Abraham H. Lass - 100 Büyük Roman 2

7/23/2019 Abraham H. Lass - 100 Byk Roman 2

1/240

D N Y A E D E B Y A T I N I N A H E S E R L E R

BYKROMAN

Z E T - T E K N K - K R T K

K A R A K T E R A N A L Z L E R

Y A Z A R B Y O G R A F L E R TKEN


2/240

Bat Edebiyatn iyi renebilmek iin bu edebiyat olu turan

eserler ve yazarlan hakknda bilgi sahibi olmak gerekir. 100

Byk Roman" bu ihtiyac kar lamak iin hazrlanm ve

drt cilt halinde okuyucuya sunulmu tur.

Aynca, birinci cildin ba nda yazarn! Romancnn realite g r ^ ^ ^ ^ ^ ^ H

Romanc nasl al r?

Romana bak t a r z , H i k y e , s l p

hakkndaki giri yazsnn da roman konusuyla ilgilenenler

iin faydal oldu unu belirtmek isteriz.

Bu kitabn her eyden nce retmen ve rencilerle roman

merakllarna yararl olaca na inanyoruz.

I Roman nasl okunurl

karaktdM

D NYAE D E B Y A T I N I N A H E S E R L E R

BUYUKROMAN

ISBN 975-437-635-2

' 3 7 6 3 5 7


3/240

Abraham H. Lass

Dnya Edebi yat nn aheser l er i

100

B y k R o m a n

eviren:Nejat Muallimolu

zet-Teknik-KritikKarakter analizleri

Yazar biyografileri

mTKEN


4/240

YAYIN NU: 688EDEB ESERLER: 305

1. Basm: 19802. Basm: 19933. Basm: 1995

4. Basm: 19985. Basm: 2003

T.C.

KLTR ve TURZM BAKANLIISERTFKA NUMARASI1206-34-003178

978-975-437-633-3 (Tk)ISBN 978-975-437-635-7

OTUKEN n e r iy a t A.fistikll Cad. Ankara Han 65/3 34433 Beyolu-stanbul.

Tel: (0212) 251 03 50 (0212) 293 88 71 - Faks: (0212) 251 00 12Ankara irtibat brosu;

Yksel Caddesi: 33/5 Yeniehir - Ankara

Tel; (0312) 431 96 49 nternet: www.otuken.com.trE-posta: [email protected]

Kapak Tasarm: grataNONgrataDizgi - Tertip; tken

Kapak Basks; Birlik OfsetBask; zener Matbaas

Cilt: Yedign Mcellithanesistanbul - 2007
http://www.otuken.com.tr/mailto:[email protected]:[email protected]://www.otuken.com.tr/


5/240

NDEKLER

Byk mitler/ 7

lmeyen Ak (Rzgrl Bayr)/16

Su ve Ceza/ 24

Karamazov Kardeler/ 33 .

Tom Savvyer/ 47

HuckIeberry Finnin Maceralar/ 53

1887den 2000 Ylnn Grn/ 64

Bir Hanmn Portresi/ 71

Cesaret Madalyas/ 78

Hodgmlar Panayr/ 84

Alice Harikalar Diyarnda/ 93


6/240

Anna Karenina/101

Harp ve Sulh/112

Denizler Altnda 20 Bin Fersah/128

Nana/138

Germinal/144

Ereu/hon/155

Yuvaya Dn/163

Asi Kalpler/170

Define Adas/179

Dorian Grayin Portresi/ 188

AhtapoV 196

Vahetin ars/ 209

Kz Kardeim Carrie/ 217

Bir Amerikan Facias/ 224

Babbitt/ 233

6 1 00 B y k R o m a n


7/240

Ya z a r ia r a G r e A l f ab e t k F h r s t

100 B y k R o m a n

Bellamy, Edward / 1887den 200 0 Ylnn Grn/ s. 64Bronte, Emily / lmeyen Ak / s. 16Buder, Samuel / Erevvhon / s. 155CarroU, Lewis / Alice Harikalar Diyarnda/ s. 93Crane, Stephen / Cesaret Madalyas / s. 78Dickens, Charles / Byk mitler / s. 7Dostoyevski, Fyodor / Karamazov Kardeler / s. 33

Dostoyevski, Fyodor / Su ve Ceza / s. 24Dreiser, Theodore / Bir Amerikan Facias / s. 224Dreiser, Theodore / Kz Kardeim Carrie / s. 217Hardy, Thomas / Asi Kalpler / s. 170Hardy, Thomas / Yuvaya Dn / s. 163James, Henry / Bir Hanmn Portresi / s. 71Lewis, Sinclair / Babbitt / s. 233London, Jack / Vahetin ars / s. 209

Norris, Frank / Ahtapot / s. 196Stevenson, R. Louis / Define Adas / s. 179Thackeray, WiUiam / Hodgmlar Panayr / s. 84Tolstoy, Lev Nikolavi / Anna Karenina / s. 101 'Tolstoy, Lev Nikolavi / Harp ve Sulh / s. 112Twain, Mark / HuckIeberry Finnin Maceralar / s. 53Twain, Mark / Tom Sawyer / s. 47Veme, Jules / Denizler Altnda 20 Bin Fersah / s. 128

Wilde, Oscar / Donan Gray|in Portresi / s. 188Zola, Emile / Germinal / s. 144Zola, Emile / Nana / s. 138


8/240

Byk mitier

(Great Expectatlons)YazanCharles Dickens( 1812- 1870)

Balca Karakterler

Pip: Yalnz ve tahayyl gc kuvvetli yetim bir ocuk; beklemedii bir

zamanda eitimini tamamlamas iin kendisine yardm edilir.

Joe Gargery: Kasabann samimi ve erefli demircisi; Pip'e bakar.

Bn. Joe Gargery: Pipin kurnaz ablas.

Bn. Havlsham: Satis konann egzantrik sahibesi; senelerce nce, ka-

dnn evlendii gn evdekiler binay terketmilerdi.

Estella: Bn. Havishamn vesayeti altnda bulunan kz; gzel ve souk

kalpli.

Herbert Pocket: Pipin Londra'daki scak kalpli ve sadk arkada.

Bentley Drummle: Hantal, abuk kzan bir snob.

Abel Magwitch: Hapishaneden kaan Provis takma adndaki adam;

Pipe, kendisinin (Magvvitch) yaad hayattan daha iyi bir hayat

salama fikrine saplant halinde balanmtr.Arthur Compeyson: Margvvichin iddetli dman, onu ortadan kaldr-

maya yemin etmitir.

Mr. Jagge rs: Pipi, hayatta kendisini bekleyen byk frsatlardan haber-

dar eden avukat.

Biddy: Joe Gargerynin nzik ikinci kars.


9/240

Hikye

Gen Pip, yetim bir ocuktur; ablas ve ablasnn kasaba

demircisi olan iyi kalp li kocas tarafndan yeti tirilirTek ba na b ir hayat sren Pip, ekseriya civa rdaki o rman ve

batak lklar arasnda dola r, zaman zaman lm anne ve ba -

basnn mezarlann ziyaret ederek gzya dker. Bir gn o r-

manda dola rken nne iriyan bir adam kar ve kendisine

derhal yiyecek getirmezse ldrece ini syler. Bu adamn ha-

pishaneden kaan biri oldu u anla lmaktadr; zira ayoklannba layan zincirleri kesmek iin Pip'ten bir e e getirmesini de is-

te r

Adamn bu iste ini reddedemeyecek kada r deh ete d en

Pip, ablasnn mutfa ndan bir tabak etli hamur alar ve let

kutusundan da bir e e alarak mahkmun kendisine rastlad

yere gider. Burada ba ka bir yabanc adam daha g rr; b irin-

ci ile iddetli bir kavgaya tutu mu tur. kinci adam sonunda sis-

ler ardnda kaybolur Aradan uzun bir zaman gemeden hapis-

hane kakn ki ad Abel Magwitch'tir tekrar yakalanr; fakat

hapishaneye gtrlmeden nce Pip'e kendisine yardm etti i

iin iyilik yapaca n syler.

Pip, bu hadiseyi abucak unutur ok gemeden, egzantrik

Bn. Havisham, Pip'in ablasndan, Pip'i, Satis evine gnderme-

sini rica eder. Uzun bir zaman nce Bn. Havisham, evlilik g-

nnde, kocas olacak adam tarafndan reddedilmi ti. Kadn, o

zam andan bu yana, odalard ak i btn saatleri durdurm u tur ve

imdi vesyeti altndaki gzel, fakat kibirli Estella ile ya amak-

tadr. D n gecesinin sabahnda yenecek kahvalt, masadaki

pasta ile birlikte kflenmi vaziyette du ru r Pip, Bn. Havisham'

ziyaret etti i zaman, onun bu egzantrikli ine hayret eder.

Yapayalnz bir hayat sren Bn. Havisham, Pip'ten, sk sk

gelerek vesyeti altndaki Estella ile oynamasn ister.

Estella, Pip'in cann skar ve Bn. Havisham da, kzn Pip'i

kzdrmasn te vik ede r Estella'ya kzmasna ra men, Pip onun

8 1 00 B y k R o m a n


10/240

derin tesiri altndadr; Estella onun imdiye kada r grd kz-

lar arasnda en gzelidir.

al kan bir kimse oldu undan Pip, b ir gn demirci

dkknndaki snrl hayattan kurtulaca n bilir Bu frsat da k-sa bir zaman iinde d er. Bir gn , M r Jaggers adnda kendi-

ni be enmi bir avukat elerek ismini belirtmeyen birinin Pip

nmna para yatrd n ve onun Londra'ya giderek bir centil-

men olmasn istedi ini syler Bu habere ok sevinen Pip, pa-

rann Bn. Havishorfi'dan geldi ini, kendisini bylece, Estella

iin arzu ed ilir bir koca o larak yeti tirmesini istedi ini sanrPip, Londra'da Herbert Pocket adnda, Bn. Havisham'n

uzaktan bir akrabas ile arkada lk eder Pocket, Londra'y iyi

bilen zarif bir gentir Pip, iin kiralanan odalardan birinde ya-

ar Avukat Jaggers, Pip'in sorulann cevaplandrmaz, kendisi-

ne yardm edenin kim oldu unu sylemez, zaman gelince -

renece ini sylerPip, ok gem eden, Londral k bir aylak o lu r Bentley

Drummle adnda tahamml edilemezcesine kibirli bir avukatla

ta nr ve Londra a ristokra tik ve sosyetik hayatnn btn girdi

ktlarn o kadar iyi ren ir ki, sadk arkada basit Joe G ar

gery'in kendisini ara sra ziyaret etmesinden rahatszlk duyar

Bununla beraber Joe ayrldktan sonra Pip, ona kaba mu-amele yapt ndan tr pi man lk du ya r Bir defa, Bn. Havis

ham'n ricas zerine, Pip, Joe ile birlikte Havisham' ziyaret

eder Ya l tariki dnya ve vesayetindeki Estella, Pip'in mteva

zi bir hayattan nerelere geldi ini hayretle grrler Bn. Havis

ham , daha da ileri giderek, Pip'e, Estella'ya k olmasn bek-

ledi ini syler; Pip'in de istedi i budur

Estella Londra'ya gelir ok gemeden, esmer gzelli i ve

aristokratik tavrlanndan tr aralarnda Bentley Drummle'm

da bulundu u genler, ona kur yapmaya ba lar Kz, geri ara

sra Pip'i grrse de Pip'e k olm ad be llid ir

Yirmi birinci ya gnnde Pip'i, ocukken orm anda yardm

etti i hapishane kakn Magvvitch hayrete bo arak ziyaret

100 B y k R o m a n 9


11/240

eder. Kaba, zihnen hibir eyle me gul olm ad hissini uyand-

ran bu adam, ilkin titiz Pip zerinde tiksinti uyandnr; ama

Pip'in gizli hmisi oldu unu if a etti i zaman Pip deh ete d -

er Magvvitch, Pip'e gnd erildi i mstemlekede ok para yap -t n ve imdi, kendisinin bir o lu kabul etti i Pip'i nasl bir

gen oldu unu grmek iin gizlice Londra'ya geldi ini syler

Tek istedi i, Pip'in, kendisinin ba aram ad tarzda bir centil-

men olmasdr. ng iltere'ye Provis takm a ad ile gelm i tir E er

polis onun, mahkmlann kolonisinden kat n renirse, l-

me mahkm edilece ini sylerBu kmaz, Pip'i sersemletir Magwitch'e minnettarlk duy-

mas gerekti ini bilirse de bu yar vah adam a sempati duy -

mayacak kadar snobdur Hmisinin Bn. Havisham olmamas

da onu derin bir hayal knkl n u ratr Yine de Pip, Mag

vvitch'e yardm edece ini syler ve Magw itch de orm anda kav-

ga etti i kimsenin, ba d man Arthur Compeyson oldu unubelirtir Pip de, Herbert Pocket'ten Compeyson'un Bn. Havis

ham' d n gnnde terkeden adam oldu unu renir

Kendi hmisinin Bn. Havisham oldu unu sanmakla d t-

ahmak l a kzan Pip, ya l kadn azarlamak iin kasvetli eve

bir defa daha g ide r Kadn da, Pipe'e i kence yapmak isterce-

sine, Estella'nn, yakn bir zamanda Bentley Durummle ile ev-lenece ini syler Bn. Havisham, Pip'in bylesine kzgn olaca-

n beklememektedir Kendisinin terkedilmesinden bu yana,

btn erkeklerden intikam a lmaya yemin etmi tir. Pip'in Estel

la'ya besledi i hisleri istismar etmek suretiyle, bu yeminini yeri-

ne getirmi oldu unu san r

Estella'nn evlenmesinden sonra, Pip, Havisham'n evini

tekrar ziyaret eder Binada bir yangn kar Pip, Bn. Havisham'

kurtarm aya al r, faka t ok ge kalm tr Ev, mzinin toz ve

e yas ile do lu oldu undan mukavva gibi abucak yan ar Bn.

Havisham, alevler ortasnda can verir

Londra'ya dnen Pip, Magvvitch'in, gerekte, Estella'nn ba-

bas oldu unu renir; annesi de m uhtemelen, avuka t Jag

10 10 0 B y k R o m a n


12/240

gers'in ev i lerine bakan garip kadndr. Daha da hayret uyan-

drc bir haber, Connpeyson'un da Londra'da oldu u ve M ag

vvitch'i ldrmek iin frsat kollad dr. Pip, Herbert Pocket'in

yardm ile hmisini ngiltere'den Fransa'ya karmak ister. Ar-dndan, kendisi de Fransa'ya gidecektir. Fakat vapura biner

binmez, Compeyson kendini yakalar. ki d man, yum ruk yum -

ru a iddetli bir kavgaya tutu ur. Magvvitch, Compeyson 'u l-

drr. Bu suundan tr, eski mahkm tekrar tevkif edilir ve

yarglanmasn bekledi i srada hapishanede lr.

Son zamanlarda ba na gelen bu hadiselerle Pip hastalanrve eski sadk arkada Joe Garge ry kendisine bakar. Pip'in ab -

las lm tr ve Joe da, kendisini seven ve kocas zerinde

hkimiyet kurm ak istemeyen Biddy ile evlenmi tir. Pip, nihayet,

bu mtevaz, sadk, Joe'ya dudak bkmekte ne kadar haksz

oldu unu anlar, Joe ile birlikte, onun demirci dkknna dner

ve nekahet devresinde, kendisine kt muamele etti i iinJoe'dan af diler.

Estella'y kaybedi ini hl hazmedemeyen Pip, Herbert Poc-

ket ile birlikte Londra'da bir i kurar Seneler sonra, bir zaman-

lar Bn. Havisham'n evinin durdu u yeri son bir defa ziyaret

eder Orada Estella'y grr. Beraberce, bir zamanlar, ocuk-

ken oynadklan bahede dola rlar Estella, imdi dul b ir kadn-dr. Aristokratik kklerinden tr evlendi i ha in Bentley

Drummle, vah etle muamele etti i atnn bir iftesiyle lm tr.

Drum mle ile geird i i hayat ve tek ba na ve yapayalnz sren

dulluk hayat, birzamanlann so uk ve kibirli Estella'sn yumu-

atm tr Elele bahede yrrlerken, Pip ve Estella, artk b irb i-

rini hibir zaman terkedemeyece ini anlarlar.

Eletiri

Byk mi t l er ,birok noktalarda, Dickensin en iyi eseridir. Geri nceki rom anlarn yksek ruhundan ve zengin

muhayyile gcnden mahrum ise de, daha az yaylm ve

daha iyi organize edilmitir. Hepsinin stnde, hakiki bir

1 0 0 B y k R o m a n 11


13/240

tezi vardr: Snobluun soysuzlatnc etkisi, cidd ve derin

bir ekilde incelenir.Pip, hayatnn ilk yllarnda, dierlerinin snobluun-

dan rahatsz olur. Geri (bir mahkmun ve hizmetinin

gayrimeru kz) Estellann snobluu kendisini ok kzd

rrsa da Londrada yaama imkn saland zaman, o da

kolaylkla kendisini snoblua brakr. Bir zamanlarn iyi

istikbal vaadedici genci Pip, bol paraya artk o kadar al

m ve o kadar israfa dalmtr ki, Bentley Drummlein

suni dnyasnda kendisine bir yer bulmaya alt sra

da, hakik arkada Joe Gargeryye gayet kabaca muamele

eder, tepeden bakar.Pip, imdi bir snob olduundan, kendi servetinin kay

nann, hrmet edilen Bn. Havisham deil de, kaba ve

baya mahkm Magwitch olduunu renince dehete

der. Zor da olsa, nceki yllarda Joe Gargerynin yann

da elde ettii huylar ve davranlar tekrar meydana kar

ve takip edilen Magwitche sadk kalmaya yemin eder.

u halde B> fe mi t l er istihzal bir isim. Jaggersin

Pip'e takdim ettii servet midi gerekten byk ise de,

Pipin aznda eriyen bir ekerden baka bir ey olamaz;

nk Pip, eski arkada Joeye istihza ile bakar. Estel-

lanm (kendisinden de azimli bir snob olan) Drummle ile

evlenmesini nleyemez. Magvv^itchi kaybeder ve Bn. Ha-

visham dahi kurtaramaz.

Ancak bu darbelerden sonradr ki, Pip, lm Mag-

witche olan borcunu hatrlar: Mahkmun istedii ekilde

gerek bir centilmen olmas gerektiini anlar. Pip, Mag-

witchin arzu edip de hibir zaman baaramad iyi birhayat srmedir.

Byk mi t ler, ayn zamanda, eer eski bir hdisenin

bir kimsenin hayatn zehirlemesine msaade edilirse,

mazinin, bu kimsenin halihazr hayatnda en byk bir

rol oynayaca hakknda da parlak bir yorum. Compey-

12 1 0 0 B y k R o m a n


14/240

son, kendisini dn gnnde terkettiinden, Bn. Havis-

ham btn erkeklerden almaya yemin etmitir. Bir ara,

baarl grnr; kadnn neticesiz kalan ak, Pipin haya

tn hemen hemen ykar. Fakat sonunda, Bn. Havishamnkt niyetleri nlenir. Kadnn evi -l bir mazinin mze-

si- kadn da ortadan kaldran alevlerle sembolik olarak te

mizlenir. Snobca sebeplerle gerekletirilen evlenme so

nunda, en fazla strap eken Pip deil, Estelladr.

Gelimeleri nlenen bu hayatlara, psikolojik adan,

bakan Dickens, gerekten byk bir gce sahip olduunu gsteriyor. Bu romann pln, ekseri romanlarndan daha

az yaygn ve katdr. nceki rom anlarndaki fazlalklar, s

tnkr karakterler bunda yok. Byk mi t l er d e, hepsi

eserin tezinden sonra geliyor ve bu tez de, servetin, ahlk

yozlatncl ve beer kalbinde yaratt mitler zerin

de kahredici bir yorum.

Yazar

ngiliz romanclar arasnda en fazla okunan Charles Dickens, bir alt-

orta snf ailesinde 7 ubat, 1812de dodu. Daha sonra David Coperfi-

eld'de Mr. Micavvber olarak grnen babas, donanma dairesinde alan

tesirsiz bir ktipti ve mal durumu da iyi ve kt arasnda devamlca gidip

geldi. Charles dokuz yana geldii zaman, ailenin durumu ok ktleti.

Borcunu demediinden tr babas hapsedilince, Charles, Londrada

ki bir boya fabrikasnda kltc ve ezici bir ite alt; sokaktan gelip

geenlerin gzleri nnde, ieler zerine etiketler yaptrd.

ocukluk yllarndaki tecrbeleri, bu hiss ve ihtirasl ocuk zerinde

silinmeyen izler brakt, sonralar yazaca romanlarn ounu ekillendirdi. Dickenslerin mal durumu dzelince, Charles yeniden okula bala

d.

Dickens, 1835te bir gazetenin parlmento muhabiri oldu ve 1836da,

Londra Hayatnda Manzaralarad \\ve (ilk zamanlardaki mstear ad) Boz

imzas altnda seri resimler izdi. Ertesi sene, Pickwick'in Evrak:, aylk

tefrikalar hlinde yaymlanmaya balaynca, Dickens ad dillere yerleti.

Pickvvick'm salad mevkiden tr de gerekten sevdii kzn kardei

1 0 0 B y k R o m a n * 1 3


15/240

Catherine Hogarth le evlendi. Dickense ok sayda ocuk getiren Cat-

herlne, yle anlalyor k, sanki, tahayyl gc kt biri di. Bu mutsuz ev

lilik 1856da bozuldu.

P/c/cvv/c/cIn ardndan Oliver Tvvist 1838 ve Nicholas Nickeby (1839)

geldi ve bu kitaplar, Dickens'In hretini yle pekitirdi ki, evrensel telif

haklarn savunmak iin 1842de Birleik Amerikay ziyaret ettii zaman,

bir fatih gibi karland. Dlckens, klelie dmand ve hissiz Amerikan

yaymclar da romanlarn telif creti demeden yaymlyorlard. Dlckens

de Martin Chuzzlewit\n (1844) orta ksmlarnda ve Amer ika Notlarnda

(1842), Amerikay iddetle tenkit etti.DickensIn eserlerindeki paralarn halk nnde okunmas (1856)

onu, daha da mehur bir nsan yapt. d eta bir aktr olarak dnyaya ge

len Dlckens, bu okuyulara kendisini ylesine verdi ki, tamamen halsiz

kald ve bir bakma, kendi lmn hazrlad.

Meslek hayatnn ortalarndaki romanlarnda, David Copperfield

(1850), Bleak Hou se (Kasvetli Ev, 1852), Hard Times {Zor Gnler, 1854)

ve ki ehrin Hikyesi 859), nceki eserlerindeki cokunluk ve canll

n yerini, sosyal adalet duygular ve sanayilemenin sebep olduu kt

lemenin aldn gryoruz. Son zamanlannda, fazlasyla mulak ve

okuyann aklndan kmayan Byk mitler 860), Ou r Mutual Friend

{Arkadamz, 1865) ve tamamlanmayan esrarengiz hikye Edwin Dro-

odun, daha kasvetli, derinden derine sembolik bir slpla yazld ve

yaplannn daha sk ve daha tesirli olduklan grlr.ok almann dourduu yorgunluk ve Ellen Teman adndaki gen

bir aktrisle geirdii mutsuz bir ak maceras, DickensIn hayatn daha

da zorlatrd. Dlckens, 1867de, Amerikay bir defa daha ziyaret etti ve

bu lkeyi bu defa daha fazla sevdi ve halk da kendisine nceki ziyaretin

den de fazla sevgi gsterdi. Ertesi yl, tamamen bitap bir halde ngilte

reye dnd. 9 Haziran 1870de de bu, dnyaca mehur fakat kskn

adam, kent ehrinde ina ettirdii konanda ld.

teki Eserleri

Oliver Tvvist:DickensIn ilk roman nasl cokun hislerle yazlm se,

bu kincisi de, o kadar cidd, o kadar kasvetli. Ebeveynleri bilinmeyen o

cuklar, yurdunda dnyaya gelen Oliver Twlst, Mr, Bumble adnda, bir ce

naze evi sahibinin yannda rak olarak alr. Adam, bir zulm ve ri

1 4 1 0 0 B y k R o m a n


16/240

yakrlk bidesidir. ocuk, daha sonra Londraya g ider ve aralarnda Art-

ful Dodger gibi tannnn yankesicilerin de bulunduu bir gruba der.

Yal Fagin ve keskin Bili Sikes gibi ekyalar Oliveri smrr ve mfik

Mr. Brownlow bi r ara muvakkaten Oliveri kur tard zaman onu karrlar.

Sonunda, Oliver kendisine bir yer bulur ve Sikes, kars Nancyi vah bir

jekilde ldrr; sulular yakalan r ve cezalandn lr . Mr. Brownlow, Ol iveri

ivltl k edinir.

Bi r Noel lhisi (A Christmas Carol): 1843te yazlan bu ksa roman,

Dickensin en hiss ve popler eserlerinden biridir. Bir dizi ryalarla gerek Noel ruhunun ne olduunu renen Scrooge adndaki yal bir cim

riyi anlatr. Scrooge, fakir, fakat neeli ktibi Bob Cratchite gayet kt

muamele eder. Fakat Noel hediyesi hayali, onu Cratchitin evine gtrd

zaman, Scrooge kendisini. Cratchitin gzleriyle grr ve kendisinden

baka kimseyi dnmeksizin yaamnn, heba olmu bir hayat olduu

nu anlar. Bu dehet uyandrc ryalardan sonra, tamamen deimi bir

adam haline gelen Scrooge, Cratchitlerin Noel yemek ve hediyelerin

masrafn zerine al r ve ktibinin felli olu Tiny Tirhin sevgisini kazanr.

1 0 0 B y k R o m a n 1 5


17/240

lmeyen Ak (Rzgrl Bayr)(Wuthering Helghts)

Yaan

Emily Bronte( 1818- 1848)

Balca Karakterler

Mr, Earnshaw: Kr blgesinde, frtnalarn izleri belli olan Wuthering

Height isimli konan mfik sahibi.

Catherine: Onun gergin ve ihtirasl kz.

Hindley: Zayf iradeli, snobca olu.

Heathclff: Mr. Earnshavvn evlatlk edindii yetim ocuk.

Mr. Linton: Civardaki Thrushcross Grange adl konan sahibi.

Edgar: Onun, yksek derecede meden olu; Catherine Earnshavva tu-tulmutur.

Isabella: Edgarn kz kardei; Heathcliffe iyice ktr.

Frances Earnshaw: Hindleynin hastalkl, ocuksu kars.

Hareton Earnshaw: Hindley ve Francesin olu; Heathcliff, onu kaba,

cahil ve pis olarak yetitirmi ise de sevimli ve sdktr.

Cathy: Edgar Linton ve Catherine Earnshavv'n kz; annesinin azim ve

gururuna sahiptir.

Ellen Dean: Thrushcross Grangen ev ilerine bakan sdk kadn,

hikyenin byk bir ksmn Mr. Lockvvooda anlatr.

Mr. Lockwood: Thurshcros Grangeda bir kirac; Earnshavvlarn hikye-

lerini souk algnlndan hasta yatt zaman renir.

Joseph: VVutheringteki konam somurtkan ua.


18/240

Hikye

1801 ylnn bir k gn Thrushcross G range'de ki Mr.

Lockvvood adndaki bir kirac, ev sahibi Mr. Heathcliff'i ziyaretetmek ister. Civarda, VVuthering Heights diye bilinen eski bir

iftlik evinde oturan Heathcliff ' i o zamana kadar hi grme-

mi tir. lkin H eatcliff'in kpeklerinin saldnsna u rayan Mr.

Lockv /ood'u, ev sahibi de so uk kar lar. Heathcliff, kuvvetli bir

vcuda sah ip, esmer ve yak kl, son derece ask suratl ve

davran lan kaba bir insandr. Buna ra men, Mr. Lockvvood,Wuthering Heights' bir defa daha ziyaret eder ve Heathcliff'in

dul kalm gzel fakat sessiz ve ma rur biri olan torunu ile Ha

reton Earnshaw adndaki hantal ve pasakl bir genle de tan-

r.

Mr. Lockvvood, Wuthering Heights'da iken, iddetli bir kar

frtnas ba lar ve geceyi orada geirmek m ecburiyetinde ka lrHi de misafirsever olmayan Heathcliff, Lockvvood'a, Joseph

adnda ask yzl ve kt mizal bir u akla ayn yatakta yat-

mak mecburiyetinde kalaca n syler. Bunu kabul etmeyen

Lockvvood, d an karken, Zillah adndaki iyi kalp li bir a

ona konakta, kullanlmayan bir oda gsterir. O gece M r Lock-

vvood korkun bir rya grr: Evin nndeki bir a acn dalnnpencereye vurdu unu sanr ve pencereyi aar; fakat bu arada

cam knln Dala uzanr, fakat dal yerine, bir kadnn buz tutmu

elini tuttu unu anlan sminin Catherine Linton oldu unu a la-

makl bir sesle syleyen kadn, pencereden ieri girmek isten

Mn Lockwood 'un haykn zerine Heathcliff alelace le odaya

girer ve gazap iinde, Lockvvood'un hemen odadan aynlmasn sylen Heathcliff, o zaman, kendisini yata a atar ve hayalet

kadnn, yanna gelmesi iin yalvann

Bu garip hadiselerin meraklandrd Mn Lockwood Thrush-

cross Grange'e dner ve Wuthering Heigts'i ocuklu undan

beri bilen akll ve ya l Nelly Dean'e (kadn Thrushcross Gran

ge 'in i lerine bakar) ev sahibi hakknda bildiklerini anlatmasnrica eden

1 0 0 B y k R o m a n * 1 7


19/240

Bn. Dean, anlatmaya, B. ve Bn. Earnshaw'm kzlar Cathe

rine ve o ullar Hindley ile birlikte VVuthering Heights'ta ya a-

dklar yllardan nceki zamandan ba lar. Bir gn, Liverpool'u

ziyaret ettikten sonra Mr. Earnshaw, dnd zaman, ehrin

teneke mahallelerinden birinde buldu u pis, st ba yrtk pr-

tk, esmer bir ocu u da beraberinde getirir. ocu a H eathcliff

ismini verir ve kendi ocuklann n da ona karde muamelesi

yapmalann syler. Ksa bir zaman iinde Mr. Earnshavv ve Cat

herine, gen H ea thc liff'i sevmeye ba larlar; nk cesur, sa -

lam yapl ve becerikli b ir insandr. Babasnn sevgisini payla -

t iin Hindley, Heathcliff'i kskanr. VVuthering Heights'deki

atmosfer ylesine gerginle ir ki, H indley 'in yatl bir oku la g n -

derilmesi gerekir; zira H ea thc liff'e i kence yaprnaktan, en pis

i leri ona yaptrmaktan zevk almaktadr.

ok gemeden Mr, Earsnshav/ lr ve Hindley, Francesadndaki hasta grnml so uk ve alelde gelini ile VVuthe-

ring Heighst'a dner. Hindley, imdi VVuthering Heights'n

efendisi olarak , Heathcliff'e daha da fazla i kence yapa r ve o

da, bir gn bunlann intikamn alaca na yemin eder. Heath

cliff'in hayattaki tek zevki, Catherine ile birlikte ormanda do-

la maktr; Ca therine, He athcliff'i doludizg in ruhu iin ideal birarkada olarak grr.

Bir gece Heathcliff ve Catherine, Thrushcross Grande'da

verilen bir baloyu d andan seyrederlerken, kpekler saldnr ve

kpeklerden biri, Catherine'i baca ndan snr.. Kz, ieri alnr

ve yaras geene kadar be hafta Thrushcross Gran de 'de ka-

lr. Orada;, nzik, meden Linton larda, sevimli ve yak kl o u l-lan Edgar ve gzel kzlan Isabella ile tan r. Catherine, evine

d nd zam an, Lintonlann rahat ve ne eli geen bayatlan

hakknda ok ey anlatr. O nu n bu szleri H ea thc liff'i fena ks-

kand nr.

VVuthering Heights, ksa bir zam an onra trajedi ile kar la-

r. Hindley'in, hasta grnml kans Frances, Hareton adlocu unu do ururken lr Hindley, kendisini ikiye verir ve

18 1 00 B y k R o m a n


20/240

Heathcliff zerindeki zulmn srdrr. Bu arada, Catherine,

Hea thc litf'i gerekten sevmekle beraber, Edgar Linton'la evlen-

meyi d nd n, zira bir rom an ve a a kz olm aktan bk-t n ve kendi a abeyinden emir almaya devam eden yetim bir

kimse ile evlenmenin kendisini kltece ini Nelly Dean'a itiraf

eder. Bu mklemenin son ksmn duyan Heathcliff, o gece

byk bir kzgnlk iinde VVuthering Heighfs'tan aynlr; Cathe

rine'e evlenme tek lif etmeden nce, d dnyaya kendisini is-

pat etmeye karar verir. Heathcliff'in gitti ini anlayan Catherinebir ya mur frtnas altnda onu orm anda ararsa da bulamaz.

Heathcliff gittikten sonra, Catherine nihayet, Linton'un cazi-

besine ve iyi tavrlanna dayanamaz. Heathcliff'ten sene iin-

de hib ir haber almaynca , Edgar ile evlenir ve ev i lerine Nelly

Deon'n bakt Thrushcross Grande'in rahatlk ve huzuru iin-

de ya amaya ba lar Bu sakin hayat, bir gn H ea thcliff' in dn -mesi ve zerindeki gz kama tnc elbiseleri ve zarif tavrlaryla

Lintonlor hayrete bo du u gne kadar devam eder. Heathcliff,

arkada kalan yllar boyunca ne i yapt n sylemez, fakat va r-

lkl b ir insan hline ge ldi i be llidir ve imdi Wuthering He

ights'da kirac olm ak ister. Edgar, onun durum undan phele-

nir, fakat Heathcliff'in geri gelmesine ok sevinen Catherine,kocasn ikna eder. Kumar ve iki borlan iinde yzen ve bu

yzden VVuthering Heights'a bir ivi akm ayan Hindley, kira ve-

recek birini buldu u iin memnundur.

Bylece Wuthering H eights'e yerle en Heathcliff, H ind ley'i,

daha da fazla kumar ve ikiye te vik ederek almaya bo lar.

Nihayet, VVuthering Heights'in gerek efendisi olur. Catherineile evlenen Edgar Linton'dan intikam almak iin de kz karde i

isabella'y kendisine k eder. Hdiselerin bu noktaya ge li in-

den deh ete kaplan Edgar, H eathd iff'e saldrr ve onun

Thrushcross Grande'den kovulmasn emreder. Heathcliff, da-

ha sonra, hercai sabella'y kaarak VVuthering Heights'a gel-

meye ikna eder

100 Byk R o m a n 19


21/240

Thrushcross Grande artk Heathclitf'e yasaktr. Fakat bir

gn, hamile olan Catherine'in hasta yatt n renir. Zorla,

onun yata nn ba ucuna gid er Catherine, Edgor ile evlen-mekle hat yapt n, zira H ea thc liff'i her zaman sevdi ini itiraf

eder Catherine, Cathy Linton adndaki kzn do urmadan bir

iki saat nce, iki k birbirlerinin ellerini tutarak bo n rlar V ic-

dan azab iindeki Heathclitf, Catherine'in hayaline, kendisini

her zaman ziyaret etmesini syler

Bu arada , H eathcliff ile evlenmekle byk bir hat i lendi- ini ve onun kendisiyle niye evlenmek istedi ini renen Isa

bella Linton, Londra'ya gider ve orada, Linton adn verdi i bir

erkek ocu u dnyaya getirir Nihayet Hindley, ikinin tesiriyle

lr ve lmeden nce de, Wuthering Heights', yaptklanndan

pi manlk duymayan Hea thc liff'in zerine ipotek etmi tir.

imdi, Wuthering He ights'in btn sorum lulu unu ykle-nen Heathcliff, intikamn, ikinci nesle de uzatmaya azimlidir

H indley'in o lu Hareton'u sefil ve ha in ortlar altnda yeti tirir

Kona n hakik vrisi olmasna ra men zavall Hareton, istedi-

i hib ir eye sahip olam az ve H ea thc liff'in cm ertli i sayesin-

de ya ayabildi i de kendisine her zaman hatrlatlr

O lu Linton'un lmnden on iki sene sonra, Isabella,Londra'da strap iinde lr Edgar Linton, zayf yapl ocu u

evlatlk ed in ir Fakat Heathcliff, o lunun , VVuthering He

ights'da, kendisi ile birlikte ya amasn ister Hea thc liff'in pln

ki Edgar Linton, acndnrcasna kar gelmeye al r gen Lin-

ton ile gen Cathy'nin sonunda evlenmeleridir Linton'un sa -

lk durumu hi de iyi de ildir ve Cathy, onu ziyaret etmek iin

VVuthering He ights'a ge lir Heathcliff, Cathy 'yi be gn hapse-

der ve zayf, hastalkl Linton'la evlenmek iin sz vermedike

kendisini brakmaz.

Bu hdiseler, Edgar'n sonunu yak la tnr Cathy 'yi evltl-

ndan karmay ve bylece Heathcliff'in plnn engellemeyi

ba aramadan l r Cathy, Thrushcross Gran de 'i tevars ed er

Ksa bir zaman sonra da, hastalkl Linton Heathcliff lr ve

2 0 1 00 B y k R o m a n


22/240

Cathy, imdi tamam iyle, hem Wuthering Heights'i hem Thrush

cross Grande'i kontrol eden Heathcliff'in eline bakar.

Londra'ya bir i iin gittikten sonra geri dnen Mr. Lockvvood, intikam hastas Heathcliff'in, kaybetti i Catherine ile teki

dnyada bulu mak isteyerek, kendisini drt gn a braktktan

sonra, oy nce ld n renir. VVuthering Heights'da ar-

tk Cathy ve h lareton'dan ba ka kimseler yoktur ve kz, fHare

ton'un karakterindeki iyi unsurlarn a a kanimas iin, e i-

timini zerine alrMr. Lockvvood, kasabann mezarl n ziyaret etti i zaman

Catherine'in mezannn, kocas ve hleathcliff arasnda bulundu-

unu grr. M ah all bir efsaneye gre, frtnal gece lerde, Ca t-

herine ve Heathcliff, el ele tutu arak, genliklerinde o k sevdik-

leri ormana gezmeye kmaktadrlar

Eletiri

lmeyen A k ngiliz romantizminin byk aheserle

rinden biri. Rom anda, Em ily Bronte, iki dnyay inceliyor:

Derin ve ihtirasl ak ve intikam temsil eden Wuthering

Heights (Wuthering, ngilterenin Yorkshire blgesin

de, frtnal havay anlatmak iin kullanlan mahall bir kelimedir) ve Thrushcross Grangenin temsil ettii rasyo

nel, meden dnya. Eer Wuthering Heightsin dnyas,

Heathcliffin Hindley ve Lintonlara kar yrtt kor

kun intikamda belirtildii gibi, ekseriya zalim ve barbar

ca ise, lmn dahi tesine uzanan ihtirasl bir ak mace

rasna da sahne olmutur. ayet Thrushcross Grangem temsil ettii dnya huzur iinde ve meden ise, ayn za

manda olduka cansz ve tesirsizdir de. Romann zn,

ihtiras ve akln oluturduu iki dnyann nesil boyun

ca birbirlerine kar tutumlar tekil ediyor.

Roman, gerekte Heathcliff zerinde toplanr, belki de,

ngiliz romannn en cazibeli ve hayret uyandrc kahraman eytan. Romantik an gerek bir ahs olan He-

1 0 0 b y k R o m a n 21


23/240

athcliff, indeki eytan ihtirasn kendisini de ldrecei

gne kadar, evresindeki, kendisinden daha az hareketli

btn hayat ortadan kaldrr.

Romandaki eytan ihtiraslarn kolayca melodramatik retorie dnebileceini idrak eden Emily Bronte, za

man deiimlerini, gr ve dnce deiimlerini ve

hayli ileri bir hikye anlat tarzn ihtiva eden son derece

mulak bir yap vastasyle, hdiseleri kontrol eder ve btn bunlar da Jam es, Conrad ve Joyce gibi modern rom an

clarn sluplar ve metodlardr. Wut heri ng H ei ght sdaolupbitenler, Nelly Dean ve Mr. Lockwoodun saduyularyla

imbikten geirildiinden, inanlacak bir ekilde sunulu

yor.

Bylece, kitaptaki hisler bizi, Byronu romantikliine ve gotik tarzna gtryorsa da, romann hdiseleri kon

trol edii ve bugn daha ada saylacak slbu, gnmzn bir roman da olabileceini gsteriyor. Eer Victo

ria andaki bir romann tipik bir sahnesi, papazn bah

esi ve orta snf otu rm a odas ise. lmeyen A k mtipik bir

manzaras, insann kendisini son derece yalnz hissettii

frtnal bir ormandr. Bu adan bakldnda roman, Vic

toria ann huzur iinde ve alelde dnyasndan ziyade Shakespearenin Kra l L ea r i n i ndnyasna daha yakn.

2 2 1 00 B y k R o m a n

Yazar

Hayat, geri trajikesine srm ve bir hayli artlarda snrlanm olmasna ramen, Emily Jane Brontenin ruh hayat son derece zengin ol

mal idi. 30 Temmuz 1818de doan Bn. Bronte, ok ksa sren resm bir

eitimden gemi olmasna ramen, bir ara Halifaxda okul mdirelii

yapt (1836) fakat retmenlii sevmediinden ve doum yeri Yorkshi-

rein ormanlarn zlediinden ok gemeden geri dnd. Romann kah

ramanlar Catherine Earnshavv ve Heathcliff gibi, o da ngilterenin bu


24/240

blgesine mistik bir sevgi ile bal idi. Kzkardeleriyle birlikte Yorkshire

dna yapt birka ksa gezi dnda -ki her seferinde sla hasreti ek

tii- bu kr blgesini hibir zaman terketmedl.

Emilynin, sakin Anne ile ihtirasl fakat pratik Charlotteden epeyce

farkl olduu anlalyor. Belki. lmeyen >4Ataki Hindley Earnshavva

model olarak tutmu olabilecei aabeyi Branvvelle ok daha yaknd. Ai

le hakk nda edin ilen ok k sa bilgiye gre, Emily, son derece b amsz bir

kzd; yalnzl, hastal ve mahrumiyetleri stoik bir metanetle kabul etti

ve kendisine ilham veren bir eit mistisizm ile evresindeki dnyaya di

erlerinden farkl bir tarzda bakt. kz kardeten Emily, bir romanc ve ir olarak en ustalar idi.

Onun garip, metafizik iirleri, Amerikal mistik tarik-i dnya Emily Dicken-

sonun iirlerini andrr. lmeyen Al^mslbu, Virginia Woolftan nce

ki btn ngiliz romanlar arasnda en airane olandr.

lmeyen Ak, 1847de, Ellls Bell takma ad altnda yaymland. Ce

miyetin, kadn yazarlar tasvip etmediine inandklarndan, Bronte, kita

bnn salad bu hretten istifade edemedi, iki kz kardei gibi, o da

veremden ld (19 Aralk, 1848).

1 0 0 B y k R o m a n 2 3


25/240

Su ve Ceza

Yazan

Fyodor Mikhailovich Dostoyevski( 1821- 1881)

Balca Karakterler

Rodion Romanovi Raskolnikov (Rodya); Hikyenin kahraman; oku-

lu brakmtr; devaml bir geim kaynandan mahrumdur; kendisi-

nin dier insanlara stn olduuna inanr; cmert bir insandr, fa-

kat hissi ve heyecanl.

Pulcheia Alexandrovna Raskolnikov: Rodionun annesi; kocasnn

yetersiz emekli maa ile geinen dul bir kadn.

Avdotya Romanovna Raskolnikov (Dounia): Rodion'un kzkardei;

zeki ve canl bir kz; Luzhinle nianlanr.

Petrovi Luzhin: Douniann nianls; marur, egosantrik, kendi gay-

retiyle yetimi biri.

Arkady Ivanovi Svidri^ailov: nceleri, Dounia'nn ivereni; inand

hibir prensibi bulunmayan ehvan bir adam; muhtemelen bir ka-

til; riya ve hayal yoluna sapmakszn, hedefine doru yryen azim -li bir insan.

Maria Petravno Svidrigailov: Onun len kars.

Dimitri Prokofi M armeladov: siz kalm bir devlet memuru; ayya

ve mazoist.


26/240

Katerina Ivanovna Marmeladov: Onun sinirli, abucak kzan veremli

kars; bir vakitler sahip olduu sosyal mevkii kaybetmi olmann s-

trab iindedir.

Sonya Semyonovna Marmeladov (Sonia): Kz; uzun yllar strapekmi, m elek gibi bir kz; ailesine bakmak iin fahielie balar.

Polenka, Uda ve Kolya: Katerina vanovnann ocuklar.

Alonya Ivanovna: Yal bir tamahkr, tefeci bir kadn.

Lizaveta Ivanovna: Onun dindar ve basit fikirli vey kz kardei.

Porfiry Petrovi: Psikolojiye dkn bir dedektif.

Zametov: Polis karakolundaki ba ktip.

Nikodim Fomi: Blge polis efi; patlayc dedektif nm ile anlr.

Lebetzniakov: Luzhin'in bir arkada; bo kafal bir liberal.

Amolia Ivanovna Lippewesel: Marmeladovlarn kavgac Alman ev sa-

hibesi.

Kapernaumov: Soniann ev sahibi; terzi.

Praskovya Pavlovna: Rodionun ev sahibesi.

Nastasya: Praskovya Pavlovnann bir hizmetisi.lya Petovi: Polis karakolunda ktip yardmcs.

Zossimov: Gen bir doktor; Razumihin'in arkada.

Natalya Yegorovna: Prakovya Pavlovna'nn kz; imdi l; Rodionun

nceki nianls.

Koch ve Pestryakov: Alonya Ivanovnann ldrlmesini meydana -

karanlar.

Nikolai: Rodionun suunu itiraf eden ressam.

1 0 0 B y k R o m a n 25

Hikye

1860'larda Saint Petersburg'da, fakir bir hukuk talebesi

olan Rodion Romanovi Roskolnikov, artk derslerine devam

etmez. Katas, Rusya'ya Bat'dan szan yeni ve teaml d fik ir-

lerle kaynar. nsanlarn iki snfa aynidklanna inanr: Kendileri-

ne rehberlik etmeleri iin ahlk kanunlann getirildi i alelde

sr, Sezar ve Nopoieon gibi, kendi kanunlann kendileri ya-

pan istisna adamlar. Kendisinin, bu istisna birka insandan bi-

ri olup olmad n anlamak iin, lsnn hi kimseye bir za


27/240

ran dokunmayacak b irini, de ersiz veya nefret edilen birini,

ldrmek ister. Kendisine kurban olarak da, Alonya Ivcnovna

adnda ya l tefeci kadn seer. Kadnn zengin oldu u sylen-di inden, lm bir di er avantaj daha sa layacak, Rodion'u

sefaletten kurtaracaktr Kendi kendisiyle yapt strap verici

tart malardan sonra, kadnn evine gide r ve bir balta ile vah -

ice ldrr. O anda , Alonya ile birlikte ya ayan, hi kimseyi

rahatsz etmeyen vey kz karde i, beklenmedik b ir tarzda ieri

girer. Rodion, onu da ldrmeye mecbur kalr. Kendisini tamamiyle kaybetti inden ve evde para aramay da unuttu undan,

m terilerin rehin iin brakt b irka kk ss e yasn alr ve

talihin yardmyla kimseye grnmeden kaar

Rodion'un suu, di erlerine, ailesi ve arkada larna tesir

eder lkin, eline frsat geti i zaman ona para gnderen, o-

cu una d kn ve m fik annesi va rdr Kz karde i Doun ia,

Sv idrigailov adnda bir adamn ocuklarna dad lk yapar. ve-

ren, kendisine sarkntlk yapt iin, oradan aynlr ve kendi-

sinin nem li biri oldu una inanan Luzhin adnda bir burjuva ile

ev lenir Rodion, kz karde inin kendisine hem para yardm ya-

pabilmek hem de meslek hayatnda yardmc olabilmek iin ti-

car bir evlilik yapt n idrak edince, bu evlili e kar ge lir Ha-

yatndaki nc kadn, M arm eladov adnda i siz bir ktibin

kzdr! Rodion onunla arasra bulu mu ve arkada lk etmi tir.

Aile M arm elado v'un tutumsuzlu u ve ayya l yznden ok

fak irdir Sonia, ailesine bakmak iin fahi elik yapmaya ba la-

m tr. M arm eladov kazaen ldrld zaman, Rodion, aile-

ye yardm etmek ister, para verir. Ve nihayet Rodion'un Razumi

hin ad nda iyi bir talebe arkada vardn

Rodion, ldrd kadnn evinden aldklann ve di er de-

lilleri saklayana kadar, deta b ir lgn g ib id ir Ve denmemi

bir bor hakknda, kendisine tevcih edilecek baz sorular ce-

vaplandrmas iin polis karakoluna a nid zaman, bu bas-

k daha da a rta r Polislerin yannda baygnlk ge irir ve arkad a-

Razumihin, onu odasna ta r ve gn lerce sren hastalk ve

2 6 1 00 B y k R o m a n


28/240

sayklam alar srosnda ona bakar. Yata nn ba na gelen ar

kada ian, kadnn ldrlmes ini ara lannda konu tuklar za-

man, Rodion'un heyecan hemen kendisini ele verir. Polis me-muruna hemen hemen suunu itiraf eder ve cinayetin i lendi i

yeri ziyaret ederek, polisin dikkatini eker. Yine polise giderek,

kadna rehin brakt eski bir saatini ister. Orada iken, kadnn

lm zerinde al an polis, kendisine baz so rular tevcih

eder. Meseleye psikolojik adan bakan Porfiry Petrovi, kurnaz

sezgileriyle Rodion'dan phelenir.Bu ara da , Rodion'un annesi ve kz karde i de, Doun ia'nn

Luzhin'le evlenme trenini hazrlamak iin hkmet merkezine

gelirler. Rodion, eni tesi olacak adam la hemen kavga eder ve

Luzhin de, kstaha bir tavrla Dounia'y kovar. Doun ia'nn n-

ceki hay ranlanndan Sv idrigailov da ehre gelmi tir. Kans, bir-

takm garip sebeplerle lm tr ve imdi o meseleyi Douniaile gr mek ister. Luzhin, ona on bin ruble vermeye hazrdr.

Rodion ve kz karde i, bylesine sahtekr bir adam la herhangi

bir ba n tehlikeli olaca n idrak ederler. yi bir tesadf eseri

ola rak D ounia ile Razumihin, birbirlerine k olmaya ba larlar

ve ikisi arasndaki ili ki, normal bir genlik a k hlinde geli ir.

Rodion imdi, polise giderek saatini geri almaya mecbur-du r; zira bunu yapmazsa, pheleri kendi zerine ekecektir.

Rodion'un su i ledikten sonra tefecinin evine giderek garip

davrand hakknda bir rapor alan Porfiry Petrovi, Rodion'u

tekrar sorguya eker ve onun d ncelerini ba ka tarafa ek-

mek iin deta kedi fare oyunu oynar. Fakat gr me niden

kesilir; suun i lendi i srada b inada bulunan boyac N iko lai,birdenbire karakola gelerek suu itiraf eder. Rodion, beklen-

memi bir tarzda temize km tr; fakat suunu itiraf etmeyi de

arzu eder. Sonia'ya g ider ve her eyi anlatr.

Sonia, mesle ine ra men, dindar bir kadndr. Rodion'dan

tiksinmez, acr ve suunu itiraf etmesini ve kefaretini demesi-

ni syler Ksa bir zaman sonra Porfiry Petrovi de, Rodion'a ay-n teklifi yapar. Porfiry, boyacnn susuz oldu unu, onun din

1 0 0 B y k R o m a n 2 7


29/240

bir fanatik oldu undan, dnyann gnah lannm, ba kalannn

sularn yklennnekle temizlenece ine inand n anlatr. Boya-

c, yanl bir itirafta bu lunm u tur; bylece, di erleri iin strap

eken sa'ya benzeyece ine inanmaktadr. Deliller, hl bu ci-nayeti Rodion'un i ledi ini i aret etmektedir. R odion'u, daha

da sarsan bir vaka, Sv idrigailov 'un, i in srnna vakf oldu unu

renm esidir Svidrigailov, Sonia'nn biti i indeki apartman

dairesinde oturmaktadr ve Rodion'un, Sonia'ya yapt itiraf

dinlemi tir

Svidrigailov, rendiklerini, Rodion'a zarar vermek iin kul-lanmayaca n, kendisini bir sevgili olarak kabul edecek otur-

sa, a abeyinin lkeden kamasna yardm edece ini syler

Dounia, gergin bir sahne iinde, kendisini tabanca ile savunur;

kur un Sv idrigailov 'u sadece syrarak geer ve ikinci b ir kur un

skmak istemez. Kza hibir zaman sahip olamayaca n anla-

yan Svidrigailov, Dounia'nn elindeki tabancay alr, odadan -kar ve kendisini ldrr

Nihayet, d tehditlerden ziyade, ah lk ve ps ikolojik bask-

lar altnda hareket eden Rodion, karakola giderek suunu iti-

raf eder Rodion, Sibirya'ya srgn edilir ve onun serbest bra-

klaca gn beklemek iin, Sonia da ona refakat eder Ger-

i Rodion, i ledi i sutan tr henz pek pi manlk duymuyor-sa da, sonunda Sonia'nn nfuzu altnda, gerekten nedamet

getirece i ve kendisini dine verece i ihsas ediliyor

Eletiri

Rodion Raskolnikovun Rus Faustu olduunu syleyenler var. Her ikisi de fakir talebeler, her ikisi de gururlu

ve ihtirasl. Her ikisi de, stn zeklarndan tr duy

duklar gururla su iler. Her ikisi de aradklar mutlulu

u bulamaz, her ikisi de sadk bir kadnn ak ile doru

yolu bulurlar. Her iki durumda da, kahramanlarn ihtiras

lar kendi kafalarmda dahi kesinlikle belirtilmemitir. Ro-

2 8 1 00 B y k R o m a n


30/240

dionu harekete getiren sikler, son derece mulak. lkin,

Dostoyevskinin, meseleyi u ekilde ele ald grlyor:

Eer bir kimse, deersiz bir beer yarat ldrmekle,

yararll inkr edilmeyecek bir i yapm olursa, su hakl saylr m? Mesel, romann 6nc blmnn I. ksmn

da Rodion, Alonya Ivanovnadan alaca para ile kzkar-

deinin tiksindirici bir ticar evlilik yapmasn nleyecei

ni anlatr. Bununla beraber, iledii sua ramen, serveti

on para dahi artmadna gre onu bu yola sevkeden ger

ek sikin para olmad anlalr. Sonralar, bir teori daha ileri srlr. Rodionun bir dergide yazd makalesinde,

baz istisna insanlar iin alelde fniliin dnlmeye

ceini sylediini reniyoruz. Onlar kendi yaptklar kanunlara gre yaarlar.

Rodion, bu tezini, Porfry Petrovile yapt bir

mkleme srasnda savunur; fakat ryasn grd istisna insanlardan birinin kendisi olmadn anlar. Savun

masz iki kadn ldrmekle, hi de Napoleona mahsus

bir zellik yoktur. stelik, eer gerekten bir sper insan

idi ise; meseleyi kendi kendisiyle tartmakszn harekete

gemesi ve itiraz hisleriyle yanp tutumamas gerekirdi.

Sonunda, Rodiona kadn ldrmek hakk olduu iinAlonya Ivanovnay ldrd itiraf ettirilir. Ksacas,

kendisinde mevcut bulunduunu idrak etmedii kuvvet

lerin etkisi altnda hareket ettii intiba yaratlr. nsana

yle geliyor ki, tefeciyi ldrmekle, kendi iindeki bir e

yi, ahsiyetinin utand zayf ve uysal ynn ortadan

kaldrmak istiyor.Raskolnikovun ruhundaki sava, ekil sembolize

ediyor: Birincisi, kanunu tem sil eden, Porfiry Petrovi.

Hi de baya bir kanun adam veya dedektif hikyelerinin

bir hafiyesi deil; bilkis kurbann seven ve onun iyilii

ni isteyen biri. kincisi, azimli amoralist Svidrigailov'dur

ki, Raskolnikov da o yolda gitmek ister. Geri ehvan ve

1 0 0 b y k R o m a n 29


31/240

muhtemelen bir katil de olsa, hi de tamamiyle kt bir

insan deil: Entelektel samimiyete sahip ve ara sra da

efkatli iler yapabiliyor. Maamafh onu iyi taraflar, Ras-

kolnikovunkiler gibi, kt taraflaryla harp halinde deil.

Her ikisi de blnmemi ve esnek olmayan iradenin bir

ifadesi. Nihayet, ahlkn tesine uzanan lh fazileti tem

sil eden Sonia vardr. Bu , orta alarn ahlk piyesle

rindeki melek ve eytanlar gibi Raskolnikovun ruhunu

kendilerine almak isterler. Sonunda, henz tamamen ol

masa da, Sonianm galip geldii anlalr.

Eer D ostoyevskinin; rasyonalizmin eytan bir ey ve

beer akna nefretten de fazla ktlk getirdiine inand

n gz nnde bulunduracak olursak, Raskolnikovun

durumunu akl ve his arasndaki bir savaa benzetebiliriz.

Rom ann balangcnda Raskolnikov, saplant haline gel

mi bir fikrin penesi altndadr. Sonunda, niha slahnn,

fikirleri unutmas gerektiine dayand anlalr; bylece,

hayat, teorinin yerini alacaktr. Kitaptaki, eytan veya

nefret edilen btn karakterler, u veya bu ekilde rasyo

nalisttirler: eytan Svidrigailov, pratik Luzhin ve aptalLebezniakov. te yandan hayranlk duyulan kimseler ise,

genellikle, hislerinin tesiri altnda hareket eden insanlar

dr: Pulcheria, Dounia, Razumihin ve Sonia.Okuyucu, niha kurtuluun ancak strap ekmekle

mmkn olacanda srar eden Dostoyevskiye hayret

edecek. Din dnceleri kuvvetli olmayan biri iin, bu

maraz bir hal. Dostoyevskiyi byle dnmeye sevkeden

eylere, bir mahkm olarak geirdii tecrbe ve Rus Ortodoks Kilisesinin dindarh sebep oldu. Halkn strab

ve kk drlmesi zerinde bilhassa duran kilise, bu

nu bir sulunun, cemiyete olan borcunu demesi bak

mndan deil, Hristiyanlarn say taklit etmeleri iin

aalamaya alt.

3 0 1 00 B y k R o m a n


32/240

Bir kimsenin, gnllce, kendi kendisini kk dr

mesinin teolojik ad kenosistir (boaltmak mnsma

gelir) ki; bu da romanda en gz alc bir ekilde strapekmek iin yanl itirafta bulunan boyac Nikolainin du

rum und a grlr. Nikolai, Eski Mminler denen bir m ez

hebin yesi. Raskolnikov da byle biri. Soniann kenosisi

ise fuhu ve o bunu bir gnah olarak kabul etmiyor;

sann mridi Paulun, kendisini klten herkesin, so

nunda, yceleceini sylediini hatrlatyor.

Marmeladov gibi inanlmazcasna garip ve komik biri

bile -ki phesiz bir mazoisttir- armha gerilmesini iste

dii zaman, kendisini sa ile ayn kategoride grmek sure

tiyle kendi kenosisini yaar. Bylece, btn gnahlarna

ramen, iyi ismini muhafaza etmek iin gayret gsteren

gururlu ve kavgac karsndan daha fazla niha kurtulua

yaklamtr. Okuyucu bu karakterleri, herkesin Allahn

nnde plak durduunu syleyen Protestan ferdiyetili

i asndan deil; kiliseyi, herkesin, dierlerinin btn

gnahlarn paylat mistik bir kurtulu topluluu ola

rak gren Ortodoks dindarl asndan ele almaldr.

ayet okuyucu, Dostoyevskinin teolojisini kabul ede

mezse, hi olmazsa, onun psikolojisine hrmet etmelidir.Akademik psikologlarn ekserisinin, insan akln tama

men fizik terimlerle anlamaya altklar bir zamanda,

Dostoyevski, akln, hiss kuvvetlerle gayri-uur atma

larn merkezi olduunu biliyordu. Karakterleri, ekseriya

normal, hatta grotesk (son derece acayip ve komik) ama

yine de inandrc tipler.Su ve Ceza, ylesine, derin iz brakc bir kitap ki, u

rada burada grlen zaaflar zerinde durarak kmse

meye almak hi de doru bir hareket saylmaz. Kitapta

ki en byk hat, tesadflere son derece byk bir yer

ayrm olmas: Mesel, Svidrigailovun Sonianm bitii

inde ve Luzhinin Marmeladov ile ayn binada yaamala

1 0 0 B y k R o m a n * 3 1


33/240

r olduka gayr-muhtemel. Luzhinin Soniay hrszlkla

itham etmesi veya Dounia ve Svidrigailov arasndaki g

rme gibi baz sahneler, aka melodramatik. Svidriga

ilov esrarengiz biri ve onun neden intihar ettii de iyi izahedilmiyor. Sebebi, cins igdlerini tatmin edememek

olamaz, zira her zam an kadn bulabilen biri. Muhtem el ki,

kendi iradesinin yerletirdii amoralitenin iflas ettiini

gsterm ek istedi; fakat bu nokta aka belirtilmi deil.Ve nihayet, son dakikada, yeni yeni sorular ortaya karan

ve cevaplar gevek bir tarzda anlatan sonsz ile kitap, onoktaya kadar muhafaza edilen yap birliini bozuyor.

Okuyucu, yine de, bu kusurlar grmemezlie gelebilir.

Su ve Ceza, hi phesiz, bir aheserdir.

3 2 1 00 B y k R o m a n


34/240

Karamazov Kardeler

Yazan

Fyodor Mikhailovlch Dostoyevski( 1821- 1881)

Balca Karakterler

Fyodor Pavlovi Karamazov: Mahall bir toprak aas; ehvan arzu-

larn kaba bir ekilde aa vuran biri, bir palyao.

Adelaide Ivanovna Misov: Fyodor Pavloviin ilk kars; bir miras.

Sofya Ivanovna: Fyodor Pavloviin ikinci kars; ciz ve saf bir kadn,

ldrarak lr.

Dimitri Fyodorovi Karamazov (Mitya): Fyodor Pavloviin Adelaida

Ivanovnadan olan olu; ihtirasl, istikrarsz bir adam.

Ivan Fydorovi Karamazov: Sofya Ivanovna'nn byk olu; huzursuz

bir entelekt el.

Alesey Fyodorovi Karamozov (Alyoa): Sofya Ivanovnann kk

olu; yirmi yanda nzik, mfik ve sdk bir gen.Grigory : Karamazov ailesinin sdk bir ua.

Marta Ignatyevna: Grigorynin kars.

Lizaveta Smerdyastya: Ahmak bir kz.

Favel Fydorovi Smerdyakov: Lizavetann gayrmeru ocuu; muh-

temelen, Fyodor Pavloviin olu; imdi onun ua. Basit, arsz ve

saral.


35/240

Yetim Petrovi Polonev: Karamazovun ocuklarnn velinimeti; onla-

rn eitim masrafm der.

Piotr Alezanderovi Misov: Adelaide Ivanovna'nn bir kuzeni.

Piotr Fomi Kalganov: Misovun akrabas; aylak bir gen.Mazimov: Yal bir toprak sahibi.

Papaz Zossima: Mahalli manastrn yals; ruh tavsiyeleriyle mehur.

Papaz Paissy: Papaz Zossimanm lmnden sonra Alyoann ruh da-

nman.

Papaz Ferapont: lgn, fanatik bir tariki dnya.

Mihail Ospovi Rakitin: Bir teoloji (ilhiyat) talebesi; gayet, kt ni-

yetli bir oportnist.Bn. Hohlakov: Dank fikirli, orta yal bir dul.

Lise Hohlakov: Bn. Hohlakov'un felli kz; yaramaz, nrotik, inat bir

kz.

Katerina Ivanova: Dimitrinin nianls; gururlu, gzel, jestleri teatral,

mtehakkim bir kadn.

Agafya Ivanovi: Kz kardei.

Kuzma Kuzmi Samonov: Kurnaz ve haris bir yal tccar.

Agrafena Alezanderovna Svyetlov (Gruenka): Tccar Samsonovun

metresi; Dimitri kendisine ktr.

Fenya: Gruenka'nn hizmetisi.

Nikolai lylj Snegiryov: Ordudan karlm bir subay; felli ailesinin

yk altnda ezilmitir.

Arina P etrovna: Sinegirovun akl yerinde bulunmayan kars.lyua: Snegirovun kk olu; ihtirasl, azimli bir ocuk; okul arka-

dalar kendisini ezer, alay ederler.

Nina ve Varvara: Snegiryovun kzlar.

Nikolai Ivanovi Krassotkin (Kolya): yi huylu, on yanda gz

pek bir renci.

Anna Fyodorovna Krassotkin: ocuun, kendisine dkn annesi.

Smurov: Bir renci.

Marya Kondratyevne: Karamazovun bir komusu.

Gortskin (Lyagavy): Volovyadaki bir kyl tacir.

Pyotr liyi Perhotin: Gen bir memur.

Trifon Borissovi: Mokroedaki hanc.

Mussyalovi: Gruenka'nn PolonyalI sevgilisi; slah olmaz bir sah-

tekr.

34 10 0 B y k R o m a n


36/240

Vrublesky: Mussyaloviin arkad a.

Mihail Mararovi Makarov; Polis efi, geleneklere bal bir polis.

Mavriky M avrikyevi Schmertsov: Polis mfettii.

Nikolai Parvenovi Nelyudov: Aratrc avukat.Ippolit Kirillovi: Savc muavini; muktedir ve ihtirasl biri; veremli.

Fetyukovi; Dimitrinin MoskovalI avukat.

Dr. Herzenstube: Vicdanl, alelde bir doktor.

Dr. Varvinsky: Mahall salk memuru.

1 0 0 B y k R o m a n * 3 5

Hikye

Fyodor Pavlovi Karamazov, serflerin kurtulu undan ksa bir

zaman sonra, kk bir Rus kasabasndaki bir toprak sahibidir.

smen bir centilmen ve olduka varlkl olmasna ra men, ce-

miyetin hrm et edilen b ir mensubu de ildir; dzensiz hayat ile

aktan a a cins igdlerin pe inde gitmesiyle ve kom ike-sine aptallk lanyla skandal yaratr. ki defa du l kalm tr. Birinci

kans, imdi yirmi yedi ya nda olan bir o ul braktktan sonra

kendisini terketmi , ikinci kans, halen yirmi d rt ya nda olan

Ivan ile yirmi ya nda olan Alexey veya Alyo a adnda iki erkek

ocu u do urduktan sonra, adamn zulmne dayanamayarak

lm tr. Adamn ihmal etti i ocuklar, hizmetiler ve ak raba -lar tarafndan yeti tirilmi tir. stelik, Karam azov'un, kyn ap -

tal kzn da i fal etti i ve on da n, Pavel Smerdyakov veya "k ok -

mu " adnda drdnc b ir o lu oldu u da sylenir. Smendya

kov, imdi babasnn u a ve a sdr. Bu drt gen, b irb irle-

rinden tamamiyle farkldrlar Dimitri, eski bir subaydr; babas

gibi sefih ya amaya al m tr. Babas ne kada r cimri ve tam ahkr bir insan ise, o da o kadar msrif ve bundan dolay her

zaman bor iindedir. Karamazov, o lu, miras hakkndan vaz-

geti i takdirde, onun btn borlann demeyi kabul eder.

kinci o lu Ivan, entelekteldir. Moskova'da oturur; Ortodoks

Hristiyanlkla btn irtibatn koparm , fakat onun yerine ko -

yacak ruh bir kaynak bulamam tr. te yandna Alyo a d in-


37/240

dardr. Nazik, sevimli, shhatli ve yak kl b ir ocuktur; mahall

manastra intisap ede r Smerdyakov ise, yetenekli b ir u ak o l-

makla beraber, bu durum und tn ikyetidir; ihtirasl, eytan

zaman zaman da lkavuk, kstah ve ayn zam anda da sara ldr

Alyo a, manastrda Papaz Zossima ad nda, din hitabeleriy-

le tannan bir papazn etkisinde kalr. Dimitri ve babas arasn-

da anla mazlk gittike artt ndan, ya l Karamazov, bir anla -

maya vanimas iin btn ailenin Zossima'ya dan masn tek-

lif eder Alyo a, bunun aka oldu unu sanrsa da, gr meyi

hazrlan Alyo a, endi elerinde hakl kar. Karamazov, bir pa l-

yao gibi davranr, o ullan ile kavga eder Papazlara sabrsz-

lk gsterir ve herkesi mahup eder Fakat Zossima yine aln-

maz, zira o misafirlerinin iyili i ile ilg ilid ir Karamazov ve Ivan'a,

ksa, fakat derin mnl nasihat ve rir D imitri'ye b ir ey syle-

mez; sadece tasdik edercesine ba n e er; daha sonra, D imit

ri'nin derin straplarla kar kar ya kalaca n sylen Alyo a'ya

da manastrdan aynimasn ve dnyaya girmesini emreder, zi-

ra insanl n, bilhassa, karde lerinin kendisine ihtiyac o lacak-

tn

Dimitri, bu srada, kan k bir a k maceras iinde dir Ksa

bir zaman nce, bir subay iken, bir albayn gzel ve gururlu k-

zna, Katherina Ivanovya'ya tutulmu tun Kzn babasnn, tm e-

nin parasn zimmetine geirdi ini renin Dimitri, Katherina

kendisine teslim oldu u takdirde, babasnn ald paray vere-

ce ini syler ve onun bu sz, o zamana kadar Dimitri'ye yz

vermeyen kz daha da kzdrn Fakat Katya, babasna olan sev-

gi ve ba ll ndan tr, bu fedakrl yapma a raz olur Fa-

kat o zaman, D im itri'nin daha erefli yn harekete geer ve

albayn ihtiyac olan paray, drt bin rubleyi, hediye olarak ve-

rin Kendisine aktan a a strap verecek dramatik durumlar-

dan ho lanan Katherina, imdi Dimitri'ye ba lanmak mecburi-

yetini hisseder, zira Dimitri'nin kendisini gerekten sevdi ine

inann iki gen, bylece ni an lanrlar

3 6 1 00 B y k R o m a n


38/240

Dimitri, m aam afih , istikrarsz ve ehvan biridir. Henz Kot

herino ile n i anlanm tr ki, Sannsonov adnda ya l b ir tccann

yanndaki Gru enko adndaki gen bir kza tutulur: Katherina

Mosko va'dak i kzkarde ine gnderilmek zere Dim itri'ye

bin ruble verdi i zaman, Dimitri, bu paray kendisine alr ve

byk b ir ksmn, gn iinde Gru enka ile harcar. imdi,

hemen hemen be parasz kalm tr Katherina'dan aynimaz, zi-

ra kza borcu vardr. Gru enka 'da be paras olmayan biri ile

evlenmek istemeyecektir Durumu daha da ktle tiren bir hu-

sus, ya l Karamazov'un Gru enka ile ilgilenm esidir Karama

zov, Dimitri'nin maliknesi zerinde kendisinin hakk oldu una

inand para ile kz, Samsonov 'dan satn alm ak pe indedir.

Bu arada, ivan ve Katherina cidd olarak birbirlerine ba lanr-

lar Dimitri, bundan memnundur, zira bylece serbest kalacak-

tr; fakat Katherina, Dimitri'yi slah etmek iin kendi hayatn fe-

da etmeye ve onun hayatna ba ka bir sevgili sokmamaya ka-

rarldr

Bu zamana kad ar bir k ede duran Smerdyakov, Ivan'a a-

rtc b ir tek lif getirir; faka t meseleyi ylesine kaygan bir tarzda

anlatr ki, Dimitri teklifin mahiyetini anlayamaz. Smerdyakov,

Dimitri'nin, babasn kolayca ldrebilecek kadar kendisine

hkim olamad n syler Bundan korkan ya l Karamazov da,

geceleri evde, kendisini kilit altnda tutar. Kapy ancak, Smerd

yakov'un bildi i gizli bir tarzda vuruldu u zaman, yani Gru en

ka'nn ge ldi ini bildird i i zaman aacaktr Fakat Smerdya-

kov, bu i areti Dim itri'ye sylemi tir ve imdi Dim itri, istedi i za-

man eve girebilecek durumdadr Gerekti i takdirde, Smerdya-

kov, sar'a nbetine tutulmu gibi hareket ed eb ilir ve van dakasabadan d an ka b ilir Zira Karamazov, Giu enka ile evle-

nirse, ocuklanna h ib ir ey kalmayacak, ama ksa bir zaman

iinde lrse, malikne onlann olacaktr van, tiksinti ve deh-

et iinde odadan ayn lr ve byle bir hdiseye isminin kan tnl

mamas iin Moskova'ya gider Fakat bunu yapmakla, Smerd

yakov'un bahsetti i trajedinin yolunu am olur; imdi sula

100 B y k R o m a n 3 7


39/240

namayacaktr. Besbelli ki, Kararnazov ld zaman, ma-

liknenin te biri Ivan'a gidecek ve Dim itri Sibirya'ya g nde-

rildi i takdirde, Ivan, mirasn yansna konacak ve Katherina ile

de evlenecektir.

Dim itri imdi kzgnlk, vicdan azab ve mitsizlik iinde r-

pnmaktadr. Her eyden nce, Katherina'nn parasn deyerek

ond an aynimas ve babasndan nce, Gru enka ile evlenmesi

gerekiyor. lgncasna bor para bulmak isterse de, netice

alamaz. Gru enka'nn evine gider, kadn bulamaynca, ba ba -

snn kadna kendisinden nce sahip oldu unu sanr. Mutfak-

tan p irin b ir havan tokm a alarak hzla babasnn evine gider

ve baheye girer. Eski ya l u ak Grigory kendisini grr. Kav-

ga da, havan tokm a ile ihtiyar adam ldrr. st ba kan

iinde, tekrar Gru enka'nn evine gider ve bu defa, kadnn be

sene nce kendisini i fal eden ve sonra brakan Polonyal ile

kat n renir. Adam geri gelmi ve kadn do onun la gitm i -

tir.

D imitri, Gru enka'y civardaki bir kyde yakalar. Polonyal

sevgilisi, parayla satn alnacak b ir kum arbazdan ba ka biri

de ildir. Dim itri, gitmesi iin ona para verir. D imitri ve Gru en-

ka, imdi lgnca e lenmeye ba lar, dansz ve mzisyenleri

a nr, herkese yiyecek ve iecek smarlarlar Bu gerek, daha

sonra Dimitri aleyhine kullanlacaktr, nk daha birka saat

nce, cebinde be paras bulunmayan bir adam saylyordu.

Fakat Dostoyevski, bu noktada, onun paray nereden ald n

da sylemez. Bu lgnca e lenti srasnda, polis gelir ve Dimit

ri'yi tevkif ed er D im itri'nin babas ldrlm ve bin ruble

alnm tr

Dim itri, ba bozuk bir tarzda konu masndan tr, polise

verdi i ifadesinde, kt bir intiba brakr ve mahkemeye sevke

d ilir Savcnn szleri ikna edicidir, zira D imitri eve ge ldi ini sy-

lemi tir ve D im itri'nin savurganl da paray onun ald na

i aret etm ektedir D imitri, Katherina'dan bin ruble ald n

ve hepsini harcad n sy ler Yansn bir kenara koymu tur; bir

3 8 1 00 B y k R o m a n


40/240

gn, parann tamamn deyece ini um maktadr ve ahitlerin,

onun yannda grdklerini syledikleri para da budur. Dimitri

babasn ldrmedi ini srarla syler.

Yarglama devam ederken, Ivan Smerdyakov ile birka de-fa g r r U ak, gayet, senli benli ifadelerle, katilin kendisi o l-

du unu ve Ivan'n zmn direktifleri ile hareket etti ini anlatr

Geri Ivan ya l Karamazov'u ldrm em i ise de, b ir su orta -

dr ve bundan yararlanacaktn Smerdyakov'a gelince, ald-

para ve Ivan'dan antajla alaca para ile Moskova 'ya gide-

rek bir lokanta amay d n r Ivan, bunun zerine, mahke-mede hakikati syleyece ini ve Smerdyakov'u ele verece ini

anlatr. Daha sonra, deta lgncasna odasna dner. Ertesi

gn, mahkemeye giderek bildiklerini anlatrsa da, kimse ken-

disine inanmaz. Szleri, lgn bir adam oldu u intiban uyan

dnn Smerdyakov, mahkemeye getirilemez, zira kendisini as-

m tr.Hikye, savcnn ve san n avukatnn szleri ile son bulur.

Dimitri'nin sulu oldu una karar verilir ve Sibirya'ya srlr.

imdi Katherina ile ban ma ve Gru enka'dan aynima sahnele-

ri vardn Ivan ve Katherine, gerekli kimselere r vet verm ek iin

byk miktarda para topladklann ve bylece onun kamas-

na yardm edeceklerini sylerse de, Dimitri kabul etmez. Gerii lemedi i bir sutan tr mahkm edilmi ama yine de su

i lenmi tir ve di er gnahlannm affedilmesi iin, kendisine ve-

rilen cezay kabul edecektin

Romanda, temel hikye ile ilgili olarak, belli bir sayda ve

hepsi Alyo a ile ilgili olan, ikinci derecede pln hatalan da var-

dn Biri, Alyo a'nn b ir ara ni anl bulundu u. Lise adndakifelli bir kzla ilgili. Di eri ki bir roman iinde bir roman ola-

cak kadar geni tutulmu tur Papaz Zossima'nn hayatn an -

latr ve onu papaz olmaya zorlayan artlar zerinde durun Bir

di eri, D im itri'nin hakaret etti i ve merhametli Alyo a'nn yar-

dm etmek istedi i, ordudan atlm Snegiryov adndaki b ir su-

bay hakknda, Snegiryov'un, Alyo a'nn arkada lk kurdu u II

1 0 0 B y k R o m a n 39


41/240

yu a (Uya) adnda bir o lu vardr. Ilyu a'nm lm , cesedi ev-

releyen ve a layan ailesi ile sadk oku l arkada lan, Alyo a'ya

cesedin yeniden hayat bulaca na olan inan n belirtmesine

frsat verir ve roman da, bylece msbet bir tarzda son bulur

Eletiri

Karamozov Kardel er, Dostoyevskinin son yllarndaki

din heyecanlarnn mahsuldr. Kitap, pek ok atasz-

leriyle dolu: Yazar, sanki gnlerinin sayl olduunu sezdi

inden, sylenmesi gereken her eyi biraraya getirmek is

tedii izlenimini yaratyor. Kendisine tez olarak, mtead-

did yeleri ile Rus hayatnn farkl ynlerini temsil eden,

bir aile seti. En az hayranlk duyulan kimse, Fyodor Pav-

lovi adndaki tiksindirici babadr; iddetli, ehvan bir

adam ise de canll ile tesir brakan biri. Alyoa, Orto

doks Hristiyanln Kutsal Rusyas: Muhataplarnda huzur yaratrcasna sadk bir gen; mtevaz, sevimli, mutlu,

ahsiyeti evresindeki herkes iin bir iftihar vesilesi. Ivan,

Rusyann Avrupa ile birletii parasnn bir yn: Hu

zursuz ve ksz bir Skeptik. Pekl. Dimitri iin ne diye

ceiz? Savc Kirillovie gre, Dimitri, btn elikileriy

le, Rusyann kendisidir. Onun bayaln olmasa bile,babasnn zulm ve ehvaniliini paylar. Sarho olur ve

bu arada Schillerden iktibaslar yapar. steksiz ve tesirsiz

bir ekilde de olsa, kutsalla zendii zamanlar vardr.

Kaygan tabiatldr, olgun deildir, tiksinilir ama baka birzaman da asil bir insan; ekseriya baya ve ne kadar baya

olabildiini de gren biri. Pratik ve mutedil bir Avrupal I burjuva gr asndan, karmak, ne yapaca bilin

meyen ve tamamen skc bir insan.

Yine de, hikyenin hakik kahramannn Dimitri oldu

u sylenilebilir veya hi olmazsa, mtemadiyen, Alyo-

ay bu rolden devirmekle itham eder. Alyoa, didaktik

mnda bir kahraman yani hayranlmz eken bir kah

4 0 1 00 B y k R o m a n


42/240

raman (bu hayranlmza kar kacak da herhalde pek

yoktur), ama hakik hareketin daima kenarnda yer alan

biri. Hohlakovla nianlanm as bile pasif bir hadise. K

zn, inisiyatifi eline almasna msaade eder ve nrotik ve

mark kk hanm nian bozmak isteyince, rahatsz

olmaz. Hikyenin dram atik mnsyla kahraman Dimitri.

Sahnede bellibal bir rol alr ve kardei hakkndaki d

ncelerimizin aksine, onun kaderinin ne ekilde tecelli

edeceinde tamamiyle phe iindeyiz. Onu herkes gibi,

ortaalarn ahlk bir piyesindeki kahramana benzetebiliriz. Alyoa zariftir; Ivan lnetlenmitir veya lnetlenme

tehlikesi ile kar karyadr; hlbuki Dimitrinin ruhu,

meleklerin ve eytanlarn arptklar bir harp sahas.

Melekler, kesin bir zafer kazanamadlar ise de, atmann

onlarn lehinde gelitii anlalyor.

uras parodoksal ki, Dimitrinin ar gnahkrh,kurtuluunun vastas olacaktr; nk ne kadar tiksindi

rici bir insan olduunu idrak ederek nedamet getirir ve

gnahlannn cezasn ekmeye hazrlanr ki, kendisinin

ondan daha ahlk olduuna inanan biri ayn yolda gide

mez. Katyay soyduunu, Grigoryye vurduunu ve baba

snn lmesini istediini biliyoruz. Geri cezalandrlmas,adaletin, teknik olarak yalnz tecelli ediinin bir neticesi

ise de hak ettiinden fazla bir ey de deil. Gitgide ve zi

yadesiyle isyankr bir ruhla, kendisine lyk grlen ceza

ya katlanacak ve bu cezay da, bir cehennem olarak deil,

bir araf olarak grr. D. H. Lawrence, bunu dncesiz

ce, gnah ileyerek sann yolunda gitmek diye anlattise de; daha yerinde bir sz, sann kendi sz olacaktr:

Topraa den ve kuruyan bir tohum meyve vermez.

Eer Dimitri kahraman ise, habis kimdir? Aikr bir

cevap, onun Smerdyakov olduu: Kskanlk ve ihtirastan

baka hibir hissi bulunmayan cinsiyetiz, dalkavuk saral

adam. Smerdyakov ylesine di bir insandr ki, dierleri

1 0 0 B y k R o m a n 4 1


43/240

nin ahlk inanlara sahip olabileceini zerrece dn

mez. Gerekte, lm darbesini indiren o idi, fakat Alyoa,

ahlk atma sahasnn ne kadar stnde ise Smerdya-kov da o kadar altndadr ki, dierleri zerinde tesir brakan bir habis olarak grnmez. Ahlken veya psikolojik

olarak habis Ivandr. Kendisi ldrmese bile, lmn is

tedi ve uursuzcasma veya yar-uurluca, yal Fyodor

Pavloviin ldrlmesini kkrtt. Allahn mevcut ol

madn ve bundan byle, her eye msaade edilebilece

ini syleyen o idi ve Smerdyakov, onun bu szlerineinand ise, su ksmen Dimitrinindir. Smerdyakov,

Ivann bilinenlere dayanarak hakknda yaplan yndr;

ok daha vahi bir adamda tecell etmi yn. Onun,

Ivanla olan ilgisi, daha ziyade. Su ve Ceza dak i Svidriga-

ilovun Raskolnikovla olan mnasebeti gibidir ve Svidri-

gailov gibi, beklenmeyen bir anda intihar eder. Zhiren,ceza korkusundan deil -nk Ivann anlattklarna kim

se inanmaz- hat ilediini anladndan ve Ivann sand

gibi sper-insan olmadn grdnden byle hareket

eder. Maamafih, lmeden, nce Ivann kendi suunu ber

rak bir ekilde grmeye zorlar ve Ivan da bylece cehen

neme gider, delirir!Psikoanalize meyilli eletiriciler, Dostoyevskinin,

Smerdyakova, kendi hastaln, vermesi zerinde ok

durdular. Dostoyevskinin babasnn, efendilerinin vahe

ti karsnda galeyana gelen serfleri tarafndan ldrlmesi de, phesiz tesadflere atfedilmez. Dostoyevski, ba

basnn lmne elbette aar. Am a babasnn ldrlmesini, kendisi dahi farknda olmayarak, istemi olmas

mmkn deil midir? Dostoyevski, Smerdyakovu yara

trken, ayn anda hem hizmeti, hem olu olan birini bul

du ve ardndan, onu da saral yaparak kendi imzasn koy

du. Freudcu teoriye gre, bir kimsenin babasn ldrmek

arzusu, annesi iin babasna kar giritii rekabetten do

42 1 00 B y k R o m a n


44/240

ar. Dostoyevski, Odipal dramnn bu parasn D imitriye

verdi. Hem Dimitri, hem de babas Gruenkay arzu eder

ve Dimitri, babasnn yatak odasnn penceresinin dnda

durduu zaman, Gruenkann ieride olduuna inanr. O

anda, Karamazova darbeyi indirmez, fakat ocukluunda

kendisine bakan ve babas yerine geen Dimitriye vururve onu ldrdn sanr.

Bu analiz, buraya kadar Papaz Zossima zerinde dur

mad. IV. Kitabn, byk bir ksmn kaplayan ruh biyog

rafi, dramatik olarak bir ataszdr ve slbu ile kitabn

dier ksmlarndan ayrlr. Yine de, Zossim a, Karam a-

zovlarm dehetli trajedisinden biraz uzakta da olsa, kita

bn dengesini muhafaza etmek iin ona ihtiya vardr.

Smerdyakov, nasl Ivann eytan ise, Zossima da, Alyo-

ann meleidir ve ahlk tayfin, hem yukar h em aa

uzandn syler. Romanda Alyoa ve Zossima bulunma

sa idi, hikyenin atmosferi, tahamml edilmezcesine bo

ucu olacak ve okuyucu kendisinin ahlk nirengi nokta

sn kaybedebilecekti. Alyoa ve arkadalar zerinde du

ran ikinci derecedeki pln, esas hareketle kaynatrmak

daha da zordur ve bazen ada okuyucular dikkatli bu

lunmaya sevkedecek kadar da hiss. Onun fonksiyonu, yle grlyor ki, Alyoay hareket hlinde gstermektir.

Zossima, onu faydal olacak sahay bulmas iin dnyaya

gnderdi. Manastrdan ayrld zaman, Dimitri ve babas

arasndaki kavgann, kendisine hibir faydas olamayacak kadar ilerlediini grr. Ancak, onlara ahlk bir rnek

gstererek teselli olur. Okul ocuklarna gelince, bu bakabir saha: Hl gen ve yorulabilir olduklarndan. Alyoa

-ki kendisi de ocukluk an henz geride brakmtr-onlar arasnda kendi sahasn bulur.

Bellibal karakterler dnda, kitapta, tamamiyle ve

dikkatle belirtilen ok sayda ikinci derecedeki ahsiyetler

de vardr. Ar hiss olmann strabn eken Katya, fana

1 0 0 B y k R o m a n 43


45/240

tik papaz Ferapont ve on yandaki gzpek Kolya.

Geri dierlerinden daha fazla iki-boyutlu bir karakter ise

de, Bn. Hohlakov, yine de etraflca anlatlan komik birahsiyet. Btn bu karakterlerin altnda da, kitapta, sade

ce bir iki paragrafla yer alan bir sr dierleri vardr. Hiz

metiler, polisler, dilenciler, Polonyallar, ismi verilmeyen

bir generalin dul kars, bir hanc ve birok devlet memu

ru ve bunlarn hepsi, ksa bir mddet iin sahne al

tnda gsterilmelerine ram en, hakik ahsiyetler oldukla

r inanc okuyucuda yerletiriliyor.

Romann en mehur pasajlarndan biri. Byk Engizis

yonla ilgili ksa hikyedir; Ivan, sann yeryzne dnd

n hayal eder, fakat sa o zaman din otoritelerle anla

mazla der. Bu ksm, muhtemelen, dierlerinden ayr

okunmal. Byk Engizisyon ile Dostoyevski, tabi, Rus

Ortodoksluuna inanan biri olarak, Katolik Kilisesine

olan nefretini belirtmek istiyor. Buradaki esas tez u: n

sanlar, ahlk sorumluluktan korkar ve sann szleri, on

lar zerinde, yklenmek istemedikleri bir hrriyet yk

yklemitir. Kilise, onlar bu ykten kurtarr ve bylece,

Hristiyanln Kurucusunu dahi, ykc olarak lnetler.

Daha byk bir adan ele alndna, Dostoyevski m fik despotlua bilhassa, hrriyetlerini kstlamak suretiy

le insanlar daha mesut yapmaa alan sosyalizme h

cum eder.

Dostoyevski, dindar bir insan olarak, insann ahlk

mesuliyetini gayet ciddiye alr ve aynf zamanda da, beer

tabiat hakkndaki huzurlu iyimserlikten kanr. Ahlkktl, kt evrenin neticelerine balayan ve bunun

iin de insanolunun gnahlarn temizlemek iin evre

zerinde oynayan btn sosyal felsefeleri reddeder. Bir

yeryz cenneti, sosyal mhendislikle deil, sevgi ve af

fetmekle kurulur. Karamazov Kardel er i n tezi, reformasyo-

4 4 10 0 B y k R o m a n


46/240

nu takip eden su deil, yeniden dirilii takip eden lmdr.

1 0 0 b y k R o m a n 45

Yazar

Tolstoyun aksine, Dostoyevski, bir orta.snfta dnyaya geidi ve ro

manlarnn karakterleri de kyller ve asiller deil, talebeler, i adamlar

ve devlet memurlandr. Sahne, lkenin bozkrlar deil, hkmet merke

zi ve onun kalabalk mahalleleridir. Dostoyevski;nin babas, orduda bircerraht; sk bir disipline inanyordu ve kendi kiraclarndan biri tarafn

dan ldrld. Annesi, Moskovadaki bir tccar ailesinden gelmiti; m

fik bir kadn olmakla beraber tesirsizdi. Pulcheria Rakolnikova benziyor

du. Dostoyevski, on yedi yana geldii zaman asker bir akademiye gn

derildi. Fakat bu hayattan nefret etti; yirmi yanda iken de kendisini

yazarla vermek iin ordudan ayrld.

insancklar adl ilk romanndan itibaren Dostoyevski, fakirleriin kuvvetli bir sempati duydu ve anormal psikoloji ile ilgilendi. Bu yllar,

sosyal huzursuzluk ve liberal alkant a olduundan, gen yazarn,

kendisini bu evreler ortasnda bulmas da gayr tabi deildir. Petraevs-

ki adndaki liberal grl bir devlet memurunun nfuzu altnda sertliin

kaldrlmas, sansr meselesi ve Fourierin sosyalizm gibi meseleleri tar

tan bir gruba dahil oldu. Bu radikaller. Su ve Cezaa, Lebetniakovun

karakterinde, hicivli bir tarzda ele alnr. 1848 ihtilllerini takip eden reak

siyon devrinde, Petraevskinin grubu tevkif edildi ve Dostoyevski,

1849da, hyanetle itham edilerek idama mahkm oldu. Raskolnikovun

yarglanmas srasnda, baz hisleri phesiz onun bu tecrbesinden

karld. Dostoyevskiye verilen lm cezas, Sibiryada sekiz sene srg

ne evrildi, fakat bile bile uygulanan bir zulmle, mahkmlar, gzleri ba

l olarak idam yerine gtrld ve ancak orada, idamdan vazgeildii kendilerine bildirildi.

Dostoyevskinin, bu srgn yllar sonunda, hayata bak temelden

deiti. Muhakeme edildikten sonra, kendisinin sulanmasn deil de,

kendisine verilen cezay, kendisinin ve genel olarak beeriyetin gnahla-

nnn kefareti diye kabul etti ki bu dnceyi de romanlarnda belirtti. Sr-

gndekilere, kk drlenlere ve fakirlere duyduu sempati daha da

derinleti. Hastaln iaretleri, srgne gnderilmeden nce belli idi ise


47/240

de, cidd olarak sara hastalna yakaland. Maruz kald sara nbetleri,

derin bir ahenk ve mutluluk hisleriyle birlikte geliyordu. Gnmzn n

rologlar, bu raz gayet iyi biliyorlar ve bu nbetlere, beynin hangi blge

sinin sebep olduunu da kesinlikle gsteriyorlar. Bu hastalk, Dostoyevs-ki'ye hastalk ve ruh sezgi arasnda mistik bir balant bulunduu hissi

ni verdi.

Srgnden dndkten sonra, tekrar orduya girmesine msaade edil

di ve 1855te rtbesi geri verildi. Dostoyevski, 1859da hkmet merkezi

ne dnd. Sibiryada iken, Marie Isaeva adnda ayya bir memurun ve

remli dul kars ile tant ve evlendi. Kadn sevmekle beraber, evlilik mut

lu gemedi. Bu kadnn baz zellikleri, Katerina Ivanovna Marmela-

dovun ahsnda grlr. Marie, dndklerinden birka yl sonra ld.

Zaten o zaman, hisleri Polina Suslova adnda gururlu, ihtirasl, inat bir

kadna ynelmiti; kadn, Dostoyevskinin metresi olduu ksa mddet

zarfnda, zerinde derin bir iz brakmt. Dostoyevski, ayn zamanda

mzmin bir kumarbaz oldu, zamannn byk bir ksmn, Avrupann ku

mar masalarnda geirdi ve genellikte de kaybetti. Dostoyevski, diermkllerle de kar karya idi. vey olu, hibir ie yaramayan biri idi;

kardei alkolikti, ailesine Dostoyevski bakt, yaymlad bir dergi {Vrem-

ya),hkmet tarafndan kapatld ve kincisi de (Epokha),baarl olama

d.

Su ve Ceza, yaymclarn basks altnda, sratle yazld. imdiki

eklini alana kadar dier trlerde hazrland (bir hatra, mahkeme safha

s ve hatrlananlar). Dostoyevskinin srgnde olduu yllarda entelekt

el iklim deimiti. Kendi (ve Raskolnikovun) genliinin romantik Avru

pa liberalizmi yerine, Slavofil ve Ortodoks milliyetilik gelmiti. Dosto

yevski, 1871de, Ortodoks Hristiyanlna dnd; bunda, akla dayanan

inantan ziyade hiss ve psikolojik saikler rol oynad. Hayatnn son y lla

r, olduka mutlu ve baarl geti. 1867 ylnda, Polina Suslovay terket-

ti ve kendisini seven, dehasna hrmet eden ve mzmin kumarbazlna itiraz etmeyen Anne Grigorievna Sintkina adndaki ktibesi ile evlendi.

Ardndan gelen yllar, en byk eserlerin yazldn grd: Kumarbaz

(1867), Budala (1868-1869), Ecinniler {^ 87^ ) ve Karamazov Kardeler

(1880), Dostoyevski, ayn zamanda faal bir gazeteci ve editrd. ld

zaman (1881), Rusyann byk bir mill ahsiyeti idi ve o zamandan be

ri de, Avrupa edebiyatna derinden tesir etti.

4 6 10 0 B y k R o m a n


48/240

Tom Sawyer

Yazan

Samuel Langhorne Clemens(Mark TWain)( 1835- 1910)

Balca Karakterler

Tom Sawyer: Engincesine romantik muhayyile gcne sahip, on iki ya

mda bir ocuk: haddinden fazla yaramaz.

Sid; Tom'un ukal ve gammaz erkek kardei.

Polly Teyze: Tomun iyi kalpli, dindar ve titiz teyzesi ve hmisi.

Becky Th atcher: Mavi gzl, sar sal gzel bir kz: Tom, onu kendi-

sine sevgili olarak seer.

Joe Harper: Tom'un ok yakm arkada.

Huck Finn: Kasaba ayyann evsiz, yrtk prtk, fakat geimini sala-

yabilen olu.

I^jun Joe: Tom ve Huck zerinde dehet uyandran son derece kt

huylu, hrn melez.

Muff Potter: Mezar soyguncusu ve amar olan.


49/240

Hikye

(Amerika'nn Missouri eyaletinin St. Petersburg kasabasnda

ya ayan Tom Sawyer'in ba lca ze lli i yarannazlktr ve oku l-dan da hi ho lanmaz. Bir gn kaar, bu ka drst karde i

Sid, teyzeleri Poliy'ye syler Tom baheyi evreleyen iti bada-

nalamaya mahkm ed ilir ve gerekten ho bir i olmamasna

ra men, zevklenmi grnr. Ksa bir zaman sonra, arkada

lanndan bazlan ona yardm etmek isterler Tom, kendisine pa-

ra dedikleri takd irde, bu i i yapabileceklerini syler ve byle-

ce, kasabadaki ocuklarn en zengini olur.

Tom, b ir sr zorluklarla kar la r, ha anlk yapar. Incil'den

paralar ezberleyene, zel san bilet verilir, fakat Tom, bu bilet-

leri ba ka yollarla toplar. Bu konudaki bilgisi ren ilmek isten-

di i zaman, Hristiyanl n ilk iki mmininin kim oldu u sorulur

ve Tom, "Davud ve G o lia t" d er (yanl tr). Kilisede konu an

papaz dinlerken uykusu gelir; yanndaki kk bir kutu iinde

ta d kene'yi kilisenin kapsndaki bir kpe e kor ve hayvan

kiliseye sola r Kasabaya yeni gelmi k ve kibar bir ocu u

kavgaya davet eder ve dver

Kasabaya yeni gelen, san sal ve mavi gzl Becky Thatc

her de Tom'u heyecanlandnr retmeninin dvmesini dahi

gze alarak Tom, snfta kzn yanna o turu r Derhal al maya

koyulan Tom, kz sevdi ini syler ve onu da ayn eyi syleme-

ye zorlar ve kzn ni anls o lu r Fakat bir gn istemeyerek daha

nce ba ka biriyle ni anland n syleyince, kz kendisini ter

keder ve Tom, kendi kendisine acyarak ve kzgnlk duyarak

aynlr

Tom, okula gitmektense, arkada lany la Robin Hood, hrsz

polis, harp oyunlan, korsanlk ve bu tr di er oyunlar oynam a-

y ve maceralan daha fazla sever. Fakat bir macera, u ursuz

netice verir Teyzesi Polly ve Sid'i atla tarak, st ba yrtk prtk

Huck Fin adl ocuk ile mezarl a gider Hayatta iken kt bir

insan ola rak tannan birinin mezar ba na gittikten sonra, ey-

4 8 1 00 B y k R o m a n


50/240

tann grnm esini bekleyecekler ve bir kedi le ini (kedi le ini

Huck bulur) onun zerine frlatarak, diyecekler ki: " eytan, l -

leri tak ip eder, kedi eytan takip eder, si il de kediyi takip eder

(ayplar), i te byle hakkndan g e lirim i" ocuklar, maam afih,

eytanla de il, mezar soyguncusu ile kar la rlar: Gen D r

Robinson, kt niyetli bir melez olan Injun Joe ve kasabann

ayya Mutf Patter. ocuklar, derha l gizlenir ve onlann ne yap-

tklarn gzetlerler. Injun Joe, daha fazla para ister, ardndan

Muff Potter de ayn istekte bulunur ve Dr. Robinson, onlann bu

taleplerini reddeder. Doktor, bir yumrukla Muff'u devirir. Gaza-ba gelen Injun Joe, ba n do ktora indirir ve hl kendine

gelemeyen M uff'un eline tutu turur. Muff, kendisine gelince,

doktorun zerine atld na ve onun baklad na Muff'u inan

dnr. Fakat Joe, byk bir cmertlikle, bunu kimseye syleme-

yece ine sz verir. Deh ete kaplan ocuk lar kaarlar ve g r-

dklerini kimseye anlatmayacaklanna kan zerine yemin eder-ler Aksi takdirde Injun Joe'nin kendilerinden alaca na

emindirler.

Tom ve Huck, meseleyi unutmaya al rlar; hatt M utf tev-

kif ed ildi i zam an dahi sessiz kalrlar. Bu ara da , di er macera -

lar da bu konuda onlara yardmc olur. Teyzesi Poliy'nin kap-

rislerine dayanamayan Tom, Huck ve Joe Harper ile b irlikte, ci-vardaki Jackson Adas'na kaar. ocuklar, burada gayet iyi va-

kit ge irirler; avlanrlar, yzerler ve ttn imesini renirler. Bu

arada, kayklarla kendi cesetlerinin arand n grrler. Ailele-

rinin zld n ve endi elendi ini d nerek dnmeye karar

verirler. stelik, can lan da sklmaya ba lam tr Tom, gecele-

yin kasabaya yzerek g ider ve durum u a ra trr TeyzesiPoliy'nin ve Bn. Harper'in a la tklann grr. Herkes, Tom ve

Joe'dan gayet iyi szlerle bahseden Tom, kendisi ve arkada

lan iin, pazar gn kilisede tren dzenlenece ini renince,

bir ara, meydana kmak, lmedi ini gstermek ister Evden

gizlice d an kar ve adaya dner. Pazar gn, cem aatin a -

la t ve papazn konu masnn en heyecanl yerinde Tom, Joe

1 0 0 B y k R o m a n 4 9


51/240

ve Huck, kiliseden ieri girerle r ve gzya lar ve sevin lkla-

r arasnda yaknlaryla kucakla rlar.

Tom ve san sal, mavi gzl kz Becky de ban r. St. Peters

burg'daki hayat, Mutf Potter'in yarglanmasna kadar devameder. Btn deliller onun aleyhinedir; mahkm olaca kesin-

d ir A rdndan Tom, ahit olara k mahkemede grnr. Cesur bir

ekilde, Injun Joe'nn doktoru ldrd n ve suu M u ff'a

ykledi ini anlatr. Injun Joe, pencereden atlar ve kaar. Mutf

serbest braklr, Tom da kahraman olur

Fakat Tom'un tekrar can skln Huck ile birlikte define ara-maya karar verirler. (Ksa bir zaman ncesine kadar, e kyalar,

St. Petersburg civannda dola makta idiler) Baz yerleri kazar,

netice alamazlar. Kazmakreklerini, cinlerin ziyaret etti i sy-

lenen bir eve gt r rle r Evin st katn ara tnrlarken, b irtakm

sesler i itirler ve budak deliklerinden baktklan zam an, stba

berbat bir yaratk ve bir Ispanyol grrler Ispanyol, InjunJoe 'dr ve 65 0 dolan gmmeye gelmi tir Joe paray gmm ek

iin topra kazarken iinde birka bin altn para bulunan bir

sandk bulun Bu muhtemelen, e kyalann hzine leridir Fakat

Joe phelenin Hzineyi gtrmek ister, arkada na der ki:

"Numara iki, han altnda."

ocuklar, sahte spanyol'u ve arkada n tak ip etmeye ka-rar ve rirler Nihayet, Injun Joe'y bir meyhanede sarho bir du -

rumda bulu rlar Tom, Becky ve arkada lannm tertipledikler pik-

ni e katlaca ndan Huck, nbeti durmaya ve Injun Joe'y ha-

zine yolunda takip etmeye karar verir. Bir gece o ve arkada

yola kar lar ve Huck da pe lerinden giden G izlendikleri yer-

den, onlann Dul Bayan Douglas' soymay ve baklamayplnladklann duyan Injun Joe, kadnn l kocasna kzgnlk

beslen Deh ete d mesine ra men Huck, kyden yardm isten

E kyalar kaa rlar

Bu arada piknikte, Becky ve Tom bir ma araya g irer ve te -

kilerden aynlrlan gn, kapkaranlk ma arada yemek ye-

meden kalrlar Tom, bir gn, mum tutan bir el grn Injun Joe,

5 0 1 00 B y k R o m a n


52/240

saklanmaya al maktadr. Talih burada yardm eder; Injun

Joe, Tom'un kim oldu unu bilmez ve kaar. Tom, nihayet, bir

k demeti grr. Becky ile birlikte kucakla rlar. Bu t r hdise-

lere meydan vermemek iin, Becky'nin babas ma aray kapa-tr. Injun Joe ieride kalr. Tom, Huck'a hzinenin mutlaka ie-

ride bulundu unu syler Beraberce, Tom ve Becky'nin girdi i

yerden ma araya girerler ve ierideki hcrelerden birinde,

mum isi ile izilmi bir ha ve altnda da hzineyi bulurlar.

Tom ve Huck, altn paralan kk torbalar iinde St. Peters

burg'a gtrrler Yolda, Dul Douglas' ziyaret ederler ve kadnkendilerini ieri davet eder. Huck'un kahramanl n, kadn

nasl kurtard n anlatr ve Tom da hzineyi gsterin ocukla-

ra imdi, gnde bir do lar verilecektir Fakat Huck ki dul kadn

kendisini evltlk edinmi , meden bir tarzda giyindirmi , okula

ve kiliseye gnderm i olmasna ra men memnun de ildin Ka-

dnn yanndan aynim Ancak Tom, ona , b ir e kya grubu te kiledece ini ve kendisini de yanma alaca n syleyerek ikna

eder ve ocuk, istemeye istemeye kadnn yanna dnen

1 0 0 B y k R o m a n * 5 1

Eletiri

Okuyucu, eer Tom Saw yer i n M aceral

Documents

Abraham H. Lass - 100 Büyük Roman 2