ABDULLAH ÖCALAN YENİ ÖZGÜR POLİTİKA SEÇME YAZILAR

7/29/2019 ABDULLAH CALAN YEN ZGR POLTKA SEME YAZILAR

1/38

ABDULLAH CALANYEN ZGR POLTKASEME YAZILAR

Toplumsal hakikat ve yabanc la ma - I -

Toplumsal gereklik gerek kendi iinde gerek dnda bask ve smrye alan brakmadka anlam ve hakikatinin zgr gerekleiminden

bahsedilebilir. Bu durumda anlam ve hakikat zgrdr. zgr olmak, anlaml ve hakikatli olmakla mmkndr. zgrl olmayann kimliidolaysyla anlam ve hakikati de olmaz.

Doal koullardan kaynaklanan tehditlerle (ktlk, vahi hayvanlar, iklimsel zorluklar, bulac hastalklar) bolluklarn (bol yiyecek taneleri,

meyveler, av hayvanlar, elverili iklimler, gvenlikli ve salkl ortamlar) egemen olduu koullardaki hakikat biimleriyle toplumsal bask ve

smrnn srdrld toplumlardaki hakikat biimleri farkl oluur. Ana hatlaryla sralarsak;

1- Henz toplumsal tahakkmn (hiyerari ve devlet) gelimedii koullarda hakikatin balca ifade biimleri mitoloji, din ve sanatlardr. Felsefe

ve bilimin pay snrldr. Ar basan ise mitolojidir. Mitoloji bilindii zere sylence, efsane, masal, yk biimindeki anlatlardr. Mitolojilerde

mutlaka bir hakikat gizlidir. Daha dorusu hakikatin bir sylem biimidir. Uygarla batrlmam din de mitolojiye gre inan yan daha ar

basan, hakikat deerliliine kesinlik katan bir biimdir. Din, kesin olduuna inanlan mitolojilerdir. Din inan ve yarglarnda hakikatle eitlenme,

zdeleme vardr. Bilgelik (felsefe) ve bilim mitoloji ve dinin ar etkisini tar. Sanat, bir hakikat biimi olarak din ve mitolojik zihniyetle sk

ba iindedir. Mzik ve izim olarak anlam ifadelendirmek ister. Mzik, resim ve heykele yklenen anlam aratrmak nemli bir hakikat

almasdr. nemli olan mziin, resmin, heykelin kendisi deildir, ifade ettikleri anlam, hakikat olarak deerleridir.

Mitoloji ve dinin dilinin iirsellii esastr. Dilin kendisi douundan uzun sre iirsel anlatmldr. Dolaysyla iirle hakikat arasnda sk bir iliki

vardr. iir eski, zgr (tahakkm tanmayan) toplumun dili ve hakikatidir. lk ozanlar bilgelerden, peygamberlerden nceki hakikataklayclardr. Bir toplumun dili ne kadar iirsel ve ozan anlatml ise o denli zgr ve anlaml bir toplumsal gereklie sahip olduunu yanstr.

2- Snfl ve devletli toplum sistemi olarak uygar toplum hem iinde hem dnda tahakkme urad ve yarld iin anlam ve hakikat olarak da

paralanr. Mitolojik ve dinsel anlatma tahakkm kartndan hakikat yabanclar. Yabanclama uygar toplumun zne, varlna ilikindir.

Sadece sylemsele dayanmaz. Yabanclama hakikati kemirerek, yontarak, eriterek yaanr. Yabanclamann hakikat olarak deeri arptlma,

bastrlma ve karartmalarn kabul iin giriilen abalar sonucu srekli azalr. Savalacak bir hakikati kalmadnda yabanclama anlamsz bir

yaplar yn haline gelir. Toplum iin sadece bir yktr. Bir nevi toplumsal hastalktr. Tutuculuk, softalk, faizm biiminde patolojik adlarla

anlr. Yabanclama hastalk halindeki toplumsal gereklik olarak artk anlamszdr. Anlam yitimi en tehlikeli toplum haline yanstr.

Uygarln toplumsal doasnda hakikatin yaad yarlma ve atmalar btn biimlerinde izlenebilir. Mitoloji ve dinin hakikat deeri dtke

anlaml ve canl len havasnda tapnlan tanra ve tanrlar yerlerini artk deerden dm putlara brakrlar. Grkemli, kutsal,

mkafatlandran tanra andan; cezalandran, kullatran tanr ana geilir. Aslnda toplumsal dnm (komnalden snfl topluma)

kendini hakikatte byle ifade etmektedir. Smer toplumunda bu dnm ok canl izlenebilir. Bu iki gelenek, a sanatlarnda arpc olarak

yanstlr. Tanra a sann anas Meryeme kadar yanssn srdrr. Kapitalizmin, hakim sistem haline gelirken tanra ann son

temsilcileri olan cad kadnlar yakarak modernitesini ina etmesi, son derece dndrc ve reticidir.Uygarlk anda felsefe ve bilim, hakikatin ifade biimleri olarak nem kazanrlar. Bunda hakikat aray ve mcadelesi temel rol oynar. Mitolojik

ve dinsel anlatmla kendini eskisi kadar gizleyemeyen maskeli tanr-krallarn yerini metafizikle rtnmeye alan sistemler alr. Metafizik;

nesnel idealizm olarak tek tanrl dinlerin yetmezlie dmesi sonucunda hakim uygarlk sistemlerinin znellii olarak gelitirilir. Tanr yerine

hakikat olarak idealar ikame edilir. dealizm, devletleen tanr olarak daha ok hakikatmi gibi sunulur. Bu nedenle idealizmle yabanclama

arasnda sk bir iliki vardr. Toplumsal hakikatler tanrlarla deil, idealarla ifade edilmeye alr. Toplumsal hakikatin anma, erimeye,

arptlmaya uramas idealizmle nemli bir aama kaydeder.

Hegemonik iktidar ve smr sistemi olarak uygar geinen saysz devlet gittike daralan toplumsal anlamlln gizlemek iin abartmal,

sslemeli, heybetli sanatsal biimlenilere de arlk verir. rnein Roma ve Grek uygarl mimari, heykel, mzik, mozaik alannda hakikat

olarak bylesi bir sunuma ok nem verir. Sistem kendini ne kadar abartmal sunarsa o denli bir toplumsal anlam (smrlen, ezilenlerin

gereini) gizlemeye, arptmaya alr. Bilim, felsefe ve sanat; mitolojik ve dinsel ada olduu gibi iktidara balanr, devletletirilmeye

allr. Dolaysyla toplumsal yarlmaya karlk gelen bir bilim ve felsefi mcadele sreci yaanr. ktidar ve devlet sahiplerinin emrine girdike

dogmalap hakikatle ban yitirir, yabanclamann bir sylem arac olarak rol oynarlar. Sanatlarda da benzer sreler yaanr. Hakikatle

ban yitiren sanatlar abartmal ve minimalize olarak toplumsal gereklii ifade etmekten uzaklatlar.Uygarlk anda tahakkm nedenli toplum sorunlar, hakikatin btn ifade tarzlarnda kendini sorgulamay ve zme kavumay dayatrlar.

Hakikat sorunlarnn kayna toplumsal olduu kadar zmleri de toplumsal bilim kapsamndadr. Toplumsallkla ban yitiren bilimin

yabanclamas dolaysyla hakikatle ban yitirmesi kanlmazdr. Kendini hakikatin tm yntemlerinde yetkinletirmi toplumlar, sorunlu

olmaktan ve yabanclamadan kurtulmu eitliki, zgr ve demokratik (ahlaki ve politik) toplumlardr.

Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr
http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nivis&id=1946#http://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nivis&id=1946http://www.google.de/url?sa=t&rct=j&q=Secme+yazilar&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CDYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.avanosgazetesi.com%2Fyazar%2Fsecme-yazilar.html&ei=KatUUYuAAZCb0wWSkYHICw&usg=AFQjCNHXrfc8lLufn-E6Mdn1FJLuLGoDcw&bvm=bv.44442042,d.d2khttp://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nivis&id=1946http://www.google.de/url?sa=t&rct=j&q=Secme+yazilar&source=web&cd=1&cad=rja&ved=0CDYQFjAA&url=http%3A%2F%2Fwww.avanosgazetesi.com%2Fyazar%2Fsecme-yazilar.html&ei=KatUUYuAAZCb0wWSkYHICw&usg=AFQjCNHXrfc8lLufn-E6Mdn1FJLuLGoDcw&bvm=bv.44442042,d.d2khttp://www.yeniozgurpolitika.org/index.php?rupel=nivis&id=1946#


2/38

Toplumsal hakikat ve yabanc la ma - I I - Kapitalist modernite; iktidar ve kar-sermayeyi azami biriktirmek kadar balantl olarak hakikatin yabanclat sistemi de tanmlar. Sistem

olarak douu ok kanl hakikat savalar gerektirdii gibi srdrlmesi de tarihin grd en byk savalar beraberinde getirmitir. Sistemin

savalar sadece iktidar ve smr savalar olmayp etin hakikat savalardr. Uygarlk sistemlerinin en gelimi kresel devam olan kapitalist

modernite, toplumsal anlamll ve hakikatini ezdii, arptt ve karartt oranda gerekleir. Sistem iinde kar ve iktidar azamiletii oranda

toplumsal yaam hakikatinin alan ve anlam kayb minimumlar. Toplumsal yaam sadece iktidar ve kar hrsnn kurban olmaz. Hakikatin tm

ifade biimlerinde ar bir yabanclamay yaar. Toplum hem anlam hem hakikat olarak tam bir tasfiye sreciyle kar karyadr. Tm

gereklerinin yerine iktidar ve sermayenin gerekleri ikame edilmitir.

Modernitenin birinci sacaya olan kapitalizmin kendisi sistem olma ansn yakalad zaman tarih ncesi ve sonrasnn ana toplumsallklarntasfiyeyle ie balamt. ncelikle cad kadn av slogan altnda kadn toplumsallnn ayakta durmaya alan gcn atete cayr cayr

yakmtr. Cad kadn av sermayeden bamsz dnlemez. En derin klelik olarak kadn zerindeki hegemonyasn ina etmek iin bu yakma

sahneleri son derece iine gelmitir. Eer gnmzde kadn en kahpelemi haliyle sistemin hizmetindeyse bu hale geliinde k aamasndaki

yakllarla skca bandan trdr. Yaklmann anlar kadn Avrupada erkein snrsz hizmetine sokmutur. Sistem, kadndan sonra tarm-

ky toplumsalln da acmaszca ykmtr. Komnal, demokratik yan ayakta kaldka azami iktidar ve kar salanamayacandan bu

toplumsalln hedeflenmesi kanlmazd.

Modernitenin ikinci sacaya ulus-devlet tarihte ei grlmedik bir hakikat yontucusu g olarak daha tanmlanabilir. Hibir toplumsal patoloji,

ulus-devlet kadar toplumsall, toplumsal mhendislik adna (Demiorg = mimar tanr) homojenletirip yaamsallndan kopartmamtr.

Modernitenin ilericilik (tanrsal kyamet inancnn moderncesi) kisvesi altnda en kutsal toplumsal yaam farkllklarn (yaam = farkllk olduu

halde) yontup un ufak etmesi, teki yaplar retmesi faizmin kendisidir. Faizm, toplumsal hakikatin bittii yerde ortaya kan toplumsal

patolojidir. Ulus-devlet iktidar ve sermaye tekelcilii olmadan asla remez. Ulus-devletin kutsallatrmaya alt snrlar, vatan, millet,

bayrak, mar, yurtta kavramlar gerek toplumsal kutsalla ihanet etmeyle balantldr. Teki vatan, millet, yurtta inalar tm alar

boyunca yaanm bir insanl kasap gibi doramakla mmkndr. Ulus-devletin ierdii dinci, milliyeti, cinsiyeti ve bilimci iktidar oaltmkarsnda toplumsal hakikatler zerresine kadar tecavze, igale, inkara uram durumdadr. Nietzsche, Foucault, Adorno bata olmak zere

hakikat adna kyamet koparmalar, modernitenin idi edilmi, toplumsal olmaktan karlm birey olduuna dair aklamalar bu gereklii

anlatr.

Modernitenin nc sacaya endstriyalizmin ekolojik yaamn imhas anlamna geldii tamamen aa km bir hakikattir. Sadece eko-

evrenin deil, toplumsalln ancak onunla varlk kazand gereinin de imhasdr. evresini her gn yitiren bir toplum, yaamn para para

kaybeden, canavara yediren toplumdur. Endstriyalizm milyonlarca yllk direnile ina edilmi bir insan toplumsalln bu uzun sre karsnda

bir an saylabilecek ksa bir aralk iinde tasfiye edilmesinde kapitalizm ve ulus-devletin su ortadr. Endstriyel toplum adna (kapitalizm ve

ulus-devletin desteiyle) gerekletirilen toplumsal cinayetler kadar hibir bir sava kadar bu denli cinayetler, lmler gerekletirmemitir.

Toplumsall yaralayp hastala mahkm etmemitir.

Kyamet, maher kavramnn bir anlam varsa herhalde modernite denilen bu ayakl canavarn insan toplumsalln, onun ve anlam ve

hakikatini yok ettii ahir zaman anlatmak istemi olsa gerek!

Ortadouda sosyal yaamn yeniden tanmlanmas iin kabaca kavramsal ve kuramsal erevesini sunmaya almamn asl nedeni, toplumsal

yaam nedir? sorusuna yant gelitirmek iindir. nsann z yaamna ilikin tuhaf bir yaklam vardr. Sanki ezelden ebede kadar bir izgide

veya dngde yaandn sanr. Kkl bir yanlgdr. En anlaml yaam ansna sahip olduu halde en yanlgl tr olmas sadece doann deil

sanrm daha ok tahakkmc toplumda kendini gsteren bir oyundur. Hibir canl tr insan kadar yanlsamal deildir. ok tuhaf bulduum

kadar ilgin bir oyundur bu benim iin.

nsan yaamnn olmazsa olmaz toplumsalldr. Bu konu zerinde ok srarl durmamn birinci nedeni henz sosyal bilimce bir tanmlanmasna

giriilmemesi, giriim denemeleri olsa bile anlam ve hakikat deeri bir bilimselliinin salanamamasdr. rgtsel inasnn ve

toplumsallatrlmasnn baarlamaydr. kinci ve daha nemli neden kapitalist modernite liberalizminin birey ve bireycilii anti-toplumsal

temelde yere ve ge samayacak denli abartl inas ve canavarlatrlmasdr. Mevcut haliyle bireycilik sadece srdrlemez deildir.

Yaanlmazdr da. Hibir canl trnde gzkmeyen her trl sapkla ak bireyci yaam iin ne toplum ne gezegenimizin dayanma gc

kalmamtr. yle bir sapk haline getirilmitir ki gnn 24 saatinde insan ldrmekten, seks, spor, sanat yapmaktan, kar salamaktan ve

ikence yrtmekten usanmaz.

Ortadou toplumu iin 19. ve 20. yzyllar, kapitalist strateji tarafndan fethedilmekten ibarettir. Kapitalist modernitenin maheri atlsyla

(kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm) yklendii bu dnem, krizin ve kn derinlemesidir. Binlerce yllk tarihsel ve toplumsal bir yaam,

kendi iinden kan 5.000 yllk uygarlk yapsnn zlyle tam bir kuatmla alnyor. Kendi uygarlk artklaryla kapitalist modernitenin

ittifak Ortadouda toplumsal yaamn bunalmn srekli derinletirmitir. Bunalma bu niteliini, yaad kkl gemi ve kapitalist modernite

stratejisinin uzun sreli saldrs verdirmitir. Toplumsal z varlk olarak parampara edilirken anlam ve hakikat olarak da kaotik bir durum

yaamaktadr.


Hege mo nik sald r ve Ortado u krizi - I -

Uygarlk sistemlerinin zelliini yeniden hatrlarsak; birincisi rekabet-hegemonya, ikincisi merkez-evre ve ncs inili-kl dngsel

karakteridir. Temelinde ise iktidar ve ekonomiye ynelik tekellerin kendi aralarndaki mcadelesi yatar. Uygarln k ve olgunlama

dnemlerinde daha yava bir seyirle kendini gsteren bu eilimler kapitalist modernite anda hem ksa aralkl, ok youn, hzl hem de ok

kanl bir biimde yansrlar. Toplum, ekonomi ve politik yaam zerinde bu etkenler, eilimler sonucu rekabet-hegemonya ok gelimi, merkez-

metropollere karlk az gelimi kolonyal blgeler ve ksa-uzun aralklarla kendini gsteren buhranlar, kler hibir zaman eksik olmaz.


3/38

Tarihin kaydettii ilk hegemon Kral Sargondan son hegemon W. Busha kadar bu dng hep yaanmtr.

Kapitalist modernite bu dngy arpc bir biimde Britanya-ngiltere hegemonyasn k ve ykseliinde yeniden kantlamtr. ngiltere

hegemonyasn yalnz bir ada lkesinin tekelci sekinlerinin k olarak deerlendirmek hatal ve eksik olacaktr. kn daha ilk admlarnda

kresel hareket etmitir. Gnmze kadar da hep kresel kalmtr. Moderniteyi deerlendirirken tm hata ve yanllklarn temelinde yatan bir

yaklam tarzn amak ve kesinlikle dzeltmek gerekir. O da lke, ulus-devlet, olay, ahs bazl dnme ve hkm yrtme alkanldr.

zellikle ulus-devlet ideolojilerinin bu ynl pozitivist yaklamlar toplumsal tarih gerekliinin karartlmasnda belirleyici rol oynar. Ama ulus-

devlet tanrcln ve dinciliini kesin hakikat olarak sunmaktr. Doru olan evrensel-tikel iieliini nesnel-znel aynlna dmeden toplumsal

doay ina edilmi gereklikler, anlamlar ve hakikatler btnl iinde bilmek tarzdr. Yaamsal bak olarak da deerlendirebileceimiz bu

yaklam, tm evrenselliklere olduu kadar tikelliklere, doallklara kadar temel yntem olarak uygulanmak durumundadr.

ngiltere tekelcilii (hegemon, dnya-sistem, kapitalist smrgeci, emperyalist, imparatorluk, modernite, uygarlk olarak da adlandrlabilir)

sacaya -kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm- zerinde k yaparken ayn eilimler iinde hareket etti. Rekabet-hegemonya, merkez-evreve inili-kl krizler hep oldu. Rakiplerini kontrol altna almay, merkezini evreye hakim klmay ve bunalm dnglerinden (ksa ve orta

sreler-konjonktrel bunalm) kmay baard. ve d koullar ayrmn yapmadan bu hareket tarzn tm stratejik ve taktik hamlelerine

uygulad. ster emperyalizmin bl-ynet politikas diyelim ister strateji ve taktik ustal diyelim znde ayn yaklam ifade eder. Kapitalist

modernitenin mant, yaplanmas ve anlam gerei byle ilemektedir. Avrupadaki rakiplerinin zellikle Fransa, Almanya ve spanyann

hegemonik zlemlerini sistemin oluum mantn kullanarak etkisizletirmeyi baard. phesiz bunda temel silah kapitalizmi, ulus-devleti

ve endstri mantn en uygun biimde iletmesi belirleyici oldu. Bu mantk temelinde kullanmad hibir hakikat kalmamtr. Portekizle

spanyaya, Fransz devrimiyle Fransann hegemonya peindeki krallna hatta sisteme en bilinli kar kmaya alan K. Marks ve

Marksistleri, Alman-Avusturya imparatorluklarna, tm Hristiyan mezheplemelerini Papalk otoritesine kar bu mant ileterek kullanmaya

alm ve ounlukla da baarmtr. Kresel apta ayn strateji ve taktikleri sistemin ruhuna ve mantna uygun olarak kullanmakla kresel

hegemonyasn tesis edebilmitir.

19. yzyln ikinci yarsnda tm dnyada Gne Batmayan mparatorluunu tesis ettiinde belirleyici olann k yaplan lke, devlet, ulus ve

hatta snf bykl deil dayanlan sistemin rakipleri karsndaki mant, anlam ve hakikat deeri olarak gcdr. Gn bu ynl

kullanmn en baarl biimde Byk skenderde de gryoruz. skenderin arkasndaki sistem Grek uygarlyd. Sistemlerin rekabetmcadelesinde sonucu belirleyen, dayandklar mantki anlam ve hakikat deeridir. Her mantki anlam hakikat haline gelmeyebilir. Hakikat,

hareket halindeki anlaml yaamdr. Anlam bir kiide gl yaanabilir. Fakat rgtlenip hareketlendike bir toplumsal hakikat haline gelebilir.

Toplumsal mcadelelerde kar karya gelen hep bu ynl rgtlenmi hakikat halleridir. Anlaml yaam deeri olanlar er ge sonucu

belirleyeceklerdir.


Hege mo nik sald r ve Ortado u krizi - I I -

19. yzyldan itibaren younlaan nfuz hakimiyeti adm adm gelitirilmitir. ngiltere alan zerinde hakimiyet mcadelesi yrtrken

zayflatm da olsa halen hegemonya peinde koan eski rakip Fransayla yeni hegemon adaylar Almanya ve Rusyann blgeye szmalarn

engellemek ve kendi nderliinde modernite deerlerini tesis etmeyi amalamtr. Bu stratejik amalar gnmze kadar deimemitir. yleki;

Dnya genelinde olduu gibi blgenin egemen glerini ncelikle kendine baml klma, baarlamamas halinde paralama. Eski uygarln

ayakta kalan son iki gc olan Osmanl mparatorluu ile ran ehinahlna bu temelde yaklamtr. Dier hegemonya adaylar Almanya,

Fransa ve Rusyaya kar himayesine almaya alt iki blgesel gc modernite deerleriyle ykleyerek kalc bir bamll tesis etmeye nem

vermitir. Bo durmayan dier hegemonya adaylar da nfuz blgeleri peinde komulardr. Benzer stratejik amalar onlar iin de geerlidir. ki

blgesel g bu nfuz mcadelesinden yararlanarak denge politikalaryla mrlerini uzatmaya almlardr. ngiltere daha deneyimli

hegemonik g olarak sadece iki blgesel gc baml klmakla yetinmemi Avrupada oktan uygulad kk ulus-devlet politikasyla uzun

vadeli gelecei de planlamtr. Ulus-devletilik oka sanld gibi millici, ulusu glerin bir yaratm, icad deildir. Milli kurtulu hareketlerini

kesinlikle revizyondan geirmek gerekir. Sosyalizmin gerei olduu sanlr, yanltr. Yaratc ve bata gelen uygulaycs ngilteredir. Kendisi

imparatorluk olarak genilerken rakip imparatorluklar ulus-devletiliklerle blerek gten drm ve paralamtr. Kald ki kapitalist

modernitenin iktidar stratejisi de esas olarak bu tip devletleri gerektirir. Etle trnak gibi moderniteyle balantldr. ngiltere bu temeldeki kkl

iktidar deneyimlerine dayanarak kk iktidar elitlerini hazrlamaya her zaman nem vermitir.

Ermeni, Rum, Asuri, Arap, Krt ve Trk, Acem ulusal hareketlerine bu revizyondan geirilmi bakla yaklaldnda Ortadounun son 200 ylndaha gereki kavramak mmkndr. Revizyondan geirilmesi gereken ideoloji sa-sol, dinci-laik ayrm yapmadan hepsinin temelinde yatan

oryantalist bak as, oryantalizmin kendisidir. Ortadounun son 200 yl iktidar asndan sadece hegemonik bamllk asndan deil kk

ulus-devletiklerle paralanmasnda da derinliine bir krizi yaamtr. Bu krizde Osmanl mparatorluu kertilmi yerine ok sayda ulus-

devletik ina edilmitir. Araplar 22 devletie blnrken yzlerce kabile ve mezheple de paralanma hep gndemde tutulmutur.

mparatorluun hakim eliti Trkler Anadoluda kk bir ulus-devletle oyalanrken Balkanlarda, Kafkaslarda ve Ortadouda yzlerce Trk ve

Trkmen aznl kaderine terk edilmitir. Ermeniler, Anadolu Rumlar, Sryaniler, Pontuslar etnik temizlikle yerlerinden olmulardr. Binlerce

yllk mekan ve zaman kltrlerini yitirmeyle kar karya gelmilerdir.

rili ufakl ina edilmi blgenin tm devletleri ister millicilik, ister dincilik adyla olsunlar, kapitalist modernitenin bayat ajanlar, figranlar

rolnden teye rol oynamadklar aktr. Millici ve slamc devletlerin son 200 yln emperyalizm imalatlar olduklar ksa tarihlerine bakldnda

anlalmakta glk ekilmeyecektir. Hegemonik rnler olduklar iin ucube yurtta zerine estirdikleri terr nedeniyle gerek yzleri bir trl

anlalamamtr. Ortadoudaki iktidar ve ulus-devlet gleri kadar ajan-figran roln gizleyen baka ikinci bir alan gstermek mmkn

deildir. Bunda iktidar ve devlet oyunlarnda binlerce yllk tecrbenin ideolojik hegemonyann da ok nemli pay vardr. ktidar ve devlet

krizlerinin derinliini Afganistan, Irak ve srail-Filistinde gzlemleyenler durumu yadrgayabilir. Kald ki modernitenin kendisi Ortadoudakiuygulamalaryla kaotik zelliklerini btn aklyla ortaya sermitir. Kapitalizmin bir kriz rejimi olduunu alandaki uygulamalar kadar retici

klan baka bir deneyim yoktur.

ngiltere hegemonyaclnn nderliinde modernitenin Ortadounun toplumsal zemindeki grnm daha da kaotiktir. Toplumsal dinamiklerin

uygarlk sistemlerinin kuruluuyla ar sorunlu yaplar haline geldiklerini bilmekteyiz. Bat modernitesinin taycs brokrasiyle birlikte bu

komprador kesimdi. Sistem esas olarak bu iki ibirliki kesimle yerlemeye alt. Ortadou toplumunda yabanclamay en ok yaayan bu

kesimler bunalmn sosyal boyutunu temsil etmektedir. Blge kltrne tadklar yabanclatrc deerler sosyal bunalm, kaosu gelitirmekten


4/38

te bir rol oynamyordu.

zcesi modernitenin kapitalizm, sermaye, burjuvazi ihrac geleneksel toplumsal krizi ve kaotik durumu daha da derinletirmitir. phesiz bir

sosyal yaam vardr. Fakat bu yaam biraz da ba koparlm veya baz organlar kopuk hayvanlarn debelenmesine benzemektedir. Ortadaki

fiziki ve kltrel soykrmlar, her gn yaanan toplumsal travmalar, kntleri tanmlarken bu tr benzetmeler abart saylmamaldr. Empati

kurulursa ok reticidir de!

Kapitalist modernitenin Ortadouya ynelik son 200 yldaki yaylm tm uygarlk tarihi boyunca yrtlen savalardan daha ok savalara ve

lmlere yol at gibi en derin ve sreklilik kazanan yapsal kriz ve kaotik duruma yol at da anlalabilir gerekliktir.


Hege mo nik sald r ve Ortado u krizi - I I I -

Modernitenin saldr mantnn gnmzdeki somut gelimelere yansmasna tekraren de olsa yakndan bakmak ok daha retici olacaktr.

Bunun iin tarih ve imdi arasndaki ilikiye yeniden bakmak kolaylk salayacaktr. phesiz tarih eittir imdi demek kaba bir totoloji olacaktr.

Fakat imdinin ok byk oranda gemiin, tarihin etkisinde olutuunu grememek daha byk krlklere yol aacaktr. Bu ba en arpc

olarak Arap-Yahudi ilikisinde gzlemlediimiz gibi, Trk-Krt, Trk-Ermeni, Trk-Rum, Trk-Yahudi ilikisinde de izleyebiliriz. Tm bu

ikilemlerde yaanan gncel gelimeler tarihten kopuk ele alnamaz. Toplum-tarih ilikisi zgll iinde en hayati yntem sorunudur. Tarihi;

toplumsalln tm iliki ve elikileri iinde ina edici unsur rolnde grmek, temel mantk konusu olarak anlam bulmaldr. Ksacas imdi,

gncel tarihsiz anlalamaz. ok daha nemli olan ise imdideki yeni olan (tarihin pay yzde 99 olsa da) grmeden gncel somut olan doru

deerlendirmek, zmlemek mmkn deildir. ok ey sylenebilir. Ama bo eyler olarak.

Modernitenin Ortadoudaki gncel arlnn arkasndaki tarihi, Akalarn Troyaya (M 1.200) son saldrlarndan balatmak uygun bir balang

olabilir. skender ile balayan (M 330) Helenizm sreci de nemli bir fetih aamasdr. Hal saldrlar (1096-1389) daha yakn bir saldr

tarihidir. Buna mukabil Doudan Batya da kapsaml saldrlar dzenlenmitir. Karlkl etkilenmeleri ok ynl olmutur. Kapitalistmodernitenin saldrsnda ideolojik hegemonyann roln grmemek byk eksiklik olacaktr. Oryantalizm olmadan modernitenin fiziki

hakimiyeti tek bana anlalamaz. Son 200 yllk hegemonik mcadele ise gnceli en yakndan belirleyen gerekliktir. Gncel olan ise deirmen

ta gibi dnerek hep yeni olan bir eyler retmek, ina etmek derdindedir.

Bu temel perspektif iinde baktmzda gncele ilikin sylenebilecek ilk husus genelde toplumsal soruna, zelde kriz ve kaostan ka ilikin ne

geleneksel ne modern hakim glerin sunabilecekleri bir zmlerinin olmaddr. Kendileri sorun ve kriz kayna olan gler elbette zm

gc olamazlar. ster dincilik, ister milliyetilik adna olsun geleneksel tarihe snlarak zm olunamyor. nk bu glerin tarihi de

zmszlk tarihidir. Hangi eski grkemli uygarlk yeniden canlanabilir? slamiyet, Osmanllar diriltilebilinse bile her halde ABDnin sk

korumas ve hekimliinde, mucizev gc ile salanabilecektir ki bu da baka bir slam ve Osmanl olacaktr.

Modern glerin sunabilecekleri zmler de yoktur. Kendileri en sorunlu ve sk krizli bir sistemin inaclar iken nasl zm olabilecekler.

Gncel, finansal kriz kresel ve yapsal boyutuyla k bulamazken Ortadou gibi temelleri yzyllar tesine uzanan ve modernitenin daha da

iinden klmaz hale getirdii sorun ve krizlerine hangi zm sunabilecektir?

deolojik iktidar ve devlet tekelciliinin gncellenmesini ve somut grnmlerini ifade etmeye alalm;

Arap-Yahudi elikisini tarihte uygarlk sistemi, gncel ve yakn tarihte ise modernitenin kendisi rettii iin zmlenemez. slam ve Yahudilikiktidar ve devlet balamndan kurtulmadka asla bartrlamazlar. nk iktidar ve devlet gc olmakta srar ettikleri mddete tarihte olduu

gibi gnmzde de varlklarn ancak birbirini yok etmede bulmaktadrlar. ktidar tarihleri yle ina ediliyor. Modernite bu sreci daha da

younlatrarak ve katlatrarak srdrd. l sacaya altnda birileri ezildike adna zm denilir. Yani modernitenin diliyle zm, l

kzgn sacayaklar altnda (kapitalizm, ulus-devlet ve endstriyalizmin) ezilmekle mmkndr. 500 yllk tarihi bu tarz zmlerin saysz

rnekleriyle doludur. ktidarl-devletli uygarlk zmlerinin gerek kanl yzn hibir rnek Arap-Yahudi sorunu kadar sergileyemez. Daha da

feci olan Yahudilerin inasnda byk rol oynadklar kapitalist modernitenin glerince biriciklii-tekillii olan soykrm yaam olmalardr.

Gerekten nceden planlanan bu soykrm kadar modernitenin nihai zmnn-zmszlnn ne olduunu aa vuracak ok az rnek

vardr.

Trk-Krt-Ermeni-Asuri-Rum-Yahudi elikisi: Bu elikiler kategorisi esas olarak kapitalist modernite kaynakldr. Eski uygarlklara kadar

kkleri uzansa da modernetinin maher atlsnn -kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm- blgeye yaylmasyla Anadolu ve Mezopotamya,

tarihinde tank olmad saysz etnik ve milliyet krmlarna sahne oldu. Bir anlamda merkezi uygarlk sisteminin temel ina gc olan bu halklar

ve kltrler modernitenin son 200 yllk tarihiyle ar dmanlklara ve karlkl krmlara uratldlar. Binlerce yllk kltrel birikimler tasfiye

olurken baz halklar blgeden srldler, imha edildiler. Grnte birbiriyle savaan tm bu halklar znde tekelci kapitalizmin iktidar vesmrsnn kurbanlaryd. Ne ac ki birbirlerini imha ederken neye, kime hizmet ettiklerinin bile derinliine farknda deildiler. Tek bana bu

eliki kapsamnda gerekleen krmlar bile modernitenin tarihteki tm uygarlk sistemlerinin en kanls olduunu ispatlamaya yeterlidir.

Ortadou genelinde uzun zamanlar halklar bahesi olan yerler bugn sessiz bir halklar mezarlna dnmtr. Eer halklar ve kltrleri

adna vicdana gelip bir eyler sylenecekse, gerek aydn sorumluluunun gerekleri yerine getirilecekse ncelikle bu kltrler ve halklar

mezarlnn gerek sorumlularnn aydnlatlmas ve hesabnn sorulmas gerekecektir.

ia-Snni elikisi: Her ne kadar slam uygarlnn (iktidarc slam) daha ilk kna dek kkenleri uzansa da gnmzdeki atmalar

modernite ile balantldr. zellikle son dnem ran-Irak atmalarnn ancak modernitenin ulus-devlet formunda ve emperyalizmle balants

iinde doru bir anlats yaplabilir. Kald ki gerek slam-Musevilik, gerek slam-Hristiyan hatta Hristiyan-Yahudilik eliki ve atmalar da proto

modernite balamnda rahatlkla zmlenebilir. Dinlerin kapitalist modernite ncesi atma nedenleri ve formlar pozitivist grnm altnda

olduu gibi moderniteye yansmtr. zellikle Ortadou kkenli tek tanrl dini n-milliyetilik olarak deerlendirmek gerekir. Modernite

milliyetilikleriyle farklar teolojik maske takm olmalardr. Tm aratrmalar modernite dneminin pozitivist anlatlarnn kkeninde temelde

dinsel formlarnn mevcudiyetini kantlamaktadr. oka idea edildii gibi seklerizmle (dnyevilik) uhrevilik (ahiretilik, dinsellik) arasnda zde

bir fark olmayp ancak biimde baz farklar yaratlp abartlmtr. Sonuta hem iktidar ve devlet dini haline gelmi anlatlarla, hem moderniteninulus-devlet sylemi haline gelmi anlatlar ayn tekelci karlara hizmet etmektedirler. Tarihte olduu gibi gnmzde de Avrupa ve

Ortadoudaki mezhep savalar uygarlk ve modernite kaynakl olup hzndan kaybetmeden ayn karlar temelinde devam ettirilmektedir.

Radikal slamclk, Yahudicilik, Hristiyanlk akmlaryla her trl milliyetilik modernitenin maher atlsnn hizmetinde birlemilerdir.

Ortadou halklarnn zengin kltrn binlerce yldr kemiren uygarlk bezirganlar ve kanl ehreleri bugn kapitalist modernitenin hizmetinde

elde kalan son birikimleri de acmaszca, hesapszca, kan ve gzyalar iinde tketmekte blgeyi harabeye, evreyi le, dalar sszla

evirmektedir.


5/38


Hege mo nik sald r ve Ortado u krizi - IV - 4- Ulus-Devletiklerin Her eyle elikisi: nl bir sz vardr: Kapitalizmin insanla en byk kaz, ina ettii ulus-devletlerdir. Ortadou

halklar uluslar iin bu deerlendirme olanca plaklyla dorudur. Hemen hemen her odanda gnlk savalaryla an be an

dorulanmaktadr. Kendi aralarnda ve ite kendi halklaryla sava halinde olmayan ulus-devlet yoktur. Byk Arap ulusunu ve kltrn

tketen srailden ok yirmi iki ulus-devletiin iktidar hesaplardr. lgn ve akl almaz masraflardr. Halklar yerlerde srnrken kendileri

Nemrut ve Firavunlar glgede brakan her tr ihtiamlar (stelik hibir anlam olmayan gstermelik ovlar) sergilemekten ekinmemektedirler.

Onlara bu gc veren yeni sekler tanr ulus-devletikleridir. Eski tanrlarna ball sahte ve szdedir. Arap ulus-devletilii ngiltereimparatorluunun Hindistan yolunu denetim altnda tutma, petrol kaynaklarna sahip olma ve Osmanl imparatorluunu kontrol etme

hesaplarna dayal olarak gelitirildi. Gerek bu olduu halde millici geinmeleri modernitenin iktidar teknii gereidir. Dnya kapitalist

hegemonyaclnn temel ajan kurumlardr. Arap ulus-devletiklerinde bu gereklik olduka aktr. Acem ulus-devlet oluumunda ayn oyunlar

grmek daha ibret vericidir. Pers uygarlndan beri iktidar sanatnda kazandklar ustal modernite dneminde ibirlikilik temelinde daha da

gelitirmilerdir. Denilebilir ki uygarlk aldatmacalaryla modernite aldatmacalarn (ia milliyetilii) i ie kullanmalarnda inlilerle yaracak

gtedir. inliler en vahi kapitalizmi "komnizm diye cilalarken ran modernistleri kapitalizm imalat ulus-devlet putunu byk ruhuluk olarak

"slam Cumhuriyeti adyla sunmaktan utanmayacak denli pikindirler. Gncel somutluluuyla kresel sistemin zayf karn durumunda olup

Iraklama olasl yksektir. Blgenin dier ulus-devletleri gibi kurumsal faizmi temsil etmesine ramen ABD-AB hegemonyaclnn zaaflarn

kullanarak mrn uzatmaktadr. Fakat dierleri gibi krizin penesinde olup Irakvari kaotik duruma yol aabilecek potansiyeli fazlasyla

tamaktadr.

Trk ulus-devletler AB-ABD himayesine ilaveten Rusyann hegemonyas iinde varlk kazanmlardr. ekime konusudurlar. ok millici

geinmelerine ramen hegemonyasz ayakta durmalar zordur. Blgesel krizden fazlasyla pay alp kaotik potansiyele sahiptirler. Afganistan-Irak

ekseninde olanlar blgesel ulus-devletlerin olas akbetlerini aka yanstmaktadr.Ortadouda iktidar ve devlet gereklii ar toplumsal sorunlara zm gelitirmekten ok kaynanda yer almalar nedeniyle blgesel krizlerin

ska savalarla sonulanmasna yol amaktadr. Savalar krizi daha da bytmekte ve kaotik durumlar yaygnlatrmaktadr.

c- Gncel olarak modernitenin endstricilik ve kapitalizm aya asl tahribatn geleneksel tarm ve ky toplumunu zmekte ve ykmakta

gstermektedir. Ulus-devlet aya blgeyi topyekn bir zindana kana ve gzyana boarken endstriyalizm ve kapitalizm; stten ibirliki

tekelciliin en talanc yntemleriyle binlerce yllk birikimlerin rn toplumsal deerleri kar etmiyor diye bir rpda elinin tersiyle bir tarafa

itmekte, skartaya kartmakta ve bylelikle rtmektedir. Tarm ve ky toplumunun ykl basit bir ekonomik sorun deildir. 10.000 yllk bir

toplumsal kltrn imhasdr. Sorun tarm yerine daha ok kar getiren sanayi ekonomisinin nem kazanmas da deildir. Toplumsal varln

kendisidir. Toplum, gnmz yapsal kriz ortamnda bata tarm alanlar olmak zere bilinli olarak isiz braklarak, genetik bitkiler ne

kartlarak darbelenmektedir. Genetik bitkiler sadece doal bitkileri krmyor sonu bilinmez hastalklara ortam hazrlyor. Sanayi kapitalizmi en

az ulus-devlet tekelcilii kadar topluma saldran bir tekel konumundadr. Ekonomiyle ilgisi yanl anlalmaktadr. Bilinli arptlmaktadr.

Endstriyalizm Avrupa hegemonyaclnda tarihsel rol oynamtr. Fakat dnyann evre alanlarndaki asl rol bu hegemonyay yerletirmektir.

Hem de yerel sanayileri daha verimli retim teknikleri ad altnda ykarak bu roln oynamaktadr. Ekonomik deil anti-ekonomiktir. Tarihte hep

zengin kalm Ortadou toplumlar modernitenin son 200 yllk saldrlar altnda en fakir dnemlerini yaamlardr. Tarmn ve tarmtoplumunun ykl bir ekonomik verimlilik gerei deil, snfsal tahakkmn burjuvazi adna salanmas iin gerekletirilmektedir. Siyasi ve

iktidarla ilgili bir olaydr. Endstriyalizm hegemonik metropoller iin azami kar salayabilir. Fakat bunun karl krsal alanlarn llemesi,

kylerin boaltlmasdr. Dolaysyla sosyal ve ekonomik bunalmn derinletirilmesidir. Ortadou corafyasnda ve ekonomik yaamnda

endstriyalizm, belki de iktidar-devlet savalarndan daha tehlikeli sonular douran bir ideolojik politik saldr tekniidir. klim deiiklii, gl,

sulak alan ve nehir kurutmalarnn esas sorumlu gc olup bu hzla devam ederse yaanacak bir dnya brakmayacaktr. Ortadouda 15.000

yllk bir kltr birikimiyle ina edilmi toplum, yaam iin endstriyalizmin tekil ettii tehdit, savalar yoluyla yaanan soykrmlar kadar

tehlikelidir. Tekrar belirtmeliyim ki endstriyalizm sanldnn aksine ekonomiye ve topluma saldran en temel aratr. Gerek sanayinin de

ykm gcdr. Kapitalizmin azam kar hrsyla yrtlen endstriyel kalknmaclk lkeleri refaha, zenginlie deil, ykma ve yoksullua

gtrr. Krizden teye harabeye evirir. Sadece Afganistan iin yrtlen haha endstrisiyle, Irak iin yrtlen petrol endstrilerinin bu

alanlar iine drd harabiye, gerei apak klmaktadr. Harap olan sadece lkeler deildir. Tarihsel toplumdur. Kltrdr.

Hege mo nik sald r ve Ortado u krizi -V-

Ortadouda toplumsal sorunlarn zmszlnde; modernitenin tezgahnda dokunan orta-snf, brokrasi ve kentin rol nemle

deerlendirilmek durumundadr. Kapitalizm, ulus-devlet ve endstriyalizm balamnda yeniden ina edilen orta snf, brokrasi ve kent ls

kendini ekim ve zm merkezi olarak sunmakta ustadr. Kapitalist modernitenin yaylm ortamnn rnleri olduklar halde kendi kkenlerini

bamsz ve orijinal gstermeye zen gsterirler. Geleneksel toplum zerinde hegemonik g olarak konumlanmay ncelikleri sayarlar.

Moderniteyle ilikileri ibirlikilik, ajanlk temelinde olduu halde kendilerini modernitenin ina gleri olarak kabul ettirmek iin her trl

lgnl yaparlar. Kurumsal faizmin sosyal, kurumsal ve mekansal temeli olarak tanmlamak mmkndr. Kapitalist hegemonyacln

dorudan igal ve smrgecilii gerekleemediinden kendileri yerli maskeli igalci ve smrgeci g konumundadr. Toplumun i igalciliinin

ve smrgeciliini yrtrler. Buna ramen en keskin milliyeti, devleti hatta toplumcu geinmeleri bir ironi olarak karmza kar. Derinliine

dndmde bu kesimleri (Ortaalardaki kraln prensliklerinin gncellemi bir varyasyonu olarak) kapitalist merkezin ubeleri olarak

deerlendirmek durumunda kalyorum.

zcesi konumlar moderniteden kopyalama tarznda olduundan zmn deil, sorunun temel kaynaklarndandr. Modernitenin zmszl

kendini en ak orta snf kkszlnde, brokrasinin tkanmlnda, kentin kentsizlemesinde yanstr. Sistemin yapsal krizini bu l olgu da

tm maskeleme abalarna ramen plak olarak okumak mmkndr.

Filozof Nietzsche, kapitalist modernitenin insanlk ve evre zerindeki tahribatnn anlamn derinliine kavrayan ender kiiliklerdendir.

Modernitenin szgecinden gemi insan toplum ve birey olarak idi olmu, karlam, dekadan, posa metaforlaryla deerlendirmeye alr.

Eretileme olarak, doruya yakn bir gr olarak katlrm. Daha byk zulmnn hayvanlar zerinde yaandn, bir atn ban kucaklayp

alamasyla anlatmak ister. Ormanlar bir snak, yaamn korunaca mekan olarak grr. Sk sk ziyaret eder. st insan kavram yanl

deerlendirilmitir. Uygarlk boyunca gerekletirilen tm kle tiplerini bir d olarak grr ki, K. Marksn ok ilerisinde, insancl bir


6/38

yaklamdr. ilemenin vnlecek, zerine politika ina edilecek bir varlk olamayacan ok gereki olarak deerlendirmitir. Tarih bu

gr dorulamtr. st insan faist bir yaklamn n habercisi gibi grmek ok ucuz bir propagandadr. Onu her tr klelemeye, evre

ykmna, kiiliksizletirmeye kar bir kavram olarak yorumlamak daha dorudur.

Gncel gelimeler, kresel kriz, finansal boyut, isizlik, sanal yntemlerle tarihin en byk soygun sistemleri (Ylda 600 trilyon dolarlk talan)

arasndaki ilikileri aa karmtr. Avrupa merkezli modernite azami kresellemeyi yaarken ayn dng iinde yapsal krizinin ve

srdrlemezliinin de farkna varmtr. Zirve stne zirve yapyorlar. BM, MF-Dnya Bankas, NATO, AB ve kopyalarnn sistem iin

yetersizlii iyice aa kmtr. Merkez bankalar, 7ler, 8ler, 20lerin paket zerine paket aklamalar, bilanolar, isizlik, borluluk rakamlar,

retim kapasitelerinin d, gda sorunlarnn gndeme kkl girii vb. birok gsterge toplumsal tahakkm alanndaki ekonomik tekelciliin

kriz balantsn yanstmaktadr.

Afganistan-Pakistan, ran-Irak, srail-Filistin rnekleri sadece Ortadou iin deil, kresel apta ulus-devletin zmszln, kriz ve kaotik

durum zerindeki etkilerini, yol atklar ykm, dktkleri kan ve akttklar gzyalaryla aa karmaktadr. nsan toplumlar iin sadece enzalim ynetim aralar deil, zmszlk kaynaklar olduklarn kantlamaktadr. Blgenin kltrel dokusunu paralayarak tarih boyunca

uranlan en byk felaketi simgelemektedir.

Avrupann kendisi iin bile alarm zillerinin alnmas anlamna gelen kapitalizm ve endstriyalizm, reformlarla ancak srdrlebilirken, Ortadou

toplumunda yaanan tarihsel sorunlar snr tanmayan atma ve savalara tarmas kanlmazdr. Ortadou toplumunda kapitalizmi ve

endstriyalizmi derinletirmek toplumun kendisine ve evresine kar sava younlatrmak anlamna gelir. Hangi klflar altnda sunulursa

sunulsun hep l sacaya biiminde stratejik bir sava arac olan modernitenin gncel somut hali bu yargy dorulamaktadr.

deolojik hegemonya, oryantalizm gerekleri arptmaktadr. Ortadounun son iki yz yl, Bat modernitesi tarafndan fethedilmektir. Ulus-

devletikler, montaj sanayiler, kamusal ekonomi sahtekarlklar asl gerei gizleyemez. Fethin emrinden bir iin kma cesareti gsteren

Saddam Hseyinin bana gelenler ancak Fransa Kral 16. Louis ile karlatrlabilir. Nasl ki kraln ba koparldktan sonra Avrupa ate iine

dtyse, ulus-devlet kral Saddamn idam da Ortadounun zaten eksik olmayan scak sava gereinin daha da alevlenmesi, blgeye

yaylmas ve sreklilik kazanmas anlamna gelecektir. Gelmitir.

ABD-AB hegemonyas veOrtadou

Oryantalist paradigmay paraladmzda greceiz ki souk savan sonu Ortadou iin scak savan st evreye sramas demektir. 1991

Krfez Savann souk savan bitiminden bir yl sonrasna denk gelmesi bu gr dorulamaktadr. Uzun sre asndan baktmzda

Ortadou iin bu modernite sava Napolyonun 1800lerin bandan itibaren Msra adm atmasyla balam, ulus-devletikler yaratma,

kapitalist acenteler oluturma ve petrol bata olmak zere jeoekonomik kaynaklarn endstriyalizm talanyla zirveye karlmtr. Modernitenin

kaln izgisel anlatm budur. Gerisi ayrnt ve bol dngl ksa hikayelerdir. Blge iin ska kriz ve kaos kavramlarn kullanmaktan

ekiniyorum. Yaanan gereklik scak sava ise, bunu kriz ve kaosa indirgemek yanltc olacaktr. phesiz gnmz savalar ne ilk ve

ortaalarn ne de modernitenin iki dnya savana kadar yaatt sava biimlerine benzer. zellikle 1. ve 2. Dnya Savalaryla birlikte

savalar kitleselleti. kinci Dnya Savandan sonra ise toplumsallat. Modernitenin ayakl canavar yryn savalarn i ve d

ayrmlaryla, toplum dnda verilme dneminin sona erdiini, yeni dneminin toplumun iinde birleik yrtlmesi anlamna geldiini kavramak

yeni znn gereidir. Genelde tm Ortadou toplumunda zelde en aa km haliyle Filistin-srail, Afganistan-Pakistan ve ran-Irak sava

gereini bu kapsamda zmlemek byk nem tar. Havsalaya smayan olaylar, sreler bu kapsamdaki zmlemelerle daha iyi anlalr

klnacaktr.ABD-AB hegemonyasnda yrtlen yeni Ortadou savalar nasl sonulanabilir? Daha da yaygnlap younlaacak m? Blgeyi terk edebilirler

mi? Ederlerse ve etmezlerse neleri beklemek olasdr? Ak ki bu temel sorulara net, kesin cevaplar verilemez. Ama farkl bir tarihsel aamayla

kar karya olduumuz kesindir. Savunmamda bu aamaya kadar ki toplumsal doa, uygarlk, modernite ve Ortadou denilen jeokltre ilikin

bir zmleme taslan sundum. Bundan sonraki blm kriz ve savatan k iin olas zm modeli zerinde younlamak olacaktr.

Ortado uda demokratik modernite zm - I -

Bir toplum iin en byk felaket, kendisi hakknda dnce ve eylem gcn yitirmesidir. Bunu ok nceden iyi bilen hiyerari ve uygarlk

gleri, ideolojik hegemonya diyebileceimiz zihinsel hakimiyetlerine ncelik vermilerdir. iddet tek bana kalc bir rol oynayamaz. Eer

iddetin amac toplum zerinde bir kar elde etmekse bunun iin artk-rne ihtiya vardr. Toplumlarn uzun vadeli iknalar olmadan

altrlmalar, art-rn yaratmalar beklenemez. deolojik hegemonya bu iknay salayarak iddet hegemonyasndan beklenen, belki de dahafazlasn salayan birikimlere toplumu ak hale getirir.

Oryantalizm, Avrupa modernitesinin Dou ve Ortadou iin gelitirdii ideolojik hegemonyann bilimsel ifadesidir. ok etkili bir dnce

hegemonyas olarak ilevini srdrmektedir. Modernitenin kresellemesi ideolojik kresellemeyle i iedir. Belki de ideolojik hegemonya daha

nceliklidir. Zihinlerin fethi kadar etkili baka bir fetih yoktur. Bu satrlar yazarken bile oryantalizmi ne kadar atm hep kendime sorarm.

ok iyi biliyorum ki, bu zihniyetle dnmem beni dnce kleliinin fasit dairesinden kurtaramayacaktr. Tersine azap verircesine iinde

dnp dolatracaktr. Geleneksel anti-modernistlerden slamc olanlar slamn bir dnce tarznn olduunu, Garba kar bamsz

dndklerini 19. Yzyldan beri srarla sylemletirirler. Yanlma pay yksek olan bir sylemdir slamclk. Anti-modernistlii kesinlikle

oryantalist tezler zerinde yrtmektedirler. slami Kardelerden El-Kaideye kadar bu byledir. Keskin solculuk peindeki akmlar, anaristler

dahil tm kar idealarna ramen genelde modern, Ortadouya ilikin ise oryantalizmsiz dnecek durumda deillerdir. Reel-Sosyalizm en

ar modernizmdi. in modernizmi, oryantalizmin zaferidir. Hindistan gelenekilii iin de durum farkl deildir.

Anti-oryantalist olmak bana ilgin ve ekici gelir. Bu satrlarda deniyorum. Dnce zgrl kendi bana anti-oryantalizmi ifade etmez.

Oryantalizmi amak sanld kadar kolay deildir. Kapitalist moderniteyi sacaya zerinden anlatmn ret etmek belki anti-modernistlik

olabilir. Ama kendi bana modernizmi, oryantalizmi ama anlamna gelmez. Daha nemli olan reddin yerine neyin konulacadr. slamiyet veyaherhangi bir gelenek de moderniteyi ret edebilir. Fakat seenek olmaya sra geldiinde teslim olmaktan baka areleri olmadn grrler. Ak

veya kapal teslimiyetin karlar gerei olduunu bilerek tabi olurlar. Reel-Sosyalizmin k tamamen moderniteyi amak urada kalsn

sacaya zerinden ar bamls (zel kapitalizm yerine devlet kapitalizmini uygulamak ret anlamna gelmez) olmasnn bir sonucudur. in

kadar bu yargy arpc biimde dorulayan baka bir rnek enderdir. Ortadouda gerek Marksizmin, gerek dinciliin kalc bir sistem

gelitiremeyiinde oryantalizmi aamama, hatta daha ar uygulayclar olmalarndan ileri gelmektedir.

Modernist ve oryantalist dnce hegemonyas almas urada kalsn zmlenmesine bile giriilmemitir. A. Gramsci zmleme denemesine


7/38

kalkmtr. Fakat denemeden teye geememitir. Anarist dnce ekolnden cesur eletiriler olmasna ramen alternatif retmede reel-

sosyalistlerden pek farkl deildirler. Teoride asalar bile yapsall iinde yaamakla ciddi sorunlar olmamtr. Ortadouda modernist

dnceyle en ok uraan ranl aydnlar, modernist bir iay ina etmekten teye gidememilerdir. Dier tm slamclar modernite

sylemlerinin hepsinin slam tarafndan ok nceden sylendiini tekrarlayp durmaktadrlar. Anti-emperyalist, anti-kapitalist olduunu srarla

ileri sren tm ideolojik akmlar ve iktidar hareketlerinin azami baardklar liberalizmden, zel kapitalizmden sosyal-demokrasiye, reel

sosyalizme ve ulusal kurtuluulua terfi etmekten veya mezhep deitirmekten teye anlam ifade etmez.

Modernist ve oryantalist akm sanldndan daha ok etkindir. Sadece kltrel dzeyde bir eletiri, alma anlamna gelmez. Sistemin

hegemonik glerinden birini yenmek, hatta anti-kapitalist devrim yapmak eletiri ve alternatifininin gerekletirilmesini kantlamaz. Ekim

Devrimi, anti-kapitalistti. Fakat anti-modernist deildi. Tersine modernizmin endstriyalizminin ve ulus-devletiliinin en ar uygulayclna

yol amakla kresellemesine byk katk yaptlar. in Devrimi bu konuda daha tipiktir. Modernitenin 19. yzyl biimlerini uygulamakla devrimi

srdrdn sanmaktadr. Fransz Devriminde de benzer yanlmalarn etkileri gnmze kadar devam etmektedir.Ortadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan alnmtr

Ortado uda demokratik modernite zm - I I -

Modernist ve oryantalist ideolojik hegemonyay eletirirken temel parametreleri esas almak arttr. l sacayaklarn temel parametreler olarak

kabul ettiimizde konunun nemi daha iyi anlalr. En radikal eletirinin bu temellerde gelitirilebilecei, seeneklerin de ancak bu temeller

zerinde retilmesi gerektii tutarllk asndan nemle belirtilebilir. Eletirinin kendisi btnsellik ve yapsal sreleri esas almak durumundadr.

Sadece ksa sreli olay ve siyasi sreler, kiisel rollerin eletirisi hakikatin aa kartlmas iin yeterli deildir. Btnsellik burada sre

kavramyla birlikte eletirinin temeline oturtulmadka ortaya kacak sonular paral, zamansz dolaysyla anlamsz olmak, hakikati ifade

edememek gibi ar kusurlar, yanllklar ierecektir. Neyi eletiriyorsak mutlaka btnselliklerini ve sreliliklerini doru belirlemeliyiz.

Sz konusu modernite olunca en az sacaya temelinde bir btnlk tekil ettii ve sre olarak 500 yllk uzun, yapsal, sistematik bir zamanierdiini temel almak gerekecektir. Bata Marksistler olmak zere sistem kartlarnn en temel hatas uzun sreli ve sacayakl bir sistemi

ksa sreler iinde hatta bazen sreyi gz ard ederek tek boyutu iinde rnein yalnz kapitalizm boyutuyla eletiriye almalardr. Halbuki

savunmada kabaca gelitirilen zmlemeler kapitalizmin anlalabilmesi iin mutlaka merkezi uygarlk sistemiyle ba, uzun sreli ykseli

trendi ve dier temel iki boyut olan ulus-devlet ve endstriyalizm olgusuyla birlikte eletiriye alnmas gerekir. Ortadou, hatta in ve Amerika

uygarlklar gz nne alnmadan 16. Yzylda k yapan kapitalizm anlalamaz. Avrupann i potansiyeli kapitalizm iin kesinlikle yeterli

deildir. Keza ulus-devlet inas olmadan kapitalist sistem kuruluu mmkn olmaz. ktidarsz ve devletsiz hibir smr sistemi mmkn

deildir.

Kapitalizm iin sadece iktidar ve devlet deil, iktidarn azamisi ve devletin ulus-devleti olumadan kar ve sermaye birikimi gerekletirilemez.

Sistemin hegemonik zaferi iin ayrca endstri devriminin tekeline geirilmesi ve endstriyalizm olarak ideolojikletirilmesiyle (milliyetilik) i ie

olmas gerekir. Bu olgularn aralarnda sk btnlk iinde ve uzun sre kapsamnda moderniteyi egemen kldklar aktr. Eletirel geinen tm

dnce ekollerine baktmzda modernitenin uzun sre ve btnsellik iinde ele alnmad blk-prk, ounlukla sre kavramndan

habersiz, birka zellie (rnein emek, cret, kar, sermaye, devlet, smrgecilik, emperyalizm, kiiler, olaylar) yklenerek sonular alnmaya

allmtr. Yntem bu olunca ortaya kacak sonu da Fili kllaryla tarif etmeye benzeyecektir. phesiz bu yaklamn sosyal temeli vardr.Modernitenin ulus-devlet ve endstriyalizm ayan liberalizmin bile ok tesinde kullanmann devrimcilik deil, diktatrlk hatta faizm

treteceini iyi bilmek gerekir. Reel-Sosyalist lke deneyimleri (daha ok da ulusal kurtuluu devletler) bu ynyle hayli reticidir. yi niyetli

olmak Leninin de dedii gibi cehenneme gitmeyi engellemez, bilakis kolaylatrr bazen. Ekim Devrimi, anti-kapitalizmde yetersiz olduu iin

baarszla uramad, anti-kapitalizmde baarlyd. Fakat anti-modernist, dolaysyla anti-ulusdevlet ve anti-endstriyalist olamad iin, anti-

kapitalistlii dier iki modernite ayayla aamad iin yapsal sreyi deil, ksa srelerle sadece hareket ettii iin yenildi. Yaanlan pratikler

bu eletiriyi dorulamaktadr.

Son 500 ylda demokratik ve eiti amalar tayan devrimlerin ideolojik akm ve hareketlerin sistematik bir baarya, demokratik uygarlk

olarak da yorumlayabileceimiz farkl bir dnya-sisteme eriemeyilerinde temel eksiklik tutarl, btnsellik tayan ve sre kavramn ieren

eletirel pratiklerden yoksun olmalardr. Yani Fili hep bir ynyle tarif ederek tanm yapmak durumunda kalmlardr. Bu durumda ne Filden

yararlanlr ne de kurtulunur. Marksistler kapitalizmi eletirip amak isterken ulus-devlet merkeziyetiliini ve endstriyalizmi faizme ve evre

ykclna tardklarnn farkna bile varamamlardr. Ulusal kurtuluu akm ve hareketlerin modernite kart tutumlar ok daha mulaktr.

Anti-emperyalizm ve anti-kapitalistlikleri ulus-devlet haline gelmelerinde ve baz sanayi kollarnda kalknmaya baladklarnda yerini en ar

modernizm taraftarlna brakr. Hatta modernist ideolojileri (liberalizm, milliyetilik, reel-sosyalizm) din haline getirmede snr tanmazlar.unu sylemek istiyorum: Gnmz kapitalizminin kresel finans krizinde ylda 600 trilyon dolar deerinde sanal vurgun gerekletirirken

herhalde bunda kapitalist modernitenin btnsel ve yapsal eletirisinin gelitirilemeyiinin ve alternatifi bir sistemin retilememesinin belirleyici

pay vardr. Kapitalizmin moderniteyle ban kuramayan tm akm, hareket ve devrimler modernite iinde erimekten kurtulamazlar. Anti-

kapitalizmi, anti-modernizme vardramayan tm ideolojik akmlar, politik hareketler ve her renkten devrimler modernite tarafndan

fethedilmekten kurtulamazlar.

Anti-kapitalizm, anti-modernizm olmad gibi, anti-modernist olmadan tutarl bir anti-kapitalist olunamaz. Ekolojist, feminist, kltralist, radikal

dincilik akm ve hareketlerinin temel yanlgs modernitenin btnsel yapsn hedeflemeden baarl olabileceklerini sanmalardr.

Tmyle inkarc yaklamyorum. Paral ve sistemsiz de olsa modernitenin 500 yllk eletirisi zayf da olsa son yarm yz yl iinde post-

modernist dnceyi dourabilmitir. Post-modernizm; zmlemeye altm modernite eletirisini karlamaktan uzak olmasna karn

sistemin dt krizi ve kaotik durumunu yanstmas asndan nemli bir gelimedir.


Ortado uda demokratik modernite zm - I I I -

Post-modern dnemde moderniteyle faizm, soykrm, totalitarizm, otoriterizm, toplumsal cinsiyetilik, milliyetilik, endstriyalizm, iklim

deiiklii ve her tr evre ykm, iktidarn azamilemesi, toplumun karlatrlmas, metalatrlmas, datlmas, tarmn yklmas, maskeli kral

tanrlarn yerine plak ve maskesiz birey-tanrlarn almas, yaamn bysn yitirmesi, kadnn soyluluunu ve gzelliini yitirmesi, ahlak


8/38

yerine tecavzcln egemen olmas, politikann bitimi ve yerine iktidarn ikamesi vb. binlerce olumsuzluk arasndaki ilikileri zmlemek

daha kolaylamakta ve olaslk dahiline girmektedir. Post-modernite kendi bana devrim deildir. Ama modernitenin kat dinsel kalplarn

krlgan hale getirmekte, ortam yumuatmaktadr. Anti-modernite devrimi; ak ki btnlk iinde parallk, evrensellik iinde yerellik, uzun

sre iinde anlk yaklam iinde; anti-kapitalist, anti-ulusdevletilik ve anti-endstricilik temelinde; sosyalist, demokrasist ve ekolojist ama

etrafnda; farkl yaplanmalarn z savunma ve kendiliklerini anlamlandrma ve hakikatletirmesi olacaktr.

Oryantalizmi dar anlamda Avrupal dnrlerin Ortadou uygarlklarna ve toplumlarna ilikin dnceleri anlamnda deerlendirmemek

gerekir. Toplumsal Doalarna ilikin bilimsel dnceyi gelitirmek, kendi aydnlanmalarn salamak yerine; modernitenin ideolojik

hegemonyasna balanmak, bilim yaplanmasn esas almak geni anlamda oryantalizmdir. Son iki yz ylda kapitalist modernitenin fethi sadece

maddi kltr alanlarnda deil, manevi kltr alannda daha ok geerli olmutur. Ortaya kan ideolojik akmlar, politik hareketler ve devrimler

Avrupadaki gereklemelerin silik bir kopyasdr. Bu nedenle toplum zerinde etkileri yzeysel kalmtr. Gelenek ve modernite arasnda skan

toplum, srekli bir gerginlik, kendini yenileyememe sonucu srekli kriz durumunu yaamaktadr.Anti-Oryantalist olmak anti-modernist olmakla mmkndr. Siyasi, radikal slamcl oryantalizmin balamnda ve modernizmin oryantal biimi

olarak deerlendirmek mmkndr. Kesinlikle alternatif oluturma deerleri yoktur. Laik milliyetilie tepki olarak dinci milliyetilik argmann

kullanmaktan teye gitmezler. Arap, Trk ve Acem devrimleri tipik oryantalist devrimlerdir. Dinci ve soycu milliyetilii ayr veya i ie

kullanarak modern ulus-devletler kurmay ilk hedef belirlemilerdir. Bunu devlet kapitalizmi ve endstriyalizmiyle btnletirerek misyonlarn

tamamlayacaklarn sanrlar. Birka yzyl Avrupay geriden takip etmek kaderlerinde yazldr. Her bakmdan Avrupa deerlere erimek bir

saplant halindedir.

Ortadou toplumunun kapitalist moderniteyle ilikisini doru okumak, alternatif k iin belirleyici nem tar. ncelikle kapitalist modernitenin

yerel bir olgu haline geldiini anlamak gerekir. D deil, i olgudur. Fakat Avrupadakinden farkldr. Kresel kapitalizmin en zayf halkasdr. Bu

durumda iki temel yanla dmemek gerekir. Birincisi sanki baka bir dnya, uygarlk mmkn deilmi gibi, sekler din gibi benimsemek,

tapnmak; ikincisi topyekn karsna alarak sahte selefi slam gibi reddetmek. Her iki tutum da sonuta kapitalist modernitenin daha ok

yerellemesine hizmet eder.

Savunmamn zgrlk Sosyolojisi blmnde anti-modernizmin alternatifi olarak demokratik modernizmi sunmaya almtm. Oradaki tezleri

olduu gibi bu blme almak yerine blgesel uyarlamasn denemeye alacam. Sistem eletirileri almas gereken ile yeniden yaplanmasgerekeni anlamlandrmay amalamaktadr. Demokratik modernizmi; modernitenin bir kez daha tanmlanmas ve l sacaya zerinde

deerlendirmenin doru bir yntem olduu kansndaym.

Moderniteyi bir kez daha yaanlan a olarak deerlendirmek mmkndr. Yaplanm her uygarlk alncaya kadar kendi dneminin

modernitesidir. Uygarlklar iin merkezi olan ve olmayan ayrm da reticidir. Merkezi uygarlk kavram ana-nehir uygarl olan, merkez de

srekli yaayan btnsel yaplar tavsif eder. Dnya-sistem olarak da adlandrlabilir. Merkez dnda da pek ok uygarlk olabilir. in, Hint,

Amerika uygarlk olmulardr. Ama merkez olamamlardr. Ortadou uygarlklar merkezi bir zincir tekil ederler. M.. 3500-M.S. 1500

dneminde yaklak 5000 yllk merkezi uygarlk zincirlenmesi yaanmtr. Deiik adlar verilmitir. Hanedan ve din adlar ounluktadr.

Smer, Msr, Roma, Bizans-Hristiyan, Arap-slam, Trk-slam hemen akla gelenlerdir. Adlar ve ierikleri ne kadar deiiklik arz etse de

tanmlarna uygun bir i btnlk ve yapsallk tarlar. Hegemoniktirler. Merkez-evre alanlar vardr. Dnemsel buhranlar ve kaotik durumlar

yaarlar. Fakat boluk kabul etmeyen zincirleme iktidar yaplanmalar olarak sreklilik arz ederler.

Kapitalist modernite halen iinde yaadmz bir dnya-sistemdir. Ortadoudan Avrupaya kaydrlm hegemonik merkezi bir uygarlk olarak

yaklak 500 yldr (16. Yzyldan beri) varln srdrmektedir. Demokratik uygarlk kavramn ise; kent-snf-devlet sistemi olarak uygarla

kar ite klecil snflatrmaya kar, dtan kabile, kavim kimliklerine ynelik bask, talan ve kleletirmelere kar daimi direni halinde olankent ii emeki zgrlk glerle, krsal komnal glerin oluturduu dnyay tanmlamak iin setik.

Demokratik uygarlk kavramn gncel somut duruma uyarladmzda kapitalist modernitenin kartln ierecek biimde demokratik modernite

olarak belirlemek mmkndr. Kavramn ad olarak kendisinden ziyade kapsamn gz nnde bulundurmak gerekir. Ad deitirilse bile kapsam

kalcln korur. Savunma boyunca resmi, klasik anlatlarla dile getirilen uygarlklara daha ok deindik. Demokratik uygarlk fenomenlerine

daha az yer verdik. Bunun nedeni tarihe bak amzn yenilii ve eldeki malzemenin yeterince ilenmemesidir. Ortadou toplumunun gncel

deerlendirmesi ve sorunlarna zm yaklamlarn bu blmde netletirmeye alacam. Demokratik modernite, kapitalist modernitenin

k, geliimi, yapsal krizi ve almas temelinde hep alternatif DYALEKTK ANTTEZ OLARAK zmleme konusu olacaktr. Marksizmin tarihi

yanllklarna dlmeyecektir. zellikle temel elikinin burjuva-ii snf gibi ierii srekli deien bir olguya balanma tuzana

dlmeyecektir. Diyalektik mantn Hegelden beri ilk defa baarl bir uygulan Ortadou toplumsal doasna uyarlanmaya alrken bu

deneyimin daha baarl sonular rettii grlecektir. K. Marksn syleyip de baaramad Diyalektii ayaklar stne dikmek deyimine daha

anlaml bir yaklam sergilenecektir.


Kapitalizme kar ekonomik toplum - I -

Karl Marksn yaad dnem ve mekan Almanyann birlii ve ulus-devleti iin youn tartmalarn ideolojik ve politik akmlarn koullanmas

altndadr. Olgular daha ok ideolojik, politik ve hukuk erevesinde anlamlandrlmaya allr. K. Marks, bu ortam ekonomik ncllkle

etkilemeyi esas alr. Ekonomiyi belirleyici kategori olarak anlatmnda temellendirmeye alr. Kapitalizmi bilim haline getirmenin ba

sorumlusudur. Balantl olarak kapital sahiplerini burjuvazi, cretli emekileri proletarya, toplumu ise kapitalist metalamann egemen olduu

kapitalist toplum kategorisiyle karlamay bu bilimin ke talar sayar. Byle yapmakla bir tala ku vurduunu sanr. ngiliz ekonomi-

politiinden ekonomiyi, Fransz toplum bilimden pozitivizmi, Almanya felsefesinden diyalektik kavram alp birletirerek bilimsel-sosyalizmin

sentezini baardna gveni tamdr. O dnem her bilimde devrim yaplmtr. Toplumun bilimsel devrimini de kendisi ve Engelsin yaptndan

emindir. Toplumun Darwini saylrlar.

Avrupa sosyal biliminin en nemli kanad olarak doar. Hegemonik sistem asndan bakldnda bu bilimin yeni ykselen ve sisteme damgasn

vuran sermaye tekelciliinin ihtiyacndan kaynaklandn, sermayeyi bilimselletirerek merulatrlmasna iktidar iddeti kadar, belki de dahafazla katkda bulunduklarn anlamak zor deildir. stedikleri kadar kapitali olumsuzlasnlar, bilim halinde sunmakla meruiyeti iin gerekli

tarihsel adm atlmtr. ok acdr ki K. Marks ve F. Engels onca kar klarna ramen Kapitalin kapitalizm, sermaye-kar tekelcilerini

burjuvazi, ekonomik toplumu kapitalist toplum olarak ilan etmekle bu tarihsel admn nde gelen sorumlular durumuna dmekten

kurtulamadlar. Tarihte iyi niyetlerin ounlukla tersine sonu verdirmede kullanldklarn hi unutmayalm.

K. Marks ve F. Engels bu ie giriirken en ok Hegelin dorua tad diyalektik felsefesinden yararlandklar bilinmektedir. Temel hatay

diyalektik felsefeyi uyarlarken yaptklar kansndaym. Bunu da tez-antitez-sentez lsn kapital-cretli emek-kar; burjuvazi-ii snf-


9/38

kapitalist toplum bata olmak zere baz nemli lemeleri gelitirirken yaptlar. Hegeldeki diyalektik tez-antitez antitesi (varklksallama) nn

Marksistler (ve bu yntemi kullanan pek oklar) tarafndan tam kavrandn sanmyorum. Halen de nemini koruyan ve gelitirilmeyi bekleyen

temel felsefi sorunu ve dolaysyla hakikatini ifade etmektedir.

znde unu anlatmak ister; her varln znde birde ztt vardr. Varlksal zler ztsz olamaz. Ztszlk tam hiliktir. Tam hilik var olmamadr.

Var olmama da var olmadna gre tam hilik olamaz. O halde varlklar ztsz olamaz; tpk itimin ekimsiz olamamas gibi. Sorun daha ok

ztlamann mahiyetini doru kavramakta yatmaktadr. Baarl bir diyalektisyen ztlamay doru belirleyendir. u hususu ok nemle belirtmek

gerekir. Bir varlktan binlerce antitez kabilir. Bir diyalektiki asndan burada yaplmas gereken en nemli grev bu oklu antitezlerden

hangisinin dierini LK ELDE, birinci srada etkilediini, oluturduunu doru tespit etmektir. K. Marks ve F. Engels birer diyalektiki olarak

Hegeli ayaklar stne dorultmak isterken, kafasn koparttklarn fark etmeyecek kadar kaba bir yanllk iine girmilerdir. ki yz yldr

aleyhine ok sylemletirilmesine ramen Hegel diyalektiinin halen bir doruk anlatm olduunu belirtmek durumundaym. K. Marks ve F.

Engelsin lemeleri phesiz diyalektik yan tarlar. Ama doru diyalektik leme deerinde anlatm iermekten uzaktrlar.Konumuz asndan en nemli ierim, z belirleme hatas, burjuvazi-proleterya ztlamasnda yaplmtr. phesiz burjuvazi-proleterya

ztlamas vardr. Fakat bu ztlama sandklar gibi olumamtr, ilememektedir. Toplum veritesinde, antitesinde kapitalizmin yol at eliki,

ztlama kapitalist-proleterya deildir. eliki olsa bile asl eliki deildir. Daha da nemlisi kapitalizm sanld kadar toplumsal veriteyi tek

bana kapitalistletirecek potansiyelde deildir. Kapitalistin kendi bana bu gc yoktur. Ayrca bir toplum hibir zaman kapitalist, slam,

Hristiyan vs. gibi bir sfatla niteliini deitirecek bir varlk deildir. z olarak, kinci Doa olarak toplum varln korur. Baz sfatlarn tarihin

eitli dnemlerinde TEKLLER olarak etkili olmas o toplumun tmyle o tekilce tekilletiini kantlamaz; bir siyah Lalenin tek bana Lale

toplumu olamayaca gibi.


Kapitalizme kar ekonomik toplum - I I -

Kapitalizm bir etken olarak toplumsal antiteden sadece proleter oluturmaz. Toplumsal varlktan proleter tiplemeyi eker. Fakat bu ekite bile

proleterle birlikte bu proleteri ektii topluma kar ounlukla ittifak halindedir. Marksistlerin feodal topluma kar proletaryann burjuvaziyle

geici ittifak dedikleri olay, olgu budur. Fakat hatalarnn temelini oluturan bir anlatmdr. Kapitalizm asl olarak toplumdan cret denilen bir

taviz karlnda proletarya ad altnda bir ajan derlemekte, oluturmaktadr. Eski topluma kar ittifak deil, ihanet yaplmaktadr. Kald ki

toplum gibi evrenin en harika bir esnek zeka doasna kar bir istismarc, tpk bir kadn kullanr gibi efendice bir kullanclk yaplmaktadr.

Binlerce yllk efendiler (Rabler, krallar, zorbalar) mirasn da kullanarak kar ad altnda sistemli ve srekli olarak toplumun tmnden, varlksal

olarak deer andrmaktadr. Sadece kar olarak deer deil, o toplumun tm maddi ve manevi kltrel deerleri istismar edilmektedir. Bu

durumda kapitalizm toplumu en ok ve sistemlice, srekli olarak karsna alan, smren TEKELC DOKUnun kendisi olmaktadr. Bu anlamda

toplumla ilgilidir. zerinde etkilidir. Ama hakim sistemini kurarak; eski ticari, parasal ve iktidar sahiplerini kendi nderliinde eriterek, ii ve

zanaatkarlar yedekleri haline getirerek, entelektellerden ideolojik hegemonya ina ederek bu etkiyi, istismar gerekletirmektedir. Toplumun

antitesini, varlksallamasn bilimsel ifadeye kavuturmak istiyorsak kapitalist toplum olarak adlandrlan dokunun bu zde ve biimlerde

gelitiini anlamak doru belirlenimlerin gereidir. Srecin bu karakteristik yapsn grmeden, ileyiinin bu niteliini kavramadan toplum adna

BLMCLK yapmak kaba POZTVZMden teye gitmez.Kapitalizmin toplum zerindeki ileyiini doru belirlemeden kaba pozitivist nesnellemelere girimek bilim adna bilime, toplumbilim adna

topluma kar byk bir yanl iine girilmi demektir. Sz konusu olan toplum olunca sonularnn vahametini kestirmek herhalde zerinde

daha ok dnlmesini gerektirir. Konuya ilikin bu ksa zmlemeden kapitalizmle ilgili elikinin ok tali bir dzeyde oluan kapitalist-

proleter elikisi deil, bu elikinin de kapsamnda olduu kapitalizm-toplum; kapitalistler-toplumcular arasnda olutuu gayet aktr. Zeki

Marksistlerden Roza Luxemburg saf kapitalist toplum asla gerekleemez deyip K. Marks temel bir noktadan eletirirken aslnda belirtilmek

istenen bu dokusal sreci anlatmaktr. lla bilimsel sosyalizmden (sosyal bilim demek daha doru olur) bahsetmek istiyorsak bu temelde radikal

bir bilim reformu ve devriminin gereini kavramak bata gelen grevdir.

Dar anlamda kapitalizm-ekonomik toplum elikisinden bahsetmek mmkndr. Tedbirli olunursa ciddi yanllklara yol amadan baz nemli ve

doru sonulara gtrebilir. nceki blmlerde B. Fraudelin ekonomiyi pazarla zdeletirdiini, sermayeyi bu pazar zerinden uzun mesafe

fiyat farkndan yararlanarak kar gerekletirdii, dolaysyla Pazar kart bir konumundan bahsettiini nemle belirtmitim. Bu anlatmn

yetersiz olduunu, kapitalizmin znde sadece anti-Pazar deil (eer Pazar ekonomiyle zde klnyorsa) anti-ekonomi olarak

deerlendirilmeyle tamamlanmasnn gereini vurgulamtm. Kapitalist sistem hegemonyasnn anti-toplumculuu; yol at smrgecilik ve

emperyalizm savalaryla rettii ulus-devlet faizmiyle, endstriyalizm temelinde yol at evre ykmyla, srekli kriz yapsyla, toplumsal ukutuplar derinletirmesiyle inkar kabul etmez biimde tanmlamak mmkndr. Anti-toplumsal olann fazlasyla anti-ekonomik olaca aktr.

nk kapitalizm azami kar kanunu nu ekonomik toplum alannda gerekletirir. Sistem olarak kapitalizmin anti-ekonomicilii tm tarihi

boyunca deneyimledikleriyle her alanda dorulanmtr. Tarihsel bir doku olarak kapitalizm tali bir eliki biiminde klesi olan proleter zerinde

deil, maddi ve manevi kltr birikimi olarak toplum ve ekonomik toplum zerinde anlamlandrlrsa gerekten sadece KAPTAL deil

KAPTALZMN TARH de doru yazlabilecektir.

Proleter de dahil kleden zgrlk kuma dokuyan ideolojik ve politik hareketlerin anlayamadklar husus, g ve smr tekellerinin kleyi bir

eki, uzants olarak varsllatrdklardr. (Antite, varlk haline getirme) Kleyi varsllatrrken toplumsal dokular olarak dokurlar. Kendilerini

kemirecek bir unsur olarak tekel dokularna eklemezler. Tarihte bu anlamda kazanan kle snf yoktur. Spartaks bile kazansayd, Roma iin

yeni bir kleci hanedan kurmaktan teye gidemezdi. Lenin gibi ok iddial bir anti-kapitalist bile salnda NEP (yeni ekonomi politikas) ile

kapitalizmi uygulamak zorunda kald. Gnmz krizinde dorulanan bir gereklik kapitalist sanayinin yaamas iin (dier kapitalizm trleri de

dahil) ii snf denen gruplarn gnll bir aba iine girmekten (cretlerini drme dahil) ekinmedikleridir. Kaybeden ise genel olarak

ekonomik toplumla birlikte tm toplumsal deerler olmaktadr. Kapitalist bireyselleme, bu gerei daha ok dorular. Anti-toplumcu temelde

bireyler ynna dnen tm toplumsal alanlardan en st uta bir avu oligarik tekelci grup dnda toplum olmaktan km bir durumyaanr. Dier ezici ounluk isizler yn olarak kendini cret klesi olarak satmaktan bile mahrum braklmtr. cret klesi olanlar ise cret

dlerini nispi olarak yaamaktan bile kurtulamazlar. Gerek tablonun byle olutuu aktr. Dar snf hareketlerinin bu geliimde rolleri

yadsnamaz. Reel Sosyalizm, sendikaclk hareketleri bu konuda kantlanm pratiklerin sahipleridir. zcesi kle deerlendirmemizi gzden

geirmek, ba eliki esi olarak deil, genel toplum elikisinin tali bir unsuru rolnde grmek daha doru sonulara gtrecektir. Kle

diyalektii yeniden deerlendirilmeyi bekleyen en temel toplumcu grevdir. Toplumsal diyalektik toplumsal hakikat iin temel bilim

deerindedir. Ama doru uygulanmas tm nemini koruduu gibi ncelikle yetkin zmlemelere ihtiya gstermektedir.


10/38


Kapitalizme kar ekonomik toplum - I I I -

Genelde (evrensel) oluu gibi kendi zgnl (tikellii) iinde Ortadou toplumunda kapitalizmin tahripkarl ok daha ileri ularda seyreder.

Sistem olarak fetihi girii anti-toplum, anti-ekonomi de ana-merkez; metropol kent ve lkelerin smrgecilii biimindedir. Hallar

dneminden beri Ortadoudan hegemonik uygarlk kaydrmasndan tr ok daha planl yrmek ve kendini ina etmek durumundadr. Ar

tekel karlar peindedir. Temel toplum ihtiyalarna deil kar azamiletiren kaynaklara, usul ve yntemlere ynelir. phesiz kapitalizmin millisi,

gayri millisinden deil milliyetiliinden bahsetmek daha reticidir. znde milli kapitalizm denen olgunun zde en younlam kollektifyabanclk olduunu derinliine kavramak gerekir. Kapitalizmin kendisi doku olarak yabanclamadr. Milliyetilik ideolojisiyle kendini ulusal, milli

toplum olarak yanstmak ister. Ulusalclk, milliyetilik kavramlar genelde tekelcilii zelde kapitalist tekeli maskelemek ve hegemoniletirmek

iin icat edilmi ideolojik aralardr.

Yaklak 200 yldr sren bu giriim, ilk 150 yl ticaret ve mali kapitalizmi temelinde olurken, son dneminde sanayicilik hz kazanmtr. Bat

toplumlar geleneksel g ve smr tekelleriyle ittifak iinde hegemonyasn srdrmektedir. Ortadouda egemen Avrupa-ABD merkezli

kapitalist hegemonik sistemdir. Ortadounun uzun uygarlk tarihi, eski toplumun (kabile, airet, mezhep topluluklar) gl varl Bat merkezli

hegemonyacln zayf bir temele dayanmasna yol amaktadr. Zayf halka olmas bu gereklikten trdr.

Kapitalizm kartln ekonomik toplum olarak belirlememizin nemli sonular vardr.

1- eliki kapitalizm-sosyalizm aras olarak deil ekonomik toplum-kapitalizm temelli olarak kavranmak durumundadr. Ekonomik toplum,

tekelci ittifaktan olumsuz etkilenen tm toplumsal ekonomik gleri temel alr. Sosyalist ekonomi, modern koullarn ekonomi glerini esas

alrken, ekonomi toplumu geleneksel ekonomik gleri de kapsar. Daha da nemlisi piyasalamam ve doal, metalamam geni kullanm

deerli ekonomi de bu kapsam iindedir. zellikle kadn ve ocuk emei ok yaygn olup ounlukla kullanm deeri retir. Reel-sosyalistlerin

ekonomiyi kapitalizm iin metalarn retimine indirgemeleri ok dar bir yaklamdr. Kapitalizme bundan daha iyi hizmet olamaz. Ekonomiyitahrip etme anlamnda ba aktr olabilir ama ina eden ba aktr olamaz.

2- Toplumsal varsllklar olarak burjuva-proleterya elikisinin de temel deil, tali bir eliki olduunu belirlemitik. Sosyal eliki tekellistlerle

onlarn dndaki tm toplum arasndadr. Toplumsal eitlik, zgrlk ve demokratik mcadelenin doasn kavramak asndan bu ayrm

nemlidir. Burjuva-proleterya mcadelesinin yapayl reel-sosyalizmin 150 yllk deneyimiyle aka ortaya kmtr. Hizmetiler (kleletirilmi

snflar) hibir zaman efendilerini aacak ideolojik-pratik g kazanamazlar. Varsllk olarak bu yetenekleri yoktur. Ancak hizmetilii ret ettikleri

zaman yetenek sahibi olabilirler ki o zaman da hizmeti saylamazlar. Modernite dneminde sosyal mcadeleleri doru kavramak iin tekelist

dokularla onlarn dndakiler ayrmn doru yapmak, bu temelde mevzilenme, direnme ve toplumsal inalara girimek hayati nem tar.

3- Yukardaki iki ayrm temelinde kapitalist topluma kar ina edilecek yeni topluma eitli adlar vermek mmkndr. Burada nemli olan ad

deil ieriktir. Demokratik sosyalist toplum denilebilecei gibi demokratik toplum da iyi bir ad olabilir. Hatta anti-kapitalizm anlamnda ekonomik

toplum da denilebilir. nemli olan tekelciliin egemenliinde olmayan bir ekonomi ve toplumsal inadr. Ekonomik faaliyeti pazara bal olarak

gelien bir meta ekonomisi olarak tanmlamak ksmen doru olabilir. Kapitalist ekonomi, milli ekonomi, devlet, ticari, finans, sna, tarm, kent,

ky, kresel ekonomi gibi ayrmlar gerei fazla yanstmaz. zel, kollektif ekonomi ayrmlar da yapaydr. Pazar ve kullanm deeri olarak

ekonomi gereki bir tanma ok daha yakndr. Tarih ncesi kullanm deeri iin ekonomi geerli tek l iken, pazarda deiim iin ekonomidaha ok tarihsel dnemde yaygnlk kazanr. Toplumun datlmas srekli kriz ve kaotik hal almas bu gereklikten kaynaklanr. nsan tr yz

binlerce yl sadece kullanm deeri etrafnda bir ekonomi tanmtr.

Ortadou toplumu her iki ekonomik deer iin tarih ncesi ve sonrasnda nclk ansna sahiptir. Ekonominin ne olduunu bilir. Anlamakta

glk ektii kapitalizm denen vampirin ekonomi ad altnda bana yd felaketlerdir. Gerek ekonomik soykrmlardr. Kapitalizmin baat

varl ekonomik yaamn bir vazgeilmezi deil, bir ba belas, kanserojenidir. Sadece petrol, gaz, su, otomobil benzeri evreyi ykan, toplumu

savaa boan kar amal alanlarda yrtt faaliyetleri zmlendiinde bu gereklik daha iyi anlalr. Yine toplumun yarsndan fazlasn isiz,

mesleksiz, ger, ailesiz ynlara dntrmesi felaketin bykln daha anlalr klar.

Blgenin byk Arap, Trk, Krt ve Fars ulusal toplumunu milliyetilik ve ulusalclk hastalndan uzak tutarak, ulus-devlet kapanndan

kurtarmaya alarak demokratik modernitenin kapsam dahilinde zgnlkleri kadar evrensellikleri olan byk bir uluslar ulusu (mmetin

modern demokratik yenilenmesi) olarak ina edilmesi temel (ulus-devlet tesi) tarihsel toplumsal bir grevdir.

O halde anti-kapitalist modernite ve dayana olan geleneksel uygarlkla kar demokratik, zgr ve eiti deerleri esas alan demokratik

modernite ve tarihsel dayana olan demokratik uygarlk yaklam, paradigmas sadece mmkn deil, toplumsal varlnn zgrlnn

yaamsal hakikatidir. zellikle gnmzde zihniyetini ve iradesini tarmad tek bir toplumsal gzenek brakmayan kapitalist modernitehegemonyaclna kar; Ortadou toplumunun insanlk kadar eski tarihini olanca toplumsal zenginlii iinde demokratik modernitenin

toplumsal deerleriyle kaynatrarak dikilmek; zsavunma yapmak ve yeniden inalara ynelmek en kutsal grevdir.


Endstriya li zme kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I -

Kapitalist modernitenin sanayi devrimine ykledii ekonomi zerinde sanayi hakimiyetiliinin sadece ekonomik hegemonyaclk olarak deil

ideolojik ve iktidar tekelcilii zerinde de nemli etkileri vardr. Dier deyile endstriyalizmi dar anlamda teknolojik mantk olarak

zmlemekle yetinmek kapitalizmi ekonomiye indirgemek gibi temel yanllklara yol aar. Kapitalizmin endstriyalizme ykledii ilev genelde

ekonomik toplumu zelde tarm-ky toplumunu kertmektir. Bu konuda ideolojik ve iktidar tekeli olarak eylemleir. Ekonomik toplumzldke kapitalizmin azami kar kanunu ilemeye balar. Bu ise ulus-devlet tekelciliiyle i ie geliir. Kapitalizm zmlemesini modernitenin

l sacaya zerinden gelitirmedike sosyal bilim adna ve pratik politikada temel yanllklar ve eksikliklerin olumas kanlmazdr.

nsan toplumunun ve ekonomisinin azami kar kanununa gre endstriyalizmin hegemonyasna girmesinin getirdii zl ve ykln sonular

son iki yz yllk uygulamalaryla yeterince aa km bulunmaktadr. Sadece kresel snmann yol at ykmn her geen yl kendi bana

maheri yaknlatrd bilimce de tespit edilebilen bir sonutur. Endstriyalist ovenizm yznden krleen zihniyet gzleri toplumun ve


11/38

ekonomik dokusunun vazgeilmez ekolojik yapsn gremiyor. Bu yapnn anlamn kavramyor. Endstriyalizm znde fizik, kimya ve

biyolojinin teorik-pratik ilke ve kurallarn topluma ve zellikle ekonomik yapsna uygulamak anlamn tar. Bu ise ok farkl olan toplumsal

doann yadsnmasn beraberinde getirir. Toplumsal doa srekli azami kar peinde koan bir sistemi uzun sre zerinde tayamaz. zellikle

nesnel doann kurallarnn uzun sreli kullanm toplum olmaktan kmadr. Kapitalist bireycilik bu gerei dorulamaktadr. Toplumsal doann

ileyi kurallar kendine zgdr. Ahlaki ve politik olarak iler.

Endstriyalist yaklam er ge ahlaki ve politik ileyii tasfiye etmek durumundadr. Ekonomideki isizlik, kriz, gelir uurumundan sorumludur.

Ekolojiyi douran ana etkenler endstriyalizmin ksaca tanmlanan bu gerekliinden kaynaklanmaktadr. Endstriyel an toplumu btn

alanlarnda ekolojisini gelitirmeden yaamn srdremez. Nasl ki demokratik anayasalar Leviathan snrlamak amal iseler endstriyalizm

canavarn da snrlayacak olan ekolojidir. ok iyi bilmek gerekir ki endstriyel a ncesi insan tr de dahil btn canllarn yaam igdsel

bilinle (en keskin duygusal zeka) ekolojiktir. Ekolojik olmayan canl tasfiye olmaktan kurtulamaz. phesiz bunda her canlnn kendine zg bir

ekolojik zekas vardr. Ekolojik yaama bakaldran a olarak da endstricilii deerlendirmek mmkndr. Ekolojiye bakaldrmak isekyamete giditir. Dinlerin ok ncesinden haber verdikleri maher, znde toplumlarn ekolojik olmaktan kmasyla ilgilidir.

Ortadou toplumu ekolojik yaama kendini uyarlamada nclk rolne sahiptir. Adem-Hawa, Nuh ykleri ekolojik felaketi haber vermektedir.

Peygamber kltrnde ekolojik yaam baat rol oynar. Ekolojik olmaktan km bir yaam maher, firavun, nemrut ve lanetlilik sfatlaryla

deerlendirmeleri halen geerli olmas gereken temel bir toplumsal kuraldr. Bu kurallar olmadan toplumlarn srdrlebilirlilikleri tehlikeye

girer. Ortadou ekonomik toplumunda sna teknik binlerce yldan beri kullanlmasna ramen endstriyalizme vardrlmamas manevi

kltryle, ahlaki yapsyla balantldr. Doaya bakaldrmak Tanrya bakaldrmakla zde saylmtr. Bat kltrnde doaya bakaldrmak,

ona hkmetmek felsefelerinin (Descartes Felsefesi) k ilkesidir. Dou toplumunda ise uyum temel ilkedir. Doaya kar k, hkmetmekten

vazgemeyi kapitalist modernitenin ykseliinin zdr. Gelinen aama daha imdiden toplumsal yaamn her alanda srdrlemez snrlarna

dayanmasdr.

Emperyalizmin, kapitalist modernite hegemonyaclnn Ortadou savalarnda endstriyalizm baat rol oynar. Su ve petrol savalar tipiktir. Su

savalar ileri de younlatrlacaktr. Topraklarn ileyiinde kapitalist temelde dnm, geliecek olan dier temel bir sava alandr. Kapitalist

modernitenin son iki yz yllk fethinin amac on be bin yldr insanlk ana nehrini oluturan ve ana blmn tarm toplumunun oluturduu

yaam kltrnn var oluunu sonlandrmaktr. Kltrel soykrmll bu gereklikte aramak gerekir. Toplumu savunmak bu byk yaamkltrn, modernitenin soykrmna kar zgrletirerek, demokratikletirerek korumak anlamna gelir. Uygarlk tarihi tekelcilik savalar

olarak yorumlandnda; kabile ve dinsel cemaatlerin varln korumalarnn demokratik uygarln temel g formlar olarak nemi daha iyi

anlalacaktr. Ak ki uygarlk tarihi bylesi bir diyalektikle anlamlandrldnda imdiki savamlarn zmlemesi daha doru yaplabilir. Airet,

mezhep savalar denilenin toplumun arptlm da olsa kendi varln, kimliini savunma anlamna geldii grlecektir. Bu karmak

anlatmdan karlmas gereken sonu, kurtuluun en gzde arac olarak sunulan endstriyalizmin gerek Leviathan olduunu kavramaktr.


Endstriya li zme kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I I -

Ortadou toplumlar ve uygarlklar denince akla gelen iki temel ekolojik e; Zaros-Toros da silsilesi ile Nil-Frat-Dicle-Penav nehir

sistemleridir. Bu iki sistemin besledii toplum imdi de yaamlarnn en trajik bir dneminden gemektedirler. Milliyetilik, dincilik, reel-

komnizm kendini hep kurtarc olarak sundular. Ortaya kan sonu imdinin gemii kat be kat arattdr. zmleme yanl olunca sonucun

byle kmas kanlmazdr. Kapitalist moderniteyi ne btn olarak ne de yapsal sre olarak kavramann kenarndan bile gemeyen bu tekelci

ideolojiler sra endstriyalizme gelince ortak tanrlarnda bulumu gibi ona secdeye kaplmaktadrlar. Cennetin kapsn onun (sekler tanrnn

ulus-devletten sonra ikinci byk sfat endstriyalizm) aacandan emin olarak tapnmaktadrlar. Yanl kurgulanm hayatn doru

yaanamayacan da en ok bu yeni sekler tanr mmetinin kaotik durumundan karsayabiliriz. Tereddtsz nceki alarn tanrlarndan

daha ok acmaszdr. On be bini akn yldr insanla nclk eden bir yaam kltrnn sonlanmasn bir nevi maher olarak yorumlamak

mmkndr. Demokratik modernite, anti-tezi olarak gelitii kapitalist moderniteyi aarken bu tarihsel perspektif iinden bakmak

durumundadr. Kendisi bu tarihin imdisi olarak zgr-eit ve demokratik olarak ina etmenin tm bilimsel ifadesini ve rgtsel yapsn

edinmekle ykmldr.

AB (Avrupa Birlii); 1648de korkun mezhep savalarndan sonra ortaya kan kaotik duruma are olarak dzenlenen Westfalya sisteminin

(ulus-devlet dengesinin ilk nvesi) tam yz yllk katlamas srecinde tm insanlk tarihinden daha ok savalar ve ykmlar bilanosundan

kard derslerin sonucu olarak ina edilmeye giriilmitir. Westfalya sistemi nasl ki mezhepler savann anti-tezi olarak gelitiyse AB sistemi

de Westfalya ulus-devlet sistemindeki katln devrimle deil, reformla deitirmenin anti-tezi olarak gelitirilmektedir. II. Dnya Savanda

dorua kan ve soykrmla sonulanan ulus-devlet faizminden reformcu kla kurtulma, insan haklar hukuku ve demokratik ulus-devletler

topluluu olarak kendini yeniden ina etmenin addr. Fakat kn yanl bir temelden balatt iin amacnda derinleme salanamamakta ok

gevek bir konfederasyonu bile oluturamamaktadr. Bunun nedeni elik ve Kmr Birlii gibi tamamen endstriyalist bir zihniyetten yola

km olmasdr. Bylesi bir birlik etrafnda insan haklar ve demokratik ulus-devlet kapsamnda zgr ve eit toplum ina edilemez. nemli

olan kapitalist modernitenin anavatannda kendini reformdan geirme ihtiyacn duymasdr. Dnya-sisteme eski kat hegemonik yaplanmayla

nderlik edemeyeceini deneyimledikten sonra reform srecine girmesi yine de sisteme belirleyici etkisi olacak bir gelimedir. AB dnda hibir

modernite gcnn kendini reformdan geirme ihtiyacn ve yeteneini zsel olarak gsterememesi hegemonyann kat biimleniinden

kaynaklanmaktadr. AByi izlemekten baka areleri (sistemin temel sacayaklarna bal kaldka) yok gibidir.

Dolaysyla Ortadouda kendini iki yz yldr ina etmeye alan kapitalist modernitenin kendisinden bir reformist dnm beklemek gereki

gzkmemektedir. Ancak AB ile ibirlii iinde reform olana yaayabilirler. Bu durumda ise blgenin kriz ve kaotik durumu srekli derinleir.

Gncel gereklik bu yargy dorulamaktadr. Reform iin AB sistemini amak bu nedenle arttr. AB tr reformlar iin Ortadounun ne tarihsel

ak ne de gncel toplumsal koullar elvermektedir. Yeni yollar aranmas bu gereklikten kaynaklanmaktadr. Defalarca vurguladk; Radikal

slam, slami Cumhuriyet, cemaat araylar ne teorik ne pratik olarak kapitalist moderniteyi amak derdinde deildir. Azami programlar slami

cilal bir kapitalist modernitedir. Yani slamn ya yeni selefileri ya da Protestanlar Calvinist- olmak devleti ve toplumu bu temelde ele geirmek

derdindedirler. Laiklerin sekler dini olan milliyetilikle yapmak isteyip de tam baaramadklarn slami maskeyle tamamlamak istemektedirler.

zleri ayndr ve kapitalist modernitedir.


12/38

Laikliin sol kolu olarak reel-sosyalizmin zaten modernite kartl diye bir sorunu yoktur. Tm baarmak istedii liberal kapitalizm yerine

devlet kapitalizmini geirmektir. Sonu liberal kapitalizmden daha acmasz, ykc bir modernite inas oldu. O halde Ortadouda demokratik

modernite anti-tezini, kapitalist moderniteye kar gelitirmek her geen gn derinleen kriz ve kaotik durumu amak iin gerekli olaslklarn

banda gelmektedir. Tarihsel ve toplumsal koullar ansn arttrmaktadr. Yaanan somut koullara ilikin belirlenebilecek temel slogan Ya

srekli kriz ve kaos, ya demokratik modernite dir. AB deneyiminden alnacak nemli bir ders, ekonomik toplum kkenli bir reformcu k

halkas yakalamaktr. Buradan alnacak mesafeyle dier toplumsal, siyasal inalar mmkndr. elik ve kmrn endstriyalizmin temel

malzemesi olduunu gz nnde bulundurduumuzda ekolojik toplumla elikisini daha iyi anlayabiliriz. ABnin ekolojik topluma eriimini

engelleyen yapsal nedeni de budur. elik ve kmr zerine ina edilen topluluklar anti-ekolojiktir. Demek ki sistemde reform kendi bana

yeterli deildir. Eer ama ekolojik toplumsa tabi!


ndstriyali zme kar Ekolojik- Ekonomik Toplum - I I I -

Ortadouda demokratik modernitenin gncel, somut bir adm tarihsel ve toplumsal koullarna dayal olarak atldnda gelime ans

olabilecektir. Dardan kopyalama elbette tutunamaz. Son iki yz yln modernite kopyalamalarnn tutunmakta zorlanmas bu yargy

dorulamaktadr. Neolitik toplumun ve antitezi uygarln boy verdii ekolojik ortam demokratik uygarln ve modernitesinin de alan

konumundadr. Nil, Dicle, Frat ve Penav nehir vadilerinde gelien 5000 yllk merkezi uygarlk alanlar gnmzde blgesel kriz merkezleridir.

Son 200 ylda kapitalist modernitenin en tutucu ayaklar olarak ina ettirilen ulus-devletler bu krizin temel etkenidir. AB izinde reformlara

yetenekleri olmadndan iddetli krlmalarla kriz ve kaotik aralk bymektedir.

ABD-AB sistemin ittifak halindeki hegemonyas olarak yklenmelerine ramen k bulmakta zorlanmakta ulus-devletin yeniden inas

gerekleememektedir. Bu durum hem kresel krizi derinletirmekte ve srekli klmakta hem de tersinden etkilenip kaotik karmaay

oaltmaktadr. Dolaysyla sistemin yapsal krizi en ok merkezi uygarln anavatannda kalclamaktadr. Adeta intikamn almaktadr.

Kendine zg bir III. Dnya Savann yaand inkar edilemez. Kapsam ve sre olarak ilk ikisinden daha derin ve uzundur. Blgede sistemin

kendini yenileme potansiyeli ne bulunmakta ne de olumaktadr. Gelien rme ve dalmadr.

Tarihin merkezi aknda tez-antitez-sentez dngs bir kez daha harekete gemek durumundadr. Somutlatrrsak ncelikle Dicle-Frat

vadilerini paylaan ve tarihte hep btnlk halinde yaam kltr zerinde yeniden btnlkl bir ka iddetle ihtiya bulunmaktadr. Bugn

adna Suriye, Irak ve Trkiye Cumhuriyeti snrlar denilen yapay izimlerin I. Dnya Savann galipleri ngiliz ve Fransz hegemonyasndan

miras kald, tarihsel toplumsal kltrn bu temelde paralanmasnn jeostratejik bl-ynet politikas gerei olduu tartma gtrmez. Bu

snrlarn yapayln derinliine ve btn sonularyla kavramadan tarihin Verimli Hilalinde anlaml kltrel birlikler ina edilemez. En byk

ahmaklk bu snrlarn kutsallna inanp btnlkl bir kltrel ka niyet ve akl edememektir. Kltrel btnlkten kast, eitlik, zgrlk ve

demokratiklik deerleri etrafnda rlen maddi ve manevi kltrdr. Bylesi bir kltr, milliyeti olmayan bir ulusallk, dinci olmayan bir

dinsellik, cinsiyeti olmayan bir toplumsallk ve pozitivist olmayan bir bilimsellik zihniyetiyle yorumlamak ve ina edilmek durumundadr.

lk adm olarak Dicle-Frat Tarm-Su-Enerji Komnne gitmek hem tarihselliin, hem toplumsalln btnsel geliimine uygun bir yant olabilir.

Bu birlik olduunda tarihsel toplumun mucizeler yaratt, tm kutsallklarn beikliini yaptn bilmekteyiz. Bu komnn ekolojik, ekonomiktoplumun geliiminde yeterli bir temel salayaca, gl bir potansiyel oluturaca aktr. Bu ekonomik komnal modelle birlikte toplumun

her alannda benzer komnler gelitirmek mmkndr. srailde uygulanan Kibutz modeli de gcn bu komn zelliinden almaktadr. Tarih

boyunca ekonomik yaam arlkl olarak komn tarzndadr. Kapitalist liberalizm her ne kadar zel giriimcilik ad altnda bireycilik damgasn

vursa da retim yine arlkl olarak bata fabrikalar olmak zere komnal birimler temelinde gerekletirilir.

Komnal sistem sadece ekonomik alanda deil tm toplumsal alanlarda da geerlilii olan evrensel yapsal zellikler tar. Komnlerin temel

sorunu ahlaki ve politik olabilmektir. Uygarlk ve kapitalist modernitenin dayatt bu deerlerden dtalanmay, demokratik moderniteyle

aabilmektir. Dicle-Frat havzalar temel ihtiyalar olan tarmsal rnler iin gerekli su, enerji ve topra fazlasyla sunmaktadrlar. Ortadounun

ekolojik ve ekonomik toplumsall bu materyaller yeterli salanmadan geliemez. Fakat bu yapsal materyaller yeterli bir zihinsel anlam birikimi

olumadan yapsal toplumu tek bana oluturamazlar. Aksi halde reel-sosyalist toplumlar gibi kapitalist moderniteye hizmet etmekten, onun

iinde erimekten kurtulamazlar. Zihinsel anlam birikimi iin hem tarih, hem modernitenin demokratik kefesinde olumu birikimin akademik

rgtlenmesi salam bir balang olabilir. Unutmamak gerekir ki tarihin ilk akademileri olarak Smer ziggurratlar, Nippur, Babil, Nusaybin,

Urfa, Badat Bilge Evleri uygarlklarn onlarsz edemeyecei gerein de ifadesidirler.

Demokratik modernite akademiyasz geliemez. Kapitalist modernitenin kriz iindeki akademik dnyasna alternatif olarak rgtlenmekdurumunda olan yeni bilimsel, anlamsal dnya, ekolojik ve ekonomik toplumun vazgeilmezidir. Bilimin ideolojik tekel olmaktan, iktidar arac

olarak kullanlmaktan kurtulmas ancak eit (farkndalkla birlikte) zgr ve demokratik toplum inasyla i ie yaanmasyla mmkndr. Her

eko-topluluk ancak kapitalist moderniteyi am bir bilin ve rgtllk olarak ina edildiinde anlaml olabilir. Kapitalizmi, endstriyalizmi ve

ulus-devletilii aan bilin, rgt ve eylemsel irade olumadan eko-topluluklar ve ekonomik toplum oluamaz. Bilim, bilin ayr, toplum ayr

anlaylar uygarlk arptmasdr.

Documents

ABDULLAH ÖCALAN YENİ ÖZGÜR POLİTİKA SEÇME YAZILAR