ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU (6098 Sayılı Yeni Borçlar ... · 3 OĞUZMAN, ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 5. B. ,2006, s. 591-592 4 REİSOĞLU, s.149. Hazırlayan :

Hazırlayan : Av. Çağlar Doğu Aras

ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU

(6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanunu Hükümlerine göre)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ ……………...………………………………………………..……………………… 1

I. EBK VE BK’DAKİ DÜZENLEMELERE GENEL BAKIŞ ………….……….. 2

1. Eski Borçlar Kanundaki Düzenlemeye Genel Bakış …………………………….. 2

2. Yeni Borçlar Kanundaki Düzenlemeye Genel Bakış …………………………… 3

II. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI ………………………………………………… 4

1. Çalıştırma İlişkisi ile Bağlılık. …………………………………………….……… 4

2. Çalışma Sırasında Meydana Gelecek Hukuka Aykırı Fiil ………………….…. 6

3. Nedensellik Bağı …………………………………………………………...……… 8

III. SORUMLULUKTAN KURTULMA (KURTULUŞ KANITI) ……………….. 11

1. Gerekli Özenin Gösterilmesi ……...……………………………………………. 11

2. Çalışma Organizasyonunun Sağlanması ……………………………………….. 13

IV. ÇALIŞANA RÜCU HAKKI …………………………………………………….. 14

V. SONUÇ ………………………………………………………………………...… 14

FAYDANILAN YARGITAY KARARLARI ……………………………………….…. 16

KAYNAKÇA ………………………………………………………………………….….. 18


KISALTMALAR

B. : Bası

b. : bend

BK : 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu

Bkz. : Bakınız

C. : Cilt

E. : Esas Numaralı

EBK : 818 sayılı Türk Borçlar Kanunu

HD : Hukuk Dairesi

HGK : Hukuk Genel Kurulu

K. : Karar Numaralı

MK : Türk Medeni Kanunu

m. : madde

s. : sayfa

T. : Tarihli

YG : Yargıtay


GİRİŞ

İsviçre gibi başlıca hukuk sistemlerinde olduğu gibi Türk Hukukunda da,

sorumluluk açısından kural olarak kusur sorumluluğu prensibi benimsenmiştir. Bu prensibe

göre haksız fiil yapan kimse kusurlu olduğu sürece sorumlu tutulmaktadır. Ancak bunun

yanında belli şartlar ve haller için kusursuz sorumluluk prensibi kabul edilmiş olup, bir kişi

kusurlu olmasa dahi fiiliyle bir başka kişiye verdiği zarardan sorumlu tutulması gerektiği

görüşü savunulmuştur1. Sebebiyet prensibi olarak da bilinen bu görüşe göre; bir kimse kusurlu

olmasa dahi kendi fiili ile sebebiyet verdiği zararlardan, kimsenin kusurlu olmaması halinde

mağdurun zarara katlanması hakkaniyete aykırı olduğu düşünülerek, sorumlu tutulmaktadır2.

Bu görüşe dayanılarak ortaya çıkan kusursuz sorumluluk halleri, BK’da

“Hakkaniyet Sorumluluğu”, “Özen sorumluluğu” ve “Tehlike Sorumluluğu” olmak üzere üç

ana başlık altında düzenlenmiştir.

BK madde 65’de temyiz kudreti olmayanların hakkaniyetten doğan

sorumlulukları düzenlenirken, özen sorumluluğu başlığı altında, madde 66’da ödev konumuz

olan adam çalıştıranın sorumluluğu, madde 67’de hayvan bulunduranın sorumluluğu, madde

69’da ise yapı malikinin sorumluluğu düzenlenmiştir. Bir diğer kusursuz sorumluluk tipi olan

Tehlike sorumluluğu ise genel bir ilke olarak 71. madde yer almaktadır. Kusursuz

sorumluluğa ilişkin bu başlıklandırma ve sistematik EBK’dan farklıdır.

Bir kusursuz sorumluluk hali olarak düzenlenen “adam çalıştıranın sorumluluğu”

objektif özen yükümlülüğü yüklemektedir. Bu sorumlulukta adam çalıştıranın kusuru şart

olmadığı gibi, çalışanın da kusuru bulunmasa dahi adam çalıştıran sorumlu olacaktır.

Aşağıda, konu ile ilgili EBK ve BK’daki düzenlemeler, sorumluluğun şartları,

sorumluluktan kurtulma durumları ve ödenen tazminatın çalışana rücu edilmesi konuları

detaylı olarak incelenecektir.

1 Bkz. REİSOĞLU, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 16. B. s. 147 2 TANDOĞAN, Türk Mes’uliyet Hukuku, 2010, s. 90


I. ESKİ VE YENİ BORÇLAR KANUNUNLARINDAKİ DÜZENLEMELERE

GENEL BAKIŞ

1. Eski Borçlar Kanundaki Düzenlemeye Genel Bakış

EBK madde 55 ‘de “Adam Çalıştıranın Sorumluluğu” “ (1)Başkalarını istihdam

eden kimse, maiyetinde istihdam ettiği kimselerin ve amelesinin hizmetlerini ifa ettikleri

esnada yaptıkları zarardan mesuldür. Şu kadar ki böyle bir zararın vuku bulmaması için hal

ve maslahatın icabettiği bütün dikkat ve itinada bulunduğunu yahut dikkat ve itinada

bulunmuş olsa bile zararın vukuuna mani olamayacağını ispat ederse mesul olmaz. (2)

İstihdam eden kimsenin, zâmin olduğu şey ile zararı ika eden şahsa karşı rücu hakkı vardır.”

şeklinde düzenlenmiş idi.

Madde uyarınca düzenlenen sorumluluk, özel hukuk çerçevesinde başkalarını

çalıştıranlara eski tabir ile istihdam edenlere uygulanmakta idi. Çalışanın, çalıştıran için

gördüğü iş, bir üçüncü şahsa olan sözleşme kapsamında borcunun ifasına yardımcı olmaktan

ibaret ise ve yardımcı bu borca aykırı davranış ile üçüncü şahsa zarar vermiş ise, adam

çalıştıranın yardımcısının bu borca aykırı hareketten dolayı sorumlu durumda ise EBK 100.

maddesi uygulanmakta idi3. Yardımcı şahsın fiili sözleşmeye aykırılık değil, genel davranış

kurallarına aykırılık teşkil ediyorsa bu durumda EBK.100. maddesi değil 55. maddesi

uygulanmalıdır. Hem sözleşmeye aykırılık, hem de genel davranış kurallarına aykırılık var ise

mağdur olan şahıs her iki madde uyarınca adam çalıştıranı sorumlu tutabilecektir. Burada

ayırt edici nokta, zarar gören şahsın, adam çalıştırana sözleşme ile bağlı olup olmaması ve

zarar veren fiilin sözleşmeye aykırı veya genel davranış kuralına aykırı olmasıdır4.

EBK madde 100 ile madde 55 arasındaki farkları ana hatlarıyla şu şekilde

belirlemek mümkündür:

Madde 55’de yardımcı kişinin davranışından sorumlu olan adam çalıştırandır ve

sorumluluğun geçerli olabilmesi ancak bu yardımcının bir borç yükümlülüğünün ifası için

kullanmasına bağlıdır. Madde 100 kapsamındaki sorumlulukta ise yardımcı, bir borç

yükümlülüğünün ifası için kullanılabileceği gibi bu husus gerekli değildir.

Madde 55’de sorumluluk söz konusu olabilmesi için yardımcının, adam

çalıştırana tabi olması zorunluluk iken madde 100’de bu şekilde bir zorunluluk söz konusu

değildir.

3 OĞUZMAN, ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 5. B. ,2006, s. 591-592 4 REİSOĞLU, s.149


Madde 55’de yardımcı kişinin fiilinin hukuka aykırı olması aranırken Madde 100

kapsamında fiilin sadece sözleşmeye aykırı olması yeterlidir. Yani hukuka aykırı bir fiil

olmasa dahi sözleşmeye aykırı bir fiil söz konusu olması durumunda madde 100 kapsamında

sorumluluk söz konusu olacaktır.

Madde 55’de adam çalıştırana sorumluluktan kurtulabilmesi için kurtuluş kanıtı

getirme imkanı tanınmış iken madde 100’de bu şekilde bir kurtuluş kanıtı bulunmamaktadır5.

55.maddeye göre tazminat talepleri bir yıllık zamanaşımına uğrarken, 100. Madde

uyarınca olan tazminat talepleri 10 yılda zamanaşımına uğramaktadır6.

2. Yeni Borçlar Kanundaki Düzenlemeye Genel Bakış

Yürürlükteki BK madde 66’da ise “Adam çalıştıran, çalışanın, kendisine verilen

işin yapılması sırasında başkalarına verdiği zararı gidermekle yükümlüdür.

Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat verirken, gözetim ve

denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat

ederse, sorumlu olmaz.

Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını

önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep

olunan zararı gidermekle yükümlüdür.

Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren çalışana, ancak onun bizzat

sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir” şeklinde düzenlenmiştir.

Madde metinleri karşılaştırdığında her iki madde de farklılıklar gözükmekte,

“istihdam eden” tabiri yerine “adam çalıştıran”, “maiyetinde istihdam ettiği kimseler ve

amelesi” yerine ise “çalışan” teriminin tercih edildiği göze çarpmaktadır. Ayrıca BK madde

5 ŞENOCAK, Borçlunun İfa Yardımcılarından Dolayı Sorumluluğu, Dayınlarlı

Yayınları, Ankara, 1995, s.135-141 6 Bkz. YG. İBGK. E. 1938/14 K. 1939/27 T. 18.1.1939


66/3’de yer alan “organizasyon sorumluluğunu” düzenleyen hükmün karşılığı EBK’da

bulunmadığı için yenilik niteliğinde olup aşağıda ayrıntılı olarak incelenecektir7.

Öte yandan, adam çalıştıranın sorumluluktan kurtulması durumu EBK madde

55’de “maslahatın icabettiği bütün dikkat ve itinada bulunduğunu (…) ispat ederse mesul

olmaz” şeklinde düzenlenmiş idi. Uygulamada ve doktrinde ise bu kurtuluş durumunun ancak

çalışanın seçilirken ve verilen talimatlarının denetlenmesi için gerekli özenin gösterildiğinin

ispatlanması durumunda geçerli olacağı düşünülmekte idi. BK madde 66/2 ile bu düşünce,

somut bir biçimde hükme bağlanmıştır8.

BK madde 66/4 fıkrası ise, “ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde”çalışana

rücu yapılabileceğini düzenleyerek EBK madde 55’de bulunmayan ancak uygulamada kabul

edilen bir düzenleme getirmiştir.

II. SORUMLULUĞUN ŞARTLARI

1. Çalıştırma İlişkisi ve Bağlılık

Adam çalıştıran ile zarar veren kimse arasında bir çalıştırma ilişkisi bulunması

halinde BK madde 66 uyarınca sorumluluk söz konusu olacaktır. Adam çalıştıran deyimi,

mesleki veya diğer herhangi bir işinin ifasında, başkalarını çalıştıran kimseyi

tanımlamaktadır9. Bir başka deyişle, işlerini gördürmek amacıyla bağımlılık ilişkisi içinde

üçüncü bir kişinin hizmetine başvuran, onun hizmet ediminden yararlanan, onun üzerinde

gözetim ve denetim yetkisi olan kimseye, adam çalıştıran denir10

. Hizmetten faydalanma,

başkasına işini gördürme adam çalıştıranın kendi amaçları için olmalıdır. Bu amaçla adam

çalıştıran, mesleki faaliyetlerinde, ev işlerinde hatta kendi keyfi işlerinde başkasını

7 Bkz. s. “Çalışma Organizasyonun Sağlanması” bölümü s.12 8 Bkz. s. “Gerekli Özenin Gösterilmesi” bölümü s.10 9 YAVUZ, Türk Borçlar Kanunun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler, 3. B. s.145 10 EREN, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 8. B., s.579, , TANDOĞAN, s.109, OĞUZMAN, ÖZ, s.594


çalıştırabilir. Bir kimsenin ofisinde çalışan sekreteri, evindeki temizlikçisi, keyif için ata

binerken hizmetinden faydalandığı seyisi çalışan sayılır11

.

Bir şahsın diğerinin çalışanı olarak kabul edilebilmesi hususu, çalıştırana tabi

olması, onun emri altında çalışması şartlarına bağlıdır12

. Yani çalışanın işini yaparken adam

çalıştırana tabi olması, onun gözetiminde işin yapılması ve onun talimatlarına bağlı olması

gerekmektedir. Zira adam çalıştıranın kusursuz sorumluluğu, çalışanı denetim ve gözetim

konusundaki objektif görevini ihlal etmesinden doğar13

. Böyle bir ilişki bulunmuyorsa

çalıştıranın sorumluluğundan da söz edilemez. Adam çalıştırana sorumluluk yükletilmesi bu

bağlılık ve emir verme yetkisi ile doğrudan irtibatlıdır. Örneğin, yapılan bir işte, iş sahibi

yüklenicinin eylemlerinden BK madde 66 uyarınca sorumlu değildir çünkü aralarında

yukarıda belirtilen şekilde adam çalıştırma ilişkisi bulunmamaktadır14

.

Belirtmek gerekir ki, bu madde uyarınca tanımlanan adam çalıştıran kavramı, İş

Hukukunda kullanılan işveren kavramından daha geniştir15

. BK madde 66’da belirtilen

bağımlı çalışmanın herhangi bir hizmet sözleşmesine dayanması şart değildir16

. Babasının

işyerinde, babasının emrinde işinde çalışmakta olan oğlu da, hizmet sözleşmesi geçersiz

olmasına rağmen işverenin işinde çalışan işçi de BK madde 66 uyarınca çalışan sayılır ve

verdiği zararlardan adam çalıştıran sorumlu olur17

. Buna karşılık, eser sözleşmesi, vekalet

sözleşmesi ve ortaklık (şirket) sözleşmesi uyarınca çalışanlar ile hiçbir sözleşmeye

dayanmaksızın, işin görülmesinde doğrudan emir almayan sadece bir hususta yardımcı olmak

için başkasının işini gören kişiler, serbest meslekle uğraşanlar, bağımlı çalışma şartı

gerçekleşmediğinden, işini gördükleri kişilerin sorumluluğuna yol açmazlar18

.

İşin yapılması sırasında, adam çalıştıranın onayı ile çalışan, bir başka çalışanı

çalıştırmakta ise sonuncunun fiillerinden oluşan zararlardan, BK madde 66 uyarınca hem

11 TANDOĞAN, s.111 12 OĞUZMAN,ÖZ, s.594 13 TANDOĞAN, s.111 14 YAVUZ, s.145 15 EREN, s. 579 16 TANDOĞAN, s.111 17 OĞUZMAN, ÖZ, s.595 18 TANDOĞAN, s.110


adam çalıştıran, hem de alt adam çalıştıran sıfatıyla ilk çalışan, müteselsil olarak sorumlu

olacaktır19

.

Adam çalıştıran, gerçek bir kişi olabileceği gibi, bir tüzel kişi de olabilir. Özel

hukuka tabi tüzel kişilerin de çalışanlarının vereceği zararlardan, tüzel kişilik BK madde 66

uyarınca sorumlu olacaktır20

. Ayrıca, devletin veya kamu tüzel kişilerinin kamu hukukuna

tabi olarak çalıştırdığı kimselerin yani memurların, yol açtığı zararlardan dolayı kamu tüzel

kişiliğinin sorumluluğu kamu hukukuna tabi olacaktır (MK m. 55). Kamu tüzel kişilerinin,

özel hukuk çerçevesinde çalıştırdığı kişilerin yol açtığı zararlarda ise adam çalıştıran sıfatıyla

yine BK madde 66 uyarınca sorumluluk söz konusu olur21

. Bu kapsamda, kamu tüzel

kişiliklerinin aleyhine hizmet kusuruna dayanılarak açılan tazminat davaları, ilgili kamu

kuruluşuna göre idare mahkemesi veya Danıştay’a açılmalı, özel hukuk tüzel kişisi gibi

hareket ettiği durumlarda BK madde 66’ya dayanılarak, genel mahkemelere başvuru

yapılmalıdır22

.

2. Çalışma Sırasında Meydana Gelecek Hukuka Aykırı Fiil

Zarar, çalışanın işi gördüğü sırada yapmış olduğu bir fiil neticesinde meydana

gelmelidir. Bir başka deyişle, zarar veren fiil ile adam çalıştıranın görülen işi arasında

fonksiyonel bir bağlantı bulunmalıdır. Örneğin bir inşaatta kiremitleri yerleştiren işçinin,

kiremiti elinden düşürmesi ile aşağıdan geçen bir başka kişiyi yaralaması durumunda

fonksiyonel bağlılık söz konusudur. Ancak aynı işçinin inşaatın komşusu olan bir yerden

hırsızlık yapması durumunda fonksiyonel bağlılıktan söz edilemeyecektir. Zira ikinci örnekte

ki fiil işle ilgili değildir23

. Yani zarar, adam çalıştıranın kendi amaçları doğrultusunda çalışanı

kullandığı, bu kapsamda ona talimat verdiği ve bu talimatın uygulanması için yapılan fiil

sonucunda doğmalıdır24

.

19 OĞUZMAN, ÖZ, s. 595 20 YAVUZ s.145, OĞUZMAN, ÖZ, s.595, EREN, s.580, 21 OĞUZMAN, ÖZ, s. 592 22 Adam çalıştıranın sorumluluğundan dolayı Belediye’ye açılacak olan tazminat davasında idari mahkemelerin değil, adli mahkemelerin yetkili olduğuna ilişkin bkz. YG. HG. T. 02.02.2011, 2010/7 E ve YG. İBHGK. E. 1946/10 K. 1947/1 T.

8.1.1947 ., 2011/2 K. Sayılı kararı. 23 OĞUZMAN, ÖZ, s.596 24 TANDOĞAN, s.113-114


Çalışanın, adam çalıştıranın verdiği talimatı yanlış anlaması veya işgüzarlığı

sebebiyle görülen işini iş sahası dışına taşması sırasında üçüncü kişiye verilecek zararlardan

yine fonksiyonel bağlılık devam edeceği kabul edildiği için BK madde 66 uyarınca

sorumluluk doğacaktır25

. Talimatın yanlış olarak yerine getirilmesi, yanlış yorumlanması hatta

çalışanın kendi insiyatifi ile hareket etmesi durumunda dahi, adam çalıştıranı sorumluluktan

kurtulamaz26

. Zira bu durumda da, çalışan, adam çalıştıranın amaç ve menfaatleri

doğrultusunda hareket etmektedir27

. Ayrıca belirtmek gerekir ki, paydos ve iş araları mesleki

faaliyet kapsamına gireceği için, bu zamanlarda meydana gelen zararlar da BK madde 66

kapsamında sayılmalıdır28

.

Buna karşılık, çalışan vermiş olduğu zararı gördüğü işi araç olarak kullanarak,

tamamen kişisel bir fiille sebep olmuş ise, fonksiyonel bağlılık kesileceği için adam

çalıştıranın sorumluluğuna gidilemeyecek, çalışan, kendi fiilinden kendisi sorumlu olacaktır.

Zira burada çalışan, işyerini ve çalışma zamanını adam çalıştıranın değil kendi amaçları için

kullanmaktadır.

Zarara çalışanın kasten sebep olması durumunda ise, genellikle zarar ile işin

görülmesi arasında bir ilişki bulunmayacaktır. Ancak örneğin sabıkalı veya sinir hastası

birinin işe alınması durumunda ortaya çıkacak zararlardan adam çalıştıranın sorumlu

tutulması gerekir29

.

Çalışanın zararı meydana getiren fiilde bir kusuru olmasa dahi, adam çalıştıranın

tazminat ile sorumlu tutulabilmesi için kendisinin kusuru şart olmadığı gibi kullandığı

çalışanının dahi kusuru kanuni şartlardan değildir30

.

İşin görülmesi sırasında, bir çalışanın diğer bir çalışana verdiği zararlardan ise

adam çalıştıran sorumlu olacaktır31

.

Zarar meydana getiren fiilden, adam çalıştıranın, sorumlu tutulması, işin

görülmesi sırasında meydana gelme zorunluluğunun yanında, bu fiilin hukuka aykırı olması

şartına da bağlıdır. Çalışanın fiili, olumlu bir davranış şeklinde olabileceği gibi olumsuz bir

25 OĞUZMAN, ÖZ, s.596 26 EREN, s.583 27 Tamircilerin talimatları yanlış yerine getirmesi sonucunda çıkan yangından dolayı adam çalıştıranın sorumlu tutulmasına ilişkin örnek karar: YG. HG. E.

2010/7-673 K. 2011/2 T. 2.2.2011 sayılı kararı 28 EREN, s.583 29 REİSOĞLU, s.152 30 Uygulamada bu doğrultuda verilen örnek karar: YG. HGK. E. 2003/21-673 K. 2003/641 T. 12.11.2003 sayılı kararı ve YG. İBHGK. E. 1957/1 K. 1957/3 T.

27.3.1957 31 KARAHASAN, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, s.143


davranış şeklinde de olabilir. Çalışanın fiili, hukuka aykırı olmalı, temel veya özel hukuk

normlarından birini ihlal etmelidir32

. Ticaret kanununda tanımlanan haksız rekabet eylemleri,

Basın kanununda yer alan eylemler de bu hukuka aykırı fiillere örnek olarak gösterilebilir.

Ancak fiilin hukuka aykırılığını önleyecek bir sebebin varlığı halinde, örneğin fiil meşru

müdafaa teşkil ediyor ise veya mağdurun geçerli rızası var ise artık adam çalıştıranın

sorumluluğundan söz edilemeyecektir33

.

3. Nedensellik Bağı

Genel kural olarak, hukuka aykırı bir fiil işleyen kimse ancak bu fiilin sebep

olduğu zararlardan sorumlu olacaktır. Adam çalıştıranın sorumluluğu da, çalışanının işini

gördüğü sırada meydana gelen hukuka aykırı fiilinin sebep olduğu zararlar ile sınırlıdır. Bir

başka deyişle, fiil ile nedensellik bağı bulunmayan zararlardan dolayı sorumluluk söz konusu

olmaz. Nedensellik bağı bulunmayan zararlardan dolayı adam çalıştırana sorumluluk

yüklemek şüphesiz adil olmayacaktır. Zira adam çalıştıranın sorumlu olması için geçekleşen

zarar ile özen yükümlülüğünün ihlali arasında nedensellik bağının bulunması gerekir. Kanun,

somut olayda, meydana gelen zararın, adam çalıştıranın adam çalıştıranın yükümlü olduğu

özen ödevini göstermediği ve dolayısıyla özen ödevinin ihlalinin zararın uygun sebebi olduğu

varsayımına dayanır34

.

Bir zarar ile fiil arasında uygun nedensellik bulunduğunu kabul edebilmek için

hayat tecrübelerine göre olayların olağan akışında fiilin, zarara sebebiyet verip

veremeyeceğinin tespit edilmesi gerekir35

. Burada önemli olan fiili işleyenin sonucu

öngörebilmesi değil, fiilinin söz konusu zararları ortaya çıkarmasıdır.

32 TANDOĞAN, s.113, EREN, s.582, TANDOĞAN, Kusura Dayanmayan Sözleşme

Dışı Sorumluluk, s.61 33 OĞUZMAN,ÖZ, s.594, YAVUZ, s.146 34 EREN, s.586 35 KARAHASAN, s.155


Olayların olağan akışına göre nedensellik bağı incelenirken, hakim, hayat

tecrübesi olan tarafsız bir kişi gibi hareket etmeli, uzmanlık gerektiren konularda HMK

hükümleri uyarınca bilirkişiye başvurmalıdır36

.

Nedensellik bağı açısından değerlendirme yapılırken dikkat edilmesi gereken bir

başka husus ise, zarar görenin kişisel özelliklerinin dikkate alınıp alınmayacağıdır. Örneğin,

inşaatın çatısını onaran bir çalışanın, elindeki tahta parçasını beyin rahatsızlığı bulunan birinin

başına düşürmesi durumu olağan dışı bir istisna olarak görülerek nedensellik bağının

bulunmadığı savunulabilir. Zira aynı tahta parçasının, rahatsızlığı bulunmayan normal bir

kişinin başına düşmesi durumunda aynı derecede zarar meydana gelmeyecektir. Fiilin zararı

doğurmaya elverişli olup olmadığı tespit edilirken, bu fiilin işlendiği anda bilinmesi mümkün

şartların mı yoksa sonradan hakimin tespit edebildiği bütün şartların mı göz önüne alınacağı

konusunda tartışma vardır. Birinci görüş “önceden tahmin teorisi” ikinci görüş ise “sonradan

değerlendirme teorisi” olarak tanımlanmıştır37

. Öncenden tahmin teorisinde sorumluluğun

sınırlarının daraldığı, değerlendirme teorisinde ise bu sınırın oldukça genişletildiği göz önüne

alındığında, en isabetli tutum sonradan değerlendirme teorisinin dolaylı ve olağan dışı

sonuçların MK madde 2 uyarınca dürüstlük kuralı çerçevesinde törpülenerek

değerlendirilmesidir. Bu kapsamda, fiilin ortaya çıkaracağı zararın normal bir insan tarafından

öngörülüp öngörülemeyeceği tespit edilmeli, tazminat tespit edilirken hakim tarafından

hakkaniyete uygun olarak indirim yapılmalıdır38

(BK madde 52) .

Zarara birden çok fiilin sebebiyet vermesi durumunda ise, hangi fiilin zarara hangi

ölçüde etki ettiğinin tespit edilmesi konusunda sorun ortaya çıkabilir. Bu sorun değişik

ihtimaller doğrultusunda incelenecektir.

Eğer bir fiilin zarar ile uygun nedensellik bağı yok ise o fiil, zarara sebebiyet

vermiş sayılmayacaktır. Örneğin, inşaat işçisinin elindeki tuğlayı aşağıdan geçen birinin

ayağına düşürdüğünü, hafif yaralanan bu kişinin tedavi için gittiği hastanede başka biriyle

tartışması sonucunda öldürüldüğünü varsayar isek, kişinin ölmesi ile çalışanın tuğla düşürerek

yaralaması arasında nedensellik bağı bulunmadığı için bu ölümden adam çalıştıranın sorumlu

36 OĞUZMAN,ÖZ, s.519 37 TANDOĞAN, s.78 , OĞUZMAN, ÖZ, s.520 38 TANDOĞAN, s.78


olacağı düşünülemez. Zira çalışanın fiili öldürücü etkisi olmayan bir yaralama fiili iken bir

başka kişinin fiili doğrudan kişinin ölmesine yol açmıştır. Burada çalışan ve BK madde 66

uyarınca adam çalıştıran ancak yaralama sebebiyle ortaya çıkan hastane masrafları, gelir

kaybı gibi zararlardan sorumlu olacak, ölümle ilgili bir sorumlulukları bulunmayacaktır.

Şayet birden çok fiil aynı zararı doğurmaya elverişli olmasına rağmen, zararı

fiillerden biri ortaya çıkarmış ise fiillerden birinin diğerinin nedensellik bağını kestiği, daha

doğrusu engellediği bu sebeple sorumluluk söz konusu olmayacağı düşünülmelidir39

. Örneğin,

uçağa yetişmek için süratli otomobil kullanan biri trafik kazasında hayatına kaybetse, daha

sonra bineceği uçak, pilot hatasından düşmüş olsa, hayatını trafik kazasında yitiren kişinin

mirasçıları zaten uçak düştüğü için ölecekti savunması ile havayolu şirketinin sorumluluğuna

BK madde 66 uyarınca yönelemeyecektir. Zarardan sonra ortaya çıkan fiil, ilki ile aynı

sonucu doğuracak dahi olsa uygun nedensellik bağı bulunmaz.

Nedensellik bağının kesilmesi yukarıda belirtildiği gibi üçüncü bir kişinin fiili ile

meydana gelebileceği gibi bir mücbir sebep veya zarar görenin fiiliden de ileri gelebilir.

Mesela, meydana gelen bir deprem sonucunda çalışanın elindeki kiremiti düşürmesi veya tüm

önlemler alınmış girilmesi yasak bir inşaat alanına bir şekilde gizli gizli girip kişinin

yaralanması durumunda nedensellik bağının engellenmesi, kesilmesi söz konusu olduğundan

yine sorumluluk söz konusu olmayacaktır40

.

Birden çok fiil, tek başına meydana getiremeyecekleri bir zarara yol açıyor ise

ortak nedensellik söz konusu olur. Örnek vermek gerekir ise, bir işletme çalışanının açık bir

alana benzin bidonları koyması ve daha sonra bir nakliye işletmesi çalışanının aracı hızlı

kullanarak açıkta duran bu bidonlara çarpması sonucunda yoldan geçen bir kişinin zarar

görmesi halinde ortak nedensellik var olacak, her iki işletme sahibi de sorumlu olacaktır.

39 TANDOĞAN, s.82 40 EREN, s.586


III. SORUMLULUKTAN KURTULMA (KURTULUŞ KANITI)

1. Gerekli Özenin Gösterilmesi

BK madde 66/2 “Adam çalıştıran, çalışanını seçerken, işiyle ilgili talimat

verirken, gözetim ve denetimde bulunurken, zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni

gösterdiğini ispat ederse, sorumlu olmaz” şeklinde düzenlenmiştir. Madde hükmünden açıkça

anlaşıldığı üzere, çalıştıran zararın meydana gelmemesi için koşulların gerektirdiği bütün

dikkat ve özeni gösterdiğini kanıtlayabilir ise zarardan sorumlu olmayacaktır41

. Gerekli

özenin gösterildiği, işin niteliğinin ve koşullarının gerektirdiği tüm önlemlerin fiilen

alındığının, çalıştırdığı kişilerin gerek seçiminde, gerek denetiminde özen gösterdiğinin,

çalışanlara işin niteliğine uygun araçlar verildiğinin ispat edilmesi ile mümkün olur42

.

Adam çalıştıranın BK madde 66’ya göre sorumluluğunun dayanağı, kanunun

kendisine yüklemiş olduğu objektif özen yükümlülüğünün ihlalidir. Zararın gerçekleşmesi

halinde, adam çalıştıranın bu özen yükümlülüklerini yerine getirmediği yönünde kanunen

karine getirilmiştir43

. Ancak kanun koyucu tarafından, adam çalıştıranın bu sorumluluktan

kurtulabilmesi için bir kurtuluş kanıtı getirme imkanı da verilmiştir.

Sorumluluktan kurtulabilmek için, adam çalıştıran tarafından gösterilmesi gereken

özeni üç ana başlık altında toplayabiliriz.

Çalışanın seçiminde özen gösterildiğini ispat edecektir. Bu hususun ispatı, çalışan

işe alınırken veya sonradan kendisine iş verilirken, onun yapacağı iş için gerekli kişiliğe,

bilgiye, ehliyete, tecrübeye sahip olduğunu ve bu hususta gerekli tüm araştırmaların

yapıldığını göstermek suretiyle olur44

. Bu kapsamda, yaptığı işe göre çalışandan diploma

istenmesi, gerekli eğitimi alıp almadığının sorgulanması, gerekli görülür ise bir deneme

devresinden geçirilmesi gerekir. Ayrıca çalışanın mesleki becerilerinin yanında, ahlaki

özelliklerinin de tetkik edilmesi gerekecektir. Örneği alkolik bir şoförün işe alınması ve bir

kaza yapması halinde bu özen yükümlülüğünün ihlal edildiğinin düşünmek gerekir. Ayrıca

sadece işe alınırken çalışanın niteliklerinin sorgulanması yeterli olmayıp, rutin aralıklarla

41 YAVUZ, s.146 42 REİSOĞLU, s.153 43 EREN, s.584 44 OĞUZMAN, ÖZ, s.598, TANDOĞAN, s. 118


çalışanın bu niteliklerini kayıp edip etmediğinin değerlendirilmesi de bu özen

yükümlülüğünün kapsamında olacaktır45

.

Çalışana emir ve talimat vermede özen gösterildiği ispat edilmelidir. Bu hususun

ispatı, çalışana yapacağı iş konusunda gerekli bilgilerin detaylı olarak verildiğinin, uyarıların

yapıldığının hakim önünde gösterilmesi ile mümkün olacaktır. Ayrıca yapılan iş için gerekli

malzemenin ve ekipmanın verildiğinin de ispat edilmesi gerekecektir46

. Bu konuda yapılan

işin tehlike derecesi de göz önünde tutulmalıdır47

.

Çalışanın gözetim ve denetiminde özen gösterilmesi gerekecektir. Adam çalıştıran,

çalışanı işini yaparken izlemeli, kontrol etmeli, bir yanlışlık tespit etmesi durumunda

uyarmalıdır. İşin gerektiği şekilde yapılıp yapılmadığı, adam çalıştıran veya onun

görevlendirdiği bir başka çalışan tarafından mutlaka kontrol edilmelidir. Ancak yapılan işin

özel uzmanlık gerektirdiği durumlarda, doğal olarak adam çalıştıranın o konuda çalışandan

daha az bilgi ve tecrübeye sahip olduğu düşünüldüğünde işin güvenliği açısından bu denetim

ve gözetim yükümlülüğünün azalacağı düşünülecektir48

. Öte yandan belirtmek gerekir ki

yapılan denetimin sürekli olmasından öte, etkin ve yeterli olması aranmaktadır49

. Çalışanın

görev ve sorumluluk bilincinden uzaklaşarak bilinçsizce hareket etmemesi için denetlenip

gözetlendiği duygusunun verilmesi yeterli olacaktır.

Adam çalıştıranın, sorumluluktan kurtulabilmesi için yukarıda belirtilen üç özen

yükümlülüğünü de yerine getirmiş olması ve karinenin çürütülebilmesi için tüm bu

yükümlülüklerin yerine getirildiğinin hakim önünde adam çalıştıran tarafından deliller ile

ispat edilmesi gerekecektir. Kısaca adam çalıştıranın, zararın meydana gelmemesi için tüm

önlemleri aldığını, buna rağmen zararın meydana geldiğini ispat etmesi durumunda

sorumluluktan kurtulması mümkün olacaktır.

Çalışanın fiili ile ortaya çıkan zararın arasındaki nedensellik bağının, üçüncü bir

kişinin fiili, mücbir sebep veya zarar görenin fiilinden dolayı kesilmesi durumunda da, adam

çalıştıranın BK madde 66 uyarınca sorumluluğuna gidilemeyecektir50

.

45 TANDOĞAN, s.119 46 OĞUZMAN,ÖZ, s.598 47 EREN, s.585, TANDOĞAN, s.119 48 TANDOĞAN, s.120 49 EREN, s.585 50 Nedensellik bağının kesilmesine ilişkin gerekli açıklamalar için bkz. s. 4-5-6,

örnek Yargıtay Kararı için bkz. YG HGK E. 2000/21-1333 K. 2000/1594 T. 1.11.2000 sayılı kararı


2. Çalışma Organizasyonunun Sağlanması

EBK madde 55’de bulunmayan ancak BK madde 66/3’de yer alan “Bir işletmede

adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın doğmasını önlemeye elverişli olduğunu

ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla sebep olunan zararı gidermekle

yükümlüdür” hükmü ile, adam çalıştıranın işini görmekte olduğu işletmesinin, ortaya çıkacak

zararların doğmasını önlemeye elverişli olduğu hususunun sorumluluktan kurtulmak için ispat

edilmesi gerekeceği düzenlenmiştir. Aksi takdirde o işletmenin faaliyetlerinden dolayı ortaya

çıkan zararların giderilmesi zorunlu olacaktır51

. Belirtilen şekilde zararın doğmasını önlemeye

elverişli bir çalışma düzenini kurduğunu ispat edemeyen adam çalıştıran, ikinci fıkrada

belirtilen kurtuluş kanıtından da yararlanamayacaktır52

. Böylece, BK madde 66/3 ile, EBK’da

bulunmayan “organizasyon sorumluluğu” getirilerek, adam çalıştıranın sorumluluğu

ağırlaştırılmıştır.

Bu düzenlemenin amacı, adam çalıştıranın, sadece yukarıda belirtilen çalıştırdığı

kişileri seçmede, talimat vermede ve denetlemede gereken özeni göstermiş olduğunu ispat

ederek, kendisine yüklenilen kusursuz sorumluluktan kurtulamaması, buna ek olarak, adam

çalıştıranın bir işletme faaliyeti çerçevesinde gerçekleştirildiği hallerde, işin ve işletmenin

üçüncü kişilerin zarar görmesini engelleyecek şekilde organize edilmesi gereğinin

aranmasıdır53

. Böylece, zararın işletmenin organizasyonunda meydana gelen aksaklıkların

sonucunda ortaya çıkması engellenmeye çalışılmıştır. Belirtilen bu düzenin sağlanamaması

durumunda, seçme talimat verme denetleme olarak belirtilen üç klasik kurtuluş kanıtı

ispatlansa dahi adam çalıştıran zararlardan sorumlu olacaktır.

Adam çalıştıranın, gerekli örgütünü kuramaması, uygun malzemeleri

sağlayamaması ya da üçüncü kişilerin zarar görmemesi için gereken iş güvenliğini temin

edememesi, çalışanların dinlenmelerine olanak yaratılmadan çalıştırılmaları gibi sebepler

özen ödevinin ihlal edildiği örnekler arasında sayılabilir54

.

51 YAVUZ, s.149 52 BK madde 66 gerekçesinden 53 ALTAY, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Adam Çalıştıranın İşletme Faaliyeti (Organizasyonu) Dolayısıyla Sorumluluğu (TBK. 66/3), Marmara

Fakültesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı s.179 54 SAĞLAM, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu Marmara Fakültesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı s.168


IV. ÇALIŞANA RÜCU HAKKI

BK madde 66/4’de yer alan “Adam çalıştıran, ödediği tazminat için, zarar veren

çalışana, ancak onun bizzat sorumlu olduğu ölçüde rücu hakkına sahiptir” hükmü ile adam

çalıştıranın zarar vermiş olan çalışana rücu etme hakkı düzenlenmiştir. Bu maddenin karşılığı

olan EBK madde 55/2’de ise “İstihdam eden kimsenin, zâmin olduğu şey ile zararı ika eden

şahsa karşı rücu hakkı vardır” şeklindeki düzenleme yer almakta idi. Görüldüğü BK’daki

düzenlemede rücu hakkı için çalışanın bizzat sorumlu olduğu ölçüde denilmek suretiyle rücu

hakkı sınırlandırılırken, EBK bir sınır getirmeden rücu edilebileceğini hükme bağlanmış idi.

Ancak doktrinde bir çevirme yanlışı olduğundan ve çevrilen orijinal metin olan İsviçre

Borçlar Kanununda aynı sınırlamanın var olduğundan bahis ile EBK’nın yürürlükte olduğu

dönemde de, adam çalıştıran, çalışana onun bizzat sorumlu olduğu meblağ kadar rücu

yapabileceği düşünülmekte idi55

. Yapılan bu yeni düzenleme ile karışıklık ortadan

kaldırılmıştır.

Madde hükmü uyarınca, adam çalıştıran ödediği tazminat için çalışanına rücu

edebilmesinde çalışan ya zarar görene karşı haksız fiilden sorumlu olmalı, ya da fiili adam

çalıştırana yüklediği borca aykırılık teşkil etmelidir. Bunun sonucu olarak, çalışanın temyiz

kudretinden yoksun veya kusuru olmaması durumlarında bir sorumluluğu olmayacağı için

adam çalıştıran ödediği tazminatı rücu edemez.

Ayrıca belirtmek gerekir ki, rücu müessesinin doğal bir sonucu olarak, adam

çalıştıran zarar görene ödediği tazminat miktarından daha fazlasını kusurlu olsa dahi

çalışanına rücu edemez56

.

V. SONUÇ

BK madde 66’yı karşılayan 818 sayılı EBK madde 55 ile kıyaslandığında,

hükmün kapsamının genişlediği ve içerik değişikliği olduğu açıkça görülmektedir. İlk fıkrada

bir değişiklik yoktur. İkinci fıkra, mevcut metinde genel bir özen yükümü olarak düzenlenmiş,

55 OĞUZMAN, ÖZ, s.600-601, SAĞLAM, s.169, TANDOĞAN, s.122, REİSOĞLU,

s.154, EREN, s.587 56 EREN, s.587


özenin farklı görünümleri, madde metninde yer almıştır. Üçüncü ve dördüncü fıkralar ise,

yeni düzenlemeler olarak karşımıza çıkmaktadır.

Yeni hüküm, farklı bir ifade ve sistematik içerse de, sorumluluk esasları benzerlik

göstermektedir. Adam çalıştıran, çalışanının 3. Kişilere verdiği zararlardan dolayı kusursuz da

olsa sorumlu tutulmaktadır. Ancak, çalışanını seçerken talimat verirken ve gözetim-denetimde

bulunurken zararın doğmasını engellemek için gösterilmesi gereken özeni gösterdiğini

ispatladığı bir durumda, sorumluluktan kurtulması mümkündür (EBK m. 55/2). Dolayısıyla

ispat etmesi koşuluyla, aslında özen yükümlülüğünü yerine getiren adam çalıştıran,

çalışanının verdiği zararlardan sorumlu tutulmaz. Sorumluluktan kurtuluş kanıtı olarak

adlandırılan bu düzenleme, aslında bu hükmün tipik bir kusursuz sorumluluk olmadığını

göstermektedir. EBK’daki hüküm bu yönüyle BK’da da muhafaza edilmiştir.

Fakat, yeni madde metininde ilave düzenleme yer almaktadır. Maddenin üçüncü

fıkrasına göre: “Bir işletmede adam çalıştıran, işletmenin çalışma düzeninin zararın

doğmasını önlemeye elverişli olduğunu ispat etmedikçe, o işletmenin faaliyetleri dolayısıyla

sebep olunan zararı gidermekle yükümlüdür.” Görüldüğü gibi adam çalıştıran açısından ek

bir özen yükümlülüğü öngörülmüştür. Bu düzenleme çerçevesinde işletmede çalışan bir

kişinin eylemlerinden üçüncü kişiler zarar görür ise, adam çalıştıran, çalışanını seçme, talimat

verme ve gözetim-denetimde gereken özeni gösterdiğini ispat ederek sorumluluktan

kurtulamaz. Aynı zamanda, işletmedeki çalışma düzeninin zarara sebebiyet vermeyecek

şekilde organize edildiğini ispat etmekle yükümlüdür. Bu ilave özen yükümlülüğü, adam

çalıştıranın sorumluluğunu ağırlaştırmıştır.

BK madde 64/4 hükmü ile ise uygulamada kabul edilen bir kural, bu şekilde yasal

bir düzenlemeye kavuşmuştur. Bu hüküm çerçevesinde, örneğin çalışanın kusursuz olduğu bir

olayda, işveren, ödediği tazminatı rücu edemeyecektir. Çalışan ile yapılan sözleşmede, bu

kurala aykırı olarak öngörülen hükümler de geçersiz sayılmalıdır. Zira hüküm emredici

niteliktedir.


FAYDALANILAN YARGITAY KARARLARI

YG. İBGK. E. 1938/14 K. 1939/27 T. 18.1.1939 (Dipnot:6)

Adam çalıştıranın çalıştırdığı kişinin doğurduğu zararlarda eylem bir hukuk ilişkisine

dayanmayan kişiye karşı işlenirse b.k. 55.madde, hukuk ilişkisi olana karşı işlenirse b.k.100

uygulanır. İkinci halde zamanaşımı olarak 125.madde uygulanır.

YG. 4. HD. 4. E. 2001/13449 K. 2002/257 T. 14.1.2002 kararı (Dipnot: 20)

Karar : Davalı, davalı şirket çalışanlarına talimat vermek suretiyle zararlandırıcı eylemin ve

zararın oluşmasına sebebiyet vermiştir. Bu eylemi nedeniyle adam çalıştıran durumunda

bulunduğundan, sorumluluğuna karar verilmesi gerekir.

YG. HGK. E. 2010/7-673 K. 2011/2 T. 2.2.2011 kararı (Dipnot: 22)

Karar : Dava, haksız eyleme dayalı tazminat istemine ilişkindir. Davalı Büyükşehir Belediyesi

Başkanlığı "... altgeçit, yol ve meydan düzenleme inşaatı yapımı" işini; bizzat ve plan -

projeye uygun biçimde yerine getirmemiş, aksine özel hukuk ilişkisine girerek, haklarındaki

hüküm bozma dışı kalmakla kesinleşen diğer davalı şirketlerle arasında düzenlenen eser

sözleşmesine dayalı olmak üzere, bu şirketler eliyle yaptırmıştır. Davalılar Belediye

Başkanlığı ile yüklenici ortak girişim arasında düzenlenen özel hukuk hükümlerine tabi bu

eser sözleşmesinin ve yüklenici ile taşeron ( alt yüklenici ) arasında düzenlenen sözleşmenin;

işe ilişkin talimatların işverenin görevlendireceği kişi tarafından verileceği, buna yüklenicinin

( ve taşeronun ) uyacağı kararlaştırılmıştır.

YG. İBHGK. E. 1946/10 K. 1947/1 T. 8.1.1947 (Dipnot:22)

Dava özel hukuk kapsamına giren salt kişisel kusur savsama ve önlemsizlik yüzünden ileri

gelen maddi ve manevi zarar isteminden ibaret bulunduğuna göre, devlete karşı açılmış

bulunan iş bu ödence davasına yeri adli yargı yeridir.

YG. HGK. E. 2003/21-673 K. 2003/641 T. 12.11.2003 sayılı kararı (Dipnot:30)

Karar : Adam çalıştıranın tazminat ile sorumlu tutulabilmesi için kendisinin kusuru şart

olmadığı gibi kullandığı adamın dahi kusuru kanuni şartlardan değildir.


YG. İBHGK. E. 1957/1 K. 1957/3 T. 27.3.1957(Dipnot:30)

Borçlar kanunu'nun 55. Maddesine göre adam çalıştıranın ödence ile yükümlü tutulabilmesi

için kendisinin kusuru bulunması gerekli olmadığı gibi, çalıştırdığı adamın da kusuru

bulunması gerekmez

YG HGK E. 2000/21-1333 K. 2000/1594 T. 1.11.2000 kararı (Dipnot: 50)

Karar : İstihdam edenin sorumluluğu için kendisinin veya çalıştırdığı kişinin kusuru koşul

değildir. Buradaki sorumluluk özen ve gözetim ödevinin objektif olarak yerine

getirilmemesinden kaynaklanan kusura dayanmayan bir sorumluluktur. Zararın hizmet

sırasında çalıştırılanın eylemi sonucunda meydana gelmesi yeterlidir. Başka bir anlatımla

kazanın işverenin işi görülürken gerçekleşmiş olması sorumluluk için yeterli olmayıp, eylemle

zarar arasındaki uygun neden-sonuç bağının işçinin ya da üçüncü kişinin tam kusuru ile

kesilmemiş olması da zorunludur.


KAYNAKÇA

ALTAY, Sabah, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Adam Çalıştıranın İşletme

Faaliyeti (Organizasyonu) Dolayısıyla Sorumluluğu (TBK. 66/3), Marmara Fakültesi Hukuk

Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Legal

Yayıncılık, İstanbul, 2012, s.171

EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 8.Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2003

KARAHASAN, Mustafa, Reşit, Sorumluluk ve Tazminat Hukuku, Sevinç Matbaası,

Ankara,1981

OĞUZMAN, ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 5. Bası, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2006

REİSOĞLU, Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 15. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul, 2002

SAĞLAM, İpek, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu, Marmara Fakültesi Hukuk Fakültesi

Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Legal Yayıncılık,

İstanbul, 2012, s.161

ŞENOCAK, Zarife, Borçlunun İfa Yardımcılarından Dolayı Sorumluluğu, Dayınlarlı

Yayınları, Ankara, 1995

TANDOĞAN, Haluk, Türk Mes’uliyet Hukuku (Akit Dışı ve Akdi Mes’uliyet), Vedat

Kitapçılık, İstanbul, 2010


TANDOĞAN, Haluk, Kusura Dayanmayan Sözleşme Dışı Sorumluluk Hukuku, Ankara,

1981

YAVUZ, Nihat, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Değişiklikler ve Yenilikler,

3. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2012

Documents

ADAM ÇALIŞTIRANIN SORUMLULUĞU (6098 Sayılı Yeni Borçlar ... · 3 OĞUZMAN, ÖZ, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 5. B. ,2006, s. 591-592 4 REİSOĞLU, s.149. Hazırlayan :