Монгол орны аж үйлдвэрийн газарзүй

Э.Цэрэнбаатар

Дэд сэдэв

• Аж үйлдвэрийн түүхэн хөгжил байршил • Аж үйлдвэрийн цэг, төв , зангилаа ба байршил • Аж үйлдвэрийн салбарын бүтэц • Түлшний аж үйлдвэр • Цахилгаан , эрчим хүчний үйлдвэр • Уул уурхайн олборлох аж үйлдвэр • Боловсруулах аж үйлдвэр • Аж үйлдвэрийн хөгжил ба экологийн асуудал

1. Аж үйлдвэрийн түүхэн хөгжил байршил

• 1921 оноос өмнөх үе• 1921-1945 он • 1945-1990-д он • 1990-д оноос хойш

Аж үйлдвэрийн цэг, төв, зангилаа ба байршил

• Аж үйлдвэрийн цэг : Ганц нэг үйлдвэрийн салбартай бие даан орших үйлдэрийн газар/ сумын төв болон , жижиг суурин /

• Аж үйлдвэрийн төв : Өөр хоорондоо хэлхээ холбоо багатай боловч нэг дор төвлөрсөн үйлдвэрийн газар / Аймгийн төвүүд /

• Аж үйлдвэрийн зангилаа: Өөр хоорондоо үйлдвэрлэл түүхий эд технологийн хувьд харилцан уялдаа холбоотой үйлдвэрийн газар / УБ, Дархан, Эрдэнэт, Чойлбалсан , Хөтөл /

Аж үйлдвэрийн салбарын бүтэц

53

27

8

5

2

2 3

Sales

УБэрдэнэт өмнөговь сэлэнгэ дархан сүхбаатар бусад аймаг

69

229

Sales

уул уурхай боловсруулах цахилгаан дулаан, эрчим хүч , усан хангамж

Уул уурхайн олборлох аж үйлдвэр 69,4% / 2010 он/

30.1

59.6

7.8 2.5

Sales

нүүрс олборлолт төмрийн хүдэр олборлолт газрийн тос олборлолт бусад ашигт малтмал олборлолт

Боловсруулах аж үйлдвэр 21,5% / 2010 он/

51.6

16.2

21.8

10.2

Sales

хүнсний бүтээгдэхүүн нэхмэлийн үйлдвэр хувцасны үйлдвэр хар төмрийн үйлдвэр

Түлшний аж үйлдвэр

Түлш

Нүүрс / хүрэн, чулуун, антрацит/ Газрын тос Уран

Нүүрсний салбар

• Хамгийн сүүлийн таамаг нөөц -173 тэрбум тн

• 300 гаруй орд илэрсэн • Одоогийн байдлаар 30 уурхайг 70 гаруй аж

ахуйн нэгж ашиглаж байна. Үүний 40 орчим нь хувийнх

Нүүрсний олборлолт ба экспорт

1922-2012 он

2012 онд 31,1 сая олборлож 20,1 сая тн экспортлов

Төрийн өмчит нүүрсний томоохон уурхай, компаниуд

• Тавантолгой – 6,7 тб.тн нөөцтэй 1966 онд улсын мэдэлд очиж ажиллаж эхэлсэн . “Эрдэнэс тавантолгой”ХХК, “Энержи ресурс “, “Дайцухи” компаниуд олборлолт хийж байна.

• Багануур : 600 сая тн нөөцтэй 1970-д онд ашиглаж эхэлсэн “ Багануур”ХК

• Шарын гол : 1965 оноос ашигласан • Шивээ овоо : 600 сая.тн нөөцтэй

Нүүрсний орд газрын байршил

Газрын тос

• 1950-д оноос Дорноговь-Зүүнбаянд газрын тос олборлож эхэлсэн түүхтэй

• 1990-д оноос газрын тосны хөтөлбөр хэрэгжиж эхэлсэн

• Манай улс газрын тосны 1,6тэрбум тн нөөцөөр 33-рт жагсаж байна

• Тамсагийн сав газарт баталгаажсан 119 сая тн

Монгол орны газрын тосны байрлал

Уран

• Уран : Газрын ховор цацраг идэвхит элемент бөгөөд Атомын ЦС –ийн цөмийн реакторын түлш болдог

• Өнөөгийн байдлаар 11 орд ,100 илрэлийг тогтоогоод байна. Хамгийн том нь Мардайн орд бөгөөд үүний дагуу хэд хэдэн жижиг орд байгаа. Социализмын үед Мардайн ордыг оросууд ашиглаж байгаад орхисон байна.

Дэлхийн ураны нөөц болон монголын эзлэх байр суурь

Цахилгаан эрчим хүчний үйлдвэр

• Дулааны цахилгаан станц • Усан цахилгаан станц • Нар ба салхин станц • Дизель станц

Уул уурхайн олборлох аж үйлдвэр

• Өнгөт төмөрлөгийн үйлдвэр • Хар төмөрлөгийн үйлдвэр • Уулын химийн үйлдвэр

Боловсруулах аж үйлдвэр

• Хүнсний үйлдвэр • Хөнгөн үйлдвэр • Барилгын материалын үйлдвэр • Хар төмөрлөгийн үйлдвэр • Мод бэлтгэх, боловсруулах үйлдвэр машин

засварын үйлдвэр

Аж үйлдвэрийн хөгжил ба экологийн асуудал

• Экологийн зорилго • Эдийн засгийн зорилго • Нийгэм соёлын зорилго