Abdullah Öcalan-Ortadoğu

7/30/2019 Abdullah calan-Ortadou

1/14


2/14

Ortadou

Ortadou uygarl zmlemelerine giriirken, ncelikle zihniyet yapsnabakmak gerekir. tek tanrl zihniyet yapsnn dou ve kklemesi blgenintemel gereklerindendir.

Abdullah CALAN

Ortadou toplumu, toplumlarn kk hcresidir. Gcn bu niteliinden almaktadr. Kkhcre teorileri toplumlar iin de geerlidir. Kapitalist sistem Amerika kta kltrnden Pasifik-Avustralya, oradan Hint, in ve Japon kltrne; Afrikadan Rusya-Gney Sibirya kltrlerine

kadar yaylma yetenei gstermitir. Bir nevi kltrler ve uygarlklar savan kazanmtr. FakatOrtadouda 1800lerden beri ok sayda giriime ramen sistemin fethi sz konusu deildir.Belki de dnya savalarndan daha sorunlu geen durumlar yaanmaktadr. Asimetrik savalarda aan eler tamaktadr. Zorlanmalarn temel nedeni ak ki toplumsal dokudankaynaklanmaktadr. Fransz Devriminin zd krallk ve feodalizmle, Rus Devriminin zdarlk ve feodalizm benzer olup, doku derinlii olmayan bir st yapyla uramlardr. Buyaplar tehis ve zmeleri yine de byk zorluklar iermitir. Kald ki, bu devrimler st yapdacereyan edip azami kapitalist sistemle btnlemekten kurtulamamtr. Ortadou toplumuna vest yapsna bu modeller dayatlarak sorunlar zmek urada kalsn, daha da derinletirmeklesonulanmtr. Geriye uygarlklar savann doasn iyi anlamak gerei kalyor. Daha dorusu,Ortadou uygarln bu kadar direngen ve zmsz klan nedir? Neden dnyann bilinen ve

mdahale edilen tm uygarlklarnda sonu alnyor da, Ortadou uygarlnda benzer zmlerbaarl olamyor?

Sorunun cevab ana uygarlk gereinde yatmaktadr. Ana ocua deil, ocuk anaya naslbenzemek durumundaysa, bir nevi kendilerinden doduklar ana uygarl da ocuk uygarlklarkendilerine benzetemezler. Kendileri ana uygarla en azndan baz ynleriyle benzemekzorundadr. Yine kk hcre rneine dnersek, ana hcreden tremi tm hcrelerin genetikyaplarn bulmak mmkndr. Ama tremi hcrede ana hcrenin tm genlerini bulmakmmkn deildir. phesiz toplumsal olguyu, biyolojik olgularla ar kyaslamak byk hatalarayol aar. Ama yine de trendleri doru anlamak asndan nemli kolaylklar salarlar. Kapitalistsistem uygarlnn Ortadou uygarlna daha derinlikli ve zgn yaklamas gerei aktr.

Ortadou uygarl zmlemelerine giriirken, ncelikle zihniyet yapsna bakmak gerekir.

tek tanrl zihniyet yapsnn dou ve kklemesi blgenin temel gereklerindendir. Dinsosyolojisinin bu alanda zmesi gereken birok temel konu var. Yine bu abann edebiyat vedier sanat yaklamlaryla somutlatrlmas gerekir. Blgede hala etkili olan neolitik toplum


3/14


4/14

niversite ve ilahiyat fakltesi, imam-hatip okullar, tarikat ve diyanet kurumlar olduu halde,hibiri sosyolojik bir ilahiyatlk yapmaz. Yapsa sihir bozulur. apka der, kel grnr.Grlecektir ki, tek tanr dncesinin temelinde iki olgu yatar. Doadaki kuvvet birliinin ifadesiolarak ve toplumda ykselen hiyerarik ef ve kral olarak. Yani hkim toplum anlay ve bunabal hkim doa anlaynn en yce ifadesi gelitirile gelitirile, 99 sfatl Allaha kadar

ulalmtr. Bu ynl tartma hi yaplmad gibi, gnmzde Hizbullah tanr partisi- adylatanr dpedz siyasiletii, hatta askeriletii halde, halen gkte aranan bir varlk aldatmacassrp gider.

Peygamberlik kurumu da ilahiyatta dogmatik tarzda ele alnr. Toplumsal gelimeyle bayokmuasna soyut bir anlatma brnr. Hlbuki bir yandan aman-eyh gelenei, dieryandan ykselen krallk otoritesine bal ba yrtmesi olarak vezirlik kurumu bu oluumdaetkilidir. Devletle hiyerari gelimesi arasnda yaanan sorunlarda peygamberlik bir zm olarakneet eder. Siyasetle ilgili bir gelimedir. Hem kitlesel, hem eylemsel bir temeli vardr. Bilgeliklesiyasal nderlik aras gelimelerde de rol sahibidir. nemli olan, kutsiyeti olsa bile toplumsalgereklikteki yerini aratrmaktr.

Byle yaplsa gerekten bazlarnn tarihi kiilikleri daha iyi anlalabilir. Tarihin kendisi deaydnlanr. Dogmatik anlatm her iki yn de karanlkta brakr. Benzer birok teolojik kavramkutsiyet anlamnda ayn karanlk hizmeti grr. Cehennem, cennet kavramlar bu anlamda dahada arpcdr. Kkenleri Smer mitolojisine kadar gider. Snfl toplumun ykseliiyle ba aktr.alan snflarn dzeni ou durumda cehennemi -kelime olarak bugnk Lbnanda Hinomunyeri; kt, pis, le deresi gibi yer- andrrken, art-rn gasp edenlerin yaam yeri ise giderekcennet misali olur. Bu rnekleri oaltmak yerine sosyal-bilim analizlerinde aydnlatmaknemlidir.

Ortadou dncesinde hala mitolojiyle din arasndaki ayrm bile tartlmamtr. Kald ki,mitolojinin kendisi de yorumlanmamaktadr. Sylencedir denilip bir tarafa braklyor. Hlbukibu dnce tarz binlerce yl halen yaadmz toplumlarn hafzasn igal etti. Binlerce yllk

temel dnce formu oldu. Toplumlarn maddi yaamnn sembolik ifadesinin iirsel anlatmolarak kendisinden sonraki tm din ve edebiyat biimlerini etkiledi. Kavramlarn mitolojidenalmayan hibir din ve edebiyat yoktur. Mitolojiyi efsaneler uydurmas olarak bir tarafa brakmak,kendini en zengin bir kltr kaynandan mahrum brakmaktadr. nsanln ocukluk anndncesi olarak mitolojiye anlaml bir deer bimeden, salkl bir din ve edebiyat-sanatzmlemesi yaplamaz. Mitolojiyi yadsmaya deil canlandrmaya ihtiyacmz vardr.

Ortadou ilmiye snf kendini 12. 13. ve 14. yzyllarda tartmaya kapatt. Dindenkmayla sulayarak kat dogmatizmi topluma dayatt. Zaten iktidar geleneinin de ok beslediibu eilim, sonuta Ortadou uygarlnn tarihte ilk defa ncl Batya kaptrmasna yol at.15. yzyl byk ayrma yzyldr. Douyla Bat arasnda gittike derinleecek bu ayrmntemelinde teolojik yaklam fark yatar. Aslnda 9. 10. 11. Ve 12. yzyllarda felsefi dnce byk

gelime salamtr. Bat sadece tercme yaparak aktarm yapmaktadr. Dnce stnl kesinOrtadoudadr. Mutezile mezhebi rasyonaliteyi esas alarak dogmatizme sava amtr. bni Rt12. yzyln en byk filozofudur. Hallac Mansur ve Shreverdi gibi tasavvuf felsefesinin ndegelenleri dncelerini hayatlar pahasna savunmulard. Artan basklar 12. yzyln sonlarndaOrtadounun gnmze kadar sren rengini belli edecektir.

Hiyerari ve devlet kurumlamas, zmlenmesi en g toplumsal olgulardr. Ortadoukltrne nfuz edebilmek, siyasi kltrn dilini zmekle mmkndr. Hiyerari ve devletinykseliiyle snflama, dinsellik, hanedanlk, aile, airet ilikileri arasnda kurulan rg,toplumsal sistemi adeta mekn ve zamann dna karr. Mitolojik ve dini sylem, snf ve etniksylemlerle olgularn gerek mahiyetini daha da alacal klar.

lkel komnal toplumun neolitik evresine merkez tekil etmi blge, bu dnem kltrnen derin toplumsal hafza olarak yaar. Maddi olarak da neolitik yaplanmann varl halayaygndr. Kyllk dne kadar neolitik merkezler olmaktan teye fazla farkllam deildi.Kleci ve feodal toplum sistemleri de blgenin kkl kltr deerleridir. Bu kltrel toplamn


5/14

zerine eklenen Bat kltr cila olmaktan te anlam tamaz. Dolaysyla cilaya bakp toplumsalzmler yapmak hayli yanltr.

Hiyerarinin dier ad ataerkilliin szmad toplumsal gzenek yok gibidir. Belki debinlerce yl devlet kurumundan nce ataerkil gelenekler toplumu ynetti. Ataerkilliin gc belkide dnyann hibir blgesinde Ortadou kadar kuatc, boucu deildir. Halen yaayan deerler

olarak, kadn ve erkek kiilii, etnik kltr, aile ve namus anlay zerinde ataerkilliin gc okbelirgindir. Kar kltr gelitirmesi gereken ehirler, krsaln, dolaysyla ataerkilliin derinizlerin tarlar. Krsal okyanus iinde adack gibi kalrlar.

Devlet binlerce yllk ataerkil kltr zerinde ykselir. Oluumunda snfsal elerden okglenmi ataerkil gruplar esas rol oynar. Bu gruplar iinde daha ok belirgin olan figr ihtiyarbilgedir. Kabilenin tecrbeli yals olarak bilge belki de en eski otoritedir. Muhtemelen bilgeanann rol oynad tarmsal devrimden sonra adm adm gelien tecrbeli ihtiyar bilge, aman-eyh-peygamber olarak toplumsal stats giderek artmtr. Toplumda snflama geliip ataerkilkurumdan devlete doru bir gelime olunca, bilge mttefikleriyle birlikte hanedanla ve onadayal olarak kralla eriir.

Muhtemelen amandan rahip, vurucu genlerden de askeri mfreze oluturup bir stmakama srama yapar. Rahip yeni makamn ideolojik kurgusunu gelitirirken, askeri mfreze degittike ordular. Bu tip bir devletleme modeli blgede daha gerekidir. nceden hazr birkleler ordusu olduuna dair veriler yoktur. Kleleme ancak devlet kurumu glendikten sonragelimitir. Msr ve Smer rneinde uzun bir dnem nce rahip ve kabilelerin etkin gcngrmekteyiz. Kleletirme kolay olmamtr; ok sert mcadelelerle i ie yrtlmtr.Toplumu klelie altrmak belki de Ortadou kltrnde en ok izlenmesi ve zmlenmesigereken bir sretir. Smer ve Msr rahip ideolojisi olarak mitolojinin byk nemidevletletirmedeki rolnden ileri gelir. Tpk kapitalizmin milliyetilik, liberalizm gibi ideolojileruruna yrtt mcadele nasl ki kapitalist devlet formunu ortaya karmsa, mitolojiksylemin gc de ilka klelik formunu yaratmtr. Eer mitolojik sylemin toplum zerindeki

merulatrc gc olmasayd, herhalde o mthi tanr-kral hanedanlklar oluamazd. Olusabile o denli kkl ve kalc olamazlard.

Firavun ve Nemrut deyimleri Ortadou kltrnde tam da tanr-krallar ifadeeder. Tanr-kral bir Ortadou yaratmdr. Bir ahs olmann tesinde bir kltr, bir kurumdur. Toplumuntm yelerinin tanr-kral kiilii karsndaki yerleri erzak tayan karnca misalidir. Tanr-kral veteleen toplum arasndaki fark o denli abartl ve tersyz edilmitir ki, sonunda iki soybelirmitir: lmszler olarak tanr-krallar ve lmller olarak insanlar. Mitolojik kurnazlk veyayetkinlik devletleen tabakay insandan saymamaya zen gstermitir. Kurum olarak devletinhkimlerin yaam iin arz ettii sreklilik, sanrm bu lmszler sfatnn oluumundabelirleyici rol oynamtr. Tanr fikrindeki lmszlk kavramnn devlet kurumundakisreklilikle ba ok aktr. Devletlemeden nceki tanrlar iin de lm dnlrd. Neolitik

dnem tanrlarnda ve onu temsil ifadelerinde her yl tanr dou ve lmleri iin zel gnlervardr. Yaygn sylence ve ritellerle -ibadetler- kutlama ve yas trenleri dzenlenirdi. Ne zamanki devlet kurumu sreklilik -ahslar geici, devlet kalc- kazand, o zaman tanrlar da lmszklnd. Burada tanr-krallarn soy ve hanedanlarn ayrcalkl klmann rol de nemlidir.nsandan saylmama ve lmszlk olaanst bir byklk ve farkllk salar. Devletliler snfbylece tanrlaarak lmsz bir soy haline getirilince, teki insanlara -dier tm topluminsanlar- den de ona kulluk etmektir.

Bu kulluk daha sonraki Grek ve Roma kleliinde grlen bamllk trnden oldukafakldr. Efendisine ballkla tanrya ballk arasndaki fark gibi. Tanrsal ballkta gl birinan ve ibadet btnl vardr. Rahip geleneinde tanr-kral olarak devlet ball o kadarbyk bir deha ile ilenmitir ki, kleler-kullar ordusu karncalaarak yk tayacak denli

kltlm ve hizmeti klnmtr. Smer mitolojisinde insan, tanrlarn dksndan veya biradm daha ileride topraktan (amur) yaratlm gibi gsterilir. Tanrlarn en aa tarzda insanyaratmas inceleerek gnmze kadar gelir. Kadn tanrdan yaratlamayacak kadar


6/14

unutulmutur. Ona biilen paye erkein kaburga kemiinden yaratlm olmasdr. Bu anlatmlardevlet tabakasnn ilk douundaki byk ideolojik dzeni gstermesi bakmndan nemlidir.nsanlarn blnmesi o denli ilenmitir ki, nesiller boyu toplumun ezici ounluu devlettabakasnn tanrsalln sadece onaylamyor, ibadet ediyor ve en arndan almay bir tanremri olarak alglyor. deolojik derinlik bu kadar gelimi oluyor. Aslnda temeli zorbalk ve yalan

olan bir kurumsal zellik, en yce tapnlan ve uruna her tr aba gsterilen bir metafizik, soyutfeti -tapnlan ey- haline getiriliyor.

Ortadou kaynakl uygarlksal kn bu temel zellikleri dalga dalga tm dnyayayaylyor. zellikle blge kltrnn ok zengin ve deerli olan neolitik zelliklerini bastrarak, engerici dnce ve inanlara zemin olabilecek bir mitolojik yaratm da ayn kanallardan batablge toplumu olmak zere gelimi toplumlarn byk bir ksmna yayyor. Bu ylesine gl biretkidir ki, idealist felsefenin en byk son temsilcisi Hegelde Devlet, tanrnn cisimlemihalidir dedirtecek trde devam ediyor. Halen devletin ebedilii, ycelii, kutsall hakkndakigncel sylem kaynan bu en eski kulluk sisteminden almaktadr.

Tanrsalln, gelien toplumsal kimlik ve iradenin kolektif soyut ifadesi olduunu hiakldan karmadan, ilahiyatla toplum ve siyaset arasndaki ilikiyi daha iyi kavrayabiliriz.Ortaadaki Ortadou devleti orta snf da kapsamna alrken, despotik karakterinde ciddi birdeiim gzlenmemektedir. Kraln yeni unvan sultanlk, iktidarn ahsla temsilidir. Sultantanrdan baka balayan bir irade yoktur. Tanr emirlerini yorumlayan ilmiye snf, kapkulununbir kategorisidir. Kendileri sultann iradesinden baka bir eyi temsil etmemektedir. Devlet sttoplumu kendini anlay ve ahlak olarak topluma ezici bir biimde egemen klmtr. Kentzerinde varln daha gl yaatan devlet krsal alanda da yaygnlamtr. Hem slamlk hemHristiyanlkta Ortaa devleti en gl dnemini yaamtr. lk a kleliinin yozlam en sonbiimleri olan Sasani ve Bizans mparatorluunda, M.S 6. ve 7. yzyllarda feodalizme doru birgei sreci yaanmtr. slam devleti belki de feodalizme en radikal ve sert haliyle k yapandevletlerin banda gelmektedir. Ortadou kltrnn yeni bir aamas olarak dadeerlendirilebilir. En gl temsil dnemlerini Emevi, Abbasi ve Seluklu Trklerinde bulanArap-slam devleti, Moollarn doudan, Hallarn batdan saldrsyla nemli oranda gcnyitirmitir. Eyyubi Hanedanlnn 1250lerde dalmasyla duraklama dnemine girilmitir.Osmanllar yar-Bizans yar- slam devleti olarak grmek daha gerekidir. ki devletin de feodalzellikleri Osmanlda btnletirilmitir. Despotizmin en kat biimini uygulayan her iki devlet,feodal toplumun kn durdurmak iin byk aba harcamakla birlikte, daha taze bir golan Osmanllar geni uzlamalarla mrlerini en ok uzatan son Ortadou devleti olaraktamamlamtr.

Ortadou uygarlnda devleti tanmlamaya alrken hedefimiz bugne k tutmaktr.Bat uygarlnda devletin varoluu kken olarak Ortadouya bal olmasna karn sre iindekendini ayrtrmtr. Atina ve Isparta dnemindeki devletle balayan bu ayrma, Helenizmle

Romaya tanmtr. Tanr-krallk iddias hayli zayflam olarak devam etmitir. KonstantininHristiyanl kabul ile ayrma tamamlanmtr. Tanrnn bin yllk devleti iddias eski birOrtadou maher sylencesinin devamdr. Ortadou formuna gre daha dnyevidir. Devletkutsall derinletirilememitir. Devlete kar kavimler gcnn ezici darbeleri altnda Romamparatorluu kerken, var olan saygnln daha da yitirmitir. Devleti daha az tanmCermen boylar, devletin dnyevi yznn aa kmasnda nemli roller oynamtr. Romamparatorluundan devraldklar devleti, Ortaada her ne kadar kutsal Roma-Cermenmparatorluu ad altnda canlandrmak istemilerse de, kent devletikleri ve monarik krallklartanrsal zrhlarndan iyice boalmlardr. Devletin nitelii daha ok kavranmaya baladkahalklarn ve uluslarn demokratik ve ulusal nitelik tayan siyasi oluumlar devreye girmitir.ngiliz, Amerika ve Fransz Devrimleri devletin laik niteliini egemen klmada daha da ileri

gitmilerdir. Anayasalarla snrlama artk despotik devleti tarihe gmmtr.Ortadou da ise devlet geleneinde bu tr deiimler yaanmad gibi, daha datutuculama ve gerileme srecine girmitir. Osmanl ve ran devletinin tm yaptklar, ykselen


7/14

Bat devletleri karsnda son savunmalarla varlklarn biraz daha srdrmektir. Ortadou devletidalrken, Bat devletinin smrgecilii ise tam yerlemekten uzaktr. 19. ve 20. yzyl Ortadouiin kriz dnemini ifade eder. Yar ve yeni smrgecilik olarak nitelendirilebilecek buyzyllardaki siyasi oluumlarn dnyann dier alanlarndan farkl baz yanlar vardr. Ksatarihsel tanmlama bu farklar aa vurmaktadr. zellikle toplumla devlet arasndaki ilikinin

deiime kar son derece direnli olmas, krizden ksa sreli klara imkn vermemektedir. Nekapitalist devletin formlarn hzla zmseyecek koullar vardr, ne de kendi geleneinin hzladalmas sz konusudur. Toplumsal gelenek her iki tr gelimeye de yant verebilecek yaratcdinamikleri tamamaktadr. Daha dorusu gelenein gctoplumsal tabanda ta neolitikdnemden beri adeta yere aklm olduundan kolayca kendine gelememektedir. birlikiliiamayan st tabaka giriimleri ise topluma mal edilmek, onu zmekten ok uzaktr. Bat tarzgelime yoluna girmek iin ne Amerika tr, ne Pasifik Japonya tr gerekletirilebilir.

Burada engel sadece slami kalplar deildir. Bir btn olarak uygarlk deerleridirenlidir. Neolitik toplum deerlerinden tutalm, Smer Msr klelik deerlerine, slamideerlerden tutalm ok zengin etnik deerlere kadar bir karmaa hkm srmektedir. Ortadouuygarl dnm iin kolay yabanc a kabul etmez; biraz da yalanm bir aacn a

kaldramamas gibi. Yeni iin ya eski aac tmyle devireceksin, ya da bir a tr bulacaksn.Her ikisi de olmuyor. lk a denemesini 1900lerde Jntrk ve Kemalist Trkiye yapmak istedi.Tpk reel sosyalizmin tutmamas gibi. Bat asnn iyice milliyetilik sosuna bandrlm hali deseksen yl gemi olmasna ramen tutmu olmaktan uzaktr. ran, Afganistan ahlklarmodernist ehre taknnca hzla yklmaktan kurtulamamtr. Arap milliyetilii ise canekimektedir. Irakta yaad durum, cenazesinin bile kaldrlmasnn ne kadar g olduunukantlamaktadr. Siyonist srail milliyetilii de benzer bir konumda olup srail- Filistin sorununutam bir vahete dntrmtr. Radikal ve yeniden slama sarl ise, kapitalizmin en bykkresel hamlesine kar umutsuzluun dourduu intihar eilim ve rpnlarndan baka biranlama gelememektedir. Farkl bir gc ve zm ortaya karmas sz konusu olamamaktadr.

Ana kavramlarda ksa bir tarih zeti bile Ortadou sorunlarnn temelinde devletolgusunun yattn gstermektedir. Bat uygarl Ortadou kkenli devlet muammasn zmekiin byk mcadeleler verdi. Rnesans bir yan ile devlet zerindeki ideolojik rty kaldrd.Zihniyet devrimi ile mitolojik ve dini zrhlar parampara etti. Gerein daha plak grlmesinisalad. Reformasyon ayn devletin kilisece savunulan tanr-devlet ideolojisi ve brokrasisinindokunulmazlk ve btnln paralad. Toplum zerindeki korku saltanatn kaldrd. Herkesinkendi inan tarzn zgrce tanmlayabileceine yol at. Ortadou da ise tersine Mutezile vebenzeri anlaylar saf d edildi. Dinsel saltanatn yklmas dnce ve inan hrriyetinihzlandrd. Aydnlanma sreci gelimeleri boyutlandrarak kitlelere tad. Objektif olarak her eilim devlet etrafndaki dokunulmazlk zrhlarn paralarken, toplumun demokratik gcnnnn at. ngiliz, Amerikan ve Fransz devrimleri klasik devleti paralayp hem ideolojik, hembrokratik yenilenmesine yol at. Anayasa ve insan haklar ile snrlarn daraltp toplumsal

glerin inisiyatifini hzlandrd. Bylece 19. ve 20. yzyldaki byk uygarlksal gelimeleryaand.

Ortadou da ise sre bu yzyllarda tersine iledi. Batan beri devletin toplumun genelgvenlik ve kamusal yarar gereksinmesini ktye kullanp gasp bir savaiktidar klii olarakkendilerini rgtleyen gler, korkun bir abayla kendilerini tmyle egemen kldlar. Tmyledespotikleen devlet toplumun srtna bir kene gibi yapt. 15. yzyl sonras bu srecin trajikyksdr. Bat Magna Chartadan modern anayasalara doru trmanrken, Ortadou ve tmDou despotizmin envai trlerini gelitirdi. Osmanlda oyun oktur halk zdeyi budnemden kalmadr. Bu dnyada en byk saadet, devletin uzanda yaamaktr deyii de bugerei yanstr. Ortadou toplumu, Ortadou devletinin elinde kskvrak balanm bir av

nesnesi gibidir. En ufak bir tylenme iareti yolunmasn da beraberinde getirir. Devletin deilyasal anayasal snrlanmas, dinozorlamas geliir.


8/14

te topluma, dta Batya kar daha da bzlerek tutuculaan Ortadou devletinin 20.yzyldaki milliyeti klfla kendini rtmesi problemlerin daha da arlamasna yol at.Milliyetilikle snrl baz reformlarla kk bir aznlk devlet destei ile modernleirken,toplumdaki taassup, gerilik adeta mekn ve zaman d en hastalkl, alk, uuk bir zihniyetyaratt. Geleneksellik tm kutsalln yitirirken, adalk ancak devlet etrafnda objektif ajan bir

tabakay oluturdu. Ortadou devleti tmyle zlmedi. Karakterinden beklenen ajanlkkurumuna yant verdi. Bat bunu ksa vadeli karlar iin yeterli grdnden yklmasnistemedi. Braksa kendi halinde yklacak olan Osmanl ve ran monarilerini, zel dengelerle ikiyzyl boyunca ayakta tuttu. Batda egemen hale gelen kapitalist sistemin dnya apndagelitirdii komprador kapitalizmi de bu ajanlamann ekonomik temeli iin idealdi. Fakattoplumun hibir problemi deil zmlenmek, grlmek bile istenmedi. Adeta tanr-kral devletinada bir versiyonu yaand. Batdan alnan askeri teknik g Ortadou devleti iin bir cansimidiydi. Onunla kendini toplumuna kar rahatlkla ayakta tutabilirdi. Efendileri de arkasndaolduka sava-iktidar kliniinin mrn uzatmas zor deildi. Kapitalist sistemin yedek aralarolan reel sosyalizm, sosyal-demokrasi ve ulusal kurtulu mezhepleri ile cilalandka, kendini dahada salama alnm sayabilirdi. Szde reform olarak deerlendirilen bu sre, 1990larda reel

sosyalizmin zlyle hzlanan kapitalist-emperyalist kreselciliin genel kriz-kaosu karsndatel tel dklmeye baland. ABD nderliindeki kaos imparatorluu bu yaplarla yryemez.Sistemin mantna terstir. Sistem kr ve gvenlii esas alrken, Ortadou devleti yeni durumdaher iki ilevi de adeta dinamitleme srecine soktu. Ortadou devleti demek gvensizlik ve bomasraflktr. Halk ynlarndan kopmas, gvensizlik ve masrafl katlanlamaz boyutlaratad. stten kresel kapitalizmin, alttan neolitikten beri biriken sorunlarla bouan halklarntalepleri karsnda despotizmin bu yamal boha ve cilalanm biimiyle yant oluturabilmek okzordur.

En az devlet sorunu kadar arlaan bir sorun da aile ve kadn etrafndan ekillenentoplumsal zihniyet ve davranlardr. stte devlet alta aile, cennet ve cehennem ikilemi gibi birdiyalektik btnlk olutururlar. Devlet, mikro modelini ailede gerekletiren, byyen aile

talepleri de makro modelini devlet olarak tasarmlar. Her aile ideal zmn devletlemedebulur. Devlet despotunun ailedeki yansmas kk despot olarak aile reisi erkektir. Bykdevlet despotu ne kadar etkili, yetkili, keyfi tutumlarla leme nizam vermeye alrken, kkreis de birka kadn ve ocuk zerinde ayn mutlak nizamiyat ileriyle urar.

Ortadou uygarlnda aileyi devletin mikro modeli olarak zmeden yetkin bir toplumsalzmlemeyi yapmak ok eksik brakr. Gnmz Ortadou toplumunda kadn sorunu en azdevlet sorunu kadar arlamsa, bunun altnda yine devletin tarihi kadar uzun ve karmak birkadn klelik tarihi yatar. Kadnaileerkek Bermuda genini haritada iyi gstermeden,yanndan geen her toplumsal zm gemisini batrmas iten bile deildir. Bermuda genitoplumsal okyanusta Ortadoudaki mikro devlet olarak ailedir. Hiyerari ve devlet ykselirken,kendi izdmlerini de mutlaka aile kurumunda yanstmadan edemezler. Ailede yank bulamayan

bir hiyerari ve devlet, yaama ansn gl klamaz ve srdremez. Ortadou uygarlnda budiyalektik ikilem zenle dokunur ve hi ihmal edilemez.

Ortadou en gl tanra klt kadar en derin kadn kleliinin yaand, uygarlatandk blgedir. nc byk cinsel krlmay salayarak, kadn lehine byk bir yrye detarihine yarar biimde yer vermek durumundadr. Byk dlerin kalk da byk olur. Butemelde adeta yeni bir tanra dininin mminleri gibi yaklarsak, hak edilmi kutsal anala veak kadnlna ulaabiliriz.

Ortadou sorunsallnda tanmlanmas gereken baz temel olgular daha vardr. Etnisite,ulus, vatan, iddet, snf, mlkiyet ve ekonomi vb. olgular kavramsal dzeyde tanmlanmolmaktan uzaktr. Olgularn tanmlanma dzeyleri olarak kavramlatrma hala ovenist ideolojik

zrhlarndan arnarak yaplamamaktadr. Ortadou kltrnde bu olgularn gerek deeribilimsel olarak ortaya konulmamaktadr. Ya dinsel ideolojinin, ya da ovenist milliyetiliingzlkleriyle baklmakta, kendilerine gre zmszlk ykl sonular karmaktadr.


9/14

Etnisite, Ortadouda halen arln eskisi kadar olmasa da koruyan bir gerekliktir.Krsal alanda daha gldr. Kentlerde yerini tarikat vb. cemaatlere brakmaktadr. Tamyurttalk ve demokrasi yaanmadndan, herkesin hemen bir etnisite ve cemaat aidiyeti vardr.Devletler aileler kadar etnisitenin dier varlklarn da gzetirler. Airetlerin gcn hesabakatmadan politikann baarl olmas zordur. Ne snflama, ne de uluslama iinde tam

erimediinden toplumsal kargaay artrmaktadr. Fakat tarihsel direni esi olarak soykltrn tamalar asndan nemlidir. Kuru bir retilik gereki ve yararl deildir. Etnikbalara zen gstermek ve doru zmleme gereini etnisiteyi temel alan mikro milliyeti ve darpolitikacla dme eilimlerinden ayrmak nemlidir. lki ne kadar doru sonulara gtrrse,ikinci o denli yanl sonulara gtrebilir.

Ulus ve ulusuluk, Ortadou toplumunda zmden ok sorun yan ar basankavramlardr. Kapitalizmin dou aamas olan merkantilizm ticari kapitalizm- dnemindeulusal pazar ihtiyac, eski dil snrlarndan nce ulus, sonra ulusuluk tretilerek zmlenmekistendi. Ulusun mmet -bir dine bal topluluk- anlaynn dil snrlarna ekilmi anlamn ifadeeder. znde sosyolojik olmaktan ok politik bir kavramdr. Politik amal yaklalr. Dahasalam snrlar altnda devlet olma talebini karlar. Devletler iin ulus, etnik temelinden ziyade

politiktemelinden tr nemlidir. Saf ulus araynda bile politik gerekeler belirleyicidir. Tabiibu politikann altnda da pazar sorunu belirleyicidir. Pazar ve politika ulusun rahmidir. Sosyolojikolarak deeri etnisite kadar gl deildir. Etnisite en gl sosyolojik olgularndan biridir.Kavim olarak etnisite ulus gibidir. Kavmin ulustan fark, pazar ve politik deerinin henzgelimemi olmasna dayanr. Ortadouda ulustan ziyade ulusulua daha ok sarlnr.Ulusuluk ya da milliyetilik zayflayan dini balarn yerini tutmaktadr. Bir nevi sekler-dnyevi-dindir. Devletin en temel meruiyet aracdr. Dine ve milliyetilie dayanmadan devleti yrtmekzordur. Din zaten devletin genidir. Milliyetilik de onun modern biimidir.

Ulus ve ulusuluun gnmz asndan toplumsal zm deeri yoktur. Bilakis sorunlarulus ve milliyeti rt altnda gizleyerek zmlerini zorlatrr. Gemii yz yl bile bulmayan buolgu ve kavramlar da gereklii iinde tanmlamak, deerlendirmek nemlidir. Salt ulusulua veulusa dayal politik ve ideolojik yaklamlar birok yanlla gtrebilir. ovenizme varanulusuluklarn 19.-20. yzyl savalarnda oynadklar roller aktr. Ortadouda, yine geneldetm milliyetiliklerin, zelde Arap-srail milliyetiliinin politikada kullanlmasnn ne trkmazlara, kanl eylemlere ve byk aclara gtrd gzler nndedir. Politikada ve ideolojikfaaliyetlerde milliyetilii hi kullanmamak, ulus olgusunu ise toplumsal zmlere katksunduu oranda baz almak nemlidir. Aksi halde Avrupada olduu gibi Ortadouda da temelizaten gl olan ideolojik artlandrmalardan tr kaosu derinletirmekten teye sonuvermeyecektir.

Ortadouyu bir btn olarak aldmzda, Avrupa tarz snrlara blmek byk zorluklarortaya karr. Btnlk ve zgnlkler olduka oturmutur. Ekonomik, sosyal balar nereye,

hangi memleket denileceini belirlemitir. Zoraki siyasi blmeler, tarihen yaratlm deerlerkadar gl deildir. Birinci dnya sava sonunda izilen siyasi snrlar vatan kavramnnarptlmasna, daha dorusu gerek vatan sorunlarnn domasna yol amtr. Ortadoununbtnlkl siyasi gereklii bugnk siyasi haritay gereki klmyor. Siyaset dinamii dahadeiik corafya alanlarnn btnln gerektiriyor. Mevcut durum uluslararas atmaygerektiriyor, milliyetilii kkrtyor. rnein Filistin-srail ve Irak Krdistan. Ortadouimparatorluk gelenei daha ok federalizme yakndr. lk imparatorluklardan son Osmanlimparatorluuna kadar blgedeki idari, siyasi ve ekonomik yaplanma federatiftir. Geni zerkblgelere dayal bir federasyon gnmz ABDsine benziyor. Ortadounun vatan konusundakitemel sorunu geleneksel federal konuma gelmemek ve gereksiz birok ulus-devlet arasndagereki olmayan paralamadan ileri gelmektedir. Bu konum almadan daha gereki vatan ve

vatandalk anlayna ulamak zordur.Ortadou uygarl, snflamay en eski yaayan niteliinden tr, mlkiyeti de eneskiden tanyan toplumu temsil eder. Devletleme kendi etrafnda hem kolektif hem zel nitelii


10/14

i ie yaayan bir mlkiyeti tesis etmekle birlikte olumutur. Yani nce zel mlkiyet sahipleri,sonra devleti ele geiri modeli deil, devletlemeyle i ie bir kolektif-zel mlkiyet dzeniolumutur. st tabaka ne kadar devletlemise, o kadar mlkiyete sahip olmutur. Devletdemek, hkim olduu snrlar kendisine mlk olarak ilan etmektir. Devletin kendisi en bykmlkiyet ortakldr. zel mlkiyet birimidir. Daha altta ve orta kesimlerde snrl bir zel

mlkiyet varlna izin gsterilir. O da sk sk msadere edilmekten kurtulmaz. Bu adan zelmlkiyet fazla gelimez. Devlet dndaki zel mlkiyetin fazla gvencesi yoktur. Bu durum Batdaolduu gibi neden zel mlkiyetin gelimediini de izah eder. Devletin oluum tarzmlkiyetlemenin nasln da belirleyen temel etkendir.

Toplumun en derinliklerinde kolektif mlkiyet ise daha ok aile, kabile, mezhep vb. cemaattopluluklarnda yaanmaya devam etmitir. Bu kolektif mlkiyet olgusuyla devletteki kolektif-zelmlkiyet olgusunu kartrmamak byk nem tar. En gerici, asalak ve yaratclktan uzakmlkiyet tr devletteki mlkiyettir. Ortadoudaki ekonomik geriliin en nemli bir etkeniolarak devlet mlkiyetindeki arlkta grmek gerekir. Adeta toplumsal bir ur gibi byyen devletve devlet mlkiyet dzeni topluma nefes aldrmaz. Zaten mlkiyet ve devletin anlam ounluklazdetir. Mlk-melik-malikiyetin i ielii bu olguyu gsterir. Daha da kategorik genelleme

yaparsak, tanr=her eyin sahibi, Tanr-kral devleti=her eyin sahibi tanr-kral, tanr-kral=devletkurumu, devlet kurumu=her eyin sahibi devlet. Devlet ve mlkiyet arasndaki bu iliki optimaldzeyde zlmedike, toplumsal gelime ok zor olur. Salkl birey ve toplum ilikisinikknden kstekleyen devlet ve el koyduu tasarruflar btn olarak mlkiyettir.

Ortadou uygarlndaki zihniyet geliiminin yol at ekonomik alar belirgindir. Bunakarn zihniyette meydana gelen olgular dnyasndan kopma, metafizikte gittike fizikten kopma,ucu belli olmayan tasarmlar, hayaller dnyasna dalma, ekonomik olarak verimlilii dren entemel etkendir. Ortadou metafizii, -mitolojik, dinsel ve felsefi- olgular dnyasndan kopup nekadar soyut kavramlarla uramsa, o denli ekonomik gerilemeye yol amtr. lahiyattakiyounlama, zellikle doal dnyann doru tanmna gtrmeyen felsefeye dmanlk eilimi,felsefi ve bilimsel dnceyi gelitirmeme, ekonomide de daha derinliine bir zmszle,gelimemeye, binlerce yl ncesinin neolitik yntemlerinde saplanp kalmaya yol amtr.Rnesans, reformasyon ve aydnlanma tr zihinsel bir gelime Ortadouda yaanmadka,kalc, kurumsal bir ekonomik gelime yaanamaz. ster devlet eliyle ister zel bireyler yoluylakalknmacln tutturulamamas, kitlelerin muazzam sefalet ve isizliinin temelindeki bugereklikte yatar. Kaynaklar asndan ok zengin olan blge, kkl zihniyet devrimini yaamadanekonomi devrimini baaramaz. Dolaysyla isizlik, yoksulluk gibi muazzam sorunlarn stesindengelinemez. Ortadouda ekonomik zmn merkezine zihniyet ve demokrasi devrimini almadanbir zm aramak sonu vermeyecektir. Ortaya kacak gelimeler pansuman roln oynamaktanteye gitmeyecektir. Ekonomi ile zihniyet ve demokrasi arasndaki diyalektik ilikiyi esas almak,kalc zmlere bu temelde gitmek en doru yntemdir.

Baz kavramlara aklk getirirken, devlet ve dinle balantl hanedan ve tarikat olgularnda aydnlatmak nem tar. Ortadou uygarlnda hanedan ve tarikatlarn roln aydnlatmadantamamlayc bir tanmlamay yapmak eksiklik tayacaktr.

Hanedanlk, aile ve devlet iinde ykselen, ieriinde etnik ve mitolojik dinsel elerbulunan arpc bir olgudur. Aile ve devletlerin ykseli ve klerinde her zaman bir hanedanlknemli rol oynamtr. Hanedansz devlet dnmek nadirdir. Gnmzde bile bu kural byklde geerlidir. Neden olarak ataerkil aile yapsnn gcn gstermek mmkndr. Ataerkillikdevletin genidir. Dolaysyla en gl ataerkil aile hanedan devletine ykselebilir. Hanedannkendisi devlet olur. Hanedanlk yle bir kurumdur ki, binlerce yl tesine gtrlebilir. Devletteve toplumda ok kaln izleri vardr. Hakim snf, etnik grup ve dinsel inancn adeta bilekesidir.Bir dier avantaj slale yoluyla uzun zamanlar etkilemesidir. Yine hanedanlar aras evlilikler

yoluyla meknsal yaylm iinde elverilidir. Bu nitelikler neden devletin ncelikle hanedanlariinde kurulduunu da aklyor. Toplumsal gelimede olduu kadar, devletsel gelimede de glbir odak oluturmas, hanedanlk kurumunu gz ard etmemeyi gerektirir. Ortadou uygarl bir


11/14

anlamda hanedanlar zerinde tanr. zellikle devlet hanedanlar tarihte en ok iz brakanrneklerdir. Bat uygarlnda daha ok devlet d hanedanlar arlk tarken, Douda devletlebalantl hanedanlarn parlakl sz konusudur. Hanedanlk ayn zamanda bir okuldur.Toplumsal modeldir. nemli gelimeler hanedan okul veya modelinde yaandktan sonratopluma tanr. Etnik gruplar, uluslar bile sk sk hanedan adlar ile tannr. Baat rol oynamalar

az grlen olaylar deildir. En gl etnisiteler ve uluslar, ilerinden kardklar hanedanlklarngcyle ve adyla anlrlar. Emeviler, Abbasiler, Eyyubiler, Seluklular ve Osmanllar, Barmekilerayn zamanda Arap, Trk, Krt ve Fars ulusu demektir.

Gnmzde zihniyet ve maddi ortamda halen varln srdren hanedan gerekliine, neinkrc ne ok yceltici yaklamak gerekir. Toplumsal bir olgu olarak yaklam gsterip normaldemokratik toplumsal zemine ekmek en gereki yoldur. Hanedanlk sevdasna dmemekkadar, toplumsal bir realite olduunu bilerek zmleyici yaklamak nemlidir. Aksi halde ciddisiyasi ve toplumsal sorunlara yol aabilir, krizleri derinletirebilir. En son Iraktaki Saddamhanedanlk hastalnn nasl korkun trajedilere yol atn gsterirsek, konunun nemi daha iyianlalr.

Tarikatlk da hanedanlk gibi olup, daha ok dinsel-mezhepsel alanda yaanr. Diningenel ilkelerinin somut yerel ve zamansal dnemlerine uygulanmasna dayanrlar. Dinin genelrgtlenmesinin zayfl tarikat rgtlenmesi ile giderilir. Dinler daha ok tarikat ve mezheplerlesomut rgtsel g haline gelirler. Dinin olduu her yerde mezhep ve tarikatlarn da olmasdoaldr. Tarikat, dinin daha youn vergtl yaanmas olaydr. Byle olunca, tarikat ba vergtleyicilerin kiilikleri nemli rol oynar. Nerede bir boluk varsa orada bir tarikat trer.zellikle devletin tatmin etmedii kitleler tarikat tipi rgtlere koarlar. Ailenin dar, devletin de ulalmaz olduu koullarda, arada daha gl sosyal rgtlenmeler yoksa tarikat rgtlenmesigl bir olaslktr. Mezhep rgtlenmesi tarikatn daha geni ve geleneksellemi halidir.Devletten korunmak ve ailelerin dar snrlarn amak iin yar-gizli olma gereini duyan biroktarikat vardr. Bazlar devlet gdml olurken, bazlar iddetle kar karlar. Ortadou adetatarikatlar toplumudur. Etnisitenin zellikle ehirlerde tam yant olamad, ailelerin dar kald,dier yandan devletin tek bana kendini her ey sand tarihi dnemlerde devreye girentarikatlar nemli roller oynamlardr. Ortaada Btniler, gizlenmi denen tarikatlar aslndayoksullarn snf partileridir. En mehurlarndan Hasan Sabahn Batini tarikat -1100-1250-hkim hanedan ve mezhep olan Seluki sultan ve vezirlerine kan kusturmutur. Hariciler,Fatmiler, Aleviler, benzer gelenei temsil ederler. Tarikatlar ve benzeri cemaatler Ortadoutoplumunun bir nevi sivil toplum kurululardr.

Tarikat olgusu sosyal bir boluktan kaynakland iin objektif deerlendirmeyi gerektirir.Yar sosyal ve siyasi kurulular olduklarndan hem iktidar, hem muhalefet asndan rollerinemlidir. Bilimsel gelimenin snrl olduu, demokrasi anlaynn gelimedii dnem veyerlerde bu tip rgtlenmeler kanlmazdr. Bunlar amann yolu sosyal-bilim ve demokratik

mcadeleyi gelitirmektir. Gnmzde birok kar ilikisinin irket gibi arac olan ve oldukayozlaan tarikatlarla uramann doru yolu, halka bilim ve demokrasiyi gtrmektir. Bunun iinen az tarikatlarn inanc kadar bilime inanmak, deer vermek, demokrasi iin srekli, azimli,kararl bir duru sergilemek gerei vardr. Kkeni yzyllarca ncesine giden cemaati gruplarinkr etmeden, demokraside onlara da yer olduunubilerek demokratik yaklam gstermektutuculuu zmede etkili yntemdir.

Daha geni anlamda modern tarikatlar da diyebileceimiz sivil toplum ve siyasi partirgtlenmelerin bazlar iin de benzer yaklamlar gelitirilebilir. Aile, kabile, inan balar iledaha genel ideolojik balarn i ie girdii koullarda, sivil toplum olgusuna geni adan bakmakgnmzde nem kazanmaktadr. Klasik sivil toplum unsurlar ile ada unsurlar birletirmekdaha verimli sonular verebilir. Gemie, gelenee dayanmayan sivil toplum kurulular kk

sorunu yaayabilirler. Dolaysyla hzla kuruma tehlikesi vardr. Gelenekle iliki kuramayan hibirideolojik, siyasal, sosyal ve sanatsal hareketin baar ans kalc olamaz; moda gibi iretiolmaktan kurtulamaz. zellikle gelenei kmseyen solun baarszlndan ders kararak,


12/14

yeniden gelenekle ba kuran geni yelpazeli bir sivil toplum ve demokratik siyasi hareketlilikkrizden kmada zmleyici, dolaysyla baarl olabilir.

Devlet balamnda ilenmesine ramen, iktidarn biim ve iddete ilikin zmlenmesidaha derinlikli bir tanmlamay gerektirmektedir. Genelde de devletin z her yerde ayndr. Art-rn ve art-deer zerine kurulmu gelenei temsil eder. Biimlenmesi sz konusu olunca byk

deiiklikler gsterir. Bunda zaman ve meknsal koullar rol oynar. Farkl dnem ve koullardafarkl birok devlet biimleri doar. Fakat Dou- Bat ikileminde yine de iki genel eilim gzearpar. Batda daha sk cumhuriyeti ve demokratik biimlere rastlanrken Douda temel biimdespotizmdir.

Cumhuriyet hem klasik kleci sistemde, hem de ortaan baz site devletlerinde ve yeniaAvrupasnda daha sk grlr. Cumhuriyetle despotizm arasndaki temel fark hukuk alanndadr.Her iki biimde de kleci hkim tabakalar rol oynasalar da, cumhuriyetilikte sk bir sosyalmcadele ile belirlenmi kurallar geerlidir. Dinamik bir sosyal yap vardr. Hukuklarnn neolduunu bilirler. Gerektiinde hukuklarn iddetle savunurlar. Cumhuriyet dinamik toplumutemsil eder. Despotizmde ise tersi geerlidir. Bir kii keyfi eylemini tek tarafl kural biimindetopluma dayatr. Aslnda monariden pek fark yoktur. Fark monarinin belirlenmi, hanedanadayal, belirli kurallarla ilerinden kimi monark yapacaklarnn daha geleneksel bir ifadeyekavumu olmasdr. Ynetim kurallar gelenekseldir. Olaanstlk ara sra kaos durumlarndaortaya kar. O zaman ya yeni bir hanedan, ya da eskisi kural deitirerek hkmn icra etmeyedevam eder. Despotizmin kurallar ise kendinden menkuldr. Ska keyfi kurallar koyar,deitirir. Ortadoudaki monarizm despotizme daha yakndr. Fermanname znde despotikbuyruklardr. Her ne kadar kanun deerinde muamele grseler de, sosyal mcadelenin rnolarak hukuk ile ilikisi yoktur.

Diktatrlk daha farkl bir biimdir. mparatorlarn nkoulu ya da prototipidir. Siyasielidin olaanst yetkilerle donattklar bir veya birka kii tarafndan icra edilir. Despottan farketrafndaki denetleyici gcn arlk tekil etmesidir. Diktatrn hesap verecei bir evre her

zaman olmutur. mparatorluk kalc bir rejim olduu halde diktatrlk geicidir. Olaanstdurumlarda bavurulur. Ortadounun devlet biimlenii despotizme ok yakn olmasna ramenmonari ve imparatorlua da hayli yakndr. Denebilir ki despotizm, monarizm ve imparatorlukOrtadou devlet reisinde birlemitir. Bu gereklik kendini devletle zde sayan reisin ne kadaretkili olduunu gsterir. Belki de en etkili ve youn irade temsili Ortadounun devlet reisliindeyaanr. Devletinzyle de ilikilidir. Gl ataerkillik, eyhlik, beylik, efendilik gelenei devletreisliinde birleerek azami bir g halinde yeniden oluur. Dolaysyla Ortadou devletindecumhuriyeti ve demokratik biimler aramak istisna kabilinde bile ok zordur. Devlet adetazyle hareket eder gibidir. Biimi tek klarak gcn kantlamak ister. Ayrca deimez devletimajn, biimi hi deitirmeden baki klmay siyasi yetkinlik, erdem sayar.

Tanrsal-kral ve devlet anlaynn yzyllarca toplum hafzasna kaznm olmas da

cumhuriyetiliin gelimemesinde etkin rol oynamtr. Tanr-devletin iine kul-insanlarnkarmas gelenee aykrdr. Tanrnn devletin- iine karmak en byk gnahtr. Kutsalkitaplarda ok youn ilenen Tanrnn iine karmayn, tanrdan hesap sorulmaz, tanrya ortakkomayn sylemi; aslnda devlet reisinin iine karmayn, ondan hesap sormayn, yetkilerineortak olmayn demenin dinsel ifadesidir. ddia edilir ki, Kutsal Kitap znde brani kabilesindenbir hkmdarlk karmak zerine gelitirilmitir. Bu doruluk pay olan bir grtr. Hz.Musann Msr prensliinden geldii bile sylenir. Kendi hkmranlk tasarmn Tevratlaaklamas anlalrdr. Yine Hz. sann kendisi Sionun Kz dedii Kudsn hkmranlnele geirmeye abalarken yakaland, tutukland. Daha ak anlatm Kuranda vardr. Hz.Muhammedin en youn iledii Tanry irk komayn, tanr iine karmayn, tanr hepimizdenhesap sorar, kimseye hesap vermez mealindeki snnet ve ayetleri, bilerek veya bilmeyerek

ortaan sultanlk, padiahlk, emirlik gibi devlet reisliinin nn amtr. Kuran bu ynylebir devlet bildirgesidir. Hem de olaanst bir ngr ile sanki daha sonraki yzyllarynetecekmi gibi bir ynetim tasarm belirlemekte ve bildirmektedir. Kurann siyaset teorisi


13/14

temelinde zmlenmesi hayli retici sonular verebilir. Tabii mmetin Allaha ballkla devleteballk arasndaki konumu ok daha ak ve reticidir. Tm ortaan hem slam, hemHristiyan ve in, Hint gibi Uzakdou din bildirgeleri, doacak yeni devletin n aklamalargibidir. Tanr adna mutulanan, haber verilen ortaa devletinin dou ve geliim yksdr.

Gnmz Ortadousunda devleti despotik karakterden uzaklatrmak baarlmas gereken

ok zor bir grevdir. Ortada cumhuriyet denen baz devletler var ise de, bunlarn despotikniteliklerini atklarn sylemek zordur. Cumhuriyetilik snflar aras konsenss gerektirir.Tarihte hibir Ortadou lkesinde toplumsal konsenssle belirlenmi bir anayasal devlet veyacumhuriyet yoktur. leri veya geri konumlarna bakmakszn, tek kii iradesine dayal rejimlerolduklarndan cumhuriyetle badamazlar. Cumhuriyette bir kiinin deil denk kuvvette birokkiinin irade uyumas, uzlamas esastr. Bunda toplumsal snflarn zayfl, siyasi iradegelitiremeyileri, geleneksel devlet kulluu, cumhuriyeti gelenek yokluu nemli yer rol oynar.simleri ne olursa olsun, tm Ortadou devletlerinde aralarnda derece fark bulunsa da, devletindespotik niteliini amadn belirtmek ve bilmek, verilecek demokratik siyaset vecumhuriyetilik mcadelesi asndan byk nem tar.

Ortadou uygarlnda iddet kltrn zmlemek daha da byk nem tar.Denilebilir ki, Ortadou toplumunda iddetin girmedii ve belirlemedii tek bir gzenek, kurumyok gibidir. Genel olarak da siyasal, toplumsal, hatta ekonomik yaplanmada iddetin belirleyicirol oynad bir gr olarak ileri srlr. ktidar ve iddetin ikiz karde olduklar belirtilir. Amahibir yerde Ortadou toplumunun hem alt hem styapsnda oynad rol kadar belirgin deildir.iddetin etkisinde kalmadan biimlenmi bir kuruma zor rastlanr.

iddete ilikin nem tayan konu hakknda ok az belirleme yaplmasdr. ktidarlatanm toplumlarda iddetin pay belirgin olduu halde sanki nemsiz, istisnai bir olguymugibi ele alnr. iddetin en younlam ifadesi olarak savalarn hibir hayvan toplumunda bilegzlemlenmeyen bir vahet olduu belirtilmez. Hep neden gerekli olduuna dair gerekeleruydurulur. Savan tek gerekesi, zorunlu nefsi savunma, varln koruma ve zgr klma dnda

toplumsal birikim deerlerine el koyma, talan etme, egemen olma ve srekli devlet iktidarolmayla topluma hkmetme ve karlarna gre ona biim vermedir. Cevap bu kadar yaln veanlalr olduu halde, bin dereden su getirircesine rtbas edici yaklamlar, eksik ve yanltanmlamalarla gizlenmeye allr. Hibir olgu iktidar ve iddetin gerek kaynaklar kadar yanlgsterilmemi ve gizlenmemitir. Mitoloji, din, felsefe ve en son szde sosyalbilimin de en okarptt ve gizledii olgu, iddetin en insanlk d, ama tahakkmc ve smrc sosyalasalaklarn en vahi eylemi olduudur.

Genel iin doru olan bu tanmlama, Ortadou toplumsal gereklii iin daha da dorudur.Dayak cennetten -egemenlerin adaskmadr, iddet baldan tatldr gibi deyimler kaynaniyi izah eder. Toplumun arpk ve nefessiz kalmasnda iddetin pay belirleyicidir. Tm hiyerarikve devletli toplum sistemlerinde iddete dayanlarak statler oluturulmu, kurumlar zrhla

korunmutur. iddetin sarmalamad hibir kurumun yaama ans yoktur. Bu koullarda zgrtoplum veya sivillemenin geliemeyecei aktr. Fikirler bile ancak iddet szgecinden getiktensonra kabul grr. Bylesi ortamda yaratc dnce olumaz. Kabul grm basmakalp szlerlednya ileri yrtlr. Bata devlet ve aile olmak zere, reisleri glerinin otorite ve iddetlerinebal olduunu iyi bilirler. leme nizamat verelim derken kastedilen ara zordur. Toplumuntm gzeneklerine etkisi szdrlan iddet anlam gcne fazla yer brakmaz. Dolaysyla toplumsalkurumlar eklen var olur. Anlama yer braklmad iin yaratclktan uzak, ancak dtandrtlmeyle kmldanacak haldeki kurumlarla oluan bir toplumdan zgr gelimebeklenemeyecei aktr.

Toplumun iddetle besleme gelenei en alt birim olarak ailede daha da nefes aldrmazdzeydedir. zellikle kadn zerinde grnmez bir sava halidir. iddetten titremeyen tek bir

kadn hcresi yoktur gibidir. ocuklarn durumu da ayndr. Temel eitim yntemi iddettir.iddetle terbiye edilmi ocuktan bydkten sonra aynsnn beklenecei aktr. iddete dayalegemenlikten gurur duyulur, haz salanr. ktidar ve iddete dayal gllk duygusunun en


14/14

Documents

Abdullah Öcalan-Ortadoğu