SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 4.Cilt 1. ve 2.Saya (2000) 1-6

ADAPAZARI'NDA 17 AGUSTOS DEP RE Mİ SONRASI ÇEVRE ETKİ DEGERLENDİRMESİ

Mahnaz Gümrükçüoğlu, Recep_ İleri, Burhan Sümer, Mirali Al osman Seyfettinoğlu Sakarya Üniversitesi, Afühendis/ik Fakültesi

Çevre Mühendisliği Bölümü, Esentepe Kampüsü, 54040, .Adapazarı

ÖZET

17 Ağustos I 999 tarihinde yaşanan deprem çok ciddi boyutlarda insani, ekonomik ve ekolojik sonmlara neden olmuştur. Bu sorunlann öncelikle insani ve ekonomik boyutlan ele alınmış ve çözümler üretilmeye çalışllınıştır. Bunun yamnda deprem, bir kısmı kısa vadede bir kısmı da uzun vadede ortaya çıkacak önemli çe"YTe problemleri yaratmıştır. Bwıa bağlı olarak bu çalışmada deprem sonucu meydana gelen çe,Tesel etkiler değerlendirilnıiş ve alınınası gereken önlemler üzerinde durulmuştur.

ABSTRACT

17 August 1999 earthquake has been revaled more serious hıımanly, economic and ecologic problems. Firstly, humanly and ecomomic problems have been evaluated and produced solutions. Nevertheless earthquake has been created environınental problems which will be e:�:posed in short or long periods. Therefore in this study, environmental impacts which occured after the earthquake have been evaluated and investigated necessary expediences.

L GİRİŞ

Dünyanın en aktif deprem kuşaklanndan birinin üzerinde bulıman ülkemizin yaklaşık o/o95'i depremlerden etkilenmektedir. Bu etkinin en fazla hissedildiği kuşak olan Kuzey Anadolu Fay hattı üzerinde 17 Ağustos 1999 tarihinde meydana gelen depremde bu fay hattının Gölcük-Arifiye merkezli uzanhsı kınl� aletsel büyüklüğü 7.4 o� son yüzyılın en şiddetli depremlerinden biri mevdana •

gelmiştir. [1] Deprem 120 kın'lik bir yüzey kınğı meydana getirmiş ·ve ülke nüfusunun o/o40'ının yaşadığ1 çok geniş bir alanda etkili olmuş ve bu durum gerek insan sağlığı gerekse çevre kirliliği açısından oluşan riskleri önemli ölçüde arttırmıştır. Aynca deprem sonrası kullanılacak acil uygulama planlannın bulunmaması bu problemierin daha da büvı1mesine

-'

neden olmuştur. Aktif fay zonu üzerinde ,.e zemin şartlan uygun olmayan alanlarda

kurulmuş olan konutlar ve bir çok endüstriyel tesis, hava, toprak, yer altı Ye yüzey sulannın kirlenmesine ve meydana gelen hasarlar, önemli miktarda katı atık oluşumuna neden olmuştur.

D. ADAPAZARI ve DEPREM

Adapazan şehir merkezi doğu-batı yönünde yaklaşık 45 km., kuzey-güney yönünde ise yaklaşık 30 km. uzunluğunda ve kalınlığı 200 m. !i aşan bir alm·yon tabakası üzerindedir ve Kuzey Anadolu Fav zonuna

� �

yaklaşık 8-1 O km. uzaklıkta dır. 17 Ağustos 1999 depreminde 350 bin kişinin yaşadığı ve yaklaşık 80 bin konutun bulunduğu Adapazan, Eren1er, Serdivan ye Arifiye mevkilerinde, konutlann 24 678'i yıkık ve ağır, 18 406'sı orta ve 27 239'u hafif olmak üzere toplam 73 323 'ü, işyerlerinin ise 5146 'sı yıkık ve ağır, 3764 'ü orta ve 2699'u hafif olmak ·üzere toplam 1 1609'u basar görmüştür. Elverişsiz zemin ve meydana gelen sıvılaşma altyapı ve binalarda büyük tahnoat meydana getirmiştir. En büyük tahnoat ve can kaybı zemin koşullannın elverişsiz olduğu Adapazan şehir merkezinde; Adnan Menderes Caddesi, Vagon Fabrikası, Şeker Fabrikası ile Ankara Caddesi arasında kalan bölgede meydana gelmiştir. Bu alanlardaki binalar la aynı teknik özelliklere sahip olduğu halde, Maltepe, Hızırtepe ve Serdivan gibi nispeten iyi zemine sahip yerlerde bulunan binalarda ise tahribat azdır. Ancak Adapazarı'nda yaygın zemin sıvılaşması ve zernin çökmesi sonucunda yüzlerce binanın temeli zemin içine gömülmüş yeya binalar kütle halinde devrilmiştir. (Şekil 1) Tablo 1. de, 17 Ağustos sonrası Adapazan 'nda depremin yarattığı genel bilanço görülmektedir.

Tablo 1. 17 Ağustos 1999 Depremi Adapazan Bilançosu

Miktar Oran ( Kişi,Adet) (%)

-

Olü Sa}ısı 3891 -

Yıkılan Bina 13797 47 Oturolamaz Bina 12754 43 Hasarsız Bina 3211 lO

2

Adapazarı'nda 17 Ağustos Depremi Sonrast Çevre Etki Değerlendirmesi

Şekil 1. Zemin yetersizliği nedeniyle hasar gören bir bina

Zemin sıvılaşmaSl, taşuna gücü zayıflığı vb. faktörlerin, depremin yapılardaki hasarlannı arttırması nedeniyle hem fay zonundan hem de aliivyondan uzakta yeni yerleşim alanlannın seçilmesi gerekmektedir. Bu nedenle Adapazarı şehir merkezine fazla uzakta olmayan, taşıma gücü almyona göre yüksek olan alanlar incelenmiş ve şehir merkezinin kuzey ve kuzeybatı kesiminde üç a)TI Bölgenin jeolojik açıdan şehir yerleşimine açılabileceği gözlenmiştir. Bu alanlardan Kararnan köyü ve civan yeni yerleşim alanı olarak seçilmiştir. [1] Böylece planlı yerleşim için ilk adımın atıiabilmesi mümkün olacaktır. Büyük bir yıkımın yaşandığı mevcut yerleşim bölgesinde de imar planlarının zemin özellikleri dikkate alınarak yapı1ması ç.ok önemlidir.

m ALTYAPI SORUNLARI

Deprem sonrası Adapazan'nın kanalizasyon , yağınur suyu ve içme suyu şebekelerinde % 80-85 onınında ciddi tahribatlar elektrik ve baberleşme sisteminde büyük ölçüde arızalar meydana gelmiştir. [2] (Tablo2.)

Tablo 2. Kanalizasyon şebekesinde oluşan tahribatlar

Cinsi Boru Çaplan Miktar (mm) (Ade�km)

Terfi Merkezi - 6 adet Ana 200,400,600,2000 120 km.

Toplayıcı Şebeke 300,400�500,600, 640 km.

800

Özellikle şehir merkezindeki 74 kın'lik kanalizasyon hattında önemli boyutta tahribat görülmüştür. Ayrıca Adapavın evsel atıksu tesisine atık sulan taşıyacak olan kanalın, pompa istasyonundan geçici deşarjın yapıldığı yere kadar 4 noktada hasar tespit edi Imi ştir. [3] Mevcut 350 km. lik yağmur SUJU kanalırun ise tamamı tahrip olmuştur (Tablo 3).

Tablo 3. Yağmur suyu kanalında oltışan tahribatlar [4)

Cinsi Bom Çaplan (Mm) MJktar (Adet)(m)

Ya�urSuyu 1000,1200,1400 80km. Kanall

Yağmur Suyu 200,3 ()()' 400' 600,800 270 km. Kanalı

Tablo 4. Su ve kanalizasyon şeb�kesinde oluşan tahribat oranlan [ 4]

Şehir Su Şebekesi o/o86 Hasan •

Şehir K analizasyon o/o71 ..

Şebekesi Hasan

Yeniden yapılanma çerçevesinde İller Bankasınca hazırlanan ve halihazırda inşaatı dev·am eden Adapazan Kanalizasyon Projesi, on adet Belediyey·e hizmet götürecek şekilde projelendirilmiş olup, 120 kın ana toplayıcı ve 640 km şebeke olarak belirtilen metrajın büyük kısmı imal edilip depremden zarar gören ve birinci kademe inşaat progrann içinde bulunan hatlan kapsamaktadır. İnşaat için 41 firmay-a toplam 30 trilyon TL. (1999 fiyatı ile) bedelle ihale yapılmıştır. Nisan 2000 itibariyle imalata başlannnştır ve 1. 5 )ıl içinde bi tirilecektir. Kanalizasyon inşaatında % 40 'lık fiziki gerçekleşıne sağlaıımıştrr. [2] Adapazan içme ve kanalizasyon şebekesinde hasar azaltınası yapmak için zemjn iyileştirmesine özen gösteritip boru yatak1anmasına önem verilınekle beraber boru batlannda hasara ·vol -'

açacak kuvvetler bakımından deprem kuvvetleri hesaba ka1ılmamaktadır. 17 Ağustos depreminden önce yap1mına başlanmış olan Adapazan kanalizasyon şebekesi in · uygulamalar depremden sonra hiçbir değişikliğe uğratılmadan devam etmektedir. Bu konuda kanalın dayanımı için iyi yataklama yapmakla yetinilmektedir. Ancak Ecetaş Şirketi'nin ürettiği betonanne borulann TSE değerlerinden 2-3 kat fazla dayanım göstermesi kanalın dayanımı konusunda pozitif etken olarak karşımıza çıkmaktadır. [5] (Şekil 2). Fakat deprem ve zemin sıvılaşıuası risld olan bölgelerde kayma gerilmelerine dayanıklı korozyon açısından önlerni alınınış çelik veya plastik boru knUanınn daha uygun olabilir.

• ... .. � - . . . ,. -, ' {'loo ·::...: . � ·- � � -..

- · -· :tr·� Şekil 2. 1' eni dönem betonam1e kanalizasyon borulan

'·

M.GümrükçUoğlu, R.ileri, B.Sümer, M.A.Seyfettinoğlu

Belediye tarafından inşa edilmiş olan atıksu antma tesislerinde ise önemli bir hasar olmadığından ve meydana gelen küçük hasariann işletim sistemini doğrudan etkilernemesi sebebiyle detaylı bir hasar tespit raporu hazırlanma mıştır. A }nca tesislerin işletilmesine depremden soma da devam edilmiştir. 25.8.1999 tarihli raporda mevcut kanaliıasyon sisteminde meydana gelen tJ.kanma ve patlamalar ve vidanjörlerle çekilen evsel atık sulann, atıksu antma tesisi havuzlannda geçici olarak depolandığı bildirilmektedir.

Deprem nedeniyle oluşan zemin sıvılaşması pik ve asbest isale hattı borulannın patlamasına neden olmuştur. (Şekil 3) Adapazan merkezde, deprem öncesi mevcut olan 700 kın'lik içme suyu şebekesinin yaklaşık o/o 70 oranında kullanılmaz olduğu tespit edilmiştir. 4 73 kın'lik içme suyu inşaatı 3 firmaya ihale edilmiştir. İnşaatta şu ana kadar % 80 fiziki gerçekleşme sağlanmıştır. Şebekede yumuşak ve elastik olmayan asbest boru ku11anılrnış olması deprem sırasındaki tahribatın bo}utunu arttırmış olmakla beraber, (Şekil 4) çelik borularda da hasar meydana gelmiştir (Şekil 5). Bu dunıın deprem soıınısında uzun dönem şehre su verilmemesine ·ve dolayısıyla çevre kirliliğini arttıncı önemli bir faktör durumuna gelmesine neden olmuştur.

·. . . .

• • .. • p .;.. ......... -.,.· ... ;..-- ., . . : . ..

• .. .. .. .. o ... - --

•

. . •. . .

Şekil3. Patlayan pik ve asb� isale hattı borulan

Daha soma yapılan incelemelerle deprem bölgeleri için içme suyu tesislerinde en uygun malzemenin polietilen boru, çelik boru veya duktil font boru olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle de depremden sonra alınan tedbirler doğrultusunda içme SU}11 boru kalitesinde yapılan değişikliklerle depreme dayanıklı polietilen (PE) boru cinsi uygulaması tercih edilmiştir.

•

Şekil 4. Asbestli çimento borularda görülen hasar [6)

Şekil 5. Çelik borularda görülen basar

W. ÜS1Y API SORUNLARI IV. 1. Molozlann Bertarafı

-.. .

'1 � ;:ıt o

• • .,. - " o o

· - . . , , . - . "l·:· ·- ,, .:>.,t-t , .

.. .., · ... ,-;_--, .. fl' ·, ( . o • • : •

.. � 1!:· �: . _ ... ; .. " �· � • .., .;

:· ·: 1 1 Y: � - : .r •·r ..,� �J ·� i o ,. ;!' ...... ... , .., ...._ - -· ... - .... • • .... ,-.. ...- .#> \ • - 1 • ..... .. � .... 1 f ..... ,..,,;,.. -·

- . . . .� . . . - . ..

,

Deprem sonucunda hertaraf edilmesi gereken tonlarca enkaz ayn bir. atık türü dür. Enkazın kaldııına işleri,

Bayındırlık ve !skan Bakanlığı'nca yapılan ihale sonucu 10 taşeron fınnaya verilıniştir. Toplam 2.5 milyon ton

3

Adapazarı'nda 17 Ağustos Depremi Sonrasi Çevre Etki Değerlendirmesi

enkaz kaldınlmıştır. Molozlann döküm yerinin tespiti için Çevre İl Müdürlüğü tarafından yapılan 26.08.1999 tarihli çalışma sonucunda belirlenen yer, şehir merkezine lO kın. mesafede, Karasu İlçesi , yolu üzerindeki Şeker Fabrikası 'na ait eski taş ocağı sahasıdır. Daha sonra, bu alanın yeterli olmadığı görülmüş ve Çevre İl Müdürlüğünce 7.10.1999 tarihinde yapılan çalışma sonucunda iki mevki daha belirlen miştir. Bunlardan biri şehir merkezine yaklaşık 4 km. mesafede bulunan Gazeller Mahallesindeki 250 dönümlük eski kum ocağı, ikincisi ise, Arifiye sınırları içinde kalan Sarıgöl mevkiindeki eski kum ocağı sahasıdır. 5069 işyeri ve 23967 adet konutlun yıkılması ile oluşan enkaz atıklannın o/o5'i Taşkısığı mevkiine, o/o lO'u Sangöl mevkiine, o/o85'i ise Gazeller mevkiine dökülmüştür.

Oluşan enkaz atıklannın, çeşitli fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek yeniden hanunaddeye dönüştürülme imkanı vardır. Atık betondan moloz olarak kınlacak malzemeler, yolların zemin ıslahı ve yol üst yapısında kullanılan ve taş ocaklanndan elde edilen stabilize malzerneye alternatif olarak değerlendirilebilir. Enkaz atıklannın geri kazarunu amacıyla� Çevre Bakanlığı tarafin� bir İsviçre fiıınasından (Svedala Finnası) temin edilen geri kazamın kırma grubu seyyar ünitelerinden bir adedi ilimize tahsis edilerek Gazeller mevkiindeki enkaz döküm sahasına yerleştirilmiştir. Bu sayede molozlann deniz_. akarsu veya tanın alanianna boşaltılması önlenerek bu alanlarda yanıtılacak çe\Te sorunlannın da önüne geçilrniş ve aynca ekonomik olarak kazanç sağlanmış olacaktır. Tablo 5 'te molozlann geri kazanınu ile sağlanan kazanç görülmektedir.

Tablo 5. Ekonomik açıdan sağlanan fayda

Açıklama Miktar Miktar (Ton ) ($)

Toplam Atık Beton 1953729 Toplam Atık Demir 91901,4

Atık Betontın 5513630 D � . e�en .

Atık Demirin 7235147 Değeri

Toplam Atık 12748777 Malzeme Değeri

• • Unite Maliyeti 357108

Kazanç 12391669

IV. 2. Katı Atıklar

Herhangi bir düzenli hiznıetin yapılamadığı depremin ilk günlerinde bakanlık tarafından gönderilen 20 000 adet çöp poşeti şehrin ana arterlerine ve sonradan gönderilen 240 000 adet poşeti Adapazan Belediyesi işbirliği ile çadır kentlere ve ihtiyaç duyulan mahallelerdeki çadır sakinlerine dağıtılarak, gönüllü

.

çevreciler, ll Çevre Müdürlüğü ve Çevre Koruma Vakfi

4

personeli işbirliğince umumi bir temizlik yapılması sağlanmıştır. Atıklar, Adapazan Belediyesi'nin önceden kullanmakta olduğu Sakarya Nehri kenannda bulunan düzensiz depolama alanına depolanmakta ve her gün ilaçlanmaktadır. [7]

Deprem sonrası geniş bir alanda yoğun bir biçimde tıbbi atlk ve cesetlerin taşınması sırasında enfekte olmuş battaniye gibi malzemeler ortaya çıkmış ve bu tür malzemelerin usulüne uygun olarak hertarafı da ayn bir sorun oluşturmuştur. Bakanlık tarafından ilk etapta gönderilen 3 6 400 adet tıbbi atık poşeti tıbbi atık depolama sahasında ayn bir bölümde bertaraf edilmektedir. A;nca Adapazan Devlet Hastanesinde kullanılmak üzere Liechenstein Hükümeti ile Hoval\\·ork AG fiıması tarafından bağışlanan 500 milyar TL. değerinde 'Tıbbi Atık Yakma Cihazı' Çevre Bakanlığı tarafından ilimize gönderilmiştir.

IV.3 Prefabrik Yapılar

Deprem samasında ilk etapta 53 çadrr kent oluşturulmuş., 34 000 vatandaşınnz buralarda yaşaınaya başlamıştır. Daha sonra bu çadır kentler zemini sağla� alt yapısı yapılmış ve tamamen kışlık çadırlardan oluşan çadır kentlere taşınarak bu sayı azaltılmış, Bayındırlık Ye İskan Bakanlığı ve yerli ve yabancı şirket tarafından yapılan toplaın 10.272 adet prefabrik konutun zamanında yetiştirilmesi ile bumdaki vatandaşlanınız bu konutlara taşınarak çadır kentler tasfiye edibniştir. Burada yaşayan ailelerin elektrik� su, altyapı, ulaşım, gıda, temizlik, yeme� ısınma gibi giderleri devlet tarafından karşılanmış olup bu yardınllara 1 Temmuz 2000 tarihi itibariyle son verilmiştir.

Prefabrik evlerin bulunduğu alanlarda iklim şartlannın elverişsizJiği, düz arazilerde dan dolayı su basma sonmlan, yeterli su temin edilememe sorun� atlksu uzaklaştırma sorunu, maddi kaynaklann azlığı ve çevre kirliliği gibi nedenlerden dolayı sağlık sorunlannda artış gözlenmiştir. Bunun için sağlık ocaklan gezici ekipler kurmuşlar ve buna ilave olarak da birçok çadır kentte yerleşik olarak binnet sunmuşlardrr.

IV.4. Sana)i

Deprem nedeniyle Sanayi kuruluşlan da zarar görmüştür .

Bunlardan 34'ü ağır, 73'ü orta, 19'u ise hafif hasarlı durumdadır. Ancak birçok tesis yeniden üretime geçmiştir. Üç önemli devlet kuruluşu TÜV ASAŞ, TZDK ve Şeker Fabrikasında genel ve deprem sonrası sorunlar de·vam etmekte olup üretim dur muştur. [2]

Depremin ardından elektrik kesintileri ve üretimin dunnası sonucu hemen tüm sanayi laıruluşlannın biyolojik ve kimyasal antma sistemlerinin devre dışı kalınası çevre kirliliğinin artmas1na neden olmuştur.

M.Gümrükçüoğlu, R.ileri, B.Sümer, M.A.Seyfettinoğlu

IV. S. Park ve Yeşil Alan Kullanımı

Deprem öncesi peyzaj çalışınaJan yapılan. şehir merkezindeki yeşil alan ve parklar ile merkez dışındaki bazı yeşil alanlar deprem sonrası çadır kentlere dönüşmilştür. Bu çadıriann bir kısmın1n kaldırılmasıyla bu alanların uğradığı taluibat ortaya çıkmıştır. (Şekil6). Aynca meikez dışındaki çadrr kentle� şimdi ise prefabrik yapıtann kurulduğu alanlar genel1ikle önceden tanm veya hayvancılık için kullanılan alanlardır. Bu yapılann kal dan sonra bu alanlarda tekrar tarun yapılabilmesi ınümkün görünmemektedir. Bu ciddi toprak kirliliği sonımı için henüz bir önlem alma va da sorunu berta.rnf etme ile ilgili bir çalışma ..

bul1ınmamaktadır.

Şekil 6. Yeşil alan ve paridann çadır yerleşimi için kullanuru[8J

IV. 6. Hava kirliliği

Deprem anında meydana gelen yapı çökmelerinden dolayı oldukça fazla miktarda toz ve partikül bavaya kanşmıştır. Daha sonra hasarlı binaların yıkılması ve enkaıla rm kaldmlması sırasında da önemli miktanla toz ortaya çıkmıştır. Aynca alt yapı çalışınalan nedeniyle bozulan yollar da bu toz miktannın aıturasına neden olmaktadır. Bu kirletici etken elbette insan, hayvan ve bitki sağlıgı açısmdan olumsuz etki yaratroakta<lır.

IV. 7. Güniltü Kirtilili

Hasarlı binaların yılolması sırasında iş makinelerinin enkazın taşınınası ve kamyonlann döküm

yerlerinde enkazı boşaltması sııasmda oluşan gfirültünün yanında alt yapı çalışınalan yapan makinelerin gürültüleri de kirlilik yaratan olumsuz etkilerdir. [9]

V. SONUÇ ve ÖNERİI.ER

Depremin ve depremden dolayı oluşan sıvılaşma olayının, alt yapı ve üst yapılara etkisinden oluşan ıarann en a:nı indirilmesi için gerekli çah şn1a1ar yapıJmalıdır. Sıvılaşınanm meydana geldiği yerlerde yer altı suyu genellikle yüksek oldugu ve içerisinde bol miktarda Slilfat bulunduğundan atık su borulan imalatında SPÇ (Sülfata Dayanıklı Çimento) kullanılmalıdır. [10] Şu anda kullammda olan bomlar arasından deprem bölgesi inşaatlan için seçim yapılacağı zaman inşaatının kolaylığı, su iletimindeki güvenliği, zaman, sıcaklık degişimi \tb. faktörlerden nasıl etkilendiği işletme maliyeti ve kolaylığı gibi etkiler dışında deprem dayanımı

mutlaka göz önünde bulundmuJmahdır. Deprem sınısırıda bondarın hareketini en aza indirmek için borulann altına serilecek malzemenin gı anülometıesi de çok önemlidir.

Kalıcı konutlaı m yapının ivedi olarak bi tirilmesi ve prefabrik yapılatın kaldıularak park, bahçe ve tarım alanlannda gerekli diizenlemeleıin yapılması, kirliliğinin boyutla ı ının belirlenerek hertaraf yöntemleı inin

u..;ı��� gerekmektedir .. Katı atıklar konusunda daha önce planlannuş olan dtizenli depolama tesisinin bir an önce hayata geçirilmesi öncelikle Sakarya Nehri'nin kirliliğinin önlenmesi açısından çok önemlidir. Hava ·ve gürültü kirliliği seviyesi özellikle diğer işlemler bittiğinde biraz daha azalacak ve gerekli önlemlerin alınması kolaylaşacaktır.

Deprem # yer alan ülkemizde en önenıli görev hükümetlere, belediyelere, meslek kuruluşlanDa \'e teknik

5

Adapazan'nda 17 Ağustos Depremi Sonrası Çevre Etki Değerlendirmesi

eleınanlara düşmektedir. Nerelerde yapılaşma olacağı, yapılann standartlannın belirlenmesi ve yapım esnasında denetlenmesi devletin ve belediyelerin görevidir. Bizlerin de, bu hizrrıetlerin ciddi bir biçimde yerine getirilinesini talep etmemiz gerekmektedir. Y erleşimimizi ve yapılanmızı depreıne uygun hale getirirsek, depremden önce ve sonra nasıl hareket etmemiz gerektiğini bilirsek, deprem tehlikesini ve yaptığı hasarlan nıininuıma indirgeyebiliriz.

1940�lı yıllardan beri varlığı bilinmekte olan Kuzey - Anadolu Fay hattı ile ilgili olarak TMMOB ve bilim

adamlan bu fay hattı üzerindeki yerleşim ve sanayileşme planlan konusunda sürekli olarak uyanlarda bulunmuş, ancak bu uyanlar karar veıme mekanizmalan göz ardı edilmiştir. Yaşanan 17 Ağustos depremi ve J-ıkımı, yeni bir çevrecilik ve şehireilik kültürü ol ının ya nı nda bilgiye dayalı toplum olunmasının başlangıcı için dönüm noktası olmalı ve bu acı tecrübeden gerekli dersler tüm kesimler tarnfından çıkanlmahdır.

VL KAYNAKLAR

[1] Altında4 A., Eimas, M, Kasap, H., 'Sakarya Üniversitesi 17 Ağustos 1999 Gölcük-Arifiye Depremi Değerlendirme Raporu', Sakarya Üniversitesi, 1999. [2] Sakarya Vali1iği, 'Sakarya İli Deprem Raporu' , 2000. [3] önem, M, 'Marmara Depreminin Çevreye Etkilerine Genel Bakış', Bitirme ödevi, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, 2000. [4] Özgürses, T., 'Adapazan'nda Depremin Yarattığı Sorunlar' Bitirme ödevi, Sakarya Üniversitesi� Mühendislik Fakültesi, 2000. (5] Koçhan, Ö., 'Yer altı Kanallan ve Kuv·vetler', Bitinne ödevi, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, 2000. [6] Güneş, M., 'Deprem Bölgesine Uygun Altyapı Tesisleri', Bitimıe ödevi, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültes� 2000. [7] Aydın, M., 17 Ağustos 1999 Sakarya h Çevre Müdürlüğü'nün Deprem Sonrası Yapmış Olduğu Hizmetler\ Çevre İl Müdürlüğü, 1999. [8] Adapazarı Büyükşehir Belediye Başkanlı� 'Fotoğraflarla Adapazarı Depremi', 2000. [9] Kurnaz, E., Özbek, S., Gürevi� Ö., �Depreınin Çe"Tesel Etkileri ve Düzce Depremi örneği', Bitinn e ödevi, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültes� 2000. [10] Köseoğlu, Y.Z., 'Deprem ve Sıvılaşmanın Alt Yapı Tesislerine Etkisi', Bitirme ödevi, Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültes� 2000.

6

•

,.

•