Upload
gordon
View
408
Download
3
Embed Size (px)
DESCRIPTION
Acil Kontrasepsiyon. Doç. Dr. Ümit GÖKTOLGA ETLİK ZÜBEYDE HANIM KADIN HAST. EĞİTİM ARAŞTIRMA HST. ANKARA. Acil Kontrasepsiyon nedir . Tanım. İstenmeyen bir gebelik Korunma olmadan cinsel ilişki sonrası Tanımlanmış kontrasepsiyon yetersizliği sonrası - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Acil KontrasepsiyonDoç. Dr. Ümit GÖKTOLGA
ETLİK ZÜBEYDE HANIM KADIN HAST. EĞİTİM ARAŞTIRMA HST. ANKARA
Acil Kontrasepsiyon nedir
Tanım
• İstenmeyen bir gebelik– Korunma olmadan cinsel ilişki sonrası– Tanımlanmış kontrasepsiyon yetersizliği sonrası
• İlişki sonrası ama implantasyon öncesi etki
World Health Organization. Levonorgestrel for emergency contraception, October 2005.
• Günlük kullanımda– Post koital kontrasepsiyon– Morning after pill (Ertesi gün hapı)– Sekonder kontrasepsiyon
• İlişki sonrası 7 güne kadar• İmplantasyon sonrası kullanılan yöntem
– Abortifacient
Tanım – Yanlış kullanım
Neden gereksinimTarihsel süreç
Neden?• Tüm gebeliklerin yaklaşık % 38 i plansız (istenmeyen)
gebeliklerdir.• Dünyada her yıl yaklaşık 20-22 milyon istenmeyen
gebelik güvenilir olmayan şekillerde düşükle sonuçlanmaktadır.– Bunların da % 60 ı isteğe bağlı olarak sonlandırılmaktadır.
(Abortus)
• Özellikle gelişmekte olan ülkelerde abortusa bağlı maternal ölüm oranı yaklaşık % 15 leri bulmaktadır.
• Sosyal-inanç faktörü WHO 2004, BMMS 2003 and Singh et al. 1997
Neden?
Maternal mortalite ve morbidite
azalır
Tarihsel süreç
• Yuzpe rejimi (Preven)– İlk olarak 1974 te önerildi.– 1997 yılında FDA onayladı.– 2004 te satışa geçildi.
• Levonorgestrel (Plan B)– 1975 te ilk defa çalışmalara başlandı.– 1999 da FDA onayı
Tarihsel süreç
• Mifepristone – 2000’de FDA onayladı– 2002 de Çin‘de kullanılmaya başlandı
• Ulipristal asetat (Ella)– 13 Ağustos 2010’da FDA onayladı.– 1 Aralık 2010’da satışa geçildi.
Tarihsel süreç
Hangi durumda kullanalım ? Nasıl kullanalım ?
Endikasyonlar
• I-Korunmasız cinsel ilişki• II-Mevcut yöntemin
başarısızlığı• Kondom yırtılması• Kombine OKS nin ard
arda 2 defa unutulması• Prosteron only OKS nin
1 veya 2 defa unutulması
• Geri çekme yönteminin başarısızlığı
• IUD nin dislokasyonu veya çıkması
• III-Potansiyel teratojenlere maruziyet
• IV-Cinsel taciz
YÖNTEMLER
• Hormonal metodlar– Kombine estrojen-progesteron
• Yuzpe yöntemi (ETHYNIL ESTRADIOL + LNG)– Sadece progesteron
• LEVONORGESTREL (LNG)– Selektif progesteron reseptör modülatörü (SPRM)
• MIFEPRISTONE (RU-486) MFP• ULIPRISTAL ASETAT
• İntra-uterin metodlar– Bakırlı spiraller
Neden progesteron ihtiyacı
Task Force on Postovulatory Methods of Fertility Regulation, 1998
Kombine Estrojen-Progesteron
• Yuzpe yöntemi altın standart tır. (?)• İlk 72 saat • Standart rejim
– 0.05 mg ethynil estradiol + 0.25 mg levonorgestrel
12 saat ara ile 2 doz
Piyasa ismi Etken madde 1 nci doz 2 nci doz
Preven (4) 0.05 mg EE + 0.25 mg LNG 2 2
Microgynon (21) 0.03 mg EE + 0.15 mg LNG 4 4
Lo-ovral (21) 0.03 mg EE + 0.15 mg LNG 4 4
Kombine Estrojen-Progesteron
LEVONORGESTREL
• Tek doz 1500 µg (1.5 mg)
• 2 doz 12 saat ara ile 750 µg (0.75 mg)
LEVONORGESTREL
Piyasa ismi Etken madde 1 nci doz 2 nci doz
Norlevo (2) 0.75 mg LNG 1 1
• Etkili• Güvenli• Tolerabilitesi yüksek• Randomize kontrollü çalışmalara ihtiyaç
var
Chen et al, Hum. Reprod 2011
Enteric-coated LNGENTERIC-COATED LNG
MİFEPRİSTONE
• Farklı doz– Mid doz (25-50 mg)– Düşük doz (< 25 mg) – Yüksek doz (> 50 mg)
• 5 gün içerisinde• Maliyet yüksek• Ulaşım zor• Klinik çalışma düzeyinde
Ülkemizde yok
SadeceÇinde
Ulipristal acetate
• SPRM• Tek doz 30 mg• 5 gün içerisinde• Karaciğerde
metabolize oluyor.
l
lll
Ülkemizde yok
ULİPRİSTAL ASETAT
Ulipristal acetate
• Karaciğer hastalığında kontraendike• 18 yaş altı kadınlara ait çalışma yok.• Yan etkiler
– Karın ağrısı– Geçici menstruel bozukluklar– Başağrısı ve bulantı
ULİPRİSTAL ASETAT
İNTRA UTERİN YÖNTEMLER
• Bakır salan intrauterin sistemler• 5-7 güne kadar kullanılmalı• Menstruel siklusun herhangibir zamanında
kullanılabilir
DİĞER YÖNTEMLER• Yüksek doz estrojen (DES)
– Teratojenik etki• Progesteron Sentez
İnhibitörü (Epostane)– İnsanlarda kullanımı yaygın
değil• Anti-androjenik ajan
(Danazol)– Yüksek gebelik oranı ve anti
androjenik etkiler• Methotrexate• Misoprostol
Ne zaman kullanalım
Ne zaman almalı
Piaggio G et al. Lancet, 1999.
Ne zaman almalı
LNG TEK-2 DOZ
LNG-MİFEPRİSTONE (< 25 mg)
MİFEPRİSTONE-YUZPE
• LNG’nin acil kontrasepsiyon amaçlı 5. gün kullanımında ilk 24 saatte kullanımına göre 5 kat fazla gebelik riski mevcut
• 5. gün kullanımının etkili olup olmadığı şüpheli
Piaggio et al,Contraception 2011
LNG
Gebelik oranı:26/1241 (2.1%)
– 48-72 saat :2.3%– 72-96 saat :2.1%– 96-120 saat :1.3%
Fine et al,Obstet Gynecol 2010
ULIPRISTAL ASETAT
Etki mekanizmaları
Hormonal Yöntem
• LH pikinden önce kullanım– Ovulasyon inhibisyonu veya geciktirilmesi
• LH pikinden sonra kullanım– Hipofiz--------- over arasında– Korpus luteum------- endometrium arasındaki sinyal
iletimini etkiler.• Sperm ve ovum migrasyonunda azalma• Uterin sıvının alkalizasyonu • Servikal mukus viskozitesinde artış
Mifepristone
• Mid- geç folliküler fazda– Dominant follikülün ileri gelişimini engeller– Estradiolun pozitif feed-back ini önleyerek, LH piki
ve ovulasyonu engeller• Luteal fazda
– Endometrium progesteron reseptörlerinde down regülasyon
– Diğer endometrial reseptivite markerları değişmez.
Ulipristal acetate
• Etki Mekanizması– Ovulasyonun önlenmesi veya geciktirilmesi– Endometrium maturasyonunun
geciktirilmesi
UIipristal asetat
İntrauterin sistem
• Blastokist implantasyonunu bozan steril inflamatuar rx
• Spermin fallop tüpü içerisine migrasyonunu önleme ve sperm immobilizasyonu
Hangisi daha etkin Hangisini tercih edelim
LNG Mİ? YUZPE Mİ?
LNG ‘İ TEK DOZ MU 2 DOZ MU KULLANALIM
LNG mi? Orta doz MFP (25-50 mg) mu?
LNG mi? Düşük doz MFP (< 25 mg) mu?
MFP 10 mg mı? 20 mg mı?
MFP 25 mg mı? 50 mg mı?
MFP yüksek doz (>50 mg) mu? Düşük doz (< 25 mg) mu?
MFP mu? YUZPE mi?
LNG mi?ULIPRISTAL ASETAT mı?
(Glasier et al,Lancet 2010)
LNG mi? UPA mı?
Tek doz LNG UPA
Toplam gebelik oranı:
30/1117(2.6%)
20/1104(1.8%)
İlk 72 saatte: 22/852 15/84472-120 saatte: 3/120 -Yan etkiler: 626 (56%) 597(54%)
• Obezlerde acil kontrasepsiyon sonrası gebelik riski 3 kat daha fazla fakat bu risk UPA’ya göre LNG kullanımı ile daha fazla
• BMI>25 kg/m2 olanlara IUD veya UPA
• Periovulatuar dönemde IUD tercih edilmeli
Glasier et al,Contraception 2011
Sonrası izlem
• Eğer mens gecikmesi 7 günden fazla olursa– Gebelik testi
• Ektopik gebelik nadir olmakla birlikte akılda tutulmalıdır.
• Hastalara mutlaka kontrasepsiyon yöntemi planlanmalıdır.– Menstruel siklus devamında bariyer yöntemler– Bir sonraki siklusta hormonal kontrasepsiyon
yöntemleri
Gebelik ve laktasyon üzerine etkisi
• Kombine OKS nin gebelik üzerine etkisi– Anlamlı çalışma yok.
• Sadece progesteron içeren – Doğum defektlerinde artmış risk yok
• Ulipristalin gebeliğe etkisi hakkında anlamlı çalışma yok,olası fetal etkileri açısından gebelikte kontraendike
Zhang L et al, Hum Reprod, 2009
• Ektopik gebelik riskinde artma yok• Emzirme döneminde
– İlk 6 aya kadar sadece LNG içerenler güvenli kullanılabilir.
– 6 ay dan sonra diğerleri de tercih edilebilir Gainer E et al, Hum Reprod, 2007
– Ulipristal asetatın anne sütüne geçip geçmediği bilinmediği için ilaç alındıktan sonra 36 saat emzirme önerilmiyor.
Gelecekte…….
SONUÇ
• Acil kontrasepsiyon yöntemi, rutin kontrasepsiyon yöntemi değildir.
• Hormonal KS ajanlar; 3-5 güne kadar tercih edilebilir.
• IUD; 7 güne kadar tecih edilebilir.• Levonorgestrelin tek başına kullanımı tercih edilir.• Levonorgestrelin tek doz kullanımı ile 12 saat ara
ile kullanımı arasında fark yoktur.
• Ulipristal asetat en az levonorgestrel kadar etkilidir.
• Laktasyon döneminde en güvenli sadece LNG içeren preparatlardır.
• İlaçlara ulaşım kolaylaştırılmalıdır.• Acil Kontrasepsiyon, Üreme sağlığı eğitiminin ve
Aile planlaması danışmanlığının standart konuları arasında yer almalı; hedef kitlede bilgi ve bilinç düzeyi artırılmalıdır.
İstenmeyen gebeliği önlemede son şans
TESEKKÜRLER