EUR/KZT 334.94 USD/KZT 313.73 RUB/KZT 5.57 CNY/KZT 45.54

№63 (29044) 3 С�УІР, ДҮЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

РУХАНИЯТ

9-бет

ЭКОНОМИКА

БІЛІМ

7-бет

АРҚАНЫҢ ӘНШІЛІК ДӘСТҮРІ: асыл өнердің арқауы үзілмесін

6-бет

ІСКЕР ӘЙЕЛДЕРГЕ АРНАЛҒАН ЖОБА

МҰҒАЛІМ БЕДЕЛІН ҚАЙТСЕК КӨТЕРЕМІЗ?

ӘЛЕМ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН

5-бет

«БАУЫРЛАС ЕЛДЕРДІҢ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАС КӨКЖИЕГІ КЕҢЕЮДЕ»

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Облыс бойынша ауыл шаруа-шылығы мақсатындағы алқаптардың көлемі 4,6 миллион гектарды құ-рай ды. Облыс əкімдігі ауыл ша-руа шылығы басқармасының мə лі-м етінше, ағымдағы жылдың өні мі үшін егіс алқаптарының құры лы-мын əртараптандыруға сəйкес ауыл-ша руашылық дақылдарының егіс көлемі 608,8 мың гектар болады деп жоспарлануда. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 15,6 мың гектарға не-месе 2,6 пайызға артады.

Сонымен қатар, егіс алқаптарын əртараптандыру да сала үшін маңызды мəселе. Бұл мақсатта дəнді жəне дəнді-бұршақты дақылдар – 257,6 мың гектар, майлы дақылдар – 87,7 мың гектар, қант қызылшасы – 9,0 мың гектар, картоп – 8,7 мың гектар, көкөніс – 26,1 мың гектар, бақша 10,7 мың гектар жəне мал азығы 208,0 мың гектарға орналасатын болады. Бұл өз кезегінде өңірдегі ауыл шаруашылығы саласын дамытып қана қоймай, өңір экономикасын көтеруге де негіз бола-тыны анық. Сондай-ақ, шаруалардың игілікті ісіне бастау бола алады.

Ал ағымдағы жылдың өнімі үшін егілетін ауылшаруашылық дақылдарына 325,6 мың гектар сүдігер көтеру жоспарланса, бүгінде нақ-ты көтерілгені 214,7 мың гектарды құрады. Бұл міндет жалпы облыс бой ынша 65,3 пайызға орындалған.

Сондай-ақ, аудандардың берген мəліметі бойынша, биылғы жылдың өніміне егілетін жаздық дəнді жəне майлы дақылдардың тұқымы толық жеткілікті. Енді облыста жерден көл-көсір өнім алу мəселесі күн тəртібінде тұр. Ал жерге егілетін тұқымның сапа-сы мен қолжетімділігі қандай?

– Жаздық арпа бойынша қажетті 22,0 мың тонна тұқым, ал мақсары дақылына қажетті 2,34 мың тонна тұ-қым қолда бар. Яғни, арпадан 100 пай ыз жəне мақсарыдан 98,1 пайыз қамтамасыз етілген. Жүгерінің бірінші ұрпақ будан тұқымдарының 1 килосы Алматы об-лысынан 800-900 теңгеден сатып алы-нуда. Бүгінгі күнге дəндік жүгерінің қажеттілігінің 66,0 пайызға жуығы қамтамасыз етілсе, қалған қажеттілік бой-ынша «Будан» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, Қазақ егіншілік жəне өсімдік шаруа шы лығы ғылыми-зерттеу инсти-тутымен келісім жүргізілуде, – дейді облыстық ауыл шаруашылығы бас қар-ма басшысының орынбасары Еркебұлан Анабеков.

Міндетті сақтандыру да маңызды мəселелердің бірі. Өткен жылы егілген 259,4 мың гектар жаздық егіннің небəрі 22,8 пайызы ғана сақтандырылған. Талас ауданы 60,2 пайыз егістікті сақтандырып жоғары нəтижеге қол жет кізсе, өзге аудандардың сақ тан-дыру көрсеткіштері 40 пайызға да жетпеген. Енді ағымдағы жылғы өнімге егілген 106,6 мың гектар үздік бидайдың 56,7 мың гектары сақтандырылған. Бұл көрсеткіш облыс

бойынша 53,1 пайызды құрайды. Су үнемдеу технологияларын қолдану барысында да кеткен кемшіліктер бар. Мəселен, өткен жылы су үнемдеу технологиясының егіс алқабына енгізу көлемі облыс бойынша 11974 гектарға жеткен. Осы бағытта Шу, Қордай, Жуалы, Байзақ, Жамбыл, Меркі аудан-дары жақсы жұмыс істеп отырғандар қатарынан көрінсе, Сарысу жəне Талас аудандарында жұмыс төмен деңгейде атқарылған. Тіпті Мойынқұм ауда-нында бұл жұмыстар мүлде қолға алынбай отыр екен.

Жұмыстың өнімділігі мен нəтижесі техниканың дайындығына тікелей байланысты. Осы тұрғыда облыстағы 5751 трактордың 5175 данасы көктемгі дала жұмыстарын жүргізу үшін дайындық сапына қойылған. Оның ішінде доңғалақты тракторлардың дайындығы 91 пайызды құрап отыр.

Бүгінде Үкімет тарапынан облысқа

көктемгі дала жұмыстарын жүргізу үшін 15 500 тонна арзандатылған ди-зель отыны бөлінген. Оның 12 500 тоннасы наурыз айына, ал қалған 3000 тоннасы мамыр айына қаралған. Ал басқарма басшылығы қазіргі уақытта белгіленген операторлар бойынша аудандардың егіс көлеміне сəйкес жағармай бөлінгенін айтып отыр. Сондай-ақ, ағымдағы жылы Үкімет та-рапынан өсімдік шаруашылығы сала-сын субсидиялау бағдарламалары бой-ынша барлығы 3 миллиард 598 мил-лион 128 мың теңге қаржы қаралған.

Қорыта айтқанда, облыста көктемгі дала жұмыстарына əзірлік жақсы. «Көктемгі дала жұмыстарын жүргізуге қажетті барлық жағдай жасалған. Енді барлық тиісті жұмыстарды оңтайлы мерзімде өткізуге толық мүмкіндік бар», дейді Еркебұлан Даниярбекұлы.

Жамбыл облысы

Көктемгі егіске әзірлік барысы––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––К�ктем шығып, к�к к�терілгелі �ңірлерде к�ктемгі дала жұмыстарына дайындық қыза түседі. Биыл да Жамбыл облысында науқанға әзірлік уақытында басталды. Ал оның барысы қандай? Асыраушы саланың биылғы жылғы к�рсеткіші қай деңгейде?––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев тың «G-Global: XXI ғасыр əлемі» кітабындағы «G-Global бастамасы адамзат тағдыры

туралы ғалам дық пікірталасты өзекті етуге, қазіргіден де қауіпсіз əлем дегі прогресс пен болашақ үшін сын дарлы негізде барлық озық күштерді біріктіруге қабілетті» деген байсалды пікірі бүгінде жа һан дану идеясына айналған. Соның

сəтті көрінісі аталмыш форум аясында жан-жақты айқын далды.

Негізгі сегіз бағыттан тұ ра тын форумның басты оқи ға сы – «Аманат» сыйлығы на кандидаттарды іріктеу. Қыз меті жалпы адами құнды лық тарды нығайтуға септігін ти гізетін адамдардың əлеумет тік-экономикалық жəне қоғам дық өмір саласында елеу лі үлес қосқаны үшін табыс та латын сыйлықтың жеңімпаз дары тамыз айында ЭКСПО-2017 ха лықаралық мамандан ды рылған көрмесі аясында ма-рапатталатыны форум аясында ресми жарияланды.

Келелі кеңесті ашып, форум жұ-мысына сəттілік тілеген ай мақ басшы-сы Ерлан Қошанов Ел басы ұсынған «G-Global» баста масына бүгінде əлемдік сая си инс ти туттар, жаһандық саясат кер-лер, Нобель сыйлы ғының лауреаттары, ықпалды сарап шылар оң пікір білдіріп отыр ғанына тоқталды. Миллион даған пайдаланушылар «G-Global» платфор-масына кіруде. Ал, оның идеялары орыс, ағыл шын, неміс, басқа да Еуропа тіл деріне аударылды. Бұның өзі игі бастаманы жан-жақты қол дауды көрсетеді, деді əкім.

Форум міндеттеріне сəйкес, G-Global

халықаралық жобасын ілгерілету – Елбасының «G-Glo bal: XXI ғасыр əлемі» кітабы ның тұсаукесерін өткізу, ЭКСПО- 2017 халықаралық көрме-сін жəне «Жасыл көпір» əріп тес тік бағдарламасын насихаттау бол мақ.

Іс-шараға 800-ден астам адам қатысып, форум делегат тары Қазақстан халқы Ассам блея сының қазақтың бай мəдениетіне арналған «Ұлы Дала қазынасы» атты көрмесін тамашалады. Сон дай-ақ, жиын барысында «Əлем дік кілем» ерекше панносы таныс тырылды. Онда жасы, этносы жəне діни нанымдары əртүрлі қолөнер шеберлерінің еңбектері көпшілік назарына ұсынылған.

Қарағанды облысы

Жаһандану идеясының серіппесі––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

�ткен жұма күні Қарағандыда «G-Global» Ха лық аралық хатшылығы, «Адамдардың елеулі же тіс тіктері» қоғамдық қоры �кілдерінің, Парламент Мә жі лісі депутаттарының қатысуымен, «Нұр Отан» пар тиясы, сондай-ақ, Қарағанды облысы әкімдігінің қол дауымен «G-Global: ХХІ ғасыр әлемі» атты бірінші �ңірлік форум �тті.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Елбасының Әзербайжанға ресми сапары басталды

Кеше Президент Нұрсұлтан Назарбаев ресми сапармен Əзербайжан Республикасының астанасы Бакуге келді. Бұл туралы Президенттің баспасөз қызметі хабарлады.

Мемлекет басшысы Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасын қабылдады

––––––––––––––––––––Кездесуде К.Мәсімов М е м л е к е т б а с ш ы с ы -на Ұлттық қауіпсіздік комитетінің �зге құқық қорғау органдарымен бірлесіп, ЭКСПО-2017 халықаралық к�рмесіне д а й ы н д ы қ а я с ы н д а қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған тиісті ш а р а л а р д ы а т қ а р ы п жатқанын баянда ды, деп хабарлады Қазақстан Р е с п у б л и к а с ы П р е -з и д е н т і н і ң б а с п а с � з қызметі.––––––––––––––––––––

Қазақстан Президенті ал дағы уақытта ЭКСПО-2017 көрме-сі мен қатар əлемдік деңгейдегі бас қа да ауқымды шаралар өтеті-нін еске салды.

– Биыл бірқатар халықаралық іс-шаралар болады. Мемлекеттер мен үкіметтер басшылары, Пар-ла мент мүшелері, сондай-ақ шет елдерден жəне өз елімізден ту-ристер көптеп келеді деп жос-парланып отыр. Осыған орай, сол іс-шаралардың тиісті деңгейде ұйымдастырылуын қамтамасыз

ету мəселелерін пысықтау қажет. Ең алдымен, қауіпсіздік мəселесіне назар аудару керек, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

Сондай-ақ, Мемлекет басшы-сы басқа елдерде болып жатқан террорлық актілерге тоқталып, ондай жайттарға жол бермеу

үшін тиісті жұмыстар жүргізу, соның ішінде шет елдердегі əріптестермен өзара іс-қимыл орнату қажеттігін айтты.

К.Мəсімов Елбасыға мұндай ауқымдағы іс-шараның қауіпсіз өтуі, сондай-ақ терроризм-мен жəне діни экстремизммен

күрес Ұлттық қауіпс ізд ік комитетінің, басқа да құқық қорғау органдарының ұдайы бақылауында болатыны жөнінде мəлімдеді.

Сурет Президенттің баспас�з қызметінен алынды

БАЛАҒА ТІЛ ҮЙРЕТУ ТАҒЫЛЫМЫ

КАНЦЛЕРДІҢ ҚАҒИДАСЫ

5-бет 7-бет

Бақытгүл САЛЫХОВА�лисұлтан ҚҰЛАНБАЙ

2 3 сәуір 2017 жылсаясат

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекеттік хатшы Гүлшара Әбдіқалықованың төрай ым­ды ғымен Қазақстан Президенті жанындағы Сыбайлас жем­қор лыққа қарсы іс­қимыл мәселелері жөніндегі комиссияның отырысы өтті. Онда Қазақстан Республикасының Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру жөніндегі 2015­2017 жылдарға арналған іс­шаралар жоспарының және «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл туралы» Заңның орындалу барысы қаралды.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанада Қазақстан мен Әзербайжанның сарапшылары мен саясаттанушылары аймақтық үдерістер аясындағы Қазақстан мен Әзербайжан қарым­қатынастарының дамуын талқылады. Аталған шараны «Парасат» жүйелі зерттеулер институ­ты Әзербайжан Республикасы Президентінің жанындағы Стратегиялық зерттеулер орталығымен бірлесіп ұйымдастырды.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Мәжілісінің Спикері Нұрлан Нығматулиннің төрағалығымен өткен палатаның бюро отырысында алдағы жалпы отырыстың күн тәртібі нақтыланды, деп хабарлады Мәжілістің баспасөз қызметі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Парламент Сенаты Әлеуметтік­мә дени даму және ғылым комитеті «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мәдениет мәселелері бойын­ша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын талқылау аясында еліміздің Мәде ниет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлымен, мә дениет мекемелерінің, оқу орын да рының өкілдерімен, Астана, Алматы қалаларының, Солтүстік Қазақстан және Маңғыстау облыстарының театр ұжымдарымен кездесті.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жоғарғы соттың Төрағасы Қ.Мәми жоғары сот органының кезекті жалпы отырысын өткізді. Оның жұмысына Жоғарғы соттың алқа төрағалары мен судьялары, Ғылыми­консультативтік кеңес мүшелері, Конституциялық Кеңестің, Бас прокуратураның, Ұлттық банктің, мүдделі министрліктер мен ведомстволардың, сондай­ақ Жеке сот орындаушылары республикалық па­латасы мен Республикалық адвокаттар алқасының өкілдері қатысты. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Шараға еліміздің Парламент Сенаты мен Мәжілісінің депутаттары, Мәдениет және спорт министрлігінің, мәдениет саласының ұйымдары мен мекемелерінің басшылары, Қазақстан театрларының директорлары мен көркемдік жетекшілері қатысты.

Сенаттың Әлеуметтік-мәдени даму және ғылым комитетінің төрайымы Бірғаным Әйтімова кездесуді аша келіп, мемлекетімізде мәдениетті дамыту мен классикалық және халық өнерінің үздік дәстүрлерін сақтау үшін барлық жағдай жасалғанын атап өтті. Әлемдік мәдени кеңістікке ықпалдасу үшін барлық шаралар қабылдануда. Нормативтік- құқықтық ережелердің негізі жасалды, мәдениет саласының заңдары мен заңнан кейінгі құқықтық актілер қабылданды, инфрақұрылым дамып келеді, Мәдени саясаттың тұжырымдамасы мен отандық мәдениетті дамытуға ықпал ететін басқа бағдарламалық құжаттар қабылданды.

Сенатордың айтуынша, мәдени мұраға бай және шығармашылық әлеуетке ие Қазақстан халқын әлемнің 30 дамыған елінің қатарына кіру мақсатына қол жеткізуге шақырған Мемлекет басшысының «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясын, Қазақстан Президенті Н.Назарбаевтың «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауын, Қазақстан Республикасының

Мәдениет саясатының тұжырымдамасын іске асыру үшін Парламент депутатта-ры «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне мәдениет мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасын әзірлеген болатын.

Б.Әйтімова Парламент депутаттарының бастамасымен әзірленіп, Сенатқа түскен заң жобасында осы мәселелер көрініс тапқанына сенім артатынын жеткізді. Оның пікірінше, заң жобасының аясында осы саладағы көптеген маңызды мәселелер шешілетін бо-лады. Мәселен, театрлардың алдына қойылған міндеттерді белгілеу, театрлардың ішкі мәселелерін реттеу, қойылымдарға өзге шығармашылық қызметкерлерді тарту, театр- ларда көркемдік кеңестер мен қойылым топ-тарын құру заң жүзінде белгіленеді.

Кездесуде негізгі баяндаманы Арыстанбек Мұхамедиұлы жасады. Ол мәдениет саласын одан әрі жаңғыртудың негізгі ережелері тура-лы жан-жақты хабардар етті. Бастамашылар атынан Парламент Мәжілісінің депутаты М.Айсина заң жобасындағы негізгі түзетулерді таныстырды. Еліміздің «Мәдениет тура-лы» Заңында Қазақстан халқының мәдени мұрасына жататын басылымдарды сақтау және жария етуді жүзеге асыратын Қазақстан Р е с п у б л и к а с ы Ұ л т т ы қ м е м л е к е т т і к кітап палатасының мәртебесі белгіленді; басылымдардың тегін данасын Ұлттық мемлекеттік кітап палатасына, ал электрондық нұсқада «Орталық» мәртебесіне ие кітапханаға

міндетті түрде беру міндеті бекітілді.Одан басқа, заң жобасымен мәдениет

мекемелері мен театрлар қызметіне қатысты мәселелерді реттеу, қоғамдық маңызы бар әдебиеттерді сатып алу, басу және тарату, сондай-ақ мәдениет саласының уәкілетті органдарының құзыретін нақтылау ұсынылып отыр.

М.Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының көркемдік жетекшісі Асанәлі Әшімов, Қ.Қуанышбаев атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық музыкалық-драма театрының көркемдік жетекшісі Талғат Теменов, М.Горький атындағы Мемлекеттік академиялық орыс драма театрының директоры әрі көркемдік жетекшісі Еркін Қасенов, М.Лермонтов атындағы Мемлекеттік академиялық орыс драма театрының директоры Юрий Якушев, Қуыршақ театрының көркемдік жетекшісі Құралай Ешмұратова және басқалар театр өнерін дамыту туралы ұсыныстар айтып, сөз сөйледі.

Сенат депутаттары Ақан Бижанов, Әли Бектаев, Серік Бектұрғанов, Жабал Ерғалиев, Сәрсенбай Еңсегенов және Сергей Ершов отандық театрды және театр өнерін дамытудың келешегі, жалпы мәдениет саласының мәселелері туралы өз ойларын ортаға салды.

К е з д е с у д і қ о р ы т ы н д ы л а й к е л і п , Б.Әйтімова мәдениет саласындағы меценаттық пен демеушіліктің алуан түрлері кеңінен қолданылатын Израиль, Италия, АҚШ секілді елдердегі үздік халықаралық тәжірибелерді мысалға келтірді. Қазақстанда да сондай қадамдарды ынталандыру қажеттігін атап өтіп, отандық театр мәдениетін сақтау мен аясын кеңейту қажеттігі және оның жалпы мемлекеттік маңызына тоқталды, сондай-ақ айтылған мәселелерді шешуде депутаттық корпус пен мемлекеттік құрылымдардың күш-жігерін біріктіруді ұсынды.

Александр ТАСБОЛАТОВ,«Егемен Қазақстан»

Жалпы отырыс жұмысын аша келе, Қайрат Мәми республи-ка судьяларының VII съезінде Мемлекет басшысы жүктеген құ қықтық айқындылық деңгейін артт ыру, тұрақты әрі болжамды сот практикасын қалыптастыру жө ніндегі міндеттерін іске асы ру-дың маңыздылығын атап өтті.

Күн тәртібіне талқылау үшін Жоғарғы соттың бірқатар нор-ма тивтік қаулыларының жобасы шығарылды.

«Соттардың атқарушылық іс жүргізу жөніндегі заңнамасының кейбір нормаларын қолдануы туралы» нормативтік қаулының жобасын талқылауға ұсына оты-рып, Қ.Мәми азаматтық, әкім-шілік немесе қылмыстық істі ло г икалық тұрғыдан аяқтауға алып келетіндіктен, сот актісін орындаудың маңызды екендігін атап өтті. «Орындалған сот шешімі ғана сотқа жүгінген тұлғалардың бұзылған құқықтарын қорғауды қамтамасыз ете алады», деді ол.

Жоғарғы соттың судьясы Маргарита Одинцова аталған нормативтік қаулыны қабылдауға осы бағыттағы қолданыстағы нормативтік қаулының өзектілігін

жойып, сот практикасының бірізділігін қамтамасыз ету және заңнамадағы олқылықтардың орнын толтыру қажеттілігі туындағандығымен түсіндірді. Айталық, нормативтік қаулы соттылықты анықтауға, бо-рыш кердің мүлкін бағалауға, сау даны жүргізуге, бюджетке өсімақыны өндіруге, сондай-ақ жеке сот орындаушыларының жұмысына ақы төлеуге байла-нысты мәселелерді түсіндіреді. Онда сот шешімін кейінге шегеру мен орындау мерзімін ұзартуға негіз болып табылатын критерий-лер айқындалған. Нормативтік қаулыда борышкердің мүлкі саудаға нарықтық құны бойын-ша бағаланып шығарылуына қажетті барлық шараларды сот орындаушысының өзі қабылдауы тиістігі, бағалауға қатысты дау туындаған жағдайда сот орын-даушысы қабылдаған шаралар сот тарапынан тексерілетіндігі түсіндірілген. Нормативтік қаулы қандай жағдайда борышкер-ден мемлекет кірісіне өсімақы өндіруге болатындығын, ол неліктен азайтылуға жат пай тын-дығын, сауда жасау барысында бекітілген сату-сатып алу шартын жарамсыз деп тану және саудаға шағымданумен байланысты

дауларды іс жүргізудің қай түрі бойынша қарау керектігін түсіндіреді.

«Жоғарғы соттың кейбір нормативтік қаулыларына аза-маттық және азаматтық про цес-тік заңнама бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу тура-лы» нормативтік қаулының жо-басын таныстыра келе, Жоғарғы сот судьясы Нұрия Сисенова 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап, жаңа Азаматтық процестік кодекстің күшіне енгенін еске салып өтті. Кодекс сот ісін жүргізуді үш са-тылы жүйеге көшіруді, процеске қатысушылардың жарыспалылығы қағидатын күшейтуді, жеңіл де-тілген сот ісін жүргізудің жаңа ин-ститутын енгізуді және бұйрықтық іс жүргізуді қолдану салала-рын кеңейтуді регламенттейді. Тараптарды дауды бітімгершілік жолмен реттеуге ынталанды-ру және шиеленісті соттан тыс шешу механизмдерін күшейту мақсатында егер іс бітімгершілік келісіммен және татуласты-ру рәсімдерін қолдана отырып аяқталса, сот шығындарын азайту және мемлекеттік баж салығын қайтару көзделген.

Аталған жаңашылдықтар қол-даныстағы 23 нормативтік қау-лыға өзгерістер мен тол ы қ ты рулар

енгізудің қажет ті лігін алға тартты. Әңгіме «Оңалту және банкроттық туралы заң на маны қолдану практи-касы туралы», «Сот шешімі тура-лы», «Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы істерді қарау ба-рысында соттардың заңнаманы қолдануы туралы», «Мұрагерлік туралы заңнаманы соттардың қолдануының кейбір мәселелері туралы» және т.б. нормативтік қаулылардың процестік заңның тиісті нормаларына сәйкес кел-мей тін кейбір қағидаттарының кү шін жою туралы редакциялық си паттағы өзгерістер турасында болып отыр.

Н.Сисенова аталған норма-тив тік қаулының соттарға жаңа-дан қабылданған АПК-ның кей-бір нормаларын қолдану ба-ры сында практикалық көмек көр с етудегі өзектілігін, заң ды қолдану барысындағы кей бір тү-сініспеушіліктерді ше ше тін дігін атап өтті.

«Жоғарғы соттың кейбір но р-мат ивтік қаулыларына қыл мыстық және қылмыстық процестік заңнама бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» нормативтік қаулының жоба-сын таныстыра келе, Жоғарғы Соттың судьясы Ерден Әріпов оны қабылдаудың қажеттілігі заңнамадағы жаңашылдықтарға байланысты туындағандығын атап өтті. Аталған нормативтік қаулының жобасы қолданыстағы 17 нормативтік қаулыға өз герістер мен толықтырулар енгізеді. Солардың қатарында «Есірткі, психотроптық және улы заттарды заңсыз айналымға түсіру жөніндегі істер бойынша заңдарды қолдану туралы», «Қылмыстық процесті жүргізген органдардың заңсыз әрекеттері салдарынан келтірілген зиянды өтеу жөніндегі заңды қолдану тәжірибесі туралы», «Қылмыстық істер бойынша сот сараптамасы туралы» және т.б. нормативтік қаулылар бар.

Жалпы отырысқа қа ты су-шылар ұсынылған нор ма тивтік қаулылардың жобала рын талқылай келе, оларға бір қатар ұсыныстары мен ес ке рт пе лерін енгізді. Олар тал қы лау қо рытындысы бойынша ре дак циялық өңдеуден кейін жал-пы отырыс тарапынан түпкілікті бекітілетін болады.

Отырысты «Парасат» жүйелі зерттеулер институтының директо-ры Нұрсұлтан Ахмедия ашып, са-рапшылар басқосуының Мемлекет басшысының Әзербайжанға сапа-ры қарсаңында маңызды екенін айтты.

«Қазақстан мен Әзербайжан қарым-қатынастары сәтті және динамикалық тұрғыда дамуда. Біздің елдеріміз халықаралық және аймақтық ұйымдар аясында белсенді ықпалдастық орнатқан. Тұрақты негізде екі мемлекет бас-шы ларының өзара іссапарлары ұйымдастырылып, екі жақты қа-тынастардың барлық салалары бойынша ынтымақтастық перс- пективалары талқылануда», деді Нұрсұлтан Ахмедия.

Әзербайжан Республикасы През идентінің жанындағы Стра-тегиялық зерттеулер орта лы ғының ди ректоры Фархад Мамедов «екі мем лекет басшылары арасында жоғары деңгейдегі саяси сенім ор-ныққандығын» атап көрсетті. Сон-дай-ақ, Фархад Мамедов Қазақстан мен Әзербайжан халықаралық күн тәртібінде тұрған мәселелер бойынша ұстанымдарының ұқсас екеніне тоқталды.

Айта кетейік, екі ел арасын-да мәдени байланыстар үлкен ма ңызға ие. Халықаралық түркі ака демиясының сарапшысы Тимур Козырев Қазақстан және Әзербайжан түркі мемлекеттері ре тінде түркі халықтарының бі ре-гей лігін дамытуға ұмты ла тын ды-ғын жеткізді.

Қазақстан Президенті жа-нын дағы стратегиялық зерттеу-лер институтының ғылыми қыз-мет кері Найля Әлмұхамедова: «Соң ғы 10 жылда Қазақстан мен Әзер байжанның сауда байланыс- та ры айтарлықтай нығайды. 2016 жы лы Қазақстан мен Әзербайжан ара сындағы сауда айналымы 136,8 млн АҚШ долларын құрап, 2015 жылмен салыстырғанда 9 пайызға өс ті», деді.

Қазақстан Әзербайжанға темір жол және трамвай локомотивінің жабдықтарын, қара металл, жанар-жағармай, құрылыс материалдарын экспорттайды. Импорттың негізгі бөлігін қант және кондитерлік өнімдер, қара металдан жасалған өнімдер, көкөніс пен дәндер, тек-стиль өнімдері мен электр құрал-жабдықтары құрайды.

Әзербайжан Республикасы Милли Меджлисінің депутаты Расим Мұсабеков өз сөзінде екі ел үшін өзекті мәселелерді сөз етті. Оның ішінде әлемдік қауіпсіздік, Қазақстан Президентінің ядро-сыз әлем бастамасы, Каспий теңізінің құқықтық мәртебесі, ислам джихадизмі, Астана мен Бакудің үнқатысу алаңы ретіндегі рөлін ерекше атады.

Кездесу қорытындысында қа-зақ стандық және әзербайжандық са рап шылар 25 жыл ішінде екі мемлекет тығыз әріптестік қа ты-нас тарды қолдайтындығын және Еуропа мен Азия арасындағы белгілі бір «көпір» екендігін ата-ды.

Күн тәртібі нақтыланды

Осыған орай депутаттар алдағы сәрсенбіде бірқатар заң жобаларын бірінші оқылымда талқылайды деп күтілуде.

Олар зияткерлік меншік сала-сын дағы заңнаманы жетілдіру мә селелеріне, сонымен бірге, электр энер гетикасы мәселелері бойынша тү зетулерге қатысты болмақ.

Сондай-ақ, жалпы отырыста Мәжіліс әлеуметтік қамсыздандыру мәселелеріне арналған маңызды заң жобасын жұмысқа қабылдайды деп күтілуде.

Осы заң жобасы бойынша түсіндірме жазбада айтылғандай, үстіміздегі жылғы шілдеден бас- тап жасына байланысты және

еңбек сіңірген жылдары үшін зейнетақы төлемдерінің мөлшері, мемлекеттік базалық зейнетақы төлемдерінің мөлшерін былтырғы жылмен салыстырғанда 20 пайызға дейін өсіруді қамтамасыз ету үшін арттырылады.

Сондай-ақ, 2017 жылы бала тууы на байланысты жәрдемақы кө-лемін 20 пайызға арттыруды қам-тамсыз ету бойынша заңнамаға өз-ге рістер мен толықтырулар енгізу көз делуде.

Бюро отырысында сәуір ай-ында Алматы қаласында Халық-ара лық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің көшпелі отырысын өткізу туралы мәселе де қарастырылды.

Заңнамаға түзетулер талқыланды

Редакциялық өңдеуден кейін бекітіледіКонституция мен өзге де заңдардың өзгеруіне орай Жоғарғы сот өзінің бірқатар нормативтік қаулыларына түзетулер енгізді

Қоғамдық мәселе әркез бақылауда

Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Отырысты ашқан Гүлшара Әбдіқалықова Мемлекет бас-шысының тапсырмасымен Сы-байлас жемқорлыққа қарсы стра тегияға және «Сыбайлас жем қорлыққа қарсы іс-қимыл т у р а л ы » З а ң ғ а ж е м қ о р л ы қ әрекеттердің алдын алу іс і негіз болғанын атап өтті. Ал бұл реттегі жұмыстың негізгі бағыттары: мемлекеттік қызмет саласында, квазимемлекеттік және жеке- меншік секторда, сот және құқық қорғау органда-рында жемқорлыққа қарсы тұру, қоғамдық бақылау институтын енгізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет деңгейін қалып-тас тыру және халықаралық ын-ты мақтастықты дамыту.

Жиын аясында Мемлекеттік қыз мет істері және сыбайлас жем қорлыққа қарсы іс-қимыл агент тігі төрағасының орынбаса-ры А.Шпекбаевтың баяндамасы тыңдалды. Жалпы, бүгінде Сы бай-лас жемқорлыққа қарсы стратегия-ны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары 95% орындалса, осы жылы ол толығымен аяқталады.

«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл», «Қоғамдық ке ңес тер туралы», «Ақпаратқа қол же т-кізу туралы» жаңа заңдардың қа-былдануы мемлекеттік институт-тар қызметінің жариялылығын және олардың қоғам бақы лау-ы н д а б о л у ы н қ а м т а м а с ы з

етуге мүм кіндік береді. Бүған қоса, жемқорлыққа қарсы мониторинг, сыбайлас жемқорлық қатерлеріне жүйелі талдау жасау, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулер, мәдениет және ағарту сияқты құқықтық құралдардың жиынтығы тәжірибеге кеңінен енгізілді.

2016 жылы өкілетті орган 156 мемлекеттік органның қыз-ме тіндегі сыбайлас жемқорлық қатеріне талдау жасады, жем-қор лық құқық бұзушылықтар жасауға әсер еткен жағдаяттарды жою жө нiнде 2 мыңнан аса ұсыныс жасалды. «Мемлекеттік органнан мемлекеттік органға», «Әкімдіктен әкімдікке» жобала-ры аясында министрліктерде және жергілікті атқарушы органдарда түсіндіру жұмыстарын жүргізу мақсатымен қызметшілермен кез-десулер өтті. БАҚ-та 80-нен астам айдар ашылды.

Бұған қоса, жемқорлық үшін белгіленетін жазаға қатысты бұл тартпау қағидаты сақталып отыр. 2016 жылы республикалық деңгейдегі – 18, облыстық дең-гейдегі – 59, қалалық және ау дан-дық деңгейдегі 134 басшы қыл-мыс тық жауапкершілікке тартыл-ды. Анықталған 13,6 млрд теңге көлеміндегі залалдың 5,3 млрд теңге қаржылық өтемі немесе 39%-ы өтелді.

Мемлекеттік хатшы отырыс қорытындысы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асыру жөнінде кезекті жоспар әзірлеуді тапсырды.

Ынтымақтастықтың өзекті мәселелері сөз болды

–––––––––––––––––––––––––––31 наурызда Үкімет үйінде Қа зақ стан Республикасының Премьер­Ми­нистрі Бақытжан Сағынтаевтың төра­ғалығымен ЭКСПО­2017­ге дайын­дық және оны өткізу жөніндегі мемле­кеттік комиссияның кезекті отырысы өтті, деп хабарлады primeminister.kz.–––––––––––––––––––––––––––

ЭКСПО-ға дайындық барысы қаралды

Отырыс барысында жергілікті атқарушы органдар мен мемлекеттік органдардың жұмыс штабтарының Астанада өтетін ЭКСПО-2017-ге дайындық жұмыстары қаралды. Көрме ісін алға жылжыту, еріктілер қызметі, қазақстандық компаниялардың қатысуы, көрме аяқталғаннан кейін көрме павильондарының орындарын пайдалану мәселелері талқыланды.

Отырыс қорытындысы бойынша Пре-мьер-Министр жауапты мемлекеттік ор-гандарға көрменің өткі зі луі не даярлық жұ-мыстарын бақылауда ұстауды тапсырды.

Кездесу барысында та-раптар Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімдерінің Қытай нарығына кіруі мен шектеулерді жою мәсе ле-лерінің бірқатарын талқы-лады. Атап айтқанда, Қытай тарапы ҚХР-дың жеткізуші компаниялар тізіліміне енгізу үшін биыл сәуірде қой еті өндірісінің жүйесін және ет өңдеуші кәсіпорындарды тексеретінін растады. Екі жақ та Қазақстаннан Қытайға экспортталатын 34 өнімге

қатысты ветеринарлық және фитосанитарлық та-лаптар Хаттамалары жоба-ларын келісімдеу үдерісін жылдамдататын болды. Сондай-ақ, Қазақстан та-рапы ел аумағында ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасы мен қауіпсіздігін бақылауға арналған біріккен зертхана құру және оны тіркеу бастамасын көтерді.

Айта кетейік, кездесу қорытындысы бойынша көр-шілес елге экспортталатын

бидай кебегі партияларына қойылатын тексеріс, карантин және санитарлық талаптар ту-ралы Хаттамаға қол қойылды.

Аталған келісімнің арқа-сында қазақстандық бизнес-мендер тұңғыш рет Қытай нарығына бидай кебегін экс-порттау мүмкіндігіне ие бо-лады және де бұл үрдіс ті алғашқылардың бірі болып жүзеге асыру мүмкін дігі «Huoerguosi Irbis Interna tio-nal Trading Co LTD» компа-ния сының үлесіне тиіп отыр.

Өз кезегінде, компа ния-ның бас директоры Марат Дәулетқалиев осындай тиімді шешімдердің астық экспор-тына серпін беретінін атай оты рып, сындарлы келісім үшін кәсіпкерлер атынан Қазақ стан Үкіметіне алғыс білдірді.

Қытай нарығына бидай кебегін шығарады–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Өткен жұма күні Қазақстан Республикасы Премьер­Министрінің орынбасары – Ауыл шаруашылығы мин истрі Асқар Мырзахметов бастаған Қазақстан делега ция­сының Қытай Халық Республикасындағы ҚХР Сапа ны қадағалау, инспекция және карантин жөніндегі бас бас­қар масының төрағасы Чжи Шупинмен алғашқы кездесуі болып өтті, деп хабарлады Үкіметтің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

3 сәуір 2017 жыл 3саясат

Рамил ХАСАНОВ,Түркі кеңесінің Бас хатшысы

Байсалды іс-қимыл берекеге бастайды

Қазақстанның көрші мемлекеттер­мен және әлемнің өзге де ай мақ­тарымен бейбіт қатар өмір сүруі, ын­ты мақтастығы елдің халықаралық қа­ты настар саласындағы стратегиялық ше шімдерінің оң нәтижесі болып табы лады. Мен осы орайда, ең ал­дымен, Қазақстан мемлекеттілігінің қалыптасуы мен дамуында Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегі өте зор екенін атап өткім келеді. Қазіргі таңда жүргізіліп отырған сындарлы саясаттың арқасында Қазақстан өсіп­өркендеген, бейбітшілік сүйгіш мем­лекет ретінде әлемге танылды.

Қазақстанда қолға алынған консти­ту циялық реформалар қазіргі әлемдік сын­қатерлерге елдің лайықты жауабы бо лып табылады. Осыған байланысты Пре зи дент Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі әлемде мемлекеттік құрылыстың әм бебап моделі жоқ, бәрі де ізденіс үс­тінде екенін атап көрсетті.

«Қазақстан Республикасының Консти ту циясына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жо­басы бүкілхалықтық талқылауға ұсы­нылды. Оны халық бір ай бойы жан­жақ ты талқылады. Бұл өте маңызды ша ра болды. Яғни, әрбір қазақ стан дық­қа конституциялық реформа ж ө ніндегі пікірін білдіріп, ұсыныстарын айтуға мүмкіндік берілді. Менің ойымша, Қазақстан осылайша өзінің де мо кра­тиялық тұрғыда дамудың даңғыл жо­лында екенін тағы бір рет дәлелдеді.

Қазақстанда болып жатқан елеулі оқи ға ларға біздің ұйымға мүше мем­лекеттердің барлығы ерекше қы зы­ғу шылық білдіреді. Біз әрқашанда Қазақстанның таңдауына, халқының еркіне құрметпен қараймыз.

Түркі кеңесі – беделі биік ұйым

Түркітілдес мемлекеттер ынты мақ ­тас тығы кеңесі (Түркі кеңесі) – түр ­кі тіл дес елдер арасындағы ын ты мақ­тас тықты жан­жақты қолдауды бас ты мақсаты санайтын мемлекетаралық ұйым болып табылады. Ұйым 2009 жы лы Әзербайжанның Нахчыван қа­ла сын да өткен Түркітілдес мемлекет­тер бас шы ларының саммитіне қол қойыл ған На хчыван келісімі негізінде құрыл ған.

Ұйымның құрылтайшылары әрі мүшелері Әзербайжан, Қазақстан, Қырғызстан, Түркия мемлекеттері болып табылады. Ал бүгінгі Түркі кеңесі өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарында ұйымдастырылған Түркітілдес мемлекеттер басшылары саммиттерінің нәтижесінде дүниеге келген халықаралық ұйым десек, артық айтқандық емес.

Түркі кеңесі құрылғалы бері мүше

елдер сыртқы істер министрлерінің 11 рет ресми және бейресми отырыста­рын өткізіпті.

Қазіргі таңда Түркі кеңесінің Хат­шы лығы 14 бағыт бойынша мүше мем лекеттер арасындағы көпжақты ын тымақтастықты жүзеге асыруда. Нақтылай айтқанда, Хатшылық ТүРК­СОЙ, ТүркПА, Халықаралық Түр кі акаде миясы, Түркі мәдениеті мен мұра­сы қоры сынды мәдениет саласына қа­тыс ты басқа да еншілес ұйымдармен бір лесе отырып, саяси­экономикалық, мәдени­гуманитарлық және білім беру салаларында қызмет етуде.

Мәселен, Түркі кеңесі түркі мемле­кет терінің эко номикалық ынтымақ­тасты ғына баса назар аударады. Жыл сайын түркі тілдес елдердің Іскер лік кеңесі және бизнес­форум ұйым дас­тырылып отырады. Бұл өз кезегінде мүше мемлекеттер кәсіпкерлерін бірік­тіріп, олардың өзара ынты мақтасуына жол аша ды. Мүше мемлекеттер эконо­микасын ынталан дыру, инвестициялық белсенділікті арттыру және жеке сектор лар арасындағы іскерлік бай­ланыстарды кеңейту мақ сатында бір­лескен инвес тициялық портал іске қо­сылған. Түркі кеңесі Транс каспий көлік бағытын құруға көп күш жұмсады. Бұл Батыс пен Шы ғыс ара сындағы тиімді сауда жолы болып табылады.

Соңғы екі жыл көлемінде туризм са­ласы бойынша өзара ынты мақтастықты кеңей ту жұмыстары қар қын алды. Бұл орайда ту рис тік бағыттардың тар­тымдылығын арттыру үшін елдеріміз арқылы өтетін Ұлы Жібек жолын жаңғырту маңызды. Түркі кеңесінің «Заманауи Жібек жолы» атты бірлескен қа нат қақты жобасын дайындауы аталған саладағы ынтымақтастықты дамытудың маңызды қадамы болып табылады.

Түркі кеңесі бұқаралық ақпарат құралдарына баса көңіл аударады. Мүше мемле кеттердің ресми ақ­парат агенттіктері Түркі кеңесі ая­сында ынты мақ тасуда. Сондай­ақ, Ха лық аралық Түркі телеарнасын құру жұмыстары жал ғастырылуда. Жалпы, Түр кі кеңесі үшін ақпарат­тық­коммуникациялық тех нология

және энерге ти ка салаларындағы ынты­мақтастық жаңа бағыттар болып са­налады.

Түркітілдес мемле кеттердің ортақ мәдениеті, тілі және тарихы­ның арқа сында Түркі кеңесі өңірлік ынтымақтастықтың бірегей үлгісін көрсетуде. Мәселен, білім беру саласындағы нақ ты нәтижелерінің бірі XV ғасырдағы түркі халық тарының тарихы туралы ортақ түр кі тарихы оқулығын әзірлеу болып табылады. Бұл оқулықты мүше мемлекеттердің тиісті минис трліктерінің мақұлдауымен Халық аралық Түркі академиясы дай­ындады. Қазіргі таңда академия гео­графия және әдебиет бойынша жалпы түркі оқулықтарын, сондай­ақ, түркі әлемі тарихының анықтамалығын әзірлеу үстінде.

Кеңес құзыретті халық аралық ұйымдармен ынты мақтасу және үйлесімді жұмыс істеу мәселесін жолға қойды. Ол БҰҰ және оның инсти­туттарымен, сондай­ақ, 19 халықаралық ұйыммен мықты қатынас, сенімді әріптестік орната білді. Мүше мемле­кеттер органдары мен халықаралық ұйымдар арасында 30­дан астам ме­морандум және хаттамаларға қол қойылды. Түр кі кеңесі Экономикалық ынты мақтастық ұйымының (ЭЫҰ) бай қаушысы мәр тебесін алды. Бұдан бөлек БҰҰ Бас Ассамблеясы мен Ислам Ынтымақтастығы Ұйымына (ИЫҰ) байқаушы мәртебесін иелену мәселесі қарастырылуда.

Сонымен қатар, Түркі кеңесі Еуро­падағы қауіпсіздік және ынтымақтастық ұйымы (ЕҚЫҰ), Дүниежүзілік кеден ұйымы (ДКҰ), Азиядағы өзара іс­қимыл және сенім ша ралары жөніндегі кеңес (АӨСШК) секілді тағы басқа да беделді құрылымдармен жақсы қарым­қатынас орнатқан.

Қазақстанның рөлі айрықша

Түркі әлеміндегі Қазақ станның рөлі және Президент Нұрсұлтан Назарбаев­тың аса маңызды орны дау туғызбайды. 2015 жылғы 11 қыркүйекте Астанада өт­кен Түркі кеңесінің 5­Сам митінде мен Мем лекет басшысы Н.Назарбаевтың қабыл дауында болдым. Сол сәтте мен Қа зақ стан басшысының көшбасшы ре­тіндегі көрегендігіне анық көз жеткіздім.

Н.Назарбаевтың бастамасымен, біздің ұйымымыздан бөлек, штаб­пәтері Баку қаласында орналасқан Түркітілдес мемлекеттердің Парла­менттік Ассамблеясы (ТүркПА), штаб­пәтері Астанада орналасқан Ха лық­аралық Түркі академиясы сынды халықаралық ұйымдар құрылды.

Президент Н.Назарбаев 2006 жылы Түркітілдес мемлекеттер басшыларының саммитінде Түркі­тілдес мем лекеттердің ынтымақ­тастық одағы деп аталатын (Түркі кеңесі) халықаралық ұйым құру ту­ралы ұсыныс білдірді. 2009 жылы біздің Хатшылық құрылды. Түркі

кеңесі құрылғанға дейінгі және кейінгі кеңестердің барлығын есеп­ке алар болсақ, бас­аяғы 15 саммит өтті. Олардың барлығына Нұрсұлтан Назарбаев тіке лей өзі қатысып отырды. Қазақстан Президенті Түркі кеңесінің көп теген жобаларының идеялық баста­машысы болып табылады. 2012 жы лы Пре зидент Н.Назарбаев Түркия прези­денті Абдолла Гүлмен бірге Түркі кеңе­сі туының көте рілуінің ресми салтана­тына қатысқаны символдық мәнге ие.

Қазақстан екі жылдан бері біздің ұйымның төрағасы болып, бұл міндетті табысты атқарып келе жатқанын атап өту керек. Қазақ станның төрағалығы ке­зін де көптеген жобалар жүзеге асырыл­ды. Бұл орайда Түркі кеңесінің БҰҰ және ИЫҰ байқаушысы мәртебесін ие­ленуі мәселесін ілгерілетуде Қазақстан ма ңызды рөл атқарғанын атап өткім келеді.

Астана – бітімгершілік бастауында

Сириядағы ахуалды реттеу жөнінде қосымша платформа ретінде Ас­тананың таңдалуы Қазақ станның бітімгерлік қыз метінің аса зор ма ңызға ие екендігінің айқын көрінісі.

Қазақстан өз тәуел сіздігінің алғаш­қы жылда рында­ақ қуатты ядролық арсеналдан бас тартып, сол арқылы халықаралық қауіп сіздікті нығайтуды, мемлекет тердің арасындағы бейбіт ынты мақтастықты және жаһандық проблемалар мен қақтығыстарды ше­шуде халықаралық ұйым дардың рөлін арттыруды қол дайтынын іс жүзінде дәлелдеді. Күні бүгінге дейін Қазақстан әлемге ядролық қарусыздану және оны таратпау бойынша көш басшылардың бірі ретінде танымал.

Сонымен қатар, тәуел сіздіктің 25 жылында Қазақ стан мемлекетаралық деңгейдегі халықаралық шаралар­ды жоғары дәрежеде өткізу ісінде үлкен тәжірибе жинады. Жыл сайы н Қазақ станда түрлі деңгейдегі көп­теген халықаралық шаралар өтеді. Қазақстанда ЕҚЫҰ, ИЫҰ, ШЫҰ, ТМД, Түркі кеңесінің және басқа да халықаралық ұйымдардың саммиттері өтті. Менің ойымша, Қазақстан әлемдік деңгейдегі түрлі шаралар мен келіссөздер үшін тұрақты әрі сенімді алаң болып табылады.

Сонымен қатар, Қазақ станның Ресей мен Түркия қатынастарын жақ­сартудағы мәмілегер ретіндегі рөлін айрықша атап өткен жөн. Қазақстанның БҰҰ Қауіп сіздік Кеңе сінің тұрақты емес мүшелігіне сайлануы барша дүние жүзінің елдің бітімгерлік қызметіне де­ген берік сенімінің дәлелі.

Сол себепті, Сириядағы ахуалды реттеу мәселелерін талқылау бойын ша қосым ша платформа ретінде Аста наның таңдалғаны ешкімді таңғалдырған жоқ. Астанадағы келіссөздер Сириядағы ахуалды реттеу бойынша маңызды шешімдердің қабылдануына ықпал етеді.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері және сы байлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл агенттігі сыбайлас жем қорлыққа қарсы тақы рып тағы үздік журналистік жұмыс тарға байқау жариялайды.

Байқау, қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, сыбайлас жемқор лыққа төзбеушілікті көрсететін құндылықтар жүйесін сақтау және нығайтуға бағытталған.

Байқауға қатысу үшін 2017 жылғы 1 қаңтардан 1 маусымға дейін жарияланған немесе эфирге шыққан материалдар, сондай­ақ жарияланымдар циклдері қабылданады. Байқауға ұсыны латын жұмыстардың саны шек телмейді.

Материалдар қазақ немесе орыс тілдерінде төмендегі номинациялар бойынша қабылданады:

­ «үздік телевизиялық жұмыс»;­ «үздік баспа жарияланымы»;­ «үздік интернет жарияланымы».Байқау комиссиясы қатысу шылардың материал­

дарын 2017 жылдың 1 маусымын қоса алғанға дейінгі мерзімде қабылдайды. Байқаудың нәтижесі құжаттар қа былдау рәсімі аяқталғаннан кейін қорытындыланатын болады.

Бай қаудың нәтижесін қо ры тындылау кезінде келесі аспектілер ескерілетін болады:

­ материалдардың өзектілігі және көрсетілген тақырыпқа сәйкестігі;

­ мәселені талдаудың жаңа шылдығы мен тереңдігі, оның сыбайлас жемқорлыққа қарсы мә дениетті қалыптастыруға әсері;

­ мазмұндау стилі; ­ авторлық тұжырымдаманы беру мәнері және

дербестігі. Байқауға қатысу үшін материалдар келесі мекен­

жай бойынша қабылданады: 010000, Астана қаласы, Қазақстан Респуб ликасының Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл агенттігі, , Абай даңғылы, 33а, 12­қабат,1205 кабинет, тел.: +7 (7172) 75­32­02, 75­34­08, сот: +77027437177, +77470011681 эл.пошта: d.duisebaev@kyzmet.gov.kz

1. Жалпы ережелер1. Бұқаралық ақпарат құрал дары (бұдан әрі –

БАҚ) өкілдері үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы тақырыбындағы үздік журналистік жұмыстарға байқау (бұдан әрі – Байқау) қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру, сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті көрсететін құндылықтар жүйесін сақтау және нығайту мақсатында өткізіледі.

2. Жеңімпаздарды айқындау Байқау комиссиясының шеші мімен жүзеге асырылады. Комиссияның құрамына Қазақ стан Республикасының Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл агенттігінің (әрі қарай – Агенттік), басқа да мемлекеттік органдардың және үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері кіреді.

2. Байқауға қатысу шарттары3. Байқауға қатысуға респуб ликалық және жергілікті

дең гейдегі барлық БАҚ журна листері шақырылады.4. Байқауға қатысуға сыбайлас жемқорлыққа

қарсы мәдениетті қалыптастыруға, қоғамда сыбайлас жемқорлыққа төзбеушілікті көрсететін құн дылықтар жүйесін сақтауға және нығайтуға бағытталған мате­риалдар (бағдарламалар, деректі фильмдер, студиялық жазбалар, мақалалар, сұхбаттар) қабылданады.

2017 жылғы 1 қаңтардан 1 маусымға дейін жария­ланған немесе эфирге шыққан материалдар, сондай­ақ жарияланымдар мен бағдарламалар циклдері қабыл­данады.

5. Байқауға ұсынылатын жұмыстардың саны шектелмейді.

6. Байқау тақырыбына сәйкес емес және талаптарға сай келмейтін материалдар, ұсыну мерзімі аяқталғаннан кейін келіп түскен жұмыстар Байқауға жіберілмейді. Байқауға ұсынылған материалдар қайтарылып берілмейді.

3. Байқаудың өту кезеңдері7. Байқау туралы хабарландыру.Республикалық және жергі лікті БАҚ­та мемлекеттік

және орыс тілдерінде Байқауды өткізу туралы хабарлан­дыру және оған қатысу шарттары жарияланады.

8. Байқау материалдарын қабылдау.Жарияланымдар түпнұсқа немесе материалдардың

ксеро көшірмесі түрінде (басылымның атауы, күні және автормен байланыс жасау мәліметтері толық көрсетіле отырып) ұсынылуы тиіс.

Дыбыстық­визуалды жұмыс тар эфирлік анық­тамамен бірге телевизиялық бағдарламаның көшір­месі түрінде (cd/dvd дис кілерінде, flash­тасымал­даушыларында) ұсынылуы тиіс.

Ақпараттық агенттіктердің журналистері жария­ланған материалдардың көшірмесін интернет­сайтта орналастырылғанын растап жолдауы қажет.

Материалдар мемлекеттік немесе орыс тілдерінде қабылданады. Байқауға материалдарды қабылдаудың соңғы күні – ағымдағы жылғы 1 маусым.

Ұсынылатын материалдарға мыналар қоса беріледі: журналист туралы қысқаша өмірбаяндық ақпарат, 3х4 мөлшеріндегі фотосуреті, ақпараттық материалдар тізімі.

Байқау материалдары Агент тіктің мекен­жайына 2017 жылғы 1 маусымға дейін келіп түседі.

9. Байқау материалдарын қарау.Байқау материалдарын қа рауды материалдарды

қабылдау аяқталғаннан кейін байқау комиссиясы жүзеге асырады.

Байқау комиссия ұсынылған материалдарды келесі шарттар бойынша қарайды:

1) көрсетілген тақырыпқа сәйкестігі; 2) мәселені талдаудың терең дігі және оның сыбайлас

жемқорлыққа қарсымәдениетті қалыптастыруға әсері; 3) мазмұндау стилі; 4) авторлық тұжырымдаманың дербестігі. 10. Қорытындылау.Жеңімпаздарды жариялау келесі номинация­

лар бойынша бірінші, екінші, үшінші орын алған үздік жұмыстарды анықтайтын Байқауды жалпы қорытындылау аясында іске асырылады:

1) үздік телевизиялық жұмыс;2) үздік баспа жарияланымы;3) үздік интернет жарияланымы.

5. Байланыс ақпараты 010000, Астана қаласы, Қазақстан Республика­

сының Мемлекеттік қызмет істері және сыбай­лас жемқорлыққа қарсы іс­қимыл агенттігі, Абай даңғылы, 33а, 12­қабат, 1205 кабинет, тел.: +7 (7172) 75­32­02, 75­34­08, сот: +77027437177, +77470011681 эл.пошта: d.duisebaev@kyzmet.gov.kz

Агенттік БАҚ өкілдері арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы

тақырыптағы үздік журналистік жұмыстарға байқау жариялайды

Бұқаралық ақпарат құралдары өкілдері үшін сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет

қалыптастыру тақырыбындағы үздік журналистік жұмыстарға байқау туралы

ЕРЕЖЕ

туыстық туы

Бейбітшілік пен тұрақтылықтың жақтаушысы

Асхат РАЙҚҰЛ,«Егемен Қазақстан»

«Халықаралық көрмеге қатысуға ниет танытқан мемлекеттерден өтініш қабылдау рәсімі ресми түрде аяқталды. Қазіргі таңда қос тарап арасында жүргізілген жұмыстардың нәтижесін шығарудамыз. Бұған дейін бұқаралық ақпарат құралда­рын жарияланғандай, елордада өтетін ЭКСПО­2017 көрмесіне нақты 115 ел қатысатын болды. Бұлардың басым бөлігі көрме аумағында орналасқан павильон­дарында дайындық жұмыстарын бастап кетті. Сондай­ақ, 20 ірі халықаралық ұйымның өтініші ресімделді. Айта кетерлігі, биылғы

көрмеге қатысатын мемлекет­тер мен ұйымдар саны рекордтық көрсеткішке жеткен. Мұндай деректі Халықаралық көрмелер бюросы да растады», деді жиында И.Оразақов.

«Астана ЭКСПО­2017» ұлттық компаниясы өкілі халықаралық шарадағы павильондар қатысушы мемлекеттерге тегін берілетіндігін жеткізді. Жоғарыдағы 115 мемле­кеттің барлығы да өздеріне тиесілі орындарды иемденген. Халықаралық көрмелер бюросының талабына сәйкес, бұл арнайы келісімшарт негізінде жүргізіледі. Яғни, барлық ел павильондарды арендасыз ала ала­ды. Бірақ, әр мемлекет өз павильон­дарын және аумағын жабдықтау, қажетті құрылыс жұмыстарын

жүргізу ақысын мойнына алады. «Әрбір қатысушы мемлекет өздеріне тиесілі павильондарды алды. Орын­дардың аумағы көңілдерінен шықты. Біз көрмеге қатысатын елдерге тиіс­ті жағдайлардың барлығын жасау­ға тырыстық. Тек қана Грекия мен Люксембургтің павильондары бірік­тірілген. Бір павильонда орналасқан осы елдер ғана аумақты 270 шаршы метрден бөліп алды», деді де пар­тамент директорының орынбасары.

Илья Оразақов шараға қатысатын елдер павильондардағы дайындық жұмыстарын сәуір айының соңына дейін жүргізетіндігін айтты. Өйткені, оларға одан кейінгі экспозициялар­ды дайындау физикалық тұрғыдан қиынға түсетін көрінеді. Маманның айтуынша, халықаралық ұйымдар көрмеге қатысуға әлі де өтініш бере алады екен. Мұнда ескеретін бір жайт, жоғарыда аталған 20 ірі халықаралық ұйымның ғана жеке па­вильондары болады. Ал 6 ұйымның павильоны жоқ. Кешігіп өтініш бер­гендер осылар сияқты конференция, шеберлік сыныбы, түрлі тақырыпта дөңгелек үстелдер ұйымдастырады.

«Қазіргі таңда біз жаңа кезеңге қадам бастық. Енді көрмеге қойы­латын экспозицияларға баса мән беретін боламыз, − деді алдағы жұмыстар бағытына тоқталған Илья Оразақов. – Көрмеге қаты­сатын әрбір мемлекет келген қонақ­тарды өздерінің инновациялық өнімдерімен, мәдениетімен, шоула­рымен таңғалдыратын болады. Біз бұған күмән келтірмейміз. Себебі, ұйымдастырушылар бұдан былай көрмеге қойылатын жобалардың мазмұнына назар аударады».

«Астана ЭКСПО­2017» ұлттық компаниясы өкілінің мәліметінше, оларды іріктеу бойынша нақты та­лаптар бар. Кейбір экспозициялар қабылданбаған көрінеді. Ал кейбір елдерге көрменің тақырыбы ая­сында қойылатын жобалар бойын­ша жұмысты одан әрі жалғастыру қажеттігі ескертілген.

Көрмеге қатысатын мемлекеттер әлемдегі барлық энергия көздері негізінде жобаларын ұсынады. Ол – гидро, жел, жер, күн, кинетика және басқа да энергия көздері бо­луы мүмкін.

ЭКСПО-2017: өтініш қабылдау аяқталды––––––––––––––––––––––––––––––––––ЭКСПО-2017 халықаралық мамандан дырылған көрмесіне қатысуға ниет білдіруші мемлекеттер мен ұйымдардан өтініш қабылдау аяқталды. Әлемдік маңызы бар шараның кезеңдік қорытындысына орай «Астана ЭКСПО-2017» ұлттық компаниясы Коммерциялық департаменті директорының орынбасары Илья Оразақов баспасөз мәслихатын өткізді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––

4 3 сәуір 2017 жылсаясат

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанның Үшінші жаң ғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» ат­ты Қазақстан халқына Жолдауында «Төртінші ба сымдық – адами капитал сапасын жақсарту» еке н дігіне кеңінен тоқталды. Мемлекет бас шы­сы ның айтқанына сәйкес, «Ең алдымен, білім беру жүйесінің рөлі өзгеруге тиіс», дегені де көптің көңілге қонатын мәселе екендігі сөзсіз. Өйткені, ел дің дамуы білім жүйесінің заманауи өрістеуімен тығыз байланысты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мемлекет басшысының «Қазақстанның Үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» Жолдауы елімізді дамудың даңғыл жолына бастар құнды құжат екені айқын. Бұл орайда Білім және ғылым министрлігінде қажетті шаралар ұйымдастырылуда. Кеше аталмыш министрлікке қарайтын «Кәсіпқор» холдингі» ком мерциялық емес акционерлік қоғамының баспасөз мә с ли хаты болып, елімізде үшінші жыл қатарынан өткізіліп келе жат қан WorldSkills Kazakhstan жо­басы туралы кеңінен баян далды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Монреаль қаласында (Канада) Қазақстанға арналған бизнес­семинар өтіп, онда еліміздің Канададағы Төтенше және өкілетті елшісі Константин Жигалов баяндама жасады, деп хабарлады Сыртқы істер министрлігінің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қазақ елі – табиғи байлығы мол, тұрмыс-тіршілігі заманауи дамыған мемлекет. Осы игі лі-гімізді «қанаттыға қақ тыр май, тұмсықтыға шоқ тыр май» сақ-тап, уақыт талабына сай дамыту оңай іс емес. Себебі, жеріміздің аумағы үлкен болғанымен, оны қорғап, өндіріп-өсіретін адам саны аз. Сондықтан, еліміздің әрбір азаматының бойында 10-15 адамға шақ ақыл, жігер, күш-қай раты болу керек. Ондай қоғам мү шелерін тәрбиелеп, өсіру үшін бі лім беру саласында батыл бет бұ рыс ендіру қажеттілігі туындап отыр.

Мәңгілік Ел болудың баст ы шар ты – ұлттық және жал пы адам -зат тық қажеттілікті құн ды лық ре-тін де ұстанатын адами ка питал. Қа зіргі қоғамда түр лі өз герістермен қо са, рухани құн ды лық орнына бір тіндеп ма тер иал дық құндылық ба сым дық танытып келе жатқаны бай қа ла ды. Мұның дәлелі ретінде соң ғы кез де қаржылық мәселелер адам өмі рі мен денсаулығынан, тіп ті бас бостандығынан да жо ға р ы қой ылып жүр. Мәселен:

– қалталы науқастан айы ры-лып қалмас үшін жалған диаг ноз қоятын немесе тым қым бат дә-рілерді жазып беретін дә рі гер лер-дің бой көрсетуі;

– білім беру кезінде репе-ти тор лық қызмет көрсетіп, ар- на йы қаражат табу мақсатында кей материалдарды жартылай ға на оқытатын мұғалімдердің кез де суі;

– қомақты қаражат үшін бел-гі лі бір оқиғаның өңін айналды-рып, қоғам арасына іріткі салатын журналистердің болуы;

– мемлекет тарапынан қар-жы ландырылатын әлеуметтік жо -балардан ақша жымқыратын әлеу -меттік қызметкерлердің кез десуі осының дәлелі болып та былады.

«Халық үшін қызмет ететін бі лімді адамдардың қатарын кө-бей ту арқылы қазақ қоғамының ме шеулігін жоюға болады, сон дық-тан жастарды оқытып-тәр бие леу ісінен артық ешнәрсе жоқ», – деп өз заманында Ыбырай Алтын са-рин оқу-тәрбие ісінің ең бас ты

мә се ле екеніне көп көңіл бөл ген еді. Ағартушының бұл ойын ың кө-кей кестілігі бүгінгі күні де өзі нің шырқау шегінде еке ні әсте кү мән тудырмайды.

Бұл жөнінде Елбасымыз Нұр-сұл тан Әбішұлы Назарбаев: «Ға-сыр лар мақсаты – саяси-экон о - м и калық және рухани дағ да рыс -тарды жеңіп шыға алатын, із-гіленген ХХІ ғасырды құрушы іс кер, өмірге икемделген, жан-жақ ты жеке тұлғаны тәрбиелеп қа лыптастыру», – деп білім беру са ласының осы тұрғыда алатын орны аса ерекше екеніне ба са назар аударды. Ендеше, елі міз дің алдағы уақытта әлеу мет тік-эко но микалық өсуі пе да гогикалық бі лім беру са-пасына тәуелді екені бе л гілі.

Осыған орай, халық саны өсіп, көптеген мектептер, ба ла бақ ша-лар ашылып жатқан ірі қа ла лар-да, арнайы көпсалалы пе да го-гикалық білім беру институ ты, университеттерде факультет тер, орталықтар қажеттігі, пе да го ги - к алық мамандықтарға та лап кер лер ді ерекше сынақтан өт кізіп, те гін оқыту керек екендігі айдан анық. Өйткені, «адами капи тал» құрамының, барлық маман иелерінің, барша қауымның тұл ға лық сипаттамасы-на ерекше әсер ететін адам – ұстаз.

Сонымен қатар, ерекше кө ңіл бөліп, кешіктірмей елеулі өз ге-рістерді талап ететін сала – кә сіп тік білім беру, соның ішінде «адам-адам» жүйесіндегі мамандар ды даяр лау.

Соңғы кезде қоғамның дамуына байланысты кәсіптік білім берудің алдына қойылған міндеттердің мазмұны да айтарлықтай өзгерді. Қазақстан Республикасының «Бі-лім туралы» Заңына сәйкес «бі-лім беру жүйесінің басты мін де ті – жан-жақты дамуға, кәсіби ше -берлікті жетілдіруге, жеке тұл -ғаның санасын ұлттық және жал -пыадамзаттық құндылықтар н е -гізінде тәрбиелеуге жағдай жа-сау» болып отыр. Сондықтан, бү гінгі күні мамандарды дая р лау -дың мазмұны мен технология сын түбегейлі өзгерту өзекті мә се леге

айналды, әсіресе, «адам-адам» жүйесіндегі мамандарды дая р- лаудың кәсіби білім бе ру жү йе-сін қайта құру қажет. Бо ла шақ маманның білім, ептілік, дағ-ды, құзырлығымен қатар, оның деонтологиялық даярлығын қа-лып тастыру кезек күттірмес мә-се ле.

Деонтологиялық даярлық – бұл кә сіби іс-әрекетте адами, кәсіби па рыздылықты міндеттенуді, яғни адам гершілік, рухани, моральдық құн дылықтарды қамтитын сана-ның күйі. Сондықтан «деонтоло-гия» деп атамаса да парыз-бо рыш-тың тұрмыс-тіршілікке қа тыс ты фи лософиялық мәніне ата-бабала-рымыз, ұлы-ойшылдарымыз ай-тар лықтай басымдық берген. Ел есінде, айтар ақылында «парыздан күшті күш жоқ, парыздан қатал сот жоқ» деген ұғым берік орынға ие.

Ұлы ақылшымыз Шәкәрім Құдайбердіұлының парыз, борыш туралы:

«Адамдық борышың, Халқыңа еңбек қыл.Ақ жолдан айнымай, Ар сақта, оны біл...», – деп айтқаны Мәңгілік Ел

болудың басты шарты әрбір еліміз азаматының адамдық борышының мән-мағынасын біліп, ескеріп өмір сүру салтына ендірудің мә-нін ашары анық. Сондықтан, ел азаматтарының саналық қа сиет-те рін бала кезінен бастап елі не, от басына, қызметіне деген адал пей ілін, парыздылық сана-сезімін жү й елі, міндетті, нық тәрбиелеу ар қылы қалыптастыру қажет екені кү мән тудырмайды.

Осылайша, интеллектуалды ұлт идеясын, Мәңгілік Ел идея-сын іске асыру үшін осылардың нә тижелерін кәсіптік білім беретін оқу орындарының оқу-тәрбие үде-рісіне ендірудің кезі келгені анық. Осыған орай «адам-адам» жүй е- сіндегі маман даярлауда батыл бетбұрыс керек.

Ғалиябану КЕРТАЕВА, педагогика ғылымдарының

докторы, профессор

Шара негізінен канадалық ко м панияларды еліміздің қа зір-гі кезеңдегі әлеуметтік-эко но-ми калық дамуы және екіжақты іс керлік ынтымақтастықты одан әрі дамытудың болашағымен та -ныс тыруға арналды. Биз нес-се-ми нарға Квебек про вин ция сы-ның Экономика, ғылым жә не ин новациялар министрлігі, Ка-на даның «Export Development Canada» экспортты дамыту бойын-ша корпорациясы, сондай-ақ, Кве-бе ктің тау-кен және инжинири нг са ласындағы 20-дан астам ком па-ния сының өкілдері қатысты.

Константин Жигалов өз сөзінде Пре зиденттің «Қазақстанның Үшін ші жаңғыруы: жаһандық

бә се кеге қабілеттілік» атты Жол-да у ы, «100 нақты қадам» Ұлт жос пары және «Нұрлы жол» бағ-дар ламасының Қазақстан эко но-ми касын одан әрі трансформа-ция лау, көлік-ло гистикалық, ин-дус триялық, энер г етикалық жә не әлеу меттік ин фра құ ры лым дар ды да мы туды қа растыратын не гізгі ба -сым дық тарына баса назар ау дар ды.

Шара барысында қатысушылар мен қонақтар ЭКСПО-2017 ха-лық аралық көрмесіне дайындық ба рысы, «Астана» халықаралық қар жы орталығының құрылуы, «Ба тыс Еуропа – Батыс Қытай» кө лік дәлізі мен басқа да ірі ин-фр ақұрылымдық жобалар туралы хабардар етілді.

Елші қазақстандық эко но ми ка-ның сәтті түрде трансформация-сы Елбасы Н.Назарбаев ұсынған кон ституциялық реформамен бір ге жүзеге асып жатқандығын атап өтті.

Басқосуда канадалық компа-ния лар Қазақстанның жаңа эко но-ми калық саясатын жүзеге асыруға ат салысуға шақырылды.

Семинарға қатысушылар ин-тер активті диалог пішімінде Қа-зақ станда жүзеге асырылып жат -қан экономикалық және сая си ре формалар туралы оң пікір ле рін біл діріп, Қазақстанның Еу ра зия-лық экономикалық одақ на ры-ғын д ағы жоғары беделін атап өтті жә не еліміздің «Жер қойнауы мен жер қойнауын пайдалану туралы» жа ңа Кодексін дайындау туралы ше шімін, қазақстандық тараптың ин весторлар үшін жеңілдіктер енгізу бастамасын, оның ішінде ірі инвесторлар үшін визасыз режім орнатуын құптады.

Айдар ӨРІСБАЕВ,«Егемен Қазақстан»

«17 пәндік комиссия құрылды және олардың құрамында білім беру саласының 126 білікті ма-маны болды. Сонымен қатар, ко-миссия құрамына Парламент Мә-жі лісінің депутаттары, үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері де ен ді. Комиссиялардың қарауына мек тепке дейінгі тәрбие және

оқы ту деңгейіне арналған оқу әд ебиеттерінің 1010 аталымы, 2, 5 және 7-сыныптарға ар налған оқулықтар мен оқу-әдіс темелік кешендер, арнайы (кор рек ция-лық) мектептерге арналған оқу әде биеттері, қосымша әде би е т-тер және электронды та сы мал-да ғыштардағы оқу басылымдары ұсы нылды. Соның ішінде 197-сі оқу лық», – деді министрдің орынба сары.

Пәндік комиссия мүшелері оқу лықтарды сынақтан өткізу мен қоғамдық бағалау қо ры-тын дыларын және ғылыми-пе -да гогикалық сарап та ма нә ти-же лерін талдап, Рес пуб ли ка лық ко миссия қарауына білім бе ру ұй ым дарында пайдалануға ұсы-ны латын оқу әдебиеттері жөнінде ұсы ныстар енгізді.

Вице-министрдің айтуынша, республикалық және пәндік ко-миссиялар 2-сыныпқа арналған бірыңғай базалық оқулықтарды, 5 және 7-сыныптарға арналған баламалы оқулықтар мен оқу-әдіс темелік кешендерді, мек-тепке дейінгі тәрбие және оқыту дең гейіне, арнайы мек-тептерге ар нал ған басылым-дарды және басқа да қосымша әдебиеттерді іріктеп ал ды. Отырысқа қатысушылар оқу әдебиеттерін әзірлеуді, сарап-тау ды және іріктеуді әрі қа рай жақ сарту үшін нақты ұсы ныс-та рын білдірді.

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Жобаның мақсаты – жұ-мыс шы мамандықтарының мәр те бесін арттыру және ше-бер лік дағ дыларын дамыту. WorldSkills кәсіптік бі лім нің да-муына оң әсерін ти гі зе ді. Оның чемпионатта ры екі жылда бір рет әр мем ле кет те өтеді. Оған 22 жасқа дей інгі колледж және уни верси тет сту дент те рі, білікті жас мамандар, соны мен қатар, та нымал мамандар, кә сіпқойлар, өндірістік оқыту ше берлері мен тапсырмаларды орын дауды бағалайтын сарапшы ре тіндегі нұсқаушылар қатысады. Үміт-керлер 76 қатысушы мем ле-кет тің өңірлік кәсіптік чемпи о - наттарынан іріктеледі. Олар өз-дерінің шынайылыққа ба рын ша жақын тапсырмаларды шеше отырып, жеке және ұжы мдық са-пасын, техникалық қа білеттерін көрсетеді.

Ко ман да лар нәтижелері тек қа ты су шы л ардың жеке кәсіби сапасын ғана емес, сондай-ақ, же ке кәсіптік дайындық дең гейі

мен қатысушылар кел ген елдің қызмет көрсету са па сының деңгейін де көрсетеді. 2014 жылы Қазақстан WorldSkills ас-со циациясына 76-шы қатысушы мем лекет болып тіркелді. 2015 жы лы Қазақстанда WorldSkills Kazakhstan Ұлттық чемпионаты өткізілді. 2016 жылғы ұлттық чем пионат нәтижесінде құрылған ұлт тық құрама мүшелері Euro-Skills халықаралық чемпионаты-на «кірпіш қалау», «құрғақ құ-ры лыс пен сылақ жұмыстары», «пли та мен қаптау», «дәнекерлеу жұ мыстары», «электр-монтаж жұ мыстары» бойынша қатысты. WorldSkills Kazakhstan миссия-сы – кәсіптік бағдар механизмін, мамандарды даярлау және еңбек өнім ділігін арттыруды қоса ал-ғанда, халықаралық стандарт-тар негізінде техникалық ма-ман дықтар бойынша өндіріс орын дары саласын жоғары тех-нологиялық мамандармен қам-тамасыз ету механизмін құруға үлкен үлес қосады», деді Білім жә не ғылым министрлігі тех-ни калық және кәсіптік білім де партаменті халықаралық

жо ба лар және серіктестік бағ-дар ла ма сының басшысы Рауза Шир га то ва.

Жиын барысында «Кәсіпқор» хол дингі» коммерциялық емес ак-ционерлік қоғамының басқарма тө рағасы Нұрғали Рымғалиұлы бұл ретте холдингтің атқарып жат қан жұмыстарына да тоқ та-лып өтті.

«Жаңа индустрияға өндірісті көтеретін, жұ мыс берушілердің талабына сай ке летін мамандар қажет. Сон дықтан біз, бі рін ші-ден, білім бе рудің маз мұ нына қа раймыз. Се бебі, өндірістегі техникалық өз геруге байланыс-ты мазмұн да өз гереді. Осыған байланысты білім маз мұ ны да содан қалмай қатар жү ріп оты-руы керек. Екінші – оқу-әдіс-те мелік құралдармен толық қам ту. Үшінші – сабақ беретін ин женер-педагогтардың білім дең гейін көтеру және жұмыс бе-ру шілермен қоян-қолтық байла-ныс жасау», деді ол.

Сонымен қатар, ол дуалды оқы тудың мәні мен маңызына тоқ талып, кеңінен түсіндіріп өтті. «Қазіргі уақытта елімізде 400-ден астам колледж дуалды оқы тумен айналысады. 2300-дей жұ мыс орындары студенттердің тә жірибеден өтуіне атсалысу-да. Ол білікті маман даярлау-да ма ңыз ды қадам дей аламын. Сол се бепті біз биылдан бас-тап дуал ды оқытуға қатысатын жұмыс орын дарына әдістемелік көмек көрсеткіміз келеді», деді Нұрғали Рымғалиұлы.

Мәңгілік Ел болудың басты шарты– ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтарға ұмтылу

сырт көз – сыншы

Канада тарапының оң бағасы

Жаңа оқу жылына – жаңа оқулықтар

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Ішкі істер министрлігінің қызмет, медициналық және емдеу­профилактикалық мекемелері, ішкі істер органдарының қызметкерлерін әлеуметтік қолдау қоры басшыларының қатысуымен ішкі істер органдары қызметінің мәселелері бо­йынша қоғамдық кеңес отырысы өтті, деп хабарлады ІІМ­нің баспасөз қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қоғамдық кеңесте ішкі іс тер органдары жүйесінде ме ди ци на-лық көмек көрсету, қоғамдық ке-ңес ке жолданатын нормативтік- құ қықтық актілер жобасының бі р ыңғай талаптарын әзірлеу жә не оларды қарастыру мерзімін қыс қарту, сондай-ақ, азаматтар мен полиция арасындағы сенімге не гізделген өзара іс-қимылды жақ сарту жөніндегі қоғамдық тың дауды өткізуге дайындық мәселелері қарастырылды.

Отырыс барысында ІІМ

жү йесінде медициналық қам та -масыз ету жеке құрамның жа у -ынгерлік қабілетін қол дау дың не гізгі және міндетті эле мент те-рінің бірі екені атап өтілді, оның қызметтік-жауынгерлік мін дет-терін орындауға үнемі дайын бо луы әлеуметтік қорғалудың не гізгі факторы болып табылады.

2015 жылы ІІМ-де емханасы бар орталық госпитальдың жаңа ғи мараты қолданысқа енгізілді, он да терапиялық, неврологиялық, хи рургиялық, кардиологиялық,

реа нимациялық бөлімшелер, сон дай-ақ, травматологиялық, уро логиялық, физиотерапиялық жә не оңалту бөлімшелері жұмыс іс тейді.

Дегенмен, ішкі істер ор ган-да рының өңірлердегі дербес ем х аналарында және емханасы бар госпитальдарында ескі ме -дициналық қондырғылар ға қа -тысты мәселелер бар. Бұ ған қо -са, Атырау, Қызылорда жә не Маң ғыстау облыстарында гос -пи тальдарға арналған жаңа ғи ма-рат тар салу, ал қалған өңір ле р дегі осы н дай ғимараттарға күр де лі жө н деу жүргізу қажет.

Отырыстың қорытындысы бойынша қоғ амдық кеңестің мүшелеріне, сон дай-ақ, мини стр-лік қыз ме т те рінің басшыларына қа ралған мә селелер бойынша нақты тапсырмалар берілді.

Күн тәртібінде – медициналық көмек көрсету мәселелері

–––––––––––––––––––––––––––––––––Орталық коммуникациялар қызметінде аза­маттарды мерзімді әскери қызметке шақыру науқанына арналған баспасөз мәслихаты болып өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

Жиынға Қазақстан Қарулы Күштері Бас шта-бы ның ұйымдастыру-жұмылдыру жұмыстары де-п артаментінің басшысы, генерал-майор Мүслім Дайыров, Бас штабтың ұйымдастыру-жұмылдыру жұ мыстары департаменті басшысының орынба-сары – то лымдау басқармасының басшысы, пол-ковник Амантай Үсербаев, Қорғаныс министрлігі әскери-дәр ігерлік комиссия орталығының басшы-сы, полковник Қанат Сұлтанғазин және Қарулы Күштердің әскери полициясы бас басқармасының бас шысы, полковник Тілеухан Басқожаев қа-тыс ты.

Спикерлер көп ата-аналарды алаң датып отырған әскери әлімжеттіктің жоқ екен ін атап көр сетті. «Біздің Қарулы Күштердің құ ра мында

70 пай ыздай келісімшартпен қызмет ат қаратын жоғары білімді азаматтар бар. Солардың ара-сында 30 пайыздайы ғана мерзімді әскери қыз -метке келетін азаматтар. Қазіргі уақытта ка зар ма-мыз да барлық жағдай жасалған. Әрбір казармада бей небақылау қойылған. Әскерге келген әрбір боз баламен психолог мамандар жүйелі жұмыс ат-қа рады. Ақпарат құралдарының бар лығына айта ке тейін, біздің қазіргі Қарулы Күшт еріміздегі жүй-елі жұмыстың нәтижесінде әлім жеттік деген жоқ, – деді А.Үсербаев.

Ер-жігіттер болған соң олардың арасында тү-сініспеушілік орын алып жататын жағдайлар кез-де сетіні жасырын емес. Бірақ жүйелі түр де бола-тын әлімжеттік жоқ деуге болады. «Сон дықтан, барлық ата-аналарға айтарым, бала ла рыңызды қорықпай Отан алдындағы борышын өтеу ге жібере беріңіздер. Себебі, олар үшін барлық жағ-дай жасалған», – деді тағы да Амантай Үсербаев.

2017 жылдың көктемінде Қазақстан Рес пуб ли-ка с ы ның Қарулы Күштеріне, басқа да әскерлері мен әс кери құралымдарына 1990-1999 жылдары туған 16 мың нан аса азаматты шақыру жоспарла-нып отыр.

Мерзімді әскери қызметке шақыру науқаны басталды

Маман даярлауға арналған маңызды жоба

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Таяуда Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті ба засында пәндік комиссиялар жұмыс жүргізді. Оның қо ры­тындысы бойынша 2­сыныпқа арналған бірыңғай базалық оқу лықтар, 5 және 7­сыныптарға арналған баламалы оқу­лықтар мен оқу­әдістемелік кешендер, мектепке дейінгі тәр­бие және оқыту деңгейіне, арнайы мектептерге арналған оқу ба сы лымдары іріктеліп алынды. Орталық коммуникациялар қы з метінде өткен брифинг барысында Білім және ғылым вице­ми нистрі Э.Суханбердиева комиссия жұ мысының объективтілігін және ашықтығын қамтамасыз ету мақсатында комиссиялар құрамы анағұрлым кеңейтіліп, ны ғайтылғанын атап өтті. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

3 сәуір 2017 жыл 5әлем және қазақстан

елдестірмек – елшіден

–––––––––––––––––––––Елбасының Әзербайжан Республикасына рес­ми сапары қарсаңында Қазақстанның Әзер­байжан Респуб лика­сын дағы Төтенше және өкі летті елшісі Бейбіт ИСАБАЕВПЕН бол ған сұхбат төмендегіше өрбіді.–––––––––––––––––––––

– Қазақстан Респуб ли ка сы­ның Президенті Н.Назарбаевтың Әзербайжан Рес пуб ли касына жоспарланып отырған ресми сапарының негізгі мақсаттары мен көздеп отырған міндеттері қандай және бұл сапар осыған дейін өткен сапарлардан несімен ерекшеленеді?

– Біріншіден, бұл жолғы ресми сапар Қазақстан Респуб­ли касы мен Әзербайжан Рес­пуб ликасы арасында орнатылған дипломатиялық қарым­қаты­настардың 25 жылдығы аясында өтіп отыр.

Екіншіден, мұндай жоғары деңгейдегі кездесуді екі тарап аса күтіп отыр деуге болар еді. Өйт кені, біздің Мемлекет бас шы­сының осыған дейін Әзер бай жан Республикасына жасаған ресми сапары 2009 жылы өткен бола­тын. Әрине, осы уақыт ар алы­ғында екі ел басшылары бірнеше рет көпжақты форматтардағы халықаралық іс­шараларда кез­де сіп жүрді. Осылайша, 2013 жылғы тамыз айында Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Габала қала сында өткен Түркі кеңесі Мем лекет басшыларының ІІІ Сам митіне қатысу мақсатында Әзербайжанда сапармен болды. Өз кезегінде, Ильхам Гейдарұлы Алиев 2015 жылы Қазақ ханды­ғының 550 жылдығын атап өту аясында Астанада болып, Бура­байда өткен ТМД Мемлекет басшылары Кеңесінің кезекті отырысына қатысты.

Үшіншіден, ғаламдық саяси және экономикалық тұрақ сыз­дық жағдайында өткелі отыр ған сапардың аймақтық гео сая си және геоэкономикалық ма ңызы арта түспек. Әрине, Қазақ стан мен Әзербайжанды тек туыс тас қарым­қатынастар бай ла ныс ­тырып тұрған жоқ, біз дің сауда­экономикалық қаты нас тары мыз да өзара тиімді дамып келеді.

Төртіншіден, қазіргі заманғы жаһандану кезеңінде біздің стра­тегиялық әріптестігіміз айтар­лықтай өзектілік танытуда. Ең алдымен бұл біздің елдеріміздің транзиттік әлеуетіне қатысты. Себебі, мұндай күрделі ғалам­дық қаржы­экономикалық жағ­дай да халықаралық көліктік­тран зиттік саясат жоғары маңыз­ға ие болады. Әзербайжан аума­ғы арқылы өтетін Кавказ бағыты бізге Еуропа нарығына шығуға жол ашады. Өз кезегінде, Қазақ­стан Әзербайжан үшін Орта­лық Азия және Қытай нары ғы­ның қақпасын ашады. Біз дің елдеріміздің Ұлы Жібек жолы бағытында болуы сал дары нан, транзит екі ел ынты мақ тас ты­ғы ның маңызды және бола­шағы бар негізгі компо нентіне айналып отыр.

Осылайша, 2015 жылғы 3 та мызда Транскаспийлік ха­лық аралық көлік маршруты (ТХКМ) бойынша «Алят» Баку халықаралық сауда портына Шихэзцы­Достық­Ақтау­Алят ба ғыты арқылы жүрген алғаш­қы контейнерлік пойызы келіп жетті. 2015 жылғы қарашада аталған маршрут шеңберін де Ляньюньган­Ыстанбұл бағы­тында екінші контейнерлік по­йыз жөнелтілді. Бұл маршрут бойынша ҚХР­дан Әзербайжанға жүк тасымалдау уақыты небәрі 5 күнді құрады. Баку­Тбилиси­Карс дәлізінің ашылуынан кейін

жүктердің Еуропаға жеткізілуі тағы 7 күнді құрайтын болады. Ал теңіз жолы бойынша жүкті Қытайдан Еуропаға жеткізуге 30­35 күн қажет.

Осыдан байқалып отырған­дай, бұл бағытқа тек Қазақстан, Әзербайжан және өңір елдері ғана емес, сонымен қатар, Қытай мен Еуропалық одақ та мүдделі.

Мұның барлығы Кавказ дәлі­зінің қай жағынан да тиім ділігін көрсетеді және біздің Әзер бай­жан мен екіжақты сауда­эко но­ми калық қарым­қаты нас тары­мыз ды жаңа сапалы дең гейге шығарады.

Статистикалық мәліметтер көрсетіп отырғандай, белгілі қар жы­экономикалық жағдай­ларға байланысты әлемдік эконо­миканың барлық дерлік сала­сындағы тауар айналымдары айтар лықтай әлсірей түсті. Осы­ған байланысты біз қазіргі таң­да ұлттық экономиканы қол­дау дың жаңа баламалы жол­дарын қарастыруымыз қажет. Сондықтан, біздің елдеріміздің транзиттік әлеуетін дамыту мәселесі – бірінші кезектегі міндет. Болашақта тараптар дәл осы бағытта өзара ықпал дас­тықты дамытатын болады.

Сонымен қатар, сапар ая­сында екі ел Көшбас шы ларының Бірлескен декларациясы мен бірқатар үкіметаралық Келі­сімдерге, соның ішінде халық­аралық автокөліктік қатынас саласындағы ынтымақтастық жөніндегі келісімге, 1996 жылғы 16 қыркүйектегі табыс пен мүлік салығына қатысты қосарланған салық салу мен салық төлеуден жалтаруды алдын алу жөніндегі Конвенцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы Хаттамаға, екі ел сыртқы саяси ведомстволары арасындағы ынтымақтастық бағдарламасына және басқа да құжаттарға қол қояды деп күтілуде.

– Жалпы, екіжақты қа­рым­қатынастар қалай да­мып келеді? Біздің ел деріміз ара сындағы сауда­эко но мика­лық ынтымақ тастықты қалай баға лайсыз?

– Жоғарыда айтып өткенімдей, Әзербайжан біз үшін Кавказ өңіріндегі негізгі саяси және эко номикалық әріптес болып табы лады. Біз екіжақты қарым­қаты нас тың ілгері дамуының бола шағына сеніммен қарай­мыз. Бұл жақын қарым­қаты нас­тың негізін Қазақстан Респуб­ликасының Президенті – Ұлт Көшбасшысы Н.Ә.Назарбаев пен Әзербайжанның жалпыұлттық Көшбасшысы Г.А.Алиев қала ған. Бүгінде сол қарым­қаты нас тар қазіргі Әзербайжан Прези денті И.Г.Алиевтің тұсында да дамуын жалғастырып келеді.

Осы орайда, тараптар өздері­нің сыртқы саяси бастамалары­на барынша өзара қолдау көр­се тіп отырады. Туыстас мем­лекет тің қолдауына ие бо л ған Қазақстанның соңғы бас та ма­ларының ішінде – Әзер бай­жанның «Астана ЭКСПО­2017» халықаралық маман дан ды рылған

көрмесіне қатысуын рас­тауы, сонымен қатар, БҰҰ Қауіпсіздік кеңесіне 2017­2018 жылдар аралығында тұрақты емес мүшелікке Қазақстан кан­дидатурасын қолдауын атап өтуге болады. Біз өз кезегімізде Әлемдік туристік ұйымның Атқарушы кеңесіне мүшелікке Әзербайжан кандидатурасын қолдадық.

2016 жылдың қорытындысы бо йынша Қазақстан мен Әзер­бай жан арасындағы тауар ай­на лымы 124,38 млн АҚШ дол­ла рын құрады, бұл 2015 жылғы көрсеткішпен салыстырғанда 7,9%­ға жоғары. Алдыңғы жыл­дары бұл көрсеткіштер әлде­қайда жоғары болғанын атап өт кен жөн. Аталған жағдай жап­пай экономикалық құлдырау мен әлемдік экономикадағы күр делі кезеңнің салдарынан туын дап отыр. Алайда, қазіргі кез де та­раптар өзара сауда­эконо микалық қатынастарды демейтін қосымша ішкі мүмкіндіктерді қарастыруда.

Екі ел арасындағы тауар айналым тізбегі соңғы 10 жылда өзгере қойған жоқ. Қазақстаннан Әзербайжанға жіберілетін экс­порт тың негізгі бөлігі мине рал ды ресурстар (мұнай мен газ), хи­мия лық шикізаттар, ас тық, ар па, электржабдықтар еншісінде.

Қазақстанға битум материал­дарынан алынған мұнай өнім­дері, этилен полимерлері, ма­ши на лар мен механизмдерге ар нал ған жинақтаушы құрал дар, жинақталған құры лыс конс трук­циялары, ауылшаруа шылық өнім дері импортталады.

Өткен жылдың қараша айын­да «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ мен «Каспий теңіз кеме шаруа шылығы» АҚ Стра те­гиялық ын тымақтастық жөнін­де, ал «KTZ Express Ship ping» АҚ пен «ACSC logistics» ЖШҚ бір л ес кен кәсіпорын құрудың не гіз гі қағидалары жөнінде ке­ліссе, осыдан бірнеше күн бұ рын атал мыш бірлескен кәсіп орынды ашу жө нінде ресми келісімге қол қойылды.

Екіжақты ынтымақтастық­тың келесі маңызды бағыты Құ­рық пен Алят теңіз портта ры н ың жұмыс істеуі болып табы ла ды. 2016 жылдың жел тоқ сан айын­да біз Құрық теңіз пор тын да жүк өткізу қуаты шамамен жылына 4 млн тоннаны құрайтын па­ромдық кешен құрылысын аяқ­тадық. Ол мұнай өнімдерін, дән­ді дақылдарды, химикаттарды, тыңайтқыштарды және басқа да жүктерді қайта тиеуге бағытта лып, жүктерді вагондардан түсірмей­ақ қайта тиеуге мүмкіндік беретін бола ды. Сондай­ақ, портта жүк авто кө ліктерін қабылдайтын 2 па­ром дық айлақ салынған.

Осы жылдың 1 наурызында Қазақстан, Әзербайжан және Гру зия арасында Алят­Ақтау­Алят және Алят­Құрық­Алят бағыттары бойынша темір жол және паромдар арқылы жүк тасымалдау шарттары келісілді.

Өткен аптада Құрық теңіз портынан Баку халықара лық теңіз сауда портына алғашқы жүк келіп жетті.

Құрық порты Транскас­пийлік халықаралық көлік мар­шрутының желісінде орналасқан. Бұл аталған бағыттағы күннен­күнге артып отырған жүк көлемін өңдеуде аса маңызға ие. Біздің елдеріміз аймағындағы әрі қарай көліктік жобалардың жүзеге асуын ескере отырып, бізге порт тарымыз арасындағы өзара ықпалдастықты арттыру қажет, олардың жұмыс тәртібін реттеп, кедендік стандарттар мен басқа да рәсімдерді ортақтандыру мәселесіне назар аударуымыз керек деп санаймыз.

– Қазіргі таңда біздің ел­деріміз арасында қандай ор тақ жобалар бар?

– Бүгінде Қазақстанда әзер­бай жандық капиталдың қаты­суымен 700­ден аса компания тір кел ген. Ал Әзербайжанда қа­зақ с тандық капиталдың қатысуы­мен 60­қа жуық фирма тіркелген.

2007 жылдан бері Баку қа­ла сы ның аумағында қазақстан­дық ас тықты қабылдап алатын және қайта тиейтін Қазақстан­Әзер байжан бірлескен «Баку ас тық терминалы» ЖШҚ кә сіп­орны жұмыс істеп келеді. Кәсіп­орынның негізін 15 мың тон на астықты уақытша сақтай тын 5 сүрлеушімен жабдықталған астық терминалы құрайды. Терминалдың өнімділік қуа ты сағатына 300 тонна астық ты қайта тиеуге жетеді, ал қайта тиеу дің жылдық көлемі 500 мың тонна астықты құрайды. Әзер байжанды жоғары сапалы ас тық пен қамтудан бөлек, Баку тер миналы қазақстандық астық­ты Кавказ және Қара теңіз өңірі­не, сондай­ақ ЕО елдеріне реэкс­порттауға маңызды үлес қосады.

2014 жылы Елбасымыз ӘР Президенті И.Алиевпен кездесуі барысында Әзербайжаннан Қазақстанға жеміс­көкөністерді тасымалдау көлемін арттыру жөнінде, сондай­ақ Қазақс тан­ның батысында, Ақтау қала­сындағы «Ақтау теңіз порты» ЕЭА аумағында ірі логистикалық орталық салу мүмкіндігі туралы мәселе көтерген еді. Әзербайжан тарапы бұл ұсынысты қолдап, Ақтау қаласында «Azersun өндіру және логистика орталығының» құрылысы басталды. Қазіргі уақытта құрылыс жұмыстары толық аяқталды және орталық өз жұмысына кірісті. Бұл біздің еліміздің батыс облыстарын азық­түлікпен қамтамасыз ету мәселесін шешуге оң ықпал етері сөзсіз.

– Сіз өз сөзіңізде Әзербайжан «Астана ЭКСПО­2017» көр­месіне қатысады деп айтып өттіңіз. Осы туралы толы­ғырақ айтып берсеңіз?

– Расында да, Әзербайжан ең алғашқылардың бірі бо лып өзінің «Астана ЭКСПО­2017» Халық аралық маман дан дырыл­ған көрмесіне қатысат ынын рас­та ды. Өткен жыл дың желтоқсан айын да Әзер байжанның «Астана ЭКСПО­2017» көрмесіне қаты суы тура лы Келісімге қол қойыл ды. Әзе рбайжан тарапынан Келі сімге ӘР Энергетика министрі, Әзер­байжан атынан ұлттық сек ция комиссары болып тағайын далған Натиг Алиев мырза қол қойды.

2017 жылғы 9 шілде көрме дегі Әзербайжан Республикасы ның ұлттық күні болып белгіленді. Ұйымдастырушылармен жалпы көлемі 403 ш.м. құрайтын көрме павильоны берілді. Қазіргі таңда ұлттық павильонды рәсімдеу мәселесі талқылануда.

2016 жылы «Астана ЭКСПО» Ұлттық компаниясы Әзербай­жаннан әлеуетті туристер мен көрме қатысушыларын тарту мақсатында роуд­шоу өткізді. Аталған іс­шарада қатысушылар санының өте жоғары болғанын атап өткім келеді, бұл дегеніміз әзербайжандық турагенттіктер

мен туроператорлардың көрмеге деген қызығушылығын көрсетеді әрі Астанаға әзербайжандық туристердің көптеп келуіне мүм­кіндік ашады.

– Екіжақты қарым­қаты­наста қандай да бір шешімін тап паған мәселелер немесе әлі күнге дейін тиісті назар ауда­рыл май келген салалар бар ма?

– Турасын айтқанда, біздің ел деріміз арасында, әрине, ай­тар лықтай қарама­қайшы лық­тар жоқ. Халықаралық күн тәр­тібінде Қазақстан мен Әзер­бай жан көзқарастары мен ұс­танымдары ұқсас деуге бола ды. Бұл маңызды ғаламдық мәсе ле­лерге де, сондай­ақ аймақтық си­пат тағы мәселелерге де қатысты.

Кең ауқымды екіжақты мә­се лелер Үкіметаралық ко мис ­сия ның арқасында өз шешім ­дерін тауып келеді. Деген­мен, өмір бір орнында тұрған жоқ және ара­тұра жекелеген сауда­экономикалық, бизнес сипатындағы мәселелер туын­дап отырады. Бірақ, айта кету керек, біз оларды уақтылы өзара ұлттық мүдделерімізді ескере отырып шешуге тырысамыз.

Қазақтар мен әзербай жан ­дар дың ең алдымен ортақ тамы­ры, ортақ тарихы бар ғой. Біздің елдеріміздің мәдениеттері өте жақын. Сондықтан да, менің ойым ша, бұл мәселеге де өз дең­гейінде назар аудару қажет.

2015 жылы елшілік Баку мем­лекеттік университетімен бірлесе отырып, Қазақ хандығы ның 550 жылдығы мен Абай Құнан баев­тың 170 жылдығына арналған халықаралық кон фе ренция ұйым­дастырды. Іс­шараға Түркі кеңе­сінің ая сын д ағы ұйымдардың Бас ха т шы лары, жергілікті зиялы қауым, Әзербайжан Ұлттық ғы­лым ака демиясының басшы­лығы, ӘР Милли Меджилис депу­таттары, сондай­ақ Қазақстан, Әзер байжан, Қырғызстан, Өзбек­стан және Түркияның бел гілі ғалымдары қатысты. Соны мен қатар, Түркі Ака де миясымен бірлесе оты рып, Қазақ ханды ғы­ның 550 жыл дығына арналған әзер байжан тілін де кітап шы ға­рып, оның тұсаукесерін аталған кон ференцияда өткіздік.

Сонымен қатар, өткен жыл­дың екінші жартысында мә де­ни саладағы маңызды сапарлар орын алды. Мысалы, Әзер бай­жанда өткен ТҮРКСОЙ Тұрақты кеңесінің 34­ші отырысында Әзер байжанның көне Шеки қа­ласы Түркі әлемінің 2017 жыл ғы астанасы эстафетасын қазақ стан­дық Түркістан қаласына берді.

2016 жылдың желтоқсан ай­ында Ұлттық хореография ака­демиясы делегациясының Баку хореографиялық академиясына сапары өтіп, оның нәтижесін де екі ел академиялары арасында ынтымақтастық пен өзара түсі­ністік жөніндегі Мемо ран думға қол қойылды.

Ал 2017 жылғы 29 наурызда ел шілік пен аталмыш орталық бір лесе отырып, Абайдың ең үз­дік шығармаларының әзер бай­жан тіліндегі кітабының тұсау ­ке серін ұйымдастырды. Әзер ­байжанда бүкіл түркі әлемі нің мақтанышы ретінде сыйлай тын және бағалайтын ұлы Абай­дың еңбектері Тәуелсіздік жыл­дарында алғаш рет әзер байжан тіліне аударылды.

Биыл мамыр айында Қазақ­стан спортшыларының үлкен деле гациясы Әзербай жанда өте тін IV Ислам ойындарына қатыспақ.

Қорыта айтар болсақ, екіжақ­ты саяси­экономикалық, мәдени және т.б. қарым­қатынас тары­мыз жылдан­жылға арта түсуде.

ӘңгімелескенАрнұр АСҚАР,

«Егемен Қазақстан»

«Бауырлас елдердің қарым-қатынас көкжиегі кеңеюде»

Канцлердің қағидасы

Осы жылдың 24 қыркүйегінде Гер мания Бундестагының сайла­уы өтеді. Елдің Христиан­де мо к ра ­тиялық одағы партиясы мен Хри­с тан­әлеуметтік одағы Гер ма ния канцлері лауазымына кандидат ретінде Германия Христиан­де мок­ра тиялық одағының жетекшісі, ел дің қазіргі канцлері Ангела Мер­кельді ұсынды.

Басқасын айтпағанда, ірі ха лық­аралық жиындарда, жоғары дең гей­дегі кездесулерде үнемі қызғылт­са­ры бешпет, қара шалбар киіп жү­ретін Ангела Меркельді әлемдік қо­ғамдастық салмақты саясаткер, қа­жы майтын қайраткер ретінде жақсы бі леді. Кез келген мәселеде өз елінің мүд десімен қатар, Германия мүше бо­лып табылатын Еуропалық одақтың да мүд десін қорғаудан шаршаған емес. Сон дықтан болар, оның ұсынысымен одақ құрамындағы елдердің басшыла­ры санасып жатады...

Ангела Меркель Германия тари­хында канцлерлік қызметке сайланған тұңғыш әйел және ол осы жоғары лауазымды атқарғандардың ішіндегі ең жасы. Сондай­ақ, саясаткер ГФР кан цлері болып үш мәрте, Христиан­де мократиялық одағы партиясының же текшілігіне қатарынан тоғыз рет сай ланған. Енді оның канцлерлікке төр тінші мәрте сайлануына мүмкіндігі бар сияқты. Өйткені, наурыздың екін­ші жартысында Саар жерінде өткен өңір лік сайлауда Меркельдің парти­ясы сайлаушылар дауысының 40 па­ йызын алды. Ал канцлерліктен үміткер кан дидаттың тағы бірі – Мартин Щульц төрағалық ететін Социал­де­мо кра тиялық партиясы 30 пайыз да­уыс жинады. Сарапшылар бұл сайлау Бундестаг (парламент) сайлауы қар­саңында неміс саяси күштері үшін бас тапқы маңызды сынақ болғанын ай тады.

АҚШ­тағы сайлау науқанында А.Меркель президенттікке кандидат Хиллари Клинтонның президент бо­луын, оның саясатын қолдайтынын біл дірген еді. Жағдай басқаша болды. Сарапшылардың пікірінше, Дональд Трамптың жеңіске жетуі канцлерге ауыр соққы тигендей қатты әсер ет­кен. Сонымен қатар, Д.Трамп Мер­кельге Германия аумағына келген мигранттарға байланысты сын да айт­қан болатын. «Мен Ангела Мер кель ге құрметпен қараймын. Ол – ұлы көш­басшы. Бірақ, ол елге мигранттарды заңсыз кіргізіп, апатқа соқтыратын қателік жіберді», – деген еді сонда.

АҚШ сияқты іргелі елдің басшы­сымен санаспаса болмайтынын күні бұрын білген сұңғыла саясаткер өкпе­наздың бәрін жиып қойып, наурыздың екінші жартысында Вашингтонға тартты. Дональд Трамппен екеу­ ара кез де сіп, халықаралық бірқатар өзекті мә селелерді талқылады. Сөйтіп, прези дент пен канцлер бір­бірімен «тіл та бысқандай» болды. Бұл Еуропалық одақ елдері басшыларының АҚШ­тың жа ңа президентімен алғашқылардың бі рі болып Меркельдің кездескені ре­тінде есте қалады.

Өткен жылдың 19 желтоқсанында Берлиндегі Рождество жәрмеңкесінде болған террорлық әрекет ел билігін де, Германия халқын да әрі­сәрі күйге түсірді. Он екі адам қаза тапқан бұл қайғылы жағдай халықтың бо с­ қындарға деген көзқарасын түбі рі ­мен өзгертті. Оппозиция бұған «ми ­г ранттарға есікті айқара ашты, олар­мен бірге террористер де елге кір ді», деп Меркельді кінәлады. Де рек терге қарағанда, өткен жылы Гер манияға бос қын ретінде 280 мың адам кел­ген екен. Ал 2015 жылы кел ген бос­қын дардың саны бұдан үш есе көп бол ған. Міне, осылардың бар лы ғы на А.Меркель бастаған ел билігі мүм кін­дігіне қарай жағдай жасай білді.

Сынға да ұшырайтын, мақтауға да ілі гетін Ангела Меркель – реті келген­де жіберген қателігін де мойындай бі летін тұлға. Оның осы жылдың 24 нау рызында Римге барған сапары ке­зінде Еуропалық одақтың қателігін мойындай келіп: «Біз сыртқы шекара­ны аштық, бірақ оларды нығайту ту­ралы ойламадық. Бірыңғай валютаны енгіздік, бірақ дағдарысқа дайын бол­май шықтық. Енді соның барлығын банктік одақ және тұрақтандыру ме­ханизмі арқылы түзетіп келеміз», – деп мәлімдегені Еуроодақта күрделі мә селелердің аз емес екенін білдірсе керек.

Меркель үлкен саясатқа Берлин қ а бырғасы құлағаннан кейін кел ді. Сарапшылар оның саясат бас пал да­ғы мен тез көтерілуі Гер ма ниян ың сол кездегі канцлері Гельмут Коль дің қол дау көрсетуі деп есеп тей ді. Жа­ғым ды мағынада «мазасыз» Мер кель деп атаған ол Forbes жур на л ының ба­ғалауы бойынша, тоғыз жыл дан бе рі әлемдегі ең ықпалды 100 әйел дің кө­шін бастап келеді.

Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ,

«Егемен Қазақстан»

Жиынға Орталық Азия аймағын дағы бес мемлекет – Қазақстан, Қырғыз стан, Өзбекстан, Тәжікстан және Түрік мен стан елдерінің деле га циялары қатысты.

Брифингте Орталық Азия елдерінің БҰҰ­дағы Тұ рақты өкілдері атынан Тү­рік менстан елшісі Ақ сол тан Атаева кірі­спе сөз сөйледі. Оның айтуын ша, Ор ­та лық Азия елдерінің ше шуші даму ке зең дері БҰҰ­ның түрлі сала лар бо­йын ша жаһандық жобалары мен бағ дар­ламаларына қ а ты суы на, халықаралық қо­ғам дастықтың толық қанды мү шесі ре тінде өз рөлін ны ғайт уы на тікелей қатысты.

Басқосуда Қазақстанның Орталық Азия мемлекеттері ара сынан бірінші бо­лып БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесіне мү шелікке қабылдануы ай рық ша атап өтілді. Бұдан бөлек, Ор талық Азия елдерінің БҰҰ­ның Тұрақты даму ма қ сат тары мен 2030

жылға дейін іс ке асырылуы тиіс өзге де жа­һандық мәселелерге белсене араласып келе жатқаны сөз болды.

БҰҰ Бас Ассамблеясының төрағасы Питер Томсон өзінің құттықтау сөзінде Орталық Азия мемлекеттерінің БҰҰ қыз ­метіндегі маңызды рө лін е тоқтал ды. Оның сөзіне қа рағанда, жаһан дық әріп тес тікті нығайтуда, БҰҰ­ның мәдениетаралық, дін ара лық, өр кениет аралық үн қ а тысуды ілгерілетудегі жұ мысына аймақ елдері бел сене қатысуда. Сондай­ақ, Орталық Азия елдері жасыл энер гетиканы дамыту, азық­тү лік қауіп сіз дігін қам та ма сыз ету, ген дер лік тең дікті сақ тау са ла ла рын д а ғы жо ба лар ға да өз дең гей ін де атса лы суда.

Айта кетейік, шараға БҰҰ Хат шылы­ғының басшы лары мен қыз мет керлері, ұйым ға мүше мемле кет тердің тұрақ ты өкілдері, сарапшылар, іс кер топ өкілдері

және БҰҰ Ха лық аралық журналистер қау­ымдастығының мүшелері қатысты.

Шара соңында қонақтар назарына Орталық Азия мем лекеттерінің БҰҰ та­рапынан ұйым дастырылған саммиттер

мен ауқымды ша раларға қа тысу бары­сы бейнеленген та рихи суреттер, сон­дай­ақ, ай мақ елдерінің ұйым аясында көтерген маңызды бастамалары жөнінде мағлұматтар қойылған көрме ұсынылды.

Орталық азия елдерінің әлеуеті зор––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––БҰҰ штаб­пәтерінде Орталық Азия мемлекеттерінің аталған ұйымға мүшелікке қабылданғанына 25 жыл толғанына орай брифинг өтті. Бұл ту­ралы Қазақстан Сыртқы істер министрлігінің баспасөз қызметі хабарлады.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6 3 сәуір 2017 жыл

Сараптама «ЕгЕмЕнгЕ» ЕлдЕн кЕлді

кәСібің – нәСібің Өңір Өмірі

экономика

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

Жақында Оралхан Бөкей, Қалихан Ысқақ сын ды қабырғалы қа лам герлерді түлеткен, түр кі­нің төрі, алаштың атажұрты бол­ған Ка тон қарағай ауданының ор­талығы Үлкен Нарын ауылында тағылымды шара өтті. «Туған жер ге − тағз ым» акция сы ның ая­сында ұйымдастырылған ин вес ­ти ция лық форумда туған жерге жаны ашитын, кіндік кескен ме­кеннің түтіні түзу ұш сын деп ті­лейтін кәсіпкер азаматтар бас қо­сып, шека ра шебіндегі ауданның түй ткіл ді мәселелерін бір лесе тал­қылады. Ой ларын ор таға салды. Ау дан экономикас ын өр ге бас­ты рар, жергілікті жұ рт қа септігін ти гі зер деген жоба­жоспарларын жа рия етті.

− Елбасымыз биылғы Жолда­ у ында эко но ми ка лық бәсекелестікті ын таландыруға айрықша мән бе­ріп, экономиканы қар жы л ан ды­ру ға жеке ме н шік секторды тар­ту дың маңыздылығын атап көр­сет кен еді. Ау данымызда тұңғыш рет ұйым дас ты ры лып отырған ин вестициялық форум жер гі лікті жер дегі әлеуметтік мәселелердің ше шілуіне, туризм саласының да­муына тың сер пін береді деп се­неміз, − деді Ка тон қарағай ау дан­ы ның әкімі Ахметқали Нұр ғожин форумды ашқан сөзінде.

Форум барысында аудан ау ма­ ғындағы ту рис тік нысандар са­луға, ара шаруа шы лы ғын да мы туға қолайлы жер телімдері кә сіпкерлер на зарына ұсынылды.

Катонқарағайдың ең түк пі­рінде, жан­жағын қалың орман қым таған Аршаты деген ауыл бар. Осы ауылда туып­өсіп, бүгінде

Шым кент қала сында тұрып жат­қан Ғани Шаймерденов есім ді кә­сіп кер сонау жерден ат арытып ар найы ке ліп ті. «Қазір өзге өңірде тұ рып жатсақ та, жү регіміз әр кез ту ған жер деп соғады», деп сө зін са бақтаған кәсіпкер 300 орындық жаз дық ла герь сал ып беретінін ай тып, жерлестерін бір жел пін ді­ріп тастады.

«Форумда сөз алған аудандық мәслихат де путаты Ертай Кешіл­ба ев әуелі туған же ріндегі түйт­кіл дерді тілге тиек етіп, сөз ден іс ке көшетін уақыттың жеткенін ай тып, Ка тонқарағай ауылында қа ңырап бос тұр ған 5 үйдің бірін өз қаржысына жөндеп, і с ке қосуға уә де берді.

Табиғаты тамылжыған төр Алтай дың бір брэнді – әлемге әй­гілі Берел қорғандары. Алай да, сақ тарға қоныс болған сақи ме ­кен ді көргісі келе тін турис тер­ге тұсау болып отырған түй ткіл­дер аз е мес. Соның бірі, алыс тан арып­ашып жет кен сая хат шы­лардың аяқ суытып, ас іше тін жері нің жоқ тығы. Берел қо рық­мұражайы дирек то рының орын­басары Алмас Сарбасов осы мә се­ле шешілсе, патшалар жазы ғы на ке летін турис тер қатары бұрын ғы­дан да арта тү сетінін айтып, би ыл Берел қорғандарын төр ткүл дү ние ге әйгілеген атақты археолог Зей нолла Самашевтің 70 жасқа то ла тынын, ғалымның құрметіне ға лым үйін ашсақ деген ұсынысын жет кізді.

Жұмақ мекен төр Алтайдың ер теңіне алаң даған азаматтардың ба сын қосқан форум қоры тын­дысында құны 1 млрд 200 млн теңгенің 50 меморандумына қол қойылды.

Шығыс Қазақстан облысы

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Бұған қандай дәлеліңіз бар деп Төкеңе телефон ар қы лы қайтара сұрақ қой дық. Бұл сұрағыңызға жауап ты шолтаң еткізбей, мә се ленің мәнісін түсіндіре оты рып қайтаруым керек. Ен деше, тың да­ңыз деп жа л ға стырды өз әңгімесін ел ағасы. Құдайға шүкір, қа зір гі кезде ауылда тұратын от ба сылардың арасында мал ұс та майтындары некен­са яқ. Бұл ретте статистикаға жү гі нудің қажеті болса, бұған да дәлеліміз бен жауабымыз әзір. Еліміздегі ауыл тұр ғын д арының жеке аула қо ра сындағы мал жалпы көр сет кіштің 80 пайызын құ рай ды екен.

Мұның өзі өте жоғары көр сеткіш. Мұндай мүм кін дікті құр жіберіп алсақ, көп нәр седен ұтыламыз. Ко опе ративке бірігудің басты бір қажеттілігі де осында. Ке ше гі Кеңес өкіметінің жеке тұр ғындардың малына шектеу қойған кезі де болған. Бір жақсысы, қанша мал ұс таймын десеңіз де қазір мұн дай шектеу жоқ. Осындай жағ дайда ауылшаруашылық ко оперативіне бірігудің пай да ­сы мен тиімділігі өте мол. Бұ ған еліміздің кез кел­ген аза матының толық құқы бар. Осындай қадам жасаған от ба сыларға Үкімет тарапынан тиісті қолдау тетіктері де қарастырылған. Тіпті, бау­бақша мен балық өсіремін де сеңіз де, ешкім қолыңызды қақ пайды.

Міне, тап осы арада бір гәп бар. Ауылда мем ле­кеттік қыз метшілер мен оған те ңес тірілгендердің қа лың то бы тұрады. Менің ойым ша, солардың құқы қор ғал май қалған секілді. Олар аз ғана кесімді жалақымен мем лекеттік қызметті қа бақ та рын шыт­пай атқарып жүр ге ніне ешкім күмән кел ті ре ал­майды. Міне, со лар дың кооперативке кіру мен оған мүше болу тетіктері заңда тай ға таңба басқандай анық әрі айқын көрсетілуі керек емес пе еді?

Ел ішінде еңбек етіп жүр ген мемлекеттік қыз­мет ші лер дің де отбасы мен бала­ша ғасы бар. Ал олардың өз г е қосымша табыс табуына қол­даныстағы заңдылықтар мен нормативтер қатаң шектеу қояды. Осы дұрыс па? Бұл ой­пікірімнің басты бір мы салы жоғарыда айтылған «Ауыл шаруашылығы ко опе ра тивтері туралы» Заң болып отыр. Сонда қа лай бол ға ны? Ауылдағы мем ле кет­тік қызметшілер ко опе ра тив ке мүше бола алма са, оған кіре алмаса, ау ла сын да ғы азын­аулақ малы мен шар ба ғындағы бау­бақ ша сын бас қа біреулерге бас­қа руға бе руі керек пе?

Ақсақал қойған сауалдың түй іні де осы.

АҚТӨБЕ

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ұлттық экономика ми нис тр­лігінің мәліметтеріне қарасақ, әйел дердің басқаруындағы орта жә не шағын кәсіпкерлік саны 2016 жылдың 1 қаңтарында 647,082 адамды құраған, ал жал­пы еліміз бойынша 1,530,258 ша­ғын және орта бизнес субъектісі қыз мет етеді. Әлемнің 20 елін де өткізілген 87 зерттеудің нә ти­желеріне сәй кес әйелдер бас қа­ратын кәсіп орын дар ең табыс ты болатыны анық тал ғ ан. Зерт теу­шілер бизнеспен ай на лысатын әйелдер қоластындағы қыз м ет­керлері, қоғам және қоршаған ор та ның қамын көбірек ойлайты­нын мой ындауда.

Мәселен, көпке дейін елімізде «әйелдер кәсіпкерлігі» деген ұғымның өзіне күмәнмен қараған кезеңдер бол ды. Ал бүгінде әйел­дер дің іскер лік кеңестері құ ры­лып, кәсіпкер әйел дер ге ар нал ған арнайы банк өнімдері мен бағ­дарламалары пайда болуда.

Алматыда Қазақстандағы әйелдер кәсіпкерлігін дамыту және қолдауға арналған баспасөз мәжілісі өтіп, онда осы бағыттағы нақты мәселелер сөз болды. Бұл мәслихаттың басты жаңалығы – Астана банкі отандық банк қызметтері нарығында бұрын бол маған «Қызғылт жаға» атты әлеу меттік жобаны жария етті.

«Әйелдер көшбасшылығы қоры» ҚҚ жоба жөніндегі ди­ректоры Светлана Богатырева, Орталық Азиядағы «БҰҰ – Әйел­дер» құ ры лы мының өкілі Илейн М.Кон кие вич, Даму қоры бас­қармасы тө ра ға сының орын­басары Нұрлан Ақша нов қа­тысқан шараға еліміздегі бірқатар

кә сіпкерлер мүдделілік танытты.«Әйелдер кәсіпкерлігінің

б ү к і л м а ң ы з д ы л ы ғ ы м е н өзектілігін тү сіне отырып, «Қыз ғылт жаға» атты бі ре­гей жобаны іске қосып отыр­мыз. Осы дан бір жыл бұрын әйел дер ге тиім ді мүмкіндіктер ұсынатын тұң ғыш карталар­ды іске қосқан едік. Ол біздің клиенттеріміз арасында үлкен сұранысқа ие болды. Енді сәуір айынан бастап әйелдерге тие сілі карталар арқылы тауарлар мен қызметтер қолма­қол ақшасыз тө ленген жағдайда банк әйелдер ара сындағы кәсіпкерлікті дамы­ту және қолдау үшін клиенттің жұм саған сомасының 0,7 пайы­ зын Әйел дер көшбасшылығы қорына аударып отыратын бола­ды. Бұл соманы банк толығымен өз қаржысы есе бі нен төлемек. Нәтижесінде клиент төлем жа­сау арқылы әйелдер биз не сін дамытуға өз үлесін қосады. Сон­дай­ақ, оған әдепкі мөлшерде кэшбэк сомасы қайтарылады. Қорға кө мек көрсету үшін, ең бас тысы, тө лем әйелдерге тиесілі кар тадан жа са лу ке рек­ті гін ескеру қажет. Осы лай ша игі іске клиент те, банк те ат са­лыспақ», деді Астана бан кі бас­қармасының тө ра ғасы Ескен дір Майлыбаев.

Оған қоса, әйелдерге биз­нес жүр гізуге қатысты пайда­лы ақ па рат ты ұсыну үшін 1 сә­ у ір ден бі ре гей веб­алаң іске қо­сылмақ. Сайт та әйел дер кә сіп ­керлігін қар жы ландыру бағ дар­ламаларына қа тыс ты бүкіл ақ­парат қамтылатын бо лады. Сон ­ д ай­ақ, осында әйелдерге ар нал ған танымал сайттарды топтас тырып, жаңалықтарды қадағалауға мүм кіндік беретін жаңалықтар

аг рег аторы да қызмет жасамақ. Кә сіп кер әйелдер жеке блогта­рын жүр гізіп, тәжірибесімен, идеялары мен бөлісуге, серік тес­терді тауып, қа жетті байла ныс­тар орнатуға мүм кінд ік ал мақ. Сонымен қатар, сайт ар қы лы қаржылық және заңгерлік м әсе­ле лерге қатысты кеңес алуға да болады. Жеке кәсіпкерлікті, жау ап кершілігі шектеулі серік­тес тік ті немесе банкте шотты қа­лай ашуға болады? Электронды циф рлы қол таң баны қалай алуға бо лады немесе са лық салу үлгісі қалай толтырылады? Осы және басқа да көптеген сауал дарды онлайн­менеджерлерден сұрап білуге болады.

Әйелдер көшбасшылығы қоры ның жоба жөніндегі дирек­торы Свет лана Богатыреваның айтуынша, осы жоба арқылы Алматы, Астана, Қарағанды, Орал және Шымк ент қалаларында оқу конферен ция лары өткізілмек. «Біз Алматы қала сында 3 жыл ішінде жинақталған тә жі рибе негізінде игеріліп, кәсіпкер

әйел дердің қажеттіліктері мен үміттерін зерт теуге негізделген тәсілдемені қол д анбақпыз. Осы формат аясында кәсіби спи­керлер және кәсіпкер әйел дер біздің елімізде жинақтаған тә­жі рибесімен бөлісіп, бір­бірін оқы татын болады. Бұл тәсіл нә­ти желі еке нін көрсетті», дейді С.Богатырева.

«Әйелдер көшбасшылығы қо ры мен бірге осы жобаны жүзеге асы ру кезінде біз ме г а­ п олистердегі әйел дер ді ғана емес, сондай­ақ, шалғай ай мақ­тар дағы іскер ханымдарды ба­ры н ша қамтып, осы іске тартуды көздедік. 5 қалада конференция­лар өткізу арқылы біз бүкіл Қазақстаннан кем дегенде 500 әйел ді оқытуды жоспарлап отыр­мыз. Осы жобаны жү зеге асыру елімізде әйелдер ара сын д ағы кәсіпкерліктің дамуына жа ңа қозғау салатынына сенімдіміз», деді баспасөз мәслихатын қоры­тын дылаған Е.Майлыбаев.

АЛМАТЫ

Іскер әйелдерге арналған жоба –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазір елімізде орта және шағын бизнесті дамытуға бағытталған бағдарламалар бар болса да, ер-азаматтарға қарағанда әйел адамдарға бизнеспен айналысу екі есе қиын екені айтпаса да түсінікті. Осыған қарамастан, бизнесін дөңгелетіп отырған қыз-келіншектер де табылады. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Шығыс Қазақстанда бірнеше жылдан бері «Туған жерге − тағзым» атты елге пайдасы бар ерекше бір акция жүзеге асы-рылып келеді. Бұл акцияның ерекшелігі сол, туған жерінен жырақта жүрген қалталы азаматтар өзі туып-өскен ауылына қарайласып, қолынан келгенше көмегін көрсетеді. Бірі ауылы-на мектеп, балабақша, спортзал, емхана салып берсе, енді бірі мешіт тұрғызады, жол жөндейді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

туған ауылды түлету үшін

Бауыржан МҰҚАНОВ,«Егемен Қазақстан»

Бұл туралы Ұлттық банк төрағасы Данияр Ақышев журналистерге берген баспасөз конференциясында да айта келіп, теңгенің қысқа мерзімді бағамы қазір биржадағы сұраныс пен ұсынысқа қарай белгіленетінін айтқан еді. Мысал ретінде бас банкир осыдан бірер апта бұрынғы ахуалды еске алды. Наурыз айының басында аздап төмендеген мұнай бағасына қарамастан, теңгенің құны көтеріле түскен болатын. Өйткені, нарықтағы саудагерлер теңгеге ұзақ мерзімді бәс тігіп, жаппай сатып ала бастаған. Осылайша, сұраныстың көбеюі теңгенің нығаюына жол ашқан­ды.

2017 жылғы доллар­теңге қа тынасы қалай болады дегенде са рапшылар екі түрлі факторды ал ға тар тады. Бірі – мұнай бағасы, екін ші сі – доллардың өзіндік құны.

Мұнай бағасының биылғы көр­сет кіші өткен жылдың соңында ше­шілгендей болды. 2016 жылдың жел­тоқсан айында ОПЕК мүшелері мен ұйымға кірмейтін Қазақстан секілді өзге де мұнай экспорттаушы елдер 2017 жылдың 1 қаңтарынан бастап жылдың ортасына дейін мұнай өндіру көлемін тәулігіне 1,8 млн баррельге дейін азайту туралы ортақ келісімге келді. Осы келісім аясында Қазақстан да тәулігіне 20 мың баррель кем өндіруге міндеттеме алып, биылғы жылдың алғашқы үш айында оны артығымен орындап тастады. Үкімет отырысында сөз алған елдің Энергетика министрі осы туралы айта келіп, сәуір айында да өндірістің сәл азаятынын ескертті.

Жалпы, ОПЕК+ (ұйымға мүше және оған кірмейтін мұнай экспорт­таушы елдер) елдері қазіргі таңда жо­ғарыда аталған міндеттеменің 93 пайы­ зын орындап тастады. Соның ішінде, Қазақстанмен бірге Сауд Арабиясы да жоспарлы көрсеткішті асы ра орында­са, Ресей әзірге өзіне тиесілі 600 мың баррельдің үштен бі рін ғана қысқартып үлгерген. Ал ОПЕК+ комитетінің Кувейтте өткен отырысында ұйым бас­шысы Мұхаммед Баркиндо жұмыстың кестеге сай жүріп жатқанын айтып, қазіргі мұнай бағасына көңілі толаты­нын жеткізді. Дегенмен, әлгі келісімнің

тек бірінші жарты жыл дыққа ғана қатысты екенін ес ке рсек, жылдың ор­тасынан бас тап мемлекеттер өндіріске қайта қар қын беріп, бағаны төмендетіп алу ы мүмкін деушілер бар. Дей тұр­ғанмен, жақында Мәскеуге жұ мыс сапарымен барған Ирактың мұ най министрі ОПЕК елдерінің атал ғ ан келісімнің мерзімін созуға мүд делі екенін айтып қалды. Яғни, биылғы жылдың соңына дейін ОПЕК+ елдері мұнайды 1,8 млн баррель кем өн діру туралы келісімді ұстап тұруы ықтимал. Дей тұрғанмен, қазір мүше мем ле кет­тердің ешқайсысы да алдын ала сөз бер­мей, әліптің артын бағып отыр.

Демек, 1 маусымға дейін мұнай ба ғасы қазіргі деңгейде, яғни долла­рына 50­54 доллар дәлізінде сақ тал­мақ. Олай болса, теңге бағамының

да айтарлықтай құбыла қоймасы анық. Дегенмен, ұлттық валютаның ба ғамына әсер етуші екінші фактор доллардың өзіндік құны да би ыл мың құбылып тұр. АҚШ­тың Фе де рал­дық резерв жүйесі (ФРЖ) өкілдері жа қында 2017 жылдың соңына дейін доллардың базалық үстемесінің 4 рет көтерілетіні туралы қауесет тара­тып, нарықты бір сілкіп алған. Бұған дейін, наурыз айының басындағы ФРЖ отырысында доллардың үстеме ақысы былтырғы 0,50­0,75 пайыз­дан 0,75­1,00 пайызға көтеріліп, нә тижесінде доллардың өзге ва лю­таларға шаққандағы бағамы кү рт өсті. Әсіресе, еуро мен фунт қат­ты зардап шекті. Әрине, ол кезде теңгенің бағамы кей сарапшылардың күткеніндей құлдыраған жоқ. Оны

ма мандар сол кездегі мұнай ба ға­сының көтерілуімен түсіндіреді.

Екінші жағынан, доллардың ба залық үстеме пайызын көтеру ар қылы құнын арттырмақ болған ФРЖ­ ға АҚШ­тың ішкі экономикасы да кедергі келтіруде. Зейнетақы жүйесіндегі қаржы тапшылығы мен жұмыссыздықтың өршуі, елдің тұ ­тыну көрсеткішінің төмендеуі Аме ри­кадағы инфляцияға қарқын бе ру де.

Енді жыл соңына дейін ФРЖ­ның тағы алты отырысы өтіп, соның екеуінде доллардың базалық үс те­м е ақысы көтерілуі тиіс. Инвес то р­лардың болжамынша, бұл шілде мен қыркүйек айларындағы отырыс та бо­луы мүмкін. Олай болса, жыл біт кенге дейін доллардың базалық үс темесі 1,25­1,50 пайызға дейін ар т пақ. Әрине, бәріне уақыт төреші...

Опек+: ортақ келісім теңге бағамына оң әсерін тигізді ме?

кооператив құруға кімдер құқылы?

––––––––––––––––––––––––Ел экономикасының тіре гі мұнай шикізаты бол ған дық-тан, ұлттық валюта да со ның құнына қарап құ бы ла бер мек. Дегенмен, қор на ры ғын да ғы мұнай ба ға сы ның таяу күн-дердегі тол қу ла ры қазір тең ге-нің құнына ай тарлықтай әсер ет пейтін болды.––––––––––––––––––––––––

––––––––––––– ––––––––––––––––––––«Егеменнің» тілші қосынына есімі елге елеу лі азамат, бұрынғы мемлекеттік қыз-мет ші Төлеген Мерғалиев хабарласты. Ол кісінің көңілін алаңдатқан мәселе 2017 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енген «Ауыл шаруашылығы кооперативтері тура лы» заңнан туындапты. Бұл – сөз жоқ, ел тұрғындары үшін өте қажетті құжат. Алай-да, осы заң баптарын аударып-төң ке ріп, басынан аяғына дейін танысып шық қан кезде, ауылда тұратын мемлекеттік қыз-мет шілердің құқы шектеліп қалғандай күй кештім. Сіздерге де айтайын дегенім осы еді деді ол. ––––––––––––– ––––––––––––––––––––

anna

henl

y.co

3 сәуір 2017 жыл 7білім

Толғандырар Тақырып

мәселенің мәнісі еркін елдің ерТеңі

Тіл мәселесі қай кезде де маңызды мә селелердің бірі болған. Балалардың қа лай сөйлейтінінен бастап, ойлау, тіл мәдениеті, жаңа тілдерді үйрену мен үйрету мәселесі де назар дан тыс қа л маған. Бірақ онымен тікелей ай­на лысушылардан басқалар тіл үй­ре ту мәселесіне келгенде көбінесе өз тә жірибесінен немесе біреудің айт қа­ны нан әрі аса алмайды. Жоғарыда қой ылған сұраққа жауап іздеп кө ру үшін мамандардың пікіріне жү гі ней­ік. Пікірлерді әзірше екі сұ рақ тың тө­ңі ре гіне топтастырсақ.

1. Баланың тілі қалай шығады?2. Барлық баланың тіл үйренуге

қабілеті бар ма?Мектепте кейбіріміздің «Сенің

шет тілін үйренуге қабілетің жоқ» де-ген сөзді естіп, миымызда жаңғырып кел гені өтірік емес. Бірақ уақыт өте түр лі зерттеулерді, кітаптарды және өз тәжірибемді саралай келе барлық адам ның кез келген тілді үйренуге қа­білеті бар деген қорытындыға келдім. Осындай ойды ғалым А.Леоньтев те айтып, дәйектерін келтірген. Ғалымның пі кірінше, тілге деген қабілет бірнеше бө ліктерден құралады және көбіне адамның жүйке жүйесінің жалпы ти­пі не, темпераментіне, мінезіне, пси хи­ка лық процестердің жеке адамға тән ерек шеліктеріне (ес, жады, ойлау, қа­был дау, ұғыну, түсіну, қимылдау) бай­ланысты. Адамда есту қабілеті дыбыс­тарды, сөздерді ажыратумен ғана байла­нысты емес, бұл жерде адамның тіл ерек шеліктерін айыра білу қабілеті де ма ңызды рөл атқарады.

Масару Ибуканың «3 жастан кейін кеш қалдыңыз» кітабында жақсы мысал келтіріледі. Бір отбасының тұңғышы олар жас, сонымен бірге үйлері тар болған кезде дүниеге келеді. Сондықтан кішкентай баласы туғаннан бастап қастарында болады, ата­анасы онымен үнемі сөйлесіп отырады. Айналада бо-лып жатқан барлық дыбыстарды, әң­гімені естіп үйренген бала өсе келе сөз шең, ашық, ойын жақсы жеткізе ала тын болады. Ал бірнеше жылдан кей ін дүниеге келген қарындасына ата­анасы бөлек бөлме дайындап, ты­ныш, түрлі дыбыстан аулақ жерде өсіреді. Өсе келе ол мінезі тұйық, көп сөйлемейтін балаға айналады. Яғ ни, бұл баланың дүниеге келген күн нен бастап (тіпті ананың құрсағында жат­қан кезеңнен бастап) түрлі дыбыс тар ды естіп, адамдардың дауысын, сөй леген сө з дерін, әңгімесін естіп өсуі ке рек­ті гін дәлелдейді. Алғашқы жылдары ба ла тек қана есту арқылы айналаны қ а былдап, сөйлемесе де өзінің түсініп жат қанын ым­ишарамен білдіреді. Сон­дық тан кішкентай кезінен тілді және тіл ерекшеліктерін айыра білу қабілеті дами бастайды.

Америкалық ғалым Ноам Чомский («Табиғат пен тіл туралы», «Тіл мен ой-лау» еңбектерінің авторы) бастаған ше-тел лингвистері тілдік дағдылар адамға туа берілетінін және барлық адамға тән еке нін айтады. Бала дүниеге келмей жа тып оның миына бүкіл тілдерге тән не гізгі грамматикалық ережелер жи­на қ т алады екен. Болашақта баланың ай наласы қай тілде сөйлесе сол тілдің ере желері алға шығып, қалғандары «ұй­қы ға» кетеді.

Ағылшын тілінде «Imprinting» деген сөз бар, термин ретіндегі мағынасы – «қас­қағым сәтте үйрену, бір қарағаннан үйрену». Мысалы, қаздың балапаны жұмыртқаны жарып шыға салғанда жыл жып бара жатқан объектіге деген жақ сы көруі мен құштарлығы қоса пай­да болады. Табиғи ортада бұл объект – балапандардың анасы, яғни қаз. Сон­дықтан балапандар қайда барса да ана­сының артынан қалмай еріп жүреді. Ал қаздың орнында басқа нәрсе болса, ба-лапандар соның соңынан еріп жүретін еді. «Импринтинг» сыни кезеңдер деп аталатын өмірдің нақты бір кезеңдерінде ғана қалыптасады. Алдыңғы мысалда бұл сыни кезең балапандардың дүниеге келгеннен кейінгі сағаттары. Баланың да-муында да тілінің шығуымен байланысты сыни сәттер бар. Мысалы, баланың тілі 5 жасқа дейін шығады. Сондықтан үйде ана тілінде сөйлесу керек. Ал ата­анала-ры түрлі тілде сөйлейтін отбасыларда ше? Бұл жерде жағдай әртүрлі: екі ата­ана да өз ана тілін үйретуге тырысады. Сондықтан баланы шатастырмау үшін әкесі ылғи бір тілде, ал анасы екінші тілде сөйлесе, бала кімге қай тілде сөйлеу керектігін біледі. Тағы бір жағдай, әртүрлі тілде сөйлейтін ата­ана ортақ тіл таңдауы мүмкін. Бұрынғы кеңестік кезеңде ортақ тіл орыс тілі болып, отбасындағы ба-лалар не әкесінің, не шешесінің тілін меңгермей шыққан кездер көп болды. Барлық баланың тіл үйренуге қабілеті бар екенін дәлелдеудің қажеті жоқ, тек жолын тауып қызықтыра білу керек. Сонымен бірге, нәтижесін күтуде шы-дамды болсаңыз, бала құлшынысының азаймауына бар күшіңізді салсаңыз, алған білім босқа кетпейді. Түйеріміз, баланың таңдауы жоқ. Ата­ана қа лау­ының, амбициясының, қоғам сұ ра­нысының, басқа да процестердің тұт­қыны болатын баланың айтылған дү­ниені істеуден басқа амалы қалмайды. Де ге нмен, ата­ананың махаббаты мен шек сіз сенімі һәм мұғалім еңбегінің нә­ти жесінде адамгершілігі жоғары жаңа ұр пақ тәрбиеленіп шығатынына сенеміз.

Бақытгүл САЛЫХОВА,

педагогика ғылымдарының

кандидаты

Балаға тіл үйрету тағылымы

Сүлеймен МӘМЕТ, «Егемен Қазақстан»

Шынында, мұғалімдерді қағазбастылықтан құтқара ал-май отырмыз. Оның үстіне тек серушілердің де тыным бер мейтіні рас. Ал сол қа­ғаз бастылықтан құтылудың бір жолы электронды журнал делінді. Бірақ еліміздегі бар лық мектеп компьютер мен және ин-тернетпен толық қам тамасыз етілмегені мә лім. Иә, санда бар, сапа кем шін. Біз мұғалімдермен сөй лес кенімізде электронды журнал ды да, қағаз журналды да тол тырып жүргенін айтады. Элек тронды журналды көбіне мек тептердегі информатика пәнінің мұғалімі арқылы ат­қаратын көрінеді. Яғни, мүм­кін дік бар. Мұғалімдер ин фор­м атика бөлмесінде электронды жур налдарын пайдаланады. Элек тронды журналдың рас еке нін дәйектеу үшін оның қа­ғаз дағы нұсқасын шығарып алуың қажет. Интернетке де, қағазға да қаржы қажет екені өзінен өзі түсінікті. Бұл да мұғалімдердің аз ақшасына салмақ салмай қоймайды.

Кешегі дәуірде мұға­лім дердің беделі биік бола-тын. Өйткені, бай мен кедей, ауқатты мен әлсіз деген жоқ еді. Қазір көп жағдайда мұ­ғалімдердің төменшіктей бере­тіні айлықтары мардымсыз. Ең жоғары айлық 100 мың тең геден асса, жаңа қадам бас­қандардікі 40 мыңнан жо ғары. Түрлі себептерге орай, төмені де жоқ емес. Оны төлеудің сан түрлі жолы қарастырылған.

Яғни, санат қағидасы алға оз­ған. Мұндай жағдайда мұ­ғалім «мықтылар» алдында кү мілжімей қайтсін. Ендеше, мұ ғалім беделін көте рудің бір жолы – оларға жан­жақты жағ дай жасап барып талапты күшейту болмақ. Ауылды жер­дегі мұғалімдердің кө бі нің пән сағаты санаулы. Өйт кені, маман бар, бала аз. Сол ауылыңызда да керемет ұстаздар еңбек етіп жүр. Бі рақ, қызметі тиісті орындар­дан бағалана бермейтіні өкі­ніш ті. Қала мектептеріндегі ұс таздар «Ы.Алтынсарин» ме­далі, «Білім беру ісінің құр метті қызметкері» іспетті награ далар алып жатса, ауыл мұ ғалімдеріне бұл да бұйыра бер мейді. Оның да өзіндік сы ры болуы керек.

Тағы бір түйткіл, мұға­лім дердің күнделікті сабағын қалай беретінінен, білім­бі лі­гінен, озық үлгісінен бұрын оның оқушылары әртүрлі кон­кур стар мен олимпиадаларда қандай орын алғандығына мән беріліп жатады. Білім жарыс­тары көп жағдайда «жасан ды» жол д армен кететінін, нағыз бі лімділердің ысырылып қа­ла тынын ескере бермейміз. Ал, 100 пайыз үлгерім беру – бұл жымас қағидаға айнал-ды. Үлгермейтін оқушысы бар мұғалім мен мектеп көзге түр ткі болады. Осының өзі де мұ ғалім беделіне нұқсан кел­тіруде. Баланың бәрі бірдей ал­ғыр болмаса теңестіріп қол дан баға қойып, сыныптан сыныпқа көпе­көрінеу көшірудің соңы білім сапасы төмен деген әңгімеге алып келеді. Жалпы, «Оқи алмайтын оқушы жоқ,

оқыта алмайтын мұғалім бар», деген сөз туралы да болашақта ойлану керек секілді. Әрине, бес қол бірдей емес. Мұғалімдердің арасында да кемшіліктердің кетіп жататыны рас. Біз ондай оқиға бола қалса, іліп алып кет-пей, жұртқа топырақ шашпай, себеп салдарын зерделесек, ақ пен қара анықталар еді. Бір ба-ласына ие бола алмай жүрген кейбір ата­аналар 30 балаға білім беріп, тәрбие үйретіп жатқан мұғалімге дүрсе қоя беретіні бар. Егер әр бала 1­ші сыныптан бастап қабілетіне қарай бағаланса, ондай ата­ана-лар өктем болудан аяқ тартар еді. Білім мен білік салтанат құрар еді.

Қалай десек те, тәуелсіз елдің ертеңгі тұтқа ұстар ұрпа­ғы ның бітім­болмысының бү­тін болуы үшін қызмет етіп жүр ген ұстаздар қауымына де ген көзқарасты түбегейлі өз гертуіміз керек. Бұл ең ал-дымен, тиісті мекемелерді, ең бастысы, ата­аналарды ой-ландыруы керек. Мұғалімнің мәртебесі заңмен қорғалады дейміз. Бірақ сол заң оларды

шын қорғай алып отыр ма де-ген сұрақ та алдан шығады. Бұл ой ды қозғауымыздың аста-рында, мұғалім өз құқығын қорғ ай мын десе, ондай мүм­кіндік бар ма деген күдік жа­тыр. «Бұл қалай?» деген адам төбе көр сетсе, әкімшілік түрлі айла­шар ғыға барып жатады. Оны ай тасыз, мұғалім осы күндері жиі өтетін барлық іс­шараларға көбінде тегін күш ретінде тартылатынын несін жасырамыз. Оған да қарсылық білдіруге «құ қысы» жоқ. Сондықтан да, тыныш жүріп жан бағайық де ген ге ден қойған. Мұндай бой күй­ездіктен қалай құтылуға бо­лады? Ұрпақ тағдырын ше­ше тін мұғалімдер құқығын қор ғайтын арнайы заң қа был­дасақ, ұтылмас едік. Онсыз мұ ғалімдер туралы түйткіл оңай шешілмейді.

Біз шет елдердің тәжі ри­бе сіне жиі жүгініп жатамыз. Ір ге міздегі Қытай мемлекеті ұс таз беделінсіз білімнің бол-майтынын алға тартып отыр. Әлеуметтік жағдайы әл сіз мұғалім сапалы білім бере

ал майтынын ескеріп, оларға ерекше қамқорлық көрсету, яғ­ни ақшасын еселеп көбейтуді ұсынуда. Мұғалімнің әр жақсы ісі бағасыз қалмауы керек екен. Тіп ті, олардың дәптер тек се­ретінін, сынып жетекшісі ре­тінде ата­аналармен жұмыс жасайтынын, оқушылардың үйіне баратынын ескеріп, оған да қаржы қарастыруды қол­ға ала бастаған көрінеді. Ба­ла лардың заманға қарай ерте есей етініне, ақпараттарды аз уа қытта меңгеріп алатынына бай ланысты он екі жылдық оқу ға да күмән келтіре бас­тап ты.

Бүгінгі таңда ұстаздар қау­ым ының беделін биіктетіп, абыройын асыра алмасақ − азат елдің ұрпағы отаншыл болып қалыптасуы екіталай. Отан деген сөздің қасиетін – балаға ұғын дыратын да, бойына да-рытатын да мұғалім. Олай бол-са, сөзден іске көшетін уақыт әлдеқашан жетті.

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ,

«Егемен Қазақстан»

Мұғалім беделін қайтсек көтереміз?–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Адам – керуен, өмір – жол, Ешкімге жат із емес. Жолмен көшкен керуеннің, алды-арты біз емес», − деп жыр сұңқары С.Сейфуллин айтқандай, осы керуен жолымен келе жатқан адамға ата-анадан кейінгі қымбат адам – мұғалім. Үйдің тірегі мөлдір бұлақтай ата-ана болса, сол бұлақтың жағасындағы құрағы − ұл мен қыз. Құрақтай құлпырған балаға нәр беретін «Мектептің жаны – мұғалім» (А.Байтұрсынұлы). Осындағы жан сөзіне үңіліңізші? Үңіліп қана қоймай, тереңіне үңіле ой жіберіңізші. Сонда мұғалімнің кім екенін танып, білеріміз айдай ақиқат. Қазір мұғалім беделін қалай көтереміз деген мәселе аз айтылып жүрген жоқ. Бұл мәселенің кейбірін Білім және ғылым министрі Е.Сағадиев «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған «Мақсат – уақытпен үндесе алға басу» (17.03.2017) атты мақаласында қозғады. Министрдің баспасөз мәслихатында мұғалімдер айлығының аз екенін мойындағаны және бар. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Алмас НҮСІП,«Егемен Қазақстан»

Қазақ тіліндегі онлайн курс ашу идеясы бұрыннан бар. Бұл заңды да, себебі, ең сапалы онлайн курстардың 75 пайызы ағылшын тілінде. Одан кейінгі орында, әрине, орыс тілді портал дар. Ал, қазақ тілінде мүлде жет к іліксіз, барының са пасы тө мен, көпшілік біле бер мейді. Біл меген соң әрине, тұ ты ну шылар да аса көп бола қой май ды. Осы жағынан алғанда интер нет арқылы алғашқы дәрісін оқы ғалы жатқан «Қазақстанның ашық университеті» жобасының ма ңызы зор. Рас, бұрын интер-нет ар қылы оқу тек шет тілін жетік мең герген, арғы­бергі шет ел уни верситеттерінде оқып кел-ген жастар үшін ғана қолжетімді дүние көрінетін­ді. Ал, аталған

жобаның артықшылығы – негізгі аудиториясы қазақтілді орта бол­мақ. Және жас талғамайды. Мек­теп оқушыларынан бастап зей­неткерлерге дейін онлайн курсты тегін қолдана алады.

Конференцияның модерато­ры, «WikiBilim» қоғамдық қо­рының президенті Нұрбек Мат­жа нидың сөзіне қарағанда, Қазақстанның барлық саладағы ғы лыми жетістігі ешқандай шет ел ден кем емес. Сондықтан, қазақ­ша дәріс тыңдау тұтынушыларға ға на емес, еліміздің жоғары оқу орын дары лекторлары мен ға­лым дарының ойын іске асыруы-на мүмкіндік береді.

ОpenU жобасы талапкер-лер мен студенттерге ғана емес, бел гілі бір салада жұмыс істеп жүр ген, соның ішінде IT және те лекоммуникациялар

маманда ры на да пайдалы. Мүмкіндігі шектеулі жандар мен орталықтан шалғайда орналасқан аудан және ауыл тұрғындары да өз қы зы ғу шылығы бойынша дәріс тың дай алады.

Бұл платформа Гарвард уни вер ситеті мен Массачусетс техно логия институты маманда-ры жасаған Open edX негізінде құ рылған. Сайтта түйсікті интер­фе йс, ыңғайлы бейнеплеер, ку рс тыңдаушыларының жеке ка би неті, тест тапсырмалары мен кон спектілер орналастырылған. Жобаның бірінші кезеңінде IT, телекоммуникация және биз­нес салаларына қатысты 10 курс әзір ленген. Ашық уни вер си­тет тің алғашқы лекторы бел гі­лі қазақстандық ғалым, физи-ка­математика ғылымдарының док торы, профессор, ҚР ҰҒА ак адемигі Асқар Жұмаділдаев бол ды.

«Бұл – заман талабы. Осыны жа сап жүргендердің бәрі жас тар – білімді, жан­жақты, зама нын таныған қыз­жігіттер. Ағыл­шы нша, орысша, ең бастысы, қазақша біледі. Қазақша ауызекі тілде сөйлеуге болады, бірақ, ғылыми дәрежеде тіл білу оңай шаруа емес. Қазақ тілін ғылыми айналымға енгізетін осындай жастар. Қазақ эмоциямен, образ-бен ұғады. Математиканы образ-бен түсіндіру керек, сонда есте қалады. Бұл алғашқы кезеңде өте маңызды. Осы кезеңді сәтті тә мамдаған талапкер әрі қарай ешкімге дес бермейді. Сол жа­ғынан алғанда, бұл онлайн кур с ­ тардың маңызы өте жоғары», деді академик өз кезегінде. Сон дай­ақ, математика осы бір ку рспен тоқтап қалмауға тиіс еке нін, кем дегенде дәл осындай жиырма бағытта курс өткізу ке-рек болатынын айтты.

Суретті түсірген Нұрманбет ҚИЗАТҰЛЫ

АЛМАТЫ

Мирас АСАН,«Егемен Қазақстан»

Аймақ басшысына педагогтардың бірінші сыныпқа арналған жаңа жүйедегі жұмысы көрсетілді. Ең басты проб лема – қағаз жетіспеушілігі. Мұғалімдер бақылау мен өзіндік жұмыстарды оқушыларға өздері шығарып береді. Бір тоқсанда қағаз алуға орта есеппен 15 мың теңге қажет. Ал бюджетте оған тиісті қаржы қарастырылмаған. Педагогтар қағазды өз ақшасына алуға немесе ата­аналардан көмек сұрауға мәжбүр. Ата­аналардың «мұғалімдер қит етсе ақша жинайды» деуінің мәнісі осында жатқан сыңайлы.

– Білім басқармасының басшысы ретінде сіз осы-ны дұрыс деп санайсыз ба? – деді облыс әкімі Асхат Аймағамбетовке. – Бұл мемлекеттік мекеме емес пе, мұғалімдердің еңбекақысы төмен, оның үстіне жеке шығындалады. Бұл мәселені шешуді тапсырамын.

Еңбек кабинетінің станоктары мен оқу құралдары тозған. 2013 жылы бірнеше жаңа верстак пен бір станок алыныпты. Қалған жабдықтар жаңартылмаған. Жалпы, облыста 245 мектепте «Технология» пәні бойынша жабдықтарды жаңарту қажет екені анықталды. Өңір бас-шысы жаңа жабдықтарды сатып алу мәселесін шешуге уәде берді. Мектеп асханасындағы проблема – ескірген және жартылай жұмыс істемейтін жабдықтар жайы. Негізі мектеп жанындағы асханалардың бәрі жалға беріледі. Заң бойынша жалға алушылармен келісім бір жылға жасала-ды. Сондықтан жабдықтарды ауыстыруға қомақты қаржы жұмсау олар үшін тиімсіз.

– Біз заңнамаға асханаларды мемлекет­жекеменшік әріптестігі негізіне ауыстыру және жалға алушылар-мен келісімді бес жылға дейін бекіту туралы өзгерістер енгізуді ұсынбақпыз, – деді білім басқармасының басшы-сы А.Аймағамбетов.

Облыс басшысы бұл бастаманы қолдады. Бұдан бас­қа, спорт залы мен төбесінен су ағып тұрған ка бинеттерді аралады. Мұғалімдер мен ата­аналар сынып тарды жөндеуге қажет ақшаны өз қалталарынан тө леуге мәжбүр екендіктерін айтты. Бюджет қаржысы ғи маратты күтіп­ұстауға ғана жұмсалады. Күрделі жөн деу жұмыстары 27 жылдан бері жүргізілмеген. Кей бір сы ныптар жабық. Ширек ғасырда ширақ қимыл жа са маған мектеп кінәлі ме, әлде...

Облыс әкімі ғимаратта күрделі жөндеу жұмыстарын қолғ а алуды тапсырды. Бұл үшін 174 млн теңге қажет. Е.Қошанов проблемаларды бюджеттің мүмкіндігін ескере отырып, кезең­кезеңімен шешуге уәде берді.

ҚАРАҒАНДЫ

Мұғалімдер мұңаюлы, шәкірттер шарасыз

––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қарағандыдағы №23 орта мектепте барлығы 1900-ге жуық бала үш ауысымда оқиды. Таяуда өңір басшысы Ерлан Қошанов білім мекемелеріне тән проблемаларды анықтау үшін аталған мектептің жағдайымен танысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Тұсауы өткен жылдың соңында кесілген «Қазақстанның ашық университеті» сәуір айында алғашқы онлайн курсын бастамақ. Қазір бұл тараптағы дайындық толықтай аяқталған, алғашқы дәрістерді бастауға лекторлар да, порталдың техникалық құрамы да дайын. «WikiBilim» қоғамдық қоры ашқан бұл жоба Қазақстандағы 80 пайыз қазақ тілінде онлайн-білім беретін тұңғыш портал.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

OpenU – заман талабынан туған жоба

8 3 сәуір 2017 жылқұқық

Қазбек ҚҰТТЫМҰРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Полиция неге пәрменсіз?!

2 0 1 6 ж ы л ы а қ п а н н ы ң 22-сінен 23-іне қараған түні Батыс Қазақстан облысының Ақжайық ауданындағы Ата-мекен ауылының тұрғыны Жәнібек Әбілпейісовтің қора-сына белгісіз біреулер түсіп, желіндеп тұрған сиырын ұрлап кеткен. Ұрылар малды ауыл сыртындағы сайға апарып со-йып ты. Орнына басы мен ішек-қарнын, бірер күнде өмірге кел-гелі тұрған бұзауын ғана қал-дырып кеткен. «Осыдан 5-6 жыл бұрын біздің 100 үйлі шағын ауылдан 36 бас ірі қара бойдақ мал жоғалды. Ол кезде ең көп шығынданған мен едім. Үш буаз сиырым мен 4 жасар нән өгізім жоқ болып кетті. Таппадық», дейді мал иесі...

2016 жылы қарашаның 4-іне қараған түні Сырым ауданының Бұлдырты ауылдық округін де асыл тұқымды ірі қара өсіру-мен айналысатын «Жазықбай» шаруа қожалығынан 17 бас мал жоқ болып шыққан. Бәрі де республикалық палатаға тіркелген, ақ бас асыл тұқымды ірі қара. Ішінде элиталы, текті бұқа бар. Қожалық иесі Ермек Бекайдаров 2-3 күн бойы ма-лын өзі іздеп, таба алмайды. Бір қызығы, мал жоғалтқандар аудандық ішкі істер бөліміне хабарласса, онда кезекшілікте отырған Нұрым Байырғалиев де-ген қызметкер: «Далада жүрген малдың жоғалғандығына бай-ланысты арызыңызды қабыл-дамаймыз, қабылдасақ, малды бақпаған өзіңізге айып сала-мыз», депті...

Арада 9 күн өткенде, 13 қара шаға қараған түні дәл осы ауыл дан «Көкөріс» шаруа қо-жалығының жетекшісі Нұр -бек Жалмұханбетовтің 14 бас ірі қарасы тағы да жоқ болып шыққан. Кеше кеште ғана тү-гендеп, ауыл іргесіне әкеліп иір-ген мал. «Бұған дейін жыл сайын бір-екі бас міндетті түрде ұр-ланып келді. Олар табылған жоқ. Бұл жолы ұры аранын кең ашып-ты», дейді шаршаған шаруа...

Департаменттегі жиын

Жақында Батыс Қазақ-стан об лыстық Ішкі іс тер де-партаментінде консуль тативтік-кеңесші ор ганның кезектен

тыс отыры сы болып, бір ғана мәселе – облыс тағы мал ұрлығы тақырыбы талқыланды.

− 2016 жылы облыста 568 мал ұрлығы тіркелді. 2242 бас мал ұр ланып, олардың 1861-і (83%) табылып, иелеріне қай-тарылды. Мал ұрлаған 220 қыл-мыскер құрықталды. Биылғы жылдың екі айында 66 мал ұр-лығы тіркеліп, олардың ашы-луы 67,2%-ды құрап отыр. Бұл қылмыстарды ашу бағы-тында атқарылып жатқан іс-шаралар баршылық, бірақ жет-кіліксіз деп есептеймін. Бұ-ған дәлел, бұқаралық ақпарат құрал дарындағы мақалалар, менің қабылдауымда болған азаматтардың арыз-өтініштері, − дейді БҚО ІІД-нің басшы-сы, полиция генерал-майоры Мақсұтхан Әбіләзімов.

Дегенмен, тәртіп сақшылары мал ұрлығына ең алдымен мал иелерінің өздерін кінәлау-ға бейім. Жергілікті поли-ция қызметінің басшысы пол-ковник Манарбек Ғабдуллин

мал ұрлығына жол беретін фактілердің қатарына ауылдық жерде малдың бағылмай, қарау-сыз жайылымға жіберілуін, мал иелерінің малы жоғалғаннан кейін алдымен өз күшімен іздес-тіруге әрекет етіп, еш нәтиже болмағаннан кейін, араға 1-2 ай салып ішкі істер органдары-на арыз жазуын, жекеменшік және ұжымдық малдың мем-лекеттік тіркеуден өтпей, ен-таңбасыз, сырғасыз жүруін қосады. Сондай-ақ, ұрылардың лайықты жазаланбауы – Қыл-мыстық кодекске енгізілген жеңілдіктер, яғни Қазақстан Республикасы Қылмыстық Кодексінің 175-бабының 1 және 2-бөлімдері негізінде қозғалған қылмыстық істер бойынша айып талушыларды «қамауға» алмай, «қол хатпен» босатып, нәтижесінде шартты түрде сот-талуы немесе жәбір ленушімен татуласуына бай ланысты қылмыстық істің қыс қартылуы да жиі кездесетін жайт.

− Мысалы, кейбір ауданда мал

ұрлап, бірнеше мәрте ұсталған «күдіктілер» қамауға алынбай отыр. Республика аумағындағы ауыл тұрғындарының негіз-гі күнкөріс көзі – мал шаруа-шылығы екендігін ескере оты-рып, ұрлықтың осы түрін ауыр санаттағы қылмыстар қатарына жатқызып, жазасын қатаңдатса деген ұсынысымыз бар, − дейді М.Ғабдуллин.

Мал ұрлығы – ұйымдасқан қылмыс

Ақ-адал малын жоғалтып, сарсаңға түскен ауыл тұрғын-дары дәл осылай ойлайды. Өйткені, бұған әбден көздері жеткен.

Жоғарыда 17 бас малын жоғалтқан «Жазықбай» ша-руа қожалығының жетекшісі Ермек Бекайдаров ұры алыстан келмегенін сезген. Өйткені, өз ауылының, Бұлдыртының ба-ласы, 1986 жылы туған Армат Әлиев бұрын да қой, сиыр, жылқы ұрлағаны үшін талай

рет ұсталып, тергелген, бірақ ешқашан сотталмай, құтылып кетіп отырған. «Сотталмайтын себебі, бұл жігітті қорғап оты-ратын дөкейлер бар сияқты. Әйтпесе, бір емес, екі емес, ылғи қалай құтылып кете береді?» − дейді Ермек Бекайдаров.

Шынында да, 17 бас ірі қараны жым-жылас жоқ қылып жіберу оңай емес қой. Бұлдырты – республикалық маңызы бар Орал − Ақтөбе автожолының бойында тұрған ауыл. Күре жол-дың бойында күндіз-түні жол-күзет қызметінің шолғыншы полицейлері жүреді . Мал тиеге н көлікті міндетті түрде тоқ татып, құжатын тексеру – олардың бұлжымас борышы.

Сырым аудандық ішкі істер бөлімінде осындай төрт экипаж бар екен.

Бұлдыртыдағы алғашқы ұрлықтан арада тоғыз күн өткенде Нұрбек Жалмұханбетовтің де 14 сиыры бір түнде жоқ болды дедік қой. Кейін анықталғандай, ұрылар малды Орал қаласының іргесіндегі Чувашка деген ауыл-ға жеткізген. Одан әрі Трекин ауылындағы ет комбинатының қасапханасына тапсырған. Бір қызығы, сол жерде бақылау камерасына түсіп қалыпты. Қасапханаға мал тапсырған «мал иесінің» талап етілетін құжаттары түгел болыпты.

Ал Бұлдыртыдан ұрлан-ған«Жазықбай» шаруа қожа-лығының 13 бас сиыры арада бірнеше күн өткенде Бөкей орда-сы ауданының Ұялы ауылынан бір-ақ шыққан. Ара қашықтық 500 шақырымға жуық. Ұрлық малды ұялылық «Нұрай» шаруа қожалығының жетекшісі Марат Еркінғалиев Орал қаласынан, Махамбет Заев дегеннен сатып алған. Оның да құжаттары түгел болыпты...

Мал ашуы – жан ашуыБатыс Қазақстан облыстық

Ішкі істер департаментінің мәліметі бойынша, өңірде 2015 жылмен салыстырғанда 2016 жылы мал ұрлығы17,4%-ға (688-ден 568-ге) азайған.

Дегенмен, жергілікті басы-лымдарға, «Егемен Қазақстан» газетінің өңірлік өкіліне малын ұрлатқан ауыл тұрғындары соңғы кездері жиі хабарласа-ды. Батыс Қазақстан облыстық «Орал өңірі» газеті бас редак-торының орынбасары Есенжол Қыстаубаев ағамыздың алдын-да облыстағы мал ұрлығы оқиғаларына байланысты арыз-шағымдар мен құжаттар бір неше папка болып жина-лып қалған. Осы тақырыпта газетте жарияланған сериялы мақа лалар мал ұрлығы елдің ең бір өзекті мәселесі екенін көрсетті.

Бүгінде біз қаратөбелік Жал-ғас Тінәлиевтің, тағы басқа да бірнеше оқырманымыздың ша-ғымы бойынша журналистік зерттеу жүргізудеміз. Әділін айту керек, БҚО ІІД-нің бас-шысы Мақсұтхан Әбіләзімов бұл мәселеге бірден сергек қа-рап, тексеру жүргізіпті. Сы-рым ауданының Бұлдырты ауылдық округінің орталығында аудандық ішкі істер бөлімінің бастығы, полиция подполковнигі Арман Әлмұханов шаруалармен арнайы кездескен. Көптеген мәселе талқыланған.

Бір қуанарлығы, Ермек Бекайдаров пен Нұрбек Жалмұ-ханбетовтің малын ұрлады деген күдіктілер анықталған. Нақ-ты айтқанда, 8 азамат жауап-кер шілікке тартылып жа тыр екен. Қылмыскерлердің әре-кет ету аймағы негізінен Ақ-жайық, Сырым, Теректі және Тас қала аудандары көрінеді. Қазір бұл азаматтардың үстінен қылмыстың 11 фактісі бойынша тергеу жүргізілуде екен. Мал ұрлығына қатысты тергеу-тек-серу жұмыстарымен М.Әбіл әзі-мовтің бұйрығымен арнайы құ-рылған 14 адамнан тұратын тер -геу тобы айналысуда көрі неді.

– Біз соңғы бір жыл ішінде мал ұрлығын жасаған 34 топқа қатысы бар 220 қылмыскерді құрықтадық, – дейді жергілікті полиция бастығы Манарбек Ғабдуллин.

Батыс Қазақстан облысы

– Мүлікті мұраға қалдыру көп қиындық пен күдік туғы­зады, тіпті кейде мүдделі тарап­тардың арасында дау­дамайға әкеліп соғуы мүмкін. Осындай мәселелерді өркениетті тәсілмен шешу жолдары қандай?

– Мұра мәселесі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 6-бөлімінде толық қарастырылған. 1039-бапқа сәйкес, мұрагерліктің негізін білу ке-рек. Заң бойынша екі негіз бар. 1) заңды мұрагерлік; 2) өсиетпен қалдырылған мұрагерлік.

Бірінші негізді талқылайтын болсақ, 1060-бапқа сәйкес мұра-герлердің кезегін анықтау қа-жет. Олардың тізімі Азаматтық кодекстің 1061-1064-баптарында көрсе тілген. Кезек анықталғаннан кейін 60-тарауға сәйкес мұрагер-лікті қабылдау процедурасы орын алады. Яғни, мұрагерлер өзіне тиісті мұраға заң бойынша ие

бола алады. Егер қосымша дау-лы мәселелер туындап жатса, бұл мәселені сот негізінде қарастыруға әр адамның құқығы бар.

– Жалпы, мүлікті мұраға қал дырудың екі жолы бар, яғни заңға сүйене отырып не­месе өсиет бойынша еншісін беру. Осы ретте, қазірден бастап өсиет қалдырғысы келетіндерге қандай кеңес бересіз? Егер өсиет­те бір ғана адамға бар мұраны қал дыру жазылса, кейіннен оның басқа туған­туыстары ор­тақтасу үшін таласуы мүмкін бе?

– Өсиетпен қалдырылған мұ ра мәселесі де Азаматтық кодекстің 58-бабында қамтылған. Өсиет бойынша қалдырылған мұрагерлікке қарастырылған біршама талаптар да, әрине, бар. Олар Кодекстің 1046-1059-бап-тарында көрсетілген. Өсиет жазу нотариу с арқылы рәсімделеді. Өсиетте өсиет қалдырушы өз мүлкіне байланысты ниетін құжат негізінде білдіреді.

Даулы мәселелерге келетін бол сақ, өсиет талаптарымен келіс-пейтіндер де өмірде кездеседі. Олар өздерінің наразылығын сот-та білдіріп, өсиет талаптарын бұзу мәселелерін қарастырады. Егер өсиет жалған немесе оның заңсыздығы анықталатын жағ-дайда, сот негізімен ол заңсыз деп танылуы да әбден мүмкін.

– Егер ешқандай өсиет хат қалдыр май аяқ­асты қайтыс болғанда, мұраға иелік ету ша­ралары қай кезде басталады? Мұрагерлік құқық қанша уақыт ішінде рәсім делуі керек? Мұның уақы тына байланысты шектеу­лер бар ма?

– Мұра азаматтың қайтыс бо-луы немесе оны қайтыс болды деп жариялау салдарынан ашыла-ды. Азаматтық кодекстің 1072-2-бабы бойынша мұрагерлер мұра ашылған күннен бастап алты ай ішінде мұраны қабылдауға немесе бас тартуға өтініш жазулары ке-рек, өтінішті мұра қалдырушының соңғы тіркелген мекенжайы бойын-ша орналасқан нотариусқа барып

жазады. Егер сіз белгілі бір се-бептермен белгіленген мерзімді өткізіп алсаңыз, онда сот арқылы қабылдау уақытын қалпына келтіре аласыз және сот мұраны қабылдау уақытын тағы екі айға созып бере алады. Ол үшін мұрагерлер сотқа арыз жазады, егер сот қайтыс болған мұрагердің мұрагерлерінің осы мерзімді өткізіп алу себептерін дәлелді деп тапса, онда сот оларды Кодекстің 1072-3-бабына сәйкес мұ-раны қабылдады деп тануы мүмкін.

– Егер мұрагер оған қалды­рылған дүниеден бас тартып, оны басқа туысына немесе басқа адамға аударғысы келсе, заң оған шектеу қоюы мүмкін бе?

– Мұрадан бас тарту, 1074-бап-тың 1-тармақшасына сәй кес жүзеге асырылады. Мұра ашылған күннен бастап алты айдың ішінде мұрагердің мұрадан бас тартуға құқығы бар. Себепті жағдайларда сот бұл уақытты екі айға созуы мүмкін.

Шектеу мәселесі 1074-баптың 4-тармақшасына сәйкес қарас-тырылған. Мұрагер мұрадан кез келген кезектегi заң бойынша мұрагердiң қатарындағы неме-се басқа адамдардың пайдасы-на, оның ішінде ұсыну құқығы бойын ша мұра алуға шақырылған адамдардың пайдасына бас тарта алады, бірақ өсиет қалдырушы мұрадан айырған мұрагерлердiң пайдасына мұрадан бас тартуға жол берiлмейдi.

– Мұрагерлікті реттеу ісінде нотариустың атқаратын қызметі қандай?Азаматтар нотариустан нені талап етуге құқылы?

– Көп жағдайда мұрагерлік нотариус арқылы рәсімделеді. Мұра ашылған жер бойынша но-тариус мұрагердiң өтiнiшiмен оған мұрагерлiкке құқық туралы куәлiк беруге мiндеттi. Мұрагер ең бірінші мұраны қабылдауға өтініш жазуы керек, өтінішті мұра қалдырушының соңғы тіркелген мекенжайы бойынша орналасқан нотариусқа барып жазады. Өтінішті нотариус жергілікті орталық базаға тіркейді. Және де мемлекеттік газеттерге нотариустың мекен-жайын көрсетіп, мұра ашылғаны туралы хабарлама беріледі. Мұра ашылған күннен бастап алты ай өткеннен кейін нотариус орталық базаға сұраныс жібереді. Осы сұраныс арқылы мұра құқығын қабылдауға берген өтініштер тізімі тексеріледі. Егер сізден басқа да мұрагерлер қабылдауға өтініш берген болса, олардың құжат тарын алдыртып заңды құқық тарын тексереді, барлығы дұрыс бол-са, мұрагерлер қатарына қосады. Мұрагерлер туыстық қаты нас-тарын дәлелдеулері қажет. Мұра-гер лiкке құқық туралы куәлiк беру-ге дейін мұрагерлікті реттеу ісінде азаматтар нотариустың көмегіне жүгіне алады.

Әңгімелескен Арман ОКТЯБРЬ,

«Егемен Қазақстан»

АЛМАТЫ

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Тараз қаласы прокурату-расының жүргізген сараптамасы қалада ұзақ уақыттан бері есірткі саудасымен айналысқан тұрақ-ты қылмыстық топты анықта-ды. Талдау нәтижесіне сәйкес, Жамбыл облысы прокурорының жеке бастамасына орай, жедел

іздестіру шаралары қолға алы-нып, 18 наурыз күні күдіктілердің тұрғын жайларына тінту ша-ралары жүргізілген болатын. Нәтижесінде қылмыстық топ жетекшісі мен оның 8 сыбайласы жалпы құны 2 миллион 500 мың теңге тұратын 2,5 келі героин есірткісімен ұсталды.

Қазіргі уақытта барлық күдік-тілер сот санкциясымен сотқа

дейінгі тергеу шаралары үшін қамауға алынды. Ал қылмыстық істі анықтау, тергеу облыстық ішкі істер департаментінің Тергеу басқармасына тапсырылған. «Құқық қорғау органдарының барлық күші ұйымдасқан қыл-мыстық топтармен күреске бағытталуы тиіс», деді бұл мәселе жөнінде облыс прокуроры Ернат Сыбанқұлов.

Жалпы, 2017 жылдың басы-нан бері 225 қылмыстық құқық бұзушылық тіркелген. Оның 96-сы есірткі қылмысы болса, қалған 129-ы қылмыстық теріс қылық болып саналады. Есірткі заттарын өткізу дерегі бойынша 47, аса ірі көлемдегі есірткі зат-тарын сақтау дерегі бойынша 42

қылмыстық іс қозғалған. Заңсыз айналымнан 520 келі есірткі зат-тары тәркіленген. Бұл туралы есірткі сақтаумен айналысқан қылмыстық топты ұстау дерегі бойынша облыстық ішкі істер депар таментінде өткен жиында айтылды.

Облыстық ІІД Есірткі биз-не сіне қарсы күрес басқар-масы бастығының орынбаса-ры, полиция полковнигі Ералы Егембердиев баспасөз брифин-гінде Есірткі бизнесіне қарсы күрес басқармасының қызмет керлері ұйымдасқан қыл мысқа қарсы күрес және Жергілікті полиция қызметтерімен тығыз әрекеттесе отырып, есірткі биз несінің алдын алуда бірқатар кешенді шаралар жүргізуде екенін атап өтті.

Жамбыл облысы

Шараға 80-нен астам көші-қон полициясы мен шекара қызметкерлері қатысты.

Оқытуды Қазақстан Респуб-ликасының Мемлекеттік қорғау қызметінің маманы жүргізді. Оқу нәтижесінде жоғарыда аталған органдардың қызметкерлері про-файлинг саласындағы теориялық білім мен тәжірибелік дағдыларға ие болды.

«Елордадағы қауіпсіздік пен жайлылық» кешенді жоспары ағымдағы жылдың 20 қаңтарында Бас Прокурор және қала әкімі та-раптарынан бекітілгендігін еске саламыз. Жоба елорда тұрғындары мен қонақтарына қауіпсіз әрі жай-лы жағдай жасауға, соның ішінде «ЭКСПО-2017» халықаралық көрмесін ұйымдастыруға негіз-делген 172 шарадан құралған.

Жедел профайлинг негіздерін үйренді

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Елордадағы қауіпсіздік пен жайлылық» жобасын жүзеге асыру мақсатында Астана қаласы прокуратурасында «Террористік тұрғыдан алғанда қауіпті адамдарды тану үшін жедел профайлинг әдістерінің негіздері» атты оқу-семинары ұйымдастырылды, деп хабарлады Астана қаласы прокуратурасының баспасөз қызметі. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ отбасында кенже баланы шаңырақ иесі дейді, яғни басқа бауырлары қара шаңыраққа келіп, жиналып тұрады. Бұл – қазақтың жазылмаған заңы, бірлік пен берекенің, ынтымақтың белгісі. Өткен ғасырда отағасы көзі тірісінде балаларына енші бөліп, салт-дәстүр бойынша мұрагерлікті реттеп отырса, қазір атадан балаға қалатын мирас Азаматтық кодекстің баптары бойынша рәсімделеді. Еншіге ие болу мақсатында бауыр-туыс арасында соттасуға дейін барып жататын жағдайлар да көптеп кездесіп жүр. Мұндайды болдырмас үшін мұрагерлік туралы құқықтық сауатыңыз болғаны абзал. Осы ретте туындайтын бірқатар сұраққа жа-уап алу мақсатында кәсіби заңгер Нұра ӨТЕБАЕВАНЫҢ құқықтық кеңесіне жүгінген едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қылмыспен күрес − прокуратура органдарының негізгі жұмыстарының бірі. Бұл ретте күрестің басты мақсаты – қылмыстың алдын алу. Ал қоғамда есірткі саудасына құрық салу, оны ауыздықтау да күн тәртібіндегі мәселе. Сондықтан да құқық қорғау органдары заңсыз әрекетке тосқауыл қоюды күшейтіп отыр. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жастықтың Жұлынқұрты

Қылмыскерлер қолға түсті

заңгер кеңесі

Мұрагерлік құқық туралы не білеміз?

Жанайқай

Ұсталмайтын ұры, шарасыз шаруа

2016 жылы облыста 568 мал ұрлығы т іркелді . 2242 бас мал ұрланып, о л а р д ы ң 1 8 6 1 - і ( 8 3 % ) т а б ы л ы п , иелеріне қайтарылды. мал ұрлаған 220 қылмыскер құрықталды. биылғы жылдың екі айында 66 мал ұрлығы тіркеліп, олардың ашылуы 67,2%-ды құрап отыр.

P.S. Әрине, ұрлық ашылмаса, ашынған халық алдымен полиция қызметкерлерін кінәлайды. Тіпті, «осылар ұрымен сыбайлас емес пе екен?» деп күмән да келтіреді. Сондықтан болар, БҚО ІІД-нің басшысы М.Әбіләзімов жоғарыда аталған атышулы ұрлық оқиғасы кезінде қылмыскерлерді дер кезінде құрықтамағаны, қызметіне салдыр-салақ қарағаны үшін өз қызметкерлерін де түрлі тәртіптік жауапкершілікке тартыпты...

3 СƏУІР 2017 ЖЫЛ 9РУХАНИЯТ

Жазғы ғұмыры келтелеу демесең, Бурабайдың іші-тысы осы бір тұста тотықұстай түрленіп, құлпырып сала береді. Қатқылдығы жоқ самал қанаты мамық алақанымен күлтелі қарағай, сырғалы қайың, терек, тал атаулыны ер-келете сипап, еркін желпінеді. Көкшетау, Жекебатыр, Бөлектау табандарынан тепсініп шыққан мөлдір бұлақ сулары табиғи арналарына түсіп алып, шолпы-дай сыңғырлай құлдыраңдап, Шортанды, Шабақты, Əулие көлдерге бағыт түзейді.

Осындай бір сəруəрлі сəтте салт атты Біржан сал қасында екі серіктесімен Бүркіттіні артқа тастап, Жөкей көлді жағалай жеңіл жортпақпен келе жатқан. Күлтелі шашақтары төгіліп кеткен ақ шарқатты мойнына орай тастап, төрт сайдың тоғысқан тұсына үкі қадаған құндыз бөркін қамшысының сабымен əнтек көтеріп, шекелете қондырған салдың бүйрек бет, қыран қабақты жүзінде мына табиғатпен астасып кеткен ғажап жарасымдылық бар еді.

Біржанның сергек құлағы Қотыркөл тұстан салған тосын əнді қасындағылардан ілкім ерте шалса керек.

– Ал, тоқтай қалыңдар, – деп ат басын тежеп, əн көтерілген тұсқа ер үстінде ен-телей еңкейіп қалған сал аз-кем аялдаған.

– Мынау менің «Қаудірлеттімім» ғой. Қап, əттегене... Қайырма тұсын бұзып айтты-ау. Əлде дауысы жетпеді ме, – деген Біржекең атын тебіне берген.

Сөйткенше болмай бұлар қарсы бет-тен қос қараны шалған. Ол он екі ата Атығайдың Бағыс табынан шыққан Айбас əнші мен оның немере ағасы Саймасай болатын.

Біржан сал бастаған топ жанасалай бере ат басын іріккен. Сал амандық-саулықтан бұрын:

– Əн айтқан қайсың? – деді.– Мынау Айбас інімнің ебі бар еді,

– деді Саймасай қарсы алдында нақ Біржанның өзі тұрғанын жаңа аңғарып, абдыраған қалыпта.

– Апырмай, Айбас-жан-ай, əнді осын-шама қорлармысың. «Қаудірлеттім» сен салғандай емес, былай айтылмас па? – деді де, ала қоржыннан бүктемелі домбыра-сын суырып алып ретке келтіріп, қойын қалтасынан түйіншекті шешіп, бір тиекті алып, шанақ бетіне қондырған. Сөйткен де тым сирек орындалатын сұлу əнді əуелете шырқап қоя берген. Əн сағаққа сырғып барған саусақ астынан төгілген ащы əуенмен ілесіп, бірден шаншып шырқау биікке көтеріліп алып, төменге сорғалай құйылмай құйқылжыған қалпы тұрып алады екен. Тап осындай сипатта əнді орындау үшін Біржанға ғана тəн көмекей керек болар-ау, сірə. Айбастың орта жол-да малтығып, əн əуенін бұзып алғаны да содан ғой.

Əннің қайырма тұсы тіпті де ғаламат əуен ырғағымен толқындай тепсініп, буырқана бұлқынып, алуан ажармен шы-рай шашып, жабыққан жаныңды ерекше бір жігерге жетелеп кетеді екен.

«Е, менікі бекершілік екен, бейшаралық екен» деп ойлады Айбас əнші. Ат үстінде аңырып тұрып қалған атығайдың қос жігіті əн тынып, Біржекеңдер қозғалып кеткенше арбалған қалыптарынан жазбаған.

Саймасай інісіне қараса оның қос жана-рынан сорғалаған жас қызыл күрең жүзін жуып кетіпті.

Сөйтіп, ұлы Біржанның «Қаудірлеттімі» салмен бірге кетті, ал Айбас бұл əнді орындай алмайтындығын, оған өресінің жетпейтіндігін сезген. Сезген де неше рет оқталғанымен «Қаудірлеттімге» қайта аяқ басып, қол созбаған.

Міне, бізге мəлім, беймəлім Біржан

сал əнінің бір тарихы осылайша тəмам болып еді.

Ал мұндай өкінішті жағдаят Ақан серіде де, Үкілі Ыбырайда да көп кездес-кен. Талай тайпалма əн табиғат қойнауына сіңіп, келмеске кетпеді дейсің. Мұның мұң шалған өкініші де осы ғой. «Барға қанағат, жоққа салауат» дейтін қазақи мінезге салсақ қолдағы бар асыл əн мұрамызды мансұқтамай, барынша қастерлеп, ша-шау шығармай жиыстырып, дəстүрлі əн өнерін кеңінен насихаттап, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізе беруде зор жанашырлық, ықтияттылық, қамқорлық, кəсіби білгірлік керек-ақ.

Əн Меккесі атанған Көкшетау өңірі Біржан мен Ақан, Үкілі Ыбырай мен Балуан Шолақ əндерін қаз-қалпында сақтап, сыр-сипаты мен болмыс-бітіміне сызат түсірмей құндауда құнсыздыққа душар болып отырғандығын ащы да болса ашық айтуға тиіспіз. Ең алдымен бұл өңірде белгілі əншілердің орындау шеберліктерін бағалап, үйрету, үйренер талаптары кезінде ескерілмеді. Самарқау бойкүйездіктің салдарынан Жаналы Қалиев, Кəрім Тақауин, Мұса Асайынов, Кəрім Ілиясов, Шектібай Еңсебаев тəрізді он сан əншілердің əн орындау шебеліктерін шашау шығармай жиыстыру, жастарға үйрету қолға алынбады. Дəстүрлі əн өнерін насихаттайтын арнайы мектеп жұмыс істемеді, əлі де істемейді. Келе-келе Арқа əнінің əрлі де əсерлі, сəнді де салтанатты, айбынды да ажарлы кескіні көмескі тар-тып, бұл күнде кезінде Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақпен даңқы асқан өңірде дақпырттың ғана қалғандығын мойындау керек.

Көкшетаудың көк күмбезінен көте-рілген əн Арқа алабын еркін аралап, əр тұстан «көктей гүлдеп көтерілген» та-ланттар дəстүрлі Арқа əн өнерінің өрісін кеңейтіп, сымбатына сұлулық қосып, ғажап бір болмыс-бітімін сомдады.

Жарылғап ескі əншінің маңғазы еді,Күйді ерттеп, əнді мінген ардагері.Осы əнді Көкшетаудан үйрендім деп,Баянға алып келіп жайған еді, – де-

ген əн жолдарынан сол тұстағы əннің бастау көзі Көкшетау екендігін аңғару

еш қиындыққа түспейді. Сол əнді іліп əкетіп, сан тарау соқпақ-сүрлеуге салып, елден елге, өнерпаздан өнерпазға тара-та беру дəстүрі ол тұста əсте кемшіндік танытпаған. Керісінше, сұлу əндер еш жерді, қалың елді жатсынбай бауырбас-ты өз рухани қазынасына айналып жүре бергені даусыз. Арқаның кез келген ала-бында Біржан сал, Ақан сері əндері жиын-тойлардың сəні, жəрмеңкелердің салтана-ты ретінде айтылып, жылы қабылданып жүрді. Оларды өз жүрегін жарып шыққан төл туындыларымен қатар насихаттау-да Жарылғапберді, Əсет, Естай, Ғазиз, Шашубай, Иса, Жаяу Мұса, Майра, Мəди, Иманжүсіп тəрізді тұлғалар зор қызмет атқарды. Бұлардың қайсысы болса да бір-бірінің əндік шығармаларын шырайлы қалпымен қалың елге таратудың алтын көпіріне айналды.

Есімдері аталған ұлы тұлғалардың əн, əншілік өнерінде дүниеге келген небір əндердің сыр-сымбаты мен ішкі иірім қалтарыстарына үңілсеңіз тек Арқа ала-бына тəн, қазақтың басқа өлкесіндегі əндермен еш шатастыруға келмейтін ке-сек те кемелді кескін, мінезін бағамдар едіңіз. Мұнда аса алапат кеңдік пен шыңырау тереңдік, шырқау биіктік пен сарабдал сабырлық сипаттары алға шығады. Қайырма иірімдеріне еркелік пен еркіндік, тепсінген тегеуірінділік пен қайтпас қажырлылық өріс ашып, өрмек өріп түсіреді. Мəселен, ұлы Біржанның «Жанботасының» саз, сарынындағы кекке суырылған ызалы ашу, шағымданудан гөрі шағып жіберер ұлы жігер жатқандығын аңдаймыз, тіпті сөзден ада қайырма ырғағындағы топан судай қаптай төгілген екпіннен дүлей күш, темір топшылы тегеуірін бой биіктетіп отырады.

Ал Ақан серінің «Сырымбеті» əн өнерінің еуропалық классикаға жуықтап ба-рар терең сырға бойлай түскен сабырлылық салтанаты бек қатты сүйсінтеді.

Үкілі Ыбырай жаңағы екеуіне мүлдем ұқсамайтын (ұстаздары болса да) ерек-ше бір екпін, екпін болғанда да еркелік, еркіндік сипаттағы шалқып, толқып кететін, сөйтіп отырып бұйда үзер қуатты мінезге бай қалпымен қуантары бар. Оның «Қызыл асық», «Толқын», «Он саусақ» əндерінде осы жарқын мінездер бой байқастатарын сезбеу мүмкін емес. Ал даңқты «Гəкку» (он сан нұсқасы бола тұра) өзінің алтын жамбыдай жарқ ет-кен асыл қалпымен əн өнерінің өлшеусіз

биігіне өрлеп кеткендігін кім де болса мой-ындаса керек.

Осынау ұлы тұлғалардың ақ жам-быдай мінсіз сомдап беріп кеткен əндік құндылықтары Арқаның талай əншілеріне үлгіліктің өтеуіне айналғандығын айт-пай отыра алмасақ керек. Мəдидің «Қаракесегі», Исаның «Желдірмесі» не-месе Жаяу Мұсаның «Көгершіні», Əсеттің əндерінде Біржан салдың диапазоны тым биік кең құлашты əндерінің немесе Ақан серінің терең тынысты, Үкілі Ыбырайдың ерке қылықты екпінді əн ырғақтарының менмұндалап тұруы тегін емес. Бұл əндер бірін-бірі қайталаудан аулақ, əйтсе де бір топырақ, бір алаптың аясында туғандығын айқындай түсер ортақ мінезге бай екендігі тегіннен-тегін еместігін басты ерекшелік есебінде алға тартамыз. Сондықтан да Арқа өңірінің əн мектебі дегенде осы ерекшеліктерді ескеру, елеу, еске алу қажеттігін мойындатады.

Көкшетауда арагідік болса да Біржан, Ақан, Үкілі Ыбырай есімдерін еске алуға қатысты облыстық, республикалық деңгейде əн байқаулары өтіп келді. Осы орайда Жаңаарқа, Семей, Талдықорған өңірінен келген əншілер болмаса, байқау иесі Көкшетау, Қызылжар, Кереку, Ақмола, Қостанай маңынан мойны озық шыққан əншілердің бой көрсете қоймайтындығы көңілге реніш ұялататындығы жасырын емес. Бұл, жобасы, аталмыш аймақтарда таланттар сарқылып бітті дегенді əсте білдірмейді, дəстүрлі əншілік өнердің сөніп, кеміп бара жатқандығын аңдатса ке-рек деген пікірді мойындауға мəжбүрлейді. Бұл өңірлерді де Көкшетаудың кебін ки-ген кемшіліктер иектеп алса керек деген жағымсыз ойға тірелеміз.

Ол ол ма, жалпы республикалық деңгейде есімдері əспеттеуге, мақтан тұтуға əбден лайық тұлғалар шығармашылығын насихаттау, осы бағытта тұрақты əрі тындырымды шаралар белгілеп, жұмыс жүргізу жетімсіреп отыр.

Сөзінде мағына, əуенінде жатық жарасымдылық жоқ əндер басымдық сипатқа ие болғандығы сондай, қазіргі күнде сондай сапасыз əн-сымақтар сахна төрін бермейтін болды. Халық əндерінің інжу жауһарларынан жастарымыз кіндік үзіп кетті. Ұлттық құндылығымыз са-налатын халықтық туындыларды тап бүгінгідей мансұқтау ұрпақтың руханият бағытындағы жетімдігін, мүсəпір хал-күйін одан əрі тереңдете түсер жат құбылысқа

ұрындырып отыр. Ал есімдері ескі күннен ел жадында сақталғанымен, ұлы туынды-лары ұстараның жүзінде тұрған Біржан, Ақан, Үкілі Ыбырай, Мұхит, Əсет, Естай, Жаяу Мұса, Иманжүсіп, Мəди, Майра, Ғазиз, Иса, Шашубай, Кенен мұраларын насихаттаудың бүгінгі халі жауапты басшылық тарапынан жіберіліп отырған күні ертең сан соқтырып, қатты опынды-рар кемшілік деп бағалануға тиіс.

Қазақ қолдағы барын құнттамайтын аңғал-саңғал жұрт. Сонау үнтаспа шыға бастаған алғашқы жылдарда-ақ ерте қамшылап, ерте қолға алатын шаралар молынан еді. Əйтсе де көп дүниелеріміз осындай орашолақ олақтығымыздан ұмыт қалды. Мəселен, Əміре Қашаубаевтың үнін іздеп қанша жыл сабылдық. Жарқын Шəкəрім тапты, тапты да ұмыт қалды. Оның айтуынша, бірсыпыра қазақ əншілерінің əндері түсірілген білік (валик) Мəскеуде қозғалыссыз жатқан көрінеді. Содан бері зерттейін, тыңдап, көрейін, елге əкеліп жұртқа ұсынайын деген бір маман шыққан жоқ. Бұл не? Салғырттық па, салақтық па?

Анау бір жылдары көрнекті ғалым Ақселеу Сейдімбеков пен тамаша əнші Жəнібек Кəрменов теледидарда аса бір қажетті əдеби-сазды танымдық хабар-лар жүргізді. Қалың жұрттың мейірін сүйсінтіп, сусынын қандырғандай бол-ды бұл шара. Өйткені, ғұлама Ақселеу үш жүздің əні мен күйін барынша терең зерттеп, зерделегендіктен кез келген əншінің өмірі, өскен ортасы, ұстазы, əннің шығу тарихы қақында мол деректерді əңгіме үстінде əдемілеп жеткізсе, Жəнібек сол əңгімені үстемелей отырып ғажап орындаушылығымен таңдай қақтырып еді. Халықтың көзайымына айналған сол хабар соңғы кезде экранға шықпайтын болды. Сөйтсек, əлдекімдер үнтаспадан өшіріп тастапты деп естідім. Естіген құлақта жазық жоқ. Бұл шын мəнісінде рас бол-са сұмдық қылмыс қой. Өмірден өткен қос арысқа ендігі жерде үнтаспаның көк тиынға қажеті жоқ. Ол қазақ жұртының іздесе таптырмас ұлы мұрасы, баға жетпес жəдігері емес пе еді.

Біле білсек, халықтың əні мен күйін Қырым мен Қытайдан іздестіріп таптырып алып, фонотека қорына қоспас па, арагідік болсын ел есіне салып беріп тұрмас па?

Ұлы Абай «əнді сүйсең, менше сүй» дегенде бəрің Абайдай бол демеген. Кез келген қазақ баласы əн мен күйден лəззаттанып қана қоймай, соның қадірін білсін, сүйсін, сүйсінсін, жанына серік етсін деген. «Жақсы əнді ой көзімен тыңдауға» насихаттағандығы да содан.

Əн мен күй халықтың əуен мен əуезге, сиқырлы сарынға толы жанды мінезі, үн тіліндегі тарихы. Олай болса, сайын далада самғап ұшқан қыранның қос қанатындай əн мен күйден көз жазып, кіндік үзу, дəлірек айтсақ, көз жаздырып, кіндік үздіру халыққа жасалған қиянат, орны толмас өкініш болмақ.

Заманымыздың заңғар композито-ры Еркеғали Рахмадиевтің: «Егер осы-лай ойсыз, қамсыз жылжып жүре бере-тін болсақ құдай біледі, 15-20 жыл-дан кейін бе, жарты ғасырдан кейін бе, сол Сегіз Серіміздің, Мұхитымыздың, Біржанымыздың, Ақанымыздың, Үкілі Ыбырайымыздың, Жаяу Мұсамыздың əндерін айтатын адамдардың қалмауы мүмкін» деп қапалануы негізсіз емес. Ерағаң ның елден бұрын елеңдеуін ұлы жүрек ті азаматтың дəстүрлі əн өнеріне де-ген бүгінгі ұрпаққа, биліктегі азаматтарға жүк теген аманаты деп те қабылданғаны жөн.

Жалпы, бабаларымыздың рухани мол мұрасы, соның ішінде Арқаның əн мектебі, оның ұлылы-кішілі жəдігерлерін сақтап қалу, ұрпақтан-ұрпаққа жеткізу жүгі алдағы ғасырларға апарамыз десек жеңіл жүк емес. Тек хан-қараға ортақ жауапкершілік, қамқорлық, білікті де білімді басшылық қажет. Бəріміз ортақ қажеттілік үдесінен шығу үшін сары-ла ізденіп, сарсыла еңбектеніп, жұмыла қызмет етуіміз керек. Сонда ғана бабадан қалған ұлы мұра алдында ар тазалығын ақтап алатын боламыз.

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Мың өліп, мың тірілген халқымыздың тарихы – азаттық пен еркіндік жəне дербес ел атану жолындағы қиыр-шиыр кескілескен күрестің тарихы. Кең байтақ жеріміздің тұтастығын сақтап қалу жолындағы елдік пен бірліктің, ерлік пен өрліктің небір тамаша үлгілері бар. Осындай ұлы мақсат жолында шейіт болған батырларымыздың бəрі де қастер тұтуға əбден лайықты. Солардың бірі, тіпті бірі емес, бірегейі –Тілеу батыр. Т.Ахтанов атындағы Ақтөбе облыстық театрының режиссері Алмат Шарипов қойған осы аттас спек-такль тарихи тұлғаның жоңғар шапқыншыларымен болған қиян-кескі соғыста көрсеткен ерлігін паш етеді. Аталған қойылым белгілі қаламгер Мырзан Кенже-байдың «Тілеу батыр» атты тари-хи драмалық туындысы негізінде сахналық шешімін тапқан. Пьесаның басты кейіпкері Тілеу батырды театрдың белді актері Даурен Нарман сомдаған. Ол қойылым барысында қайсар, на-мысты қолдан бермейтін, рухы жоғары сардар ретінде көрінеді. Оның ойнауында ұлт батыры 2 мың шақырым қашықтықтағы Түркістан түбіне жау шапты деп естігенде, тұрған жеріміз одан жырақ деп сырт айналып кет-пейді. Керісінше он жеті мың сарбаздан құралған қалың қолды

бастап Түркістан маңындағы Сайрам соғысына барып қай туға, сөйтіп тұтас қазақ жерін бөл-шектеп талқандағысы келген жоң-ғарларға тойтарыс беруге шешім қабылдайды. Біздің ойымызша Б.Нарман бітім-болмы сына тəн болған өрлік пен берік ұстанымды шынайы түрде бере білген.

Батырлықпен бірге Тілеудің бойында ой мен парасаттың бел-гілері де көрініс тапқан. Тілеу батырдың ұлы Жолдыаяқ Сай-рамға əкесімен бірге аттанады. Актер Бексұлтан Іздаев бейне-леген бұл образда ол текті əке -ден туған өжет ұл ретінде көрі -неді. Сондай-ақ, Тілеудің немере інісі Қалдыбай актер Нұрсұлтан Айтқалиевтің орындауында – адал да аңғал, батыр аңғал келеді деген тіркес осы сахналық кейіп-керге тəн екені байқалады.

Осы арада есімі барша қазақ еліне мəлім Мөңке би Тілеудің кіші əйелі Сұлудан (актрисалар – Əдемі Нажмединова мен Əсем Құсайынова) туған ұл екені де қойылымда барынша қанық бояу-мен көрінген. Тарихи драманың мəтінінде əкесі шайқасқа аттан-ғанда Мөңке құндақтаулы сəби ретінде суреттелгенімен, Алмат Шариповтің режиссерлік шешімі бойынша ол қойылымда 5-6 жа-сар бала кейпінде (Аян Тілектес) көрініп : «əке, жауды жеңіп аман оралыңыз», деген балалық тілегін жеткізеді.

Тілеу батыр қойылымға өзек болған Сайрам соғысы

Əз-Тəуке хандық құрған кезеңге сəйкес келеді. Мұндай күрделі психологиялық тарихи тұлғаның сахналық бейнесін сомдау оп-оңай іс емес. Осы орайда Тəукенің рөлін шығарып көруге тəуекел жасаған режиссер Алмат Шарипов пен актер Нұрболат Өтеғұлов бұл образды əлі де болса ширата түскенін қалар едік.

Сахналық қойылымдағы көрер мендер көңілінен шыққан ашық, жасандылықтан ада жəне жоңғарлар осал жау емес екенін нанымды түрде көрсете алған басты образдың бірі –жоңғар ханы Ғалдан Бошық. Оның рөлін ойнаған Кеңес Кемалбаевтың кəсіби шеберлігіне ешкім талас туғыза алмайды. Қойылымнан тағы бір көкейге түйген жайт –режиссер мен суретшінің ортақ шығармашылық шешімінен туған ақылға сыйымды, ойға қонымды қызу қарбалас қимылға толы сахналық көріністер. Əдетте халқы мыздың жауынгерлік рухы мен кескін-келбеті тура-лы сөз еткенде, ақ найзаның ұшы мен деген тіркесті алға са-ламыз. Спектакльде ер қаруы найзаларды қимылдатып, қозғау арқылы жеңіске жететін жолды жақындату ұғымын беру, суретші Айбек Орынбасардың батыл бай-ламы деп түсінген жөн.

Қажет кезінде найзалардың керегеге айналып шыға келуі де соғыс пен шайқастан кейін де тірлік пен бірлік бар екенін ұ ғ ы н д ы р а т ү с к е н д е й ə с е р

қал дырады. Сондай-ақ, алақандай сахна кескілескен шайқастарды көрсетуге мүмкіндік бере бер-мейді. Осындай жағдайда оның оңтайлы жолын таба білген Астанадағы Ұлттық өнер универ-ситетінің оқытушысы Жалымбек Аханның еңбегі де өз алдына бір төбе деуге болады.

Бір сөзбен айтқанда, Тілеу батыр қайырымдылық қорының жетекшісі, осы тарихи драманы сахналау жөніндегі идея авторы Қанатбай Елеусізұлының тікелей қолдауымен сахнаға жол тартқан қойылымның басты мақсаты –халқымыздың ауызбіршілігі мен тұтастығын алға тарту. Осындай қасиетімізді бүгінгі ұрпақтың санасына орнықтыру десек қателеспейміз. Кең байтақ қазақ даласының батыс өңіріндегі Тілеу батыр ұлы Жолдыаяқпен бірге 2 мың шықырым қашықтықтағы қияннан Сайрамға келіп, күші 3-4 есе басым жаулармен шайқасып мерт болады. Тұтастай ел мен жерді сүю жəне оны қорғаудың бұдан артық мысалын тауып айта алар ма екенбіз?! Бұл ретте тарихи драманың авторы мен қойылым режиссері ұзақ жылдарға созылған жоңғар шапқыншылығы кезінде қазақ халқының жеңіске жетуі қарудың күші емес, ең біріншіден, қазақ елінің ұйымшылдығы мен ауызбіршілігі жəне жоғары рухы екенін ұғындыруға басымдық бергені де қолдауға əбден лайық-ты. «Тілеу батыр» тарихи драмасының басты құндылығы да осында деп білеміз.

АҚТ�БЕ

Раушан НҰҒМАНБЕКОВА

Білім жəне ғылым министрі Е р л а н С а ғ а д и е в А б а й д ы ң «Жиде бай-Бөрілі» мемлекеттік қорық-музейіне келіп, директо-ры Болат Жүнісбековтың білікті басшылығымен абайтану сала-сында ерінбей еңбек етіп жүрген ұжым қызметкерлерімен жəне қала тұрғындарымен жүздесті. Министр Абай өміріне қатысты деректер-мен таныса келе, Шыңғыстау өңірінің табиғаты, тарихи жерлер жайлы мол ақпараттан, хабардар болды. Музей директоры Болат Жүнісбеков құрметті қонаққа Абайдың төрт тілде шыққан өлеңдер жинағын сыйға тартты.

Кездесу барысында министр Ерлан Сағадиев, ұлы жазушы Мұхтар Əуезовтің туғанына 120 жыл то-луына орай жазушының «Абай жолы» роман-эпопеясынан ұлттық этно-мəдени көріністерді тасқа қашай білген, белгілі қолөнер шебері Сержан Бəшіровтің экспо-зициясын көріп, өте жоғары баға берді. Ал Шəкəрім университетінің ректоры Мейір Ескендіров ми-нистрге Абай музейімен өзара рухани тығыз қарым-қатынаста екендіктерін, бірігіп ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізіп отырғандықтарын айтып өтті.

СЕМЕЙ

Суретті түсірген автор

Сахнада – «Тілеу батыр»

Министр «Абай жолы» көрмесін тамашалады

КӨКЕЙКЕСТІ

Арқаның әншілік дәстүрі:асыл өнердің арқауы үзілмесін

Т�леген ҚАЖЫБАЙ,Қазақстан Жазушылар одағы Ақмола облыстық филиалының т�рағасы

РУХАНИЯТ

...Салған əн – көлеңкесі сол көңілдің...

...Жақсы əнді тыңдасаң ой көзіңмен,Өмір сəуле көрсетер судай тұнық......Жарамды əнді тыңдасаң, жаның еріп,Жабырқаған көңілің көтерілер.

АБАЙ

10 3 СƏУІР 2017 ЖЫЛСПОРТ

ФУТБОЛ

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Аслан Дарабаев – жаңа маусымда павлодарлық «Ертістің» қатарын толықтырған ойыншылардың бірі. Ол біріншіліктің алғашқы турында оралдық «Ақжайықпен» болған ойында негізгі құрамда �нер к�рсетіп, керекулік клубтың биылғы маусымдағы алғашқы голын соққан болатын. Таяуда «Ертістің» жаңа ойыншысымен кездесіп, аз-кем әңгімелескен едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бүкіләлемдік бокс сериясында �нер к�рсететін «Астана арландары» же тінші маусымда алғаш рет жеңіліске ұшырады. Былғары қол ғап ше бер леріміз Ташкентте  збекстан командасына жол берді. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

– Аслан, «Ертіс» сапын-дағы алғашқы ресми ойныңда мергендік таныттың. Жалпы, жаңа командаңның алғашқы матчы жайлы п ік ір іңд і білсек...

– Мен үшін ерекше матч болды. Бастысы, өз алаңымызда жанкүйер қауымды қуанттық. Күннің салқындығына қара-мастан, бізді қолдауға келген павлодарлықтарға алғысымыз шексіз. Ал «Ертістегі» алғашқы ресми ойында көзге түскеніме қуаныштымын. Бұл гол – мені одан əрі жігерлендіре түсті. «Ақжайықпен» болған матч жайлы айтар болсам, оралдық клуб қорғанысқа көп көңіл бөлді. Алайда, біз қажетті үш ұпайды еншіледік. Алғашқы ойын-да жеңіске жету командадағы сенімділікті күшейтеді.

– Неліктен «Ертісті» таң-дадың?

– «Ертіске» ауысу туралы əңгіме бір жарым жыл бұрын туындаған болатын. Себебі, мен алматылық «Қайраттың» сапында негізгі құрамға си-рек шығып жүрдім. Ал маған ойын тəжірибесі керек. Осыны аңғарса керек, павлодарлық клубтың басшылығы хабарла-сып, мені «Ертістен» көргілері келетінін айтты. Біз келісімшарт жайын өзара ақылдастық. «Қай-рат» клубымен келісімшартым аяқталған соң, «Ертіске» ауыс-тым. Бұл команданы таң-дауым ның да өзіндік себептері бар. Біріншіден, «Ертістің» бапкері Димитар Димитров – ел чемпионатындағы шетел-дік үздік бапкерлердің бірі. Екін шіден, «Ертіс» – жақсы ойыншылар мен жасақталған

мықты ұжым. Клуб өткен мау-сымда чемпионатты үшінші орынмен тəмамдады. Ал биыл Еуропа лигасында ел намы-сын қорғайды. Міне, осының барлығы «Ертісті» таңдауыма себепші болды.

– Командаға бейімделу қи ын ға соққан жоқ па?

– Жоқ. Барлық ойыншылар-ды бұрыннан білемін. Давид Лориямен «Шахтер» сапын-да бірге ойнадық. Александр

Кислицынмен бала күнімнен таныспын. Бір аулада өсіп, ержеттік. Өзге ойыншылар-мен ұлттық құрама сапында бірге доп тептік. Енді бірімен чемпионат барысында жолы-мыз түйісті. Легионерлерден басқасы бір-бірін сырттай біледі ғой. Сондықтан, командаға бейімделу қиынға түскен жоқ.

– Бас бапкер Димитар Ди-митровпен жұмыс істеген қалай екен?

– «Ертіске» ауысқанда бап-кердің өзі маған қызығушылық танытқанын естідім. Ол мені өз командасында көргісі келетінін айтыпты. Əрине, бұл туралы ест ігенде қатты толқыдым. Димитардай мықты бапкердің

көзіне екінің бірі түсе бермейді деп ойлаймын. Ол мені үнемі қолдайды жəне жартылай қор-ғаныстың ортасын маған сеніп тапсырды. Мен өзіме артылған жауапкершіліктің зор екенін білемін. Сондықтан, артылған сенімді ақтауға тырысамын.

– Өткенге оралайықшы. Футболдағы жолың қалай бас-талған еді?

– Барлық балалар секілді мен де аула футболынан баста-дым. Сосын Руслан Қаржау-баев жетекшілік ететін əуес-қой командаға алындым. Ол менің ойын мəнерімді нақ-тылап, матч алдындағы пси-хологиялық дайындықты үйретті. Физикалық əзірлігімнің ірге тасын қалады. Руслан Қаржаубаевтың жетекшілігімен

үлкен футболдың əліппесін үйрендік. Қыста шағын футбол-ды серік ететінбіз. Сондықтан, мені кейде «мини-футболшы» деп атайтындар бар. Əсте, олай емес. Иə, менің алғашқы кəсіби клубым «Тұлпар» мен «Икар» клубтарының біріккен команда-сы болды. Соңғысының сапында бір маусым ғана өнер көрсеттім. Сосын «Гефест» құрамасындағы бір неше футболшымен бірге «Шахтердің» қосалқы құра-мына ауыстым. Клубпен келі-сімшартқа отырдық. Осылайша, футболшы ретіндегі ғұмырым бас талды.

– Футболда кімдерге қарап бой түзейсің?

– Зинедин Зиданды қадір

тұта мын. Сондай-ақ, Андреа Пирло, Иньеста мен Хавиді жақсы көремін. Олар – сапа-лы футболдың эталондары. Мə селен, Зиданның алаңдағы ойынды көре білуі, матч бары-сында бар күшін сарқа жұм-сайтыны, қимыл-қозғалысы ұнай ды. Мұның бəрін сөзбен жет кізу мүмкін емес. Оны көру керек.

– Футболдан қолың боса-ғанда немен айналысасың?

– Бала-шағамды ертіп ки-ноға барамын. Серуендейміз. Мотивациялық əдебиеттерді оқығанды ұнатамын.

– Отбасың жайлы айта кетсең...

– Екі кішкентайым бар. Тағы біреуін күтіп отырмыз. Үлкен ұлым – үш жарым жаста. Қызым – екіде.

– Ұлың əкесінің жолымен жүрер ме екен, əлде өмірлік кəсібін өзі таңдай ма?

– Əрине, таңдауды ұлымның өзіне қалдырамын. Бастысы, жақсы адам болып қалыптасса болғаны. Өз-өзіне сенімді бо-лып, өмірде бағынбайтын белес жоқ екенін жақсы түсінсе екен деймін. Менің міндетім – бала-ларыма дұрыс тəрбие дарыту, өмірде жол таңдауда бағыт-бағдар беру.

– Биылғы маусымда алды-ңа қандай мақсат-міндет қойып отырсың?

– Мейлінше, көп гол соғу, жақсы пастар беру. Бастысы – команданың табысына үлес қосу жəне Еурододада нəтижелі өнер көрсету.

– Əңгімеңе рахмет.

�ңгімелескен Фархат �МІРЕНОВ

ПАВЛОДАР

« Е г е м е н Қ а з а қ с т а н » газетінің 2017 жылғы 27 нау-рыздағы санында журналист Қайрат Əбіл диновтің «Ярыш – қазақ фут болының қарлығашы» атты мақаласы жарыққа шық-қан еді . Бұл мақалада за-манымыздың заңғар жазу-шысы Мұхтар Əуе зовтің жас кезінде «Ярыш» командасын-да ойнағаны туралы айтылған. Осы мақала шығысымен Семей өңірінің ардагер спортшылары, спортсүйер қауым өкілдері те-лефон шалып, жылы лебіздерін білдірісті. Мұның да өзіндік себебі бар: биыл ұлы жазу-шы, «Абай жолы» роман-эпопеясының авто ры Мұхтар Əуезовтің туғанына 120 жыл толып отыр. Мақалада жа-зушыны тағы бір қырынан көрсету – тұлғаға деген ұлы құрмет , дест і ақсақалдар қауымы.

– Соңғы кездері «Егемен Қазақстан» газетінің спорт беті ерекше жанданып, халық-тың саламатты өмір салты-на деген қызығушылығын

арттырып отыр, – деді осы мақала туралы алғаш хабар-ласып, өзінің ой-пікірімен бөліскен Семей қалалық ішкі саясат бөлімінің бастығы Ай-дар Садырбаев. – Əсіресе,

Алматы қаласындағы тілшілер қосынының меңгерушісі Талғат Сүйінбайдың жəне тағы басқа да журналистердің XXVIII Дүниежүзілік қысқы Универ-сиада кезіндегі берілген тікелей

репортаждары көңілімізден шықты. Ал «Ярыш – қазақ футболының қарлығашы» атты мақалаға біздің қосарымыз: Семей қаласының əкімдігі 2013 жылы «Қазақстан футбо-лына – 100 жыл» мерейтойлық медаль шығарып, оны спорт ардагер леріне, қазақтан шық-қан, ел намысын қорғаған, бай рақты бəсекелерде көк туы мыз ды желбіреткен спорт-шыларымызға табыс еткен болатын. Барша халықты осындай игі істеріміздің бар екендігін ел газеті «Егемен Қазақстан» арқылы хабардар еткіміз келеді.

Айта кететін жайт, «Ярыш» футбол командасының 100 жыл бұрынғы төсбелгісі та-рихи жəдігер ретінде Семей қала сындағы татар мəдени орталығының мұражай бұры-шында сақтаулы тұр.

Раушан НҰҒМАНБЕКОВА,журналист

СЕМЕЙ

ЖАЗЫЛҒАН ЖАЙДЫҢ ЖАҢҒЫРЫҒЫ

«Ярыштың» төсбелгісі – мұражай төрінде

«Мен сенімді ақтаймын!»

ЗИНЕДИН ЗИДАНДЫ ҚАДІР ТҰТАМЫН. СОНДАЙ-АҚ, АНДРЕА ПИРЛО, ИНЬЕСТА МЕН ХАВИДІ ЖАҚСЫ КӨРЕМІН. ОЛАР – САПАЛЫ ФУТБОЛДЫҢ ЭТАЛОНДАРЫ. МӘСЕЛЕН, ЗИДАННЫҢ АЛАҢ-ДАҒЫ ОЙЫНДЫ КӨРЕ БІЛУІ, МАТЧ БАРЫСЫН-ДА БАР КҮШІН САРҚА ЖҰМСАЙТЫНЫ, ҚИМЫЛ-ҚОЗҒАЛЫСЫ ҰНАЙДЫ. МҰНЫҢ БӘРІН СӨЗБЕН ЖЕТКІЗУ МҮМКІН ЕМЕС. ОНЫ КӨРУ КЕРЕК.

Талдықорғандағы бірінші кездесуде жерлестеріміз 4:1 есебімен басым түскен еді. Ол кезде де көршілеріміз мықты құрам мен келген. Арасында Олим-пия ойындарының жүлде г ерлері болды. Ринг иелері бұл жолы сол кеткен есені қай таруға тырысты. Тіпті, жекпе-жек алдында Рио-2016 Олим пиадасының чемпионы Хасанбой Дусматов 5:0 есебімен ұтамыз деп сұхбат та берді. Дусматовтың бұл пікірімен Антон Пинчук қана келіскен жоқ. Қалғаны жаппай жеңілді.

Алдымен шаршы алаңға 64 килодағы боксшылар көтерілді. «Арландардың» намысын Діл-мұрат Мижитов қорғады. Ол Өзбекстанда тұратын этникалық қазақ Елнұр Əбдірайымовпен жолықты. 2015 жылғы əлем чемпионатының қола жүлдегері болып саналатын Əбдірайымов біздің Мижитовке еш мүмкіндік бермеді. Төрешілер бірауыздан Елнұрдың жеңісін мойындады (45:50, 46:49, 47:48).

Екінші жұпта (56 килоға дейін) жұдырықтасқан Ілияс Сүлей-менов те Абулхай Шара товтан

айласын асыра алмады – 0:3 (47:48, 47:48, 45:50).

Ал 75 килодағы өзбек боксшысы Исроил Мадримов біздің Сапарбай Айдаровтың осал тұсын тауып, командасына үш ұпай сыйлады. Қорытынды есеп – 0:3 (45:50, 45:50, 46:49).

Қазақстан командасының жалғыз жеңісі Антон Пинчукке тиесілі . Биылғы маусымда үшінші рет шаршы алаңға шығып отырған Антон өз салмағындағы рейтингте көш бастап тұр. Бұл жолы ол Зухриддин Махкамовты оңай жеңді. Қорытынды есеп – 3:0 (50:45, 50:45, 49:46).

Соңғы болып шаршы алаңға Рио Олимпиадасының чемпионы, Вэл Баркер кубогының иегері Хасан бой Дусматов пен қазақ бокс шысы Теміртас Жүсі пов көте-рілді. Төрешілер Дусматов тың же-ңісіне еш күмəн келтір меді. Сөй-тіп, 4:1 есебімен өзбек коман да сы «Арландардан» есе қайтарды.

Бек Т ЛЕУОВ,журналист

АСТАНА

Қайрат �БІЛДИНОВ,«Егемен Қазақстан»

Өткен жұма жəне сенбі күндері футболдан Премьер-лига командалары арасындағы Қа зақ -стан чемпионатының ке зек ті туры өтті. Аяқдоп ала ма нын да жеке-дара көш бастап, жолын дағы-сының бəрін жай пап келе жат қан «Қайсардың» бұл турда шал ғысы тасқа тиді. Ал маты да «Қайрат-пен» күш сынас қан Сыр бойы футбо лшы ларының тең ойынға көнбеске амалы қалмады. Есепті алаң иелері ашқанымен (Гоу, 9-ми-нут), матчтың 35-ші минутында «Қайсардың» капитаны Мақсат Байжанов қарымта гол соқты.

«Қайсардың» сүрінгені «Ор -да басыға» олжа болды. Өз ала-ңында «Оқжетпеспен» ойна ған оң түс тік қазақстандықтар қо нақ-тар қақпасына екі доп салып, үш ұпайды олжалады. Бұл ойын да Алексей Петрушин ко ман да сынан Таңат Нөсербаев (57-ми нут) пен Никита Бочаров (69-ми нут) гол соққан болатын. Сөй тіп, төрт турдан кейін 10 ұпай жинаған «Ордабасы» доп айыр ма шылығының арқасын-да «Қай сарды» ығыстырып, топ бастады.

Екпін алып келе жатқан «Ер-тіс» күтпеген жерден «Ақ төбе-ге» жол берді. Сырт алаң да ой-на ға ны на қарамастан, Игорь Ра-хаев шəкірттері сенімді өнер көр сетіп, қарсыластарын айқын басым дықпен жеңді. «Ертістің» шабуыл шысы Исмаэль Фофана матч тың 55-минутында соқ қан жал ғыз допқа Жуниньо (64), Шес-таков (73), Зенькович (77) үш гол-мен жауап берді. Сөйтіп, үш тур да

жеңіс дəмін татпаған жəне бірде бір гол соқпаған «Ақтөбе» маңызды үш ұпайға ие болды.

Бұл турда «Тобылдың» асы-ғы алшысынан түсті. Өз алаңын-да «Таразды» қабылдаған қоста-най лықтар қажетті жеңіске қол жет кізді. Ойын тағдырын 50-ми-нутта Джордже Деспотович соқ-қан жалғыз гол шешті. Сөй тіп, «Тобыл» үшінші орынға көтеріліп, көш бастаушыларға бір табан жақындай түсті.

«Шахтер» мен «Астана» ара-сын дағы матч Теміртау қала сын-да өтті. Өкпек желдің өтін де ой-наған футболшылар жа сыл алаң үстінде көсіліп өнер көр сете алма-ды. Алғашқы гол ойын ның 63-ми-нутында соғыл ды. Қара ған ды-лық Михаил Габы шев тің соққы сы нысанаға дөп тиген. Бірақ, 88-ми-нутта Жу ниор Кабананга есеп ті теңес тіріп кетті. Ал қосым ша уақыт-та Сергей Скорых өз қақ пасына гол соғып алып, «Астанаға» үш ұпайды қолдан берді. Сөйтіп, осыған дейін ала-құла ойнап келген елорда клубы биылғы маусымда тұңғыш рет үздік алтылықтың қатарына қосылды.

Көш соңындағы «Атырау» Орал да «Ақжайықпен» ойнады. Тар тысты өткен ойында коман-далар қос-қостан гол соғып, тең тарқасты. Бұл есеп олардың турнир кестесіндегі жағдайына бəлендей əсер ете қойған жоқ. «Атырау» баяғыша ең төменгі орында.

Келесі – 5-турдың ойындары 8 сəуір күні өтеді. Бұл күні «Аты рау» – «Астана», «Ақтөбе» – «Ақ жайық», «Оқ жетпес» – «Ертіс», «Тараз» – Ордабасы», «Қайсар» – «То был» жəне «Шахтер» – «Қай рат» коман-да лары өзара күш сынасады.

Топ басында тайталас

«Арландар» алғаш рет жеңілді

БОКС

Турнир кестесі(8 сəуірге дейінгі жағдай)

О КЛУБ О Ұ Т Ж Д/А ҰПАЙ

1 ОРДАБАСЫ 4 3 1 0 7-2 102 ҚАЙСАР 4 3 1 0 5-2 103 ТОБЫЛ 4 2 1 1 4-1 74 АСТАНА 4 2 1 1 6-6 75 ЕРТІС 4 2 1 1 5-5 76 ҚАЙРАТ 4 1 3 0 4-3 67 АҚТӨБЕ 4 1 1 2 3-3 48 АҚЖАЙЫҚ 4 1 1 2 7-8 49 ОҚЖЕТПЕС 4 1 1 2 4-5 410 ТАРАЗ 4 0 2 2 1-3 211 ШАХТЕР 4 0 1 3 2-6 112 АТЫРАУ 4 0 2 2 3-7 -7

АСТАНААСТАНА

ЕРТІСЕРТІС

3 сәуір 2017 жыл 11аймақ

Егер сіз «Егемен Қазақстан»

газетіне жарнама бергіңіз келсе,

мына телефондарға хабарласыңыз:

Астана 37-64-48, 37-60-49. Электронды пошта: advert@egemen.kz

Алматы 273-74-39, ф. 341-08-11. Электронды пошта: adv@egemen.kz

–––––––––––––––––––––––––––––Жақында Астана қала сында «Қансонар» аң шы лардың қоғамдық бірлестігі мен аңшылық-шаруашылық субъектілері республикалық қауымдас тығының кезекті жиыны болып өтті. Шараға Пар-ламент депутаттары, республикалық дең гейдегі өңірлік аңшы лық-ша-руашылық құрылым да рының өкілдері және Ауыл шаруашылығы минис тр-лігінің мамандары қатысты.«Қансонар» қауымдастығы алғаш құрылған 2013 жылдан бас тап, аңшылық саласындағы іс-әрекет-тердің құқықтық, заңна малық база-сын жетілдіру, осы кәсіпке минимум бағдарламасы бойынша азаматтарды оқыту, оларды құжаттандыру, тіркеу және қолайлы жағдайлар туғызу мақ-сатында жұмыстар жүргізіп келеді. Осы орайда, «Қансонар» аңшылардың қоғамдық бірлестігі мен аңшылық-шаруашылығы субъектілері республи-калық қауым дастығының басқарма төр ағасы Оралбай ӘбдікӘрімОв мырзаны әңгімеге тартқан едік. –––––––––––––––––––––––––––––

Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі Еуразиялық патенттік ұйымы Еуразиялық патенттік ведомствосының президенті Сәуле Январбекқызы Тлевлесоваға әкесі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қызметкері, «Құрмет» және Еңбек Қызыл Ту ордендерінің иегері, Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің профессоры

Январбек Сағымбайұлы ТЛЕВЛЕСОВТІҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып шын ниеттен көңіл ай-тады.

Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінің «Ұлттық зияткерлік меншік институты» РМК басшылығы мен ұжымы Еуразиялық патенттік ұйымы Еуразиялық патенттік ведомствосының президенті Сәуле Январбекқызы Тлевлесоваға әкесі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қызметкері, «Құрмет» және Еңбек Қызыл Ту ордендерінің иегері, Қ.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университетінің профессоры

Январбек Сағымбайұлы ТЛЕВЛЕСОВТІҢқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып шын ниеттен көңіл ай-тады.

Қазақстан Республикасының Ақпарат және коммуникациялар министрлігі министрдің кеңесшісі Болат Теміржанұлы Әбдірахмановқа әкесі

Теміржан БайымБЕТұЛыныҢ мезгілсіз қайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып, көңіл айтады.

«Дәуір» республикалық полиграфия баспа кешенінің әкімшілігі мен ұжымы Қазақстан Республикасы баспа ісінің ардагері

Январбек Сағымбайұлы ТЛЕВЛЕСОВТІҢқайтыс болуына байланысты марқұмның отбасы мен туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Қазақ мал шаруашылығы және жемшөп өндірісі ғылыми-зерттеу институтының ұжымы ветеринария ғылымдарының докторы

Қанат ысмайылұлы мыҢЖаСОВТыҢқайтыс болуына байланысты марқұмның туған-туыстарына қайғыларына ортақтасып көңіл айтады.

Диплом жоғалғандығы туралы хабарландыруОрталық Азия Университеті Бегжанов Кумар Суймбаевичке 2008 жылы берген жоғары білім тура-

лы дипломы, сериясы БЖБ №0007698, тіркеу №973 жоғалуына байланысты жарамсыз деп саналсын.

«астана-Құрылыс» ұлттық құрылыс компаниясы» аҚ және «БанкЦентр Кредит» аҚ арасында ірі мәміле жасалуда.

между аО «национальная строительная компания «астана-Курылыс» и аО «Банк ЦентрКредит» заключается крупная сделка.

Құрметті акционерлер!

Алматы қаласы, әл-Фараби даңғылы, 38-үй мекенжайында «Банк ЦентрКредит» акционерлік қоғамы Директорлар кеңесінің бастамасы бойынша 2017 жылғы 19 мамырда жергілікті уақыт бойынша сағат 10.00-де жоғарыда көрсетілген мекенжайда акционерлердің жылдық жалпы жиналысы өткізілетіні туралы хабарлайды.

Акционерлердің жылдық жалпы жиналысына қатысушыларды тіркеу жергілікті уақыт бойынша 9 сағат 30 минутта басталады.

«Банк ЦентрКредит» АҚ акционерлерінің жылдық жалпы жиналы-сына қатысу құқығы бар акционерлердің тізімі «Бірыңғай тіркеуші» АҚ 2017 жылғы 19 сәуірдегі жай-күйі бойынша ұсынған «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың акцияларын ұстаушылардың тізіліміндегі деректердің негізінде жасалатын болады.

Күн тәртібі:1. «Банк ЦентрКредит» АҚ Басқармасының 2016 жылғы қызмет

нәтижелері туралы есебі. 2. «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың 2016 жылғы шоғырландырылған

және жеке жылдық қаржылық есептілігін бекіту. 3. «Банк ЦентрКредит» АҚ-тың 2016 жылғы таза табысын бөлу

тәртібін бекіту. 4. 2017 жылғы аудитке «Делойт» ЖШС аудиторлық компаниясын

бекіту туралы. 5. Директорлар кеңесінің мүшелерін сайлау туралы.Акционерлер жылдық жалпы жиналыстың күн тәртібіндегі

мәселелер бойынша материалдармен 2017 жылғы 5 мамырдан бас-тап сағат 9.00-ден 18.00-ге дейін Алматы қ., әл-Фараби даңғылы, 38-үй мекенжайы бойынша «Банк ЦентрКредит» АҚ-та таныса алады. Өзіңізбен бірге жеке тұлғаңызды куәландыратын құжат болуы қажет. Акционер сауал жасаған жағдайда, материалдар сауал алынған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде жіберілетін болады, бірақ жоғарыда көрсетілген күннен ерте жіберілмейді.

Кворум болмаған жағдайда, акционерлердің қайта өтетін жылдық жалпы жиналысы 2017 жылғы 20 мамырда жергілікті уақыт бойынша сағат 10.00-де Алматы қ., әл-Фараби даңғылы, 38-үй мекенжайындағы «Банк ЦентрКредит» АҚ ғимаратында өткізілетін болады.

Сізді қызықтыратын барлық мәселелер бойынша мына телефон нөмірлеріне хабарласуды өтінеміз: 2 598 598, ішкі: 10011.

Уважаемые акционеры!

Акционерное общество «Банк ЦентрКредит», находящееся по адресу: г.Алматы, пр. Аль-Фараби, 38 уведомляет о проведении по инициативе Совета директоров 19 мая 2017 года в 10 часов мест-ного времени годового общего собрания акционеров по указанно-му выше адресу.

Регистрация участников годового общего собрания акционеров начинается в 9 часов 30 минут местного времени.

Список акционеров, имеющих право на участие в годовом об-щем собрании акционеров АО «Банк ЦентрКредит», будет со-ставлен на основании данных реестра держателей акций АО «Банк ЦентрКредит», предоставленных АО «Единый регистратор», по состоянию на 19 апреля 2017 года.

Повестка дня:1. Отчет Правления АО «Банк ЦентрКредит» о результатах дея-

тельности за 2016 год. 2. Утверждение консолидированной и отдельной годовой финан-

совой отчетности АО «Банк ЦентрКредит» за 2016 год. 3. Утверждение порядка распределения чистого дохода АО «Банк

ЦентрКредит» за 2016 год. 4. Об утверждении аудиторской компании ТОО «Делойт на ау-

дит 2017 года.5. Об избрании членов Совета директоров.Акционеры могут ознакомиться с материалами по вопросам по-

вестки дня годового общего собрания, начиная с 5 мая 2017 года в АО «Банк ЦентрКредит» с 9 до 18 часов по адресу: г. Алматы, пр.Аль-Фараби, 38. При себе необходимо иметь документ, удосто-веряющий личность. При наличии запроса акционера материалы будут направлены ему в течение трех рабочих дней со дня получе-ния запроса, но не ранее вышеназванной даты.

В случае отсутствия кворума повторное годовое общее собрание акционеров будет проведено 20 мая 2017 года в 10 часов местного времени по адресу: г. Алматы, АО «Банк ЦентрКредит», пр.Аль-Фараби, 38.

По всем интересующим Вас вопросам просьба обращаться по телефонам: 2 598 598, вн. 10011.дастан кЕНЖАЛИН,

«Егемен Қазақстан»

Оған Ұлттық экономика министрі Тимур Сүлейменов қатысып, экономикалық өсімнің жаңа моделі, бизнесті дамы-ту үшін қабылданатын шара-лар, сауда қызметі мен тарифтік саясаттағы жаңалықтар туралы айтып берді.

Кездесуде министр биыл елімізде кәсіпкерлікті жаппай дамыту бағдарламасының бас-талатынын, соның арқасында Қазақстан азаматтарына ауылда немесе қалада өз бизнесі үшін 16 миллион теңгеге дейін шағын несие берілетінін айтты. Сондай-ақ, ол алдағы онжылдықта жаңа индустрияландыру мен дамудың жаңа моделін қалыптастыру үшін елдің жаңа технологиялық құрылысқа көшуінің бірыңғай стратегиясы әзірленетінін, осы мақсатта «Қазақстанның ұлттық технологиялық бастамасы» Қазақ-стан-2025 Стратегиялық жоспары жасалатынын атап өтті.

Одан кейін ол еліміздегі мем-лекет-жекеменшік әріптес тігінің дамуы туралы әңгімеледі.

– Қабылданған заңдар мен жүйелі шаралардың арқасында

мемлекет-жекеменшік әріптестігі жобаларын әзірлеу мен жүзеге асыру бойынша өңірлердің белсен ділігі артты. Бүгінде 40 жоба бойынша келісім жасал-ды, оның ішінде республикалық маңыз дағы 48,9 млрд теңгенің 3 МЖӘ жобасы бар, – деді Т.Сүлейменов.

Оның айтуынша, тағы да 312 жобаның тұжырымдамасы әзірленуде. Мемлекет-жекемен-шік әріптестігі жобаларын жоспар-лау ресімдері де жеңілдетіледі.

Ал Қазақстанның сауда саяса-ты мен интеграциялық үдерістер туралы министр осы мақсатта Ұлттық экспорттық стратегия әзірленіп жатқанын айтты.

Ол Қазақстанның Еуразиялық экономикалық қоғамдастыққа қатысуы әріптес елдермен сауда-саттық кезіндегі кедергілерді жоюға, отандық өнім шығару нарығын кеңейтуге және шетел-дік инвестиция тартуға қажетті жағдай туғызатынын атап көр-сетті. Оның айтуынша, қазіргі кезде Иранмен болашақта еркін сауда аймағын құруға әкелетін уақытша келісім жасау туралы келіссөздер аясында ЕурАзЭҚ бойынша әріптестермен бірлескен ауқымды жұмыстар жүргізілуде.

– Оралбай Әбдікәрімұлы, бүгінгі жиын-ның мақсат-мүддесі жайлы айтып берсеңіз.

– Аңшылық – әуелі ата-баба мыздың байыр-ғы кәсібі. Таратып айтар болсам, кәсібі ғана емес этностық өмір сүру салтының дәс түр лі не-гіздерінің бірі. Бұл шаруаға Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың арнайы тапсырмасы бойынша мемлекеттік тұрғыдан назар аударылып отыр. Сол себепті, жыл сайын осындай дәс түрлі жиын өткізіп, атқарылған шаруалар мен алда атқа-рылуға тиіс жұмыстарды талқылаймыз.

Өйткені, шет мемлекеттерде барлық аңшы-лық-шаруашылық мекемелерінің басын қосқан үлкен ассоциациялар жұмыс істейді. Осы құрылымдар үкіметпен бірлесе отырып, барлық мәселені шешеді. Болашақта біз де осы тәжірибені қолдануды қолға алып жатырмыз.

Ал бүгінгі бас қосудың маңы зына тоқталар бол сақ: бес жыл бұрын, яғни, 2012 жылғы 29 қаң тар да «Жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн мо лайту және пай далану туралы» Заң күшіне ен-ген болатын. Қазіргі таңда, осы құжатқа өзгеріс-тер енгізу мә селесі Парламент Мәжі лісін де тал-қыланып жатыр. Осыған байла нысты біз бүгін ішкі шаруашылық субъек тілерін заң дық тұрғы-дан ретке келтіру мәселелерін талқы лаймыз.

– Жоғарыдағы заңға қауым дастық тара-пынан қандай өзгеріс тер мен толықтырулар ұсы нылып отыр?

– Жаңадан қабылдануға тиіс заңда дала жа-нуары саналатын қоңыр аңдар мен жыртқыш тұқымдас аңдардың санын өсіріп, аңшылық кәсіпті туристік мақсатқа қолдануға кең жол

ашылады деген үмітіміз бар. Өйткені, аңшылық туризм дегеніміз – табыс көзі. Оның сыртында, аңшылықпен айналысатын кәсіби фермер тобын құру арқылы, ауылдық жерлерде шағын және орта бизнесті дамыту жайы қарастырылуда. Яғни, жаңадан жұмыс орындары ашылып, ауыл тұрғындары еңбекпен қамтылатын мүмкіндік туғызуды ойластырудамыз.

– Жаңадан құрылатын аң шы лық фер-мерлерді қаржы лан дыру тетігі ше...

– Жаңа заңда көрсетілгендей алда құрылуға тиіс фермерлік ұйымдар өзін өзі қаржыландыруы тиіс. Біздің мақсат – осыларға құқықтық қолдау көрсету. Өзін өзі қаржыландырудың тетіктері жайлы айтар болсам, әуелі аталмыш ұйымдар үкіметтен аң шылық кәсібіне қатысты маусым-дық лицензияларды сатып алып, аңшыларға ақылы түрде үлес тіреді. Одан кейін тұрғындарға «Аңшылық кәсібі» оқуын оқытып, сертификат та-быстайды. Бүгінгі жағдайда елімізде 160 мыңдай адам аңшылық кәсібімен тікелей немесе жанама түрде айналысады. Орташа есеппен жыл сайын аңшылық оқуына 8 мыңға жуық адам тартылып жүр. Келесі бір мәселе, кейбір аң-құстар үшін арнайы бөлінген шектеулі квоталар бар. Ол да ақылы түрде үлестіріледі.

– Жұмыс барысын жүйелеу үшін қандай тәжірибелерді қолданасыздар?

– Шет мемлекеттерде аңшылық мәселесі жақ сы жолға қойылған. Әсіресе, Еуропа ел дерінде дала-ның қоңыр аңдарының етіне деген сұраныс өте көп. Дала жануар ларының етін сататын дүкендер, арнайы тапсырыспен ас дайындайтын мейрамхана,

қонақ үйлер саны күн сайын артып келеді. Біз де осы істі қолға алуды жоспарлап отырмыз.

– Болашақта осы жоспар ларыңызды орындау барысында қандай кедергілер ту-ындауы мүмкін?

– Аңшылық саласын кәсіби лендіру керек дегенді көп айтамыз, бірақ, осы салаға қатысты мемле кеттік құрылымдар барлығын монопо-лиялап алған. Ешкімді жолат қысы келмейді. Болашақта аңшылықпен айналысатын фер-мерлерді бекіту, аң-құстарды аулауға квоталар бөлу сияқты мәселе лердегі монополияны бол-дырмау үшін істі үкімет емес, қоғамдық ұйым – қауымдастық қолға алғаны дұрыс. Өйткені, басқа елдерде осылай реттелген.

Қазір республика көлемінде аңшылық-шаруашылықпен айналысатын құрылым саны 700-ден асады. Бұларға үкімет тарапынан ешқандай қолдау-көмек жоқ. Көбі әупірімдеп өз күнін өздері көріп отырғандар. Содан кейінгі тағы бір кедергі, заңдық құқығы бар аңшылармен қатар, жабайы аңшылар, бір сөзбен айтқанда, нағыз заң бұзушылар саны күн өткен сайын ар-тып келеді. Жуықта ғана Ақмола облысы, Атбасар ауданында қардың үстінде жүретін көлікті (снего-ход) пайдаланып бұзақылар 8 дала қабанын атып, табиғатқа зор залал келтірді. Дала байлығын бұлай тонай беруге болмайды. Осының бәрін жүйелі түрде бақылауда ұстауымыз керек.

Әңгімелескенбекен ҚАЙрАТҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Нәзира ЖӘрімбЕТОвА,«Егемен Қазақстан»

– Бұл мәселе кәсіпкерлер үшін өте өзекті, коммерциялық банктердің де мүддесін қозғай тыны рас. Сон-дықтан, өңірлік карта көрсетілген жобаларды қаржыландыруды ұтымды ұйым дастыру қажет. Об-лыс басшылығымен біз өңірдің ин-вестициялық мүмкіндігін қарадық. Күшті шашыратпай, қаржыны қайда шоғырландыру қажеттігін түсінуіміз қажет. Ең алдымен, ауылшаруашылық өнімін өңдеу мәселесі адыңғы орында болуы тиіс. Әбден анықталған жобалар тізімін «Атамекен» арқылы Үкіметке және шетелдік инвесторлар назарына ұсынамыз, – деді Тимур Құлыбаев.

Ұлттық палата төралқасының төрағасы қазір министрліктер деңгейінде салық заңдылығын жеңілдету туралы мәселе қаралып жатқандығынан хабардар етті. Бүгінде палатаға жүгінген әр

төртінші кәсіпкер салық туралы сөз қозғайды екен.

Басқосуда ауыл шаруашы-лығындағы қиындықтар да ай-тылды. Кәсіпкерлердің өңірлік палатасының директоры Мұрат Әбенов ауыл шаруашылығындағы кәсіпкерлердің несие алуға кепілдерінің банкке өтімсіздігін айтты. Өңірде жеңілдікпен шағын қаржыландыратын ұйымдар құру қолдау тапты. Қостанай облы-сында тұрғындар 8 айдың ішінде «Атамекен-Қостанай» шағын қаржыландыру ұйымы арқылы 344 миллион теңгеге 93 займ алған. Ол мал шаруашылығында, қоғамдық тамақтандыруда, жүк тасымалында жаңа жобалардың ашылуына мүмкіндік берген.

Тимур Құлыбаев бастаған топ Кәсіпкерлерге қызмет көрсету ор-талығында, «Баян сұлу» кондитер фабрикасында болды.

ҚОСТАНАЙ

талбесік

Аңшылық туризм – табыс көзі

Кәсібін бастағанға несие беріледі

Қаржыландырылатын жобалар өңірлік карта сүзгісінен өтуі тиіс–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Орталық коммуникациялар қызметінде «Экономикалық дамудың жаңа моделі» тақырыбында брифинг өтті. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Қостанайға келген «Атамекен» ұлттық кәсіпкерлер пала-тасының төралқа төрағасы Тимур Құлыбаев палатаның өңірлік кеңесінде қаржыландыруда басымдыққа ие бола-тын жобалар өңірлік картаның сүзгісінен өтуі тиістігін айт-ты. кәсіпкерлер үшін қаржының қолжетімділігі өте өзекті, сондықтан бұл мәселені ұлттық палата Ұлттық банкпен бірге қарайтыны да сөз болды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––баспана мәселесін шешудің бір жолы – үй саламын дегендерді жеке тұрғын үй құрылысын жүргізетін жер телімдерімен қамтамасыз ету. биыл Жезқазғанда 670 адамға осындай мақсаттағы жер телімдерін беру жоспарланып отыр. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ол үшін қаланың батыс аймағында арнайы белгіленген жер телім деріне қажетті инженерлік-ком муни ка-циялық инфра құры лым тартуды аяқтау үшін инфрақұрылымды дамы-ту бағ дарламасы аясында қазынадан 476,7 миллион теңге бөлініп отыр. Атал ған қаражатқа ұзындығы 14,2 ша қырым кәріз желілерін, 29,4 ша-қырым электр желілерін салу жоспар-лануда.

Құрылыс жұмыстарының бас мердігері – «Қазбайлық Астана» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі. Бүгінгі таңда 18,5 шақырым су құбыры және 10 кВт электр желілері құрылысы толығымен аяқталды. Қазіргі уақытта жұмыс кестесі бекі-тіліп, 0,4 кВт желі лерінің тіреулерін

орнату бойынша жұмыстар атқа-рылып жатыр.

Бүгінге дейін Жезқазған қаласы бойын ша жеке тұрғын үй құры-лысына жер телімдерін алуға 2415 азамат өтініш берген. Осы орайда, барлығы 144 пәтерлі төрт көп қабатты тұрғын үйдің құрылысына қажет жобалық-сметалық құжат дайын дауға 47,7 миллион теңге бөлініп, мердігер іске кіріскенін айта кеткен жөн. Атал-ған жоба жүзеге асқан жағ дайда, мемлекеттік тұрғын үй қоры нан ба-спана алу кезегінде тұрған 2002 аза-маттың тізімі 1878 адамға қысқармақ.

дархан мҰҚАНҚарағанды облысы,Жезқазған қаласы

Баспана мәселесі оң шешім таппақ

12 3 СƏУІР 2017 ЖЫЛДИДАР

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ тарихындағы ең бір қилы кезең жоңғар шапқыншылығы болса керек. Не болу, не бордай тозу мәселесі қабырғадан қойылып, ұлт ретінде жо йыл ып кету қаупі туындаған сындарлы сәт ретінде тарих жадында қалды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ ұлттық �нер университетінің Жамбыл Жабаев атындағы концерт залында сазгер Серікжан �бдінұровтың жаңа туынды-сы «Бақорда» атты мюзикл сахналанды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––Бұрын кеңшарлардағы фер-маларда сиырды сауыншы-лар сауатын. Құлқынсәріден тұрып, «қарасан келгірлерді» кезек-кезегімен қақтап сауып алу әйелдер үшін үлкен мехнат еді. Түрлі жағдаймен бір-екеуі жұмысқа шықпай қалса, брига-дир шабан атын тепеңдетіп әр үйдің терезесін қамшысының са-бымен тақылдатып жүретін. –––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––Қазіргі таңда қазақ режиссерларының комедия жанрын-дағы картинала-ры табыссыз емес. Үлкен экрандарға жолдама алған фильмдер мазмұн-мәні, к�ркемдік шешімдері арқылы к�рермендер к�ңі-лінен шығып жүр. ––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРƏЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторАмантай ШƏРІП

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дəуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сəтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мəуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Əлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыАйдар ӨРІСБАЕВ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Жарнама-ақпарат бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (713-2) 56-01-75;Талдықорған – 8 (728-2) 27-05-70;Атырау – 8 (712-2) 31-74-13;Көкшетау – 8 (716-2) 25-76-91;Қарағанды – 8 (701) 3757434;Қостанай – 8 (714-2) 21-01-42;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (775) 336-47-57;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (718-2) 54-31-56;Тараз – 8 (726-2) 43-37-33;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (715-2) 50-72-50.

ШЕНДЕСТІРУ ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

Қазақ – қашанда қазақ!

Тегінде, кезі жоқ-ау киесі ауған,Желіге құлын байлап, бие сауған.Жайлаудың бақ-береке, бар ырысын,Қазақтың бір басына үйе салған.

Қызады қымыз ішіп қаны қазақ,Қазақтың, жылқы десе, жаны ғажап.Дүниеге жылқыменен кірген қазақ,Ойы жоқ одан мəңгі ажырамақ.

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан»

Жоба авторы Айдарбек ҒАЗИЗҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

Айнаш ЕСАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Ендігі жерде «Қазақфильм» киностудиясында «Ең сұлу қыз» атты көркем фильмнің түсірілім алдындағы жұмыстары бастал-ды. Бұл картина – режиссер Қанағат Мұстафиннің «16 қыз» комедиялық фильмінің жалғасы. Өткен жылы «16 қыз» фильмі прокатта ең табысты картиналар қатарынан табылған-ды.

Жаңа фильмді Мəдениет жəне спорт министрлігінің тапсы-рысы бойынша Ш.Айманов атындағы «Қазақфильм» кино-студиясы «Kanaidarproduction» жəне «Шешенфильм» студияла-ры түсіретін болады.

Фильмнің сюжеті сүр бойдақ Саматты достарының үйлен-дірмекші болған шырғалаңына құрылады. Қалыңдық іздеп үлкен қалаға келген жігіттер шым-шытырық оқиғаларға ұрынады.

Қазіргі таңда түсіру тобы реквизиттер дайындап, костюм-дер мен локация таңдау үстінде. Сондай-ақ, жуық арада түсіру

тобы қосалқы рөлдерге кастинг жарияламақ.

Фильмнің продюсері Айдар-хан Əділбаев түсіру тобы алғаш-қы «16 қыз» командасынан қалға-нын айтады.

– Бұл топ режиссермен жұмыс істеп, тіл табысып үлгерді. Есте-ріңізде болса, «16 қызда» бі-рінші планда Берік Айтжанов ай даған волга «ГАЗ-21» көлігі еді, бұл жолы Мин дəуірінің көне құмырасы болмақ. Бұл фильмде көрермендерді өткір əзілдер жəне тартымды оқиғалармен байытуға тырыстық».

Қысқасы, жаңа комедияда да көрермендер бұрынғыдай Берік Айтжанов, Аша Матай, Қуаныш Долдаев, Ғани Құлжанов, Саят Ме рекенов жəне Дəурен Айдар-құлов сынды актерлармен қауы-шады. Жаңа картинаға қосылған жаңа кейіпкерлерді Қарлығаш Мұхаметжанова, Мұрат Бисен-бин, Жанна Қуанышева, Фархат Абдрайымов, Асан Мəжит пен Ерболат Тоғызақов сомдайды.

АЛМАТЫ

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Жаңа технология бригадирді де, сауыншы əйелдерді де осы бейнет-тен құтқарды. Еліміздегі сүт фер-маларындағы түрлі сауу аппараттарын көріп жүрміз ғой. Бірақ, Орда басы ауданындағы «Бөрте-Милка» ферма-с ындағы сылпылдатып сүт сауатын робот-сауыншыларға жетпейді екен. Кəсіпорын басшысы Нұрəлі Əбішев бұл қондырғыларды Швецияның «DеLaval» компаниясынан əкеліпті. Сауымдағы 120 сиырдың құлағында чипті сырға бар. Жемге ыңқия тойып, сауыны жет-кенде робот-сауыншы қондырғысына өзі барады. Желіндерді лазерлік жүйе арқылы тауып, бір жуып алғаннан кейін робот қондырғы бар сүтті қақтап сауып алады. Құрамажем жеген күйлі сиырлар сауыншының алдын күніне үш көреді.

Оңтүстік Қазақстанда баламасы жоқ сүт фабрикасы еліміздегі заманауи сүт-тауарлық фермалардың үштігіне кіреді.

– Кешен 400 бас сауын сиырға арналғанмен, əзірге 120 сиыр сауып отырмыз, – дейді Нұрəлі Əбішев. – Тəулігіне орташа 30 литр сүт сауыла-ды. Фермада 4 робот-сауыншы бар. Венгриядан əкелінген сүтті сиырларға жазғы аптап ауыр тиетіндіктен мето-стансалы желдеткіш, су бүріккіш жүйесі жұмыс жасайды.

Əлемдік үлгімен салынған кешендегі бұзауларға арналған орындарды да көрдік. Жарық дүние есігін ашқан əдемі бұзаулар анасын іздемейді екен. Емізік орнатылған шелек астаудан уыз сүтті емеді. Сəл өскен соң оларға құрамажем беріле бастайды.

Ал кəсіпкер сиыр қорадан шыққан көңді елімізге керекті қара топыраққа айналдырудың жобасын жасап жатыр.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Ержан БАЙТІЛЕС,«Егемен Қазақстан»

Түрлі шығармалар мен фильмдерде қазақ-жоңғар соғысының үнемі көрініс беріп оты-ратыны да сондықтан шығар-ау. Дегенмен, осындай қиын-қыстау кезеңнен біздің ел аман-есен өтті. Бірақ жоңғар жұртына ондай бақыт бұйырмапты. Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану музейінде тұрған «Жоңғар дулығасын» ең алғаш көргенде алдымен ұлтымыздың жойылып кетпей, азат күнге аман жеткенімізге шүкіршілік еттік.

Ал енді мынау «Жоңғар дулығасы» де-ген не? Айтайық. Бұл дулыға 1968 жылы музей қорына өткізілген. Бірақ мұндай құнды жəдігердің қайдан келгендігі, кімнің əкелгені белгісіз. Зерттеуші мамандар дулығаның ХVІІІ ғасырға жататынын, оның жоңғарларға тəн дүние екенін айта-ды. Ерекше əдіспен жасалған дулыға қалың матадан тігілген. Бас киім үлгісі күлəпара тəрізді. Дулығаның жалпы пішіні төртке бөлініп, алдыңғы екі жағына айдаһар, артқы екі бөлігіне феникс құсының бейнесі бейнеленген. Маңдайында өсімдік тəрізді диадемамен бедерленген тілшесі бар.Үш-төрт ғасырлық тарихты бойына жиған дулыға сонысымен-ақ келушілердің наза-рын өзіне аударып, қызығушылығын арт-тырады. Біздің білуімізше, Қазақстандағы басқа бірде-бір музейде мұндай дулыға жоқ. Сондықтан бұл дулыға соңғы кездері ғалымдардың үлкен қызығушылығын ту-дырып отыр.

Музей қорына белгісіз жағдайда түскен тағы бір аса құнды экспонаттардың бірі – шиті мылтық. Ортаазиялық мылтықтың бір түрі болып саналатын мылтықтың да музейге қалай келгені белгісіз. Десек те,

кейбір деректерде бұл мылтықтың түрі Бұқарада соғылғаны, ал қаруды Сыр өңірінің қазақтары пайдаланғаны туралы деректер кездеседі екен. Осындай мінəйі себептер-ден соң оны «Қоқан мылтығы» деп те атай-ды. Мұны тарихшылардың өзі растайды. Кезінде құны өте қымбатқа бағаланған экс-понат музей қорына 1958 жылы өткізілген. Құндағы ағаштан жасалып, Шығыс елдеріне тəн оқпантайдың ішкі жағы алты қырлы етіп темірден соғылған қарудың ұзындығы 150 сантиметр. Қызылорда облыстық тарихи-өлкетану музейінде бұдан да басқа құнды дүниелер жетерлік. Тарихи жəдігерлердің мұрагеріндей болған музей қорында жалпы саны 55416 зат сақтаулы тұр. Оның ішінде археологиялық ғылыми-зерттеу жұмыстары кезінде ескі қалашықтардан табылған түрлі көне қолжазбалар, кітаптар, қару-жарақтар бар.

ҚЫЗЫЛОРДА

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ тарихындағы ең бір қилы кезең жоңғар шапқыншылығы болса керек. Не болу, не бордай тозу мәселесі қабырғадан қойылып, ұлт ретінде жо йыл ып кету қаупі туындаған сындарлы сәт ретінде тарих жадында қалды. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

КИНО ЖӘДІГЕР

«Ең сұлу қыз» комедиясы түсіріледі

Сауыншы роботтар

Бекен ҚАЙРАТҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

Туындының өзегіне арқау болған дүние – қазіргі елорда-лық жастар өмірі. Яғни, жаңа дəуір, жасампаз болашаққа қадам басқан еркін елдің ерікті ұл-қыз-дары... Жүзінен күлкі шуа ғы төгілген баянды ұрпақ... Бол -жамсыз ғұмырдың жібек желін-дей махаббат... Дəуір дің думанды дауылымен жарыса бой көтеріп, таң нұрына боялған əсем қала – Астана... Мюзиклдің мазмұны осылай өріледі.

Жалпы, мюзиклдің ерекшелігі – драма, спектаклъ, опера, эстра-да жанры, водевиль тағы не бар, барлық типтік өнер атаулының басы бір қазанға тоғысып, бірін-бірі толықтыра отырып, бір үйлесіммен көрерменге жол тар-татын туынды. Осы сала маман-дарының айтуына қа рағанда, мюзикл жанры елімізде кең етек жая қоймаған. Енді-енді дамып жатыр.

Мюзиклдің атасы – Еу ропа. Арғы жағы көне грек дəуірі-нен бас тау алады. Бүгінде «Ох-лахома» (Р.Роджерс пен О.Хам-мерстайн), «Моя прекрас ная леди» (Б.Шоу), «Вол шебная флей-та» (Моцарт), «Ти ль» (Г.Гладков)

т.б. туын дылар əлемдік классика есе бінде танылған.

Бір есептен мюзиклді ортақ, яғни ұжымдық туынды десе де болады. Өйткені , атал-мыш туындының төрт аяғы тең жорғалау үшін – сазгер, ақын, драматург, режиссер, ба-летмейстер, продюсер, жарық беруші, дыбыс өңдеуші т.б. шығармашылық иелерінің тері бір қазанда қайнауы тиіс.

Осындай күрделі синтезді-синкреттік туындының алғаш рет елорда төрінде, Қазақ ҰӨУ залында сахналануы үлкен жетістік. Күрделі қойылымды авторлар төрт ай бойы ұйқы-күлкі көрмей дайындаған екен. Тек осы мюзикл үшін жаңадан 20 əн жазылған. Дайын болған шығарманы сахналауға келген-де, театрлар қаржылық қиын-шылыққа байланысты бас тартқан. Бірақ, Қазақ ҰӨУ-нің «Эстрада өнері» кафедрасының меңгеруші Майра Дəулетбақ ха-ным өз студенттерінің күшімен туындыны жарыққа шығаруға тəуекел еткен.

Сөйтіп, «Бақорда» мюзиклі (либреттосын жазған – Жұпар Қожақ) дүние есігін ашты.

Шығарманы сомдауға қатысқан студенттер шығарманың ішкі мазмұн-сипатын аша алды. Оқиғаның əу басында ауылдан Астанаға қонаққа келген Томирис қызды вокзалдан күтіп алған екі азамат (рөлдерде – Аңсар мен

Дархан) оған əсем Астананы тамашалатады. Осы жерде бір əдемі диалог бар. Достары айтқан, «біз сені қорғап-қолдап қыдыртамыз» деген лепісіне Томирис: – Қызға қорған болған жігіт – елге де, айбын болмай ма?

– деп ұтымды уəжісін көлденең тастайды. Шығарманың түйіні де осы лепіске байланып тұр.

Суреттерді түсірген Ерлан ОМАРОВ,

«Егемен Қазақстан»

ТЕАТР

Бақорда һәм бақытты жастар

Жоңғар дулығасы