ABBAS

TÜRNÜKLÜ

1

1

“Arabulucu/Barışyapıcı Lider”

Öğrenci Projesi

Prof. Dr. Abbas Türnüklü

Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Psikoloji

Bölümü, İzmir

Yrd. Doç. Dr. A. Serdar SAĞKAL

Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Psikolojik

Danışmanlık ve Rehberlik ABD 2

Arabulucu/barışyapıcı kimdir?

Arabulucu, anlaşmazlığın taraflarına müzakere

(problem çözme) basamaklarını takip etmelerinde

destek olur.

Arabulucu/Barışyapıcı, iki

ya da daha fazla kişinin

aralarındaki anlaşmazlığı

çözerken, yardım aldıkları

nötr ve tarafsız bir kişidir.

3

Akran-arabulucu/barışyapıcı, sadece

anlaşmazlığın çözümünü kolaylaştırıcıdır.

Anlaşmazlığın çözümünü taraflar

MÜZAKERE ederek bulmak zorundadır.

Arabulucu/barışyapıcı kimdir?

4

Arabuluculuk/barışyapıcılıkİşlem Basamakları

1. Sözlü ya da fiziksel

saldırganlığın sonlandırılması

ve tarafların sakinleşmesi.

2. Anlaşmazlığın her iki tarafının

da arabulucu desteği almak

istediklerini belirtmesi .

3. Müzakere sürecinin

kolaylaştırılması.

4. Anlaşmanın resmileştirilmesi

5

Arabuluculuk/barışyapıcılık Mekanının Düzenlenmesi:

Anlaşmazlığın tarafları,

arabulucunun karşısında

fakat birbirlerinin yüzüne

ve gözlerine bakacak

biçimde oturmalıdır.

6

Merhaba. Adım ………………….. Aranızdaki sorunu çözmenizde

size arabuluculuk yapacağım. • Arabuluculuk, iki ya da daha fazla sayıda kişinin aralarındaki

anlaşmazlığı çözmek için üçüncü bir kişiden destek aldıkları

bir sorun çözme yoludur.

• Arabulucunun rolü, tarafların her ikisini de dinlemek ve “müzakere” sürecini kolaylaştırmaktır.

• Arabuluculuk sürecinde sorunun çözümünü sizler bulacaksınız. Ben sadece iletişimi kolaylaştıracağım.

• Ortak sorununuzu, yine sizler çözeceksiniz.

Arabuluculuk/barışyapıcılık

Süreci ve Kendini Tanıtma:

2

7

Arabuluculuk sürecini kolaylaştırmak için birlikte kurallarımızı belirleyelim

Konuşanın sözünü kesmeyeceksiniz. Herkes sırasını bekleyecek.

Birbirlerinize karşı aşağılayıcı, küçük düşürücü sözler

kullanmayacaksınız.

Olabildiğince dürüst ve samimi olacaksınız.

Uzlaştığınız anlaşmanın koşullarına uyacaksınız.

Arabuluculuk sürecinde söylenen her şey gizli kalacaktır. Buna karşın

anlaştığınızı ve barıştığınızı arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz. 8

• Arabulucu, anlaşmazlığın tarafları olan öğrencilere

kurallara uyma konusunda hemfikir olup olmadıklarını

sorar.

• Arabuluculuğun, yukarıdaki kurallara bağlı

kalındığında başarılı olacağı anlaşmazlığın tarafı olan

öğrencilere belirtilmelidir.

9

Arabuluculukta Müzakere Sürecinin Kolaylaştırılması

2.Basamak:DuygularınNedenle-riyle

birlikteifade edilmesi

1. Basamak: Sorununnedenleriylebirlikte

tanımlan-ması

5. Karşılıklı kazançlar için seçenek üretilmesi

6.Basamak Çözüm Seçeneklerinin Değerlendirilmesi

Yapıcı ve Barışçıl Anlaşmanın (Kazan-Kazan) Sağlanması

4. Basamak:İsteklerin,gereksinim-lerin

ve nedenle-lerinbelirlenmesi

3. Basamak: Diğerininbakış açısının

anlaşılmasıempati kurulması

4. Basamak:İsteklerin,gereksinim-lerin

ve nedenle-lerinbelirlenmesi

1. Basamak: Sorununnedenleriylebirlikte

tanımlan-ması

2.Basamak:Duygularınnedenleriylebirlikte

ifade edilmesi

3. Basamak: Diğerininbakış açısının

anlaşılmasıempati kurulması

10

Akran-arabuluculuk klibi

11

1.Anlaşmazlığın Taraflarının Yaşadıkları Sorunu

Nedenleriyle Belirtmelerine Yardımcı Olma

Arabulucu Barış’dan aralarındaki sorunu ve ne

yaşandığını nedenleriyle birlikte “Erdeme”

anlatmasını ister.

Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını etkin

dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir. 12

ETKİLİ DİNLEME

İlişkilerde sıklıkla yapılan hata, 2 taraf ta

konuşur, ama anlamaz, sadece laf yetiştirir,

lafı ağza tıkama yarışı yapar.

3

İyi bir dinleyici olduğunuzu düşünüyor musunuz?

• bir başkasını dinlerken zihniniz söylenenlerle mi

• yoksa yapacağınız karşı savunmayla mı meşguldür?

13

Etkili dinleme

1. Karşı taraf ile göz teması

(göz kontağı) kur,

14

Etkili Dinleme

2. Gülümse ya da diğer yapıcı

yüz ifadelerini kullan,

3. Hafifçe başını onaylarcasına öne doğru salla ve

• uygun el-kol hareketleri kullanarak konuşulanları takip ettiğini göster,

15

Etkili Dinleme

4. Konuşana doğru hafifçe dön ve oturuyorsan ona doğru eğil,

5. Dikkat dağıtıcı şeylere aldırma

• (eşyanın yere düşmesi, ani ses, tırnak yeme, ayak sallama, saçla oynama gibi), söylenenlere ve

konuşmacıya odaklan

Etkili Dinleme

Etkili ve iyi dinleme

• bir arabulucu/barışyapıcı ve • konuşmacı arasında

• daha fazla iletişimi teşvik etmenin bir başka yoludur.

16

İyi dinleme,

• Arabulucu/barışyapıcı, konuşan kişiyi dikkatle dinlediğinde ve • karşı tarafın

• görüşlerini,

• düşüncelerini veya • duyguları ile ilgili söylediklerini duyup anladıklarını

gösterdiklerinde gerçekleşmiş demektir.

İyi dinleme,

a) tarafların dediklerine ilgi göstermeyi,

b) iyi dinlemek için gerekli odaklı

enerji ve zamanı sarf etmek için istekli olmayı ve

c) bir başkasının iletmeye çalıştığını, anlama arzusu gerektirir.

İyi dinlemenin başka bir kişinin söylediklerine

katılmaktan farklı olduğuna ve • tavsiyede bulunmak ya da

• sorun çözmekle • aynı şey olmadığına dikkat etmek

önemlidir. 17

Bir barışyapıcı dinlerken, konuşmacının iletişim veya

iletilerinin iki farklı bölümüne odaklanabilir: 1. duygular veya 2. asli içerik.

• Duygular, çoğu zaman ya işbirliğini ya da anlaşmazlığı etkileyen hislerdir.

• İçerik, taraflardan biri için önemli olan somut asli ya da yönteme ilişkin konular, • çıkar ve gereksinimler veya düşünceleri ifade eder.

18

4

19

“Barış”

Konuşmacı

‘barışyapıcı’ dinleyiciMesaj

Barışyapıcı, barışın söylediklerinden anladığını, Barış’a

tekrar yansıtır ve anladıklarının doğruluğunu test eder.

Mesaj karşı tarafa

KODLANARAK iletilir

Uzlaştırıcı mesajı, ÇÖZÜMLEYEREK

konuşmacıya, geri yansıtır.

EMPATİK/YANSITICI DİNLEME BECERİSİ EMPATİK/YANSITICI DİNLEME BECERİSİ

Empati, diğerinin

duygularının yoğunluğunu ve

Anlatımının içeriğini algılama ve anlama

yeteneğidir. 20

21

Empati de iki yön sözkonusudur:

Anlaşmazlık yaşayanın / danışanın ya da mesajı veren kişinin

1. söylediklerini anlam ve içerik bakımından anlamak,

2. Danışanın, duygularını ve nedenlerini anlamak ve

• bunları ona geri iletmek.

Empatide ifade edilen

duygunun şiddetine dikkat etmek ve

o duygunun şiddetine

uygun «tepki vermek» gerekir.

22

Yine empati kurarken, sadece anlaşmazlığın tarafının /

danışan kişinin sözel tepkilerine değil, a) ses tonuna ve perdesine,

b) konuşma temposuna, c) jest ve mimiklerine,

d) duruşuna • dikkat etmek gerekir.

Empati, diğer kişinin

gözleriyle dünyaya bakmak olduğu için empati

kurarken nesnelliği yitirmemek, danışanın

korku,

kaygı,

incinme,

neşe,

öfke vb. duygularıyla bunalmamak gerekir.

23

Empatik/Yansıtıcı dinlemenin iki yönü vardır. Bunlar,

Duygu yansıtması ve

İçerik yansıtmasıdır.

Empati kurabilmek için arabulucununsözü edilen iki ayrı beceriyle de donanık olması gerekmektedir.

24

5

Empatik/Yansıtıcı dinleme

25

“Atakan”

Konuşmacı

“barışyapıcı”

Dinleyici Mesaj

Arabuluculuk sürecinde, barışyapıcı öğrenci

• çatışan tarafların, yer yer bulmaca gibi karışık hikayelerini yakalayıp,

• az ve öz bir şekilde GERİ YANSITMALI ve • doğruluğunu TEYİT ETMELİDİR.

Mesaj karşı tarafa

KODLANARAK iletilir

Duyulan ve anlaşılan mesaj, karşı tarafa

geri yansıtılır.

26

Yansıtma,

a) hem konuşan tarafı, kendisiyle yüzleştirir ve düşüncelerini netleştirmesini sağlar,

b) hem de diğer tarafa, • konuşmaları doğru ve

• amacına uygun anlamaları için nesnel ve tarafsız ortam yaratır.

27

“atakan ”

Konuşmacı Barışyapıcı

dinleyiciMesaj

Mesaj karşı tarafa

KODLANARAK iletilir

Uzlaştırıcı mesajı, ÇÖZÜMLEYEREK

konuşmacıya, geri yansıtır.

EMPATİK/YANSITICI DİNLEME BECERİSİ

1. İçeriğin yansıtılması 2. Duyguların yasıtılması,

İÇERİĞİN YANSITILMASI

İçeriği yansıtma, anlaşmazlığın taraflarının söylediklerinin içerik açısından

açıklığa ve

netliğe kavuşturulmasıdır.

28

Yansıtma sürecinde, içeriğe, • Tarafların/danışanların duygularının da

eklendiği takdirde, • daha üst düzeyde bir empatik tepki

verilmiş olur.

Duyguların yansıtılması

Duyguların yansıtılması, anlaşmazlığın taraflarının

duygularının açıklığa kavuşturulmasına ilişkindir.

29

Bu beceri, anlaşmazlığın taraflarının duygularını

belirginleştirmeye, • uzlaştırıcının, tarafların duygularını doğru algılayıp

algılamadığını, denetlemeye ve doğrulamaya yarar.

gönderici alıcımesaj

Etkili/yansıtıcı dinleme

30

“Barış”

Konuşmacı Arabulucudinleyici

Mesaj

Arabulucu, barışın söylediklerinden anladığını, Barış’a tekrar

yansıtır ve anladıklarının, doğruluğunu test eder.

Mesaj karşı tarafa iletilir

Mesaj karşı tarafa, geri yansıtılır

6

31

Çoğu kişiler arası anlaşmazlık, duygular

• açıkça belirtilmediği ve

• tanınmadığı sürece çözümlenemez.

• Kabul edilmeyen ve tanınmayan duygular yargılarda ve

değerlendirmelerde yanlılık yaratacaktır.

• Kişinin kendi davranışı üzerindeki denetimini

zayıflatacaktır.

2. Tarafların yaşadıkları duyguları

nedenleriyle birlikte belirtmelerine

yardımcı olma

32

2. Tarafların yaşadıkları duyguları nedenleriyle

birlikte belirtmelerine yardımcı olma

Arabulucu Barış’dan sorun yaşanırken ne hissettiğini

ve yaşadığı rahatsızlığı, nedenleriyle birlikte Erdem’e anlatmasını ister..

Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını, etkin

dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir.

33

3. Diğerinin bakış açısının anlaşılmasına ve

empati kurulmasına yardımcı olma

Anlaşmazlıklarda yapıcı ve barışçıl çözüm,

• ortak sorunun diğer kişiye nasıl göründüğünün,

• onun perspektifinden ve gözünden doğru biçimde

anlaşılmasıyla gerçekleşir. 34

Arabuluculuk sürecinde karşılıklı anlama; EMPATİ bir ZORUNLULUKTUR.

Benim,

isteklerim,duygularım, görüşlerim,

davranışlarım, hedeflerim,

beklentilerim, çıkarlarım,ihtiyaçlarım ve

hepsinin nedenleri

Benim,

isteklerim,

duygularım,

görüşlerim,

davranışlarım,

hedeflerim,

beklentilerim,

çıkarlarım,

ihtiyaçlarım ve

hepsinin

nedenleri

İlişkiler anlayarak ve anlaşılarak sürdürülür

35

Rolleri Değiştirin:Karşı tarafın,

rolünün sizin rolünüz olduğunu hayal

edin.

Acaba aynı şeyi görür müsünüz?

Aynı şeyi ister misiniz?

Aynı duyguyu hisseder misiniz?

36

3. Anlaşmazlığın Taraflarına Kendilerini Birbirlerinin

Yerine Koymalarına Yardımcı Olma

Arabulucu Barış’a Erdem’in söylemiş olduklarından,

yaşadığı duygulardan ve bunların nedenlerinden

anladığını Erdem’e açıklamasını ister.

Arabulucu Erdeme Barış’ın onu doğru anlayıp anlamadığını

sorar. Eğer Barış Erdem’i doğru anlamamışsa durum

düzeltilmeye çalışılır.

7

37

Çoğu kişiler arası anlaşmazlık, tarafların istekleri,

gereksinimleri ve bunların nedenleri belirtilmediği ve

anlaşılmadığı sürece çözümlenemez.

Tarafların ne istedikleri ve söyledikleri kadar, bunların

nedenleri ve gerçek çıkarları üzerinde durulmalıdır.

4. Tarafların isteklerini ve

gereksinimlerini nedenleriyle birlikte

belirtmelerine yardımcı olma

38

İstekler Üzerine Değil, Çıkarlar ve Gereksinimler Üzerine Odaklanın

Akıllıca bir çözüm için ne istendiği değil,

ortak çıkarları ve gereksinimleri göz önüne alın.

Karşıt isteklerin ardında çatışan çıkarların yanı

sıra, ortak ve uzlaşabilen çıkarlarda vardır.

39

4. Tarafların istekleri ve bunların nedenlerini

belirtmelerine yardımcı olma

Arabulucu Barış’dan ne istediğini nedenleriyle birlikte

Erdem’e anlatmasını ister..

Arabulucu Barış’ın söylediklerinden anladığını, etkin

dinleme yoluyla tekrar Barış’a iletir. 40

5. Her İki Tarafın Kazancına Olan

Çözüm Seçeneklerini

Üretmelerinde Yardımcı Olma

1. Arabulucunun işi, öğrencilerin anlaşmazlıklarını çözmek değildir.

2. Bunun aksine, öğrencilerin kendi yarattıklarıproblemlerini, yine kendilerinin çözmelerine yardımcı olmaktır.

Öğrenci anlaşmazlıklarında en doğru ve geçerli çözüm yine

• öğrencilerin kendi çözümleridir.

41

6. Öğrencilerin Anlaşmaya

Varmalarına Yardımcı Olma.

1. Arabuluculuk sürecinin temel hedefi, yapıcı, barışçıl

ve onarıcı anlaşmaya varmaktır.

2. Yapıcı anlaşma tarafların birlikte çalışabilme

becerilerini pekiştirir ve gelecekte karşılaşabilecekleri

olası anlaşmazlıkları yapıcı olarak çözebilme

becerilerini geliştirir. 42

6. ANLAŞMANIN

RESMİLEŞTİRİLMESİ

1. Arabuluculuk sürecinde anlaşmaya ulaşıldığı zaman

arabulucu arabuluculuk formunu doldurur ve hem

arabulucu hem de anlaşmazlığın tarafları formu

imzalar.

2. Bu imzalar, tarafların varılan anlaşmaya

uyacaklarının teminatıdır.

3. Arabulucu doldurulan formu saklamak ve varılan

anlaşmaya uyulup uyulmadığını takip etmek.

8

Hayalimiz Türkiye’de farklılıklara rağmen, birlik, bütünlük, uzlaşı ve barış içinde yaşamamıza, yetiştireceğimiz,

1 MİLYON “ARABULUCU/BARIŞYAPICI-

LİDER” öğrencinin katkı vermesidir. 43

Yararlanılacak kitap listesi-1/8

1. Roger Fisher, William Ury (2008) (çeviren: Fatma Güven

Burakreis): “Evet": Boyun eğmeden anlaşmaya varmak. (Getting to

Yes: Negotiating agreement without giving in) İstanbul bilgi

üniversitesi yayınları.

2. Malhotra, D.& Bazerman, M.H. (2007). Evet dedirtme sanatı

(Negotiation Genious). İstanbul: Koridor.

3. Roger Fisher, Daniel Shapiro (2007). Duygularla mantık ötesi: İkna

teknikleri (Beyond reasoning). İstanbul: Sistem yayıncılık.

4. William Ury (2007) (çeviren Aylin Yengin). Pozitif hayırın

gücü.(The power of a positive no) İnkılap yayınevi

5. Pocket Mentor (2007). Sonuç Alıcı Müzakere.(Negotiating

outcomes) Harward Business School Press. 44

1. Herp Cohen (1996). Her koynu müzakere edebilirsiniz.

İstanbul: Sistem yayımcılık.

2. David Oliver (2000) Etkili müzakerenin 101 yolu. Alfa

Yayıncılık.

3. Herbert S. Kindler (1997). İş yaşamında anlaşmazlıkların

yapıcı çözümü. Rota yayınları.

4. A. Kadir Varıoğlu, Sığrı, Ü. 2008). İş, yönetim ve diplomasi

dünyasında müzakere. Ankara: Siyasal kitapevi.

5. Carl Lyons (Çeviren: Zerrin Duman) 2009. Birlikte kazanalım:

Müzakere ve pazarlık sanatının incelikleri. İstanbul: Yakamoz Gelişim.

45

Yararlanılacak kitap listesi-2/8

1. Mckay, Matthew, Davis, Martha, Fanning, P. (1995). İletişim

Becerileri. Ankara: HYP Yayımcılık

2. Özbek, Mustafa (2004). Alternatif uyuşmazlık çözümü.

Ankara: Yaklaşım yayınları.

3. Peter Economy (Çeviren: E. Sabri Yarmalı) 1997. İş

hayatında uzlaşma ilkeleri. İstanbul: Hayat yayınları.

4. Pocket Mentor: Sonuç Alıcı Müzakere: Hergün karşılaştığınız

sorunlara uzman çözümler. İstanbul Optimist yayınları.

5. Richard Luecke (Çeviren: Meral Çiyan Şenerdi) 2003.

Müzakere. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. 46

Yararlanılacak kitap listesi-3/8

1. Polat, Malike (2010). “Milletlerarası Usul Hukukunda

Arabuluculuk”, Ankara 2010, Yetkin Yayınları.

2. Şule Şahin Ceylan (2009). Geleneksel Toplumdan Modern

Topluma Alternatif Uyuşmazlık Çözümü

3. Galma, Jahic & Burcu Yeşiladalı (2008). Onarıcı adalet,

mağdur-fail arabuluculuğu ve ceza davalarında uzlaşma: Eğitim materyali. İstanbul Bilgi Üniversitesi.

4. Galma, Jahic & Burcu Yeşiladalı (2008). Onarıcı adalet, mağdur-fail arabuluculuğu ve uzlaşma uygulamaları: Türkiye

ve Avrupa Kakışı. İstanbul Bilgi Üniversitesi.47

Yararlanılacak kitap listesi-4/8

1. Ildır, Gülgün, (2003). Alternatif uyuşmazlık çözümü. Ankara: Seçkin yayınları.

2. Johan Galtung (Çeviren: Havva Kök) 2009. Çatışmaları aşarak dönüştürmek: Çatışma çözümüne giriş. Ankara: Usak Yayınları.

3. Bush, R.A.B., Folger, J. P. (2013). Arabuluculuk ve getirileri: Dönüşümsel Çatışma Yaklaşımı. (Çev: Gamze Sart). Ankara:Nobel.

4. Folger, P., J., Poole, S., M., Stutman, K., R. (3013). Çatışma yönetimi:

İlişkiler, gruplar, ve kuruluşlar için stratejiler (Çev: Akkoyun, F.). Ankara:Nobel.

5. Muzaffer Tercan yılmaz (2006). Uyuşmazlık analizi ve çözümü: insan

uyuşmazlıklarının kaynakları ve çözüm paradigmaları. Nobel yayınevi.

48

Yararlanılacak kitap listesi-5/8

9

1. Kekeç, K. E. (2011). Arabulucluk yoluyla uyuşmazlık

çözümünde temel aşamalar ve taktikler. Ankara: Adalet Yayınevi.

2. Daniel goleman (2007) (çeviren osman çetin deniztekin). Sosyal zeka: insan ilişkilerinin yeni bilimi. Varlık Yayınları.

3. Marshall B. Rosenberg (2003) (çeviren: Gülden Şen, Mahmut Tuna). Şiddetsiz iletişim bir yaşam dili. Sistem yayıncılık.

4. Sun Tzu (1988). Savaş sanatı. İstanbul: Anahtar kitaplar.

5. Sun Tzu (2004). Barış sanatı. İstanbul: Dharma

49

Yararlanılacak kitap listesi-6/8

50

1.Türnüklü, A., Kaçmaz, T., İkiz, E. & Balcı, F. (2009). Liselerde öğrenci şiddetinin önlenmesi: Anlaşmazlık Çözümü, Müzakere ve Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı. Ankara: Maya Akademi.

2.Türnüklü, A., Kaçmaz, T., İkiz, E. & Balcı, F. (2009). Liselerde öğrenci şiddetinin önlenmesi: Anlaşmazlık Çözümü, Müzakere ve Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı Öğrenci Etkinlik Kitabı. Ankara: Maya Akademi.

3.Türnüklü, A. (2006). Onarıcı Disiplin: Okullarda Yaşanan Kişiler Arası Çatışmaları Yapıcı Ve Barışçıl Olarak Yönetmek Için Çağdaş Bir Yaklaşım. Ankara: Ekinoks Yayınları.

4.Türnüklü, A., & Çetin, C. (2015). Empati Temelli Anlaşmazlık Çözümü ve Akran Arabuluculuk Uygulamaları. İçinde Y. Kabapınar (Edit.). EmpatiyleGelişmek Empatiyle Geliştirmek: Çocuk ve Empati (108-134. Ankara:

Pegem-A Akademi.5.Türnüklü, A. (2005). Okullarda Disiplin Kurulların Yerine Geçecek Alternatif

Bir Yaklaşım: Okul Temelli Davranış Yönetim Politikası. İçinde A. Altun ve S. Olkun (Edit.). Güncel Gelişmeler Işığında İlköğretim: Matematik Fen Teknoloji Yönetim. (192-207. Ankara: Anı yayıncılık.

6.Türnüklü, A. (2003). Öğrenciler arasındaki çatışmaların çözümündeproblem çözme ve arabuluculuk”. Içinde Emin Karip ( Edit.). Sınıf Yönetimi(3. Baskı) (167-206). Ankara: Pegem A yayıncılık.

Yararlanılacak kitap listesi-7/8

1. Acar, V. N. (2013). İnsan İlişkileri: İletişim. Ankara:

Nobel.

2. Acar, V. N. (2013). Yeniden terapötik iletişim: Kişiler arası ilişkiler. Ankara: Nobel.

3. Çetin, C., & Arslan, L. M. (2013). Müzakere teknikleri:

İlke, süreç, uygulama. İstanbul: Beta.

51

Yararlanılacak kitap listesi-7/8