BORÇLAR HUKUKU.docx

7/25/2019 BORLAR HUKUKU.docx

1/29

BORLAR HUKUKU

BRNC KISIM

BORLAR HUKUKUNA GR VE TEMEL KAVRAMLAR

BRNC BLM

BORLAR HUKUKUNUN UYGULAMA ALANI VE KAYNAKLARI

Borlar hukuku,sosyal hayatta kiiler arasndakibor ilikilerini dzenleyen bir hukuk daldr.

Borlar hukukununasli kayna1 Temmuz 2012de yrrle giren, 11 Ocak 2011 tarih ve6098 sayl Trk Borlar Kanunudur. Borlar

Kanunumuz 649 maddeden olumaktadr. Kanunun ilk 206 maddesini oluturan birinci ksmGenel Hkmler,207-649 maddeler

arasnda yer alan ikinci ksm iseBor likilerinde zel Durumlarbaln tamaktadr.

Borlar hukukumuzun bir dier kayna da Trk Medeni Kanunudur. Nitekim Borlar Kanunu, Medeni Kanunun beinci kitab

niteliindedir.

KNC BLM

TEMEL KAVRAMLAR

I BOR VE BOR LKSKAVRAMIHukukumuzda bor deyimi iki anlam tar:

1. A) GEN ANLAMDA BOR (BOR LKS)

Bor ilikisi, iki taraf arasndaki birhukuki badr ki, bu ba gereince, taraflardan biri (borlu), bir ey vermek veya yapmak veya

yapmamak, yani bir edimi yerine getirmek borcu altna girer; dier taraf (alacakl) ise, borlunun borcunu ifa etmesini istemek hakkna

sahip olur. Grld gibi bir bor ilikisindeborlu, edim, alacaklolmak zere 3 temel unsur bulunur.

1. B) DAR ANLAMDA BOR (BOR)

Dar anlamda bor, bir bor ilikisindeki eitli borlardan (alacaklardan) her birini ayr ayr ifade eder. Borcun konusu olanedim, bir ey

vermeye; bir ey yapmaa; bir eyden kanmaya ilikin olabilir.

1. C) BOR VE BOR LKS KAVRAMLARININ ZELLKLER VE KARILATIRILMASI

1-Bor ilikisi, alacakl ile borlu arasndaki bir hukuki ba ifade eder ki bu ba bir hukuki ilemden ve genellikle de birszlemeden

kaynaklanr. Bor szc ise, bir bor ilikisi nedeniyle taraflardan birinin dierine kar olan ykmllklerinden her birini ifade eder.

rnein, yaptklar satm szlemesi gereince S ile A, Sye ait saatin Aya 100 TL karlnda satlmas konusunda anlamlardr. Bu

olayda satm szlemesi taraflar arasndaki hukuki ba (geni anlamda borcu), satcnn saati teslim etmesi ile alcnn 100 TLyi deme

ykmll ise birbirinden ayr iki borcu (dar anlamda borcu) ifade eder.

Alacakl ile borlu arasndaki bor ilikisihaksz fiilden de kaynaklanabilir. rnein Bnin otomobiliyle alkoll bir eklide Ann otomobiline

arpmas neticesinde Ann otomobilinde 3.000 TL hasar meydana gelmitir. Olayda A ile B arasnda haksz fiil nedeniyle bor ilikisi

domutur. B, bu bor ilikisi nedeniyle Ann urad zarar tazmin etmekle ykmldr. Grld gibi burada bor, birtazminat

(zarar giderme) borcudur.

Alacakl ile borlu arasndaki bor ilikisisebepsiz zenginlemeden de kaynaklanabilir. Aralarnda geerli bir hukuki iliki veya sebep

bulunmayan iki taraftan birinin malvarl dieri aleyhine arttysa taraflar arasnda sebepsiz zenginlemeden dolay bor ilikisi domutur.

Bu durumda haksz olarak zenginleen taraf, fakirleen tarafa zenginletii eyi geri vermek zorundadr. Grld gibi burada bor,

birgeri verme (iade) borcudur.


2/29

2-Bir bor ilikisindetek bir borcun yer alabilmesi de mmkndr.rnein A, Bye bilgisayarn balamay vaad etmitir (balama

sz vermitir). Bu vaad nedeniyle A ile B arasnda bir bor ilikisi kurulmutur. Dolaysyla A, bilgisayarn mlkiyetini Bye geirme borcu

altna girmitir.

3-Herbor ifa edilmekle sona erer.Ancak birborcun ifas bor ilikisini her zaman sona erdirmez.rnein kiracnn tek bir aya

ilikin kira borcunu vadesinde demesi, sadece o aya ilikin borcunu sona erdirir, yoksa kira szlemesinden doan bor ilikisini deil.

II BOR LKSNN TEMEL UNSURLARI

1. A) ALACAKLI

Bir bor ilikisi nedeniyle, borludan kendisine bir edimde bulunmasnistemek yetkisine sahip olan tarafaalacakl denir. Bu nedenle

alacakl, bor ilikisininaktif tarafdr.

Bor ilikisi nedeniyle, alacaklnn borluya kar sahip olduu hak,alacak hakkdr. Alacaklnn, borludan, hakknn yerine

getirilmesini isteme yetkisine detalep hakkdenir. Alacaklnn bu talebine ramen borlu edimini yerine getirmiyorsa, alacakl,

mahkemeye veya icra dairesine bavurarak alacan devlet araclyla elde edebilme hakkna sahiptir. Alacaklnn bu hakkna dadava

hakkad verilir.

1. B) BORLU

Aralarndaki bir bor ilikisi nedeniyle, alacaklya kar bir edimde bulunma ykmll altna girmi olan tarafa borlu denir. Bu nedenle

borlu, bor ilikisininpasif tarafdr.

Bor ilikisindetaraflardan her birinin hem alacakl hem de borlu olabilmesi mmkndr.Tam iki tarafa bor ykleyen

szlemelerdedurum byledir. rnein satm szlemesinde satc, mal teslim etme edimi bakmndan borlu, maln bedelini istemek

bakmndan alacakldr. Alc da, maln bedelini demek bakmndan borlu, maln kendisine teslimini talep etmek bakmndan alacakldr.

nk satm szlemesi iki tarafa bor ykleyen bir szlemedir.Tek tarafa bor ykleyen szlemelerdeise, taraflardan biri alacakl

dieri ise borludur. rnein balama taahhdnde, balanan taraf alacakl, balayan taraf ise borludur.

1. C) EDM

Aralarndaki bor ilikisi nedeniyle alacaklnn borludan isteyebilecei, borlunun da yerine getirmekle ykml bulunduudavran

biimine edim ad verilir. Dolaysyla edim,bor ilikisinin konusunu oluturur. Edimi deiik alardan snflandrabiliriz. Bunlar:

1- Msbet (Olumlu) Edim Menfi (Olumsuz) Edim

Bir eyvermeye, bir eyyapmaya ilikin edimlerolumluedimlerdir. rnein satm szlemesinden doan bor ilikisinde, maln teslimi

ve sat bedelinin denmesi; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, eyin kullandrlmas ve kira bedelinin denmesi; hizmet

szlemesinden doan bir bor ilikisinde, iin yaplmas ve cretin denmesi, vermek ya da yapmak eklinde ortaya kan edimlerdir.

Bir eyyapmamaya, bir eydenkanmaya ya da bir eyekatlanmaya ilikin edimler iseolumsuzedimlerdir. rnein hizmet

szlemesinden doan bor ilikisinde, iinin rekabet etmeme ykmll; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, kiralayann,

kira konusu maln kirac tarafndan kullanlmasna katlanmas, yapmama ya da katlanma eklinde ortaya kan edimlerdir.

2- ahsi (Kiisel) Edim Maddi Edim

ahsi edim,borlununbizzat kendi bedeniya dafikri kuvvet ve becerisi ile yerine getirebilecei olumluedimlerdir. rnein bir

ressamn resim yapmaya, bir romancnn roman yazmaya, bir bestecinin beste yapmaya ilikin edimleri ahsi edimlerdir. Bu edimlerin

nc bir kii tarafndan yerine getirilmesi mmkn deildir. Ayn ekilde alacakl danc kiinin ifasn kabul etmek zorunda

deildir.ahsi edimler, borlunun lm halinde miras reddetmemi olanmiraslarndan da talep edilemez.

Maddi edim ise, dorudan doruya borlununmalvarl ile ifa edilen olumluedimlerdir. rnein satm szlemesinden doan bor

ilikisinde, maln teslimi ve sat bedelinin denmesi; kira szlemesinden doan bor ilikisinde, kira bedelinin denmesi; hizmet

szlemesinden doan bir bor ilikisinde, cretin denmesi maddi edimlerdir. Bu tr edimlerdeborcun kimin tarafndan ifa

edileceinin bir nemi yoktur.Maddi edimler, borlunun lm halinde miras reddetmemimiraslarndan talep edilebilir.

3- eidiyle (Cinsiyle) Belirlenen Edim Ferdiyle Belirlenen Edim


3/29

Bir bor ilikisinde taraflar edim konusu eyi sadece genel nitelikleriyle, yanisadece o eidin iaret ve zellikleriylebelirlemilerse

eidiyle belirlenen edimden (eit borcundan)sz edilir.rnein 10 ton kmrn, 5 ton Amasya elmasnn, herhangi bir bilgisayarn

ya da otomobilin satmna ilikin bir bor ilikisinde satcnn edimi (borcu) bu trden bir edimdir.

Verme borcunun konusu olan bir edim, sadece o eye aitayrt edici tm zellikleriyle szlemede somut olarak

belirlenmisepara borcundan (ferden belirli bortan)bahsedilir.rnein Turbo isimli drt yal kr Arap yar atnn ya da 35 KSK

35 plakal bir otomobilin ya da satcnn evindeki bilgisayarn satmna ilikin bir bor ilikisinde satcnn edimi (borcu) bu trden bir

edimdir.

Para borcu eit borcu ayrmnnmisli eya gayrimisli eyaayrm ile yakndan ilikisi bulunmaktadr. Saylabilen, llebilen,

tartlabilen, yerine e nitelikte bir baka ey konulabilen eylere misli eya ad verilir. rnein para, 10 kilo pirin, 5 litre st, 10 paket

sigara, herhangi bir masa, 10 adet Van kedisi bu nitelikte eyalardr. Hlbuki, say, miktar, l veya tart sz konusu olmadan kendi

bana belli bir ekonomik varl ve tedavl deeri bulunan, yerine baka bir ey konulamayan menkul eylere ise gayrimisli eya denir.

rnein Ann evindeki antika masa, Boticellinin lkbahar isimli tablosu, Turbo isimli yar at, 35 KSK 35 plakal otomobil bu nitelikteki

eyalardr.

4- Ani Edim Srekli Edim

Tek bir veya birden ok fillerlebir anda ifa edilenveborcu sona erdirenedimlereani edim (bir defalk edim)denir. rnein

satcnn satt buzdolabn teslim etmesi, alcnn satn ald buzdolabnn bedelini satcya demesi, kiracnn kira parasn demesi bu

trden edimlerdir.

Belli bir srekesintisiz bir fiilleveyadavranla ifa edilenedimleresrekli edimdenir. Bu durumda edim, szleme ile

kararlatrlan sre sonuna veya szleme ortadan kalkncaya kadar kesintisiz olarak devam eder. rnein iinin hizmet szlemesinin

devam sresince yerine getirecei i grme ve rekabet etmeme edimi; kiralayann kira szlemesinin devam boyunca kira konusu eyi

kiracnn kullanmna hazr halde bulundurmas ve buna katlanmas srekli edimlerdir.

5- Blnebilen Edim Blnemeyen Edim

eyin niteliinde veya deerinde esasl bir deiiklik olmakszn birden okparaya ayrlmas mmkn olanedimlereblnebilen

edimad verilir. Bu tr edimler genellikle saylabilen, tartlabilen veya miktar herhangi bir ekilde arttrlp oaltlabilen edimlerdir.

rnein satm szlemesinde alcnn para borcu, satcnn 10 ton pirinci ya da 10 adet buzdolabn teslim etme borcu, hizmet

szlemesinde iverenin cret deme borcu blnebilen edimdir.

eyin niteliinde veya deerinde esasl bir deiiklik olmakszn birden okparaya ayrlmas mmkn

olmayanedimlereblnemeyen edimad verilir. rnein satm szlemesinde satcnn tek bir otomobili teslim etme borcu, hizmet

szlemesinde iinin hizmet grme borcu, eser szlemesinde ressamn resim yapma borcu blnemeyen edimdir.

III BOR LKLERNDE SORUMLULUK

A) GENEL OLARAK SORUMLULUK

Borlunun bor ilikisinden doan edimini yerine getirmemesi halinde alacaklnn alacan Devlet organlar zoruyla (cebri icra yoluyla)

borlunun malvarlndan elde etmek hakkna sahip olmasna ve borlunun da buna katlanmas ykmllnesorumlulukad verilir.

Borlunun sorumluluuszlemedendoabilecei gibi,haksz fiildenvesebepsiz zenginlemeden de doabilir.

1. B) SORUMLULUK TRLER

1- ahs le Sorumluluk

Borlunun ahsi sorululu!u "#nil"i!i $aan% onun &ural olara& '()(n al*arl+!+ il#,ah+s il# sorulu!u "#nil"i!i $aan onun 'or-un"an "ola.+ '#"#ni *arl+!+ /*(-u)'()(nl(!(0 il# sorulu olas+ a&la 1#lir2Modern hukuk sistemlerinde borluborcundan malvarl ile sorumlu olup, ahs ile (bedeni varl) sorumludeildir.3ani 'or-unu 4"##.#n 'orlunun ha5is -#$as+ il# 'or-unu 4"##.#$orlanas+ s4$ &onusu olaa$2 Ala-a&l+ ala-a!+n+ -#'ri i-ra .olu.la 'orlunun sa"#-#al*arl+!+n"an #l"# #"#'il#-#&)ir2

2- Malvarl le Sorumluluk

a0 Borlunun al*arl+!+ il# s+n+rs+$ /ahsi0 sorululu!u


4/29

Borlu borcundan, kural olarak, btn malvarl ile snrsz (ahsen) sorumludur. Borlunun borcunu ifa etmemesi halinde alacakl,

borlunun mesleini ve hayatn devam ettirmesi iin zorunlu saylan mal ve haklarnn dnda kalan btn mal, hak ve alacaklarn icra

dairesi vastasyla haczettirip paraya evirtebilir. Yani borlu borcundan dolay haczi mmkn tm malvarl ile sorumludur. Ancak

alacakl bu hakkn, borcun miktar ile snrl olmak zere kullanabilir.

Snrsz sorumluluktan kast, borcun miktarna baklmakszn borlunun istediimiz miktarda malvarlnn haczi deil, alacan miktar ile

snrl olmak zere borlunun arzu ettiimiz mal, hak ve alacana haciz koyabilmemizdir. Ksaca snrsz sorumluluk, alacan miktar ile

snrl olmak zere, borlunun tm malvarlnn alacan (borcun) teminatn oluturmasdr.

'0 Borlunun s+n+rl+ sorululu!u

1. aa) Belli mallarla snrl sorumluluk

Borlunun sorumluluu malvarlnn tm unsurlar ile deil de, belli mallar ile snrl ise, yani alacakl cebri icra yoluyla borlunun

ancak baz mallarna el atabiliyorsa, borlunun belli mallarla snrl sorumluluundan bahsedilir.

Bu sorumluluk,kanundanveya taraflarn aralarnda yapm olduklar biranlamadandomu olabilir.Belli mallarla snrl sorumluluun

sz konusu olduu haller unlardr:

Medeni Kanuna gre, Devlet son yasal miras sfatyla kendisine kalan bir terekenin borlarndan, ancak terekede yer alanmallarla sorumludur. rnein hibir yasal ya da atanm mirass olmayan Ann lm zerine malvarl (terekesi) Devlete kalmtr

(Tereke sadece 50.000 TLlik bir otomobil ile ev eyalarndan ibarettir). Ann tketici kredisi nedeniyle B bankasna 10.000 TL borcu

bulunmaktadr. Devletin Ann borcundan dolay B bankasna kar sorumluluu kendisine intikal eden otomobil ve ev eyalar ile snrldr.

na gre irad senetlerinde borlu, irad senedine konu mal ile snrl sorumludur.

na gre bakasnn borcu iin maln rehin veren bir kii, borcun ifa edilmemesi durumunda, sadece rehin konusu mal ile

sorumludur. Yani alacakl sadece rehin konusu mal rehnin paraya evrilmesi hkmlerine gre paraya evirtebilir, rehin veren kiinin

baka mallarna el atamaz.

TTKya gre donatann baz durumlarda sorumluluu gemi ve navlun ile snrldr.

Borlunun hangi mallar ile sorumlu olacan taraflar szleme ile nceden kararlatrabilirler

1. bb) Belli miktarla snrl sorumluluk

Bu tr sorumlulukta borlu malvarlnn tm unsurlar ile ancak belli bir miktarla sorumludur. Belli mallarla snrl sorumluluun sz

konusu olduu haller unlardr:

na gre kefilin sorumluluu, kefalet senedinde belirtilen miktar ile snrldr.

na gre, otelcilerin ve hanclarn kusuru olmakszn kaybolan eyalar nedeniyle sorumluluklar, konaklama cretinin kat ile

snrldr.

1. C) EKSK BORLAR

1- Eksik Bor Kavram

Her bor alacaklya alacan borlusundan dava ya da icra takibi yoluyla talep etme yetkisi verir. Bu nedenle borcun olduu yerde

sorumluluk ta vardr. Ancak baz borlarda alacaklnn alacan devlet organlar araclyla borlusundan isteme yetkisi bulunmamaktadr.

Bu gibi durumlardabor vardr ama sorumluluk yoktur.Bu tip borlaraeksik borlarad verilir.

2- Eksik Borcun zellikleri

1. a) Alacakl eksik bir borcun ifasn talep eder ve borlu bu ifa talebini reddederse,alacakl dava ve cebri icra yoluyla borcun

ifasn salayamaz.


5/29

2. b) Eksik borlarda bor ilikisinden domugeerli bir bor vardr.Bu nedenle borlu tarafndan kendi isteiyle yerine

getirildii takdirdeifa geerlidir.

3. c) Borlu borcunu kendi isteiyle ifa ettii takdirde, bununsebepsiz zenginleme hkmlerine gre iadesini isteyemez.

3- Eksik Bor Tipleri

1. a) Kumar ve bahisten doan borlar

1. b) Evlenme simsarlndan doan borlar

1. c) Zamanamna uram borla

1. d) Ahlaki grevlerden doan borlar

IV BOR LKSNDEN DO6AN 7AKLAR

1. A) ALACAK HAKKI (ASL HAK)

Bor ilikisinden doanasli hakalacak hakkdr.Alacak hakkalacakl tarafndan sadece borluya kar ileri srlebildii, nc kiilere

kar ileri srlemedii iinnisbi bir haktr.Alacakl bor ilikisi nedeniyle elde ettii alacan borlusundantalep etme (isteme)

yetkisine sahiptir.Alacaklnn bu hakknatalep hakkad verilir. Alacakl bu hakkna dayanarak borlusundan kendisine bir eyi

vermesini, bir miktar parann denmesini, bir ii yapmasn ya da yapmamasn veyahut da bir eye katlanmasn isteyebilir.

Alacak hakk ile talep hakk arasnda bir takm farkllklar bulunmaktadr. Bunlar:

Alacak hakk domu olmasna ramen talep hakk henz domayabilir. rnein; S, bilgisayarn Aya 1.000 TLye satm, fakat

sat bedelinin (1.000 TL) on gn sonra denecei kararlatrlmtr. S, alacak hakkn elde etmi olmasna ramen, talep hakkn on gn

sonra kullanabilecektir.

Alacak hakk sona erdii halde talep hakk devam edebilir. rnein; kira szlemesi sona erdii zaman, kiraya verenin alacakhakk da sona erer. Ancak, kira szlemesinin sona ermesi, kiraya verenin, kira szlemesi devam ettii dnemde muaccel hale gelmi

olan alacaklarn talep edebilme hakkn sona erdirmez.

1. B) ASIL ALACAA BALI HAKLAR (FER HAKLAR)

Doumu, devam ve sona ermesi asl alacaa bal bulunan, alacak hakkn geniletmek veya gvence altna almak amacyla asl

alacaa eklenen haklara feri haklar denir. Alacaklnn borcun zamannda ve gerei gibi denmemesi durumunda borludanfaiz, ceza

kouluvegecikme tazminatistemesi veya alacankefile ya darehinverene kar ileri srmesi feri haklarn kullanmna rnek olarak

gsterilebilir.

1. md. 131e gre,asl bor ifa ya da herhangi bir sebeple sona erdii takdirde, rehin, kefalet, faiz ve ceza koulu gibi

buna bal hak ve borlar da sona ermi olur.rnein asl bor denmise kefilin sorumluluu da sona erer. Ancak feri borlarndenmesi asl alaca (borcu) sona erdirmez. rnein faiz, gecikme tazminat ya da cezai artn denmesi asl borcu sona erdirmez.

Alacak hakkn douranbor ilikisi herhangi bir nedenle geersiz ise, asl alacaa bal borlarda kendiliinden geersizhale

gelir. rnein satm szlemesi ekle uygun olarak yaplmamsa kefalet de kendiliinden hkmsz olur. Ancak kefalet szlemesinin

hkmszl geerli olarak kurulmu olan asl bor ilikisini etkilemez.

1. C) TAL HAKLAR

Tal haklar bor ilikisinden doan ikinci derecedeki haklardr.

1- Yenilik Douran Haklar

Bunlar, hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla bir ilikinin kurulmasn, deitirilmesini ya da sona erdirilmesini salayan,kayt vekoula balanmas mmkn olmayan,kullanldktan sonra kendisindendnlemeyenhaklardr.


6/29

1. a)Kurucu yenilik douran haklar

Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla bir ilikinin kurulmasn salayan haklardr.nalm, geri alm, almhaklar bu trden

haklardr.

1. b) Deitirici yenilik douran haklar

Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla mevcut bir ilikinin ieriinin deitirilmesini salayan haklardr. rnein, satm

szlemesinde alcnnmaln aypsz benzeri ile deitirilmesini istemehakk.

1. c) Bozucu yenilik douran haklar

Hak sahibinin tek tarafl irade aklamasyla mevcut bir ilikinin sona erdirilmesini salayan haklardr. rnein, satm szlemesinde

alcnnszlemeyi fesihhakk ile veklet szlemesindeistifaveazilhaklar gibi.

2- Defi Haklar

Defi haklar, hak sahibine bir borcun yerine getirilmesini geciktirme ya da ortadan kaldrma yetkisini veren tek tarafl irade aklamasyla

kullanlabilen haklardr. rnein,takas defi, zamanam defi, demezlik defi, rehnin paraya evrilmesi defivetartma

defigibi.

V BORLAR 7UKUKUNA 78KM OLAN LKELER

1. A) RADE ZGRL (SERBESTS) LKES

Borlar hukukunda kural olarak bir kii, diledii bir kii ileszleme yapmaya da istemedii bir kii ile deszleme

yapmamazgrlne sahiptir. Yine ayn ekilde, szlemenin taraflarhukuk dzeninin koymu olduu snrlar ierisindeszleme

hkmlerini ve eklini diledikleri gibi belirleyebilirler.

1. B) BOR LKSNN NSBL LKES

1- Kural

Nisbi haklar, mutlak haklarn (rnein mlkiyet hakk gibi ayni haklarn) aksine ancak belli bir kiiye veya belli kiilere ileri srlebilen

haklardr.Bir bor ilikisinden doan talep hakk (alacak hakk) da nisbi hak niteliindedir.Yani, alacak hakk ancak o bor ilikisi

uyarnca borlu durumda bulunan kii veya kiilere kar ileri srlebilir, nc kiilere kar ileri srlemez.

Bor ilikisinden doan alacak hakk, alacaklya eya zerinde dorudan doruya bir ayni hak (rnein mlkiyet hakk)

bahetmez.Yani mlkiyet ve dier ayni haklar szleme ile kazanlamaz. Mlkiyet tanrlarda zilyedliin devriyle, tanmazlarda tapu

siciline tescil ile alcya geer. rnein; S ile A arasnda Sye ait bilgisayarn 500 TLye satm konusunda bir szleme yaplmtr. Bu

szleme dolaysyla nce sat bedeli denecek, iki gn sonra da S, Aya bilgisayar teslim edecektir. A, szleme ile kararlatrlan 500

TLyi vadesinde demitir. Ancak S, ayn bilgisayar ye satp teslim etmitir. Bu olayda A, sat bedelini demesine ramen bilgisayarn

mlkiyetini kazanamamtr. nk hukukumuzda tanr mallarn mlkiyeti szlemenin yaplmas ile deil, eyann zilyedliinin devriyle

alcya geer. Halbuki mal burada Aya deil ye teslim edilmitir. Dolaysyla maln mlkiyeti ye gemitir. Ann yapm olduklar

szleme gereince Sye kar sahip olduu alacak hakk, yani maln kendisine teslimini talep etme hakk mutlak deil nisbi bir haktr. Bu

nedenle sadece Sye kar ileri srebilir, ye kar ileri sremez.

2- Nisbilik lkesinin stisnalar

1. a) Bor ilikisinin tapuya erh verilerek nc kiilere kar ileri srlebilmesi

Bor ilikilerinden doan bir alacak hakk, tapuya erh edilmek suretiyle nc kiilere kar da ileri srlebilir. rnein; A konutunu Bye

kiraya vermi ve szleme tapuya erh edilmitir. Szlemenin yaplmasndan sonra kira konusu konut A tarafndan ye satlmtr. Yeni

malik , konut ihtiyacn ileri srerek kirac Bye tahliye davas aamaz. nk kira szlemesi tapuya erh edildii iin B, kira

szlemesinden doan alacak hakkn (kullanma hakkn) yeni malik ye kar da ileri srebilecektir.

1. b) nc kii lehine yaplan szlemeler


7/29

Borlunun bizzat alacaklya deil, nc bir kiiye ifada bulunmakla ykml tutulduu, yani szlemeye yabanc nc bir kiinin

alacak hakkn talep etmeye yetkili klnd bor ilikilerine nc kii lehine (yararna) szleme denir. rnein, motorlu ara ileten M,

S sigorta irketiyle zorunlu mali sorumluluk sigortas szlemesi yapmtr. Mye ait aracn yapm olduu kazada Y yaralanmtr. Bu

durumda sigorta szlemesi bakmndan nc kii durumunda bulunan Y, urad zararnn tazminini S sigorta irketinden talep

edebilecektir. Grld gibi nc kii lehine szlemeler de bor ilikisinin nisbilii ilkesi nin nemli bir istisnasn oluturur.

1. C) DRSTLK LKES (HAKKIN KTYE KULLANILMA YASAI)

2. m. 2ye greHerkes haklarn kullanrken ve borlarn yerine getirirken drst davranmakla ykmldr.

1. D) ETLK LKES

Borlar hukukunun uygulama alanna giren szlemelerdekural olarak szlemenin zayf taraf yoktur.Yani alacakl ile borlu eit

haklara sahiptir.

1. E) KUSURLU SORUMLUK LKES

1. F) VAZLILIK (KARILIKLILIK) LKES

1. G) NC KLERN ALEYHNE BOR LKS KURULAMAMASI LKES

1. H) BOR LKLER SINIRLI SAYIDA DELDR

KNC KISIM

BORCUN KAYNAKLARI

BRNC BLM

7UKUK LEMLERDEN DO6AN BORLAR

I TANIMI

Hukuki ilem, bir veya birden fazla kimsenin hukuki bir sonu elde etmek ya da bir hukuki sonucu dourmak amacylairade

aklamasnda bulunmasdr. Hukuki ilem ile szleme kavramlar ayn anlama gelmezler. Hukuki ilem, szlemeyi de kapsayacak

ekilde bir st kavramdr. Nitekim her szleme bir hukuki ilemdir, ancak her hukuki ilem bir szleme deildir.

II HUKUK LEM TRLER

1. A)RADE AIKLAMASINDA BULUNANLARIN SAYISINA GRE HUKUK LEMLER

1- Tek Tarafl Hukuki lemler

Hukuki sonu birtek kiinin irade aklamasile douyorsa tek tarafl hukuki ilem sz konusu olur. rnein;

Vasiyet,

Vakf kurma,

lan yoluyla dl verme sz,

Temsil yetkisi verme,

Temsil yetkisini geri alma,

Evlilik d doan bir ocuu tanma,


8/29

neri (icap),

nerinin kabul,

Takas,

Yenilik douran bir hakkn (nalm, geri alm, alm) kullanm,

Mirasn reddi,

Bir maln mlkiyet hakkndan vazgemegibi ilemler tek tarafl hukuki ilemlerdir.

Tek tarafl bu hukuki ilemlerden bazlarnda hukuki sonucun elde edilebilmesi iin kiinin irade aklamasnda (beyannda) bulunmas

yeterli olup, bu beyann bir muhataba yneltilmesine yani onun hkimiyet alanna varmasna gerek yoktur. rnein;vasiyet, evlilik d bir

ocuu tanma, bir tanr maln mlkiyetini terk etmek belli bir muhataba yneltilmesine gerek olmayan tek tarafl hukuki ilemlerdir.

2- ok Tarafl Hukuki lemler

ki ya da daha ok kiinin irade aklamasile hukuki sonucun elde edilebildii hukuki ilemlere ok tarafl hukuki ilem denir. Bu tiphukuki ilemler de szlemeler ve kararlar olarak iki trldr.

1. a) Szlemeler

ki tarafnkarlkl ve birbirine uygun irade aklamasile meydana gelen hukuki ilemlere szleme ad verilir. Szlemeler de kendi

aralarnda iki gruba ayrlabilir:

1. aa) Tek tarafa bor ykleyen szlemeler

Baz szlemeler, szlemenin taraflarndan sadece birine bor ykler. rnein balama szlemesi ya da balama sz verme,

kefalet szlemesi gibi.

1. bb) Karlkl (iki tarafa) bor ykleyen szlemeler

Szlemelerin ou, taraflarn her ikisine de bor ykler. rnein satm, kira, hizmet (i), eser, mal deiimi (trampa), veklet, saklama

(vedia), dn (ariyet) szlemesi gibi.

1. b) Kararlar

Ortak bir kar veya ama iin bir araya gelmi birden fazla kiininayn ynde ve birbirine uygun irade aklamasnda bulunmalar ile

meydana gelen hukuki ilemlere karar denir. Kararlarda szlemelerden farkl olarak taraflarn ama ve karlar ortaktr.

1. B) KLERN MALVARLII ZERNDEK ETKSNE GRE HUKUK LEMLER

1- Bor stlenme (Taahht) lemleri

Bir kimsenin malvarlnnsadece pasifini (borcunu) arttran,aktifini etkilemeyenilemlerine taahht ilemi denir.

rnein S evindeki bilgisayarn Aya 500 TLye satmay teklif etmi, Ada bu teklifi kabul etmitir. Bylelikle S ile A arasnda bir satm

szlemesi kurulmutur. Ancak hukukumuzda tanr mallarn mlkiyeti szlemenin kurulmas ile deil, maln teslimi ile alcya geer. Bu

nedenle bilgisayarn mlkiyeti Aya henz gememitir. Satm szlemesi ile S, bilgisayarn mlkiyetini Aya devretme borcu altna

girmitir. Grld gibi bu szleme Snin malvarlnn aktifini hi etkilememitir. nk mal Aya teslim edilinceye kadar mlkiyet hakk

Sdedir.

2- Tasarruf lemleri

Bir kimsenin malvarlnnhem pasifini (borcunu) hem deaktifini etkileyenilemlerine tasarruf ilemi denir. Yukardaki rnekte Snin

satm olduu bilgisayar Aya teslim etmesi bir tasarruf ilemidir. nk bu durumda, artk bilgisayarn mlkiyeti Aya gemitir ve bu

durum Snin aktifini etkilemitir.


9/29

90 ETKLERN DO6URDUKLARI AN BAKIMINDAN 7UKUK LEMLER

1- Salararas Hukuki lemler

Hkm ve sonularn, yapanlar hayatta iken douran hukuki ilemlerdir. rnein,satm, kira, balama, dngibi ilemler

salararasdr.

2- lme Bal Hukuki lemler

Hkm ve sonularn, bunu yapann lm halinde douran ve miras hukukuna ilikin hukuki ilemlerdir.Miras

szlemesivevasiyetbu trden hukuki ilemlerdir.

KNC BLM

S:;LEMEDEN DO6AN BORLAR

I S:;LEMENN ME3DANA


10/29

rade aklamasnda bulunan kimsenin beyanyla bal olmama niyeti gerek kendi ifadesinden, gerekse iin niteliinden ve koullarndan

anlalyorsa neriye davet sz konusu olur. rnein, gazeteye ilan veren A, bir antika vazosunu 25.000 TLye satacan, satn almak

isteyenlerin 15 gn iinde bavurmasn beyan etmi, fakat vazosunu satp satmamakta veya dilediine satmakta serbest olduunu

belirtmise neriye davet sz konusudur.

1. c) nerenin nerisiyle bal olduu sre

1. aa) Sreli neri

neren kabul iin belli bir sre belirlemise, bu srenin sonuna kadar nerisinden dnemez. Kabul haberi srenin sona ermesinden nce

ulamazsa veya kar taraf neriyi reddederse, neri balayc niteliini kaybeder.

Sresi iinde gelmeyen kabul haberi yeni bir neri niteliindedir.Ayrca kabul olunabilir.

1. bb) Sresiz neri

Hazr olanlar arasnda:Hazr olan bir kiiye kabul iin bir sre belirlemeksizin neri yaplmsa,hemenkabul edilmedii

takdirde, neren, nerisiyle bal kalmaz. Telefon, bilgisayar gibi iletiim salayabilen aralarla dorudan iletiim srasnda yaplan neri

de hazr olanlar arasnda yaplm saylr.

Hazr olmayanlar arasnda:Bu durumda yaplan neride, neri,zamannda ve usulne uygun olarak gnderilmi bir

yantn ulamasnn beklenebilecei ana kadar, nereni balar. GE GNDERLEN KABUL HABER YEN BR NER

NTELNDEDR.Zamannda gnderilen kabul haberi, herhangi bir sebeple ge ulamsa, neren, nerisiyle bal kalmak istemedii

takdirde durumuhemenkar tarafa bildirmelidir. Aksi takdirde szleme kurulmu olur.

1. d) lm veya ehliyetsizliin neriye etkisi

nerenin, nerisiyle bal bulunduu srada lmesi veya medeni haklar kullanma ehliyetini kaybetmesi,nerisini hkmsz

klmaz.Szleme kabul beyanyla kurulmu olur.

2- Kabul

nerinin kabul ile szleme kurulmu olur. Kabul, tek tarafl, ulamas gerekli bir irade aklamasdr.

1. a) Bir irade aklamasnn kabul saylabilmesi, tamamyla neriye uygun olmasna baldr

neriyi deitiren veya tamamlayan irade aklamalar yeni bir neri saylr.rnein, A cep telefonunu 500 TLye Bye satmay

nermise, Bde 400 TLye almay kabul ettiini bildirmise, Bnin beyan yeni bir neri niteliindedir.

1. b) Szlemenin kurulabilmesi iin, kabule ilikin irade aklamasnn balama sresi iinde nerene ulamas gerekir(Ge

gnderilen kabul haberi yeni bir neri saylr).

1. c) neri, ak veya rtl bir irade aklamasyla kabul edilmi olmaldr

Kendisine neri yaplan kimsenin susmas, kural olarak kabul niteliinde deildir. Ancak aadaki durumlarda susma kabul saylabilir.

Kanun ak bir kabul gerek grmyorsa:rnein BK. m. 503e gre, kendisine bir iin grlmesi nerilen kii, bu ii grme

konusunda resmi sfat sahipse veya iin yaplmas mesleinin gerei ise ya da bu ileri kabul edeceini duyurmusa, bu neri onun

tarafndan hemen reddedilmedike, veklet szlemesi kurulmu saylr.

in nitelii ak bir kabul zorunlu klmyorsa:rnein, A, bir kitabevinin sahibi olan Bden Borlar Hukukuna ilikin btn yeni

yaynlarn dzenli bir ekilde kendisine yollanmasn (bedellerini bir ay sonunda toptan deyeceini beyan ederek) istemise (neriye

davet), B, yeni bir kitap yollayarak neride bulunduu zaman ak bir kabul haberini beklemek zorunluluunda deildir. Uygun bir sre

iinde A neriyi reddetmedii takdirde (yani kitab istemediini bildirmedii takdirde) szleme kurulmu olur.

Durumun gerei ak bir kabul zorunlu klmyorsa:rnein, nerenin gnderdii gda maddelerini tketme, iinin yapmaya

balad hizmetlerden yararlanma hallerinde rtl kabul sz konusu olur.


11/29

3- nerinin ve Kabuln Geri Alnmas

neren ya da kabul eden, bu yndeki iradesini akladktan sonra bunu geri almak isteyebilir.

1. a) neri veya kabul iradesi kar tarafa varmadan nce, geri alma iradesi varmsa, neri veya kabul hkm ifade etmez,geri

alma (dnme) iradesine stnlk tannr.

2. b) neri veya kabul iradesi ile geri alma iradesi kar tarafa ayn anda varmsa, geri alma iradesine stnlk tannr. Bu

durumdaneri ve kabul hkm ifade etmez.

3. c) neri veya kabul iradesi kar tarafa vard, fakat kii bunlar henz renmediinde, geri alma iradesi sonradan varm ve

daha nceden renilmise, yinegeri alma iradesine stnlk tannr.rnein; S sat konusu mal ve bedel ile ilgili nerisini mektup

ya da telefaks mesajyla Aya gndermi, bu neri Aya bir gn sonra ulam, A ehir dnda bulunduundan bundan haberi olmamtr.

Ancak S, bu arada bu nerisini geri alm ve geri aldna ilikin haberi Aya gn sonra ulamtr. ehir dndan dnen A, Snin

nerisinden nce geri alma haberini okumu, sonradan da nerisinden haberdar olmutur. Bu durumda, Snin nerisi balayc deildir.

4. B) SZLEMENN KURULMA ANI

1- Hazr Olanlar Arasnda Yaplan Szlemelerde

Hazr olanlar arasnda yaplan szlemeler,kabul beyanyla kurulur.

2- Hazr Olmayanlar Arasnda Yaplan Szlemelerde

Hazr olmayanlar arasnda yaplan bir szleme,kabul haberinin nerene ulat (vard) anda kurulur.

II SZLEMENN GEERLL

Szlemeden dolay geerli bir borcun doabilmesi iin, sadece kurucu unsurlarn bulunmas yeterli deildir. Kurucu unsurlarn bir bor

dourabilmesi iin, aadaki geerlilik koullarn da tamas gerekir.

Szleme ehliyeti

Emredici hukuk kurallarna, ahlka, kamu dzenine ve kiilik haklarna aykr olmama

fa imknszlnn bulunmamas

rade ile irade aklamas arasnda uyum

ekle uygunluk

Aada bu koullar tek tek incelenecektir.

1. A) EHLYET

Tam ehliyetliler, hukuki ilem ehliyetine ve dolaysyla da szleme ehliyetine sahiptirler. Ancak snrl ehliyetsizler kendilerini bor altna

sakan szlemeleri yasal temsilcilerinin rzas ile yapabilirler. Dier yandan snrl ehliyetsizlerin, istisnai durumlarda, yasal temsilcilerinin

iznine gerek olmakszn yapabilecekleri hukuki ilemler de bulunmaktadr.

Szleme ehliyeti, szlemenin her iki taraf iin de aranan bir unsurdur. Taraflarn sahip olmalar gereken ehliyet, szlemenin kurulduu

andaki ehliyettir. Bu nedenle, bir szlemenin kurulduu srada taraflar ehliyet unsuruna sahip olduklar halde, sonradan bunun

kaybedilmi olmas nem tamaz.

Tam ehliyetsizlerin yapm olduklar hukuki ilemler kesin hkmszdr (batldr).

Snrl ehliyetsizlerin yasal temsilcilerinin rzasn almadan yaptklar szlemeler ise tek tarafl balamazlk yaptrmna tbidir.

1. B) EMREDC HUKUK KURALLARINA, AHLKA, KAMU DZENNE VE KLK HAKLARINA AYKIRI OLMAMA


12/29

Emredici hukuk kurallarna, ahlka, kamu dzenine ve kiilik haklarna aykr szlemelerkesin hkmszdr (batldr).

1. C) FA MKNSIZLIININ BULUNMAMASI

fa imknszl iki aamada ortaya kabilir:

1- Edimin ifasnn imknszl, szlemenin kurulduu srada ortaya kmsa(balangtaki imknszlk), szleme kesinolarak hkmszdr (batldr).rnein; teslimi taahht edilen orijinal tablonun var olmamas; konser vermesi taahht edilen sanatnn

lm bulunmas; zerinde inaat yaplacak olan arsann bamsz olarak imara elverili olmamas gibi.

2- Edimin ifasnn imknszl, szleme kurulduktan sonra ortaya kmsa (sonraki imknszlk), bu durum szlemenin

geerliliini etkilemez. Sonraki imknszlkta, bor sona erer.

1. D) EKLE UYGUNLUK

1- Genel Olarak ekil Kavram

1. md. 12ye greSzlemelerin geerlilii, kanunda aksi ngrlmedike, hibir ekle bal deildir. Kanunda

szlemeler iin ngrlen ekil, kural olarak geerlilik eklidir. ngrlen ekle uyulmakszn kurulan szlemeler hkm

dourmaz.Buna gre, Trk Hukuk sisteminde taraflar szlemelerini diledikleri ekilde yapabilirler.

2- Geerlilik ekli

Bir szlemenin geerli bir ekilde kurulabilmesi iin, iradelerin belirli bir ekle uygun olarak aklanmas zorunlu ise, ekle ballktan

yani geerlilik eklinden sz edilir. Szlemenin geerlilii kanun hkm uyarnca ekle balam ise,kanuni geerlilik ekli;kanun

ngrmedii halde, taraflar szlemenin geerlilik ekline bal olmasnda anlamlarsairadi geerlilik eklinden bahsedilir.

1. a) Kanuni geerlilik eklinin trleri

1. aa) Szl ekil

Szl vasiyetveevlenme szlemesiszl ekle tabi ilemlerdir.

1. bb) Yazl ekil

bb1) Adi yazl ekil

Ad yazl ekilde szlemenin geerlilii iin yazl ekle resmiyet verecek bir kiiye ya da makama ihtiya yoktur. rnein;alacan

devri (temliki), yaym szlemesi, kefalet szlemesi, balama sz verme, nalm szlemesi, tanmazlar hakkndaki

simsarlk szlemesi, mr boyu gelir szlemesi, kredi emri, fikir ve sanat eserleri zerindeki mali hakkn bakasna devri;

patent zerindeki haklarla ilgili szlemeler; endstriyel tasarmlar zerindeki haklarla ilgili szlemeler, taksitle satm, paket

tur, kampanyal satlar, kapdan satlar, tketici kredisi szlemelerigibi.

bb2) Resm yazl ekil

Szlemenin geerlilii sadece yazl olmasna deil, ayn zamanda buna resmi bir memur ya da makamn resmiyet vermesine bal ise,

resm yazl geerlilik eklinden sz edilir. rnein;tanmazlar zerinde mlkiyet hakknn bakasna devrine ilikin szlemeler,

tanmaz sat vaadi szlemesi, finansal kiralama szlemesi, lnceye kadar bakma szlemesi, alm ve gerialm

szlemeleriilemotorlu ara satmna ilikin szlemelerresmi yazl ekilde yaplmas zorunlu szlemelerdir.

1. b) Yazl eklin gereklemesi

1. aa) Taraf iradelerinin yazya geirilmesi aamas (metin aamas)

aa1) Genel olarak

Yazy kimin kaleme alm olduu nem tamaz:Bunu szlemenin taraflar birlikte, taraflardan birisi ya da bir nc kiikaleme alm olabilir.


13/29

Yaz iin kullanlan ara nemli deildir:m. 14/IIye gre, Kanunda aksi ngrlmedike,imzal bir mektup, asllar bor

altna girenlerce imzalanm telgraf, teyit edilmi olmalar kaydyla faksveyabuna benzer iletiim aralarya dagvenli

elektronik imza ile gnderilip saklanabilen metinlerde yazl ekil yerine geer.

Yaz iin kullanlan dilin bir nemi yoktur, yabanc bir dilde de hazrlanm olabilir.

aa2) Genel ilem koullar

Genel ilem koullar, szleme yaplrken dzenleyenin, ileride ok saydaki benzer szlemelerde kullanlmak amacyla, tek

bana hazrlayarak kar tarafa sunduu szleme hkmleridir.

Trk Borlar Kanununa gre koullarn kapsam, yaz tr ve ekli de genel ilem koulu niteliini tamalar bakmndan

nemli deildir.

Bir koulun genel ilem koulu saylabilmesi iin ileride ok saydaki benzer szlemelerde kullanlmak amacyla hazrlanm

olmas gerekir.

Bir szleme artnn Trk Borlar Kanununa gre genel ilem koulu saylabilmesi iin bu koulun asl szlemede veya

szleme ekinde yer almas nem tamaz.

Szlemeye, szleme koullarnn her birinin tartlarak kabul edildii ynnde konulacak hkmler tek bana o szleme

koullarn genel ilem koulu olmaktan karmaz.

Ayn amala dzenlenen szlemelerin metinlerinin zde olmamas, bu szlemelerin ierdii hkmlerin, genel ilem koulu

saylmasn engellemez.

Genel ilem koullarna drstlk kurallarna aykr olarak, kar tarafn aleyhine veya onun durumunu arlatrc nitelikte

hkmler konulamaz.

1. bb) mza aamas

2. md. 14e gre, yazl ekilde yaplmas ngrlen szlemelerde bor altna girenlerin imzalarnn bulunmas zorunludur. Bu

nedenle, yazl geerlilik kouluna bal bir szleme, metin aamasyla deil, ancak imza aamasnn tamamlanmasyla bor dourabilir.

mza, aklanan iradenin sahibine ait olduunu ortaya koyan bir iarettir. Bu iaretin yasalarmzda ngrlm belirli bir ekli yoktur.

Ancak BK. md. 15e gre imzann,ZERNE BOR ALAN KMSENN EL YAZISI ile olmak zorundadr. Gvenli elektronik imza da, el

yazsyla atlm imzann btn hukuki sonularn dourur. Ancak EK. md. 5e gre,kanunlarn resmi ekle veya zel bir merasime tabi

tuttuu hukuki ilemler ile teminat szlemeleri gvenli elektronik imza ile gerekletirilemez. Dolaysyla gvenli elektronik imza, ancak

adi yaz ekle tabi hukuki ilemlerde el yazsyla atlm imzann sonularn dourabilecektir.

stisnai hallerde el yerine bir alet vastasyla imza atlabilir. El ile imza atmas mmkn bir kiinin bir alet vastasyla imza atabilmesine, rf

ve adetin bunu kabul ettii durumlarda izin verilmektedir. Yasa, bu duruma rnek olarak, piyasaya ok sayda kymetli evrakn

karlmasn vermitir.

mza atabilen grme engellilerin talepleri halinde imzalarnda ahit aranr.Aksi takdirde grme engellilerin imzalarn el yazs ile

atmalar yeterlidir.mza atamayan grme engellilerise imza yerine usulne gre onaylanm olmas kouluyla,parmak izi, el ile

yaplm bir iaretya damhrkullanabilirler.

1. md. 16ya gre imza atamayanlar (zrller, okuma yazma bilmeyenler), imza yerine usulne gre onaylanm olmas

kouluyla, parmak izi, el ile yaplm bir iaret ya da mhr kullanabilirler.

1. c) Geerlilik ekline bal szlemenin deitirilmesi

2. md. 13/Ie gre,kanunda yazl ekilde yaplmas ngrlen bir szlemenin deitirilme-sinde de yazl ekle

uyulmas zorunludur.rnein kefalet szlemesi yazl ekle tabidir. Taraflar kefilin sorumlu olaca azami miktar deitirmek

istiyorlarsa, bu deiiklii de yazl ekilde yapmak zorundadrlar.


14/29

3. md. 13/IIye gre,yazl ekil dndaki geerlilik ekline tabi szlemelerde yaplacak deiikliklerin de o ekle uygun

olarak yaplmas gerekir.Dolaysyla resmi ekle tabi szlemelerde yaplacak deiikliklerin de resmi ekilde yaplmas zorunludur.

rnein, tanmaz sat vaadi szlemesi noter tarafndan dzenlenir. Taraflar szlemede ngrlen sreyi sonradan deitirmek

isterlerse, deiikliin noter tarafndan yaplmas arttr.

Ancakgeerlilik ekli taraflarn anlamasndan kaynaklanyorsa bu kural uygulanmaz.rnein, kira szlemesi yazl geerlilik

kouluna tabi olmad halde taraflar bunu yazl ekilde yapmlarsa; bu szlemede sonradan yapacaklar bir deiiklik yazl ekle tabideildir.

1. d) ekle aykrlk

Borlar Hukuku alannda geerlilik ekline bal bir hukuki ilemin bu ekle uygun olarak yaplmamas halindekesin hkmszlk

(butlan)sz konusu olur.

E0 RADE LE RADE AIKLAMASI ARASINDA U3UM

Szlemeler karlkl ve birbirine uygun irade beyanlarndan meydana gelir. Bazen, taraflarn gerek iradeleri ile irade aklamalar

arasnda istenerek ya da istenmeden uygunsuzluklar ortaya kabilir. Bu uygunsuzluk halleri,muvazaa (danklk)veirade bozukluu

(fesad)olmak zere iki ekilde gerekleir.

1- Muvazaa (Danklk)

Muvazaa, taraflarn, nc kiileri aldatmak amacyla, gerek iradelerine uymayan bir ilem yapmalar, fakat grnrdeki bu ilemin

geerli olmayaca hususunda anlamalardr. Yani muvazaa, irade ile irade aklamas arasnda heriki tarafn bilerek ve isteyerek

meydana getirdii uygunsuzluk halidir.

1. a) Muvazaann trleri

1. aa) Mutlak (adi = basit) muvazaa

Taraflarn gerekte hibir hukuki ilem yapmak istemedikleri halde, nc kiileri aldatmak amacyla bir hukuki ilemyaplm

grnmn vermek iin hukuki ilem yapmalardr.rnein tacir A, alacakllarndan mal karmak iin mallarn yakn arkada Bye

satp devretmitir. Aslnda A mallarn Bye devretmek istememektedir.

Mutlak muvazaadagrnrdeki ilemtaraflarn gerek iradelerini yanstma iinbtldr (kesin hkmszdr).

1. bb) Nisbi (nitelikli) muvazaa

Taraflarn gerek iradelerine uygun yapmak istedikleribir hukuki ilemi, aslnda yapmak istemedikleri grnrdeki bir ilemin

arkasna gizlemeleridir.rnein; A, sevdii ocuu Bye evini balamak istemektedir. Ancak balama szlemesinin lmnden

sonra dier miraslar tarafndan iptal ettirileceini dnp, evini tapuda Bye satm gibi gsterir ve evi B adna tescil ettirir.

Nisbi muvazaada ilem mevcuttur:

Gizli ilem:Taraflarn gerek iradelerine uyan ve aslnda yapmak istedikleri hukuki ilemdir. Yukardaki rnekte gizli ilem,balamadr.

Grnrdeki ilem:Taraflarn gerek iradelerine uymayan, nc kiileri aldatmak amacyla yaplan ilemdir. rnekte

grnrdeki ilem, satmdr.

Muvazaa anlamas:Taraflar arasnda gizli ilemin geerli, grnrdeki ilemin aslnda geersiz olduuna dair bir

anlamadr. rnekte A ile B arasnda bir muvazaa anlamas mevcuttur.

Taraflarn gerek iradelerine uymayan grnrdeki ilem kesin hkmszdr (batldr).Bu ilem taraflar arasnda hibir hukuki

sonu dourmaz. Grnrdeki ilemin batl olduunu taraflardan her biri ve hukuki yarar olannc kiiler ileri srebilir.Hkim de

dava konusu ilemin muvazaa sebebiyle geersiz olduunukendiliinden dikkate alr.

Grnrdeki ilemin geersizlii,kural olarak,nc kiilere kar da (iyiniyetli olsalar dahi) ileri srlebilir.Ancak, aadabelirtilen durumlarda, iyiniyet sahibi nc kiiler muvazaa iddiasna kar korunmulardr:


15/29

md. 19/IIye gre, yazl bor tanmasna gvenerek muvazaal alaca kazanm olan iyiniyetli nc kiiye kar,

borlu muvazaa savunmasnda bulunamaz.A, muvazaal bir senetle Bye 50.000 liralk borcu olduunu beyan etmitir. Senet B

tarafndan durumu bilmeyen iyiniyetli Cye devredilmitir. C, Adan 50.000 lirann denmesini talep ettiinde, A, muvazaa iddiasnda

bulunup deme yapmaktan kanamaz.

Tanr bir maln, emin sfatyla zilyedinden, mlkiyetini veya snrl bir ayni hakkn iyiniyetle kazanan kimse ile, tapu

sicilindeki kayda iyiniyetle dayanarak bir tamaz zerinde mlkiyet veya snrl bir ayni hak kazanan kimse, devreden tasarrufayetkili olmasa dahi kazanmnda korunur.rnein A, kz Kyi mirasndan yoksun brakmak amacyla tanmazn olu Mye balad

halde, bu ilemi tapuda satm szlemesi gibi gstermilerdir. M bir sre sonra bu tanmaz iyiniyetli Cye devrederse, C malik olur. K,

tapu kaydnn lehine dzeltilmesini talep edemez.

Nisbi muvazaada, gizli ilem kanunun arad koullara uygun olarak yaplmsa geerlidir.Grnrdeki ilem ise taraflarn

gerek iradelerine uymad iin (muvazaal olduu iin) kesin hkmszdr (btldr).Yukardaki rnekte gizli ilem ba

szlemesidir. Bu szlemenin geerli olabilmesi iin yasann arad koullara uygun yaplmas gerekir. Bilindii gibi, tanmazlar

zerindeki mlkiyet hakknn devrine ilikin szlemeler tapuda resmi yazl geerlilik kouluna tbidir. Taraflar bu szlemeyi tapuda

resmi ekilde yapmadklarndan ekle aykrlk nedeniyle btl saylacaktr.

1. b) Muvazaann ispat

1. aa) Muvazaay taraflardan biri iddia ediyorsa

Muvazaal olduu iddia olunan hukuki ilem bir adi senede veya bir resmisenede balanmsa,muvazaa iddiastankla ispat

edilemez.Hukuki ilem resmi ekilde yaplm olsa dahi, taraflar muvazaa iddialarn adisenetle ispat edebilirler.

1. bb) Muvazaay nc bir kii iddia ediyorsa

Hukuki ileme taraf olmayan bir ahs, ilemin muvazaal olduunu iddia ediyorsa, bu iddiasn,hukuki ilem adi veya resmi bir senede

balanm olsa dahi, tankla ispat edebilir.Miraslar da nc kii sfatyla atklar davada muvazaa iddialarn tankla veya herhangi

bir delille ispat edebilirler.

2- rade le rade Aklamas Arasnda stenmeden Yaratlan Uyumsuzluk (rade Bozukluu)

1. a) Yanlma (Hata)

1. aa) Kavram

Genel olarak, yanlma bir kimsenin olaylar yanl alglamas, bunlar yanl deerlendirmesi, beklenti ve tahminlerinin isabetsiz olmasdr.

BK.na gre sadeceesasl yanlmabirgeersizlik sebebidir.

1. bb) Esasl yanlma halleri

bb1) Aklamada (beyanda) yanlma

Szlemenin NTELNDE yanlma

Szlemenin KONUSUNDA yanlma

KDE yanlma

Edimin MKTARINDA yanlma

Dier yandan BK. md. 31/IIye gre,basit hesap yanllklar szlemenin geerliliini etkilemez; bunlarn dzeltilmesi ile

yetinilir.

bb2) Saikte yanlma

1. md. 32ye greSaikte yanlma, esasl yanlma saylmaz. Yanlann, yanld saiki szlemenin temeli saymas ve

bunun da i ilikilerinde geerli drstlk kurallarna uygun olmas hlinde yanlma esasl saylr. Ancak bu durumun kar


16/29

tarafa da bilinebilir olmas gerekir.Bu hkme zere, szlemenin saiklerinde, yani, kiiyi o szlemeyi yapmaya sevkeden ama ve

nedenlerde yanlma, esasl yanlma saylmaz. Saikte yanlmann esasl yanlma saylabilmesi ve dolaysyla szlemenin geersizlik

sebebi olabilmesi iin, u koullarn gereklemesi gerekir:

Yanlmann, szlemenin kurulmasnda, kiinin iradesinin olumas aamasnda gereklemi olmas:rnein, kii

inaat yapmak zere tanmaz satn alma iradesine sahiptir. Ancak, tanmaz satn aldktan sonra, imar pln gereince bu arsada inaat

yasann bulunduu ortaya kmtr. Burada, kiinin bu szlemeyi yapmasndaki amac, inaat yapmaktr. rade aklamas da buiradeye uygundur. Kii irade aklamasnda deil, iradenin olumas aamasnda yanlmtr.

Yanlann, yanld saiki szlemenin temeli saymas, yani, yanlmann szlemenin esasl unsurlaryla ilgili

olmas:rnein tanmazn imar plnnda yeil saha olarak yer almas nedeniyle inaat yapmak mmkn deilse, iradenin olumas

aamasndaki bu yanlma szlemenin esasl unsuruyla ilgilidir.

ilikilerinde geerli drstlk kurallarnn bu yanlmay esasl saymaya elverili olmas ve bu durumun kar tarafa

da bilinebilir olmas gerekir:rnein, meslei inaat mteahhitlii olan bir kiinin, bir arsa satn alrken iradesinin bu arsada inaat

yapmak olduu aktr. Satn alnan arsada inaat yasann bulunmas halinde mteahhidin bu szlemede temelde yanld kabul

edilebilir.

1. cc) Yanlma nedeniyle szlemenin iptali

Yanlma, szlemede bir geersizlik sebebidir. Ancak burada iptal yaptrm eklinde bir geersizlik hali sz konusudur. Yanlma nedeniyle

szlemenin iptalini isteme hakk, iradesi sakatlanan, yani yanlan kiiye aittir. Dier taraf szlemeyle baldr.

1. md. 39 yanlma nedeniyleszlemenin iptalinde, 1 yllk bir sre ngrmtr.Bu birhak drc sredir. Bir yllk

srenin balangc yanlan kiininyanlmay renme andr.

Yanlma nedeniyle szlemenin iptal edilmesinin koullar bulunduu takdirde, iptal iddiasnda bulunmak bir haktr. Ancak, her hak gibi,

bunun da kullanlmasnn snrn MK. md. 2de yer alan doruluk ve drstlk kurallarna aykr olmama ilkesi oluturur. Bu hkmn bir

sonucu olarak,yanlma nedeniyle iptal hakk doruluk ve drst lk kurallarna aykr kullanlamayacaktr.Nitekim BK. md. 34e

gre,Yanlan, yanldn drstlk kurallarna aykr olarak ileri sremez.zellikle dier tarafn, szlemenin yanlann

kasdettii anlamda kurulmasna raz olduunu bildirmesi durumunda, szleme bu anlamda kurulmu saylr.rnein, satn

ald bilgisayar programnn yabanc kaynakl olduunu zanneden alc Ann, szlemenin iptalini talep etmesi karsnda, satc Syabanc yazlm programyla deitirmeye hazr olduunu belirttiinde iptal iddias dinlenmeyecektir.

1. dd) Szlemenin iptali halinde yanlan tarafn sorumluluu

2. m. 35e greYanlan, yanlmasnda kusurlu ise, szlemenin hkmszlnden doan zarar gidermekle ykmldr.

Ancak, dier taraf yanlmay biliyor veya bilmesi gerekiyorsa, tazminat istenemez.Bu hkme gre, szlemenin iptali halinde tazminat

sorumluluunun doabilmesi iin:

Szlemenin yanlma nedeniyle iptal edilmi olmas

Yanlan tarafn kusuru

Dier tarafn szlemenin iptali nedeniyle bir zarara uram olmas

Zarara urayann, dier tarafn yanldn bilmemesi

Szlemenin iptali halinde, taraflarn aldklarn sebepsiz zenginleme hkmlerine gre geri vermekle ykmldrler

1. b) Aldatma (Hile)

Bir kimseyi szleme yapmaya sevketmek iin, bile bile yanl kanaat uyandrlrsa ya da zaten var olan yanl kanaat devam ettirilirse,

aldatma sz konusu olur. BK. md. 36ya gre,taraflardan biri, dierinin aldatmas sonucu bir szleme yapmsa, yanlmas

esasl olmasa bile, szlemeyle bal deildir.

1. aa) Aldatmann artlar


17/29

Belli hususlarda aldatma:rnein satcnn, aslnda yle olmad halde, takm elbisenin Sarar marka olduunu alcya

sylemesinde aldatma vardr. Ayrca ticari doruluk ve drstlk kurallarna gre bilgi verilmesi gereken hallerde susma da aldatma

saylr.

Aldatma kast(Reklam niteliinde abartlm szler aldatma saylmaz)

lliyet (nedensellik) ba(Szlemenin aldatmann etkisiyle yaplm olmas)

1. bb) Zararn dettirilmesi

Aldatma ile sakatlanm bir szleme yapan kimse, aldatmay reninceye kadar szlemenin geerli olduu zannyla bir takm

harcamalar yapm olabilir. Kar tarafn aldatmasyla szleme yapan kimse, szlemeyi iptal etse dahi, szlemenin geerli

olmamasndan doan zararn(menfi zarar) kar tarafa dettirebilir. Szlemenin ifa edilmemesinden doan zararlar (msbet

zararlar) istenemez.

Aldatma ile sakatlanm bir szlemeye icazet (onama) verilmesi, yani szlemeyi iptal etmekten vazgeilmesi, zararn denmesi

talebinden de vazgeme anlamna gelmez.

Szleme nc kiinin aldatmasyla yaplmsa, aldatma sonucunda szleme yapan kimse, urad zarar haksz fiillere veyaculpa

in contrahendo = szleme ncesi sorumluluka ilikin kurallara gre aldatan nc kiiye dettirebilir.

1. c) Korkutma (krah)

1. aa) Kavram

Korkutma, bir kimsenin yapmak istemedii bir hukuki ileme, aksi takdirdemalnaveyakiiliinezarar verilecei tehdidi ile raz olmasn

salamaktr. rnein, bir kiiye lm tehdidi altnda borlu olarak bono imzalattrlmas halinde, kiinin iradesi korkutma ile bozulmutur.

Tzel kiiler de gerek kiiler gibi korkutulabilir. Ancak korkutulan tzel kiinin kendisi deil organdr.

1. md. 37ye gre, dier tarafn veya nc bir kiinin korkutmasyla szleme yapan kimse, o szleme ile bal

olmaz,szlemeyi korkunun ortadan kalkt andan itibaren1 yl iinde iptal edebilir.

1. bb) Korkutmann koullar

Szlemeyi yapan kimsenin (korkutulann) veya yaknlarndan birinin kiiliine ya da malna yneltilmi tehlike sz

konusu olmaldr

Tehlike ar ve hemen meydana gelecek nitelikte olmaldr

Tehdit haksz olmaldr:Bir hakkn veyakanundan doan bir yetkinin kullanlaca korkutmasyla yaplan szleme,

kural olarak geerlidir.Ancak, bu hakk veya yetkiyi kullanacan aklayann, dier tarafn zor durumda kalmasndan ar bir menfaat

salam olmas hlinde, korkutmann varl kabul edilir ve korkutulan szlemeyi iptal edebilir.

lliyet (nedensellik) ba

1. cc) Zararn dettirilmesi

Korkutularak szleme yaptrlan kimse, szlemeyi iptal etmi olsa dahi, bu yzden uradmenfi zarar kar tarafa dettirebilir.

Korkutulan kiinin szlemeye icazet (onama) vermesi, tazminat talebinden de vazgetii anlamna gelmez.

Dier yandan BK. md. 37/IIye gre, korkutan bir nc kii ise, dier taraf korkutmay bilmiyorsa veya bilecek durumda deilse,

szlemeyle bal kalmak istemeyen korkutulan, hakkaniyet gerektiriyorsa, dier tarafa tazminat demekle ykmldr.

1. d) rade Bozukluunun Sonular


18/29

Yanlma, aldatma veya korkutma etkisiyle yaplan bir szleme, yanlan, aldatlan veya korkutulan kiiyi balamaz. Kar taraf ise bu

szleme ile baldr.

rade bozukluu halinde, szleme kesin hkmsz (batl) deildir, iptal edilebilir (feshedilebilir) bir szlemedir.rade

bozukluu sebebiyle szleme ile bal olmayan taraf, szleme ile bal kalmamak istiyorsa,1 yl iinde szlemeyi iptal etmek

zorundadr.Aksi takdirde szlemeyeonam (icazet) vermi saylr.Bu bir yllk sreyanlma ve aldatmann

anlaldveyakorkunun ortadan kalkt andan itibaren ilemeye balarvehak drc bir sredir.

Szlemenin iptal edilmesi halinde, taraflar edimlerini ifa etmeyeceklerdir. Szlemenin iptalinden nce edimler ifa edilmise, taraflar

verdiklerini, duruma gre dorudan doruyaistihkak davasveyasebepsiz zenginlemeye dayanan bir davaile geri

isteyebileceklerdir.

Hkim yanlma, aldatma veya korkutmay kendiliinden dikkate almaz. Szlemenin deeri ne olursa olsun, yanlma, aldatma ve

korkutma iddialartankla ispat edilebilir.

1. F) AIRI YARARLANMA (GABN)

1- Tanm

Ar yararlanma, bir szlemede taraflarn karlkl edimleri arasnda ak bir oranszlk bulunmasdr. Ar yararlanma, karlkl borykleyen szlemelerde sz konusu olabilir.

2- Ar Yararlanmann Unsurlar

1. a) Objektif unsur:Taraflarn edimleri arasndaak bir oranszlk (deer fark)bulunmaldr.

1. b) Subjektif unsur (taraflardan birinin dieri tarafndan smrlmesi):Bu ak oranszlk zarara urayan tarafnzor

durumda kalmasndan(rnein mali sknt iinde bulunmasndan) veyadncesizliindenya dadeneyimsizliindenyararlanlmak

suretiyle meydana gelmi olmaldr.

3- Ar Yararlanmann Sonular

1. a) Zarar grenin szlemeyi iptal hakk

Ar yararlanma ile sakatlanm bir szlemekesin hkmsz (batl) deildir. Ar yararlanma biriptal edilebilirlik (geersizlik)

sebebidir.Ar faydalanma halinde, zarar gren bu hakkn,dncesizlik veya deneyimsizliini rendii; zor durumda kalmada ise, bu

durumun ortadan kalkt tarihten balayarak 1 yl ve her hlde szlemenin kurulduu tarihten balayarak 5 yl iindekullanabilir.

Dier tarafn iptal hakk bulunmamaktadr.Bu bir yllk srehak drc sreolup,hkim tarafndan kendiliinden gzetilir.Ar

yararlanmadan zarar gren taraf szlemeyi bir yllk sre iindeiptal etmezse, szleme geerli olacaktr.Szleme iptal edilirse

yapld andan itibaren geersiz hale gelir ve artk her iki taraf da balamaz.

Ar yararlanma sebebiyle zarara urayan taraf, szlemeyi iptal edipedimini ifadan (yerine getirmekten) kanabilir.ptalden nce

edimini yerine getirmise, verdiini istihkak davas ile veya sebepsiz zenginlemeye dayanan bir dava ile geri alabilir. Ar yararlanma

sebebiyle szlemenin iptali halinde, kar taraf da szlemeyi ifadan kanabilecek ve daha nce ifa etmise verdiini geri

isteyebilecektir.

Ar yararlanma halindezarara urayan taraf, kar taraftan tazminat da isteyebilir.

1. b) Zarar grenin oranszln giderilmesini isteme hakk

Zarar grenszlemeyle bal kalarakedimler arasndaki oranszln giderilmesini de isteyebilir.

1. G) SZLEMENN HKMSZL (GEERSZL)

1- Szlemenin Kesin Hkmszl (Butlan)

Hukuki ilem normal sonularn meydana getirmeye kesin olarak elverisiz ise, kesin hkmszdr (batldr). Kesin hkmszlk (butlan)herkes iindir. Her ilgili yaninc kiilerde kesin hkmszl ileri srebilir.Hkim de kesin hkmszl kendiliinden


19/29

dikkate alr.Kesin hkmsz (batl) hukuki ilemler, yapld andan itibaren kendilerine balanan hukuki sonular dourmayan ve

taraflarn onay vermeleriyle de sonradan geerli hale getirilemeyen hukuki ilemlerdir. Taraflarn hukuki ilemi kanuna uygun olarak tekrar

yapmalar gerekir.

Hukuki ilemleri kesin hkmsz (batl) klan durumlar unlardr:

Hukuki ilemi yapan kiinin ayrt etme gcnden yoksun olmas(tam ehliyetsiz olmas),

Hukuki ilemlerin kanunun aradgeerlilik ekline uyulmadan yaplm olmas,

Hukuki ileminmuvazaal (dankl) olmas,

Hukuki ileminkonusunun hukuka, emredici kurallara, kamu dzenine, kiilik haklarna, ahlaka aykr olmas,

Hukuki ilemin konusunun batan itibaren,objektif olarak imknsz olmas.

Kesin hkmsz bir hukuki ilemdeedimler ifa edilmise,taraflar verdiklerini duruma gre istihkak davas ile veya sebepsiz

zenginlemeye ilikin bir dava ilegeri isteyebilirler.Dier yandan kusurlu olan taraf kusursuz olan tarafnmenfi zararn demekle de

ykmldr.

2- Yokluk

Kurucu unsurlar bulunmayan bir ilem yoktur. rnein imam nikh ile evlilik yok hkmndedir.

3- Askda Hkmszlk Halleri (ptal Edilebilen Hukuki lemler)

ptal edilebilen bir ilem kendiliinden hkmsz deildir,iptal edilebilme sresi iinde askdadr.ptal hakkna sahip olan kimse ilemi

iptal ederse, ilem batan itibaren ve kesin olarak geersiz olur. Hak sahibi ilemi sresi iinde iptal eder veya iptal hakkndan

vazgeerse (onarsa), ilem batan itibaren ve kesin olarak geerli hale gelir.

Hkim iptal sebeplerini (yanlma, aldatma, korkutma, ar yararlanma) kendiliinden dikkate almaz.ptal edilebilen ilemler hak

drc srenin dolmasyla, ifa ile veya onama ile geerli hale gelebilir.

Dier yandan ayrt etme gcne sahip bir kn veya kstlnn yasal temsilcilerinin iznini almadan yapm olduklar bor dourucu

ilemlertek tarafl balamazlkyaptrmna tabidirler.

4- Geersizlik (Hkmszlk), Fesih ve Dnme Kavramlarnn Karlatrlmas

1. a) Geersizlik ve fesih

Fesih,geerli olarak kurulmu olan bir srekli bor ilikisi douran szlemenin sonradan ortaya kan bir nedenleileriye etkili olmak

zere sona erdirilmesidir.rnein, 01.05.2012 tarihinde bir yllna yaplan kira szlemesinde, kirac ubat 2013 dnemine ait kira

bedelini demezse, kiraya veren, kira szlemesini feshedebilir. Hlbuki, kiracnn szlemeyi yapt srada ayrt etme gcnn olmad

(ehliyetsizlii) sonradan anlalm olsayd, szleme yapld tarihte (01.05.2012) kesin hkmszdr.

1. b) Geersizlik ve dnme

Szlemeden dnme(szlemeden rc, szlemeden cayma), geerli olarak kurulmu bulunan bir szlemenin sonradan ortaya

kan bir nedenlegemie etkili olarak ortadan kaldrlmasdr.rnein; M, tanmazn ei Eye balamtr. Ancak E zina yaparsa,

M yapt balamadan dnebilir.

1. c) Fesih ve dnme

Szlemeden dnmeyi, fesihten ayrdeden hususetkilerini dourma andr. Fesih kural olarak bu yndeki iradenin muhataba ulat

andan itibaren szlemeyi ileriye etkili olarak ortadan kaldrr. Yukardaki rnekte, kiraya veren szlemeyi feshedince, taraflar

szlemenin yapld andan itibaren aldklarn iade etmezler. Szlemeden dnmede ise, szleme, dnme iradesinin kar tarafa

akland andan itibaren deil, bandan itibaren yani gemie dnk olarak hkm ve sonularn ortadan kaldrmaktadr. Bunun

sonucu olarak, dnme halinde, taraflar bu tarihe kadar aldklarn iade ile ykml olacaklardr.


20/29

III HUKUK LEMLERDE TEMSL

Temsil, bir kimsenin temsilci sfatyla dier bir kii (temsil olunan) adna hukuki ilem yapmasdr.

1. A) TEMSL TRLER

1- Dolayl (Vastal) Temsil

Temsilci hukuki ilemikendi adna,fakattemsil olunan hesabnayapt takdirde dolayl temsil sz konusu olur. Dolayl temsilde hukuki

ilemden doanalacak ve borlar nce temsilciye ait olur,sonradan bu hak ve borlaralacan devri ve borcun stlenilmesi

kurallarna gre temsil edilene devredilir.

2- Dorudan Doruya (Vastasz) Temsil

Temsilci hukuki ilemitemsil olunan adna ve hesabnayapt takdirde dorudan doruya temsil sz konusu olur. Dorudan doruya

temsildetemsilci, temsil olunann adn nc kiiye aklar.Bu nedenle temsilcinin yapt hukuki ilemden doanhak ve borlar

dorudan doruya temsil olunana aittir.Temsilci bu ilemden dolay hak ve bor sahibi deildir.

Baz durumlarda, temsilci szlemeyi yaparken bakas adna hareket ettiini bildirmese de, szlemeden doan hak ve borlar

dorudan doruya temsil olunana aittir. Bu durumlar:

Bir temsil ilikisinin bulunduunun, sylenmemi olmasna ramen,durumdan anlalyor olmas,

Veya dier taraf iin, temsilciyle veya temsil olunan ile ilem yapmak farksz, yani,szlemenin kiminle yapld nemli

deilse(rnein pein para ile yaplan alm satmlarda olduu gibi).

Dorudan doruya temsilden sz edebilmek iin, temsilcinin, temsil olunan adna ve hesabna ilem yapmaya yetkili olmas gerekir. Bu

yetki, veklet, irket, hizmet gibi szlemeden douyorsarzai temsil;veli ve vasilerin temsil yetkisinde olduu gibi kanundan

douyorsakanuni (yasal) temsilsz konusu olur.

Temsilcinin bakas adna hukuki ilem yapabilmesi iinayrt etme gcne sahip olmas arttr,tam ehliyetli olmasna gerek yoktur.

Temsilcinin iradesini bozan halleri temsil olunan da ileri srebilir ve szlemeyi iptal edebilir (feshedebilir).

1. B) TEMSL YETKS

Temsilcinin, temsil olunan adna ve hesabna hukuki ilem yapabilme yetkisine temsil yetkisi denir. Bu yetki ya kanundan ya da temsil

olunann iradesinden doar.

Temsil yetkisinin geerli olarak verilebilmesi iin, yetkiyi verenin kural olarak tam ehliyetli olmas gerekir. Tam ehliyetli olmayanlar, yalnz

balarna yapabilecekleri ilerin dnda kalan ilemlere ilikin temsil yetkisini, kanuni temsilcilerinin rzalaryla verebilirler.

Temsil yetkisinin verilmesitek tarafl bir hukuki ilemdir. Temsil yetkisi verilmesi hibir ekle bal deildir.

Temsil yetkisi kanundan douyorsa yetkinin kapsamn ilgili kanun tayin eder. Temsil yetkisi bir hukuki ilem ile verilmise, yetkinin

kapsam ve snr bu hukuki ilemde gsterilir.

1- Temsil Olunann Ak ve zel Yetkisini Gerektiren lemler

Dava amak,

Sulh olmak,

Tahkime gitmek,

Kambiyo taahhdnde bulunmak,

Balama yapmak,

Tanmaz devretmek veya bir ayni hak ile snrlamak.


21/29

2- Temsil Yetkisinin Sona Ermesi

1. a) Temsil yetkisini sona erdiren durumlar

Srenin sona ermesi,

lemin yaplmas,

Taraflardan birinin lm veya gaipliine karar verilmesi, fiil ehliyetini kaybetmesi veya ifls,

Temsilcinin tek tarafl olarak temsil ilikisini sona erdirmesi (istifa),

Temsil olunann tek tarafl olarak temsil yetkisini geri almas (azil).

1. b) Temsil yetkisinin snrlandrlmas ve geri alnmas

Temsil yetkisi, sre, kii ve konu ynnden snrlandrlabilir.Temsil olunan, hukuki bir ilemden doan temsil yetkisiniher zaman

snrlayabilir veya geri alabilir.Temsil olunan,bu hakkndan nceden feragat edemez.

Temsil olunan verdii yetkiyi nc kiilere aka veya dolayl biimde bildirmise, bu yetkiyi tamamen veya ksmen geri aldn onlara

bildirmedii takdirde, yetkinin geri alndn iyiniyetli nc kiilere kar ileri sremez. Temsilciye yetki belgesi verilmise, yetkinin sona

ermesi durumunda temsilci, bu belgeyi temsil olunana geri vermekle veya hkimin belirleyecei yere brakmakla ykmldr.

Temsilci, yetkisinin sona ermi olduunubilmedii srece,temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapm olduu hukuki ilemlerin

sonularylabaldrlar.Ancak, nc kiiler yetkinin sona ermi olduunu biliyorlarsa, temsil olunan veya halefleri, temsilcinin yapm

olduu hukuki ilemlerle bal deildir.

1. C) YETKSZ TEMSL

Birbakas adnaszleme yapan kimsenin (temsilcinin) kanundan veya bir hukuki ilemden doantemsilyetkisi yoksayetkisiz temsil

sz konusu olur. Yetkisiz temsil, ancakdorudan temsilde sz konusu olabilir.nk burada temsilci, nc kii ile, temsil olunann

adna ve hesabna ilem yapmakta ancak ilem yapabilme konusunda yetkisi bulunmamaktadr.

Bir kimse, temsil yetkisi olmad halde bakas adna bir szleme yaparsa, bu szleme, temsil olunan, onamad takdirde

balamaz.Onay verilinceye kadar szleme askdadr.Szlemenin askda bulunduu sre iinde kar taraf szleme ile baldr.

Yetkisiz temsilcinin kendisiyle ilem yapt dier taraf, temsil olunandan, uygun bir sre iinde bu hukuki ilemi onayp onamayacan

bildirmesini isteyebilir. Temsil olunan, uygun bir sre iinde szlemeyi onayp onamadn aklamad takdirde kar taraf da

szlemeyle bal kalmaz. Temsil olunann szlemeyi onamas halinde, szleme yapld andan itibaren temsil olunan balar.

Onamazsa, yaplan szleme geersizdir. Bu durumda,iyiniyet sahibi kar taraf szlemenin geerli olmamasndan doan menfi

zararnn tazminini yetkisiz temsilciden talep edebilir.Ancak, yetkisiz temsilci, ilemin yapld srada kar tarafn, kendisinin yetkisiz

olduunu bildiini veya bilmesi gerektiini ispat ederse, kendisinden zararn giderilmesi istenemez.

Temsil yetkisinin bulunmamas sebebiyle szleme geersiz olursa, kar taraf, daha nce yerine getirmi bulunduuedimi geri

isteyebilir(stihkak davas veya sebepsiz zenginleme davas ile).

NC BLM

7AKSI; =LDEN DO6AN BORLAR

I GENEL OLARAK

Borcun bir dier kayna da haksz fiildir. Nitekim Borlar Kanunumuz 49. maddesinde, kusurlu ve hukuka aykr bir fiille ya da ahlaka

aykr bir fiille kastl olarak bakasna zarar veren, bu zarar gidermekle ykmldr diyerek, haksz fiili borcun kayna olarak kabul

etmitir.

O halde haksz fiilin mevcut olabilmesi iin drt unsurun bir arada meydana gelmesi gerekmektedir. Bunlar;fiilin hukukaya daahlaka

aykr olmas, bu fiili ileyeninkusurlu olmas (ahlaka aykr fiillerde ise failin kastl olmas), birzararmeydana gelmesi ve zarar ile fiil

arasnda neden sonu ilikisi, yaniilliyet bann bulunmasdr.


22/29

II HAKSIZ FL SORUMLULUUNUN ARTLARI

1. A) FLN HUKUKA VEYA AHLAKA AYKIRI OLMASI

1- Kural Olarak

1. md. 49a gre,Kusurlu vehukuka aykr bir fiille bakasnazararveren, bu zarar gidermekle ykmldr.Zarar verici fiiliyasaklayan bir hukuk kural bulunmasa bile, ahlaka aykr bir fiille bakasna kasten zarar veren de, bu zarar gidermekle

ykmldr.

2- Fiilin Hukuka Aykrln Ortadan Kaldran Hller

Eski BKda bulunmayan, ancak doktrinde fiilin hukuka aykrln kaldran hller olarak bilinen durumlar, yeni BKnn 63 vd. maddeleri ile

yasalamtr.

1. a) Hakl savunma (meru mdafaa)

Bir kimsenin, kendisinin veya nc bir kiinin mallarna veya kiiliine yneltilmi ve devam etmekte bulunan haksz bir saldry

defetmek iin yapm olduu uygun ve ll bir savunmadr.

1. b) Zorunluluk hli (ztrar hali, zorda kalma)

Kendisini veya bakasn ak ya da yakn bir zarar tehlikesinden korumak iin bakasnnmallarna zarar verilmesidir.Byle bir

durumda kii haksz fiil ilemi olmaz.Ancak zorunluluk halinde kalan kiinin demesi gereken tazminat miktarn hakim

hakkaniyete gre belirler.Tazminat deyen bu kii de lehine hareket ettii kiiye vekletsiz i grme veya sebepsiz zenginleme

hkmlerine gre rcu edebilir.

1. c) Kendi hakkn bizzat korumak

2. md. 64/III hkm, kendi hakkn bizzat koruyan kiinin kuvvet kullanmas nedeniyle verdii zarardan ne zaman sorumlu

tutulmayacan, yani bu eyleminin hukuka uygun saylacan sk koullara balamtr:

Failin bir hakknn bulunmas:Bir kimsenin kendi hakkn koruma amacyla bakasna verdii zarardan sorumlu tutulmamas

iin ncelikle zarar verdii kiide bir hakknn bulunmas zorunludur. Byle bir hak mevcut deilse, verilen zarardan sorumluluun sz

konusu olaca aktr. rnein B, kalabalk iinde isimli bir kiinin antasn kapp katn grm, onu kovalarken ye ok benzeyen

A isimli kiinin elindeki ayn renk antay almak iin Ann kolunu bkm, yaralanmasna ve antasnn paralanmasna sebebiyet

vermitir. Burada Bnin, Adan talep edebilecei bir hakk mevcut olmadndan verdii zarardan sorumlu olaca aktr.

Failin, hakkn elde etmek iin kolluk gcnn yetimesi ve mdahalesi mmkn olmamaldr:rnein, antasn kapp

kaan kiiyi kovalayp yakalamad takdirde kalabalk iinde kaybolaca ve izini kaybettirecei aktr.

Failin, hakknn kaybolmasn ya da hakkn kullanmasnn nemli lde zorlamasn nlemek iin kuvvet kullanmaktan baka

bir yolun bulunmamas gerekir.

Kuvvet kullanma hakkn korunmas amacna ynelik olmal ve bunun snrlar iinde kalmaldr.

1. d) Saldrya urayann rzas

Rza, hukuka ve ahlaka uygun olmaldr

Rza, bunu aklamaya ehliyetli kii tarafndan verilmi olmaldr

1. e) Kanunun verdii yetkinin, snrlar iinde kullanlmas

1. f) stn nitelikteki zel ya da kamusal yarar

B) ZARAR


23/29

Hukuka aykr bir fiil sonucu zarar ortaya kmaldr. Zarar yoksa, fiil hukuka aykr bile olsa tazminat sorumluluu ortaya kmaz.

Zarar, maddi ve manevi olmak zere iki trldr.Maddi zarar,malvarlnn bugnk durumuyla, haksz fiil ilenmeden nceki durumu

arasndaki farktr. Haksz fiil nedeniyle malvarlndaki azalmabilfiil uranlan zararileyoksun kalnan krkapsar. Kiilik haklarna

yaplan tecavzler nedeniylemanevi zararlar da ortaya kabilir.

1. C) KUSUR

Kusur, hukuka aykr bir fiil ileyen kimsenin hukuk dzenince ho grlmeyen bir zihin, ruh ve irade iinde bulunmasdr. Yani bir kimse

hukuka aykr sonucun gereklemesini istemise veya hukuka aykr sonucu nlemek iin gerekli iradeyi gstermemise

kusurludur.Kusurun ispat tazminat talebinde bulunan davacya aittir.Kusurun iki tr vardr:

1- Kast

Fail, hukuka aykr sonucu nceden ngrm ve bu sonucun gereklemesiniistemisekast sz konusu olur.

2- hmal

Fail hukuka aykr sonucun gereklemesini istememise, ancak gereklidikkat ve zeni gstermemiseihmal sz konusu olur.

Haksz fiili ileyen kiinin doan zararlardan sorumlu tutulabilmesi iinayrt etme gcne sahip olmas yeterlidir.Ayrt etme gcne

sahip kk ve kstllar da ayrt etme gcne sahip olduklarndan tam ehliyetliler gibi ilemi olduklar haksz fiillerinden sorumludurlar.

Ayrt etme gcnden yoksun olan tam ehliyetsizlerin ise ilemi olduklar haksz fiillerinden sorumluluklar bulunmamaktadr. nk

bunlarn kusurlu saylmalar mmkn deildir.Ancak hakkaniyet gerektiriyorsa, hkim ayrt etme gcnden yoksun kimseyi verdii

zararn tamamen veya ksmen tazminine mahkm edebilir.

Ayrt etme gcn geici olarak kaybeden kimse, bu durumda iken vermi olduu zarar tazmin etmek zorundadr. Ancak, kendi kusuru

olmakszn bu duruma dtn ispat ederse sorumlu olmaz.

1. D) LLYET BAI (NEDENSELLK BAI = SEBEP SONU LKS)

1- Kavram

lliyet ba,sebep-sonuba demektir. Yani zarar dediimiz sonu, buna sebep olan fiilden kaynaklanmaldr. Fail ancak kendi fiilinin so-

nucu olan zararlardan sorumlu tutulabilir. Zarar, bu fiilden deil, baka sebeplerden kaynaklanyorsa sorumluluk sz konusu olmayacaktr.

2- lliyet Bann Kesilmesi

Failin fiiliyle, doan zarar arasnda illiyet ban kesen sebepler ortaya kabilir. Bu durumda doan zarardan failin sorumlu tutulmas

mmkn deildir. lliyet ban kesen genel sebep vardr.

1. a) Mcbir sebep

Mcbir sebep, kiinin kendisi ve iletmesi dnda gelien, ngrmesi, nlem almas mmkn bulunmayan olaylardr. Bu olaylar, haksz fiil

sorumluluklarnda genellikle doa olaylar eklinde karmza kmaktadr. rnein, karayolunda seyreden otobsn deprem ya da dmesi sonucu kayarak devrilmesi ve orada bulunan insanlara ya da eyaya zarar vermesinde bir mcbir sebep vardr.

1. b) Zarar grenin ar kusuru

Zararn ortaya kmasnda zarar grenin kast ya da ar ihmal derecesindeki bir ar kusuru sz konusu ise, failin fiiliyle zarar arasnda

illiyet ba kesilmi olur. rnein, Ann evine hrszla giren B, Ann kendisini farkedip kovalamaya balamas zerine, pencereden

atlayp kamak isterken zarar grmse, illiyet ba zarar grenin ar kusuru ile kesilmi olur.

1. c) nc kiinin ar kusuru

Zararn doumuna nc kiinin ar kusurlu davranlar sebebiyet vermise, failin fiili ile zarar arasnda illiyet ba kesilir. rnein,

Bnin aracn durdurup binen C, Byi etkisiz hale getirmek isterken, B direksiyon hkimiyetini kaybedip yoldan geen Aya arpmsa, Annurad zararla Bnin fiili arasndaki illiyet ba nc kii olan Cnin ar kusuru nedeniyle kesilmitir.


24/29

II HAKSIZ FL SONUCU DOAN BOR (TAZMNAT = ZARARIN TAZMN)

Haksz fiil sorumluluunun drt art bir arada isetazminatborcu ortaya kar. Fail tarafndan zarar gren tarafn uram olduu

zararlarnn tazmin edilmesi gerekmektedir.

Tazminat iki trldr: Maddi tazminat ve manevi tazminat.

1. A) MADD TAZMNAT

Haksz fiil sebebiyle madditazminat talebinde bulunan kii, urad maddi zararlarn ve zararnn miktarn ispat etmekle

ykmldr.Zarara urayan kii bunu her trl delille ispat edebilir. Zararn hesaplanmasnda, haksz fiilin ilendii an esas alnacaktr.

Maddi zarar kavram iine bilfiil uranlan zarar ile yoksun kalnan krlar girer.

Maddi zararlaraynen tazminya danakit (para) ile tazminyoluyla giderilebilir.

Hkimdurumun zelliine vekusurun arlna gre tazminatn eklini ve miktarn tespit eder.

Hkimin maddi tazminatn miktarn tespit ederken dikkat edecei belirleyici unsurlar unlardr:

Haksz fiil sonucu uranlan zararn miktar,

Kusurun arlk derecesi,

Zarara urayann rzas,

Zarara urayann (madurun) ortak kusuru,

Tazminat ykmlsnn (failin) ekonomik durumu,

Durum ve koullar.

1. B) MANEV TAZMNAT

Kiilik hakk hukuka aykr bir ekilde tecavze urayan kii, urad manevi zarara karlk, manevi tazminat eklinde bir miktar para

denmesini dava edebilir.

Haksz fiil nedeniyle maddi ve manevi tazminat istenmesine ilikin dava hakk, haksz fiilden zarar gren tarafn, zarar ve zarar vereni

renmesinden itibaren2 ylve herhalde zarara sebep olan fiilin meydana gelmesinden itibaren10 yl gemesiyle zamanamna

urar.

Zarara sebep olan fiil, ayn zamanda Ceza Kanununa gre su niteliinde ise ve Ceza Kanununda sz konusu fiil iin daha uzun bir dava

zamanam sresi kabul edilmise, tazminat davasnda da dahauzun olan Ceza Kanunundaki sre uygulanr.

III KUSURSUZ SORUMLULUK (OBJEKTF SORUMLULUK)

Trk hukukunda kural olaraksubjektif sorumluluk (kusur sorumluluu) ilkesi kabul edilmitir.Yani haksz fiili ileyen kimse kusurlu

deilse zarar domu olsa bile, bu zararlardan sorumlu deildir.

Ancak Hukukumuzda baz durumlarda kusurlu olmasa da bir kimsenin zarar tazmin sorumluluu domaktadr. Buna kusursuz

sorumluluk ya da objektif sorumluluk denmektedir.

1. A) KUSURSUZ SORUMLULUUN KABUL EDLMESNDE LKELER

Kusursuz sorumluluun kabul edilmesinde deiik ilkelerden yararlanlmtr:

1- Dikkat ve zen lkesi


25/29

Burada, kusursuz sorumluluun kabul edilme sebebi, sorumlu tutulan kiinin kendisine den dikkat ve zen ykmlln yerine

getirmemesidir. Bu nedenle kii, gereken dikkat ve zeni gstermedii iin, eylemlerinden sorumlu olduu kiinin fiillerinden doan

zarardan, kusuru bulunmasa da sorumludur. nk kanun koyucu, kiinin gereken dikkat ve zeni gstermesi hlinde zararn

domayacan varsaymtr.

Dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinde, dier kusursuz sorumluluk hallerinden farkl olarak, sorumlu

kiininKURTULU KANITI getir me olana vardr.Buna gre, bu tr sorumluluklarda kusursuz kii gerekli dikkat ve zeni

gsterdiini veya bu dikkat ve zeni gsterseydi bile zararn kanlmaz olduunu kantlayarak sorumluluktan kurtulabilir.

Dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk(OLAAN SEBEP SORUMLULUU)hlleri,adam altrann(BK. md.

66);hayvan bulundurann(BK. md. 67);yap malikinin(BK. md. 69);ev bakannn(MK. md. 369) kusursuz sorumluluklardr.

2- Hakkaniyet lkesi

Yasa koyucu, doan zarardan kusuru bulunmad halde baz kiilerin hakkaniyet dnceleriyle sorumlu tutulmalar gerektiini kabul

edebilir. Buna BK. md. 65de dzenlenmi olan,ayrt etme gcne sahip olmayanlarn kusursuz sorumluluurnek verilebilir.

3- Tehlike lkesi

Baz faaliyet ve nesneler nitelikleri gerei bakalarnn mal ve can gvenlii iin her an tehlike tamaktadrlar. Nitelikleri itibari ile tehlike

yaratan faaliyetlerde bulunan kimseler kusurlar olmasa da bu faaliyetleri sonucu ortaya kan zarardan sorumlu olurlar.

Tehlike ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hllerinde, dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinden farkl

olarak,kurtulu kant getirme olana tannmamtr.

Trk Hukukunda tehlike ilkesine dayanan kusursuz sorumluluun rnekleri unlardr:

m. 71 de dzenlenengenel tehlike sorumluluu (tehlike arzeden iletme faaliyetinden sorumluluk)

2918 sayl Karayollar Trafik Kan.m.85 ile getirilenmotorlu ara iletenin sorumluluu

2872 sayl evre Kanunu m. 28 ile getirilenevreyi kirletenlerin sorumluluu

2929 sayl Trk Sivil Hav. Kan. m. 134 ile getirilensivil hava arac ileteninsorumluluu

1. B) KUSURSUZ SORUMLULUKTA KUSURUN ETKS

Kusursuz sorumlu kiinin ayn zamanda kusurunun bulunmasna munzam kusur (ek kusur) ad verilir. Bu durumda, kusursuz sorumlu

kii, dikkat ve zen ilkesine dayanan kusursuz sorumluluk hallerinde kurtulu kant getirerek; tehlike esasna dayanan kusursuz

sorumluluk hallerinde ise, zarar grenin ya da nc kiinin ar kusuruna dayanan illiyet ban kesen sebeplere bavurarak

sorumluluktan kurtulamaz.

1. C) KUSURSUZ SORUMLULUK HLLER

1- Hakkaniyet Sorumluluu

1. a)m. 65e gre, ayrt etme gcnden yoksun olan bir kimsenin (akl hastasnn) ilemi olduu haksz fiilden dolay

sorumlu tutulmas hakkaniyet gereidir.

2. b)nc kiinin korkutmasyla szleme yapan kimseszlemeyle bal olmadn kar tarafa bildirirse, ona

hakkaniyet gerei tazminat demek zorunda kalabilir.

3. c)Zorunluluk (zaruret = ztrar) hlinde bulunan kimse,zarar verici fiilinden dolay hakkaniyet gerei tazminat demek

zorunda kalabilir.

2- Adam altrann (stihdam Edenin) Sorumluluu (BK. md. 66)

1. a) Sorumluluun artlar


26/29

Adam altranla alan arasnda bir hizmet (istihdam = altrma) ilikisi bulunmaldr:Adam altranla alan

arasndaki altrma ilikisi, hizmet szlemesinden kaynaklanabilecei gibi fiili bir badan da kaynaklanabilir. nemli olanalann,

altrann emir ve talimatna uygun olarak alyor olmasdr.altran gerek kii olabilecei gibi tzel kii de olabilir.

alan bir haksz fiil ilemi olmaldr

Haksz fiil, iin veya hizmetin grlmesi srasnda ve hizmet dolaysyla ilenmelidir:Zarar ile hizmet arasnda sk biriliki yoksa, zarar, hizmet esnasnda meydana gelmi olsa dahi adam altran sorumlu deildir. rnein, bir kamyon ofrnn

altrann eyasn tarken karsna kan baka bir aracn ofryle kavga ederek onu yaralamas durumunda, altran sorumlu

tutulamaz. ki iinin kavga ederek birbirine zarar vermeleri durumunda da ayn ey sz konusudur.

alann fiili bir zarara sebebiyet vermi olmaldr

Zarar, altran ile szleme ilikisi iinde bulunmayan bir nc kiiye verilmelidir:rnein; (A) firmasnda teknisyen

olarak alan (B), bir klimann montaj iin mteri (alc) (C)nin evine gitmi, ancak balkonda d nitenin montajn yaparken elindeki

tornaviday drerek o srada yoldan gemekte olan ()nn yaralanmasna neden olmutur. Bu durumda (A) firmas ()ye kar BK.

md. 66ya gre sorumlu olacaktr.

Eer zarar, altran ile szleme ilikisi iinde bulunan bir kiiye verilirse, BK. md. 66ya gre deil, BK. md. 116ya gre sorumluluk sz

konusu olur. Yukarda verdiimiz rnekte, (A) firmas adna alan teknisyen (B), klimay takarken hatal montaj sebebiyle klimann zarar

grmesine neden olursa, bu durumda (A) firmas mteri (C)ye kar BK. md. 66ya gre deil md. 116ya gre sorumlu olacaktr.

alann fiili ile zarar arasnda uygun illiyet bann bulunmas gerekir

1. b) altrann kurtulu delili (kant) getirme imkn

Yukarda bahsedilen artlar gereklese de, altran aada belirtilen durumlar kantlarsa sorumluluktan kurtulabilir.

altran, byle bir zararn meydana gelmemesi iin artlarn gerektirdii btn dikkat ve zeni gsterdiini kantlarsa

zarardan sorumlu tutulamaz.altran, bu yoldaki savunmasn ispat iin zellikle, alan semede, ona talimat vermede ve nezaret

etmede durumun gerektirdii btn dikkat ve zeni gsterdiine ait deliller gstermek zorundadr.

altran, artlarn gerektirdii btn dikkat ve zeni gstermi olsayd dahi zararn meydana gelmesini nleyemeyeceini

ispat edebilirse sorumluluktan kurtulur (zellikle mcbir sebep, zarar gren kiinin veya nc bir kiinin fiiliyle illiyet bann

kesilmesinde).rnein ofrn kalp krizi geirmesi, zarar gren kiinin intihar etmek amacyla kendisini arabann nne atmas

durumunda altrann sorumluluu sz konusu olmaz.

1. c) alann sorumluluu

alann sorumluluukusur esasna dayanr.Davac, alandan, kusurunu ispat etmek artyla tazminat isteyebilir.alann

sorumluluu BK. md. 49a, altrann sorumluluu BK. md. 66ya dayanr.

1. d) altrann alana rcu (bavurma) hakk

altran, nc kiinin zararn tazmin edince, alanakusurunun arlyla orantl olarakrcu etmek hakkna sahiptir. alan fiili

ilerken kusursuzsa, altran tarafndan kendisine rcu edilemez.altran, alana yanl talimat veya bozuk ara ve gere

vermek suretiyle kusurlu davranmsa rcu hakkn ksmen veya tamamen kaybedebilir.

1. e) BK. md. 66 ile BK. md. 116nn karlatrlmas

2. md. 66da kendisineszleme ba bulunmayan bir kiiye,iinin, hizmetin ifas srasnda haksz fiiliyle verdii zarardan, i

sahibinin sorumlu tutulmas hli ngrlmtr. BK. md. 116da ise,borlunun, borcu ifa etmek zeregrevlendirdiiyardmc

kiilerin fiillerinden sorumluluunu dzenlemektedir.

3. md. 116da, altran ile zarar gren kii arasnda bir bor ilikisi (szleme) mevcuttur. Burada altran kurtulu

kant getirip sorumluluktan kurtulamaz. nk BK. md. 116nn sz konusu olduu hallerde szlemeye aykr bir davran

vardr.


27/29

Eer fiil hem szlemeye aykr bir davran hem de haksz fiil nitelii tayorsa, zarar gren ister BK. md. 66, isterse BK. md.

116ya dayanarak altrana dava aabilir.Yukarda verdiimiz rnekte, teknisyen (B), klimann montajn yaparken yanl elektrik

balants yapt iin evde yangn kmasna sebebiyet verirse, bu durumda mteri (C), (A) firmasna ister BK. md. 66, isterse BK. md.

116ya dayanarak dava aabilecektir.

3- Hayvan Bulunduranlarn (dare Edenlerin) Sorumluluu (BK. md. 67-68)

Dikkat ve zen ilkesine dayanan bir kusursuz sorumluluk hlidir.


Zararbirhayvantarafndan ve hayvannserbest hareketineticesinde domaldr

Hayvann fiili ile zarar arasndailliyet babulunmaldr.

Hayvanbelli bir kimsenin elindeveyaynetiminde bulunmaldr

1. b) Kurtulu delili getirme imkn

Hayvan elinde bulunduran kii, byle bir zararn meydana gelmemesi iin hal ve artlarn gerektirdiibtn dikkat ve zeni gstermi

olduunuya da btn dikkat ve zeni gstermi olsayd bile zararn olumasna engel olamayacanispat ederek sorumluluktan

kurtulabilir.

Hayvan sahibinin, hayvann bakm ve gzetimini yardmc kiilerine brakm olmas kendisini sorumluluktan

kurtaramaz.Hayvan sahibi hayvann bakm ve gdlmesini bakalarna (seyis, oban gibi) brakm olabilir. Bu durumda yine hayvan

sahibi BK. md. 67 gereince sorumludur. Ancak hayvann zarara yol amas, bakcnn kusurundan kaynaklanmakta ise, hayvan sahibi

yannda bakc da BK. md. 49 gereince kusuru nedeniyle mteselsilen sorumlu tutulabilir.

1. c) Rcu hakk

Elinde hayvan bulunduran kii, tazminat demek zorunda kalncahayvan rkterek bu zarara yol aan kimselere rcu

edebilir.rkten kii kusurlu deilse, bu kiiye rcu edilemez.

1. d) Hapis hakk ve hayvann ldrlebilmesi imkn

BirTAINMAZIN ZLYED,tanmaza zarar veren hayvan, tazminat alacann teminat olmak zere yakalayp elinde tutabilir.

Tanmazn zilyedi durum ve koullar gerektirdii takdirde tanmaza giren hayvan ldrmek hakkna da sahiptir.

4- Bina ve Yap Malikinin Sorumluluu (BK. md. 69-70)

1. md. 69a gre, bir bina veya yap eserininMALK,o eyinyapmndaki bozukluklardan;MALKle beraberNTFAya

daOTURMA HAKKI SAHPLERbakmndaki eksikliklerdendoan zarar gidermekle sorumludur. Bu sorumlulukdikkat ve zen

ilkesinedayanr.


Bir binann veya dier bir yap eserinin(kanal, kpr, tnel, yzme havuzu, elektrik direi, doalgaz borular, inaat

iskelesi, teleferik, bahe duvar, kuyu, asansr vb. gibi eserler)bulunmas.

Binann veya yap eserininyaplndaveyabakmnda bir eksiklik (bozukluk) bulunmas.

Zararn bu eksiklikten domas (illiyet ba)

lliyet ban kesen sebepler bulunmamaldr


28/29

Sorumlu tutulacak kiinin malik, intifa hakk sahibi ya da oturma hakk sahibi olmas:Burada sorumlu tutulacak kii,

zararyapm bozukluundankaynaklanyor isesadece malik;zararbakm eksikliindenkaynaklanyor isemalikle birlikte

varsaintifaya daoturma hakk sahibidir.

Kiraclarn veya zilyetlerin sorumluluklar BK. md. 49a gredir.Yani kusur esasna dayanr.

Sorumlu olacak kii says birden fazla ise bu kimseler zarardanmteselsilen sorumludurlar (rnein kat malikleri).

1. b) Bina ve yap malikinin kurtulu kant getirememesi

Malik sorumluluktan kurtulabilmek iin kurtulu kant getiremez.Fakat, illiyet bann kesen sebeplerin varln ispatlayarak

sorumluluktan kurtulabilir.

1. c) Rcu hakk

nc kiinin zararn tazmin eden malik, intifa ya da oturma hakk sahibi, kendisine kar sorumlu olan kiilerehaksz fiilya

daszlemenin ihlalihkmlerine gre rcu edebilir. Bu kiiler mimar, mteahhit, mhendis, inaat tamircisi, asansr bakmcs ve

binann satn alnd kiilerdir.

5- Motorlu Ara letenin Sorumluluu (2918 sayl KTK. md. 85 vd.)

Motorlu ara iletenin sorumluluutehlike sorumluluuesasna dayanr. Aracnmaliki dnda,uzun sreli kiracs, dn alan,

mlkiyeti muhafaza kaydyla satn alankii, aracalanya dagasbedenkii de motorlu ara ileteni gibi kusursuz sorumludur.

Bir motorlu aracn katld bir kazada, nc kiilerin urad zararlardan dolay, birden fazla kimse sorumlu bulunuyorsa,

bunlarmteselsilen sorumludurlar.


1. Motorlu tat bir zarara sebebiyet vermelidir

Bu zel dzenlemenin kapsamna sadecemaddi zararlarn tazminigirer, manevi zararlarn tazminine BK. md. 49 hkmleri uygulanr.

1. bb) Bir motorlu aracn iletilmesi (kullanlmas) zarara sebebiyet vermelidir

letilme halinde olmayan bir motorlu aracn sebep olduu trafik kazasndan dolayileten ancak kazann oluumunda kusuru var

ise, rnein arata bulunan ve tamirini yaptrmad bir bozukluun kazaya sebep olmas durumunda BK. md. 49a gre sorumlu

olacaktr. Bu durumdailetenin sorumluluu alelade kusur sorumluluudur.letilme halinde olmayan bir motorlu aratan ama

motoru altrlmam, trafie karlmam aratr. rnein, park halindeki aracn el freni bozuk olduu iin kayarak bir baka araca

arparak zarara sebep olmas.

Hkim takdir yetkisine dayanarak iletenin, kendi aracnn katld bir kazadan sonra yaplan yardm almalarndan dolay yardm edenin

urad zararlardan da sorumlu tutulmasna karar verebilir. Ancak, bu durumda iletenin sorumlu klnabilmesi iin,ya kazadan onun

sorumlu olmas ya da yardmn dorudan doruya kendisine veya arata bulunanlara yaplmasgerekir.

1. cc) Aracn iletilmesi ile zarar arasnda uygun illiyet bann bulunmas gerekir

1. dd) lliyet ban kesen sebepler bulunmamaldr

KTK iletene, herhangi birkurtulu kant getirebilme olana ta nnmamtr.Ancak ileten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu

tutulduu kiilerin kusuru bulunmakszn ve arataki bozukluk kazay etkilemi olmakszn, kazann bir mcbir sebepten veya zarar

grenin veya bir nc kiinin ar kusurundan ileri geldiini ispat ederse sorumluluktan kurtulur. imdi bu sebepleri inceleyelim:

Mcbir sebep: Yldrm dmesi, deprem, dadan kaya yuvarlanmas gibi doal olaylar mcbir sebep saylrlar.Buna

karlk yolun karl veya buzlu olmas, youn sis, youn yamur, aracn nne anszn kan bir hayvan, tali yoldan ana yola aniden kan

traktr vb. sebepler mcbir sebep saylamaz.


29/29

Zarar grenin ar kusuru:Yayalarn, bisiklet ya da motosiklet srclerininilliyet ban kesen ar derecedeki

kusurlaryznden kaza meydana gelmise, doan zararlardan ara ileteni sorumlu deildir. rnein, gece karanlnda bir yayann,

trafiin youn olduu bir otoyolda kardan karya gemek istemesinde olduu gibi.Zarar grenin kusuru illiyet ban kesecek

derecede ar deilse,ileten sorumluluktan kurtulamaz. Ancak bu durumdahkim,tazminatta indirim yapma yetkisine sahiptir.

nc kiinin ar kusuru:Kazaya karan baka bir aracn ileteni, zellikle kazaya urayan kk ocuk zerinde

gzetim grevini yerine getirmeyen ana baba, bu anlamda nc kiidirler.Bu durumda yalnzca nc kii zarar tazminleykmldr.

Arataki bir bozukluun kazay etkilememi olmas:rnein fren patlamas, rot kmas, lastiklerin patlamas gibi

umulmayan hallerden dolay ara ileteni mutlak olarak sorumludur.

letenin veya eylemlerinden sorumlu bulunduu kiilerin kusursuz olmas

1. b) Hrsz ve gasbedenlerin sorumluluu

Bir motorlu aracalan veya gasbeden kimse ileten gibi sorumlu tutulur. Hrsz veya gasp da ileten gibi illiyet ban kesen

sebeplerden dolay sorumluluktan kurtulabilir.leten, kendisinin veya eylemlerinden sorumlu olduu kiilerden birinin, aracn

alnmasnda veya gasbedilmesinde kusurlu olmadn ispat ederse, sorumlu tutulamaz. Grld gi

Documents

BORÇLAR HUKUKU.docx