมรรถภาพ ไมต ากวารอยละ 70

อตราคงการบ าบดรกษา(early retention rate) หมายถง อตราการเขารบการบ าบดรกษาในระยะฟนฟสมรรถภาพ ไมขาดนดเกนกวา 3 เดอน ไดแกผเสพและผตดยาเสพตดทอยระหวางการรกษาดวยรปแบบCBT MET MATRIX และ Modified MATRIX อยางตอเนอง ไมขาดนดเกนกวา 3 เดอน โดยทผปวยอาจหยดเสพ หรอยงคงเสพอยแตมารบการรกษาอยางสม าเสมอ

จ านวนผเสพและผตดยาเสพตดยงคงการบ าบดรกษา

อตราคงการบ าบดรกษา = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผเสพและผตดยาเสพตดในระยะฟนฟทงหมด

13. อตราคงการตดตาม (late retention rate) ในผปวยตดยาและสารเสพตดในระยะดแลหลงการรกษา ไมต ากวารอยละ 80

อตราคงการตดตาม ( late retention rate) หมายถง อตราการมาตดตามการรกษาตอเนอง ไมขาดนดเกนกวา 3 เดอนไดแกผเสพและผตดยาเสพตดทบ าบดดวย Matrix program / CBT ครบโปรแกรม จ าหนายเขาสระยะดแลหลงการรกษา จนครบ 1 ป ไมขาดนดเกนกวา 3 เดอน โดยทผปวยอาจหยดเสพ หรอยงคงเสพอยแตมารบการรกษาอยางสม าเสมอ

จ านวนผตดยาเสพตดในระยะดแลหลงการรกษายงคงมาตดตามการรกษา

อตราคงการตดตาม = --------------------------------------------------------- x 100 (%)

จ านวนผผตดยาเสพตดในระยะดแลหลงการรกษาทงหมด

ภาคผนวก

รายนามคณะอนกรรมการพฒนาแผนการจดระบบสขภาพสาขายาและสารเสพตด เขตบรการสขภาพท 7

1. นพ.ชาญชย ธงพานช รพ. ธญญารกษขอนแกน ประธานอนกรรมการ

2. นพ.วระ เยาวพฤกษ รพ. กาฬสนธ รองอนกรรมการ

3. นางกมลา วฒนายงเจรญชย ส านกงานสาธารณสขขอนแกน กรรมการ

4. นางกตตมา กานจกร ส านกงานสาธารณสขขอนแกน กรรมการ

5. นางศรพร ทองบอ รพ.จตเวชขอนแกนราชนครนทร กรรมการ

6. นาย อทธศกด พลงาม รพ. ธญญารกษขอนแกน กรรมการ

7. นาง พฐชญาณ สขสาครธนาวฒน รพ. ธญญารกษขอนแกน กรรมการ

8. นางปยะกญญา แกนวชา ส านกงานสาธารณสขรอยเอด กรรมการ

9. นาง สกญญา คงเพชร รพ. รอยเอด กรรมการ

10. นาง อาภรณ ภม ส านกงานสาธารณสขมหาสารคาม กรรมการ

11. นาง นตยา ตะนะสอน รพ. มหาสารคาม กรรมการ

12 นาง จรยา อตชาตธ ารง รพ. กาฬสนธ กรรมการ

13. นายนวยา แกวกองใหญ รพ. ขอนแกน กรรมการ

14. นาย เทพฤทธ ภมลนา รพ. ธญญารกษขอนแกน กรรมการ

15. นาย สมพงษ ส าราญพงษ ส านกงานสาธารณสขกาฬสนธ กรรมการ

16. นางโสภดา ดาวสดใส รพ. ธญญารกษขอนแกน กรรมการและเลขานการ