AKTF DNLEME

zzeett

renmenin ve bilgi sahibi olmann en nemli vastalarndanbiri dinlemedir. Dinleme, konuflann vermek istedii mesaj tam vedoru olarak almaktr. Buna ramen btn dinlemeler anlamayla so-nulanamayabilir. Dinleyicinin dikkati ve psikolojik durumu mesaj al-masnda nemli rol oynar. Konuflan kimse, dinlendiini ve konuflmala-rna ilgi gsterildiini bilmek; dinleyen ise konuflmacy rahatlatmak vedinlendiine inandrmak ister. Bu aflamadan sonra aktif dinleme dedi-imiz dinleme tr devreye girer. Aktif dinleme, dinleyen kimseninsylenenleri anladn sz ya da imalarla konuflmacya hissettirmesiveya bir fleklide konuflmaya mdahil olmasdr. Aktif dinleme sonu-cunda konuflmac rahatlamaya kavuflurken dinleyici de anlamannhazzna varr.

Aktif dinleme, btn kaynaklarda en etkili dinleme tr olaraktarif edilmifltir. Bu tr dinlemenin neticesinde mutlaka anlama gerek-leflir. zellikle ailede ve okulda ebeveynlerin ve retmenlerin hattarencilerin aktif dinleme yapmalar iletiflimi ve anlafllmay kolaylafl-tracaktr.

Bu alflmada dinleme, aktif dinlemenin bir sreci olan iletifli-min unsurlar, aktif dinleme, aktif dinlemede uygulanacak teknikler veaktif dinlemenin aile ve eitim-retim ortamndaki faydalar zerindedurulmufltur.

AAnnaahhttaarr SSzzcckklleerr:: Dinleme, aktif dinleme, katlml dinleme,iletiflim

GGiirriiflfl

Eitim srecinde, bireylere kazandrlmas gereken becerilerden biri dinlemealflkanldr. Bireyin, evresini ve dnyay doru biimde alglamas ve iinde bu-lunduu sosyal evreye uyum salamas asndan dinleme alflkanlnn nemli birpay vardr. Dinleme, bireyin hem okul yaflamnda, hem de okul yaflamndan sonrarendii iletiflim becerisini doru bir biimde kullanmasn ve dinlediklerini doruyorumlamasn salayan nemli bir beceridir.

Dinleme ile ilgili yaplan btn arafltrmalarda arafltrmaclar, dinlemeninfarkl ynlerine iflaret etmifllerdir.

Dinleme, dinleyicinin nce sylenilenlerle, sonra sylenenler arasnda ba-lant kurma ve iletiflim iindeki ifllevini anlama yeteneidir (Temur, 2001, 61).

Sever (1997, 11) ise dinlemeyi, flittiimizi anlamak ve saklamak ya da iflitti-imizi anlamak amacyla dikkat harcamak fleklinde tanmlamfltr.

Dinlemeyi, renme, zevk alma ve baflarnn temel anahtar olarak gren De-mirel (1999, 33), dinlemeyi, konuflan kiflinin vermek istedii mesaj doru olarak an-layabilme ve sz konusu uyarana karfl tepkide bulunabilme becerisi fleklinde tarif et-mifltir. Ayn zamanda iflitme ile dinlemenin birbirinden ok farkl olduklarn; iflitme-nin, isteimiz dflnda gereklefltiini; dinlemenin ise belli bir ama dorultusundayapldn belirtmektedir.

zbay (2005, 55) ise dinlemenin, ilgi, alg ve tepki aflamalarn ieren bir sreolarak karflmza ktn belirttikten sonra afladaki deerlendirmeyi nazara vermek-tedir: Baz eitimci ve arafltrmaclar, dinlemenin tanmnda tepki unsurunun mut-laka bulunmas gerektiini sylerler. Bu, vericinin gnderdii mesajn, alc tarafndananlamlandrlmasndan sonra alcdan vericiye olumlu veya olumsuz duruma uyguntepkilerin verilmesidir. Bu konuyla ilgili olarak bazlar, gnderilen mesaj alandan,mesaj verene uygun tepkiler vermeyi, dinlemenin tanm iin vazgeilmez bir ge ola-rak vurgulamakta ve alc tarafndan uygun tepkiler verilmediinde ise, dinlemenin ta-mamlanmfl olmayacan syleyerek bunun sadece iflitme/duymadan ibaret olacanbelirtmektedirler. Bunun yannda, dinleme sonunda olumlu veya olumsuz tepkilervermeyi farkl bir kategoriye sokanlar da vardr. Bu kategori etkin dinlemedir.

Dinlemenin, gnlk hayatmzda en ok kullandmz dil becerisi olmasnaramen okullarda bu becerinin gelifltirilmesine ynelik alflmalarn azlndan yak-nan zbay (2001, 9), bu durumu flyle ifade eder: Deiflik kademedeki okullarmz-da Gzel Konuflma, Gzel Yazma, Yazl Anlatm, Szl Anlatm, Okuma Teknikleri,Hzl Okuma, Diksiyon gibi derslerin bulunmasna ramen dinleme ile ilgili derslerpek yer almamaktadr. Eitim programlarnda da bu konuya ok az yer verilmekte,bu becerilerin gelifltirilmesiyle ilgili olarak neler yaplabileceinden ise hi bahsedil-memektedir.

zbayn da belirttii gibi btn eitim programlarnda dinleme becerisi, dierbecerilere gre ihmal edilmifl bir beceriydi. lk defa 2005 ylnda karlan Trke -retim Programnda, dier beceriler gibi dinleme becerisi de detayl bir flekilde ele aln-mfltr. Her ne kadar kt zerinde olumlu bir geliflme olarak grnyorsa da ne oran-da isabet edildii ancak uygulamalar ve yaplacak arafltrmalarla ortaya kacaktr.

Zamanmzn byk bir blmnn birfleyleri veya birilerini dinlemekle ge-tii bilinen bir gerektir. Dinlemeyi genellikle ya zm retmek ya da birfleyler ren-mek iin bilinli olarak yaparz. Her iki hlde de muhatabmza karfl ilgisiz kalmamz im-knszdr.

Dinlemenin baflarya ulaflmas iyi zelliklere sahip dinleyicilerle mmkndr.yi bir dinleyicide bulunmas gereken baz temel ilkeleri flyle sralamak mmkndr:

Konuflan rahatlatmak, konuflmacyla empati kurmak, konuflmacya ya da an-lattklarna karfl herhangi bir olumsuz duyguya kaplmamak, peflin fikirlerden arn-mak, sorgulayc olmamak, dinlemeye istekli olduunu gstermek ve konuflmacyasorular sormak.

yi dinlemeyi engelleyen faktrler ise flunlardr:

Dinlemeye kapal olma, dinliyormufl gibi davranma ve dinlemeye odaklanma-ma.

AAkkttiiff DDiinnlleemmee u

Dinlemeyle ilgili bu tr olumsuz davranfllar ancak salkl bir dinleme eiti-mi ile giderilebilir. Kt dinleme alflkanlna sahip olan rencilerin eitilmesi iinbu alflkanlklarnn bilinmesi gerekir.

Kt dinleme alflkanlklar, kt dinleyici ve iyi dinleyicinin zellikleri afla-da tablo fleklinde verilmiflti.

KKtt DDiinnlleemmee AAllflflkkaannllkkllaarr

KKtt DDiinnlleeyyiiccii yyii DDiinnlleeyyiiccii

Konuyu skcolarak niteleme

Konunun skc olduuna karar verirve retmenin anlattklaryla ilgilen-mez.

Ders skc olsa bile nemli veyararl olacan dflnerek dersidikkatle dinler.

Konuflmacyelefltirme

Konuflmacda yanlfllklar arar. Sesi,elbisesi veya grnfl... Konuflmac-nn nemli hi bir fley syleyemeye-ceine karar verir.

Dersi popler olma yarflmas ve-ya moda gsterisi olarak grmez.Derste elefltirecek fleyler deil ge-erli dflnceler arar.

Konuflmaya aflrtepki gsterme

Dersin ounu kard iin konufl-mac ile ayn fikirde olmaz.

Duygular ile deil akl ile dinler.Not alr ve eer konuflmac ileayn fikirde deilse soru sorar vesonra dinlemeye devam eder.

Sadece olaylardinleme

Sadece olaylar dinler ve bunlarnkonuflmacnn grfl olduunu d-flnr.

Olaylar ile birlikte grflleri,yorumlar dinler. Verilen rnek-lerin olaylar nasl desteklediinedikkat eder.

Her fleyin tasla-n izme

Form ve biim ile fazla ilgilidir. An-latlanlar iinde tm ayrntlar notalmaya alflt iin dersin zn ka-rr.

Not tutma sistemini, konuflma-c-nn konuflma biimini ve anla-tm organizasyonunu adapteeder.

Yapmack dikkatKonuflmacya bakar fakat dinlemez.Daha sonra ders kitabndan okuya-can dflnr.

Konuflmacnn sylediklerininnemli olduunu dflnr. Ders-te sunulan bilgilerin ders kitabn-da olmayacan bilir.

Fark uyarclarlailgilenme

Dinlemeyi durdurmak iin devamlneden bulur. Kapnn alp kapan-masn, birisinin ksrmesi, kalemindflmesi gibi

Dflardan gelen uyarclarla ilgi-lenmez ve dikkatini konuflmac-ya verir.

Kolay durumlarseme

Konuflmacnn karmaflk; dflnce vetartflmalarn izlemenin ok zor ol-duunu dflnr, renmek deil,elenmek ister.

Konuflmacnn zerinde durdu-u noktalar anlamak iin abasarf eder ve yeni bilgiler ren-mek ister. Zor teknik veya kar-maflk dflncelerden korkmaz.

Duygusal sz-ckleri abartma

Drstlk, devrim, komnist gibiszcklerde kan basncn ykseltirve dinlemeyi brakr.

Ayn duygusal szckleri duyarama ilgi ile dinlemeye devameder. Konuflmacnn bakfl asnanlamaya alflr.

Dflnme hznbofla harcama

Dflnme konuflmadan daha hzl ol-masna karfln konuflmacy tembel-ce dinler. Genellikle hayal kurar.

Derste btn zaman kullanr.Konuflmacnn ne syledii ze-rinde durur, ana noktalar zet-ler ve dersin geri kalan hakkn-da dflnr.

AAkkttiiff DDiinnlleemmee u

223344

Arafltrmaclarn, dinlemenin tanmnda bulufltuklar nemli bir nokta ise din-lemenin bir iletiflim sreci olmasdr. letiflim ise insanlar arasnda kurulan bir anlamkprs olup bilgilerin karfllkl olarak bir bireyden dierine aktarlmasdr. Dier birifadeyle iletiflim bireyin, karflsndaki kifli tarafndan annda ve aka anlafllmasnsalayacak flekilde kendisini ifade etme davranfldr.

letiflimde, mesajn alnmasndan yollanmasna kadar drt temel sre yafla-nr:

aa)) GGnnddeerriiccii: Fikrini, ihtiyalarn, duygu ve dflncelerini ileten kifli veya ki-flilerdir. Bu iletiler trl yaplmaktadr. Bunlar szl, grsel ve lisan- hl (vcut di-li) de denilen eylemdir.

bb)) AAllcc: Gndericinin ilettii mesaj alan ve onu deerlendiren kifli veya kifli-lerdir.

cc)) KKaannaall: Gnderici ile alc arasndaki iletiflimi salayan duyu organlar veyardmc materyallerdir.

dd)) GGeerrii BBiillddiirriimm: Alcnn, ald iletinin kodlarn zdkten veya iletiyi yo-rumladktan sonra kanal vastasyla gndericiye karfl tepkide bulunmasdr. Geri bil-dirim, gndericiye kendi mesajnn alnp alnmadn ve doru bir flekilde alglanpalglanmad imknn verir. Bir kimseyle konuflurken, onun demek istedii ile bi-zim anlattmzn ayn olup olmadn denetlemeye geri iletim ad verilir (Cce-lolu, 1998, 174).

Akkurt (www.ak-kurt.com) da, iletiflimin vazgeilmez drt bilefleninden bah-setmifl ve o da bileflenleri kaynak, hedef, kanal ve mesaj biiminde sralayp flema h-linde afladaki flekilde grsellefltirmifltir:

KKAANNAALL MMeessaajj ((KKoodd))

GGRRLLTT

GGRRLLTT

KKAANNAALL

GGeerrii--bbiillddiirriimm

AAllcc

HHEEDDEEFF

GGnnddeerriiccii

GGnnddeerriiccii

KKAAYYNNAAKK

AAllcc

GGeerr

ii--bbii

llddiirr

iimm

AAkkttiiff DDiinnlleemmee

Dinleme trleri ierisinde daha yararl olduuna kanaat getirilen dinleme t-r hi flphe yok ki aktif dinlemedir. nk dinlemenin bu trnde dinleyici, devam-l geri-iletim srecini kullanr. Aktif dinleme tutum ve davranfl ierisindeki dinleyi-ci bu davranflyla konuflmacya ve anlattklarna deer verdiini, onun sorunlarylailgilendii izlenimini verir.

Dinleme annda zihn bir uyankla sahip olunduu gibi tepkisel olarak da et-kin durumda olma sz konusudur. Dinleyici, muhatabn ilgiyle dinlediini bir flekil-de belli eder. Bunu bazen jest ve mimiklerle, bazen de mdahale, tasdik ve dorulat-malarla gsterir. Yaplan bu dinlemeye aktif dinleme denmektedir. Farkl kaynaklar-da bu, etkin veya katlml dinleme olarak da adlandrlmaktadr.

Yaln (2002, 132), aktif dinlemeyi katlml dinleme olarak tanmlamfl ve kat-lml dinlemeyi flyle aklamfltr: Katlml dinleme karflmzdaki insana, onu dinle-diimizi hissettirmeye dayanan bir dinleme trdr. Dinleyicinin, konuflmacya din-lediklerini yanstmas ve bylece konuflmacya, dinlediini gstermesiyle oluflan psi-kolojik bir rahatlama salama durumudur. Genellikle duygusal bir dalgalanma iin-de olan insanlar, bu duygularn veya bunlara dayal isteklerini bir baflkasyla paylafl-mak isterler. Kendilerinin karflsndakiler tarafndan dikkatlice dinlenmeleri ve anla-fllmalar gerektiine inanmfllardr. Byle bir durumda dinleyicinin, dikkatlice dinle-diini ve anladn karflsndakine gstermesi, iliflkilerin dzenli geliflmesine katkdabulunacaktr.

zbay (2005, 55), aktif dinlemeyi etkili iletiflim srecini tamamlayan sonadm olarak tanmlamaktadr.

Doan (2007, 36) ise aktif dinlemeyi, bir mesaj, elefltirel yargda bulunmadandinleme (Sebep-sonu iliflkilerini anlamak, gerek bilgi ile dinleyicinin karm yoluy-la edindii bilgiyi ayrt etmek, nceden bilinen ve yeni edinilen bilgi arasndaki ba-lantlar ortaya koymak, ana fikri ve yardmc fikirleri tespit etmek iin dinleme.)fleklinde tarif etmektedir.

Aktif dinleme, dier dinlemelere nazaran daha fazla etkileflim salar ve dinle-yenin sadece duyduunu deil ayn zamanda doru anladn da gsterir.

Dinleme srasnda teknik bir konunun renilmesi, szel ve szel olmayanbirok kanaln ayn anda dinlenmesi veya konuflma ieriinin sonradan deerlendi-rilmesi amalanyorsa kt, kalemle veya baflka bir yolla kayt tutulmaldr. Kayt tu-tulmas durumlarnda iletiflimde bulunan herkesin durumun farknda olmas ve ka-yt tutulmasn onaylamas, uyulmas gereken bir etik kuraldr. (www.ak-kurt.com).

Gordon (1996, 57), daha ak ve drst bir iletiflim iin aktif dinlemenin flart ol-duunu belirtir ve flyle devam eder: Aktif dinleme, rencileri belirli konular ze-rinde tartflmaya yreklendirir. renmeye direnen rencinin direncini krar. Bam-l ve boyun een rencilere yardm eder. rencilerin olumsuz olaylarla ilgili duy-gularn snf iinde aka tartflmalarna yardmc olur. Daha etkili renci-ret-men-ana-baba konuflmalarna imkn salar. retmenler aktif dinlemede ustalafltk-a bunu okuldaki deiflik durumlarda, kendi aile yaflamlarnda ve tm insanlarlaolan iliflkilerinde de uygulayabileceklerdir.

223355

Aktif dinlemenin temel zellii, ak olmayan veya ilk etapta anlafllmayan ifa-delerin aa kavuflturulmas ve anlafllr klnmasdr.

Dinleme srasnda anlafllamayan szlerin aklanmas istenmelidir. Bununiin konunun anlafllmasna yardmc olacak sorular sorulmal ve sorularn konuflma-cy ynlendirici olmamasna dikkat edilmelidir. Eer yaplan aklama tatmin edicibulunursa bu, geri-bildirimle belirtilmelidir.

Konuflmac szel ve szel olmayan mesajlarla konuflmaya teflvik edilmelidir.Bu da sylenenlerin dinlendiini gstermek iin hafif bafl sallama ve cmlelerin sonszlerini tekrar etmekle gsterilir.

Dinleme esnasnda konuflmacnn iletmek istedii mesajla dinleyicinin aldmesaj arasnda fark olup olmadn saptamak iin ya dinleyici dinlediklerini zetle-meli ya da konuflmac, dinleyiciden dinlediklerini zetlemesini istemelidir.

Aktif dinleme annda aktif dinlemenin ruhuna uygun olarak dinleyici;

Konuflann sylediinden ne anladn bir cmleyle tekrarlar.

Konuflmacnn flikyet, huzursuzluk veya iinde bulunduu durumla ilgiliduygularn dile getirir.

Dorudan gz temas kurar ve dinlerken sadece muhatabn yzne bakar.

Uygun aralklarla evet anlyorum anlamnda bafln sallar veya muha-tabn szn kesmeyecek biimde yle mi?, anlyorum gibi geri bildirimlerledikkatlice dinlediini belirtir.

Mmknse konuya iliflkin bilginin nceden artrlmas iletiflimi kolaylafltrr.zellikle teknik bir konu konufluluyorsa, en azndan konuya iliflkin kavramlar bilin-melidir. Dinleyicinin, konuflmacya iliflkin tutumlarn iletiflim ortamna taflmamas,konuflann zellikleri ile konunun ieriini iyi ayrt edebilmesi nemlidir. Bu flekildealg yanlmalarn nemli lde azaltmak mmkn olabilir (Ccelolu, 2002, 81).

AAkkttiiff DDiinnlleemmeeddee UUyygguullaannaaccaakk TTeekknniikklleerr

Aktif dinlemenin daha verimli olabilmesi iin uyulmas gereken baz tekniklervardr. Bunlar:

11.. DDiinnlleenneennlleerriinn YYeenniiddeenn DDzzeennlleennmmeessii

Dinlenen bir kimsenin syledikleri farkl cmlelerle ifade edilir. Bunun anla-m, dinlenenlerin iyi anlaflldn gstermektir. rnein:

.. mu demek istemifltiniz?

Sylediklerinizden flunlar karyorum. Sizce ?

Bu durumda mi dflnyorsunuz?

Tarznda yaplan yeniden dzenleme, dinleyiciyi, karfldakinin tam olarak nedemek istediini ve ne amaladn dinlemeye zorlar. Bu tarz bir dzenleme baflka-snn bakfl asn anlamaya sevk eder. Byle bir durumda dinleyici hem zaman ka-zanmfl hem de herhangi bir rahatszlktan kanmfl olur. Bu aflamada dikkat edilecekhusus, sadece dinlenen kiflinin mesajn anlamak ve kendi fikrini aklamamaktr.

AAkkttiiff DDiinnlleemmee u

223366

Sanrm sylemek istediniz. veya Eer yanlfl anlamadysam ..demek istiyorsunuz. fleklinde ya da konuflmacnn szleri iindeki duygu unsurlar-nn tekrar kendisine yanstlarak duygularnn anlaflld ifade edilir. Arkadaflnlakavga ettiin iin ok zgnsn!, Bu durum karflsnda nasl hareket edeceini bi-lemediin iin kararszlk iindesin! gibi (Yaln, 2002, 133).

22.. DDuuyygguullaarrnn YYaannssttllmmaass vveeyyaa PPaarraalleell DDuuyygguullaarr

Dinleme esnasnda dinleyici kendini konuflmacnn yerine koyabildiini veonun bakfl asyla olaylara baktn; karfldaki kiflinin sarf ettii cmlelere efllikeden duygularn anladn ifade edecek empatiyi gstermelidir. Bylece kendinibaflkasnn yerine koyabildiini ve onun bakfl asyla olaylar deerlendirdiini gs-termifl olur.

Sizin yerinizde olsaydm, ben de ., Sizin bu konuda ne kadar . oldu-unuzu anlayabiliyorum. gibi cmleler dinleyicinin konuflmacyla paralel duygularyafladn belirtir.

Dinleyici, dinleme annda afladaki ifadelere benzer ifadelerle duygularnyanstabilir:

. memnun kalmfl gibi grnyorsunuz?

. benim baflma gelmifl olsayd ben de sinirlenirdim.

nasl zor olduunu tahmin edebiliyorum.

nsanlar duygularn genellikle dorudan aa vurmazlar. Bu yzden baflka-larna, duygularn aklamalar iin bask yapmak doru deildir. Rahatlatarak veyagven afllayarak duygularn aa vurmalar salanabilir. Konuflmacnn duygular-nn anlaflldn yanstmak konuflmacy genellikle yumuflatr ve iletiflimi gelifltirip,kolaylafltrr.

33.. DDeettaayyllaarr SSoorrmmaakk

Aktif dinlemenin gelerinden birisi de konuflmacya, daha nceden syledik-lerini detaylandrarak anlatmasn salayacak sorular sormaktr. Soru sorma, konuhakknda daha ok bilgi edinmek istendii zaman kullanlabilir. Bu tr sorular konufl-macnn, ayrntlandrmakta zorluk ektii konular derinlemesine anlatmasna yar-dmc olur.

Detaylar renmek iin neden gibi sorgulayc sorular sormak aktif dinle-menin bir paras deildir. Bunun yerine flu sorular sorulabilir:

Bahsettiiniz gibi .. konudan bana daha fazla bahseder misiniz?, . an-lamama yardmc olur musunuz?, Bunu nasl anlamam gerekir?

44.. BBeeddeenn DDiillii

Beden dilinin aktif dinlemede nemli bir rol olduu unutulmamaldr. Vcutdili, dinleme ilgi ve isteini gstermelidir. rnein gz temas, sylenenlerin onay-landn gsteren bafl hareketleri ve ak beden dili, konuflulanlarn ilgiyle dinlendi-inin delilleridir. Beden hareketlerinin yan sra alak mrltlarla da dinlediimizigsterebiliriz.

223377

Dinleme esnasnda konuflmacnn vcut dilini okuyabilmek ok nemlidir.nk konuflmac, duygularn konuflmasna yanstr. Vcut dilini okumak dinleyiciiin konuflmac hakknda nemli bir bilgi kayna olabilir.

Arafltrmaclar dier dinleme trlerine nazaran aktif dinlemeyi daha yararlgrmektedirler.

Ccelolu, (2002, 189) aktif dinlemenin dier dinleme trlerinden daha yarar-l olmasnn nedenlerini noktada toplar:

Her fleyden nce, bir yakn olarak doru yolu gstermek zorunluluu duy-makszn onu gerekten anlamak amacyla, karflnzdaki kifliyi btn dikkatinizledinlemeniz ona byk bir huzur ve gven salar. Bu huzur ve gven ortam iinde,kafasndakini olduu gibi ortaya koymaktan ekinmez. Konuflan kendini rahatszeden her fleyi rahatlkla ortaya koyabilecek duruma gelince kendi sorunlarna dahabir i rahatlyla bakabilir ve o ana dek farkna varmad deiflik ynler grebilir.Aktif dinlemeyi srdren dinleyici ise konuflann sorunlarna hemen bir zm bul-makla ykml olmad iin konuflan daha rahatlkla anlamaya alflr.

Aktif dinlemenin ikinci stn yan, rtk anlamlar ortaya karmak iin iyibir olanak salamasdr. nsanlar sorunlarn, dflncelerini ve duygularn ounluk-la simgesel bir biimde ortaya koyarlar. Bir baflka deyiflle, aka ortaya koymazlar.Aktif dinleme, bu simgelere dalmadan, ayrntlar iinde kaybolmadan asl anlamayayani mesajn zne inmeye olanak salar.

Aktif dinlemenin nc stn yan, bir kimseyi daha iyi tanmanza olanakvermesidir. Aktif dinleme, sz konusu kiflinin daha itenlikle alarak kendini sizinlepaylaflmasna yol aabilir. Bylece daha salam temeller zerinde kurulmufl iliflkilerdoar.

AAiilleeddee vvee OOkkuull OOrrttaammnnddaa AAkkttiiff DDiinnlleemmee

Aktif dinleme sadece bykleri dinlerken deil, ocuklarla konuflurken dekullanlabilecek bir davranfltr (Ccelolu, 2002, 186). ocuklarn dinleme ve iletiflimkurma yeteneklerinin flekillenmesinde anne-babalarn nemli bir rol vardr. ocuk-larn, anne ve babalarndan sonra en ok rnek aldklar kifli retmenleridir. Bu yz-den gerek anne-baba gerekse retmen birer dinleyici olarak ocua iyi rnek olma-ldr. nk ocuktaki iletiflim becerisi, grd rneklerle pekiflir. Anne-baba veretmenler ocuklara karfl ilgili ve dikkatli olmal; onlar konuflurken gazete, televiz-yon vb. gibi fleylerle uraflmaktan kanmaldr. Dinlendiini hissettirmek iin ocuk-la gz temas kurulmaldr. Sk sk dflnceleri sorularak ocuklar, konuflmaya cesa-retlendirilmeli, sabrla dinlenmelidir (Calp, 2007, 172).

Aktif dinleme bir ksm ebeveyn iin hayat bir deer taflr. Aktif dinleme o-cuklarla anne-babalarn anlaflmalarna ve birbirleriyle ak bir flekilde konuflmalarnayardm edebilen bir iletiflim srecidir. Ebeveynlerin, ocuklarn ilgiyle dinlediklerinigstermek iin dikkat etmeleri gereken husus vardr: Birincisi, onlar sorgulama-dan dinlemek; ikincisi, anlayacaklar flekilde sorular sormak; ncs, seviyelerineuygun aklamalarda bulunmaktr. Bunun dflndaki tutum ve davranfllar, onlarlaolan iletiflimin yollarn kapatacaktr.

Aktif dinleme, ebeveynlerin ocuklaryla ba kurmalarn salamada oknemlidir. ocuklarn dinlemek zorunda olmak baz ailelere ok flaflrtc gelebilir.

AAkkttiiff DDiinnlleemmee u

223388

Ailelerin, ocuklara birer yetiflkin gibi muamele etmenin onlarn geliflimlerine ve sos-yalleflmelerine engel olacan bilmeleri gerekir. ocuklara yardm etmenin ve gele-cekte daha iyi olmalarn salamann en iyi yolu, flu an onlara biilen roln ne oldu-unu belirlemektir. Yani onlar birer ocuk mu yoksa birer yetiflkin midir?

Aktif dinleme retmen-renci iliflkilerini de olumlu ynde etkiler. Ders an-latma annda dinleyicilere ihtiya duyan retmen, kendisini dinleyen ve dinlediinieflitli flekillerde belli eden rencilerin gzlerinin iine bakarak konuflur. Bafln sal-layan, not tutan, dikkatini younlafltran aktif rencilere daha fazla ilgi gsterir.

Aktif dinleme, rencinin kendi sorunlarna aklk getirip bylece kendini ra-hata anlatmasna yardmc olur. Snfta aktif dinlemenin etkili olabilmesi iin ret-menin belli baz tutumlara sahip olmas gerekir. Bunlar, renciye sorunlarnda yar-dmc olma ve ona zaman ayrmadr.

Eer rencilerin olumsuz duygulardan kurtulmas isteniyorsa onlarn buduygu ve dflncelerini rahata dile getirmelerine izin verilmelidir. Bunlar bir ren-cide olmamas gereken tutum ve davranfllar da olabilir. retmen bunlar kabullen-mifl gibi grnmelidir. nk rencilerin, bu olumsuz duygulardan kurtulmalarnnyolu bu davranfllarn derinlemesine incelemelerine baldr. retmen sadece birdinleyici ve yol gsterici olabilir.

retmenin snftaki asl grevi renciyi eitmek ve bilgi sahibi yapmaktr.Bu iletiflimde retmen anlatc, renci ise dinleyici konumundadr. retmeninamac bilgi aktarmak, rencinin amac ise anlatlanlar dinleme yoluyla anlamaktr.Bu aflamadan sonra rencinin, dinleme ifllevini nasl yaparsa daha baflarl olacasorusu karflmza kyor. Bu konuda pek ok arafltrmac farkl yntemler nermifller-dir. Bu yntemler ierisinde zerinde en ok durulanlardan biri FKAN yntemi;dieri ise ELVES yntemidir.

Aktif dinlemenin daha salkl yaplmasn salamak ve bir dersi daha verim-li hle getirmek iin rencilerin baz davranfllar kazanmalar gerekir. Bu davranfl-lar flyle sralayabiliriz:

HHaazzrrllkk:: Derse veya konuflmacy dinlemeye bafllamadan nce gerekli hazr-lklar yaplmaldr. Bu hazrlklarn baflnda konuya hazrlk gelmektedir. Konuda ge-en anahtar kelimeleri, terim ve kavramlar bilmek dinlemeye olan ilgiyi arttracaktr.Konu iin gerekli hazrlklar yapldktan sonra dinleme annda ilgiyi datacak her-hangi bir malzemenin sralarn zerinde bulunmasna msaade edilmemelidir.

TTaahhmmiinn:: rencinin, dersi dinlemesi annda retmenin anlattklarnn vara-ca noktay kestirmesi, bir sonraki aflamada neleri anlatacan tahmin etmesidir. El-bette bunda birinci aflamadaki konu hakkndaki hazrln etkisi olacaktr. Genellik-le ders sresince retmenin syledikleri ile ilgilenilirken baflka fleyler de dflnlr.Bu doaldr. nk konuflma sresi dflnme sresinden daha yavafltr. renciaradaki boflluu retmenin daha sonra syleyeceklerini dflnerek doldurmaldr.Bu tr dinleme ilginin dalmasn nler ve dikkatin konu zerinde younlaflmasnsalar (Yeflilyaprak vd., 2000den aktaran; www.konya.meb.gov.tr).

DDflflnncceelleerr: Her konunun ana ve yardmc dflnceleri vardr. Dinleme ann-da rencinin bu dflncelere odaklanmas dikkatlerini diri tutacaktr. Bu vesileylerenciye ana ve yardmc dflnceler buldurmaya alfllmaldr. Ana ve yardmcdflncelerin buldurulmas iin afladaki sorulara benzer sorular sorulmaldr:

223399

Dersin amac, konusu ve verilmek istenen mesaj nelerdir?

Konular nemliden az nemliye doru sralanmfl m?

Sebep-sonu iliflkileri doru kurulmufl mu?

Dflnceden dflnceye geiflte doal bir akfl var m?

Bir nceki dflnce kendinden sonraki dflnce iin ipucu oluflturuyor mu?

OOddaakkllaaflflmmaa: Dinleme annda dikkat edilmesi gereken bir nokta da rencininderse odaklanmasn salamaktr. renci derse odaklanma yerine retmenin gi-yim-kuflamna veya yapt hareketlere odaklanabilir. rencinin dikkatini datacakbaflka bir etken ise dinleme ortamdr. Etkin dinleme iin uygun ortam seilmelidir.Ortamn, mesaj ierii zerindeki bozucu etkileri en az seviyede olmaldr. Grlt-sz, yeteri kadar aydnlatlmfl ve iletiflim srecine dflardan mdahale edilmesininnlenmifl olduu ortamlar tercih edilmelidir (Bell, 2001).

Aktif dinleyici sradan bir dinleyici deildir. Onu dier dinleyicilerden ayranzellikler flyle sralanabilir:

Dinledii konulara karfl ilgisiz deildir.

nyargszdr ve sorunun kaynana ulaflmaya alflr.

Muhatabyla daima gz temas ierisindedir.

Konuflmacy anladndan emin olmak ister.

Sylenenleri doru anlayp anlamadn teyit etmek iin aceleci davran-maz.

Anlatlanlara aklk getirilmesini ister.

Dinlediklerini yorumlayarak veya baflka bir flekilde ifade ederek konuflma-cya geri iletir.

Yukarda sralanan davranfllar dorultusunda hareket eden dinleyicilere aktifdinleyici denir. Aktif dinleyici olan bir birey:

Kifliler yarglanmadklar iin bafllangta sylemeyi dflndklerinden da-ha fazlasn syler.

Kendileri ile ilgili temelde yatan esas sorunun farkna varabilir.

Anlaflldm duygusunu yaflar, karfllarndaki kifliye olumlu duygular bes-ler.

Amalarn aflan bir fley sylediklerinde, bunu fark edip kendilerini dzel-tebilir.

Karfllarndaki kifliyi dinlemeye ve anlamaya hazr hldedir.

SSoonnuu

Etkin dinleme, mesajn tam ve doru olarak alnmas becerisidir. Etkin dinle-me sadece mesaj almakla snrl deildir. Mesajn alndn geri bildirmeyi de ierir.Birok farkl alanda etkin dinleme yapmak mmkndr. En iyi ve en verimli iletiflimift tarafl iletiflimdir. yi bir dinleyicinin yapaca fley geri iletim srecini iyi ve yerin-

AAkkttiiff DDiinnlleemmee u

224400

de kullanmasdr. Bu da iletiflimin tek tarafl olmaktan kp ift tarafl olmasn sa-layacaktr. Aktif dinleme olarak adlandrlan iletiflim, mesaj daha da belirginlefltiripkaynaa geri bildirimle iletmektir. Bu da konuflmacy rahatlatacak ve o ana kadarsylemediklerini aa karacaktr.

Hayatn her aflamasnda aktif dinlemeden yararlanlabilir. zellikle aile orta-mnda ebeveynlerle ocuklar arasnda, eitim-retim ortamnda ise retmenlerlerenciler arasnda salkl bir iletiflimin salanmas iin aktif dinleme olduka yarar-l olabilir. Bu nedenle, ebeveynlerin ocuklarnn; retmenlerin ise rencilerinin so-runlarna yardmc olmak iin aktif dinlemeyi kullanmalar, t vermek veya yolgstermekten daha yararl olacaktr.

KKaayynnaakkaa

ARAS, Blent (2004). llkkrreettiimmddee DDiinnlleemmee AAnnllaammaa BBeecceerriissiinniinn GGeelliiflflttiirriillmmeessii,, Gazi niver-sitesi Eitim Bilimleri Enstits (Yaymlanmamfl Yksek Lisans Tezi), Ankara

CALP, Mehrali (2007). zzeell rreettiimm AAllaann OOllaarraakk TTrrkkee rreettiimmii, Eitim Kitabevi, Konya.

CCELOLU, Doan (2002). YYeenniiddeenn nnssaann nnssaannaa, Remzi Kitabevi, stanbul.

F, Musa (2001). Dinleme Eitimi ve Dinlemeyi Etkileyen Faktrler, KKooccaatteeppee nniivveerrssiitteessiiSSoossyyaall BBiilliimmlleerr DDeerrggiissii.. Say.167, ss. 165-177

DEMREL, zcan (1999). llkkrreettiimm OOkkuullllaarrnnddaa TTrrkkee rreettiimmii,, MEB Yaynlar, stanbul.

GORDON, Thomas (1996). EEttkkiillii rreettmmeennlliikk EEiittiimmii (ev. Emel Aksay), Sistem Yaynclk, s-tanbul.

http:// www.turev.com.tr, Etkili letiflim Becerileri ve Beden Dili Eitimi, Trev Eitim Danfl-manl; 16 Mart 2007.

hhttttpp::////wwwwww..aakk--kkuurrtt..ccoomm//bbsseeiibb..hhttmmll, Sosyal Etkileflim ve letiflim Becerileri, Dursun AKKURT,21 Aralk 2006.

hhttttpp::////wwwwww..bbbbllll..ccoomm//iinnddeexx..hhttmmll,, Lessons in Lifemanship, Bryan Bell, 2 Ocak 2007.

hhttttpp::////wwwwww..kkoonnyyaa..mmeebb..ggoovv..ttrr, Aktif Dinleme, 21 Aralk 2006

KAYA, B. (2003). BBttnnlleeflfliikk KKuurraammssaall lleettiiflfliimm, Siyasal Kitabevi, Ankara.

Z, M. Feyzi. (2001). UUyygguullaammaall TTrrkkee rreettiimmii,, An Yaynclk, Ankara.

ZBAY, Murat (2001). Trke retiminde Dinleme Becerisini Gelifltirme Yollar, TTrrkk DDiillii,, S. 589,ss. 9-15.

ZBAY, Murat (2003). Trke retiminde hmal Edilmifl Bir Alan: Dinleme Eitimi. AANNAAEEVV((CCuummhhuurriiyyeettiimmiizziinn 8800.. yyllnnddaa TTrrkkeemmiizz)), ATO Ankara.

ZBAY, Murat (2005). DDiinnlleemmee EEiittiimmii, Aka Yaynlar, Ankara.

ZBAY, Murat (2006). TTrrkkee zzeell rreettiimm YYnntteemmlleerrii IIII, nc Kitap, Ankara.

SAYERS, F., BINGAMAN,C. E., GRAHAM, R. Ve M. WHEELER (1993). YYnneettiicciilliikkttee lleettiiflfliimm,,Rota Yaynlar, stanbul.

TEMUR, Turan (2001). DDiinnlleemmee BBeecceerriissii--KKoonnuu AAllaann DDeerrss KKiittaabb nncceelleemmee KKllaavvuuzzuu TTrrkkee1188, Nobel Yaynlar, Ankara.

YALIN, Alemdar (2002). TTrrkkee rreettiimm YYnntteemmlleerrii YYeennii YYaakkllaaflflmmllaarr, Aka Yaynlar, An-kara.

YEfiLYAPRAK, Binnur (2000). EEiittiimmddee RReehhbbeerrlliikk HHiizzmmeettlleerrii, Nobel Yayn Da, Ankara.

YILDIZ, Cemal (2007). YYeennii rreettiimm PPrrooggrraammnnaa GGrree KKuurraammddaann UUyygguullaammaayyaa TTrrkkee --rreettiimmii, PegemA Yaynclk, Ankara.

224411

ACTIVE LISTENING

AAbbssttrraacctt

Listening, is a very important way of learning. It is understanding themessage of speaker perfectly. However, all listening activities may not result inunderstanding. Attention and psychological situation of listener plays an im-portant role in getting message. Speaker wants to know to be listened and liste-ner wants to satisfy him and make him believe that he is being listened. Afterthis process listener takes participation in listening. In this process listener is al-so active like speaker.

Active listening is defined as the most effective listening in all sources.In active listening understanding results. Especially at home and at school pa-rents, teachers and even students active listening activities will make commu-nication and understanding easier.

In this article communication elements and listeners participation andbenefits of this participation within family and school are pointed.

KKeeyy WWoorrddss:: Listening, active listening, participative listening, com-munication

u

224422