Toolsfor Quality

31for Quality Vol.22 No.210

July-August 2015

ใ น บทความฉบบกอนหนาน ผเขยนไดแนะน�าใหรจกเครองมอในชด 7 New QC Tools ไป 4 เครองมอ ไดแก แผนผงกลมเชอมโยง (affinity diagrams) และแผนผงแสดงความสมพนธ (interrelation diagrams) เปนเครองมอกลมแรกทมไวส�าหรบการท�าความ

เขาใจกบลกษณะปญหาทมความสบสน และแจกแจงปญหาใหชดเจนเพอน�าไปเปนจดเรมในการแกไขปญหา ถดมา คอ แผนผงตนไม (tree diagrams) และแผนผงเมทรกซ (matrix diagrams) เปนเครองมอในกลมทสองทมไวส�าหรบการคนหามาตรการ กลยทธ หรอวธการในการแกไขปญหา

มาในบทความฉบบน ผเขยนขอแนะน�าเครองมอชดสดทาย ไดแก แผนผงลกศร (arrow diagrams) และ แผนภมขนตอนการ ตดสนใจ (process decision program charts) ซงเปนเครองมอทน�ามาตรการตอบโตมาวางแผนเพอน�าไปปฏบต

วบลย พงศพรทรพย

viboon@gmail.com

แผนผงลกศรและแผนภมขนตอนการตดสนใจ:

เครองมอในการวางแผน

ตอจากฉบบทแลว

Tools

Vol.22 N

o.2

10 July

-August 2015

32

แผนผงลกศร (arrow diagram)

เมอพดถงเครองมอในการวางแผนงาน หลายคนคงคนเคย กบแผนภมแกนท (gantt chart) ดงแสดงในรปท 1

แผนภมแกนทเปนเครองมอทใชแสดงรายละเอยดของกจกรรมและชวงเวลาในการด�าเนนกจกรรม เพอใหสามารถบรรลเปาหมายตามเวลาทก�าหนด โดยอาจมรายละเอยดอน ๆ เพมเตม เชน ผรบผดชอบ สถานท ฯลฯ

อยางไรกตาม สงทแผนภมแกนทมไดแสดงใหเหน คอ ความสมพนธของแตละกจกรรมวากจกรรมใดมผลกระทบตอกจกรรมใดบาง หรอในกรณทเกดความลาชาของกจกรรมบางกจกรรมจะสงผลกระทบตองานอยางไร

แผนผงลกศรเปนเครองมอทเขามาชวยแกปญหาดงกลาว เนองจากแผนภาพลกศรเปนเครองมอทใชก�าหนดขนตอนการด�าเนนงาน โดยพจารณาปจจยดานเวลาและล�าดบของขนตอน เพอใหสามารถควบคมกจกรรมใหด�าเนนไปอยางมประสทธภาพและเปนไปตามแผนงานทก�าหนดไว

แผนภาพลกศร ถกพฒนามาจากวชา PERT (program evalu-ation and review technique) และ CPM (critical path method) โดยในการสรางแผนภาพลกศรอาศยสญลกษณงาย ๆ 3 สญลกษณ ดงแสดงในรปท 2

สญลกษณ ใชแทน ความหมาย

กจกรรม กจกรรมทตองท�าตามก�าหนดเวลา

จดเชอมตอแสดงจดสนสดของกจกรรมหนงจดเรมตนของกจกรรมตอไป

ดมมแสดงความตอเนองของกจกรรมโดยไมมความตองการเรองเวลา

1 2A(2)

1 2 3A(2) B(4)

▲ รปท 1 แผนภมแกนท

▲ รปท 2 สญลกษณและความหมายของแผนภาพลกศร

ชองาน รายละเอยดงาน เวลาทใช (วน) งานกอนหนา

A วางฐานราก 2 -

B ตงโครง 4 A

C สรางผนงนอก 2 B

D ตกแตงภายนอก 1 C

E สรางผนงใน 2 B

F เดนทอน�า 2 B

G เดนไฟฟา 1 B

H ตดตงขอตอ 3 B

I ทาสผนงภายใน 2 E, F

J เกบงานภายใน 2 H

K ตรวจสอบกอนสงมอบ

1 D, G, I, J

ในการสรางแผนผงลกศร เรมจากการก�าหนดรายละเอยด ระยะเวลา รวมถงล�าดบขนของงาน ตามตวอยางในตารางท 1

ตารางท 1 รายละเอยดของงานกอสราง

หลงจากนนน�ากจกรรมแรกซงในทน คอ A –วางรากฐาน ซงใชเวลา 2 วน มาเขยนแทนดวยลกศร ยาว 2 หนวย วางเชอมจด เรมตน (วงกลมหมายเลข 1) และจดเชอมตอ (วงกลมหมายเลข 2) ดงแสดงในรปท 3

▲ รปท 3 ขนตอนท 1 ของการสรางแผนภาพลกศร

ถดไปใหน�ากจกรรม B-ตงโครงซงใชเวลา 4 วน ท�าตอจากกจกรรม A มาเชอมตอจากจดวงกลม 2 โดยใชลกศรยาว 4 หนวย และปดทายดวยจดเชอมตอ (วงกลมหมายเลข 3) ดงแสดงในรปท 4

▲ รปท 4 ขนตอนท 2 ของการสรางแผนภาพลกศร

หลงจากนนน�ากจกรรมในล�าดบถดไปมาวางเชอมตอไปเรอย ๆ จนครบ จะไดแผนภาพลกศรดงแสดงในรปท 5 โดยการเชอมตอกจกรรมใดทไมมเวลามาเกยวของใหใชเปนเสนปะแทน เชน กจกรรม K ตองรอกจกรรม D, G, I และ J แตเนองจากกจกรรม J ท�าเสรจหลงสด นนหมายความวา กจกรรม D, G และ I ท�าเสรจกอนแลว ดงนน การเชอมตอจงใชเปนเสนปะ

Tools

Vol.22 N

o.2

10 July

-August 2015

33

▲ รปท 5 แผนภมลกศร

จากแผนภาพทไดจะเหนวา เสนทางของกจกรรม A-B-H-J-K เปนเสนทางวกฤต กลาวคอ กจกรรมในเสนทางเหลานเปนตวก�าหนดระยะเวลาของงานทงหมด หากกจกรรมในเสนทางดงกลาวเกด ความลาชา กจะสงผลตอเวลาในการท�างานทงหมดดวย

ในทางกลบกน กจกรรมในเสนทางอน ๆ สามารถทจะลาชาไปไดบางเลกนอย โดยไมกระทบกบเวลาในการท�างานตามแผนทวางไวเชน กจกรรม C-D ซงแผนก�าหนดใหใชเวลา 3 วน สามารถลาชาไดถง 5 วน อยางไรกตาม ถาลาชามากกวา 5 วนกจะกระทบตอเวลาของงานทงหมด

จะเหนไดวาเมอเปรยบเทยบกบแผนภมแกนทแลว แผนภาพลกศรใหรายละเอยดในเรองของความสมพนธของกจกรรมไดดกวา ท�าใหสามารถควบคมหรอปรบเปลยนแผนงานไดอยางมประสทธภาพ

แผนภมขนตอนการตดสนใจ

(process decision program chart)

การวางแผนโดยใชแผนภมแกนทหรอแผนภาพลกศร มเงอนไขส�าคญอยางหนง คอ ตองสามารถระบกจกรรมหรองานทตองปฏบตไดอยางครบถวน และปฏบตไปตามแผนเหลานน แตในการท�างานจรง หาก

1 11

4

2 63

7

5

9

8

12

10

A(2) B(4)

C(2)

H(3)

G(1)

F(2)

E(2)

D(1)

J(2) K(1)

I(2)

เกดเหตการณทท�าใหไมสามารถด�าเนนการตามแผนกจะสงผลใหงานเกดความลาชาหรออาจไมสามารถบรรลตามเปาหมายทก�าหนดได

ในการแกไขปญหาดงกลาวจงจ�าเปนตองพจารณาถงเหตการณทอาจเกดขนในอนาคตและเตรยมแผนการแกไขปญหาไวลวงหนาเพอใหการด�าเนนงานเปนไปตามเปาหมายทก�าหนดไว โดยเครองมอทใชส�าหรบแกไขปญหาดงกลาว คอ แผนภมขนตอนการตดสนใจ

แผนภมขนตอนการตดสนใจ คอ แผนภาพทแสดงถงขนตอนหรอกจกรรมในการด�าเนนงาน โดยพจารณาถงอปสรรคทอาจจะเกดขน ในแตละขนตอนของการด�าเนนการ พรอมทงก�าหนดแนวทางการแกไขปญหาอปสรรคนนลวงหนา โดยแผนภมดงกลาวเกดขนใน ป 1968 ระหวางทศาสตราจารยคอนโด แหงมหาวทยาลยโตเกยว เผชญหนากบการกอมอบในมหาวทยาลย

ส�าหรบรปแบบในการสรางแผนภมขนตอนการตดสนใจมหลายรปแบบ แตรปแบบทผอานนาจะคนเคย คอ รปแบบของ Flow Chart ดงแสดงในรปท 6

▲ รปท 6 ตวอยางรปแบบของแผนภมขนตอนการตดสนใจ

อยางไรกตาม ถงแมรปแบบของการน�าเสนอจะมความแตกตางกน แตสาระของแผนภมขนตอนการตดสนใจจะเหมอนกน คอ ตองมการพจารณาถงเหตการณทอาจเกดขนและแนวทางในการแกไขเพอใหสามารถบรรลเปาหมายตามทก�าหนดไว

เอกสารอางอง

โยชโนบ นายาทาน, 7 New QC Tools เครองมอสคณภาพยคใหม

กรงเทพฯ: สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน), 2545

จดเรมตนของงาน

กจกรรม

จดตดสนใจเพอเลอกทางเลอกจากเหตการณทจะ เกดขน

จดสนสดของงาน