Akcioni plan raseljavanja (APR) za komponentu projekta ...dzscg.com/dokumenta/Akcioni plan raseljavanja Obilaznica Nikšića II faza.pdf · U ovom trenutku su svi radovi na komponenti

Akcioni plan raseljavanja (APR)

za komponentu projekta ''Sanacija puteva i obilaznice gradova``:

Obilaznica Nikšića II faza

Autor: Jedinica za implementaciju projekta

Podgorica, jul 2015. godine

Obilaznica Nikšića II faza: Akcioni plan raseljavanja

2 '' Projekat sanacije puteva i obilaznice gradova``

1. Uvod

1.1. Osnovne informacije

''Projekat rehabilitacija puteva i obilaznice gradova'' je višegodišnji projekat Ministarstva

saobraćaja i pomorstva (MSP) i njegove Direkcije za saobraćaj (DZS) koji se finansira iz

EIB-a i EBRD-a. Projekat '' Rehabilitacija puteva i obilaznice gradova '' će modernizovati 7

odabranih dionica državne putne mreže u Crnoj Gori u narednih 4-5 godina.

Predviđeno je da projekat obuhvati rekonstrukciju i izgradnju 7 odabranih dionica državne

putne mreže u dužini od cca. 36.2 km, što će putnu mrežu u Crnoj Gori učiniti sigurnijom i

prijatnijom za sve učesnike u saobraćaju.

1.1. Ciljevi APR

Projekti izgradnje koji uključuju prinudnu eksproprijaciju zemljišta i raseljavanje mogu

uzrokovati dugoročne nevolje, osiromašenje, i ekološke štete osim ako se ne sprovedu

odgovarajuće mjere da se ti uticaju ublaže. Ovaj Akcioni plan raseljavanja (APR) se

posebno odnosi na obilaznicu Nikšića, u ukupnoj dužini od 10 km koja uključuje

eksproprijaciju 155.841 m² zemljišta.

APR je pripremljen u skladu za zakonima i propisima Republike Crne Gore i Okvirnom

politikom raseljavanja koju je za ovaj program pripremilo Ministarstvo saobraćaja, a koja je

u skladu sa Izjavom o ekološkim i socijalnim principima i standardima EIB-a iz 2009.

godine.

Cilj ovog APR-a je da se utvrdi akcioni plan za raseljavanje i rehabilitaciju lica

zahvaćenih projektom (LZP), da bi se osiguralo da su ublaženi i adekvatno nadoknađeni

bilo kakvi negativni uticaji na njih.

1.2. Obim APR

Imajući u vidu pomenute ciljeve, obim ovog APR-a uključuje ali nije ograničen na to da se:

a) Daju detaljne informacije o politikama koje uređuju eksproprijaciju zemljišta, obim

negativnih uticaja i prava;

b) Predstavi strategija za ostvarenje ciljeva politike raseljavanja/eksproprijacije zemljišta;

c) Obezbijedi okvir za implementaciju pomenute strategije da bi se blagovremeno utvrdilo

sticanje imovine, plaćanje naknade i isporuka koristi EZL-ima;



d) Daju detaljne informacije o javnom informisanju, konsultaciji i učešću, i mehanizmima

za rješavanje sporova u planiranju, izradi i realizaciji projekta;

e) Daju utvrđeni izvori i procjene za potrebne resurse za implementaciju APR-a;

f) Obezbijedi okvir za nadzor, monitoring i procjenu implementacije raseljavanja.

1.3. Lokacija projekta (sa detaljnim kartama)

Ova komponenta “Projekta sanacija puteva i obilaznice gradova” je locirana u sjeveroistočnom dijelu države Crne Gore, preciznije u opštini Nikšić. To je drugi najveći industrijski grad u Crnoj Gori i jedan od najnaseljenijih, sa oko 70 000 stanovnika.

2. Opis i istorija projekta i povezani radovi



Druga faza Obilaznice Nikšića je nastavak prve faze koja je završena 2010. godine. Prva faza

Obilaznice Nikšića je finansirana iz budžeta Republike Crne Gore sa vrijednošću radova od

3.680.731,54 eura. Prvi nacrti projektne dokumentacije za fazu II su napravljeni 1970-ih

godina, ali je konačna verzija koja je usvojena kao ona koja prati radove na izgradnji,

urađena 2011. godine od strane lokalnog projektanta ‘’Putinženjering’’ d.o.o Podgorica.

Trasa počinje u dijelu opštine Nikšić, mjestu Grebice, gdje se povezuje na prvu fazu

obilaznice, zatim prolazi kroz planinske djelove okolnih brda i završava se na vezi sa

magistralnim putem M-18, u mjestuVidrovan.

Novoizgrađena trasa Obilaznice Nikšića faza II je dužine 10 km sa širinom puta 6,50 m, sa

novim bezbjednim trakama, vertikalnom i horizontalnom signalizacijom, itd.

Alternative za ovu komponentu “Projekta sanacija puteva i obilaznice gradova” su analizirane kroz proces izgradnje tehničke dokumentacije, počevši od 1970-ih godina do 2001. godine kada je konačna trasa okončana i usvojena. Pošto se radi o potpuno novoj trasi koja prolazi kroz nenaseljene djelove opštine Nikšić ona nije uticala na građane ove opštine. Uopšte nije ugrožena javna bezbijednost, ali tokom pripreme tehničke dokumentacije velika pažnja je posvećena pitanju javne bezbjednosti, bezbjednosti vozača i drugih lica obuhvaćenih ovim projektom.

3. Trenutni status projekta



U ovom trenutku su svi radovi na komponenti “Projekta sanacija puteva i obilaznice

gradova”: Obilaznica Nikšića II faza, završeni.

Stvarni radovi na gradilištu su započeli u martu 2013. a završeni u decembru 2014. godine.

2. Osnovne socioekonomske studije i definicije

Područja opštine Nikšić na koja su direktno uticali radovi su:

- Mjesna zajednica Grebice - Mjesna zajednica Vir - Mjesna zajednica Gornje Polje - Mjesna zajednica Vidrovan

U pogledu direktnog uticaja na radove na Obilaznici Nikšića II faza na lokalne zajednice u opštini Nikšić govorimo o području zemljišta koje pokrivaju pomenute zajednice kroz koje je prošla novoizgrađena trasa.

Mora se još jednom istaći da je teritorija pomenutih mjesnih zajednica potpuno nenaseljena

pa nema lica koja su pogođena sa stanovišta fizičkog iseljavanja. Bafer zona između radova

i najbližeg stanovništva je nekoliko kilometara.

Ukupan broj lica na koje je uticao proces eksproprijacije je 222 sa ukupnom površinom od 168.245 m2 zemljišta koju je dobilo Ministarstvo saobraćaja i pomorstva/Direkcija za saobraćaj kao korisnici eksproprijacije.

- Gubitak mjesta stanovanja(vlasnici/podstanari) – niko od ljudi nije pogođen na ovaj način

- Gubitak zemljišta (šuma, livada, pašnjak, njiva, voćnjak, neplodno zemljište, krš/kamenjar, nekategorisani put) – 222 vlasnika

- Drugi gubici prihoda (prodajno mjesto, mala preduzeća, itd.) - nema - Druge pogođene grupe – nema

Što se tiče krajnjih rokova, nijedan vlasnik zemljišta, imovine, stambenog objekta,

preduzeća, nije odbio pravo na pravičnu naknadu čak ni u periodu dok su izvođeni radovi

na gradilištu.

To znači da od datuma objavljivanja Obavještenja o donošenju odluke o javnom interesu

(eksproprijaciji zemljišta), a to je 26.07.2012. godine, do završetka radova na obilaznici,

15.12.2014. godine, nijedno lice sa spiska kategorija koje su nabrojane ispod nije odbilo

pravo na pravičnu naknadu.



U sledećoj tabeli je dat pregled podataka koji su bili na raspolaganju tokom postupka eksproprijacije u vezi sa obrazovanjem i polom vlasnika zemljišta.

Socioekonomski podaci

Pol (%) Obrazovanje (%)

muški ženski Visoko obrazovanje

Srednja škola

Osnovna škola

81 19 17 74 9

Lica čija je imovina predmet eksproprijacije mogu se podijeliti u sljedeće kategorije:

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine, a izgubili su zemlju u

cjelosti ili djelimično;

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine, koja imaju nepokretnu

imovinu sa ili bez građevinskih dozvola na zemljištu koje se ekspropriše;

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine na poslovne prostore koji su predmet eksproprijacije gubitkom cjelokupnog ili samo dijela zemljišta na kojem se ti poslovni prostori nalaze;

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine na stočarske i

poljoprivredne pogone koji su predmet eksproprijacije gubitkom cjelokupnog ili samo dijela zemljišta na kojem se oni nalaze;

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine na zemlju putem zakupa

privatnog ili javnog zemljišta;

• Lica zahvaćena projektom koja ostvaruju pravo svojine na zemljište koje će biti potrebno tokom izgradnje na privremenom osnovu;

• Lica zahvaćena projektom koja ne ostvaruju pravo svojine na zahvaćeno

zemljište ili poslovne prostorije ali njihovo izdržavanje direktno zavisi od zahvaćenog zemljišta ili poslovnih prostorija (npr. oni koji rade na zahvaćenom poljoprivrednom zemljištu ili rade u zahvaćenim poslovnim prostorijama),

• Lica zahvaćena projektom koja ne ostvaruju pravo svojine ili korišćenja, ali koja koriste zemljište u državnoj ili privatnoj svojini tako što ulažu u nepokretnosti,



usjeve, šume, stabla, stabla koja daju plodove, vinograde, starost usjeva i vrijeme potrebno za njihovu reprodukciju; i

• Svi javni objekti u okviru zajednice koji su zahvaćeni projektom će takođe biti rekonstruisani ili će zajednici biti obezbjeđena pomoć zbog gubitka pristupa tim zajedničkim objektima.

Sve navedene kategorije vlasnika nekretnina/poslovnih prostorija/zajednica, će se obraditi i voditi kroz process eksproprijacije tako da sva njihova prava budu u potpunosti ispoštovana.

Identifikacija osjetljivih grupa (interno raseljena lica ili izbjeglice, etničke grupe, manjine, sezonski radnici, žene koje su glava domaćinstva, itd.)

Sve navedene kategorije stvarno osjetljivih grupa (interno raseljena lica ili izbjeglice, etničke grupe, manjine, sezonski radnici, žene koje su glava domaćinstva, itd.) će biti obrađene i sprovedene kroz proces eksproprijacije tako da sva njihova prava budu u potpunosti ispoštovana.

Na osnovu predviđenih vrsta uticaja, naknada i druga pomoć za razne vrste kategorija uticaja su ukratko predstavljeni u Matrici za ostvarivanje prava.

Kategorije uticaja Pravo




Gubitak kompletnog zemljišta

(i) Ponuda za zamjenu poljoprivrednog zemljišta iste produktivne vrijednosti u području ili u blizini zemljišta koje se ekspropriše, zajedno sa svi taksama za prenos/administrativnim taksama;

(ii) Novčana naknada na osnovu procijenjene pravične vrijednosti sa taksama i naknadama i dodatkom;

(iii) Dodatak za izdržavanje za 6 mjeseci koji je jednak minimalnim platama za poljoprivredne radnike u Crnoj Gori;

(iv) vještina za unapređenja napretka u obuci, ako je zainteresovan; (v) Pomoć za alternativnu pomoć u izdržavanju kako je

odgovarajuće.

Djelimičan gubitak zemljišta

(i) Ponuda za zamjenu poljoprivrednog zemljišta iste produktivne vrijednosti u području ili u blizini zemljišta koje se ekspropriše, zajedno sa svim taksama za prenos/administrativnim taksama;

(ii) Novčana naknada na osnovu procijenjene pravične vrijednosti sa taksama i naknadama i dodatkom;

(iii) Kada je manja eksproprijacija, opcija za dobijanje zemljišta kroz „Direktnu kupovinu” će se takođe ispitati.

Neodrživi preostali djelovi zemljišta/objekata1

Ukoliko preostali djelovi zemljišta nakon eksproprijacije nijesu ekonomski održivi oni će se uzeti i platiti naknada ukoliko projektom zahvaćena osoba to želi. expropriationisnoteconomicallyviableitwillbe acquired andcompensated, ifthe projectaffected persondesires so.

Objekti i instalacije u zemljištu

(ambari, kolibe, ograde, itd.) sa ili bez

građevinske dozvole

Cijena zamjenekoja je procijenjena za izgradnju objekata sličnog kvaliteta i vrijednost vremena potrošenog za izgradnju i primjenjivi porezi, ako ih ima.

Usjevi Vrijednost usjeva uključujući vrijednost vremena koje je potrebno za proizvodnju tih usjeva i cijenu izmiještanja za sve urađene investicije (ulog, radna snaga, itd.)

Stabla koja daju plodove, vinogradi i voćnjaci

Vrijeme žetve uključujući vrijednost vremena koje je potrebno za tu žetvu, i cijenu izmiještanja za sve urađene investicije (ulog, radna snaga, itd.) za podizanje novih biljaka, vinograda ili voćnjaka dok ostvare puni potencijal prihoda.

1 Održivost zemljišta zavisi od vlasnika zemljišta. MSP će odlučiti da li je zahtjev osobe zahvaćene projektom za eksproprijaciju preostalog dijela opravdan ili nije zasnovan na veličini i obliku preostalog dijela. Ukoliko se ne dođe do sporazuma postoji mogućnost da se angažuje nezavisni stručnjak koji će odlučiti o održivosti.




Mladi vinograd ili voćnjak kojijoš ne daju plodove

Cijena zamjene za bilo koju investiciju koja je urađena za podizanje zamjene za vinograd ili voćnjake, uključujući vrijednost vremena koje je potrebno za ponovnu proizvodnju i naknada za gubitak berbe za svaku godinu od godine eksproprijacije.

Rasadnik Cijena zamjene za bilo koju investiciju koja je urađena za rasadni materijal (mlade sadnice i drugi reproduktivni materijal) koji nije iskorišćen.

Zemlja koja je privremeno potrebna Tržišna cijena zakupa za vrijeme trajanja zakupa. Zemlju treba vratiti osobi koja je zahvaćena projektom u istom stanju kakva je bila kad je oduzeta.

Kuća

(i) Puna naknada na osnovu cijene zamjene za izgradnju slične vrste kuće u sličnom/uporedivom području uključujući sve takse za prenos/administrativne takes;

(ii) Naknada za seljenje; (iii) Prelazna naknada za 6 mjeseci koja iznosi koliko i minimalne

plate u Crnoj Gori; (iv) Pomoć za alternativne kuće ako je potrebno.

Zakupci javnih ili državnih nepokretnosti

Obezbjeđenje korišćenja druge odgovarajuće javne ili državne nepokretnosti sa pravima zakupca za odgovarajući vremenski period

Legalni stanari, zaposleni ili radnici na zemljištu ili poslovnim prostorijama

(i) Obavještenje za stanare 3 mjeseca unaprijed; (ii) Nakanda rente za 3 mjeseca za legalne stanare kao prelazna

naknada; (iii) U slučaju radnika, 3 mjesečne plate će se ponuditi kao prelazna

naknada.

Nelegalni korisnici javnog i privatnog zemljišta (oni koji nijesu nosioci prava)

(i) Naknada za cijenu zamjene za bilo koju investiciju koja je napravljena na zemljištu;

(ii) Naknada za izdražavanje za 3 mjeseca u slučaju glavnih uticaja kao što je gubitak kuće ili uslova za život;

(iii) Pomoć za dogradnju ako je potrebno; (iv) Opcija za adekvatni smještaj sa obezbjeđenjem zakupa ako je

potrebno.

Lica koja se ne bave poljoprivrednim poslom

(i) Puna cijena izmiještanja zahvaćenih poslovnih prostorija uključujući inventar i cijenu zamjene za investiranje;

(ii) Naknada za izdržavanje za 6 mjeseci koja iznosi koliko i minimalne plate u Crnoj Gori

(iii) Naknada za seljenje; (iv) Pomoć za dogradnju ako je potrebno.

Osjetljive grupe ( zahvaćena domaćinstva sa mnogo izdržavanjih lica, domaćinstvo sa nezaposlenom glavom porodice, domaćinstva sa licima sa posebnim potrebama, siromašna domaćinstva)

(i) Za ovu grupu, biće im data dodatna finansijska pomoć koja iznosi 6 mjesečnih minimalnih plata da bi se osiguralo da oni neće biti u gorem stanju nakon projekta i da mogu da održe i obnove svoje životne uslove;

(ii) Pomoć za dogradnju ako je potrebno (iii) Zaposlenje kod izvođača ako je dostupno. (iv) employment with contractors if available.

Neutvrđeni uticaji Oni će biti ublaženi u skladu sa principima i ciljevima OPR.



U sljedećoj tabeli su dati podaci o površinama eksprorisanog zemljišta prema vrsti

zemljišta:

Vrsta

zemljišta

Šuma

Neplodno

zemljište

Pašnjak

Livada

Njiva

Krš/ka

menjar

Voćnjak

Nekateg

orisani

put

Površina

ekspropr

isanog

zemljišta

( m²)

111.376 27.543 16.904 4.766 1.708 7.666 93 3.511

Što se tiče uticaja radova na Obilaznici Nikšića II faza na socijalnu i saobraćajnu

infrastrukturu, pošto je teritorija preko koje prolazi nova trasa potpuno nenaseljena nijesu

oštećeni infrastrukturni objekti niti ima potrebe da isti budu popravljeni, osim raskrsnica

sa regionalnim putem R-6 Gornje Polje–Krstac, gdje je napravljena nova raskrsnica u

skladu sa tehničkom dokumentacijom.

3. Pravni i institucionalni okvir

Pravni okvir

Zakon o eksproprijaciji Republike Crne Gore

Zakon o eksproprijaciji Republike Crne Gore je usvojen 2000. godine i dopunjen je 2001, 2002, 2006. i 2008. godine. On reguliše pitanja eksproprijacije zemljišta/nepokretnosti i služi kao opšti okvir za eksproprijaciju zemljišta/nepokretnosti na teritoriji Republike Crne Gore. U Zakonu o eksproprijaciji Republike Crne Gore se ne pominje izraz „prinudno raseljavanje", koji se koristi u relevantnim MFI dokumentima i politikama, već se koristi termin eksproprijacija. Ovim Zakonom je državnim organima omogućeno pribavljanje privatne svojine za projekte od nacionalnog i/ili lokalnog značaja, a istovremeno su interesi svih lica na koje projekat utiče a koji su nosioci prava i čija se imovina ekspropriše zaštićeni. Takođe, ovim Zakonom je zagarantovan i princip pravične naknade za sva lica na koje utiče postupak eksproprijacije a koji su nosioci prava na svojinu i čija se imovina ekspropriše.



Glavne karakteristike Zakona o eksproprijaciji su sljedeće:

• Ima za cilj da obezbijedi jednostavan, efikasan postupak kojim se, u najvećoj mogućoj meri, smanjuje potreba za dugotrajnim sudskim postupkom i na taj način omogućava sprovođenje potrebne eksproprijacije;

• Pravičnu vrijednost zemljišta koje je predmet određenog infrastrukturnog projekta, u ovom slučaju projekat rekonstrukcije / rekonstrukcija određenih dionica putne mreže u Crnoj Gori, određuje Komisija za procjenu vrijednosti koju imenuje Uprava za nekretnine Crne Gore u saradnji sa Ministarstvom finansija Crne Gore. (Pravična naknada treba da bude makar jednaka cijeni zamjene izgubljene imovine tj. vrijednosti koja je utvrđena za: (i) zemljište, na osnovu njegovog produktivnog potencijala; (ii) kuće i objekte, na osnovu trenutne tržišne cijene građevinskih materijala i radne snage bez obaranja cijena ili izuzimanja za očuvani građevinski materijal, i (iii) stambeno zemljište, usjeve, drveće i drugi artikle, na osnovu njihove tržišne vrijednosti. Ta cijena treba da obuhvati i račun za troškove seljenja, troškove povezivanja na komunalije, troškove oporezivanja na nove stambene/ponovo pokrenute poslove, itd.

• Odgovarajuća vrijednost privatnog zemljišta utvrđuje se na osnovu procjene od strane ovlašćenog vještaka. I vrijednost javnog zemljišta utvrđuje ovlašćeni vještak. Ove procjene se zasnovane na tržišnoj cijeni i na nekim drugim odgovarajućim uporedivim vrijednostima kao što su cijene zemljišta u nekim drugim procesima eksproprijacije, vrsti zemljišta, stepenu infrastrukture na zemljištu, itd. Svi pomenuti stručnjaci rade kao članovi Komisije za procjenu vrijednosti eksproprisanog zemljišta.

• U slučaju spora oko utvrđivanja odgovarajuće vrijednosti ponuđenog zemljišta, nadležan je sud u datoj opštini i on je prva instanca za žalbe na procijenjenu vrijednost zemljišta;

• Ukoliko se ni na gorepomenuti način ne postigne dogovor, lice čija se imovina ekspropriše ima pravo da pokrene sudski postupak pred opštinskim sudom, na kojem će biti donesena odluka o odgovarajućoj vrijednosti zemljišta ili o novčanoj isplati procijenjene pravične naknade.

Važeći Zakon o eksproprijaciji predviđa da lice čija je imovina predmet eksproprijacije ima pravo žalbe za dodatnu nadoknadu za ostatak nepokretnosti koja nije obuhvaćena postupkom eksproprijacije;

- Institucije i stranke koje su uključene u eksproprijaciju zemljišta i process

raseljavanja su Ministarstvo finansija Crne Gore, Službi lokalne uprave za



imovinsko-pravne poslove (SLUIPP), DZS kao korisnik eksproprijacije, opštinski procjenitelji, lica čija se imovina ekspropriše, i sud.

- Ministarstvo finansija Crne Gore je zaduženo za obezbjeđenje potrebnih finansijskih sredstava za proces eksproprijacije.

- Uprava za nekretnine je zadužena za formiranje Komisije za procjenu vrijednosti u saradnji sa Ministarstvom finansija.

- DZS kao korisnik eksproprijacije, će preko JIP osigurati da se process eksproprijacije obavlja u skladu sa zakonima u Crnoj Gori i zahtjevima MFI. DZS će koordinirati sa svim relevantnim organima implementaciju APRova i izvršiti monitoring.

- Opštinski predstavnici će pokriti proces eksproprijacije sa strane opština. - Opštinski sud je zadužen za nadležnost i ublažavanje mogućih sporova između

zahvaćenih lica i DZS.

Nadležni organ za eksproprijaciju i procedure za odobrenje

Kada određeni projekat (u ovom slučaju jedna od određenih dionica puta projekta “Rehabilitacija puteva i obilaznice gradova”) stekne status „javnog interesa", i bude odobren od strane Vlade, izrađuje se konkretni predlog za eksproprijaciju od strane korisnika eksproprijacije, Odeljenja za pravne poslove po zvaničnoj cijeni, a zatim se isti dostavlja relevantnoj opštini u kojoj žive lica čija se imovina ekspropriše. Prvi korak je izrada i podnošenje predloga o eksproprijaciji, koji sadrži sva potrebna dokumenta i podatke - tehničku dokumentaciju zasnovanu na konačnom projektu i katastarskim mapama, podacima o svakoj parceli - zajedno sa garancijom banke Službi lokalne uprave za imovinsko-pravne poslove (SLUIPP) u opštini u kojoj će projekat biti implementiran (ukoliko opštinska služba vrši proces eksproprijacije).

I Sva lica koja su predmet eksproprijacije potrebno je preko sredstava javnog

informisanja obavijestiti o predmetnom projektu; i

II Nakon javnog saopštenja, relevantna opština, uz pomoć svojih SLUIPP odeljenja

započinje proces eksproprijacije na dolje naveden način.

Sa licima zahvaćenim projektom vrše se konsultacije kroz nekoliko faza:

- Konsultacije sa projektantima u procesu izrade Glavnog projekta određene dionice

(Obaveza projektanta)

- Konsultacije sa članovima DZS preko Komisije za vođenje žalbi i povoljno rješavanje

za sva tehnička ili pravna pitanja



- Konsultacije sa članovima Komisije za procjenu vrijednosti zemljišta

- Konsultacije sa članovima nadležnih opštinskih organa

Odgovornost za monitoring i procjenu

Odgovornost za monitoring i procjenu je na strani korisnika eksproprijacije, a to je DZS,

koja će to odraditi preko svoje JIP.

4. Javne rasprave i procedure za rješavanje po žalbama

U normalnim okolnostima, žalbe se rješavaju kako je zakonski predviđeno preko sudova i tribunala ili administrativnim putem preko vladinih ili tradicionalnih institucija. Korišćenje sudova u rješavanju žalbi koje se odnose na naknadu i raseljavanje nije najbolje rješenje pošto je to mučno, skupo i dugo. Da bi olakšali ovaj teret, alternativna metoda (koja ne ograničava nečije pravo da traži zaštitu prava na sudu) je uspostavljanje: mehanizma za rješavanje žalbi i konflikata. Proces za rješavanje žalbi i konflikata mora biti dostupan i blagovremen. Pravovremeno povoljno rješenje je bitno za zadovoljavajuće sprovođenje raseljavanja i, naravno, za završetak projekta puta kako je planirano. Pošto ne postoji univerzalni metod o tome kako da se obezbijedi povoljno rješavanje po žalbi i rješavanje konflikata koji se odnose na naknadu i raseljavanje, u nekim slučajevima do rješenja se može doći preko JIP, lokalne civilne administracije i drugih prihvatljivih metoda za posredovanje ili mogućnosti za rješavanje sporova. Mehanizam za žalbe će funkcionisati na sljedeći način:

- Komisija za vođenje žalbi i povoljno rješavanje će se formirati da bi se mirnim putem ublažili bilo kakvi potencijalni problemi/pitanja eksproprijacijom zahvaćenih lica. Članovi komisije će biti članovi lokalne zajednice/opštine, SLUIPP, pravni član JIP, tehnički član JIP.

Pravni član JIP će primati i procesuirati sve moguće pritužbe i žalbe. Njegova/njena uloga je takva da u saradnji sa svim ostalim članovima Komisije, ona/on će pokriti sva moguća rješenja potencijalnih problema bez sudske odluke. Na taj način se izbjegava nepotrebni gubitak vremena i sredstava a postupak eksproprijacije se ne usporava ili prekida.



Ukoliko se ne dođe do mogućeg rješenja preko Komisije, pravni član JIP/Komisije je obavezan da proslijedi problem Sudu sa odgovarajućom nadležnošću, i/ili da da takav savjet licu koje je došlo sa žalbom. U slučaju Obilaznice Nikšića II faza, u ovom trenutku proces eksproprijacije je završen. Pravni član DZS je bio zadužen da prima i procesuira sve moguće pritužbe i žalbe čime se ispunjavaju uslovi iz OPR. Sa predstavnicima lokalne zajednice/opštine, SLUIPP, tehničkim osobljem DZS sva moguća rješenja potencijalnih problema su pokrivena s ciljem da se izbjegne mogući sudski postupak. Na taj način je izbjegnuto nepotrebno gubljenje vremena i finansisjksih sredstava, a proces eksproprijacije nije usporen ili zaustavljen već je završen na najbolji mogući način. Pomenuta Komisija je formirana ali nije bilo zvaničnih žalbi u projektu Obilaznice Nikšića II faza.

Procesi i konsultacije

Kada je određeni projekat (u ovom slučaju jedna od određenih dionica puta projekta “Rehabilitacija puteva i obilaznice gradova”) stekao status „javnog interesa", i bio odobren od strane Vlade 26.07.2012. godine, pripremljen je konkretan predlog za eksproprijaciju od strane korisnika eksproprijacije, Odeljenja za pravne poslove po zvaničnoj cijeni, a zatim je isti dostavljen relevantnoj opštini u kojoj žive lica čija se imovina ekspropriše. Prvi korak je bila izrada i podnošenje predloga o eksproprijaciji, koji je sadržala sva potrebna dokumenta i podatke - tehničku dokumentaciju zasnovanu na konačnom projektu i katastarskim mapama, podacima o svakoj parceli - zajedno sa garancijom banke Službi lokalne uprave za imovinsko-pravne poslove (SLUIPP) u opštini Nikšić.

I Sva lica koja su predmet eksproprijacije su preko sredstava javnog informisanja

obaviještena o predmetnom projektu; i

II Nakon javnog saopštenja, relevantna opština je, uz pomoć svojih SLUIPP odeljenja započela proces eksproprijacije na dolje naveden način.

Sa licima zahvaćenim projektom izvršene su konsultacije kroz nekoliko faza:

- Konsultacije sa projektantima u procesu izrade Glavnog projekta određene dionice

(Obaveza projektanta). Konsultacije sa licima zahvaćenim

projektom/predstavnicima lokalne opštine u toku izrade Glavnog projekta su

obavljene u slučaju izgradnje nove raskrsnice sa regionalnim putem R-6 Gornje

Polje-Krstac gdje su neki tehnički zahtjevi unešeni u projekat vezano za

implementaciju autobuskog stajališta u blizini raskrsnice kao i zahtjev za dodatnim

parking mjestima u istom području.



- Konsultacije sa članovima DZS preko Komisije za vođenje žalbi i povoljno rješavanje

za sva tehnička ili pravna pitanja

- Konsultacije sa članovima Komisija za procjenu vrijednosti zemljišta

- Konsultacije sa članovima nadležnih opštinskih organa

Konsultacije sa članovima DZS za vođenje žalbi i povoljno rješavanje istih za sva tehnička i

pravna pitanja, konsultacije sa članovima Komisija za procjenu vrijednosti zemljišta i

konsultacije sa članovima nadležnih opštinskih organa su održene redovno tokom cijelog

procesa eksproprijacije od decembra 2012. do kraja 2013. godine.

Uloga opštinskih organa:

Odgovarajuća SLUIPP je rukovodila procesom eksproprijacije na lokalnom nivou, tamo gdje se imovina ekspropriše u saradnji sa Korisnikom eksproprijacije (DZS). Nakon što je primila i pregledala svu pravnu i tehničku dokumentaciju, opština je uputila poziv na sastanak svim licima koja su predmet eksproprijacije, uzimajući u obzir posebno potrebe žena. Opštinski organi su uputili individualne pozive licima čija je imovina eksproprisana na sastanak u opštini.

Tokom tog sastanka, predstavnici opštine u saradnji sa DZS su informisali lica čija će se imovina eksproprisati po projektu, pomoću mapa ili crteža projekta ih upoznali sa svim podacima vezanim za nivo uticaja na njihovu imovinu, upoznali ih sa njihovim pravima, koracima koji će biti preduzeti u nastavku procesa, pružili im pravne savjete i informisali ih o njihovim pravima, uključujući i upoznavanje sa ulogom nezavisne komisije za upućivanje žalbi. Na ovom sastanku nije bilo diskusije o vrijednosti poljoprivrednog zemljišta niti o konceptu pravične naknade.

Nakon završetka procesa informisanja, opštinski organ kroz proces ekspropriacije, je

sproveo rešenje o eksproprijaciji.

Stadijum procjene::

U stadijumu procjene, Korisnik eksproprijacije je stupio u kontakt sa Komisijom za procjenu vrijednosti u cilju procene pravične naknade za sva zemljišta.

Nakon procesa procjene, korisnik eksproprijacije (DZS) je izložio ponudu licu čija se imovina ekspropriše. Ukoliko lice zahvaćeno eksproprijacijom koje ostvaruje/ne ostvaruje pravo svojine nije saglasno sa odlukom o procjeni, ono je moglo da uputi žalbu sudu. U ovom slučaju nije bilo žalbi od strane vlasnika zemljišta.

U tom trenutku lice zahvaćeno eksproprijacijom je dalo saglasnost da se pristup zemljištu koje je predmet eksproprijacije prenese Korisniku eksproprijacije radi započinjanja



građevinskih radova. Ukoliko lice čija je imovina predmet eksproprijacije nije saglasno sa savjetom/odlukom/procjenom vrijednosti Komisije za procjenu vrijednosti, može se obratiti nadležnom sudu, uz poštovanje standardnih procedura utvrđenih zakonom Republike Crne Gore. Odlukom suda se takođe određuje ko će platiti troškove postupka.

Stadijum transakcije:

Eksproprijacija zemljišta i nepokretne imovine se odvijala u dva procesa: zaključenjem sporazuma ili sudskim poravnanjem. U ovom slučaju nije bilo sudskog poravnanja.

Zaključenje sporazuma

Ukoliko lice čija se imovina ekspropriše i koje je nosilac prava na istu pristaje na zaključenje sporazuma sporazum se zaključuje pred opštinskim organom koji je donio rešenje o eksproprijaciji ili pred nezavisnom komisijom za upućivanje žalbi . Sporazum o naknadi može biti u vidu: o davanju druge nepokretnosti u svojinu ili susvojinu umjesto eksproprisane nepokretnosti; o novčanom iznosu naknade; o međusobnim doplatama razlike u vrijednosti nepokretnosti; o premještaju eksproprisanih objekata na drugo po propisima dozvoljeno mjesto; o izgradnji prolaza i pristupnih puteva, kao i drugim zakonom dozvoljenim činidbama. To je bio slučaj sa svim licima zahvaćenim projektom.

Sudsko poravnanje

Određivanje naknade pred nadležnim sudom primjenjuje se ukoliko se gorenavedenim postupkom ne postigne dogovor. Prije podnošenja zahtjeva za određivanje naknade pred nadležnim sudom, prava u vezi sa sudskim postupkom i žalbama biće u potpunosti objašnjena vlasnicima posjeda/licima čija se imovina ekspropriše od strane relevantnih opštinskih organa, Komisije za procjenu vrijednosti, člana JIP i organa nadležnog za implementaciju, kako da podnecu žalbu korisniku eksproprijacije i organu nadležnom za implementaciju. Opštinski organ će podnijeti zahtjev za pokretanje parnice nadležnom sudu na procjenu i registraciju, a u skladu sa zakonom Republike Crne Gore. U ovom projektu nije bilo sudskog poravnanja.

Što se tiče lica koja su predmet eksproprijacije a koja nijesu nosioci prava, Zakon o eksproprijaciji sadrži jasne odredbe o statusu i pravima tih lica. Takođe, prema MFI politikama, ova lica nemaju pravo na naknadu za zemljište; međutim, oni imaju prava na druge vrste pomoći u raseljavanju. U skladu sa tim, a prema OPR za ovaj projekat, ova lica zahvaćena eksproprijacijom koja nijesu nosioci prava, a koja koriste zemljište u državnoj ili privatnoj svojini koje će se eksproprisati, ostvaruju pravo na naknadu za bilo kakvo ulaganje u zemljište u državnoj i/ili privatnoj svojini ili za troškove izgradnje objekata i instalacija na zemljištu koje se ekspropriše, nakon što se dokaže pred sudom ili zakonom da ima pravo na tu naknadu. Takođe, nijedano takvo lice niej bilo zahvaćeno voim projektom.

Pravo na žalbu



Ukoliko se sporazum o pravičnoj naknadi utvrđen od strane prvostepenog suda ne postigne, vlasnik/lice zahvaćeno eksproprijacijom može da uputi žalbu na presudu apelacionom sudu.

5. Odgovornosti za implementaciju Plana raseljavanja

Institucije i odgovornosti u postupku eksproprijacije:

Institucija Odgovornost

Vlada Crne Gore Akt o javnom interesu

Ministarstvo finansija Crne

Gore Finansiranje za postupak eksproprijacije

Uprava za nekretnine Procjena vrijednosti imovine

MSP/DZS Korisnik eksproprijacije, implementacija procesa APR-a

Opština Implementacija postupka

Opštinski sud Nadležnost i ublažavanje nesporazuma

Cijelokuoan process ekproprijacije je trajao od decembra 2012. do kraja 2013. godine.



6. Budžet

Ukupan trošak za svaku komponentu i podkomponentu plana raseljavanja (eksproprijacija zemljišta i naknada, stambeni objekti, socijalna infrastruktura, ekonomska rehabilitacija, obuka) Sredstva koja su za ovu namjenu planirana u budžetu su iznosila 500.000,00 eura, a stravni trošak na kraju procesa eksproprijacije je bio 462.061,00 eura.

U sljedećoj tabeli su dati podaci o iznosima koji su plaćeni vlasnicima zemljišta od strane

Direkcije za saobraćaj prema vrsti zemljišta. Konačna cifra od 462.061,00 eura uključuje i

troškove za ogrijevno drvo na eksproprisanom zemljištu u iznosu od 48.706,00 eura.

Vrsta

eksproprisanog

zemljišta

Šuma

Neplodno

zemljište

Pašnjak

Livada

Njiva

Krš/kamenjar

Voćnjak

Iznos koji je

plaćen

vlasnicima

zemljišta

222.752 55.086 33.808 56.121 21.932 15.332 1.302

7. Monitoring i izvještavanje

Korisnik eksproprijacije (DZS) je vršio monitoring procesa eksproprijacije preko JIP ili

drugih formalnih institucionalnih aranžmana ukoliko je bilo potrebno. Nezavisni

konsultant za spoljni monitoring i procjenu će biti imenovan prije nego što počnu radovi na

određenim dionicama. Tokom svojih redovnih misija nadzora, EBRD i EIB će takođe

nadgledati i implementaciju APRova za ovaj projekat.

Implementaciju, monitoring i izvještavanje o individualnim APRovima će na prvom mjestu

sprovoditi članovi JIP a zatim i eksterni monitoring iz dijela EIB-a. Izvještaji o napretku će

se pripremati i slati Banci na odobrenje.



Documents

Akcioni plan raseljavanja (APR) za komponentu projekta ...dzscg.com/dokumenta/Akcioni plan raseljavanja Obilaznica Nikšića II faza.pdf · U ovom trenutku su svi radovi na komponenti