ALBANIAN NEWS FEBRUARY 2013

7/29/2019 ALBANIAN NEWS FEBRUARY 2013

1/24

Editor in Chief: Fatmir Terziu [ Tel.: 07854224291] GAZETE E KOMUNITETIT SHQIPTAR N BRITANIN E MADHE e-mail: [email protected]

Nr. 26SHKURT 2013

BRAHIM RUGOVALETA E PAR E

HISTORIS SAVDISHME T

DARDANIS

SHQIPTARIQ I DHASUKSESINASSUREDGROUP

TRE VLLEZRQ NGREJNLARTKRENARINKOMBTARE

SKOCEZJAQ NGJIZIENGLEZKNN ELBASAN

FAQE 6 FAQE 5 FAQE 8

Republika e Kosovs mbush pest. Pas Ambasadorit t Par t saj his-ik n Londr, Dr Muhamet Hamiti,tashm ka n krye t Ambasads

Lirim Greievci. Ambasadori i ri isovs n Mbretrin e Bashkuar,im Greievci, mori letrat kredencia-

nga presidentja Jahjaga n Prishtin,dhjetor 2012. Presidentja e Re-

bliks e Kosovs, Atiete Jahjaga,nj takim me ministrin e PunveJashtme t Republiks s Kosovs,ver Hoxhaj dhe ambasadorin e ri

Kosovs n Mbretrin e Bashkuar,im Greievci, diskutuan pr mar-hniet e shklqyeshme ndrmjet

bretris s Bashkuar dhe Repub-s s Kosovs dhe i dhan mbshtetjemisionin e tij, ambasadorit t ri nndr, Lirim Greievci. Me kt rast,basadori Greievci ka marr letratdenciale nga presidentja e Repub-s s Kosovs, Atiete Jahjaga. Presi-

ntja Jahjaga e udhzoi ambasadorineievci q tia prcjell dshirat e sajt mira autoriteteve dhe popullit t

bretris s Bashkuar dhe prkush-min e Republiks s Kosovs pr t

ncuar dhe dinamizuar marrdhni-ndrmjet dy vendeve.

Lirim Greievci ka diplomuar nshkenca politike dhe n gjuh dheletrsi angleze n Universitetin e Prishti-ns, ndrsa ka magjistruar n LondonSchool of Economics, n fushn e poli-

tiks krahasuese, si bursist i Ministriss Jashtme t Qeveris Britanike. shtkshilltar politik i kryeministrit Tai qnga viti 2008. Para dhe gjat procesit tshpalljes s pavarsis s Kosovs me 17

shkurt 2008, ka shrbyer si koordinatorpr tranzicion t pushtetit nga misionetndrkombtare tek institucionet vendoret Kosovs s pavarur.

VIJON N FAQEN 23

5 VJET KOSOVA E PAVARUR

FAQE 12 FAQE 14


2/24

26 - SHKURT 2013

2

I Ngarkuari me Pun imbasads s Shqipris n

ndr, pas promovimeve trit t tij me 3 vllime mbin dhe veprat e misionariterikan, Charles elordckson, n Atdhe ka prezan-r me iniciativn e shoqatsglo-Albanian n mjediset

Ambasads shqiptare ktr. Libri i z Berisha shtekur nga disa t pranishm

e me nj prezantim nga vetori. Sipas autorit msohetCharles elord Ericksonpatur nj ndikim t madh

jetn e Shqipris n fllimhekullit t kaluar. Erikson

komunikuar rregullisht mesidentin amerikan Udroulson gjat periudhs m thtir, kur rrezikohej ekzis-ca e shtetit shqiptar.Kryediplomati shqiptar,kt rast autor i ktij libri,l Berisha sht shprehur

Erikson i ka kushtuar nj t jashtzakonshme Shq-ris. Erdhi n vigjilje t pa-

sis n vitin 1908 bashkamiljen me tre mij,oi nj vit n iran dhe tret n Elbasan dhe i kush-tr jetn e vet 99 vjeare,

qipris deri n vitin 1966.o vepr sht nj pasqyrimot i bmave t tij n dobi

Shqipris, i letrave q u kakruar gjith presidentveerikan n rrjedh t vitevet jets s tij, qyshkur erdhiShqipri. Ktu sht pr-r edhe nj prmbledhje e

veprave t tij t shkruarashqiptart, q fllojn men e rojs dhe praninlazge aty, deri tek njeriu qe admironte shum dhe qte mbreti Ahmet Zogu.M tej ai ka sqaruar rretha-

Talat Pllana

Bashksia Shqiptare Faik Konica n bashkpunim me Forumin e Shoqatave Shqiptare MB, me rastin e 5 vjetorit t Shpalljes s Pavarsis t Republiks s Kosovs, organizon

m 16 shkurt 2012, ora 18.30 - 21.30, n salln e shkolls Haverstock School, adresa: 24Haverstock Hill, Chalk Farm, London NW3 2 B nj estim t prkushtuar me kt rast. sipas

rganizatorit t ktij evenimenti msohet se organizimi bhet prindrit e mijve t shkollavehqipe dhe pr t gjith antarsin e shoqatave. N maniestim marrin pjes ambasadortdy shteteve, Shqipris dhe Koso-vs, disa deputet t Parlamentit Britanik, praqsues tomunave t Londrs. Hyrja sht gratis.

Fest pr 5 Vjetorin ePavarsis s Kosovs

Monografi pr misionarin amerikanCharles Telford Ericksontin e 100 vjetorit t pavarsisi vun emrin e tij, si themeluesi asaj shkolle.

Pastaj e shohim q e merrdekoratn nga Mbreti ZogKalorsi i Art i Sknder-beut dhe n vitin 1937 aika qen i uar i nderit midismiqve m t nderuar t Shq-

ipris ne estimet e amshmet 25 vjetorit t pavarsis.Dshiroj t prmend se n 100vjetorin e shpalljes s pavar-sis s Shqipris kemi arriturt kontaktojm me niprit etij, prindrit e t cilve kanlindur ose kan jetuar n El-basan nga viti 1908 deri nvitin 1912 bashk me gjyshine vet. Ata ishin pjes e ktyreestimeve t 100 vjetorit; PolErikson, Donald Xhonsondhe Meri Alise Morrison. Li-brat e Eriksonit, prve doku-mentave q prbjn biograf-n, n do kapitull kan njthnie t tij pr shqiptart. Saher q i kam nxjerr ato citatenga veprat e tij t pabotuara,dhe sa her q i lexoj tani, muam bjn m krenar nga kamqen m prpara. sht kri-juar nj ndrlidhje midis ktijpersonaliteti shum t madhq ka punuar pr Shqiprindhe edukimit q ai m ka br

mua si shqiptar, si diplomat,si patriot, si nj qytetar q edua kt vend. Kur msova sesa shum e deshi ky njeri Shq-iprin, un them se ne shq-iptart duhet ta duam shumher m shum.

nat e ardhjes s tij si si mision-ar etar i kishs presbiteraneamerikane q kishin flluarqysh prej vitit 1830 t ishint pranishm n PerandorinOsmane, ku bnte pjes edheShqipria n at koh. Porsapo ra n kontakt me patriott till si Aqi pash Elbasani,Le Nosi e shum t tjer, Er-ikson u dashurua jashtza-

konisht shum pas ktij vendidhe admiroi gjith virtytet ekombit shqiptar. N veprat etij gjenden vlerat m t mdhat ktij kombi. Nga misionar aiu kthye n nj historian, ai ub nj diplomat i amshm pr

shqiptart. N veprat e tij ai ekualifkon kombin shqiptar sinj nga kombet q i ka dhnm shum fgura njerzimit.

Sipas z Berisha mso-het korrespondenca e tij kuarls elord Eriksoni e vurisi qllim t jets s vet rritjene nacionalizmit, krenarisdhe individualitetit t shqip-tarve, pr shkak t historis

s mrekullueshme q ne kemidhe q ai e ka evidentuar meakte historike, reeruar ndokumentat m serioze tbibliotekave t Stambollit,Roms, t British Museum, tAthins dhe t Uashingtonit.

Ai erdhi si misionar, por qyshn fllim ai e pa q gjja m epakt, pr t ciln shqiptartkishin nevoj n at koh ishtet merreshin me punt e es.Kshtu q ai u kthye n njhistorian, n nj diplomat. Nvitin 1922 ai ishte antar dhepunonjs n Legatn ameri-kane, qysh n stafn e par tamerikan n iran. Pastaj e

shohim me nj shkop n dorme nj kompani amerikaneq krkon na ushave derin epelen dhe Mallakastr.Pastaj hapi shkolln bujqsoret Kavajs, e cila pr at t mirekziston edhe sot, dhe me ras-


3/24

Nr. 26 - SHKURT 2013

3


4/24

26 - SHKURT 2013

4

On 20 January 2013, thearge dAaires o the Republic

Albania, Mr Mal Berisha madeeech on Te Albanian BESA

d the History o Judaism in Al-ia during a Holocaust Me-rial Service held at Middlesexiversity. Te service was host-

by the Worshipul Mayor onet Councillor Brian Schamamark the Holocaust Memo-

Day. Borough councillorsd dignitaries, MPs, diplomatsd members o the community

nded the Holocaust Memo-Service and a civic procession

m Hendon own Hall to theddlesex University Quadran-Te theme o the commemo-ve service was Communities

gether: Build a Bridge, andks to encourage respect orerent communities by hon-ing the victims o genocide:

se communities which weretroyed in the Holocaust,der Nazi Persecution and insequent genocides as in Cam-

dia, Bosnia, Rwanda, Darur. Mayor o Barnet said: Once

in Holocaust Memorial Dayes us an opportunity to paused remember those who have

their lives through genocidewell as those le emotionallyd physically scarred by their ex-iences o conict. I hope thisrs theme will encourage us alltreat dierent communitiesh the tolerance and respect

y deserve. Mr Mal Berisha,ke about Albanias role duringHolocaust and how Albanianple chose to save Jews by pro-ing the existent Jewish com-nity and providing hospitalityhose Jews eeing rom other

ghbouring countries. At theo the Holocaust, Albaniathe only country in Europe

ere the Jewish population hadreased during the years 1939-

Te speech by the Albanianarge dAaires, Mr Mal Beri-

:Dear Mayor,Honourable Members o thetish Parliament,Your Excellencies,Ladies and Gentlemen,It is a great honor and a privi- or me today to be here and

ak about a remarkable story ogstanding relations between

Albanian Nation and theish Community in my coun-Albania. Tis relationship isse study, not only because ev-lie o the Albanian Jews was

ed in Albania, during the time

Holocaust but also because thember o Jews, who were ee-

Europe, sheltered and savedAlbania, was doubled andled during the W.W.II. Teory o Albanian Hebrewtions goes back at the time

Romans and continues to be

strong, peaceul, and excellent inthe course o centuries. Tere isno pogrom, crime, oense, per-secution whatsoever, perormedby Albanians as a native popula-tion in their country against the

Jews in more than two thousandyears since the frst Jewish settle-ment is recorded in the country.Tere are signs o Jewish presencein Albania, such as a Basilica o5th century BC in the southwest-

ern city o the country, Saranda, alarge archeological excavated areao one o the biggest synagogueso the Balkan region. Tere aresome very well known Jews whohave been related to Albania suchas Sabatai Zvi, a amous travelerNathans o Gaza, Alred Ein-stein, Herman Bernstein.

In 1930 the United States as-signed an Ambassador in Albanianamed Herman Bernstein who

was a Jew. Born in Lithuania, hehad covered the Soviet Revolu-tion or the New York imes. Hetook a serious interest on the Jew-

ish History in Albania. Amongthings that he learned and dis-covered there was the Lie o theMessiah False, Sabattai Zvi.

In the Middle o the 17thcentury a soothsayer born inIzmir, urkey known as SabbataiZvi proclaimed he was the Mes-siah and convinced thousandso Jews to sell their belongingsand go with him to the PromisedLand. His story goes on and onbut fnally he perished in Albaniainterned by the sultan where heestablished a very Muslim Jew-ish liberal sect named Bektashi

which is still in existence in thatcountry. He died in 1673 as themost amous non-Albanian Jewin Albanians history.

Tere are many newspapersthat have published articles abouta possibility that Albert Einstein

was provided with an Albanian

Passport when he le Europe orthe United States. It was said thathe went to Albania, got the pass-

port and the US Visa and aer 3days he travelled to the UnitedStates. Tere are many Albanians

who have given testimony aboutthis act. However, no records

were ound about this interestingact. It mightve been concealedor security reasons o that time.Tis act makes Albanians also

very proud or what they havedone.

It is estimated that in thebeginning o 1930, Albania hadabout 1000 Jews located mainlyin Vlora, Durresi, irana, Beratand Elbasani In 1945 this num-ber was about 3000. Te Jewish

population increased in Albaniathree times while in Europe it wasreduced in millions. In Greece orexample, 90% o them were con-signed to the Germans. Why thisnation saved everyone, contraryto what was happening all overEurope? Tis is what I would like

to explain today to you.When the Nazi Germans

started to chase Jews in Europe,it was the Albanian King, AhmetZogu who instructed all his Con-sular Missions to grant visa to ev-ery Jew, who, despite the act thathis or her passport had a sign Jor Jew stamped in it, shouldbe allowed to enter Albania oran indefnite period o stay. From1937 to the end o the war a bignumber o Jews entered and weresheltered in Albania.

One o them is ProessorScarlett Epstein, a Jewish young

Lady rom Vienna, now a BritishCitizen, who escaped with heramily aer the Kristalnight. She

was granted a visa by the Alba-nian consul in Zagreb, while thedoors o all the other Embassies

were shut at her ace. She wentto Albania, in Durres, and aer

she came to Great Britain. Sheis more than 90 years old now,and she is a living legend wit-ness o this wonderul story. Shekeeps telling this story to schoolsand universities almost every day.Even today she is doing the samething. I am proud to state in ronto this much respected audiencethat Albania is the only coun-try in Europe where no lie o a

Jew was lost, no Jew was handed

over to the Nazi and they wereall sheltered by Albanians sim-

ply because they did pursue theirCode o Honor BESA. Tere wasno government in place, to orcethem to do that, but they did itand they did not act or money.Tere are 69 Albanian RighteousAmong the Nations at the YadVashem. o better understand

why that miraculous behave wasperormed by Albanians I haveto explain you one o the mostunique, special, rare, righteoustradition o Albanians whichstands above any other moral

value and it is named Albanian BESA Besa is a noble principlethat has originated rom the soulo Albanians. Besa is the unda-mental part o the Kanun. TeKanun is a very old code or theAlbanian society. According tothis Code/Kanun: Te houseo an Albanian belongs to Godand to the guest Every hour othe day and night, a man mustbe ready to receive a guest withbread, salt, and an open heart.He must oer him a bed, a pil-low and a worm hearth. o thedelight o the Jewish reugees

seeking shelter among Albaniangentiles, rom the Nazi killingmachine Guest meant guests inthe country as well guest in thehouse. Everyone can see himselas a good man when he is ad-dressed as a man o honor. Aman must deend his g uests hon-

or even i he endangers his ownlie in doing so. o illustrate howBesa was respected in my countryI am going to quote some storieso the Jews in Albania in order

to explain the general situationo the Jews there during 1930 1945. Moshe Mandili and his 7member amily were among 120

Jews who travelled rom Belgradeto Albania during the Italian oc-cupation. Tey stayed in iranaat the Refk Veselis Family whileItalians were there. Later on Al-bania was occupied by Germans.Refk Veseli took them to his

parents house in village. Tere,they stayed one year. When theyelt that Germans were comingto chase them, they were takento a cave and saved. Tis am-ily took all the risk. Sulo Mecaj

was a armer in Kruja and livedwith his wie and son in a smallhouse he built with his ather. In1943 he opened his house to ten

Jews, members o the BAINOFamily. When Sulo received amessage that the Germans weregoing to his house looking or

Jews, he told the Jews that whenhe gives a signal, they should goto the crawl space that he had pre-

pared or them in the attic. Panicsuraced and Sulo tried to reas-sure the Jews that it was unlikelythey would be discovered. One

Jew asked, what would happen ithe Germans will set the house infre. o reassure them, Sulo askedhis only son to go to the attic withthem and suer their ate i thehouse is set on fre. Sulo had nochoice. It was a matter o honor.In 1943, the Germans asked theAlbanian authorities to ask the

Jewish Leaders to present a list oJews living in Albania. Tat wasthe frst step to collect them andtranser to concentration camps.In that time Albania was ruledby e Regency which was orcedto comply with the German or-ders. However, when AlbanianQuisling government signed theinitial agreement with the Ger-man invaders they put a provi-sion, I quote: Te Germans haveno rights to intervene into inter-nal aairs o Albania. wo Jews

were summoned to go the Minis-ter o Interior Xhaerr Deva whoserved to the Germans. In spite othis, he was an Albanian. Raael

Jakoel was waiting at the waitingroom and shivering as he didnt

want to give the names o hiscompatriots. When he enteredthe o ce o the Minister, he im-mediately stretched his arms andsaid to him: Please, handcu me!Here! Here I am! I cannot, no, Icannot.

Te Minister was shockedand asked him: Why are you do-ing this?

Vijon n aqen 5

Holocaust Memorial Service at Middlesex University


5/24


6/24

26 - SHKURT 2013

6

Nga Fritz Radovani

N kjo se historia edishme e popullit shqip-n aqen e par t saj ka

ndos fgurn e madhe troit Kombtar, Gjergj Kas-

otin Skenderbeun, dhefllimin e shekullit XX, ajonorzoi me dafnat e lavdisd Gjo Lulin, Ismail e-lin, Don Nikoll Kaorrin,Gjergj Fishten, Luigj Gur-

uqin, Bajram Currin e sa t Burra t nderuem, Ajostori do t vazhdoj me shk-me shkronja tarta n flli-

n e shekullin e XXI, Emnatavdishem t Nan erezsro. Dr. Ibrahim Rrugovs,

rrit pashoq t Dardanisrtire.Asht e vertet se drejtuesit eetit nan Shqipni, tue fllue

a Esad Pash optani, Ah-t Zogolli e Enver Hoxha,hn n krye t shtetit tuet rojet perrreth, por maeqja e tyne asht ken sher-

mi q ata tradhtar i kanshovenistve t huej per

t kolltukut, tue skllavnuepullsin Shqiptare t atyneojeve, tue shkatrrue e shpar-

ue t gjitha traditat tonae, po edhe tue i ndihmue

miqt kur kishin rasen perombtarizimin e atyne ro-

e.Kjo veper e turpshme ee, ka ndikue edhe n mos-hjen e traditave tona ndertoka t pushtueme, t cilat

de sot nuk njohin Histo- e Shqipnis, ashtu si naishim nen nj diktatur thoqe dhe q na impono-vetem ka predikonte me

un partia komuniste,permjet elementve spijunshperbleheshin me titujt eo. dr..do perpjekje per liri apo

varsi e atyne Viseve krenare,te e padijtun ashtu si ashthe sot e pashkrueme, mbasik u interesonte as komshi-e dhe as hajdutve tanhtetar.Edhe allsifkimi i doku-ntave historike ka ndikue

um keq per njohjen e stetes.Askush pothuej nuk dinten ar rrethanash t

htira punonin Atdhetart,ishin pertej piramidave tkosuna nga Ata t rinj q

guxonin me u arye pran tyne.Vetem mbas vitit 1991

Shqiptart flluen me u njohme vllaznit e vet q nuk kishinpas mundsi me u lidh pernj gjys shekulli nga robniakomuniste q kaluen Shqip-tart...

Kur kam ndigjue herene par tue ol n radio tPrishtins, Pro. Ibrahim Rru-goven, as sot nuk e kuptojjoshjen e als s ij, me atza t trash Burri, q t bante

pervete pa e pa are me sy!..Nuk dijshe are as horizontine dijeve t ij, dhe as burimetkulturore prej ku Ai kishtemarr ajken e kulturs Europ-jane, s ciles, Ai i kishte dedi-kue gjith jeten e vet. Fjala Lirie Pavarsi kumbonte nga goja e

ij, si t ishte nj aut q bie nnj errsin t thell pylli, kume tonet e ambla zbuste edhekasht e egra q e rrethonin...Ndoshta, vet Dora e t Gjith-pushtetshmit kishte dhurue

tek Ai Burr guximin perpun t mdha, guxim q nuki mungonte as rimit t Madht Varshavs, Paps Gjon PaliII, i cili me dashamirsin qruente per Shqiptart, njdit...Pro. Ibrahim Rrugoven,e kishte mysafr krejt t posa-

em n soer t vet. E kur DyBurra rima jan miq, trandinBoten! Sot Ata vertet nuk je-tojn, po t dy bashk na mso-jn se Paqa e Drejtsia sjellinDemokracin!

Shqipnia e Gjergj Kastrio-tit, Dashunia e Nan erezs,ingujt e Lahuts s Malsiss At Gjergj Fishts, Kanunii Drejtsis s At ShtjeenGjeovit, apo Sakrifca e Bog-danit, per me dhan edhe jetenpr Lirin e Atdheut... kishin

skalit Shpirtin Atdhetar tAtij dijetari q quhej Pro. Dr.Ibrahim Rrugova, e q nukkursente asgja per nj Dardanit Lir dhe t Pavarun.

Melbourne, 21 Janar 2013

IBRAHIM RUGOVAFLETA E PAR E HISTORIS SLAVDISHME T DARDANIS


7/24


7

Ministri shqiptar i drejt- Eduard Halimi, gjat nj

ite dy ditore n Londr, uua me homologun e tij bri-ik z. Jeremy Wright. Gjatij takimi u nnshkrua mar-eshja bilaterale pr trans-min e personave t dnuar.

o marrveshje krijon lehtsipersonat e dnuar n t

a shtetet pr vuajtjen e

nimit n vendin e origjins.a ana tjetr, nnshkrimi iaj marrveshje sht treg-i intesifkimit t marrd-

nieve midis dy vendeve nhn e drejtsis. Ministriight shprehu vlersimin ese pr everin Britanike

sht nj marrveshje edsishme dhe nj zhvillim

n marrdhniet midisvendeve tona. Ndrkoh,

nistri Halimi e inormojmologun e tij se zbatimi i

rrveshjes do t nis men-er pas prundimit t pro-urave t brendshme prjen n uqi t ksaj mar-eshje, t cilat mesatarishtt krkonin 2 muaj koh.kt qllim, Z. Halimi pro-

pozoi ngritjen e nj ask Forcet prbashkt, me qllim pr-caktimin e modaliteteve przbatimin e marrveshjes, idekjo q u prkrah nga MinistriWright.

Gjat takimit, dy ho-mologt diskutuan mbi reor-mat e ndrmarra n ushne drejtsis gjat vitit 2012,si dhe reormave q priten t

ndrmerren gjat vitit 2013.Ministri Halimi e njohu z.Wright me iden e tij, t brpublike tashm, mbi ndrmar-rjen e reormave t thella n

sistemin penitenciar shqiptar.Konkretisht, Ministri Halimikrkoi njohjen e eksperien-cave pozitive britanike n ktush, duke shprehur intere-sin e tij mbi mundsin e asis-tencs s ekspertve britanikpr zhvillimin e ktyre reor-mave n Shqipri. Privatizimii burgjeve t siguris s ult,si dhe privatizimi i shrbi-

meve t caktuara n sistemine burgjeve, u vlersuan si njmundsi e mir pr uljen e kos-tove fnanciare dhe prmirsi-min e trajtimit t t dnuarve.

Ministri Wright e vlersoi ktiniciativ t Ministris s Dre-jtsis s Republiks s Shq-ipris si mja pozitive, dukeu shprehur se kjo reorm nBritani ka rezultuar shum esuksesshme.

Nga ana tjetr, z. Halimi enjohu Ministrin Wright mefllimin n Shqipri gjat ktijmuaji t mbikqyrjes elektoni-

ke t dnuarve. Pr kt, Min-istri Halimi shprehu interesine tij pr tu njohur m shumme prmirsimet q Britaniasht duke i br ktij procesi,

me qllim adoptimin n Shq-ipri t praktikave m t mira.Ministri Wright u shpreh igatshm pr t inormuar nvazhdimsi Ministrin Halimimbi zhvillimet e reja n ktush n Britani.

N prundim t takimit,dy ministrat shprehn vullne-tin dhe gatishmrin e tyre prt vijuar ndrtimin e raporteve

t bashkpunimit midis dyvendeve ton, pr t ndareksperiencat pozitive n pr-mirsimin e sistemit t drejt-sis.

MINISTRI HALIMI N LONDR:Nnshkruan marrveshjen prtransferimin e t dnuarve


8/24

26 - SHKURT 2013

8

Nga Albert Zholi

Ka nj jet t tr q mer-me piktur dhe rezultateta ngjitur shkall- shkallmodesti dhe me pun. Ka

rr pjes n dy Bienale, njAngli 2013 dhe nj n Italivitin 2011. N qendr tturave t tij qndrojn pei-het, por pa ln pas doree portretet dhe natyrat ea. Kryesisht punon n vaji me kt lloj boje sht mgurt

Ju jeni pjesmarrs nBienalen e Anglis. arpraqson kjo Bienale.Sa piktor do t jen dhe

me sa piktura do tmerrni pjes?Kjo Bienale zhvillohet n

d ovvn Holl n lagjenelsea t Londrs. shtcioni i par i organizuara Galinadi &Partners dheuzeu i Artit Chianchiano.a aplikimet jan zgjedhur

0 antar nga 40 vende ts. sht nj Bienale shumjitoze dhe me nj peror-nc tepr sinjifkative.

N sa Bienale t tjerakeni marr pjes dhear emocionesh kenimarr me vete?Ky sht rasti i dyt q

nimet e mia ekspozohennj Bienale. E para ishtenalja e Chianchianos e zh-uar n vitin 2011 ku un uaqsova me tre tablo. N eveniment (Chianchia-Itali), merrnin pjes 160

ist t przgjedhur nga

shtete. U paraqitn 470nime n nj hapsir prej00 metr katror. Pr mua

pjesmarrs ishte nj ngaivitet m t rndsishmee m kualitative. Sigurishsmarrja n t tilla vente ton n sit. N kt aktivitetin t uara rreth 300 galeritu njohur me krijimet dhet lidhur bashkpunime

mundshme me artistt. Ajora m shum n sy n ktnale ishte se pati shum

tik arti, studiues dheeksionist. Gjat zhvillimitsaj u mbajtn reerate dheeda pr arritjet e artit bash-

kohor. Nga pjesmarrja n Bienale mua m erdhnrta nga galeri t ndryshme

pr ekspozim si dhe nga botuesarti. Kshtu gjat vitit 2012krijimet e mia u prshin nvolumin e IV t InternatinalContemporan Artist n NevvYork dhe n revistn Over-Art Itali.

Ka disa Bienale,kush sht m erndsishmja dhe pse?Pr mua Bienalja e Londrs

mbetet m prestigjiozja prvet mnyrn e przgjedhjesdhe mnyrs s organizimit.

Cila gjini e pikturssht m e preeruara,

portreti, peizazhi apoabstraksionizmi?Pasioni im n piktur sht

peizazhi. Aty sikur e gjej mshum vetveten rymzohem,mbushem me rymmarrje,

relaksohem dhe gjej hapsirate nevojshme. Njkohsishtkam realizuar portretet aponatyra t qeta, por mendoj sem shum m rrmben peiza-zhi, kjo ndoshta dhe pr vetaktin se jeta ime ka qen e lid-

hur me lvizjen n natyr dhekjo m ka shrbyer si burimrymzimi.

Me ar bojrashpikturon me vaj apoakuarel dhe pse?M plqen piktura me bo-

jra vaji aty ndihem m i sigurtdhe i jap jet ngjyrave.

Sa ekspozita keni hapurdhe n cilat vende?Para viteve 1990 un kam

jetuar n qytetin e Fierit kuaktivizohesha n ekspozi-tat vjetore q hapeshin aty.Ndrsa n vitet 1991-2000kam jetuar n Greqi ku kamhapur tre ekspozita personale.E para n Igumenic n HotelEl Greko dhe dy t tjerat nAthin. Me kthimin n Shq-ipri hapa nj ekspozit n

galerin Zenith, e cila pasoishum t tjera n Itali, Bruksel,Paris, Barcelon.

Cila ka qen ekspozita me mirpritur nga kritika?Suksesin m t madh e kam

pasur n Itali, ku u nderovame mim n konkursin e VIIt troeut GBMorom orga-nizuar nga Neu Artemisiagaleri dhe Parlamenti Euro-pian. Gjithashtu beasues ishtepjesmarrja n konkursin emadh t okios t vitit 2011ku morn pjes mbi 5000 ap-likues dhe munda t hyj tekfnalistt dhe t nderohem memedalje.

A mund t jetohet sotvetm me artin e pikturs?N prgjithsi jo, por n

veanti po. Si do art dhe pik-tura ka ansat e vet, ka spekta-tort e vet, por jo gjithkush dita prcjell pikturn tek kjomas e selektuar e shoqris qe plqen artin e pikturs.

A sht shkolla shqiptare

e pikturs n ato menivelin e vendeve t tjera

Europiane?Besoj se po. ek ne ka

shum piktor me emr qkan ar. Ja, pjesmarrja nBienale t tilla e shum shq-

iptarve tregon nivelin e pik-torve tan.

Cili sht piktori juaj ipreeruar?M plqen do lloj arti

kur ka nivel pavarsisht nsesht fgurativ apo modern.Por veoj impresionistt medritn e tyre magjepse dheveoj nga ata Van Gogun. Aisht mjeshtr i prdorimit tpenelit.

Koht e undit u dmtuanafesket murale tOnufit, cili shtmendimi juaj pr ktveprim kaq t shmtuar?Ishte akti m barbar ndaj

artit apo m mir t themi ndajpikturs shqiptare. Kjo dorvrastare e artit nuk mund takuptoj se ar dmi i ka sjel-l monumenteve t kultursshqiptare. Ato areske ishinjo vetm pjes e historis, pormbi t gjitha nj arkiv i gjall ipikturs shqiptare, aq m teprkur bhet al pr Onurin.Jam ndjer shum keq nga ajongjarje. Nj humbje e till nukmund t zvendsohet kurr.

Veprat (pikturat) artistiket realizmit socialist akan pasur nivel artistikdhe a ka pas vlera ajo

periudh?Pavarsisht kufzimeve t

kohs pr shkak t ideologjiz-mave duhet thn se n atregjim pati shum artist qjetn ja prkushtuan piktursduke ln pas vepra me vlerat paprsritshme q pr muajan vepra t nivelit botror.

Nuk e ekzagjeroj aspak kurthem kshtu. Le t prmen-dim Buka e duarve tona eSknder Kamberit, Gjyqi iSinjs i Vilson Kilics, pikturamurale kushtuar Sknderbeutn Muzeun e Krujs nga N.Bakalli e shum t tjera kanhyr n arkivin e pavdeksiss artit pamor shqiptar.

A e ka vlersuar politikashqiptare postkomuniste

pikturn?Pr artin kur nuk duhet

thn se sht br shum.Arti sht pjesa m e dukshmee ndrgjegjes kombtare qe lartson nj komb n syt ebots.

Flet piktori i talentuarPetraq Pecani: N Bienale

jan ftuar 140 piktor nga40 vende t bots

Bienalja e Anglis

ka prmasa botrore


9/24


9

Nga Sknder Zogajpublicist e poet

I nderuari shok e mik, si-vlla Mu-Gecaj!E lexova me knaqsi skicn , Si, bashkimi shpirtror i shqiptarve

e e plqeva ort mendimin e urt emenur, prkitazi me temn e bash-

mit kombtar.Si vrejm dendur, disa individ,pe e qarqe patriotsh ,t zjarrm-m, asaj po i ryjn me ash pate-

prmes alsh t mdha. Por nukejn asnj veprim konkret, pr thmuar se vrtet ata jan pr bashki-n kombtar dhe se ia kan ann ksajne, jo vetm pr ta shprehur, porhe pr ta krehur, t paktn, dukehmuar m bindshm, se kan ndon-

ar projekti konkret pr ta realizuar Prkundrazi, me plot gojn, prhkim kombtar po shaqen individe grupe q, m s paku, do t duhejparaqiteshin, sepse nuk jan ata, qnd t asin n emr t popullit!e, nuk mund t asin as n emr t

onj shtrese t tij, ngase nuk e kanj merit t veant, q sht e do-sdoshme, kur dikush i jep t drejtes t dal dhe t shpreh aspirata tmass kombtare.Prandaj, i dashur Murat, bukur e ken, nuk duhen kaprcyer shkallte hop ose me vrap, sepse e thyenn e bie n grop!Bashkimi shpirtror sht ajo, q na

het sot, kur dikush i bie thumbit etjetr patkonit! Sepse kemi jetuarshum koh t ndar e t prar,

ve t ndryshme t bots dhe nnsnin e njmijenj aktorve, qe kan rrudhur mendjen dhe shpir-Kshtu q kemi aq shum zbrazti

pirtrore, sa q, nganjher, dukenalizuar disa aktor, them se nahet koh tepr e gjat, q t mund tksionojm prbashksisht.Nuk besoj se mund t kemi bash-

m kombtar cilsor n kushtet ak-le, kur Shqipria dhe Kosova janngrthyera nga patriotizmi i rre-m. Po them kshtu sepse, i madht numri i t ashtuquajturve patri-

, t cilt jan t prshir n krimee korrupsion, drog e prostitucion,ni dhe mashtrime. Ata jan patri-t e padituris, primitivizmit e kon-bands, q bjn argatin e rrjetave tryshme mafoze. Pastaj, t yshturaj tyre, dalin shesheve t mbshtjel-

N VIJIM T NJSHKRIMI: S PARI,BASHKIMI SHPIRTRORI SHQIPTARVE!

lur me amurin kuq e zi dhe brtasinpr bashkimin kombtar! sht njsken aq e trishtueshme, sa q shqip-tarve t ndershm e t vrtet, ua zg-jojn neverin dhe i bjn t ikin dhe tshihem, q t mos i shohin e dgjojnkto sorra t larme, duke krrokatur, sin Shqipri, ashtu edhe n Kosov.

Intelektrualt shqiptar, atdhetarte ditur, t pastr e t ditur, nuk do tduhej t bien pre e ktyre koluareve,por do t duhej t punojn seriozisht,pa asnj al, n shembullin e veprimitt vendeve t tjera, si Gjermania, alavjen. Vetm nj jav para se t rrno-hej Muri i Berlinit, gjermant tho-nin se: Muri sht i paprekshm edhepr 100 vjet! E, n akt, i kishin pr-gatitur t gjitha veglat e nevojshme.Kshtu, sa el e mbyll syt, e realizuanqllimin e tyre, pa asnj al e miting,pa u mbshtjellur me amuj dhe pa ujerr rrugve! Si para, ashtu edhe pasrrnimit t Murit, gjermant e bn nheshtje bashkimin e tyre kombtar...

Pra, mik i dashur, jam me ty dheshrytzoj rastin q t t alnderoj

shum nga zemra, pr shkrimin kupt-implot: S, pari bashkimi shpirtrori shqiptarve. Le t shpresojm, tgjith s bashku!...

Prshndetjet m t przemrtadhe me shum respekt!

Fush-Kosov, 20 janar 2013

Nuk besoj se mund tkemi bashkim kombtarcilsor n kushtet aktuale,kur Shqipria dhe Kosova

jan t ngrthyera ngapatriotizmi i rrejshm.Po them kshtu sepse, imadh sht numri i tashtuquajturve patriot,t cilt jan t prfshirn krime dhe korrupsion,drog e prostitucion,

hajni dhe mashtrime.Ata jan patriott epadituris, primitivizmite kontrabands, q bjnargatin e rrjetave tndryshme mafioze.


10/24

26 - SHKURT 2013

0

TRAN

SPORT

EXPRESS

TRAN

SPORT

EXPRESS


11/24


11

Nga prof. Murat Gecajpublicist e studiues-Tiran

1.Kisha koh pa e takuar. Mark Krasniqin-Ak-mik, njrin ndr fgurat

njohura dhe t shquara timit, kulturs, shkencs eitiks n Kosov. Prandajeva knaqsi t veant,

r mora nj es nga kryet-i Shoqats Nikaj-Mertur,Malsin e Gjakovs (ro-), se n mbrmjen e datsjanar 2013, do t organizo-nj koncert dhe manies- masiv, n Pallatin e Kon-seve t kryeqytetit iran.r t tjera, aty shnohej se

t ishte pjesmarrs edhe. M.Krasniqi.Ende pa nisur shaqja,a n salln e strmadhe,gumzhinte si koshere

tsh. Nga radht e mezit,jtprdrejt me skenn, kuu ar e kisha t caktuar

he un vendin, e vrejta tr at, bashk me nj mik tnga Gjakova, Gjok Gecin.

prshndeta me pro. Markasniqin me przemrsie iu luta nj personi q t

otograonte, pr ta pa-shenj kujtimi. Ndrkaq,

he m pas gjeta rastin tedonim bashk, sigurishtgjersisht. M erdhi shumr q, megjithse n moshni 92-vjeare, gzonte shn-

t qendrueshm, mba-i ort dhe kishte kujtes

admirueshme. Kt gj eejta edhe kur ai u shaqihamirsi gjith njerzve t

umt, t cilt vinin ta tako-

dhe ta respektonin. Bile,i nga ata nikajmrturas, qreguan shtpin dhe iu lu-q, pas shaqjes, t shkonin

amiljen e tyre.N bised e sipr, por dhe

r u ndam aty, pasi nisiaqja e zjarrt, e titulluarata e Nikaj-Mrturit, nm t disa veprimtarive ta, solla n kujtes njohjen

n. Ishin vitet 70-t e 80-tshekullit t kaluar, kur neqytetun iran, por dhe

rrethe t vendit, u organi-n veprimtari masive, kon-enca, simpoziume e kon-se shkencore. Ato ishin prhtje t historis e gjuhsis,turs, etnografs, arke-gjis e tjer. Megjithse

dihen vshtirsit e kohs prlidhjet me Kosovn e robruarnga rregjimi serb, n ato mer-rnin pjes edhe studiues eshkenctar shqiptar prej saj.Nj ndr ata, padyshim, ishteedhe pro. Mark Krasniqi. Ainuk vinte ktu, n shtetinam, si nj nj vizitor ithjesht, por edhe lexontepunime t thelluara shkencore.

Nj ndr udhtimet e tij niran, por dhe n Malsin eGjakovs (ropoj), ishte ai i

marsit t vitit 1980. N qyte-tin m verior alpin, Institutii Historis, pran Akademiss Shkencave n iran, kishteprgatitur nj sesion shken-cor, me rastin e 55-vjetorit tvrasjes s Heroit t Popullit,Dragoit t Dragobis, Ba-jram Curri. N udhtimin, ngakryeqyteti pr atje, pasi kishapr t lexuar nj tem pr fg-urn e tij n kngt popullore,arrita n Fush-Arrs dhe aty undalm pak pr t pushuar. Edija q, n prbrje t grupitnga Prishtina, ishin Ali Hadri,Zekeria Cana e nj tjetr. E py-eta pro. Markun, pak me sha-ka: Pr ku jeni nisur kshtu,proesor, apo pr n sesioninshkencor, kushtuar B.Currit?Aty pr aty, ai mu prgjigj menj shprehje popullore, dukee anashkaluar shpjegimin esakt: Jo, po, me q i kishaopingat veshur, mendova dheun t dal nj her n Malsi.

N akt, meqense e ka origji-nn nga krahina e Nikaj-Mr-turit dhe larguar shum koht part q andej, ai ma shaqidshirn se donte ti njihte tarmit e tij, atje. Kur arritmn qytetin B.Curri, sigurisht,

kt gj ua thash drejtuesvet partis e shtetit t asaj kohe.Me sa kuptova, nj ndr arsyet,se prse nuk donin ta lejonin tshkonte pr vizit tek ata pro.Marku, ishte varria e tejska-jshme n at krahin. Ndrsaprgjig ja e pligjia, pr at,ishte se: Rruga sht e prishurdhe nuk mund t kalohet prandej!?

Megjithse nuk mori pjesn sesionin shkencor, t orga-nizuar n qytetin B.Curri,

pasi nuk e kishte lejn ngaorganet jugosllave,pro. MarkKrasniqi erdhi me ne n sha-tin e bukur Valbon. Aty hn-grm nj drek s bashku, kudhe u knduan kng popul-lore. Por pati edhe nj reci-tim, nga rapsodi i mirnjohurvends, Sokol Arif. N vargjete tij, me prmbajtje t thek-suar atdhetare, ai prmendteedhe t kqijat e regjimit serb,ndaj shqiptarve t Kosovs.Prandaj, t uarit kosovar undjen ca ngusht dhe, prt mos i ven ata n pozit tvshtir, raspsodi nuk vazhdoim gjat, me recitime t tilla.Megjithat, e pash q pro.,Markut i shndritn syt, kuri dgjoi ato vargje rapsodike,t cilat e shprehnin realitetin evertet e t dhimbshm histo-rik t shqiptarve, nn pushti-min e huaj serb.

N vitet pasardhse, kamlexuar shpesh pr studimet,

botimet e pjesmarrjet ndetyrat dhe veprimatrit endryshme, nga AkademikuMark Krasniqi. Sigurisht, siather dhe tani, jam ndjerkrenar pr kt bashkkrahi-nas e atdhetar t mir, i cili

jetn e tij t g jat e ka ven nshrbim t arsimit, shkencs ekulturs kombtare shqiptare.Prandaj, si un, por dhe tgjith ata, q e takuan e bised-uan kto dit me t n iran,i uruan nga zemra: Shndet tplot, jetgjatsi dhe krijimtarisa m t rytshme, pr t mirne Shqipris dhe t Kosovs.

N darkn, q u shtrua ngaShoqata Nikaj-Mrtur prt uarit dhe artistt ama-tor, prsri u prshndeta me

Akademikun e shquar MarkKrasniqi. Bile, me esn edhet Gjok Vukajt, q e flmontetr veprimatrin, shkuame i takuam gotat me at dhekoleg t tij nga Kosova, undhe kryetari i Shoqats, Av.Gjin Niklekaj. Sigurisht, prkt gj, ai na alnderoi dhe undam przemrsisht.

2.Mark Krasniqi lindi m

19 tetor 1920, n shatin Gl-laviic (Shngjon-Kolaj), narsi t Pejs, n Kosov. Arsi-min fllor e ndoqi n vendlind-je, ndrsa gjimnazin n Prizren.N vitet 1941-1943, vazhdoistudimet e larta pr letrsi,n Universitetin e Padovs sItalis. Ndrsa m tej, studioipr gjeograf dhe etnograf,n Universitetin e Beogradit(1946-1959). Nisi t shkruajq hert n shtyp. Kshtu, nvitet 1945-1946, ishte redak-

tor i gazets Rilindja, n Priz-ren, s bashku me Esad Meku-lin e Omer ekrezin. N trivitet vazhduese, punoi n reda-ksin e emisioneve n gjuhnshqipe, n Radio-Beogradi. Nvazhdimsi, g jat viteve 1950-

1961, ishte asistent dhe pastajbashkpuntor shkencor, nAkademin e Shkencave tSerbis. Ngjarje m rendsipr t ishte marrja e diploms,n Beograd, m 1950 dhepastaj mbrojtja e doktoraturs,n Universitetin e Lubjans,m 1960.

Pr asit e tij pedagogjikee shkencore, n periudhn1961-1981 ishte proesor nUniversitetin e Prishtins,kur shteti serbo-komuniste largoi nga puna arsimoree pedagogjike. Disa her kashrbyer dekan dhe prodekani Fakultetit Juridik-Ekonomik,n Prishtin. Gjithashtu, shtngarkuar me detyra t larta, si:

zvendskryetar dhe kryetari Akademis s Shkencave eArteve t Kosovs, kryetar ipar i Shoqats s Shkrim-tarve t Kosovs (1970) dhekryetar i Partis ShqiptareDemokristiane t Kosovs(1993). sht antar i Aka-demis s Shkencave e Artevet Kosovs dhe i Akademis sShkencave t Shqipris. Kamarr pjes dhe ka lexuar pun-ime t tij n shum kongrese,konerenca e simpoziume

kombtare e ndrkombetare,ku jan diskutuar shtje ttraditave, gjuhs letrare kom-btare, historis, etnografs,olklorit shqiptar e tjer.

Prve puns pedaogjike eshkencore, detyrave drejtuesedhe veprimtarive t tjera, kahartuar e botuar rreth 20 librashkencor, letrar, publicis-tik e tekste shkollor. Pro.M.Krasniqi sht autor i disavllimeve me poezi, si pr t

rritur e mij, ndr t ciltveojm librin pr t vegjlit,Posta e porositur. Po kshtu,ka shqipruar, nga serbishtjae sllovenishtja, disa romane eprmbledhje me poezi

...Me prvojn e gjatshumvjeare dhe shrbimet emuara, q i ka br popullitton, pr t cilat olm shk-rutimisht m lart, pro.MarkKrasniqi-Akademik, sht jovetm krenari e natyrshme prbanort e krahins s prejard-

hjes, pra Nikaj-Merturit, poredhe pr vendlindjen, mbarKosovn e Shqiprin dhe, mtej, pr t g jitha trojet amtare ediasporn ton shqiptare.

Tiran, 22 janar 2013

FAR M SOLLI N KUJTES, TAKIMIME AKADEMIKUN MARK KRASNIQI?

NGA E MAJTA: M.KRASNIQI E M.GECAJ (TIRAN, 18 JANAR 2013)


12/24

26 - SHKURT 2013

2

Nga Fatmir Terziuwww.albaniannews.org.ukwww.falaelire.com

Radhher mund t gjen-n edhe njeriu, edhe talenti,he shpirthumani, edhe pa-oti mirdashs n nj trupvetm. Dhe kt e ndjenie e gjeni tek shqiptari ir, n takimin e par me t.aon sa t takosh Shani Ba-n, mjaon sa t shtrngosh

art me t, me njeriun memr t madhe shqiptare. Iesht. Bujar dhe mikprits.eri mbi t gjitha. Gjen kohrestorantin e tij t zhurm-m, gjithmon t mbushur,t e prplot, e t ulet n

ezn tnde e bisedon mal-ueshm. sht njeriu pr tn ke dgjuar nga t huajt,entt e tij alt m t mira.ht biznesmeni shqiptarEdguare t Londrs pr tn kan olur gazetat, tele-ionet dhe mja media ta. Dhe ai vetm buzqesh...Erdhi nga Malisheva esovs, shati i saj i dgjuarnorc, vetm kur ishte njlosh n rritjen e tij rinore,nntmbdhjetvjear kre-

n rrugn e tij t jets. Erd-migrant nga sheshi i zjarrtus, i przn me tytn ehks s hasmit shekullor,

a vatani i tij, pr t cilinna dhe babai i tij i dashurhin ln djersn, thonjtyre duke grryer do pl-

mb tok t risin e edukojnmij t mir. Dhe u gjend

n zhaurimn londineze, medy vllezrit e tij Florimin dheIsufn. tre e ndjen lvizjene metropolit dhe kshtu nukndjetn duarkryq. Menjher

menduan t integrohen njetn vendase.

Punrat e fllimit, si prdo emigrant, mes t rrn-domts dhe lodhjes, shpejt,madje mja shpejt, zgjuantek tre vllezrit plane ttjera, projekte jetike integ-rimi. Dhe kshtu nisi udhnRestoranti Amaretto dhe

Piceri n Edguare. Aty edhefllimi ishte nj nism model.Puna, prkushtimi dhe sjelljaqytetare e bn kt restorantnumrin nj n zon.

Shani dhe ekipi i tij, tash-m me nj prvoj shum tmadhe, mirpret n restoran-tin Amaretto dhe Piceri nEdguare, klientt nga t gjithaant e bots, klient q shpre-hin alt m t mira. Ashtisi n akt shprehen mediatsi Ram V, apo edhe gazetatJews News ato lokalet e

deri tek gazetat ekonomike tvendit. Ai bashk me stafn etij, vllezrit e tij, sht gjith-mon i angazhuar pr t pr-dorur vetm prbrsit dheartikujt m t mir ushqimor,m t mirn nga urnizuesite przgjedhur, dhe aron njmenu me nj gam t gjer tkuzhins italiane. gjith

jan t mirpriturit e tij, tgjith kan vendin dhe res-pektin n kt restornat. Porjo vetm aty. Edhe lokalet etyre t tjera n Hendon Cen-tral, Southgate dhe Ruislip,nj zon suburbane e Londrsveriperndimore, asin me tnjjtin proesionalizm, me tnjjtin respekt.

Kosova mbush pes vjeto-rin e saj t Pavarsis n muajinShkurt, dhe nayrisht arsyeja qbashkon krenarin e djemvet saj anemban Globit, bash-kohet edhe n kt krenari qaron emri dhe prkushtimi itre vllezrve t prkushtuar.N vshtrimin human, t njo-hurit e cilsive dhe e mnyrs

s arritjes deri te njeriu iprkryer, sht detyr qytetaree do shqiptari, e do njeriu.Ndrsa tema jon e shkrimitsht modeli dhe shembulli injeriut t prkryer q vjen mesmodelit dhe prkushtimit tvllezrve Bajraj. Ose, nse nedshirojm t ormohemi sinjeri i prkryer dhe njerziminta mbrrijm n prkryerje, qdo qytetar sht i ngarkuarme kt detyr, sepse qllimii njerzillkut dhe shqiptaris

sht vnia n pah e njeriutt till, kt mund ta arrijmvetm me nj edukat dheprkushtim model t till, dhekt duhet ta kemi parasyshtr kohn.

Njeriu q ka arritur prkry-erjen. N kuptimin shpirtror,ar tipare zotron? Cilat janato cilsi q e bjn njeriun eprkryer pr tu dalluar nga ttjert?

Nse i gjejm prgjigjet hu-

mane n kto pyetje, atherjemi n gjendje q, s pariveten, pastaj individt tjerdhe n und edhe shoqrinta udhheqim deri n prkry-erje. N t kundrtn, n vsh-trimin e treguar ndaj ktyretre modeleve shqiptare t in-tegrimit, nuk mund t arrijmta kuptojm domethnien eplot t njeriut t prkryer.Ose, me al tjera, qo edhen mnyr t prart nukmund t kemi sukses n ar-

ritjen e prkryerjes s njeriutt prkryer. E kt e gjejmn shrbimin, proesionaliz-min dhe edukatn e ktyre trevllezrve, n shpirtnjeriun eedukuar Shani Bajraj q ishtepikrerimi yn n kt rast.

Tre vllezr q ngrejnlart krenarin Kombtare


13/24


13


14/24

26 - SHKURT 2013

4

SHRBIMI NDAJ KOMUNITETITLindita dhe Luli Nushi urojn Gzuardhe mbarsi vitin e Ri 2013 nnave ttyre Binaze Nushi dhe Ymrane Breznecidhe baballarve t tyre, Musa Nushi dheOsman Breznica.

Staf i El-Bellos n Finchley Road uront gjith shqiptarve dhe klientve t tyreGzuar dhe suksese n vitin 2013!

Barista n Finshley Central 24 BallardsLane, (www. baristafnchley.co.uk) urojgjith stafn dhe klientt Gzuar dhembarsi n vitin e ri 2013!

1

23

Nga Fatmir Terziu

Margaret Hasluck (1885-48) nuk ishte angleze. Ajote nj skoceze e shkolluarr, nj shkenctare dhe nj

e nj njeriu me emr neologji. Por edhe pse nukte angleze, ajo u quajt e tillshum koh n Elbasan, n

qipri, ku ai ndejti dhe pu-pr shum vjet. Edhe sot

emr, pra Englezka shttoponim i mbetur dhe i

uar jo vetm tek njerzithe n vepra e studime. Ali-

Brown i Universitetit tsordit sqaron n nj stu-

m t tij punn e Margaretsluck, q n Shqipri, sido-

s n Elbasan, ku ajo u ven- n arsi t lagjes Haxhias,uajt Englezka dhe shtpia

aj edhe sot quhet Shtpia eglezks. Sipas Brown ajo kan nj koleksioniste e mirekstileve dhe materialeve

klorike q tashm ndod-n n muzeumin Mariskalarischal). Koleksionimet eu realizuan aty nga mesi it 1921 dhe vazhduan derifllim t vitit 1940-t. Ktoeksione prbhen nga rrethqind objekte. Gjat ksajiudhe Hasluck udhtoirsisht n tr Ballkanin.

punn e saj n mbledhjen dhnave dhe objekteveografke, ajo pati botuar ar-

uj t shumt dhe shumica ee jan prshir n librin eLigji i Pashkruar n Shq-ri.

Por ar e shtyu at drejtBallkanit?

Sipas Alison Brown at eshtyn nj numr aktorsh.Faktort q gjen Brown jandisi t ngjashm edhe me ata

q Roderick Bailey dikton.Gravitacioni i saj drejt rajonitt Ballkanit, sipas RoderickBailey nga St. Antonys Col-lege t Oksordit, n librin etij ii i uditshm: Marga-ret Hasluck dhe operacionete posame ekzekutive, 1942-44, sht se pas katr vitevet vdekjes s bashkshortit tsaj, Margaret Hasluck (1885-1948) flloi nj bashkngjitjen Shqipri. Por ngjizja meShqiprin sht edhe nj ak-

tor tjetr pr t par rrjedhn esaj. Me dbimin e saj nga vendi

n 1939, ajo vendoset prkoh-sisht n Skoci. N 1942, ajou rekrutua n (SOE), Orga-nizim n Britanin e asaj koheq u shrbente OperacioneveSpeciale Ekzekutive, nj shr-bim i orcave sekrete t kohss lus. Kjo organizat e kri-juar nga Churchill kishte prsynim sipas Bailey pr t vnEvropn n ak, dhe kshtuHasluck u vendos n koman-dn e ksaj organizate n Shq-ipri. Ky sht nj angazhimi shkurtr i saj por shum i

rndsishm pr jetn dhe ve-primtarin e saj n shrbim tdetyrs. Me rndsi t veantishte edhe ndikimi i bash-kshortit t saj, FW Hasluck,nj arkeolog, me t cilin ajoudhtoi n gjith Greqin. Si-pas Robert Elsie ajo sht Njfgur mja e njohur n ushne albanologjis. Ajo pr Elsie

nuk sht thjesht antropolo-gia skoceze, por shkenctarjaMargaret Hasluk (MargaretHasluck, 1885-1948) e cilanga viti 1935 jetoi pr trem-bdhjet vjet n Elbasan. Ajosht autore e disa librave,prshir studimin e par ang-lisht pr Kanunin.

Por, sipas Elsie ajo ka edhe

nj koleksion t madh prral-lash shqiptare t prkthyeraprej saj n anglisht, nj veprprej m shum se 500 aqesht daktilograuara. Ndr boti-met e endrs pr Studime

Shqiptare n Londr do tdal s shpejti edhe nj vllimtjetr pr Hasluk-un me titul-lin e bukur: Our Woman inAlbania: the lie o Marga-rett Haslluck,, Schollar andSpy (Gruaja jon n Shqipri:jeta e Margaret Hasluk-ut,shkenctare dhe spiune).

Ballkani, sidomos Shq-ipria n at koh jan cilsuarsi zona me magjepsje t thek-suar pr elementin emror,sidomos t grave udhtare t

atij shekulli. Kjo kishte ndod-hur m par me Edith Dur-ham (1863 1944) dhe mvon me Margaret Hasluck(1885 1948). Prve ksaj,duhet theksuar se Shqipria easaj kohe ishte edhe nj vendinteresant pr koleksion-ime t ndryshme. Ajo mblo-dhi koleksionet e veta dhe egjithe kjo pun e saj kishtenj marveshje me autoritetetbritanike duke mos ndikuaraspak n antropologjin e ide-ologjive apo edhe olklor. Npun e saj, msohet se Hasluckishte rymzuar nga etnologtdhe olkloristt e saj bash-kkombas AC Haddon dheSir William Ridgeway, me tcilt ka punuar n Cambridgegjat periudhs kur ajo kreustudimet e saj atje.

E shtun, shkurt 14, 2009

Skocezja q ngjiziEnglezkn n Elbasan

Nga Fatmir erziu

Njeriu q ka mbajtur nj rekord jete nBallkan sht shqiptar. Shqiptari IsmailHudja, msohet se ka jetuar plot 160 vjet dhesht cilsuar njriu q ka jetuar m gjat nBot. Ai ka jetuar n shatin Kut. Emri i tijsht br i ditur nga gazeta skoceze Aber-din Journal e 18 etorit 1901. Ai ka jetuarnn shoqrin e nj amiljeje t madhe me

rreth 200 antar. Kshtu sipas burimeve tcilat m par ishin publikuar n nj gazet tkohs n Athin, msohet se ai ndrroi jetme t gjitha dhmbt n goj, dhe madje tru-pi i tij, kmbt, duart dhe pjest e tjera ishinn nj pamje normale edhe pas vdekjes. Ai

ka qen i propozuar ather pr n librat qsot njohen si libra Guiness. Gazeta DailyMail e asaj kohe jep t dhna m t qarta.Po cilat jan arsyet q ather u hesht prkt njeri me kaq rrndsi pr racn shqip-tare n Ballkan? Ndrsa ato jan hamendsiarsyet e tjera t jetgjatsis s tij jan tashmt njohura.

N nj koment t mvonshm n njnga krkimet bilogjike dhe anatomike t

akademikve nga Oksordi thuhet se disaishin arsyet q e mbajtn gjall n aq viteshqiptarin Ismail Hudja. Natyra e bukur, ebrisht dhe e pathrrmuar (e pandotur), jetapa stress, ushqimi dhe pastrtia, uji natyralmineral i pasur dhe qetsia.

Shqiptari q jetoi 160 viteArkivave britanike t panjohura m par


15/24


15

Nga Frank Shkreli

M kujtohet si t ishe dje,i prndershmi Dom Prenk

revashaj m bri teleon ngatroiti ku i shrbente komu-etit katolik shqiptar atje dhe

dha lajmin e keq se miku ii prbashkt, por edhe iar komunitetit shqiptaro-erikan dhe m gjr, shkrim-dhe poeti i njohur Proesor

nest Koliqi kishte ndrruarn Rom, n mrgimin e

dshiruar, si thonte shpesh.te 15 Janari i vitit 1975. Mtohet se humbja e Proesorliqit dhe zbraztia q ai lasi shkrimtar, poet, politikan,mbi t g jitha si nj atdhetar

e njeri i thjesht dhe i nder-m pr t gjith ata me t cilt

rdhi n kontakt -- u ndie preprmi -- ndrsa la pas njnges e boshllk t madh nht e komunitetit shqiptaro-erikan, t cilin ai e vizitonte

hera n her, nga Roma kute vendosur prej mbarimit

Lus s Dyt Botrore.Dy prvjetore me rndsihistorin e shqiptarve n

kullin e kaluar ishin 500-vje-i i vdekjes s Gjergj Kastrio- Skendrbe, (n vitin 1968)e 60-vjetori i gazets Di-

(1969). Proesor Koliqi sieorganizatori i estimeve t

0-vjetorit t Fatosit t Madhmbtar, ishte kujdesur qimet n Rom me ket rast,ishin gjithprshirse dhearkombtare, pr aq sate mundsia dhe mesa lejo-

rrethanat politike t kohs.in t uar Arbresht dheiptart nga t gjitha trevat,pr arsye q dihen ishin t

nishm vetm shqiptartdiaspora, prshir edhe nj

p nga komuniteti shqiptaro-erikan, t praqsuar ngaanizata Vatra dhe krert e

Duke prshkruar n re-n Shjzat (4-6, 1968),

smarrjen mbarshqiptareato estime, Proesor Koliqiruan me entuziazm: Kujt

k i guoi gjaku hov krenarijepa kah valviteshin me 24

l n Sheshin e ShPjterrith ata amuj kuq e zi?....

qipja kumbonte n at Sheshdhnuer, prziheshin ligjiri-t e sotshme t Shqipnis

ato t motshme tArbrit,aj cope tAtdheut q lshoi

e lulzon n token italianedeg e trungut t kombit.bresht jo vetm mbajtnrekullisht gjuhn ton prtepr e ban me lulzue nra letrare dore s par, tue

hmue se palci fsnuer i kom-t Sknderbegut leviz jet-

sues kudo n bot, dhe rreth njivotre arbnore mbahen doket et Parvet.

Duke prshkruar estimetmadhshtore t atij prvjetori,Proesor Ernest Koliqi thot sepr her t par n kryeqytetinItalian, Emni i Shqipnis e iKastriotit tingulloi si za buri-je.tue u prmend ane kandemni i Shqipnis, duke shtu-ar se, Nji t prqethun mal-lngjimi e krenarije na rrshqitishtatit e shpirtit kur Ati Shejt

prdori n ligjirat italishtealt shqipe, bes, e burrni, kto vetina dalluese t kombitdhe shprehjen gjaku i shpri-shur, q skalit shprndamjen egjindes son n rrokullin tok-sore. Duke shkruar pr njpjes t ktij gjaku t shprishuri shprndar an e mban bots,Proesor Ernest Koliqi prshk-ruan kshtu pjesmarrjen e ko-munitetit shqiptar n Amerik,n estimet n Rom me rastin e500-vjetorit t vdekjes s GjergjKastriotit:

Prania e vatranve , ardhnergut nga Shtetet e Bashkue-me, ia shtoi shklqimin kremti-meve. Nji tub zojash t ndrit-shme e zotnijsh t zgjedhunpraqsoi n, rrethe arbreshee shqiptare, Shoqatn e mirn-johun Vatrn, q dikur aq hovi dha prpjekjeve pr rilindjet Atdheut dhe sot mban na-lt zanin e Shqipnis n botnperndimore. Hijet e madh-nueshme t Nolit e t Konicsna shaqeshin para syve, tuevrejt ndr rrjesht ton kryesi-

n e vatranve, q n kto kohnat turbullta t sotme orvatetme ndjek gjurmat e mdhajat atyne dy Patriotave t pa-harrashueshm, themeltar tShoqats. Kishim prshtypjense drita e agimeve t Rilindjes,at dit po rreshte mbi Bashki-

min e Arbreshve me Shqiptar.E bashk me at drit, rrezjae bekimit t Perendis, shk-ruan Ernest Koliqi n revistnShjzat, duke olur pr pra-nin e vatranve n estimet e500-vjetorit t Skenderbeut nkryeqytetin Italian dhe n Vati-kan ku u pritn edhe nga PapaPali i VI, n vitin 1968.

Nj vit m von, m 1969Vatra shnon 60-vjetorin ethemelimit t organit t sajDielli dhe pr t marr pjes

n kto estime, ohet ndr ttjer Ernest Koliqi dhe nj del-egacion praqsues arbresh,gjithsejt nja 60 veta nga Italia.Duke shkruar mbi prshtypjet etija dhe pritjen madhshtore qvatrant i bn atij dhe grupitarbresh n Boston dhe n NewYork, Proesor Koliqi e cilsontakimin e dy diasporave shq-iptare si me rndsi t madhesimbolike, duke theksuar prsavijon: Shqiptart e Italis dheShqiptart e Ameriks prtrinvulosjen e vllaznimit shqiptar,

pohuen gjallnin e rrajve eth-

nike t zanaflls dhe u besatuenheshtazi me pas prhera n ku-jdes atet e dheut t t Parvet.

Arbresht e Italis, strnipa tlutarvet q rreth Sknderbe-gut, n nji varg prleshjesh ti-tanike, shkruen me gjak n aqete historis sEvrops se Shqipniaasht e Shqiptarvet mbas pesshekujsh gjat t cilave ruejtngjall gjuh e doke, erdhn mesigurue Vatrant se n veprne tyne, t djeshme e t sotme,njohin vazhdimin e prpjekjesideale t Jeronym de Rads.Proesor Koliqi vazhdon meprshtypjet nga pritja q vatra-nt i bn atij dhe grupit t Ar-

breshve n Amerik, duke ko-mentuar se, Sot dy gjymtyrtkryesore t diaspors, ende plotuqi e vrull veprues, u bashkuene shkrin deshir e qllime, meu prpjek pr naltsimin ekombit prej t cilit rrjedhin,shkruante proesor Koliqi nShjzat, (10-12, 1969). Nmbresat e tija gjat asaj vizite nKatedraln e Shn Gjergjit nBoston, si e quan Koliqi, nat Faltore ormir, ku meshoidhe predikoi Fan Noli, lutnPerendin pr Shqipni e bijt esaj, Shqiptart e Bostonit dheKshilltart e Kishs Ortho-dokse shqiptaro-amerikanee me ta n shumic t madheShqiptar besimesh t tjera.Zemrat mbar t pranishmveu shkrin n thirrje mshrire qi naltohej Perendis, i cili ashtnji pr t gjith..Shpirtnatvllaznoheshin n nji akrimt pastr atdhetarie, mesa yty-rimi i Nans Shqipni vizatohej ishjt n avullime t thimjans,q valvitej erandshm neprkish. Pr estimet e ktyredy prvjetorve, q shqiptart

e Ameriks dhe Arbresht e

Italis bn s bashku, Proe-sor Ernest Koliqi shkruan meentuziazm, se Gjaku arbnuer

njoi nji trium t papritun atodit. Shqiptar e Arbresh, tueu prqaue, ndien e kuptuenveten se me nj marrveshje vl-laznore mund u plotsonte po-rosija q na la Sknderbegu.

Proesor Koliqi edhe nepr-mjet korrespondencs, vazh-donte t interesohej pr pe-riodikun, Rinia Shqiptare nMrgim dhe m jepte zemr qt vazhdoja studimet, duke shk-ruar n njrn prej letrave:

I dashtun Fran,M ra n dor si letra ashtu

edhe periodiku Rinia Shqiptaren Mrgim. Gzohem pik mas pari q je mir, q ppiqesht ndjekish studimet, e n undpr botimin kushtue mass sre q larg atdheut ka shumnevoj t ushqehet me shkrimet shndosha shqipe. lumt!Asht nj flles plot premtime.Mbaj mend ve aln e mome:rimi i mir, me shok shum!Aro moshatar sa ma shum qt mundesh. N asht se kjoetore do t merret edhe meletrsi, mos harro auktort qregjimi komunist i irans ka

prjashtue nga historija e letr-sis shqipe.

Ky, pra ishte Ernest Koliqi,pr t gjith shqiptart, njrindr interpretuesit m t spi-katur t shpirtit t fsit ar-bror dhe t trashgimisstrgjyshore, si dhe mbrojts ivlerave t shpirtit arbror dhet prirjeve natyrore t tij, gjith-mon si pjes e thesarit t vler-ave kulturore dhe shpirtrore tnjerzimit.

N kt prvjetor t vdekjes,me nderim e mall prkujtojm

Proesor Ernest Koliqin.

N NDER T PROFESOR ERNEST KOLIQIT


16/24

26 - SHKURT 2013

6

Shqetsimin e nj orga-imi perekt t takimit ehte Kristaq Mullisi. Por,shit Koburja ishte thuajse aijav t tra m par kishtekitur disa her n dyert e

V Dardan. Ishte shqetsi-normal i tij. Merakli, in-

ektual me shije dhe estetik,htar i denj. Krkonte qpasqyrohej mir aktivitetie t kishte vend edhe prbised n studio. tjert

edin rungu, Zeqir Sarja,ynever Zaimi dhe dikushr kishin merakun e ra-dimeve dhe angazhimit t

hs. Sakaq duke qen dre-es i televizionit t ri, q sapo

hte mar jet, thuajse nj vit, kisha edhe shqetsiminsa Kreks, pronarit t tele-ionit, q donte m shumdokush ky emision t bhejm mir. Ishte e para se iin miqt nga Kosova, nga

kishte prejardhjen e tij dhevinte Mehmet Gjevori, el-anlliu q e oi jetn n dobi

asrimit n Kosov. Mehmetevori ishte pishtar i devot-m i arsimit shqip dhe tr

n ia kushtoi zhvillimit t

imit dhe prhapjes s dijesKosov. Autori i Abetares

par Shqipe n Kosov, m-si, pedagogu, dhe veteranirsimit, Mehmet Gjevori idur n Elbasan, shrbeuKosov pr plot 67 vjet.hmet Gjevori ishte nde-r me urdhrin Naim Fra-ri t klasit t I m 1994

a president i Republiks sqipris, ndrsa m von nn 2003 me Medaljen e art

Lidhjes s Prizrenit, nga ishsidenti, Ibrahim Rugova.r n kt takim vinte edhe

protagonist tjetr, bash-utor dhe bashkveprues i

evorit, ahir Z. Berisha.Ishte 14 Nntori i vitit

98-t. N salln e Mbled-ve t Kshillit Bashkiak tasanit, nn kujdesin e vet

yetarit t Bashkis Engjll

Dakli, do gj ishte gati prpromovimin e prbashkt tveprave Kujtime e shnimet autorit Mehmet Gjevoridhe Rrfme n vetn e part ahir Z. Berishs. ubimine hapi Zoti Kristaq Mullisi,kryetar i Shoqats Normalis-ti t Veteranve t Arsimit tShqipris. Pr vlerat e ktyreveprave reeruan me shkrimdr. Reshit Koburja, i cili reer-

oi pr veprn e M. Gjevorit,ndrsa Zeqir Sarja pr veprne . Berishs. U lexuan edhereensionet e Pro. dr. Paja-zit Nushit dhe Vehap Shits.N promovim mori pjes dhediskutoi Pro. dr. MuhametBicaj, Ministr i Arsimit i Re-publiks s Kosovs. Disku-tuan edhe Pro. dr. Muhameteliku, Seedin rungu dheshkrimtarja Mynavere HysenZajmi me prejardhje nga Peja.

N aln e tij Kristaq Mul-

lisi midis t tjerave tha: Dukei uruar mirseardhjen, n qyte-tin-djep t arsimit kombtar,miqve t nderuar nga Kosova,nderohem pr rastin q m je-pet, t prezantoj fzikisht parajush, dy ndr fgurat e nderuarat arsimit shqiptar n Kosov,q nj jet t tr ia kushtuanarsimit, shkolls e gjuhs shq-ipe, 86 vjearin elbasanas, i ciliq nga viti 1941 punon e jetonn Kosov, kryetarin e Shoqa-

ts s Veteranve t Arsimitt Kosovs z.Mehmet Gjevoridhe z.ahir Berisha, sekretar iprgjithshm i ksaj shoqate,n nderin e t cilve sot popromovojm dy librat e un-dit t tyre, n vazhdn e mjabotimeve t tjera, librat Kuj-time e Shnime t z.MehmetGjevori dhe Rrfme n vetene par t z.ahir Berisha. E

gjith jeta, puna e veprim-taria e ktyre personalitetevet arsimit n Kosov, sht elidhur me shkolln dhe mearsimin n gjuhn shqipe. Atakan dhn nj kontribut t

madh n hapjen e shkollave tpara n gjuhn shqipe, n dre-jtimin dhe organizimin e tyre,n prgaditjen e msuesve trinj dhe n hartimin e pro-grameve e teksteve shkolloren gjuhn shqipe. Nuk mundt kuptohet shkolla shqipen Kosov pa kujtuar emrat ektyre koriejve t arsimit tKosovs. Jo m kot akademikui mirnjohur Jashar Rexhep-agiq, e ka cilsuar z.MehmetGjevorin nj pedagog t rrall,

nj msues t msuesve t rinj,nj Pestaloe n Kosov. Dukeolur pr Mehmet Gjevorin,Dr.Ali Jakupi ka theksuar seai sht nj prej themeluesvet arsimit n Kosov, i cili prgjasht dekada kultivoi, thel-

loi e begatoi arsimin e kul-turn shqiptare n Kosov, enprmjet als s gjall t ar-simtarit, t prgjegjsit dhe tinspektorit t arsimit, t har-tuesit e redaktuesit t teksteveshkollore, krijoi emr t pash-lyer. Ndrsa, Vehap Shita dukeolur pr punn e palodhur tz.ahir Berisha dhe pr librin eundit t tij q ne po e promo-

vojm sot, shprehet se ne dot ndiejm e do t prcjellimprpjekjet e tij, t bashkpun-torve e t bashklutarve ttij pr zhvillimin e prparimine arsimit shqip n Kosov, prvendin e merituar t arsim-tarve n shoqri. Sepse i tillsht edhe personaliteti i ahirBerishs. Me kt rast, Shoqa-ta Normalisti, duke prom-ovuar sot kto dy libra, krahasbashkpunimit me Shoqatnhomologe n Republikn eMaqedonis, organizon aktiv-itetin e par t prbashkt meShoqatn homologe t Vetera-nve t Arsimit n Kosov, nvazhdn e shum prpjekjevee t kontakteve t prbashktat realizuara m par. Me pro-movimin e ktyre dy librave nezgjerojm dijet tona, pasuro-jm bibliotekat tona mbi pr-pjekjet pr msimin dhe prshkolln shqipe n Kosov dhepr njerzit e nderuar t saj t

arsimit. M tej Zeqr Sarja, injohur n qytetin e Elbasanitsi drejtori m efkas i Shkol-ls s Mesme t Prgjithshme,Dhaskal odhri, tha: Ndje-hem i lumtur q pata atin, ipari, ndoshta, ktu n Elbasan,

t kem n dor, kto dit, njlibr me pesh (Rrfme nvetn e par). sht i rndpr nga lnda e przgjedhur,pr aktet e bollshm dhe ar-syetimet e menura, sht irnd pr mesazhet q prcjelldhe idet q mbart, por sht ileht n t kuptuar, pr stilin errjedhshm dhe komunikues,pr gjuhn dhe razeologjinpopullore, pa kursim, prfguracionin e pasur, pa stolilaramane, prandaj t mban tmbrthyer me kurreshtje derin und. Natyrisht q penaime e belbt nuk do t mundt japi at q duhet.

Zoti ahir Berisha sht

msues; Msues do ti them,sepse sht atribut i madh, ejo zanat, sepse ka nj opus tgjer, vepr t shkruar dheveprim t gjall, q u kush-tohen arsimit. n aqen epar zbulon veten: ua kushtonveprn prindrve. Duket qsht zemr - msuesi. Ka njmnyr origjinale t shtjelluar-it t autobiografs. Zoti She-i Stublla, ish drejtor muzeun Prishtin, pastaj dhe ttjer, Beqir Berisha, Berat Lu-

zha e Nexhmedin Basha, in-tervistojn autorin q, i thekurnga dituria, veprimi atdhetardhe mosha, al kujtess fs-nike, t vajisur mir, pa ndry-shk, nxierr natyrshm ngjarjepas ngjarjeje, t gatuara bukur,q i japin knaqsi lexuesit.

Ai nis rrfmin me kohne vegjlis. Rrjedh nga njamilje e shquar atdhetarshe arsimdashs. I ati Zeq Vr-bani, i przier n lvizjet kom-

btare t viteve 1910 - 1912, ishkulur me orc, por i zgjed-hur tribun popullor n vitin1927 n Gjilan e n Vranj,kundrshton dhe u kundr-vihet ballaball mbretit Alek-sandr e kryeministrit Pashiq.Ka nj und tragjik por rym-zues. I biri nuk e shkit nga sytat sken, kur ishte mbrthyerpas t jatit q jepte shpirt. I kamsuar rrnjet e veta, si shqip-tar, jo n shkolln serbo-bull-gare, por n odn e burrave

duke dgjuar pr Idriz Seerin,Shaban Hazirin etj., nga sa esa personalitete dhe msuest Anamoravs, q shpesh, iprcjellnin ng jarjet heroike tshoqruara me ieli.

Vijon n aqen 17

VLERA JASHT MODESTISPes vjet m par, pas takimit me veterant e arsimit

shqip, Mehmet Gjevori dhe Tahir Z. Berisha n Elbasan


17/24


17

Vijon nga aqja 16

I vogli i prkdheluri,, autori yn, q rri passafrve t ods, gjith sy eh, thith, tret e konservona bmat e t parve, por dheaset me humorin e Sadikklit, q ahir Berisha na elzon aq kndshm. Biensy vshtirsit e shkollimit,a pr dituri. I inspiruar ngamjedis amiljar atdhetar,rr pjes n Lun Antiash-, sepse shihte tek Brigada

I Kosovare nj drit shpti-e lirimi, por, shpejt, ndjen

gnjim, tradhti, sidomospushkatimit t msuesit

em Guta, t cilit ende nukhet varri. Pak koh msuesshati, por ndryshon men-tetin e t gjith shatarve

shkolln. Kualifkohet ekollohet m tej; msues nmnaz dhe prjashtim ngami, si i padshirueshm,taj gazetar, prkthyes dheeinspektor i arsimit tsovs. I prjashtuar ngaimi, e ndjen veten t mbr-er n nj unaz akuzashurde. Ishte nj mohim i

esht inkuizicional. Ishinpur dosjet e UDB-ja, ishteur n rreth. orvatesh tih gjoks rrezikut dhe puns,

kmbngulsh pr ti shkuari n und shtjes s madhe

e idealit, jan cilsi t ahirrishs. Duke lexuar veprn,krijohen ato imazhe pry-ime, situata t jets s njsuesi aktiv q ka prshkuarh hierarkin arsimore, mezake, hipje e zbritje, por

mnyr burrrore. Flet prn e msuesit t shatit, prmunikimin me nxns, ishns e shatar, e mandej,

shqetsimet, ngacmimet,rthet e goditjet. bn pre pr energjit, asit in-ektuale e organizative, prkseset, q i ndan me shokt.

Gjilan, si drejtor i shkollsmesme, me nj kolektiv meumic shqiptare, krijoi nj

konfguracion t prbashktvlerash, sepse gjeti pika bash-kimi interesash, q lidheshinme qllime t prbashkta,n detyrn e caktuar, q ishtenjherazi rreptsisht e kon-trollueshme e krkuese, nvertikaln shtetrore, por dhen horizontalen e kamuuar,sepse dhe n at mjedis kishtegjemba q shponin.

Duke dhn shkurt, por qa-rt, nj historik t ekonomis epolitiks n Kosov g jat dhepas Lus II Botrore, del epastr idea, se regjimi i Beo-gradit ka ruajtur gjithnj lin-jn e hegjemonizmit shoven,t diskriminimit e t shkom-

btarizimit. Prandaj, n ktsituat t vshtir e ore tlig, lypsej t rritet vetdijakombtare dhe vendosmriapr ta uar deri n und aspi-ratn kombtare. Pastaj autorinnvizon nevojat pr kuadrarsimor e kualifkimin e tyre,pr lokalet shkollore, me shi-ra bindse. me simbolik tgoditur e aluzion t qart nvjershn y o vrem bujaru jep mesazhin e madh bash-kqytetarve se:

Ktu, ku s pari pam qi-ellin

mira - t kqija do tipresim,

Ktu, m kndshm nangroh dielli,

Ktu, t qet, pra, edhe tvdesim!

Z.ahir Berisha n intervi-stat e tij jep nj mori emrashatdhetarsh, lutarsh, m-suesish, nxnesish, kolegsh,pushtetarsh, personalitetesh;

nj mori ngjarjesh, aktesh,shirash, datash, me lidhje tbrendshme logjike dhe dallo-het mes tyre qndrimi dhe in-terpretimi nga kndvshtrimii nacionalistit t kulluar; njmal kujtimesh!

Duke patur nj veprimtarit gjer publicistike ruan dhemprehtsin e rrokjes s ng jar-jeve t sotme brenda e jashtKosovs, sidomos, qndrimin

ndrkombtar ndaj koniktitn Kosov e prmbledh bukurn maksimn:

i, i dobti, mos bj z,i i orti, mos bj m!Autori sht nj fgur e

njohur jo vetm n Kosov ektu, por dhe m gjer. Kte dshmon korrespondencame shum personalitete dheintelektual, t cilve u shtmirnjohs. Ai e njeh mirnjo-hjen si virtyt, prandaj prkuletme veneracion pr msuesit evet, pr bashkpuntort, prMehmet Gjevorin, elbasana-sin - legjend n Kosov, prHasan Msuesin (Dylgjeri),pr ajar Hatipin, Jonuz Bal-ln e Sali Kolgecin si msonjst msuesve.

sht pr ta patur zili q,dhe pse i pensionuar, kryen njveprimtari shum t gjer, me

obligime shoqrore e amil-jare dhe ankohet se nuk i delkoha dhe e quan veten borxh-li. Un doja t thoja, se pr a-hir Berishn, ka vrshyer kohadhe po derdh ngacmimet,prandaj thell n shpirtin e tij,mpleksen ndjenja, mendime,prjetime.

Ai ndrton projekte t rejaveprash. Do t krijoje edhe vl-limin III t monografs Emraq nuk harrohen..., ku ve 2mij fgurave, sht ven n

krkim t msuesve t tjer, qkan shrbyer n Kosov dhen viset tjera shqiptare. Sigur-isht q ne msuesit elbasanasdo t japim ndihmesn ton,pr t ndriuar ata msues, qme veprn e tyre i siguruan

vets lavdi, por pa ja ln em-rat historis. Kt krkon tbj proesori, madje ai ndjenobligim edhe pr msuesitam, arbresh e t diaspors.

Zotri ahiri na bhet dhem i art, kur krkoi ta promo-voi librin e vet ktu n Elbasan.Ai ka ardhur tri her n Shq-ipri: hern e par i mbushurgjith mall e emocione, kugjithka i dukej se shklqente,sepse krkonte njerzit, studi-uesit, msuesit dhe, dy hert etjera, si i shtpis. sht ai qpranoi dhe pastaj krkoi t lid-het me Shoqatn ton Nor-malisti, duke qen vet sekre-tar i prgjithshm i Shoqatss Veteranve t Arsimit nKosov. Patm programuare miratuar veprimtari t pr-bashkta n kt drejtim q,pr arsye q dihen, dshtuan

m 7 Marsin e vitit 1997. assh pr 341 aqe nvetn e par dhe t mos duketgjkundi kurrar mburrje,mendjemadhsie, subjek-tivizmi! Sigurisht, modestiasht marka e shkenctaritt vrtet. Shpreh mendiminse ksisoj veprash, jo vetmpasurojn historin e arsimitmbarkombtar, por jan dheburim rymzimi e me orcedukuese pr brezat. Ato cy-sin pr t kurdisur zemrekt e

kujtess s plogt t ndonjritprej ne msuesve veteran, qti zbardhim, sipas ktij shem-bulli, kujtimet tona t msue-sis, qoshin ato dhe t paka.

Fola si msuesi - m-suesit, sepse smund e sdi ti

as shkrimtarit, shkenctarit,personalitetit t shquar tKosovs, por, me sinqeritetine als sime ta bind z.ahirBerishn t kuptoj se kadashamir t veprs s tij, jovetm n vendlindjen e vet,por dhe ktu n Elbasan.

M pas e gjitha sipas pro-gramit. N studion e VDardan emisioni kushtuart dy fgurave t nderuara, ZMehmet Gjevori dhe veteranitt nderuar ahir Z Berisha, udrejtua nga gazetari elbasanas,tashm gazetar i televizionitKombtar, ABC News, FatosSalliu. Dhe e gjitha n nj at-moser tejet interesante. Salliuia dha aln t parit, z Berisha,i cili oli ashtu si gjithmon menj respekt pr t tjert dhemja pak pr veten. Intelek-tuali veteran dhe shkrimtar i

denj i hulumtimit t shqip-taris dhe vlerave edukuese, zBerisha ishte gati dhjetra herriprsritje n ekranin e tele-vizionit n ditt dhe muajt qvijuan s bashku me kujtimine Gjevorit. akimi u flmuadhe u pasqyrua edhe nga mjatelevizione t tjera si Egnatia,nn prkujdesjen e Aleko Liksdhe mja kolegve t tjer, ngai mirrnjohuri i elevizionitShqiptar, Sulejman Haxh-hasani dhe nga mja gazetar

t tjer t shtypit qendror.N und dreka e shtruar nga

pronari i elevizionit Dar-dan Isa Kreka ishte nj shtesn respektin e mikpritjes s dyintelektualve t respektuar nmjedisin shqiptar.


18/24

26 - SHKURT 2013

8

Nga Muhamet Hamiti

E kujtoj Ibrahim Rugovndhjetor 1944 21 janar

06) q nga vitet e shtatdh-a t shekullit t kaluar. Melim moshe 20-vjeare: ai nridhjetat ather, un nx-shkolle. Si mik shtpie e

ash me Sabri Hamitin, Ru-va i asaj kohe m shaqet sotrketip urtaku, ndoshta pr

kak t fzikut hollak, q ejti deri n vdekje, tridhjett m von.

N vitet e tetdhjeta, undent i letrsis n Prishtinagreb, ndrsa ai shkenctartrsis n Institutin Alban-gjik t Prishtins, u njohae u miqsova me Rugovn.soja dhe inkurajohesha prejKishte shkruar edhe pr

mes Joyce-in (Xhejms Xho-n), ndoshta romansierin mmadh t shekullit XX, tn po e lexoja dhe msoja na

kultet, ndrsa do t shkruajat disertacion doktorate

zet vjet m von. Edhe meytjen e tij.N vjeshtn e par t vitit

05 Rugovn e prlau kanc-E prballoi lngatn me

jitet e kuraj. Iu drejtuapullit vet pr ta njouar

pr smundjen vdektare, met ciln do t prytej deri n

rymn e undit. Nuk deshi qnjoimin ta bja un, zdh-nsi i tij si President i Kosovs.Kishim shkuar me SkenderHysenin q t merreshim veshpr njoimin. Ai tha: Jo e bjvet, do t komunikoj drejt-prdrejt me popullin, ndrsana qortoi q po na shihte tligshtuar nga gjendja e tijshndetsore.

Udhhoqi delegacionin eKosovs n fllimin e procesit

ndrkombtar pr pavarsi-min e Kosovs. akimi i parme Emisarin e OKB-s MartiAhtisari dhe ekipin e tij ndo-dhi n rezidencn e Rugovsn Velani. Zgjati disa or. Meokt e rna nga kanceri, porme energjin e pashterur, Ru-gova oli me uqi argumentipr pavarsin e Kosovs sizgjidhje t vetme. Fal dis-kursit t tij, zgjidhja q prdik dukej radikale e jore-aliste, bhej optimale dhe jo-

maksimaliste. Kishte ngulurkmb pr pavarsin edhekur kundrshtart e tij poli-tik, disa prej t cilve ishintani pjes e Ekipit t Unitetitq drejtonte ai, e shqiptoninrrall e hi, ose marrshm,

krkesn pr pavarsi nKosovn e kujdestaruar nga

OKB-ja.N njzet vjet t veprimit

politik, Rugova ideoi, afrmoidhe prmbaroi pavarsin eKosovs si zgjidhje, pavarsi-n nga Serbia pushtuese, poredhe pavarsin politike ngaShqipria, ndonse iste prshtet t hapur ndaj t dyjaven ligjrimin e tij politik tt nntdhjetave. Pavarsine Kosovs e shihte arritje tgjysms s dyt t pavarsis

shqiptare, pas 12 nntorit t1912-ts. Kjo ide e tij, si dheideja pr protektorat civil endrkombtar n Kosov,si az kalimtare, shpalosurs pari n Uashington nshkurt t vitit 1993, do t re-alizoheshin si n nj proecivetprmbushse t antiks.

Filtri i kujtess ma jep Ru-govn e buzqeshur. E kampar t mrzitur me rastin etragjedive t mdha t lus,n shkurt e mars 1998, n

janar 1999, me rastin e vrasjess bashkpuntorve t tij tngusht, para e pas lue. E ku-jtoj t mrzitur keq n mbrm-jen e 28 nntorit t vitit 2005,dy muaj para vdekjes. Komunae Prishtins kishte vendosur

n rrugt dhe n sheshet ekryeqytetit amurin shqiptar

dhe, krahas tij, amurin e Dar-danis, q Ibrahim Rugova ekishte paraqitur propozim tvetin pr amur shtetror tKosovs ndrsa e prdorte siFlamur t Presidentit. (Edhehimnin, Kur ka ra kushtriminKosov, poashtu si pro-pozim pr himn shtetror tKosovs).

At mbrmje estive, am-uri me shqipen dykrenare nmes, amuri shqiptar i stili-

zuar me ngjyrn e kaltr tEvrops n sond dhe me yl-lin e Skenderbeut, u shkel e udogj n Prishtin nga pjestart shoqatave t lus, t artame PDK-n e Hashim Tait.Flamuri damkosej prej syreshsi prdhosje e amurit kom-btar, madje pr udi si shkeljee gjakut t dshmorve ! Mezellin q e shkeln dhe dogjnamurin q ndrynte shqipon-jn n ditn e ests shqip-tare, e pranuan kta zelltar

patriotik nja dy vjet m vonamurin aktual t Kosovs, qnuk don shenj shqiptare.M mir ta kishim amurin eRugovs, thon ndonjher nbiseda private ata q n kohkishin qen kundr, shkaku i

kundrshtis s tyre politikendaj Presidentit dhe vizionitt tij pr shtetin e Kosovs.

N muajt e lngats, n mesparaqitjesh publike q i bntem rrall, Ibrahim Rugovn ekam takuar m shpesh n am-biente private, n bibliotekne tij. N nj takim t till, nnntor t 2005-shes, vet ngjendje t kputjes fzike, mkshilloi ta mbaroja diserta-cionin tim. Edhe un e kampas zgjatur punn time, mtha, si pr t m qortuar e ar-syetuar n t njjtn koh. Jo,jo, i thash, ti e ke br mshpejt se un! Doktoratn embarova n vern e 2006-shit,mbas shkuarjes s Rugovs n

amshim.Kishte vite q isja mrrall pr letrsin me Rugov-n. Un jepja letrsi anglezen Universitetin e Prishtinsdhe punoja n endrn prInormim t Kosovs; at ekishte prlar puna politikepr ndrtimin e shtetit tKosovs. Kur e pyesje se kapo lexonte, prgjigjej : Librat vjetr (autort antik). Ngakto burime t thella pr flo-zofn, pr retorikn, politikn

dhe etikn, nga ky univers Ru-gova kullonte mendimin e vetprej t cilit lindte veprimi i tijkombtar.

Ibrahim Rugova, fgur eshekullit e Kosovs, ka marrormimin intelektual e hu-manist n vitet gjashtdhjetdhe shtatdhjet t shekullitt kaluar. E dijn ata q kanpasur atin ta njohin nga ar:dijen e rnd e vishte lehtIbrahim Rugova!

Me shkollim universitare pasuniversitar n Prishtindhe n Paris, n mosh tridh-jetvjeare ishte br shkrim-tar q rilidhte studimet letraree kulturore shqipe me traditne mome dhe me vlerat pern-dimore. Kjo ndodhte n kohnkur shkolla e re letrare dhe kul-turore e Kosovs po afrmonterespektin pr vlern dhe prshumsin n kohn e skemsmbizotruese real-socialistee t dogms staliniste n di-

jet humanitare n Shqipri,q prdegzohej n pushtetinstalinist atje. M von, pasvitit 1990, kjo rym e rryme studimeve letrare t Kosovsu b shkoll e pashpallur, por eprqauar nga breza t rinj n

KUJTES PR IBRAHIM RUGOVN


19/24


19

dimet albanistike edhe nqipri.Nga nj pun thellsishtare-humaniste, si autor inografs pr Pjetr Bogda- (1982), heroin e tij, pastaj idimeve t tjera t thella prrsin dhe pr mendiminqiptar t prthyera n stan-de diturake perndimore,gova nga mesi i atyre vitevet onte studimet e veta n

he e usha q kufzonin dheknin edhe shtje t ideve

pushtetit, dhe t marrd-nieve ndrmjet tyre. M87 Ibrahim Rugova botoirn e vet kulmore Reuz-estetik. Dy vitet n vijim,

i n dimrin e vitit 1989,

uzimi i tij shkiste n terrenitik: n paraqitjet n opin-in letrar-kulturor dhe nlaaqimet me shkrimtartb q kalronin kuajt e mes-s bizantine/sllave. Poashtuhe n ballaaqime me maki-in e agresionit me al edhun q kishte ngritur

obodan Millosheviqi nqzatn e tij (n aleancKishn Ortodokse Serbe

e me Akademin Serbe) prbin e Madhe q mtonte

prlante Kosovn, zemrn endehur mesjetare t Serbis.N fllimvere dhe n fl-drimi t vitit 1989 Ibra-

m Rugova, pa shtytje kon-ncionale, jo padashtas, po

thirrjen kushtrimore tuzs popullore, doli e u b

s i pashpallur i popullit tsovs n kohn kur vendihte mbetur pa krye: pa as-

struktur udhheqjeje, paj ide pr udhn q duhej

rr ndrkoh q shprbhej-Jugosllavia dhe binin kam-nat e lus. Elitat komu-te t vendit kishin fruar sia e mngjesit nga uria na-nal-komuniste serbe. Elitaturore shqiptare, kryesisht

ushs arsimore-kulturore,doqi Ibrahim Rugovn ngn e tij. Por m shum, eoqi populli i vet me besimpalkundur deri n und.t gjall t vet, Rugova ftoi

gjitha zgjedhjet politike n

sovn e para dhe paslus.N nj intervist pr maga-in politik gjerman Deregel (dat 26 qershor

89), shkrimtari shqiptarvjear alarmonte se serbtktheheshin srish si hak-

marrs (Die Serben kommenals Rcher wieder), si titullo-hej intervista e Rugovs nvigjilie t 600-vjetorit t Bete-js s Kosovs, q Millosheviqi

do ta shpallte n Gazimestan tPrishtins si fllim t luravet reja pr ta kthyer ftoren eqiellit n ftore t dheut prserbt.

M 23 dhjetor 1989, Ibra-him Rugova me bashkpu-ntor e ormoi Lidhjen De-mokratike t Kosovs (LDK),partin e par shqiptare an-tikomuniste pas Lus s DytBotrore. (Partia Demokratikee Shqipris do t themelohej

nga Sali Berisha nj vit mvon). Me ide e veprim, medisiplin e organizim t pash-embullt, LDK-ja u b lvizje eshtet pr shqiptart e Kosovsn vitet e nntdhjeta. Mezgjedhjet e 24 majit t vitit1992 pr Kuvend dhe pr Kry-etar t Republiks s Kosovs,t shpallur tashm nn ud-hheqjen e tij, Rugova krijoishtetin q organizoi jetnarsimore, kulturore, sociale,ekonomike e politike. Krijoi

edhe praqsimin diplomatikn brtham. Bri prgatitje,n rrethana t pamundshme,edhe pr mbrojtje t popullitt Kosovs nga spastrimi etnikserb q i kanosej. Rugova nukishte pacifst i dal boje, si

jan prpjek ta prshkruajnkundrshtart e tij ideologjik.

Me politikn e urt, Ibra-him Rugova ruajti substancnkombtare teksa ringjalli be-

simin n vlerat e liris, t de-mokracis dhe t pavarsis;dhe krijoi kulturn e shtetit.Shteti me legjitimet praq-sues, edhe kur nuk mundt ushtronte aspekte klasikeshtetrore si monopoli i dhu-ns, apo kontrolli i territorit,prmbaronte unksione qen-sore pr ekzistencn e entitetitpolitik. Ibrahim Rugova, meshoqri dhe shtet demokratik,kishte nn kontroll popullin,

nse jo territorin e Kosovs,q ishte nn pushtimin e Ser-bis. N kt pik ngjan meSknderbeun, Kryeheroin ekombit, q poashtu kontrol-loi pr 25 vjet popullin, nse joterritorin shqiptar, n kohn elurave me otomant.

Republika e Par e Kosovs(1990-2000), me rezistencnaktive qytetare e politike tdekads s mbram t shekullitt kaluar dhe me lun lirim-tare t viteve 1998-1999, vun

themelet e Republiks s Dytt Kosovs, q do t mbushpes vjet m 17 shkurt 2013. dy republikat gjithhermbajn vuln e themeltarit tShtetit t Kosovs, IbrahimRugovs.

Sa largohemi prej dits kurndrroi jet, fgura e IbrahimRugovs rritet e lartsohet nsondin historik t Kosovsdhe t kombit shqiptar. Pa

alime t pushtetarve, pa pr-mendore me veprn e vet tmadhe me kryeveprn e tij,Republikn demokratike tKosovs. Presidenti Historik,si sht mbiquajtur, ndrtoishoqri e shtet me rym e be-sim demokratik, me plqimine qytetarve, duke afrmuarvullnetin e tyre para bots medisiplin pothuaj etare, dukepunuar me ta dhe pr ta, joprkrye tyre. Deri n rymn

e undit, para mesdits s 21janarit t vitit 2006.N estimet zyrtare n

Kosov e n Shqipri n100-vjetorit e pavarsis shq-iptare, pati vlersime e riv-lersime fgurash kombtaren prpjekje pr t br pan-teonin e pashpallur t fgu-rave t mdha, themeltare.Ismail emali u rishaq nkrye, u bn prpjekje t shi-hej n pamje t re, m pozi-tive, Ahmet Zogu, ndonse me

kundrthnie. Establishmentiaktual politik i Kosovs, teku ndajshtohej estimeve t tdyja kampeve politike n Shq-ipri, anashkaloi me programIbrahim Rugovn, themelta-rin e shtetit t Kosovs, bur-

rshtetasin ton t par, theounding ather o the nation(ati themeltar i kombit), si ireerohen me t drejt studi-uesit ndrkombtar t histo-ris s re t vendit ton.

Realiteti i egr dhe idealite-ti sipror pr Kosovn i synuarprej tij u ndeshn srish, ksajhere pa Rugovn fzik. Rugovai ryms, i urtis, i maturis, idurimit, i guximit, i qndress,i virtytit, i moralitetit, i paqes,i liris, i demokracis dhe i pa-varsis Rugova i prjetshm mbetet burr i pacenueshm.

Njeriu i letrave, krkuesi erealizuesi i liris ekzistencialepr popullin ton, IbrahimRugova m del kshtu mua n

kujtes, q sht nna e mu-zave. Mua q kam pasur atint jetoj n epokn e tij e tpunoj me t deri n rymn eundit.

Agjencit botrore shnu-an kto al t miat, t zd-hnsit t Presidentit Rugova,ditn kur ndrroi jet dheditn kur u varros Ai:

Presidenti vdiq pak paramesdits n rezidencn e vet,i rrethuar nga amilja. Luoime kancerin me dinjitet

dhe kuraj t madhe deri nrymn e undit Njerzitprej gjith Kosove erdhn tibjn vizitn e mbram njeriutq jetoi krenar dhe vdiq i till.

Ibrahim Rugova m kishteemruar n pun n endrnpr Inormim t LDK-s (mvon t Kosovs, IK) nvjeshtn e vitit 1991. Aty pu-nova deri m 24 mars 1999.N vern e vitit 1996 Ru-gova kishte rn dakord n

parim me autoritetet ameri-kane pr hapjen e nj zyrejePraqsuese t Kosovs nUashington, me status jo tplot diplomatik, ndrsa prudhheqs t saj m kishtepropozuar mua, poashtu npajtim me amerikant. Mbasihapja e Zyrs nuk u b, pr ar-sye prtej Rugovs, dhe emri-mi nuk u b publik asnjher,po e jap kt dshmi pr hert par.

N korrik t vitit 2002,

Presidenti Ibrahim Rugovam emroi zdhns dhekshilltar, pun q e kam kryerderi n mbarim t jets s tij tshkurtr.

Prishtin, 20 janar 2013


20/24

26 - SHKURT 2013

20

Nga Mr. Musa Nushi

Gjuha e njsuar shqipe aha standarde gjithkom-are shqipe tashm 40 vjett br realitet i prditsh-ris son. Kjo vepr mad-re e kulturs shqip tare,ptohet, nuk sht kontribut personi, i nj veprimtari,o i autoritet-shm t jet ai,

r sht rezultat i prpjekjevedisa brezave gjuhtarsh,

krimtarsh e dijetarsh t, q punuan e vepruanvetmohim t lart ar dykuj. Ishte kjo nj ide bujareahmotshme, e programuar,pari nga rilindsit tan atd-ar, e cila u prqaua dhe u

lizua plotsisht me punnalodhshme t korienjve thsis shqiptare.Sikurse dihet, pr gjuhnjsuar shqipe dhe rregullatjtshkrimore t saj, prhn e prbashkt pr gjith

qiptart, dhe jo vetm prpor edhe pr pr gjith

qipolsit aneknd bots,hqyrtuan n orm debati,mnyr mja konstruktive,rat m t larta gjuhsorearshqiptare n Kongresin

Drejtshkrimit t Gjuhsqipe, mbajtur m 20-25ntor 1972 n iran.Ky tubim shkencor, qnoi nj nga ngjarjet mrndsishme kulturore t

pullit shqiptar, mblodhica intelektuale shqiptarea t gjitha trojet tona si dhespora nga lmenj t ndry-m t veprimtariris s shk-r shqipe. Dim se si objekt

qyrtimi t ktij Kongresi

in Rregullat e drejtsh-mit t shqipes, q u botuanprojekt n vitin 1967 dhen n diskutim pes vjet meh.Gjuhtart shqiptar, al-

nologt e huaj si dhe stdi-it e tjer dashamir ths shqipe dhe t shqip-ve, t cilt morn pjes

kumtesa ose me disku-me shkencore, i dhan nj

shtetje t ort KongresitDrejtshkrimit t Gjuhs

qipe. Rezoluta e KongresitDrejtshkrimit t Gjuhsqipe, e miratuar nga t gjithegatt, pa marr parasysha vrejtje kritike, sht aktall se gjuha e njsuar shq-

sht standardizuar dhe

si gjuh standarde tashm poprdoret ngat gjith shqip-tart brenda dhe jasht trojeveshqiptare.

Dhe, sht knaqsi eveant sot ta dgjosh kosova-rin, myzeqarin, tetovarin, pre-shevarin, ulqinakun, shkodra-nin, arbreshin a shqipolsinamerikan, kinez, gjerman, an-glez, kanadez, rancez, suedez,norvegjez, Italian etj. se si et abelbzon n gjuhn standardeshqipe, shtrirja dhe zbatimi is cils ka marr krah.

sht kjo nj arritje e mad-he, historike e popullit shqip-

tar. Pr kt gjuh t prpunu-ar, t pasuruar me vlera t lartakombtare, q na vendos nradhn e popujve me gjuh tprparuar, pro.dr.Erem a-bej ka thn: Duke qen ajoedhe treguesi i shkalls s kul-turs t nj populli, nj populli kulturuar ndr t tjera dallo-het edhe pr nj gjuh shkrimit ormuar e t njsishme.

Por, kjo gjuh standardeshqipe, q ka mbshtetje tort n mesin e gjuhtarve,

t intelektualve t tjer si dhen masn e gjer shqiptare ,ka edhe disa kundrshtar,t cilt t paknaqur me disazgjidhje gjuhsore, kan hed-hur iden e rishikimit, kinse tdisa problemeve t pazgjidhu-ra. Jan kta disa nostalgjik,t cilt kujtojn t kaluarn,kohn kur jan prdorur t dyvariantet letrare: varianti letrargeg dhe ai tosk, prkatsishtkrkojn ringjalljen e tyre,

duke mos u pajtuar me bazne gjuhs s njsuar shqipe, prame toskrishten, meq, sipastyre gegrishtja sht m e pa-sur se toskrishtja n sisteminonomorologjik , se toskr-ishtja sht nj dialekt dy herm i varr se gegrishtja edhen leksik etj. ezat se gjuhae njsuar shqipe sht krijuarn kohn e diktaturs, medekret nga lart, se sshttjetr vese toskrishtja e stan-dardizuar etj. jan tenden-

cioze dhe t dmshme.Kjo alergji, do t thosha,ndaj gjuhs standarde, se nsistemin onetik t shqipess sotme shqipe, prkatsishtndaj dialektit tosk, q sht-ja e standardizimit t gjuhs t

flloj nga e para,...meq shq-iptart prej kohsh kan qenmsuar me bashkkzistencnpaqsore dydialektshe, nuksht aspak bindse pr rishi-kimin e gjuhs s njsuar shq-ipe. Gjykimi se gjuha e njsuarshqipe sht ndrtuar mbi ba-zn e ngusht t toskrishtes,se n sistemin onetik t shq-ipes mbizotrojn veanrishttiparet dalluese t dialektikjugor, sht gjykim nj ik inxituar, paksa joreal, kur di-het se struktura e ksaj gjuhe,n t vrtet, sht ndrthurjee elementeve t t dy kryedi-

alekteve t shqipes, vlera ktogjuhsore mbarkombtareq paraqesin bazn e ksajstrukture. Integrimi i tiparevedalluese t t dialekteve nsistemin onetik t shqipes,i shprehur n raportin 13 :8 n t mire t elementeve ttoskrishtes shpreh nj t vr-tet relative, pra jo t plot,sepse dukurit gjuhsore, sipasJani Tomait mund t jendukuri kategoriale dhe t til-la q nuk i quajn elemente

t sistemit, as si thyerje t siste-mit.

Elementet q nuk i prka-sin sistemit onetik, prkat-sisht q nuk paraqesin thyerjet sistemit, n t vrtet janprjashtime nga sistemi. Ksh-tu, p.sh., po qe se e marrim ro-tacizmin, q sht tipar dalluesmidis toskrishtes dhe gegr-ishtes dhe si dukuri onetikeka t bj me kmbimin e n-s ndrzanore t gegrishtes

me dridhsen r- t toskr-ishtes, si tek emrat: reni>reri,syni>syri, zani>zri,kunora>kurora, vena>vera etj.Pr kto raste e t tjera si ktothemi se kemi dukurin kate-goriale t rotacizmit. Mirpo,n disa raste t tjera, ku duku-ria e rotacizmit nuk vepron, sip.sh. tek emrat: zana, zanorja,dhanorja etj., po t vepronterotacizmi, do t kishim: zra(pr: zana), zrorja (pr: za-norja), dhrorja (pr: dhanor-

ja) etj., q veshi yn vshtir dota prvetsonte kt kakooni.Kto, n t vrtet prjashtimenga sistemi, jan elemente tmirfllta t gegrishtes t in-tegruara mir n gjuhn stan-darde shqipe.

Sipas logjiks s krijimit tdukuris kategoriale t siste-mit, kmbimi historik i a-shundore t gegrishtes me-n e theksuar t toskrishtes,si te alt: kamb>kmb,kang>kmb, za>z etj., or-mon sistemin. Mirpo, praniae a-s hundore n gjuhn e sot-me shqipe, si te alt: zanore,dhanore, i mangt etj. nukprkon me sistemin e lartpr-mendur, megjithkt, ktoprjashtime e shum t tjerasi kto, tani t integruara ngjuhn stan-darde shqipe, q itakojn n t vrtet nj siste-

mi mja t lasht dialektitverior, konsiderohen si norma-tive. Prania e bashktingllor-eve hundore m, n, nj n alte gjuhs standarde shqipe ,si te alt: dhanore, gjemb,kuvend, e enjte, i shenjt etj.vetvetiu u kushtzon hun-dorsin te zanoret e shqipes,prandaj nuk mund t bhetal pr zhdukjen e hundor-sis n trsi, megjithse,mund t primtohet shkalla ecilsis s ksaj dukurie.

Gjatsia e zanoreve, si tipardallues i gegrishtes, ruhetn nj mas edhe n gjuhnstandarde shqipe, ashtu sisht ruajtur edhe te banorte viseve shqipolse toske, si telabt, te amt, tek arbreshte Italis etj. Prndryshe, si dota prcaktonim kuptimin ealve t ndryshme me prb-rje t njjt, ose prarsishtt njjt, po tI shqiptonimnjlloj, si te alt: liri (bim

barishtore) dhe lir (t qent ilir), ves (zakon i keq ) dheves (pika t vogla uji q bienhert n mngjes mbi bar) etj.Ose, kur kur kemi t bjmme emra rymorsh, ku dal-limi n t shqiptuar i gjinivevaret kryesisht nga gjatsiae zanoreve, si p.sh.: plak dheplak, zog dhe zog, balerindhe balerin, kunat dhe ku-nat etj. Si do ti shqiptojmalt me zanore t theksuara,si: kal, rru, dukur, bukur,

drejts, bujqs, puntor, bu-jar, si dhe emrat mashkullorme -n e patheksuar undore,q kan zanore t theksuar nrrokjen e paraundit, si:djal,ball, burr, gjum, lum,lm, brum, grur, uj, djath

etj. Nuk ka si t mos zbato-het n kto raste kundrvniae gjatsis s zanoreve, edhepse me kokortsi thuhet eshkruhet: Alabeti i gjuhsshqipe ka tridhjet e gjashtshkronja, q u prgjigjen tin-gujve-onema t gjuhs sonletrare. Pra, kjo n teoringjuhsore do t thot se za-noret e gjata n gjuhn shqipenuk konsiderohen si onemat veanta, edhe pse n prdit-shmrin ton gjuhsore atoprdoren si t tilla.

Si argument binds se nplanin sinkronik kemi za-nore t theksuara dhe zanoret patheksuara na shrbenFjalori i gjuhs s sotme shq-

ipe, ku zanoret e theksuara,te alt e ktij Fjalori, janshnuar me theks t mpreht.Po qe se kemi pranuar gjyki-min se gjuha e njsuar shqipedallon kundrvvnien: za-nore t theksuara dhe zanoret patheksuara, del se kemiedhe kundrvnien: zanore tgjata dhe zanore t shkurtra,sepse, si dihet zanoret e thek-suara zakonisht jan zanore tgjata, ndrsa ato t patheksu-arat - zanore t shkurtra.

Pastaj, dim se alt egjuhs shqipe kan theks tlir, d.m.th. theksi mund tbjer n rrokje t ndryshme tals, mirpo, n pjesn m tmadhe t alve theksi bie nrrokjen e paraundit, veorikjo m shum e gegrishtes, q,si rregull sht ndjekur edhepr huazimet q kan hyrn shqipen letrare, ndrsa nvariantin letrar tosk sht re-spektuar shqiptimi nga gjuha

q jan huazuar alt. Kshtu,alt e huazuara nga turqitja,q n toskrishte ruanin thek-sin undor

Documents

ALBANIAN NEWS FEBRUARY 2013